You are on page 1of 278
WON) KLE Cagel Cx CO OF 0907343 956 DAI HOC Y DUGC THANH PHO 46 CHi MINH Maat KHOA Y BO MON HOA SINH olae hi Mit Cau HOA SINH LAM SANG CHU BIEN: BS Dinh Hé TAC GIA: Béng Thi Hoai An Nguyén Thi Hao Bé Dinh Hé Pham Thi Mai Dé Thanh Thiy Lé Xuan Truéng NHA XUAT BAN Y HOC Chi nhdnh TP. Hd Chi Minn 2010 CHUONG 1 > CAC DICH CO THE, NGHIEM PHAM VA CAC XET NGHIEM HOA SINH LAM SANG Muc TIBU 1, Trink bay dupe su phan b6 nube trong co thé va nihang nghi¢m phdm trong xét nghiom, 2. Trinh bay duge cde loai xét nghi¢m héa sink lam sing, he thdng don vj SI ve cdch trink bay két qué xét nghiém, 3. Phan tich duge su phan phoi chudn cia ede 80 ligu, tri s6 déi chiéu va khodng d6i chi®u, kdm theo cde thi dy. 1, DICH CO THE VA NGuitM PHAM Ld. Sy phan bé nude va cde dich eg thé Nude chiém khodng 60% than trong ngubi trudng thanh, gm 40% la dich trong t€ bao (DTTB) va 20% la dich ngoai té bao (DNTB). DNB gém dich ké hay dich gian bao (15%) va huyét tuong (6%). C6 sy trao déi nude thutmg xuyén gitta 8 khu vue ube, Mat Kkhée c6 sy trao d6i nude va nhiu chat khéc gitta huyét tung va ede dich co thé khdc: dich nao tiy, dich khép, bach huyét, dich tiéu héa, muée tigu, mé héi, dich tit cia cae niém mec,.. Hang ngay o6 nhidu Itt dich tiéu héa (e6 thé téi 10 Itt) duge tist ra va tai hap thu vao mau; Ikhodng 180 lit nuée tiéu han du duige tiét qua edu thn vA hon 99% duge tai hép thu 4 dng thén (Fink 1.1), ng teu hoa Antit 1 Phan: 0,4 it Using: 1.218) = Dich nao tly <——7* A 20 —-— Prdi—> ee a Bach huyét <--> Huyéttuong H,0 ~P~ Da ———> m6 hoi Dich khép Peer 8% HeO [Than - BP nude tu: 1.2 lit Dich tiét khéc + — re “Thanh mao mach Dioh tran a” vi {(b@nh ly) Dich ké 15% 4 | ‘Mang 8 bao ’ Nutbe do oxy hoa Dich tong to (40%) ost '¢ Nude nhap: 2,5 Ht ‘oxy hda c&e chat nu6e xudt; 2,5 It Hinh 1.1. Cac khu vic nude va sy van chuyén nude trong co thé A Céc dich tiéu héa: nude bot, dich vi, dich tuy, dich rudt, mat, t8ng obng co thé tdi 3-10 tit B: Nuc tiu ban du (khoang 180 Itingay) Ngoai cde dich eo thé binh thutng ké trén, trong mot s6 qué trinh bénh ly 6 thé xudt hign dich érén (dich tran mang phéi, mang bung, mang tim). Dich tran ¢6 thé la dich thm (transsudat) ho§e dich tit (exsudat). Dich thm duge tao thanh do mach mau bj chén 6p hode tde nghén, dich tiét do vim. Trong cdc dich co thé déu chita céc chat hda tan nhat dinh, Vi vay, khi ¢6 nhong r6i loan su van chuyén céc dich eo thé, chiing bi mat qué nhiéu hode bi i lai, co thé sé chju nhing ri logn bénh ly thi phat, 1.2. Nghiém phdm, Nghiém phém Ja vat liu duge x6t nghigm (KN). Nghigm phém ly tir bgnh nhén (BN) duge goi 1a bgnh pas, 1.2.1. Méu: Mau la nghigm phém quan trong va duge dimg abiéu nhit, Qua hinh 11 ta théy 1a mdu dong vai tro trung tam trong qua trinh van chuyén muée va ede chat hda tan (chat dinh dudng va cdc chét edn ba), Dé 1a ndi mdi ctia co thé, Co thé luén ludn dim bao sy hing dinh ni moi (homeostasis) nghia la cde thong s6 cia mndu (trong do cé cde thong s6 héa sinh) lun ludn 6 trang thai én dinh dong (chting dao dong trong nhiing gidi han sinh ly nhdt dinh), Khi céc tri sO cia mot thong so ndo a6 vugt khéi gidi han sinh ly (cao hoge thap hon) thi ching phan dah nhing trang thdi bénh ly nao dé. ‘Ti mau ta e6 thé thu duge nhéing nghigm phim khée nhau; - Méu todn phdn; ldy méu,cho vao éng nghidm c6 chat chéng dong (heparin, Na fluorua, Na oxalat... tiy theo mi XN) sé c6 mdu toan phén. ~ Huyét tuong v4 huyét edu: ly tam méu toan phan (c6 chat chéng déng) sé thu duge huyét tuong (djch @ trén) va huyét cdu (phdn die 6 day éng.nghiém). Huyét tuong c6 fibrinogen. C6 thé thyc hin cdc XN trén héng cdu va bach cdu. ~ Huyét thanh: lay mau cho vao éng nghiém khong c6 chat chéng dong, cue méu déng hinh thanh (do fibrinogen hoa tan bién thanh sgi fibrin khong tan) tié va huyét thanh. Huyét thanh kkhéc huyét tong 6 chd khéng chia fibrinogen, 12.2. Nuée tiéu: C6 nhiéu co ché duy tri sy h&ng djnh n§i mé, trong d6 than déng vai rd rat quan trong nh chic ning tao thanh nude tiéu cia n6. Nude tiéu duge tgo thanh qua 2 giai doan: Fl + Giai doan loc edu than: cée phan tit hiu hinh (cde tf bao mau) va cae dai phan tit (protein, lipoprotein..) duge gi lai trong mau, nuée va cde chat hda tan Khde (glucose, acid amin, Na’, CI...) qua nang Bowmann tao thanh nuée tiéu ban dau (djeh loc), mot ngay khodng 180 lit. + Gini dogn tdi hp thu va bai tiét 6 dng than: nu6e va céc chat hda tan duge tai hép thu 6 dng than gan va dng than xa va cd ¢ Ong gop. Ty 16 hép thu cia cde chat khée nhau: glucose 100%, nude trén 90%, uré 60-60%, Na” 75-80%... Vasopressin (hormon chéng loi nigu — ADH, antidiuretic hormone) lam tang tai hép thu nuéc, aldosteron lam tang t4i hap thu Na’, Nhitng lugng nhé acid uric, creatinin duge bai ti8t 6 éng than. Ket qua cia qué trinh trén la dich loc duge cO die thanh nude tiéu cudi cimg qua 6ng g6p vao bé thén (Hinh 1.2) MMOM ai id MM cau than | H20. ug HCO; $0," ng than xa | ‘h A — > at wok LG ain & Na Gal Cr” Po, | Céu than, Ong than géin a mean Pi 20 ‘Quai Henié B Hinh 1.2, Sy tgo thanh nude tiéu A. Nuc tiéu ban déu (180 Itungay) B: Nuc tiéu oud cing (1-1,4 it) aa: acid amin MMM: mao mach dong mach G: glucose 1.2.8, Céc nghigm phdm khée: phan, dich nao tiy, nuée bot, dom, dich hit (dich mang phéi, dich o6 chuéng, dich khép, dich vj, dich rudt, dich tuy, mat), t& bao va mé, 86i nigu, sdi mat. 1,8. Céc XN héa sink lam sang: 6 hon 400 XN HSLS, dai dé c6 thé chia lam 3 nh6m (sy phan chia nay cé tinh chat tuong doi), 13.1. Nhém ede XN eg ban: Na’, K’, Cl, bicarbonet. calci, phosphat, uré, creatinin, bilirubin, acid uric, glucose, protein toan phan, albumin, amylase, alanin aminotransferase (ALT), aspartat aminotransferase (AST), creatin kinase (CK), phosphatase kiém, phosphatase acid, gamaglutamyltransferase (GGT), khi mau (pCO, Oz), lipid va lipoprotein, Cée XN nue tigu (tng phan tich nude tiéu) 1.8.2. Nhém cée XN dée bit: hormon (Ts, Ts, TSH v.v..), protein dle bigt (ou antitrypsin, fy-microglobulin, ceruloplasmin v.v..), nguyén t6 vi Iugng (sét, déng, kém v.v..), vitamin (C, By, A, D vwv..), thuée digu tri (phenytoin, digoxin, theophylin v..), phn tich ADN (phan ung day chuyén polymerase = PCR = Polymerase chain reaction). 