CHNG 3.

PHNG TRNH NG HC DNG TCH PHN

I. NG HC CC PHN NG NG TH N GIN MT CHIU

Phn ng n gin (hay phn ng s cp) l nhng phn ng bin i cht phn
ng thnh sn phm khng qua giai on trung gian.

1. Phng trnh ng hc ca phn ng bc 1.

a. Phng trnh ng hc
Xem phn ng ng th : A C + D
t = 0: a(mol/l) 0 0
t :x mol phn ng x x
[A]0 = a : nng ban u ca tc cht A.
[A] = a x : nng thi im t ca tc cht A.
V l phn ng bc nht:
d [ A]
v= = k[A]
dt
d (a x)
= k(a x)
dt
dx
= k(a x)
dt
dx
= kdt
ax
dx
= kdt
ax
dx
= kdt
ax
ln(a x) = kt + C
Khi t = 0 x=0 C = lna

ln(a x) = kt+ lna

y l phng trnh tch phn ca phn ng bc 1.

b. Bn sinh phn ng (bn hy phn ng, thi gian na phn ng) l thi gian (1/2) cn
thit phn na phn ng c thc hin (mt mt na cn mt na nn gi l bn hy
hay bn sinh u c).
1 a
T k = ln
t ax
a
Khi t = 1/2 x=
2
0,693
1/2 =
k

1
 Nh vy, trong mt phn ng bc nht, bn sinh ca phn ng t l nghch vi hng
s vn tc k v khng ph thuc vo nng tc cht ban u.
c. n v hng s tc phn ng
1 a
T k = ln (thi gian)-1 (s-1,. . . )
t ax

2. Phng trnh ng hc ca phn ng bc 2.

Trng hp nng hai tc cht lc u bng nhau
a. Phng trnh ng hc
A + B C + D
t = 0 : a mol a a 0 0
t: x mol phn ng x x x x
cn : (a - x) (a - x)
d [ A]
v= = k[A][B]
dt
d (a x)
= k(a x) (a x)
dt
d (a x)
= k(a x)2
dt
d (a x)
= kdt
(a x) 2
(a x) 2(dx) = kdt
(a x) 2(dx) = kdt
1
(a x)2 + 1 = kt + C
2 1
1
= kt + C
ax
1
Khi t=0 x=0 C=
a
1 1
kt
ax a

y l phng trnh ng hc ca phng trnh phn ng bc 2 trong nng

ban u hai tc cht bng nhau, u bng a (mol/l), nng hai tc cht thi im t l (a
- x) mol/l.
b. Thi gian bn sinh phn ng
a
Khi x= t = 1/2 ( hay t1/2 )
2
a
1 2 1
k=
1 2 a 1 2 a
a a
2
1
1/2 =
ka

2
 Vy vi phn ng bc nh, nng hai tc cht ban u bng nhau th thi gian bn
sinh phn ng t nghch vi hng s vn tc k v nng ban u a ca tc cht.
c. n v hng s tc phn ng
1 1
T kt
ax a
1 1 a ( a x) x
kt =
ax a a ( a x) a ( a x)
1 x
k= .
t a(a x)
Nh vy, hng s vn tc phn ng k ca phn ng bc 2 c n v l (thi gian)-1 x
(nng ) -1 nh mol-1x s-1 hay M-1s-1.
Trng hp nng hai tc cht lc u khc nhau
a. Phng trnh ng hc
A + B C + D
t=0: a b 0 0
t : x mol phn ng x x x x
cn : a-x b-x
d [ A]
v= = k[A][B]
dt
d (a x)
= k(a x)(b x)
dt
dx
= k(a x)(b x)
dt
dx
= kdt
(a x)(b x)
dx
= kdt
(a x)(b x)
t
Mb Mx Na Nx
=
(a x)(b x)
( Mb Na) ( M N ) x
=
(a x)(b x)
M + N = 0 N=M
Mb + Na = 1 1
Mb Ma = 1 M(b a) = 1 M =
ba
1
M
ba
1
N
ba
1 dx 1 dx
. . = kdt
ba ax ba bx
1 1
ln(a x) + ln(b x) = kt + C
ba ba
Khi t = 0 x = 0

3
 1 b
C ln
ba a
Phng trnh ng hc dng tch phn trong trng hp ny l:

1
ln
a x . b kt
a b (b x) a

y l phng trnh ng hc dng tch phn ca phn ng bc hai vi nng u

ca tc cht khc nhau.
i vi phn ng bc hai, khi s dng nng cht ny rt ln hn cht kia th
phn ng bc hai chuyn thnh phn ng bc mt theo cht c nng b. Nh vy,
gim bc ca phn ng ngi ta thng s dng lng tha ca cht ny so vi cht kia.
iu ny c s dng trong phn ng thy phn, ngha l, vi phn ng thy phn
[H2O]> > [Este] thc t coi phn ng thy phn l phn ng bc 1.