1.3.8, Nhém ede XN edp ettu: chat dign gidi, urd, khi mau, amylase, glucose, calei, paracetamol, salicylat. 1.4. Xét nghi¢m va noi thye hign ede ky thugt XN. * Phong XN chinh gém cdc trang thiét bi hodn chinh theo titng cap (huyén, tinh, trung vong), ¢6 thé cé may phéin tich bin ty dong, may phén tich ty dong; thudng sit cung cde b@ thude thit (kit), ahung cfing c6 noi cdn ding cde phuong phép thil cong (ty pha ché thuéc thit), XN ngoai phong XN chinh: XN danh cho vige gidm kiém (monitoring) nhimg BN bi mé I6n (thi dy ghép oo quan); XN glucose-huyét va dutng-nigu & bénh phong céc BN tiéu dutng. Nhang XN nay duge lam nhing bd phan XN ahd & ngay ede benh phong tuong ting. XN tai noi cham s6c (POCT: Point of care testing) hay XN tai ché. XN duge lam 6 ngay noi thye hign vige cham aée stfe khée (bénh phdng, cing déng) con goi 1A XN tai givéng (bedside), XN gén BN (near-patient), XN phi trung tam (decentralized) va XN 6 ni khéc (off-site testing). Nhig XN duge dimg thutng 1a XN nhanh (rapid test), thudng ding bing gidy thit (strip) hode hop thit (cassette), két qua thu duge sau vai dén vai chue phut, thugn Igi cho viée dinh huéng chan doan. XN nhanh va m§t sé XN Kkhée cdn duge dang dé tdm sodt hay sang loc (screening) bénh va nguy co bi bénh trong cong déng. Ngoai ra, ching cdn duge str dung 6 cde phong XN tu, phdng mgch v.v..Mét thf du vé XN nhanh od thé duge thye hign tai phdng khém hode ngay tai nha: XN thit thai dua trén sy phat hién hCG {human chorionic gonadotrophin) 6 nuéc tiéu; nhé vai gigt nutéc tiéu vao hop thit, doc kt qua sau 5 phat, 1.5. Nghiém phép: 46 14 nhing thit nghiém dong duge thye hign mgt phdn 6 bénh phong, mt phén & phdng XN. Thi dy nghigm phdp gay ting dudng-huyét duoe thye hign & bénh phong, diéu dudng vin ly mau BN thep fimg thoi diém quy dinh, réi git én phong XN djnh lugng dudmg-huyét, 2, TRINH BAY KET QUA XN 2a, Két qua XN HSLS chinh ia cdc thong 86 HSLS. Cé 2 loai XN: - XN dinh tinh (qualitative): x4e dinh sy c6 mit cia mot chit trong dich co thé (thi du dutng, protein trong nude tiéu), - XN dinh lugng (quantitative): xc dinh néng d9 ciia mot chat nao a6 trong dich eo thé (thi dy néng do glucose trong méu). Néng a6 céa mot chat la lugag ch&t d6 trong dung dich. Thudng ding hé thong don vi SI dé biéu thi néng dQ, thi dy néng do dudng hay glucose trong méu (dutng-huyét) binh thudng la: 4,44- 5,56 mmol/L (tte 80-100mg/dL hay 80-100mg%). - H@ théng don vj quée té SI (systéme international des unités) 2. Tiép déu ngw SI Bang 1.1. Tiép dau ngit St He 86. ‘Tiép déu ng Ky higu 10% exa E 10'S peta P 10" tetra T 10° giga G 10° mega M 10° kilo K 107 heeto h 10° deca da. 107 deci d 10? centi ¢ To* micro H 10° nano n 10” pico Pp 107% femto f 107° atto a 2.1.2. Cée don vj SI. Gém: © Cée don vj SI eg sé * Cée don vi SI din xudtt (tgo thanb ti ede don vj SI co 88) * Cée don vi phy Bang 1.2, Don vi Slco sé Dai higng Ten Ky higu DO dai mét m Khéi lugng Kilogam kg Thoi gian gidy 8 Cuong 9 dong dign ampe A Nhigt d6 nhigt dong lye kelvin K Cudng d9 anh sing candela (nn) ed Lugng chat mol mol Cée don vj co sé déu due dinh nghia chinh xde, 6 day néu dinh nghia vé mol: Mol la lugng chdt cila m6t he théng chita cing mét 86 nhiing thuc thé nguyen 16 bang 36 nguyén tit chita trong 0,012 kilogam carbon 12, Khi sit dung don vi mol can ghi v6 ten thie thé nguyen t6. Nhang thye thé nguyen t8 nay c6 thé la nhitng nguyen tit, phan ti, ion, dign ti, nhitng hat hode nhitng nhém bigt héa cita nhitng hat do”. Bang 1.3. Mldt 36 don vj SI din xuét don gian ‘Dai lugng ‘Ten __Kyhigu Dign tich mét vudng m? Thé ich mét Khoi m? Van te mét cho giay ams (m.s"') Gia tée mét cho giay binh phuong: mm/s? (m.s) Néng do mol cho mét khéi mol/m> (vé lugng chat) hoje mol.m* Néng 46 kilogam cho mét khéi g/m? (vé khéi lugng) tL ho&e kg. Bang 1.4. Mgt 86 don vi din xudt ¢6 ten dic biet Dai lvgng ‘Tén Ky higu Biéu thj bang don. 7 vi khde Tan s& herzt Ha st Lye newton N mkg.s? Ap suat pascal, Pa Nim? (=kg.m".s) Cong (hoac nang luyng), Joul Gun) J Nm (=kg.m’.s*) ho&e lugng nhiét) Cong suat watt (wat) w Sis(S.87) dong néing luong Dign tich coulomb c As WA Dign thé volt Vv Dign dung farad F ov Dign tré ohm 2 VIA DO roi lux x m?.cd.Sr Nhigt 46 celsius °c K Hoat d6 ion héa becquerel Bq st Lidu lugng hap thy gray Gy Shy Don vj phy: 2 * Don vj gée phdng: radian (rad) * Don vj gc khdi: steradian (sr) 2.1.3. Don vi ngoai SI Béng 1.5. Bon vi ngoal SI duge sit dyng cing val he théng don vi quéc t& Dai lugng Dan vi Ky hiéu ‘Tri sé tinh bing don vj SI Thai gian phit min 60 8 gis h 3600 s ngay d 864005 Géc phing do e 11/180 rad phut ie 11/108000 rad _gidy et TV64800 rad ‘Thé tich it 1 Ldm’ = 10°? Khdi lugng ‘tain : t 1000kg Bang 1.6. Nhiing don vi ngoai SI duge gid tal tam thai va cé tien quan téi nganh Y té. ‘Ten Kg higu ‘Tri s0 tinh bing don vj ST Angstrom (d9 dai) 10m (0,1 nm) Bar (4p suit) bar 100.000 Pa (0,1 Mpa) Khi quyén (4p sudt) atm. 101.325 Pa (binh thutng) Curie (hoat lye ion héa) Gi 8,7 x 10"Bg (=8,7 x 10's) Rontgen (dién tfch) R 2,58 x 104C/kg Rad (ning lugng hap thy) rad, rd 107J/kg (ky higu x = nhan, / = chia) 2.1.4. Nhiing don vi duge sit dung trong héa sinh lam sang 2.1.4.1. Nhang don vj thung dang Khéi lugng (unité de masse) Kilogam (kg) : khéi lugng nude & ae Gam @ + 0,002 kg (10°%kg) Miligam (mg): 0,001 g (10%g) Microgam =~ (ug) + 0,000.001 g (10%) Nanogam — (ng) __—_: 0,000.000.001g (20°) Picogam (pg) + 0,000.000.000.001g — (10%g) Lugng chét (quantité de substance) Mol (mol) : ehtfa 6 x 10® thye thé héa hoc (NT, PT, ion) Milimol (mmol) : 0,001 mot (20°mol) 000.001 mol (10 mol) 1 0,000.000.001 mol (10°%mol) Micromol (umol) Nanomol (nmol) ‘Thé tich (volume) ‘Mét khéi (m°) Lit (l hode L) 20,001 m* (10m) 1dm® Mililtt. (ml, mL): 0,001 L (10°L) lem® Microltt (ul, WL) :0,000.001L (108L) == 1mm? ‘Théi gian Giay ®) Phut (min): 60s Giy (h) :60min = 36008 Ney @ :2th = 36,4008 2.1.4.2. Nguyén ti lugng, phén tt lugng, mol Bang 1.7. Nguyén til lugng (A) ctia mot sd guyén té thudng gap. |_Nguyén t6 | Ky higu A Nguyén | Ky higu A Nhom Al 26,981 (27) | Tod T 126,904 (127) Bae Ag 107,870 (108) | Kali K 39,102 (39) Asen As 74,921 (75) | Liti Li 6,939 (7) vang Au 196,967 (197) | Magné Mg 24,312 (24) Bari Ba 187,340 (187) | Mangan Mn 54,938 (55) Brom Br 9,909 (10) | Molypden Mo 95,949 (96) Cadmi ca 112,400 (112) | Nita N 14,007 (14) Calei Ca 40,080 (40) | Natri Na 22,989 (23) Carbon c 12,001 (12) | Niken Ni 58,710 (58,7) Cosi Ce 140,120 (140) | Oxy ° 15,999 (16) Clo cl 36,453 (35.5) | Phospho P 30,973 (81) Crom Cr 51,996 (52) | Platin Pt 195,090 (195) Coban Co 58,933 (59) | Chi Pb 207,190 (207) Déng Cu 63,640 (63,5) | Luu huynh = S 82,004 (92) Sat Fe 55,847 (66,8) | Urani u 238,030 (238) Flo F 18,998 (19) } Tungsten w 183,850 (184) Hydro H 1,008 (1) | Kémn_ Zn 65,370 i65) 1 mol eda ion natri Na* = 23g (ion-gam) 1 mol ciia glucose CsH,20¢: Gp (12,011 x 6) Hy, (1,008 x 12) 0g (15,999 x 6) Phan tit lugng M 180 1 mol (phan tit gam) glucose 2.1.4.3, Bon vi néng dé . * Ning d6 khoi hamg (concentration massique) va néng dé lutyng chat (concentration en quantité de matiere), Bang 1.8. Néng 46 khéi lugng va néng 46 lugng chit Néng 46 khéi lwgng __Néng dé higng chat _ Gamilit fl Mollie moi MiligamA”it mg/l MilimolAst mmol/ Microgam/it g/l Micromol/tt mol/l Nanogamilit ngil Nanomol/lit nmol/l Chuyén d6i gidta eae don vj néng a6 Néng do Khoi higng Nong d6 ligng chat, X (gl) x 1MA hoe M) = ¥ mol/L. ‘Nong 46 lugng chat ‘Nong 4 kh6i ligng X (mol/l) x (A hoe M)__ = Yg TD 1: Glucose-huyét 1g/L: V/180 = 0,00555 mol/L = 5,55 mmol/L, TD 2: Calei-huyét 2,5 mmol/L, (=0,0025 mol/L): 0,0025 x 40 = 0,100 g/L = 100mg/L, * Duong lugng va mili duong lugng: Duong lugng (eq = équivalent) 1 mol eq ign tich ion ‘Mili duong lugng (mili équivalent) 1 mmol 1 meq = —————_ ign tich ion TD 3: Ton Dign tich ion 1 mmol chita 1 meq ehita (héa tri) Na’ (23) +1 23 mg 23 mg ‘Kt (39) +1 39 mg 39 mg Ca" (40) +2 40 mg 20 mg Mg** (24. 42 24 my 12 mg Chuyén déi gitta néng d6 lugng chat va néng 46 mili duong lugng: Néng d6 mmol/l Néng d9 meq/l X_x dign tich Y¥ meg/ Nong d§ meq. = Néng d mmol X/ dign tich ¥ mmol/L. TD 4: * Calci-huyét = 4,5 meq/l 4,5/2 = 2,25 mmol/l * Natri-huyét = 185 mmol/l 185x1 = 135 meq/l 2.1.4.4, Bon vi luu ling Lau lugng 1 Iugng chét thai ra trong mot don vj théi gian mmol/s, pmol/s, nmol/s hode d (thi dy lugng uré thai ra nuéc tiéu 24gi0). 10 Do thanh thai (clearance) 18 thé tich huyét tung cn cho than thai hét mot chat nhét dinh trong mot thdi gian nhét dinh. * Don. vi ca : ml/min * Bon vi moi: ml/s Chuyén 461 Xmlinin 32288 y mig 60 x TD 6: * D9 thanh thai eda creatinin = 132 ml/min hay 132 ml x 0,016667 2,2ml/s. * DO thanh thai cia creatinin = 1,2 mi/e hay 1,2 ml x 60 = T2mV/mnin 5. Dan vi enzym Don vi ct don vi quéc té ky higu (U) la vgng enzym xtic tae sy bign 46i 1 micromot co chat trong 1 phit 6 nhing didu kién nhat dinh. 1U = Ipmol/min on vi méi: Katal (ky higu: kat) 1 lugng énzym xtc tée sy bién d6i 1 mol eo chét trong 1 giay & nhing diéu kién nhat dinh. Ikat = lmol/s Don yj ding trong thyc té: microkatal (ukat = 10° kat) va nanokatal (nkat = 10° kat) Chuyén adi 6.67 xu S88h sy kata, 0,06 x Sy chuyén déi chi ¢6 gid trj déi voi cng 1 phyong phép thyc hi¢n cing nhing digu kign (dac bigt 18 nhigt 40). Ff dy phosphatase huyét thanh (phvong phép ding para nitrophenol 6 37°C) = 60 U/ hay 833,5 nanokatal/l = 50 x 16,67. 2.1.4.6. Don vi dp sudt Don vj paseal (Pa) thay cho milimet thiy ngan (mmHg) ‘Thuong dang kilopaseal (kPa) XkPo 28 y a He 0,183 x TD 6: 4p sudt riéng phan cia carbon dioxid (CO,)-huyét tuong bing 40mm Hg hay 40 x 0,1883 = 5,332 kPa. 2.1.4.7, Don vi thdm thdu Osmol (osM). Dung dich c6 néng 40 1 osM 1a dung dich c6 ép suit thém théiu 22,4 atmophe. Thudng ding miliosmol (mosM) bing 1/1.000 osM. Néng dp thd thdu hay thém d9 (osmolality; osmolalité) 1a néng d@ tinh theo osM, hay mosM trong 1 kg nuéc. Néng dé thdm thdw phan tt hay thdm dé phan tit (osmolarity; osmolarité) 1A néng 46 thdm thau tinh theo osM hole mosM trong 1 lit dung dich. cbt 2.2. Trinh bay va biéu thi cdc két qua xét nghiém 2.2.1. Yéu cdu Cain néu duge 4 diém theo quy djnh quée té: * Ten hay chit viet tdt ctia he thong (hay nguyén ligu bay moi trudng) duge phan tich) TD; méu, huy6t thanb, nuée tiéu * Ten ctia thank phén duge dink long TD: ure, glucose * Tri 86 theo don vj duge chon (uu tion dang ede don vj cia hé thing quée t SI) * Khodng hay tri s6 déi chitu Bang 1.9. Chit viét tat ciia ede hé théng va dinh tinh cla hé théng Cha Hg théng vidt PHAP ANH vier tigéng Viet tat | Ere | Erythrocyte (s) Erythrocyte (s)_ | Hong cdu HC P| Feces Feces Phan P LCR | Liquide cephalorachidien | SF: Spinal fluid | Djch nao tity DNT Lke | Leucocyte (s) Leukocyte (s) | Bach cau BC P| Plasma Plasma Huyét tuong ht S| Serum Serum Huyét thanh HT Sg | Sang B: Blood ‘Mau, huyét MH u_. | Urine Urine Nuée tiéu, nigu NT,N Binh