3. Cc qui lut ca phn ng bc 3.

- Trng hp 3: v = k[A]3
k a x
dx 3

dt
dx
a x 3 kdt
1 1
kt + C
2 a x 2
1
Khi t = 0 x = 0 C =
2a 2
Phng trnh ng hc s c dng:
1 1 1
2
kt +
2 a x 2a 2

- Trng hp 2: v = k[A][B]2
Tng t nh trn ta s thit lp c phng trnh ng hc nh sau:

1 1 1

1 a x . b kt
. ln
a b a x a b a b x a
2

- Trng hp 1: v = k[A][B][C]

A + B + C sn phm
t=0: a b c 0
t : x mol phn ng x x x x
cn : ax bx cx
Biu thc vn tc phn ng c th c vit theo cc cch sau:

4
 dx
k(a-x)(b-x)(c-x). Gii phng trnh tch phn ta c:
dt

kt
1
b c. ln a x c a . ln b x a b. ln c x
a bb cc a a b c

4. Cc qui lut ca phn ng bc n.

A + B + C +...+ N sn phm
t=0: a a a a 0
t: x x x x
cn: a-x a-x ax ax
k a x
dx n

dt
dx
a x n kdt
1 1 1
n 1 kt + C
n 1 a x n 1
a
Khi t = 0 x = 0 C = 0
1 1 1
n1 kt
n 1 a x n 1
a

BNG TM TT CC QUI LUT NG HC N GIN

Bc phn Phng trnh ng hc Hng s t pu Chu k bn hy

ng
1 ln(a x) = kt+ lna 1 a 1/2 =
0,693
k= ln
t ax k
2 1 1 1 x 1/2 =
1
kt k= .
ax a t a(a x) ka
3 1 1 1 1 1 1 1/2 =
3
2
kt + 2 k
2 a x 2a 2 2t a x a
2 2ka 2

n (n1) 1 1 1 1 1 1 1/2 =
n1 kt n1 k
n 1 a x n 1
a (n 1)t a x n1
a 2 n 1 1
(n 1)ka n 1

II. NG HC CC PHN NG NG TH PHC TP

L phn ng xy ra gm nhiu giai on, giai on ny ni tip, song song, thun

nghch vi giai on kia. Nh vy, phn ng phc tp thng thng qua cht trung gian.
a s nhng phn ng ca cht hu c l nhng phn ng phc tp.

1. Phn ng thun nghch

5
 Xt phn ng thun nghcxh bc 1:

A B
kt
t=0 a kn
0
t (a x) x
t (a - x) x

dx kt a
v= kt (a x) k n x = akt - (kt + kn)x = (kt + kn) x
dt (k t k n )
kt a
t = = A, ta c:
( kt k n )
dx
( A x) (kt + kn) dt
- ln(A x) = (kt + kn)t + C

Khi t = 0 x = 0 lc , C = -lnA

Do vy, phng trnh ng hc ca phn ng thun nghch l:

1 A
kt k n ln
t A x
Ti thi im cn bng:

kt x kt a
x A
k n (a x ) (kt k n )
Nn phng trnh ng hc ti thi im cn bng l:

1 x
kt k n ln
t x x

V d:phn ng sau l phn ng thun nghch bc mt:

CH2(CH2)2COOH CH2(CH2)2C O

OH
Xy ra nh sau:

t, pht 21 50 100 120 160 220

[axit], pu, mol/l 2,41 4,96 8,11 8,9 10,35 11,15 13,28

Nng ban u ca axit l a = 18,28 mol/l, ca lactone bng 0. Xc nh hng s cn

bng v hng s tc ca phn ng thun v nghch.