tinh cia hé théng (dat d déu cha) “Artériel “Arterial Dong mach DM. Capillaire Capillary Mao mach MM 4,3 | Par jour Day Ingay 2th par 24 heures bh | par houre Hour 1 gid th ane heure j A joun f fasting D6: a eux Venous ‘Tinh mach T Phéi hgp cdc chi viét tit TD: aSg — : sang atériel :arterial blood; méu dng mach : MDM jPt —: patient a jeun + fasting patient : (Pt: benh nhan ie déi : BNA GPt).P : plasma du patient a jeun: plasma of fasting patient (tP).P : huyét tuong cia bénh nhan lic déi: bt (BNA) KET QUA XET NGHI¢M DUGC DE NGHI TRINH BAY NHU SAU (AU, MY): 1. Tén hé théng hode chit viét tdt M6t gach ngang Ten thank phéin phan tich (khong vie tdt) voi cht ddu viét hoa Mot déu phdy Ten dai hugng do luong (chit ddu khong viét hoa) hode chit viet tdt eiia nd aA eh ams = amount of substance = lugng chat =LC masse = mass concentration néng d@ khdi luong == NDKL snolal = molality néng dé mol =NDM subste = substance concentration = néng d lugng chat. = NDLC 6. Déu bang (=) 7. Tri 96 hem ten don vj sit dung Céch viét ctia Vigt Nam (dé nghi): theo thit tu 8; 2, 1, 4, 5, 6,7 TD1: (jPt) P-glucose, subste 2mmol/ — (Phap) Glucose-ht (BNd), NDLC ,9mmoll —(Vigt Nam) TD2: $-Protéine, masse ‘75g (Phap) Protein-HT, NDKL bel (Viet Nam) TD3; jU-glucose, ams = 13,8 mmol Glucose-NT24, LC 3,8 mmol Hien nay 6 nhigu eg 36 y té cia Viet Nam ding “phigu xét nghiém” in sin ede ten XN (thude huyét hoe, héa sinh v.v..) dé cde bae si chi céin danh dau vao 6 twong ting theo yeu edu. Thi du Héa sinh méu [1 Glucose Ol ure (J Creatinin Oo Phiéu két qua XN héa sinh (Trj 86 d6i chiéu tie tri 86 binh thudng duge ghi trong ngoie hote aé 6 cOt riéng), Loai xét nghigm ‘rj 36 déi chigu_ Ket qua Glucose 76 - 115 mg/dL, 90mg/dT. (4,16 - 6,38 mmol/L) (6 mmol/L) Ure 10 - 50 mg/dl, 80mg/dL, (1,67 ~ 8,38 mmol/L) (13,33 mmol/L) Creatinin 0,8 ~ 1,8 mg/dL, Img a (7,07- 15,91 mmol/L) (8,84 mmol/L) Khong nén ding qué 2 s6 sau déu phdy va nhitag s6 qué Ién. Thi du: thay vi 0.508 mmol thi viét 508 pmol; thay vi 4800 ymol thi viét 4,80 mmol. 2.2.2. Phén phéi chudin cia cde 86 ligu va tri 96 doi chiéu 2.2.2.1. Phan ph6i chutin cila cde 36 ligu (gid tri thu duge) © Cae dé thj: xét nghiém n.mdu thit thu duge n két qué e6 ede gid tri tuong ting x (gd: Xty Xo. Xyy.oi)), Tn 86 1A sé Ldn gip cha mt tri sO, SO tén sudt 1a ty 6 gitta tan 86 va 36 a, Thé dy: Két qua XN natri eda 20 (n) mau huyét thank X (mmol/l) _ Tan 36 (©) ‘TAn suat % 130 3 0,15 15 185 5 0,25 25 138 7 0,35 35 140 BEE 0,25 25 sat 20 1,00. 100% 13 C6 thé trinh bay ede s6 ligu bang d6 thi g&p khuc hoe dé thi hinh e6t. Nhung néu 86 mau thit (n) cang téing thi dudng gdp khuic tin téi mot dudng cong phan phéi xée suit, dudmg cong nay e6 thé 1a duting cong phan phéi chudn eda Gauss (hinh chudng up d6i ximg) hoae dutmg cong phan phéi khéng déi xing (hinh 1.3). f oR fA f, Cc 0 xi % t,D ° Hinh 1.3. A: BS thi gp khiic B: D6 thj hinh cot 7 : Budng cong phan phéi chudn (hinh chuéng tip aéi xing) D: Buding cong phan ph6i khong déi xing 0 % b. Tinh dai luong die trung. © Tri s6 trung bin % xi x x X : Ky higu ota téng n x): Tri sé clla ting két qué XN @ D6 léch chudn (s) _ =i (six) néu n <0 hoe s= Lbi-s)? néun > 30 n=l n 8 phan anh mie d6 phan tan ciia ede s6 ligu, s cng én thi cde s6 ligu cng phan tdn va nguge lai, Biéu thi duéi dang dé thi nhu sau (hinh 1.4). Tén 86 Al eke te te Be ve [Cis T] Hinh 1.4. Buéng cong phan phdi chudn 14 s; nhé: ede sé ligu it phan tén; s, Ién: cdc s0 ligu phan tén, Voi dé thj pian phdi chudin thi céc gidi han Xt s (Zs va +s) Xs C- Ys vaL+ Ys) vAT+ Ba 95% va Xt 85 (% 8s va Z 3s) léin lugt bao ham 68%, 95% va 99% cdc tri sé. H6 86 bién thién (HSB): 1a —_*__x 100 z Igch chudin twong a6i HSBT % =. - Duédi 1%: cée tri 56 déng déu (khong phén tén) + 1% - 5% : cdc tri 56 st déng déu (st phan tan) - Trén 5%: cde tri af khong déng déu (phan tan) 2.2.2.2. Cac khdi niém vé d6i chiéu Khi dénh gid hode xée inh nhiing trang théi bénh ly, ngudi ta phdi so sénh hay 6i chiéu nhing tinh chat va thong 86 sinh hoc (trigu ching) cia ngu’i bénh véi nhiing tinh chat va théng s0 sinh hoc cia ngudi khée mgnh (binh thutng) ma ngudi ta coi 1a nhing tiéu chuéin dé so sénh. @. Cé thé déi chi€u: 1a c& thé duge chon Iya theo nhiing tisu chudn xAc dinh vé site khdo (tu6i, gidi, can niing..) TD: ni 20 ~ 80 tudi, khong udng thudc ngita thai, khong thita can (qué trong). . Qudn thé doi chiéu: gdm tat cA cd thé déi chidu & mot quén thé (TD: céc cd thé déi chiéu dé néu trén cia cu dén é thanh pho Hé Chf Minh). Dé 1A con s6 khong biét duge, chi c6 tinh chat gid thuyet. c. Mau déi chiéu: gsm mot sé thich hgp cdc cA thé Adi chiéu duge Iva chon. TD: 100 nt 20 ~ 80 tuéi, khong ung thude ngua thai, khéng thira can cia thinh phé Hé Chi Minh, Didu nay 06 thé duge thye hign khé d& dang bing each chon Iya nhing phy ni tréa & mot 86 phuding ho&e eg quan. d. Tri 86 d6i chiéu: la mOt tri sO cia mot dae tinh thu duge do quan sét hole do lung duge trén mot ed thé ddi chiéu, €. Phan ph6i doi chiéu: 1a phan ph6i xée sudt cba aie tinh sinh hoc (théng s6 sinh hoe) trong quin thé déi chiéu, duge xée dink dya trén nhing tri sé thu duge voi mau d6i chigu. TD: dinh lugng glucose-huyét ea 100 phy nit ciia mau di chiéu ké trén thu duge 100 tri sé, réi xe dinh phan phéi, thi dy 14 phan phéi chun v6i X = 90 mg% hay 5 mmol/l va s = 5 mg% hay 0,28 mmol/L ¢, Khodng doi chiéu (hay khoang binh thutng, sinh ly) 1a khodng 95% (chinh xdc 1a 95,45%) nhitng tri 6 thu duge trén mot quén thé d6i chi€u, thye ra 1A mu d6i chiéu, tic mOt quén thé déng nhdt nhiig ngudi duge chon Ige va duge coi la manh Kkhée. Khong 46 duge gidi han béi 2 gidi han Adi chiGu (%- 2s vA X+ 2s). Trong thé du vé glucose huyét ké trén: ¥ = 90 