Gii
6
 1 1 x
Ta c kt + kn = ln ln
t x t x x

t, pht 21 50 100 120 160 220

(kt + kn ). 103 9,54 9,35 9,43 9,24 9,45 8,32

(kt + kn )tb = 9,4.10-3 (1)

k x 13,28
K t =2,683 (2)
k n a x 18,28 13,28
Gii (1) v (2) ta c:
kt = 6,85.10-3 pht-1
kn = 2,55.10-3 pht-1

2. Phn ng song song

Phn ng song song hai hng bc 1
B
k1 t: x1
A
x = (x1 + x2)
k2
C
t: (a x) t: x2

dx1
- Theo hng 1: v1 = k1 ( a x ) (1)
dt
dx
- Theo hng 2: v2 = 2 k 2 (a x) (2)
dt
T x = x1 + x2, ta c:

dx dx1 dx 2
= k1 (a x ) + k2 (a x ) = (k1 + k2)(a x)
dt dt dt
dx
(a x) (k1 k 2 )dt
- ln(a x) = (k1 + k2)t + C
t = 0 C = -lna

Phng trnh ng hc dng tch phn:

1 a
k1 + k2 = ln
t ax
T (1) v (2):
dx1 k1
hay x1 k
dx 2 k 2 1
x2 k2
7
 Nh vy, nng sn phm ca cc phn ng song song lun t l vi cc hng s
tc ca phn ng song song hp phn tng ng.

V d: Phn ng song song A k1

B v A k2
C c c trng bng cc d kin:
Khi nng u ca A bng 1 M th sau 19 pht nng ca B l 0,315M v nng
ca C l 0,185M. Tnh k1 v k2.

Gii

y l phn ng song song hai hng bc nht, ta c mi quan h sau:

1 a
k1 + k2 = ln
t ax
k1 x1

k 2 x2
vi a l nng u ca cht A; x1 v x2 l nng ca B v C ti thi im t; x1 +
x2 = x. Thay cc gi tr ca cc i lng tng ng ta tnh c :
k1 = 2,296.10-2 pht -1
k2 = 1,351.10-2 pht -1

3. Phn ng ni tip hai giai on bc mt

Phn ng ni tip l phn ng m cht phn ng to thnh sn phm qua mt hay
nhiu giai on trung gian bao gm phn ng ny ni tip phn ng kia.

V d 1. Phn ng thy phn ester

CH2COOC2H5 CH2COOC2H5 CH2COOH
+ H2O
CH2COOC2H5 CH2COOH CH2COOH
V d 2. Phn ng trasesterification l phn ng c dng tng hp diesel
sinh hc (hay Biodiesel). y l mt phn ng ni tip, tri qua 3 giai on nh sau:

O O O
O
R O O R + 3R'OH catalyst R O OH + R'
R O
O O [1] O O

R R
O
O
catalyst
R O OH HO OH + R'
O O [2] O O R O

R R

8
 O
HO OH catalyst
O O HO OH + R'
[3] R O
OH
R

Transesterification of triacylglycerols to yield FAME (biodiesel)

XT PHN NG:
A B C
1 k k2

t=0 a
t (a x) (x y) y

- Tc chuyn ha: A B
dx
v = k1 (a x) hay (a x) = a. e k1t x = a (1 - e k1t ) (1)
dt

- Tc chuyn ha cht B:
d ( x y)
k1 ( a x ) k 2 ( x y ) (2)
dt

- Gii phng trnh vi phn (2):

d ( x y)
k 2 ( x y ) k1ae k1t
dt
Phng trnh vi phn c dng:

Y + P(t)Y = Q(t)

P ( t ) dt
( Q(t )e
P ( t ) dt
Nn phng trnh c nghim l: ( x y) e dt C )

e k2t ak1 e k1t e dt C

k2dt

e k 2t ak1 e k1t e k 2t dt C
ak 1 k 2 k1 t
e k 2t e C
k2 k1

ak1 k1t
e e k2t C
k 2 k1

9
Ti thi im ban u t=0 x = y = 0 ak1
C
k 2 k1

Vy x y
ak 1
k2 k1

e k1t e k 2t (3)

(x-y)

ak1
k 2 k1
k1e k1t k 2e k2t
(x-y) = 0 k1e k1t k 2e k2t

e (k1 k2 )t 1
k
k2
k1
ln
Vy k2
t max
k1 k 2

k2
T (1) v (3): y a(1 e k1t e k 2t )
k1 k 2

Ti im cc i:
ln 1
k
ln 1
k
k2 k2
k1 k 1
k1 k 2
k 2
( x y ) max a e e k1 k 2
k 2 k1


k1 k 2
k k k k
k1 ln k 2 1 2 ln k 2 1 2
k1 k1

a e e
k2 k1


k1 k2
k1 k1 k1 k 2 k1 k1 k 2
a
k2 k1 k2 k2

10
 k1 k2
k1 k2 k1 k 2 k2 k1 k 2
a
k2 k1 k1 k1

k2 k1 k 2
k1 k2 k1 k 2
2
1
k k k
a
1 2

k2 k1 k1 k
1
k2
k 1 k2
k k2 k1
a 2 k k k k
k1 2 1 2 1

k2
k k1 k 2
a 2
k1

k2
k2 k1 k 2

[B]max = (x y)max = a
k1

[A] = (a x)
[C] = y
[B]max
Nng

[B] = (x y)

t
t max
S phu thuoc cua nong o cac chat vao thi gian phan ng

V d: Khi cracking du ha th xng l sn phm trung gian. Hy xc nh lng xng

cc i v thi im t c lng xng y khi cracking 1 tn du ha, nu bit
673 K hng s tc hnh thnh xng k1 = 0,283 h-1 v hng s tc phn hy xng k2
= 0,102 h-1

Gii

11
Qu trnh cracking du ha c th biu din bng s sau:
Du ha k1
xng k1
sn phm khc
y l phn ng ni tip hai giai on bc nht.
Lng xng thu c t 1 tn du ha l:
k2 0 ,102
k k1 k2 0,102 0, 2830,102
[xng]max = a. 2 =1000 kg x . 202,8kg
k1 0,283
Thi gian t lng xng cc i:
k 0,283
ln 1 ln
k2 0,102
tmax = = 5,638h
k1 k 2 0,283 0,102

III. CC PHNG PHP XC NH BC PHN NG

Thc nghim chng t rng cc phn ng n gin l rt t khi gp. Tuy nhin, d
n gin hay phc tp, chng ta cng u c th biu din tc ca bt k phn ng no
di dng:
v = k Cm n
A C B ...
Vi k l hng s tc thc hoc biu kin,
m, n, . . . l bc phn ng ca cht A v cht B, . . . tng ng.
Nu l phn ng n gin, th m, n l bc thc ca phn ng v trng vi phn t
s. Nu l phn ng phc tp th m, n, . . . ch l bc phn ng biu kin (hnh thc). Do
vy, m, n,. . . c th nguyn, phn s, dng, m hay bng khng.
V th, bc phn ng phi c xc nh bng thc nghim. Sau y l cc
phng php thng hay c s dng.

1. Phng php th
Da vo cc s liu thc nghim, ngi ta s thay th cc s liu vo phng
trnh ng hc ca phn ng bc 1, bc 2. Nu theo phng trnh ng hc phn ng bc
mt, ta tnh c gi tr cc hng s tc l nh nhau th phn ng phi l phn ng
bc 1, hoc theo phng trnh ng hc phn ng bc hai, ta tnh c ga tr cc hng s
tc l nh nhau th phn ng phi l phn ng bc 2, nu khng phn ng s c bc
3, phn s hoc bc khng (s tm cc xc nh bng cc phng php khc).

V d phn ng x phng ha sau c thc hin 25 C,

CH3COOCH3 + NaOH CH3COONa + CH3OH
cc kt qu thc nghim nhn c nh sau:

Thi gian, s 180 300 420 600 900 1500

Nng NaOH, 0,0074 0,00634 0,0055 0,00464 0,00363 0,00254
kmol/m3

Nng kim v este ban u u bng nhau v bng 0,01 kmol/m3. Xc nh

bc phn ng bng phng php th.

Gii

12
 Ta thay cc s liu vo phng trnh ng hc ca phn ng bc 1, ti t = 180s
v t =1500s, ta nhn c:
1 C 1 0,01
k1 = ln 0 ln 0,00167 s-1
t C 180 0,0074
1 C 1 0,01
k2 = ln 0 ln 0,00091 s-1
t C 1500 0,00254
Cc kt qu nhn c chng t rng, cc gi tr hng s tc khng nh nhau,
ngha l khng phi l phn ng bc 1.
Sau , ta thay cc s liu vo phng trnh ng hc ca phn ng bc 2, ti t =
180s v t =1500s, ta nhn c:
1 1 1 1 1 1
k1' ( ) ( ) 0,196 (m3/s-1.kmol-1)
t a x a 180 0,0074 0,01

1 1 1 1 1 1
k '2 ( ) ( ) 0,196 (m3/s-1.kmol-1)
t ax a 1500 0,00254 0,01
Nh vy, phn ng x phng ha l phn ng bc 2.