mg% (6 mmol) 5 = 5 mg% (0,28 mmol/)) + 2s = 90 - 2x 5 = 80mg% (4,44 mmol) X #28 =90+ 2x 5 = 100mg% (6,56 mmol/l) 16 Nhu vay edn biét ring cdn 5% Tan suit 4 thé déi chiéu 4 ngoai khoang déi chiéu, Nghia 1a d0i véi nhing ngudi manh khée, mét tri so trén 20 (chinh xée 1A 1/22) s8 6 ngoai gidi han trén, d6 1a “duong tinh gid” (hinh 1.5). Thugt nga tri sO adi chigu nhiéu khi duge dang vdi_nghia Khoang d6i chiéu va thay cho “tri sé binh thudng”, Hinh 1.5, Khoang déi chiéu ciia glucose-huyét 2.2.2.3. Nhitng tri 86 benh Ly Nhang tri sf duge coi nhu bét thudng hay bénh ly 18 nhdng trj s6 cao hon hay thép hon nhimg gidi han déi chiéu, Khi xde dinh m6t thong s6 sink hoc n&o dé trén nhiéu benh nhan mae cang mOt loai bénh, ta thu duge nhing két qué xét nghiém khde nhau va mot sé dé thi phan ph6i xde sudt véi tri sO trung binh va 46 léch chudn tuong ding TD: calci-huyét (hinh 1.6). Bink thuimng: % + 2s mmol/l mmol Bonh lj: F+28 =2,942x0,15 mmol mmol/ Nhang tr s6 ai hing tri a 6 cig chidu binh thing ‘bonh Iy* (tang Ca-huyét) am tinh dung tinh, that that 24 29 Cé kha nang C6 kha nding menct “Am tinh gid” “duong tinh glk" 22 2.6mmolt. er Por reese peSrccs O tinh gid thuting 26 3,2mmol/L. Pan i on Hinh 1.6. Nhiing tr] sé 46i chiéu binh thudng va bénh ty cita calci-huyét 16 Nhu vay 6 nhing tri s6 bénh ly chéng én nhiing tr] 80 binh thudng va ngugc lai, do d6 6 nhiing ché chéng nhau c6 kha nang “am tinh gid” (nhiing tri so coi nhu binh ‘thutng nhung thye ra 1a bénb ly); ¢6 nhitng khé n&ing “duong tinh gid” (nhiing tri sé coi nhu bénb Ly, nhung thét va 1a binh thudng). Vi vay dé gidm bét sy tring nhau ké srén ngudi ta lay gidi han déi chiSu la Zt 8s, trén ho&e duéi nhiing gidi han nay la bénh Ly. 6 nhiéu nude tién tién, ngudi ta 6 nhiing ngén hang chita nhong dir kig¢n vé hang Joat phan b6 xéc xuét cia nhitng théng s6 sinh hoc ctia ngudi khée manh va béah nhén. ‘Thay thudc lam sing d6i chigu tig trudng hop cy thé véi nhang gidi han quyét dink a6 xdc djnh mét trang thai stic khée,béo cho bénh nhén vé nguy eo cé thé xay ra, xde dinh mt chén doan, quyét dinh phuong phdép diéu tri.. TD: mt enzym huyét tuyong: ‘Transaminase (Hinh 1.7). I: Ni 20-80 tudi, 1 va 2: gidi han dot chiéu II: Na 20-80 tuéi udng thudc ngita thai, 3 va 4: gidi han déi chiéu. IM: Nhém nhiing bénh nhén bi bénh gan, 5 va 6: gidi han phan phéi cia nhém thudn nhat nay. Gi6i han quyét dink: Moi trj 86 thap hon A déu loai triv tang transaminase-huyét. Moi rj so thp hon B é ngudi phy nit udng thude ngita thai déu khong phai ting transaininase-huyét bénh ly. $6 d8i twang > [| | o © 6 6 © © met Hinh 1.7, Gidi han d6i chiéu va giéi han quyét dinh. Phan b6 1 va II: ngudi khde manh, Ill: bénh Iy 8. NHONG TR] $6 DOr CHIKU VA Ht 86 CHUYEN Or Hign nay, nhiéu co sd van ding cée don vi oii dé biéu thj két qua xét nghigm trong mgt don vi thé tfch la 100ml. (hay 1 decilit = dl véi each viét X% hay X/100 ml hay X/al) TD: Glucose-huyét = 100 mg% hay 100mg/100 mi hay 100 mg/dl Cling c6 noi ding hé théng don vi cit v6i don vj thé tich la 1st. TD; Glucose-huyét = 1 g/L Ww ered Da dén hic can thong nhat sd dung he thong don vi ST vdi don vj thé tich lé 7 lit Giai dogn ddu ¢6 thé sit dung cA hai céch biéu thi, sau dé chuyén hn sang vige ding cach bidu thi mdi, Su chuyén di gitta cde don vj ci va cde don vj SI 1a cfin thiét cho viée theo dai cae tai ligu m@t each lin tue tir trude téi nay. Cach ghi va edch chuyén déi ahu sau (HSCD ~ hg 86 chuyén déi): HSOD, Xdon vi ca/dL, Hse,” Y don vj SI/L TD: Glucose-huyét 0.0565 120 mgd, == 6,67 mmol/L Theo chiéu thuén: 86 don vj ca nhan vdi HSCD thi duge s6 don vi méi (120 mg x 0,0565 = 6,67 mmol/L) Theo chiéu nghjch: s6 don vi méi nhan véi HSCD thi duge 6 don vi co (6,67 mmol/L x 18 = 120 mg/dL) Néu trong each biéu thi ca ding don vi thé tich 1a 1 lit tht HSCD 6 chiéu thuan lui dau phdy vé phia trai mot con s6 va HSCD 6 chiéu nghich chuyén déu phdy sang phfa phai mgt con 86, TD: Glucose-huyét 0,0555, 8 5,55 1200 mg/L. 6,67 mmol/L hoe 1,2 g/l. ===" 6,67 mmol/L Déi véi don vi Iuu lugng thi cong c6 hé thong chuyén déi tuong tu (TD: lugng chat thai ra nude tiéu 24 giv), Bang 1.10. néu len mot s6 tri s6 d6i chiéu voi nhting HSCD don vj ci ~ don vi méi. Bang 1.10: Nhiing tri 86 d6i chiéu N'va HSCD don vi Chat vai NTL | He thong N He wi ON hoe PTL (don vied) | chuyén adi | (don vi SD, 1 2 3 4 5 ‘Acid &-amino-levulinie 7.68 {RAL Woes NT < 2,6mg/NT24 wr << 19umolNT24 aap a ‘Acid ascorbic: AA Nr 7 20mgiNT2A diy = 113 umoliNT24 (76) he 0,8-1,6 mg/dl, 46-91 umol/. ‘Acid béo tut do H SEE | | (chong este héa) ur 12-24 mg/dL 422.846 pmol/L (284) I. ‘Acid citric NT 0,4-0,6giNT24 2,08-3,12 mmol/NT'24 (citrat) (192) ur 3,5-4,0 mg/dl, 180-210 pmol/L. Acid folie NT = Smg/NT24 les 6.81 umoV/NT24 4 (441) : 7 kL, 67 nmol (B9) Mt _ | 06285 mola Soni 11-67 nmol/L, 18 i EEE ett 4 Aeid D-glacuronic : 7 ; a nev 210mg, |e > 50 pmoliNE2A Acid homovanilie NT 9-8myINT24 witb | 16,5.44,0 mmolnvr24 ‘ABV (182) 0,162 Keid 6-bydroxy : aah : indol-acotio 5- NT 2,5-10,bmg/NT24 13-15pmoVNT2A BIA (191) ; ‘Acid lactic Mt acta) am) 9-16mg/aL oat 1,0-1,78 mmol (90) ht 5,7-22 mgfal. a | 0,68-2,44mmol, DNT 10,8-18.9 mg/dl. 1.2.2.1 mmol/L, “Acid oxalic NT 15-50mg/NT24 ae 150-550 ymol/NT24 (oxalat) A (90) ur 0,1-0,8 mg/l, Drom 11-88 pmol/L Acid phenylpyruvie NT << 20mg/NT24 a << 121 wmol/N'TA APP (165) ‘Acid puruvie nr 90-130mg/N'T24 ae 1-1,5 mmol/NT24 (Pyruvat) —~ i (88) M 0,8-0,9mg/ale a 84-102 umol/L Acid urie NT os-oeynraa | BBR | 2,97.9,56 mmowNtZ4 (urat) Nam 3,4-Tmgidl 595. B0-A16 pmol ie ar Nu24-57 myst | Boros 142-839 pmol/L __| Albumin 4,0-6,5 g/d a reat 44-56 g/L. (69,000) ur : 4,055 wld. a 570-724 pmol | ; 2 Alcol ethylie (46) M X wal eae