2. Phng php th

lnC0

0 t
Hnh 3.1. o th xac nh phan ng bac 1

1 Co
Nu phn ng l bc 1 th ta c: k = ln
t C
Hoc: lnC = - kt + lnCo
Lp th lnC - t (Hnh 3.1) ta c: tg = -k
Nu cc im thc nghim nm trn 1 ng thng th phn ng l bc 1.
Nu phn ng khng phi l bc 1, th th nghim phng trnh theo phn ng bc
2, bc 3, . . .
Da vo phng trnh ng hc ca phn ng bc n:

13

0
 1
(a x) n 1

0 t
Hnh 3.2. o th xac nh phan ng bac n

Thay cc s liu v th thc nghim bn (Hnh 3.2) khi cho n cc gi tr khc

nhau, n 1. Nu vi gi tr n no cho ng biu din l ng thng l chnh l bc
ca phn ng

3. Phng php chu k bn hy

Nu phn ng l bc 1 th chu k bn hy khng ph thuc vo nng u. Nu
phn ng c bc khc 1 th chu k bn hy ph thuc vo nng u.

2n1 1 2 n 1 1
1/2(n) hay: lg 1/2(n) lg (n 1) lg a
(n 1)kn a n1 (n 1)k n
Xy dng th lg1/2(n) - lga

lg1/2(n)

0 lga

Hnh 3.3. o th xac nh bac phan ng theo chu ky ban huy

Gi tr n c xc nh t h s gc ca th:
tg = -(n-1)
14
 n = - tg + 1
V d: Phn ng chuyn xyanat amoni thnh ure xy ra trong dung dch nc:
NH4CNO (NH2)2CO
Xc nh bc phn ng theo cc s liu thc nghim sau:

Nng u ca NH4CNO, a, mol/l 0,05 0,1 0,2

Chu k bn hy, 1/2, h 37,03 19,15 9,45

Gii
Qua cc s liu thc nghim ta thy, 1/2 ph thuc vo nng u chng t
phn ng khng phi l bc 1. tm bc phn ng ta p dng phng php th (Hnh
3.4).

lga -1,3010 -1,0000 -0,6990

lg1/2 1,5685 1,2821 0,9754

T th chng ta xc nh c tg :
tg = -1
n =1 + 1= 2
Phn ng l bc 2.

Nhn xt: C th nhn thy 1/2 t l nghch bc nht vi nng u ca

NH4CNO nn phn ng trn l bc 2.

lg1/2(n)

0 lga

Hnh 3.4. o th xac nh bac phan ng theo chu ky ban huy

4. Phng php c lp
Phng php ny dng xc nh bc phn ng ca tng cht phn ng. Gi s
phn ng gm 3 cht u A, B, C th:
dx n p
v= k CmA C BCC
dt
xc nh bc phn ng theo A, ngi ta ly nng ca B v C rt ln hn so
vi A. Khi c th xem CB, CC = const
Do :
dx n p m
v= k CmA C B C C =k C A
dt
Cch lm tng t nh vy cho trng hp B v C.
15
 V d:
Vi phn ng: A + B C
Vn tc u ca n c o da vo s khc nhau v nng khc nhau lc u
ca A v B.
Kt qu thc nghim c cho bng sau:
Th nghim [A](M) [B](M) Vn tc u ca phn ng (M/s)
1 0,030 0,010 1,7.10 - 8
2 0,060 0,010 6,8.10 - 8
3 0,030 0,020 4,9.10 - 8

Gii.
Phng trnh tc phn ng c dng tng qut: v = k[A]m[B]n
Xc nh bc phn ng theo A
Chn 2 th nghim 1 v 2, trong nng ca B khng i
1,7.10-8 = k[0,03]m[0,01]n
6,8.10-8 = k[0,06]m[0,01]n
n=2
Xac nh bac phan ng theo B
Chon 2 th nghiem 1 va 3, trong o nong o cua B khong oi
1,7.10-8 = k[0,03]m[0,01]n
4,910-8 = k[0,03]m[0,03]n
3
m=
2
Vay v = k[A][B]3/2 do o, bac phan ng la 5/2

IV. NH HNG CA NHIT N TC PHN NG HA HC

1. Phng trnh Arrhenius

Ni chung, tc ca mt phn ng ha hc tng khi nhit tng. Thc nghim
chng t rng, tc phn ng tng t 2 n 4 ln khi nhit tng 100 C. Tuy nhin,
ngi ta c th xc nh c mi quan h gia hng s tc v nhit bng mt
phng trnh chnh xc hn, xut pht t phng trnh ng p Vant Hoff ca phn ng
ha hc
d ln K H

dt RT 2
k
d ln 1
k 2 d ln k1 d ln k 2 H
hay
dt dt RT 2
Hiu ng nhit ca phn ng c th c vit di dng hiu s ca 2 i lng:
H = E1 - E2
Do ,
k
d ln 1
k 2 d ln k1 d ln k 2 E E
1 2
dt dt RT 2 RT 2

16
 d ln k1 E d ln k 2 E
Hoc c th vit: 1 B v 2 B
dt RT 2 dt RT 2
Thc nghim chng t rng B = 0. Do , ta c th biu din tng qut cc
phng trnh ny nh sau:
d ln k E

dt RT 2
y l phng trnh Arrhenius biu din s ph thuc ca tc phn ng vo
nhit . i lng E c th nguyn nng lng v c gi l nng lng hot ha.