Y mmol/L anion he 25-80 pede Ae 147-48 pmol!L iL 2 sy NT O,6-1 g/NT24 ae 29-60 mmol/NT24 Bicarbonat = 0.448 226-318 mmol HCO, (61) a Peet 2,29. (hoge meq/L) Bilirubin (685) ‘ ‘T6i 1 mg/dL Vt» ‘Ti 17,1 mol, : mae ae ba ‘741 0,25 my/al, 0.0585 T6i 4,3 umollL 22.2.6 mmollL Hr 8,82-L0,Amg/aL. wie 2110.5 Calei (40) 4,4-5,2 moa/L ; "1 2,6-7,5 mmol/L Nr 100-800mgiN'T24 wee as cannes Carbon dioxyd Dit 36-43 malig 8,1-5,7 kPa 4p sud ring ™ 46-48 mmBig 6:64 kPa Caroton (637) Hr 0,06-0,2mg/aL, Soest 0,98-8,72 moll 19 z 2 3 a 5 Coton: aceton (58) ht 0,1-0,5 my age 17-86 pmol/l. Cholesterol (387) HT 160-260 mg/dl, 38,7 4-6,7 mmol/L, Ht elke 98-106 mmol/L Clorua HT 350-375 mg/L, 3,55 (hay meq) (CY =35,5) NT ‘X g/NT24 dy Y mmol/NT24 0.0855 Coproporphyrin : a " (654) NT 50-150 jigiN'T24 0,864 76-229 nmol/N'T24 Creatin (181) NT 0,08-0,12 g/NT24 0131 0,6-0,9 mmol/NT24 ne Nam; 0,6-,img/a, 55-07 pmol/L Creatinin (118) Na: 0,5-0,9 0,0113 44-80 pmol/L NT Nam: 1-1,8 g/NT24 8,84-16 mmol/NT24 Na: 0,79-1,4 0,113 7-106. Cystin (240) NT 6-23 mg/NT24 024 25-95 pmol/NT24 Ding HT 65-165pg/dL 6,355 10,2-26 pmol/L (Cu=63,55) ; NT 50-1L00ug/NT24 63,55 0,8-1,8 umol/NT24 Fibinogen = Fibrin he 0,8-0,5 g/dL. 8,8-14,7umol/L (840,000) 0,084 Galactose (180) ur ‘1614.3 mg/l, whe 76) 240 pmol/L Glucose ht 76-120 mg/dL 18 : 4,22-6,67 mmol/L. (180) NT oh Si, mmol/L TD: 5 g/L 018 27,7 mmol/L. Glycerol ty do (92,09) aT 0,5-1,7 mg/dL ‘9,200 0,064-0,18 mmol/L. Haptoglobin ht (91,000) ht 80-120 mg/dL, 910 8,8-13,3 mol/L. Hemoglobin (4Fe) M Nam: 14-18 g/dl. 8,7-11,2 mmol/L. (64.500) Na: 16 g/dl. 16125 7,5-9,5 mmol/L Histamin (111) he 3-5 ugh a 270-460 mmol/L ae NT TWi25 myin2d | epee | ny; 161,25 pmoinvT24 (165) ht. 1,0-2,0 mg/dL, Sine 64,5-129 mol/L, Hydroxyprolin , (agi) NT ‘15-45 mg/N'T24 131 116-340 pmol/NT24 Tmnunoglobulia ile mee * IgA (170.000) bial 041-04 wd. D017 5,9-23,6 uo # TgD (180.000) ur 08-14 mg/dL, apie | t65-770 amo, * IgE (195,000) ur Oot-04 mat | Be 51-714 nmoVL 20 4 PEPE [. fs + 1gG (155,000) ae 43-118 ymolf. + Tet (900.000) at | 086-242 pmovt Insulin 6.808) | 3 eee ¥ pio be 9-10 gla atk | 7108,7-787,4 nmol/l. fod t27) ~ — Nr 20-70 pg N24 BBlke | 157.557 nmoliNt24 7 “| 266, 3.5-6,5 mmol, | Kali (39) ar eras meal |e | ta mom Nr 0,4-0,5 mal 24 ate 6,1-7,6 pmolN'T24 Kem (Zn = 65) ——— os ~ : ur | earotsmyat | apie 17-20 mol Tactove (342) Maltose (342) NT aL he mmolft. Sacearose (342) oH eed a §-Lipoprotoin ur 360-640 mg/L, att 8,664 g/l ; i i a Dui 5 moi, Lithi (Lie) ny Dubi 3.5 ng/dt, at (0,005 mmol; [ : 0,005 megil.)—_| Tatu haynh: 8 ; yaa, aan yee | oar 4 maith ae 1.2.2.2 mmol/L 1,6-2,22 mg/dl, dite |. 0,66.0,91 mmol, nr 243 2Nos Magne 2 ADB 21,82 r ee | 16222 maa | AD 152-182 meat | vr 60-120 mgnr24 nats 2,55 mmol/N'T24 Mueoprotoin (tinh theo ur 88-110 mg/dL, PO08BE | 0,50.0,60 mmol. 180 | hexose = 180) nr 310-346 mg/dl, ee ; 2,3 hoe moq) Nati (23) - 2 Nr 48 giN'T24 ike #130 mmol/N'T24 r 24 my gillig = Nito (N =14) ae Secon EE Eee eee vai protid Nr 9.11 g/l ete | 640-780 mmo, L wen | “oon a“ DM 80-115 mmllg 0.138 10,6-18,3 kPa eee Mt, 40mmig | ag 4,65,8 kPa Pentose (150) Nr w/t. fhe mmol Phenylalanin 7 z os, | 7 : nee nr < 2,0 mala ae 120 jomol/t 21 Saaeeene:) | Phosphat HT 2.5-6 mg a2 (theo P = 81 ~ EM + (Phospho voew) Nr 0,9-1,3 g/NT24 29-42 mmol/NT24 ~~ Phospholipid 7 : | Pedi tet qi 6-10 mg/dL. 1,94-9,23 mmol/L ur oa | + inh theo Nuiniaterral 150-250 mg/L ou 1,94-3,23 mmoV/L Porphobilinogen 0 7 a aaaenennaS iT m smolNT24 — xr ft mene doe 4.42 we Porphyrin *Coproporphyrin : ; 7 Nr . 76-229 m een 50-150 pg/N24 ait 6-229 nmol/NT2A *Protoporphyrin M < 250 nmol/l. (662) aoe 0,0562 fh : eee nr 1.25 wgiNT24 | 1,2-80 nmol/NT24 = 0.831 wensiin nr | 68. eat MT cost : ‘Nam: 60-168 gid. 1 10,6-28,3 nmol HT _ Alls agua _| nar 97-145 wat | 56 6,6-26 pmol/L ne << 600 pyiNT24 202, < 10,7pmolINT24 he 0,006.0, 341,25 pmol aaa 7 06-0.0%R mala, | eee 0,861.28 4 Make 0,05-0,23mgiN'24 0,28-1,30 pmmol/N'T24 Bee ,05-0,28mg/N 26 281,80 nol Siderophilin Sreaere | om Praramamnea | aus, [amin | (80,000) Deere eet ete ee Thé eetonie (theo acoten) M 0,1-0,5 mg/dL 2 17-86 ywmol/L ae ‘0,058 Triglycerid : 7 014, 4 aon Hr 150.200 mga, | Agtt 157-2,29 mmoV, | ii ‘Tyrosin (131 1-3 mg/dL 116,41-229,32 pmol/L ‘yrosin (131) af gl Gen oa Ure (60) Hr 10-60 mg/@L OGL. | 1,67-8,09 mow, | ~ Urobitin 7 2 ea | hoe smo fn NT Sao menos | pee | 44-51 umes Uroporphyrin Y¥ nmol/NTY pay NT X mgNT24 a nv eA Vitamin A 20-80 pg/L 0,035 0,7-2,8 mol/l. (Retinol = 286) ht ; elt, See aurea | ; (op Corr-Price) 28,6 667-2667 U/l, Garoten 18,6 0,93-3,72 ymol/L (637) ht 0,05.0,2 mg/l, at ose ce 22 i _ a “] 5 Vitamin BS (PP) (nicotinamid = M 0,6-0,8 mg/dL. 50-65 pmol, 122) 00,0122 Vitamin BO (acid folic At 0,5-2,5 g/dL, 50441 ‘11-57 nmol/L (Cyanocobalamin HT 16-100 ngidL, sae 118-787 pmol/L, = 1355) 7 Vitamin G {acid ascorbic ht 0,8-1,6 mg/dL. 0176 45-91 mol/L. Vitamin E (tocopherol ht 0,2-0,6 mg/dl: 4,8-14,4 pmol/L Due 0,0416 Doc CHAT i 2 3 4 == 6 Alcol ethylic Y mmol/L, (4s) _ a 00086 Benzen (78) M X wglaL ; a Y¥ nmol ht 20-50 jess fhe | 096-241 pmol Chi = Pb (207) - NT 80-100 pg/N'T24 cose 0,14-0,48 pmoV/NT24 Digitalin (765) M X wat. pric Y nmol/L Digoxin (781) M X wgid 2B Y nmol/L 0,0781 Oxyd carbon, M X mia nade < 0,089 mmol/L ‘Thiiy ngan (200) M X nell, a Y nmol/L, HORMON i 2 a a 5 Acid Vanilman- delic (AVM hay NT 1-7 mg/NT24 98 5-35 wmol/NT24 YMA = 198) oa Aldosteron = Ald Pe ie (360) NT 4-10 jig/N'T24 a 36 11-28 nmol/NT24 - ding 80-200 neal | 27.7 220-660 pmol/L =nim a 3,0-10,0 ngiadL 0,086 80-120 pmoli Af -androsten ht Nam: 0,05-0,22 jg/dl, 1,74-7,68 nmol/L, -dion (286) Nit: 0,06-0,3 pg/dl, 0,0286 2,09-10,47 nmol/L Catecholamin: FI + Adrenalin (183) ht. 0,05 g/dL 0,0183, 2,7 nmol/L ~- Nor-adrenalin 0,3-0,5 g/dL 16-29 nmol/L (169) 10,0169 23 | i 3 4 5 17, Coloptoroid Nam: 10-18 B47 36-62,5 umolINT2d (17 C8 = 288) a mg/N'T24 0,288. 