3. Cch xc nh nng lng hot ha

Tch phn phng trnh Arrhenius vi s tha nhn E = const

E E
d ln k dt hay ln k ln k 0
2
RT RT

1
Nu thit lp th (lnk - )
T

lnK

0 1/T
1
Hnh 3.5. o th s phu thuoc (lnk - )
T
T th (hnh 3.5), ta c:
OA = lnko v tg = - E/R
T , chng ta xc nh c E v k0 v phng trnh tch phn Arrhenius s
c vit di dng:
E
k = ko e RT trong , ko c gi l tha s trc m.

* Nhn xt

17
 - Ti mt nhit cho nu phn ng c nng lng hot ha nh th hng s
tc phn ng ln v ngc li.
- i vi mt phn ng cho, hng s tc phn ng tng theo hm m vi
nhit .

V d: Xc nh thc nghim hng s vn tc phn ng phn hy N2O5 thu c cc

kt qu nh sau:

t0C 0 25 35 45 55 65
k.1015s-1 0,0787 3,46 13,5 19,8 250 487
Hy xc nh nng lng hot ha ca phn ng

Gii
t0C 0 25 35 45 55 65
1/T.103 3,66 3,36 3,22 3,15 3,05 2,29
-lnk 14,05 9,59 8,91 7,61 6,50 5,33

Xy dng th lnk = f(1/T) (Hnh 3.6)

lnk

-5

-14
1/T
1
Hnh 3.6. o th s phu thuoc (lnk - )
T

T th (Hnh 3.6), ta c:
tg = -12436 v E = -1,987x(-12436) = 24.710 cal/mol

* Nhn xt Ta c th tnh nng lng hot ha t biu thc:

k 2 Ea 1 1
ln
k1 R T1 T2

18
Tuy nhin, v vic xc nh s liu ng hc thng d b nh hng bi cc iu kin
thc nghim, do , vic tnh E theo cng thc ny phi c thc hin nhiu ln ly
gi tr trung bnh, nu khng s b sai s hn so vi phng php th.
3. ngha ca nng lng hot ha

E1

I
E2

H
II

Hnh 3.7. Bin thin nng lng trong qu trnh bin i ha hc

Mt phn ng ha hc c th xem nh mt s dch chuyn h bao gm cc phn

t ban u c mc nng lng ng vi trng thi I n h c mc nng lng trng thi
II bao gm cc sn phm c hnh thnh. S chnh lch nng lng ca hai trng thi
biu hin hiu ng nhit ca phn ng H.
phn ng din ra theo hng t I n II, chng ta phi cung cp nng lng
h vt qua thm nng lng E1, ti cc phn t c hot ha n mc tham gia
phn ng ha hc. Sau , h chuyn n trng thi bn vng II, v ta ra mt nng lng
E2. Ta thy E2 - E1 = Q > 0, phn ng ta nhit. Theo qui c ca nhit ng hc Q = -
H. Do , H = E1 - E2
Phn ng nghch din ra theo con ng ngc li, ngha l h phi vt qua
thm nng lng E2.
Nh vy, theo hng t I n II phn ng xy ra d hn, phn ng nghch t II
n I kh hn v h phi vt qua mt hng ro nng lng E2 ln hn.

19
BI TP

Phn 1. ng hc phn ng n gin

Bi 1
Sau y l kt qu nghin cu s phn hy ethylene oxide ca W.W. Heckert v E. Mack,
Jr. [J. Am. Chem. Soc., 51, 2706 (1929)].
C2H4O(K) CH4(K) + CO(K)

Thi gian (pht) 0 6 8 10

P (mm Hg) 115,30 122,91 126,18 129,10

Chng minh rng phn ng trn l phn ng bc nht v tnh hng s tc phn ng.

Bi 2
Dung dch axit oxalic trong H2SO4 m c c Lichty [J. Phs. Chem., 11. 225 (1907)]
nghin cu bng phng php chun vi KMnO4. Kt qu thu c nh sau:

Thigian (pht) 0 120 240 420 600

VKMnO4 (lt) 11,45 9,63 8,11 6,22 4,79

Chng minh rng phn ng cho l phn ng bc nht. Tnh hng s tc phn ng.