21-42 pmol/N'T24 Nar 6-12 myN24 sp oeecoatene: (OPN) bt 0,21-1,58 gia aBhbe | 6,17-484 nmol, he eee eo giv ning | 2580 ueltl iit 420-840 nmol/L tee nad 10-80 pg NT24 Bele | 276-220,8 nmolnt24 Cortison (360) ht 0,72-1,62 pg/L ak 20-46 nmol/L Dehydroepian he 0,16-0,6 ava fal 5,2-20,8 nmol/l -drosteton = = an NP nam 1-5 mgiNT24 3.AT-10,4 pmolINT2A ag 05-1,5 mgNT24 0,288 175-52 Deanyeorticosteron A pocuses M 8,96-16,0 ngitL a 120-485 pmol, Dihydrotestosteron be | Nami0(05-02 ag/ale 172724 mmo, (DHT = 290) Na: 0,017-0,05 %,0200 0,68-1,72 nmol/L Nam: 0,0028-0,005 0028-0, 18 nmoVL Estradiol fe gia, s pe tasaee 72) Na: 0,0025-0,01 0278 BEEe (phe nang) gla 0,00-0,86 nanoVL. Bstron at : 2 ugiNT24 37 (foliculin NY ee eee | at amonvres 2270) bo E 5 077-4 gla estriol (288) ht avin | S88 26-140 nmol/L eta 276 I-hydroxyeortico | « 8 gia 30-60 jg/aL EES | 828.1980 umonvre4 -storoid = 17-OHCS | + 22 giv 16-20 g/dl s 414-552 (862) NT ait 2:10 mgNT24 2.76, | 5.6-27,6 nmollNT24 nam | 312 D362" | 83-35,1 Eeenanel NT tat dpe 06) Saar (820) Nae | "0.880 9,10 wmoVINT24 Pregnantriol age Ane 1,6-4,5 pmol/N'T24 (336) Rea eea 0.336 0,75-3 uunol/N124 Progestoron 5 haar seryocnr dual MARE Fe 0,50-1,30 nmol/L, Gu) 0,017.01 0,814 0454-8,18 nmol (pha nang) Bulfat dehydro ; Nam: 70-90 wil | 425.0. | 1792-9084 nmol -epiandrosteron he am : eee NOt 64-206 ugldL 0,080 1982-6248 nino Tostosteron ie Nam: 0-12 g/dl Todi 46 amo (288) Nar 0,02.0,09 uglal. | “S,op88 0,69-8,12 nmoV/L Totra hydro aa 30-00 nner | Blale | 60,5165 nmovivras -aldosteron (364) 24 fet 2 3 4 “| Thyroxin (7D PH) ab att 129 7 4 Toan phén ve 00777 Peeeeeeeee Br +Ty do 0,66.1,66 ngltt, | «AR 7-21 pmol ‘Triodothyronin (651) (13) 0,1-0,2 pplil 15.3 1,5:3,1 nmol + Toan phén 7 0,35-0,6 n/a, 90,0651 5,3-9,2 pmol/L. +Tydo ‘CHO THICH: Bing 1.10 néu ede tr) 36 Adi chidu (tr) 60 binh thudng, hing 66) eta ngudi Au, My. Da a6 trj 96 d6i chi€u clia ngudi Vigt Nam cling tung ty nhu véy, trit mgt 86 tr) 88 nhw aign di protein-huyét thanh (ti 1g % gama globulin cao hon so véi nguti Au, M9), de bigt 1 mot s6 thong 86 cia nude tidu. BIEN DI PROTEIN-HUYET THANH TREN GIAY (%) ‘Tae gid A ‘al o2 B NG ‘Au My 50 - 60 3-8 8-18 i-i7 16-25 Lecoq BT45 4445 748 3 1748 DEDinh | 6649434 | 544 40,62 | 7,1240,87 | 10,1 41,07 | 20,84 2,05 HG va CS Quan ¥ 56,6437 | 559+ 1,09 | 669+ 1,92 | 10,15 + 1,63 | 20,70 £3.27 | 1,31 + 6,187 Vign 103 DUEN DI PROTEIN-HUYET THANH TREN ACETAT CELULOSE (%) 7 [a ol 2 B £ AG TLecoq o4a+71 | 28414 | 71+14 | 100414 | 166428 ‘Vai Khanh 59,7 42 61 141 188 (62-695) | @5-58) | 43-71) | (,2- 12,7) | (5,8- 20,2) DSDinh | 61,11 £162 | 4.214052 | 69640,44 | 9,624 1,26 | 18,114 1,96 | 15840,11 MOT SO THONG 86 CUA NUGC TIEU C Thong 3 L ‘Au, My VietNam __| Nite toan phan (WINT24) 10-18 2,65 - 9,45, Amoniae (mgNT24) 340 - 1200 140 - 980 Ure, (gNT2) 25 - 30 2,72 - 20,0 Luu huynh toan phin (gSOyNT24 0,70- 2,06 1, CAU HOI TY LUGNG GIA 1. Chon cau ding: A. Nuée chiém khodng 80% than trong ngubi trudng thanb. B, Khu vue dich ngoai t@ bao chiém 40% téng lugng nude cia oo thé. C. Luén luén cé sy trao déi nuée gitta huyét tuong va nhidu dich co thé khée. D., Hang ngay 6 khodng 20 Ift nude tiéu ban dau duge tao thanh. E. Nuéc bc hoi qua hgi thé va mé h0i khoang 100 mL, mot ngay. 2. Chon cau ding: A. Dich thaim 1a tran dich hinh thanh kkhi m6 bj viém. B, Dich tiét 1a tran dich hinh thanh do chan ép hode t&e nghén mach mau. 25 C, Mudn thu duye huyét thanh thi phai I€y m4u cho vao ng nghiém chia cha chdng déng r6i dem ly tam. D. Xét nghiem e6 thé duye thye hign trén cfc nghiém phém nhw méu toan phan | huyét tuong, huyét thanh, héng cfu, nude tiéu, dich n&o tay va nhiing dich co th khae. E, Djeh ndo ty 1A nghigm phém duge xét nghiém nhiéu nhat. 8. Chon cau ding: | A. Transaminase thuge nhém cdc xét nghiém cp ctu. B. Na*-huyét thuge nh6m cde xét nghi¢m dae biét. C. Trong xét nghiém tai ché ngudi ta thudng dung ede xét nghi¢m nhanh. D. Nghi¢m phép 1a nhing xét nghiém duge dang dé tdm sodt bénh va nguy et b | benh. | E. Paracetamol-huyét, salicylat-huyét 1A nhiing xét nghi¢m co ban. 4. Chon cau ding: t A. Don vj SI co sé vé do dai 1a centimét (cm). I B, Don vj SI co sé vé kh6i lugng 1A kilogam (kg). i ©. Don vj Sl co sé vé lugng chat 14 milimol (mmol). D. Don vi SI co sé vé nhiét 49 nhiét dong lc 1a celsius CC). E. Don vj SI co sé v6 thai gian la gid (h). 5. Chon cau diing: A. Don vi SI dan xuat vé néng d6 lugng ch4t 1a mol/m. B. Don vj SI dn xudt vé néng 46 khéi lugng 1a g/L. C. Don vj SI vé 4p sudt 18 milimét thiy ngan. D. Don vj SI vé thé tich 1a lit d, L). E. Don vj SI vé 4p sudit kh quyén 1a atmétphe. 6. Dién vao ché tring nhitng don vj thudng ding trong héa sinh 14m sang 18 microgan ), nanogam (.2...), milimol (....u), micromol (. {nandl)y ows (il). 7. Tinh phan tt lugng ciia lactose (CyF2On). 8. Chon cau dting: A, Tan sudt 1a si lan gap cia mot tri so B. Cong thite tinh tri sé trung binh 1 C. Cong thie tinh a9 1éch chugn 1a 5 D. DQ léch chudn cng lén thi do phén tén céc sO ligu cdng nhd. E. H@ 80’ bién thién trén 5% thé hign ede tri s6 déng déu. 2. CAU HOI NGHIEN CUU 1. Pha 54g glucose vao nuée vita dit 1 lit. Hay bidu thi néng dé glucose a6 theo néng a Khéi lugng, néng do lugng chat va thém 49, 2, Pha 5,85g mudi bép (NaCl) vao nuée vita da 1 lit. Hay biéu thi néng dd cia NaCl ther néng d6 kh0i lugng, néng do lugng chét, ndng do thdm théu, néng dd cia Net theo mili duong lugng va theo néng 46 lugng chat. | ‘3. Pha 2,22¢ calei clorua (CaCl) vao nude vita ai 1 lit. Tinh néng dé thm théu cia dung dich nay. Biéu thi néng d@ ciia ion calei theo néng ao lugng chat va mili duong lugng. 