20
 Bi 3
Farkas, Lewin v Bloch [J. Am. Chem. Soc. , 71, 1988 (1949)] nghin cu phn ng:
Br - + ClO- BrO- + Cl-
Trong nc 25 C. Vi nng u ca [ClO-] = 3,23.10-3 mol/lit v [Br-] = 2,508.10-3
o

mol/lit, kt qu thu c nh sau:

Thi gian (pht) 0 7,65 15,05 26 47,6

-
[BrO ] (mmol/lit) 0 0,953 1,42 1,8 2,117
Phn ng trn l bc hai (bc mt i vi mi tc cht). Tnh hng s tc phn ng.

Bi 4
283K hng s tc ca phn ng x phng ha etyl acetat l 2,83N-1.s-1. Tnh thi
gian cn thit x phng ha 50% etyl acetat khi:
a) 1 lt etyl acetat 1/20N tc dng vi 1 lt dung dch NaOH 1/20N.
b) 1 lt etyl acetat 1/20N tc dng vi 1 lt dung dch NaOH 1/10N.

Bi 5
Chu k bn hy ca phn ng bc 1 N2O5 298K l 5,7h. Tnh hng s tc v thi
gian cn thit phn hy 75% N2O5 ban u.

Bi 6
Sau 10 pht 2 phn ng bc 1 v bc 2 u chuyn ha ht 40%. Mun chuyn ha ht
60% cht u th mi phn ng mt bao nhiu pht. T kt qu ny so snh tc ca
phn ng bc 1 v bc 2.

Bi 7
Phn ng phn hy 1 cht hu c X trong etanol xy ra theo phn ng bc 1. Kt qu
thc nghim nh sau:

T, K 273 298 308 318

k, s-1 1,16.10-5 3,19.10-4 9,86.10-4 2,92.10-3
lg k -4,963 -3,496 -3,006 -2,535

Xc nh nng lng hot ha v tnh k0 (tha s trc m tha s tn s - tha s va

chm approach factor)

Bi 8. Xem phn ng:

RCOOR, + NaOH RCOONa + R,OH
Ngi ta nhn thy:
- Nu tng nng NaOH ln gp i th vn tc phn ng tng gp i
- Nu tng nng RCOOR, ln gp i ta cng c kt qu nh vy
a) Vit biu thc vn tc phn ng.
b) Ngi ta cho 0,01 mol NaOH v 0,01 mol mol ester vo trong 1 lt nc(th tch
khng i), sau 200 pht 3/5 lng ester lc u b phn hy. Tnh:
- Hng s vn tc phn ng.
- Thi gian 99% lng ester ban u b phn hy.
21
Bi 9
615K chu k bn hy ca phn ng bc 1 l 363 pht. Nng lng hot ha l 217.360
J/mol. Tnh thi gian cn thit cht phn hy ht 75% 723K.

Bi 10
Mt phn ng bc 1 c nng lng hot ha l 140500 J/mol. Hng s tc k0 trong
phng trnh:

k1 = ko e E l 5.1013 s-1. nhit no chu k bn hy s l:

RT

a) 1 pht.
b) 30 pht

Bi 11
Mt phn ng bc, 1 sau 540 giy lng tc cht ban u ch cn li 32,5%.
a) Tnh hng s tc phn ng.
b) Phi mt bao lu th lng tc cht ban u s phn hy ht 25%.

Bi 12
Mt phn ng nghin cu 20oC kt thc sau 2 gi. Hi nhit no th phn ng kt
thc sau 25 pht, bit h s nhit ca tc phn ng bng 3.

Bi 13
Phn ng: H2O2 + 2S2O32- +2H+ 2H2O + S4O62-
Tc phn ng khng ph thuc vo nng H+.
Nng ban u ca [H2O2] = 0,0368M v [S2O32-] = 0,0204M
25oC, cc kt qu thc nghim nh sau:

t, pht 16 36 43
[S2O32-].103 10,30 5,18 4,16

a) Phn ng bc my.
b) Gi tr hng s tc phn ng.

Bi 14
Kho st ng hc ca 2 phn ng trong tc cht c cng nng u l a, ngi ta
c nhng kt qu sau y:

Phn ng 1:
a (mol/l) 1 2 3 4 5

Chu k bn hy t1/2 (gi) 1 1/2 1/3 1/4 1/5

Phn ng 2:
a (mol/l) 1 2 3 4 5

Chu k bn hy t1/2 (gi) 2 2 2 2 2

22
 Hy xc nh bc phn ng v hng s vn tc ca mi phn ng trn.

Bi 15
S phn hy H2O2 trong nc l phn ng bc 1. tm hng s tc phn ng, ngi
ta em chun cng 1 th tch dung dch H2O2 cc thi im khc nhau bng dung
dch KMnO4 v thu c cc kt qu sau:

t (pht) 0 10 20 30
V (ml) KMnO4 21,6 12,4 7,2 4,1

Tnh hng s tc phn ng phn hy H2O2.

Bi 16
Mt c vt bng g trong lng t Ai Cp cha 14C c hot phng x o c trn
c vt ti thi im tm thy l 7,3 ph-1. g-1. Hy tnh tui th ca c vt , bit thi gian
bn hy ca 14C l 5730 nm v gi thuyt hot u ca 14C l 12,6 ph-1.g-1.

Bi 17
Hng s tc phn ng x phng ha este bng kim 282,8K l 2,37; cn 286,6 K
l 3,204 (mol-1,l,ph-1). nhit no th hng s tc phn ng bng 4.

Bi 18
Dng kim x phng ha este etylaxetat, thu c:
t (K) 273 293 298
-1 -1
k (mol ,l,ph ) 1,17 5,08 5,56
a) xc nh nng lng hot ng ha ca phn ng.
b) Tnh thi gian bn hy ca phn ng khi nng ban u ca este v kim
bng nhau 0,025mol/l 0,0125mol/l T=295(K).
Phn 2. ng hc phn ng phc tp

Bi 1

920 oC, CH3COOH b phn hy thnh CO2, CH4, CH2CO theo phn ng:
CH3COOH CO2 + CH4 k1 = 3,74 s-1
CH3COOH CH2CO + H2O k2 = 4,65 s-1
a) Tnh thi gian 99% axit b phn hy.
b) Tnh % axit b phn hy thnh ceten (CH2CO) trong trng hp ta ko di v hn nh
thi gian phn ng.

Bi 2
S phn hy ru isopropylic vi V2O5 lm xc tc din ra theo phng trnh:
k1
C3H7OH C3H6O;
k2
C3H7OH C3H6 ;
k3
C3H7OH C3H8.
23
Gi thuyt rng phn ng theo mi hng l bc 1. Hy thit lp biu thc tc phn
ng v tnh k1, k2, k3 vi a l nng u ca C3H7OH, x l gim nng ca
C3H7OH sau thi gian t. Phn ng tin hnh nhit 588K v sau 4,3 giy nng cc
cht trong hn hp phn ng nh sau:

Cht C3H7OH C3H6O C3H6 C3H8

C.103M 27,4 7,5 8,1 1,7

B 3
Qu trnh phn hy phng x nguyn t ch din ra nh sau:

Bi + - 214Po + -
k2
214 k1 214
Pb
82 83 84

Chu k bn r ca mi giai oan tng ng bng 26,8 pht v 19,7 pht. Gi s lc u

c 100 nguyn t ch, tnh s nguyn t Pb v Bi ti thi im t = 10 pht.

Bi 4
a) S phn r phng x ng v Bi din ra theo s :
214
Bi (5 ngy m) 210Po (138 ngy m) 208Pb
Xc nh thi gian (ra ngy m) hm lng 210Po t gi tr cc i (thi gian trong
ngoc n l thi gian bn r ca mi ng v)
b) Trong qu trnh phn r 238U nguyn cht. Hy xc nh s ht phng thch sau thi
gian 1 nm ca khi uran. Chu k bn hy ca uran l 4,5.109 nm. NA = 6,023.1023
nguyn t/mol, khi t <<t1/2 c th coi e-kt ~ 1- kt v No = 1 mol.

Bi 5
Vi phn ng CH3COCH3 C2H4 + CO + H2, p sut ca h bin i theo thi gian
nh sau:

t (pht) 0 6,5 13 19,9

P (N/m2) 41589,6 54386,6 65050,4 74914,6

a) Bng phng php th, chng t rng phn ng trn l bc nht ?

b) Tnh hng s tc phn ng nhit th nghim ?

Bi 6
Phn ng sau: A B l phn ng thun nghch bc 1. Thnh phn % ca hn hp
phn ng theo thi gian thu c nh sau:

T (s) 0 45 90 225 270 360 495

%B 0 10,8 18,9 37,7 41,8 49,3 56,5 70

Tnh hng s cn bng v hng s tc ca phn ng thun nghch trn.

24
25