4, Xét nghiém dutmg huyét 20 lan cho mét nghi¢m phdm thu duge nhing két qua sau: 85, 86,:85, 88, 90, 91, 86, 90, 91, 90, 88, 87, 93, 84, 94, 93, 86, 91, 92, 90 (mg/dl.). Hay tinh s6 trung binh, dO léch chudn, he s6 bién thién. Biéu thj khodng déi chiéu néng dd Kh6i Iugng va néng 46 lugng chit. 5, Mot phong xét nghigm tra loi két qué dutng huyét. 18 200 mg/dL. Biéu thi két qui dé theo néng a} lugng chét va cho biét 46 1a bénh ly hay khong. 27 | I i | CHUGNG 2 a XET NGHIEM TIN CAY VA KIEM TRA CHAT LUGNG XET NGHIEM mvc TIkU 1. Trinh bay duge do lap, do ding va dp tin e@y cila mpt xét nghi¢m HSLS. 2. Neu dupe su cén thiét va ¥ nghia cia vige kiém tra chdtt Luong xét nghi¢m HSLS 3. Phan tich duge nhing bin thitn ela XN, nhing nguyén nhin gity sai 96 trube, tron vd sau phan tich. 4, Trink bay duge mbi quan he lam sang — xét nghi¢m, 1 XET NGHIEM TIN CAY 11, DO chinh xéc (6 tin hay do lp) Mot mdu thit (TD huyét thanh eda mot bénh nhan) duge xAe dinh mot. thong 96 (i dudng huyét) lap di lap Iai nhiéu Vin (n \én, thudng 1a 20 lan). Béng Ie, chi e mot két qu nhung thye té bao gid eting thu duye nhiéu két qué khée nhau (x, x.... xn) tir d6 ta tin duc txj 6 trung binh ¥ va d9 lgch chudn s. Phuong phép XN due goi 1A chtnh xée khi nhéing t 86 thu duge phan tdn i so véi tri 86 trung binh. Vi vay d6 léch chudn phan dink d6 chink xe hay dp tin hay do lap. Dp lech. chuén con goi 1a sai 36 bat ngd hay sai s6 tuong doi (khSn ‘trénh duge khi lam XN, do cde nguyén nhan bit ngd khi thao tée ...), BO lech chun (sai + béft. ngb) cang bé thi 4p lap cang cao (Hinh 2.1) ‘Thutng ding d6 lech chudin tuong déi, ¢ 6 chinh xdc cao tife h@ s6 bign thién (HSBT), vi né gidp duge ta thdy ro hon sy phén tan hay dao dong ede tri 86. TD: do mot chibu dai eda mot ciy gd Yap di lap loi nbiéu 1én thu duge nhidu két qua khée nhau va tinh duge tri 26 trang binh la 5m, s = 1 mm, Vay HSBT: 0,02%, nu do mt chigu dai khée TD 5mm véi s cling bing Imm thi HSBT bing 20%. Lan do trude | chinh xée hon rt nhiéu so v6i Lin do sau | Déi voi da s6 cfc xét nghigm cb thé chép | nhgn HSBT du6i hoe big 5%, mot s6 khée 3% trén 6% (cholest6rol, creatinin, bilirubin, ode Hinh 2.1: D9 lech chudin 1 (s:) phan anh dg cht enzym..) xée cang bé 46 tin cang cao va nguge lal 1.2, Dé xéc thye (hay d9 ding) Mot xét nghigm duge coi 1a ding khi ede tri 98 thu duge xp xi tri sO thye, XN lap lap Jai n Ldn m6t chat tren mot mau thir ma ta da bit trudc nbng dO cia chat d6 (dung dic mau va huyét thanh mau) ta tinh duge tri s6 trung binh % va d6 léch chudn s (sai sb b ngd). Tri s6 trung binh & cing xa tri s6 thyc thi XN cdng khong ding. Higu sO gitta tri thyc va a sai 86 he thong, hay sai s6 tuyet doi, n6 phén anh dp ding cia phuong phép X (binh 2.2) : 8 chin xe kém 28 Ke 28 ‘Sal 86 he thong Hinh 2.2. Sai 6 hé théing (d = M - 2) phan anh 49 dang D cang nhé thi dd ding cang cao va ngudc lai d C6 thé biéu thi sai s6 hé thdng theo tI 6 %: D% = ww" 100 Déi véi da 86 cde XN ta chap nh§n D% bang hode duéi 5%. 2, KIEM TRA CHAT LUGNG XN 2.1. Khéi nigm: XN tin cay 1A XN 06 d6 lap va a} ding tét, BO lip va do ding phy thuge vao nhiéu y6u té: - Chat lugng may méc, dung eu, thuée thi. - Lay va bdo quan bgnh phém. - Chat lugng thao téc cia ky thuat vien. - Tinh ddc higu cia phuong php (phuong phép c6 tinh dic higu cao 1a phuang phép chi dinh Iugng dving chétt can xde dinh, céc chat khdc khéng gay dnh hudng én két qua). - Dé nhgy cdm (49 nhay) cia mot XN phan énh ham lugng cia chat duge phan tich ma XN ¢6 thé phat hign lugng nay cng nhé thi 46 nhay edm cia XN cang lén. Muén dam bdo d9 tin e@y cia cdc xét nghigm can phdi tién hanh cOng tée tidu chudn héa (cdc dyng cy, méy méc, thue thit) va kiém tra chdt long (KTCL) XN. Trong cong tac nay ngudi ta kiém tra dé l4p va d6 dang ella XN nhdm phat hién nhiing nguyén nhan sai s6 dé kip thdi sia chita vA do dé han ché dupe nhitng sai 86: Céch lam néu & mye 1, Nhting nguyén nhan chinh gay sai 96 la: > Déi véi sai s6 bat ngo: Ky thudt vién thao tée khong ding qui céch, tinh hoke ghi két qua sai. dung cy, may mée khong chinh xée. - Déi v6i sai so hé théng: ThuGe thit, huyét thanh kiém tra bi héng, mau khong tinh khiét, phuong phdp XN it die higu.. Mu6n hgn ché cde sai s6 thi phai bdo dam chit lugng thube thir va mau, chat lugng dung cu, may méc, chat lugng thao tde cia ky thuat vién. Cén cha ¥ béi dudag luong tam nghé nghigp va § thie bao dim ky thudt chuyén mén cha ky thuat vien. Nh véy KTCL 1a m@t Ichdu cdn thiét nh’im mye tidu bdo dim chét lugng. 2.2, Nhiing yéu té bién thién, Cn chit § mdly diém sau day: Néi chung d6 lap va dé nhgy cila nhiéu XN HSLS khOng adi hdi phdi cao nhu abi - vdi hoa phan tich. Yeu cdu vé do nhay va dé lap khde nhau tity logi XN; mdu nguvi bink thudng ¢5 10-20 microgam cortisol trong 100ml, tite bing 1/ 60.000 lugng protein toin 29 phén (6-8 g/100ml), do dé phép dink lugng cortisol-huy6t phdi cé dé nhay va dé lap ¢ hon nhiéu so véi phuong phép dink lvong protein todn phén. Nhitng tri 86 déi chiéu (tri s binh thudng, tri s6 thudng gap, hdng sd) duge dd lam co 86 48 dank gid nhting thay doi benh If cila nhiing thong 86 sinh hoc. Nhung nhit tj 96 adi chi€u dé thay Abi nhiéu hay it, tte phan tin nhiéu hay it (s lin hay nhd), p. thuge vdo nhang yeu 1 gay bien thien (goi gon 1a yeu t6 bién thien) thude 2 loai: Bign thién tién phan tich Bién thién ky thuat [ (hay phan tich) (do dy, bdo qudn va chuyén mu thi), Bién thién phan tich (do qué trinh tin hanh XN) Bign thién ca thé E Bign thién quén thé Vige nim vimg cde yéu t bién thién nhét 1a céc yéu t6 bign thién sinh hoc gi ich nhiéu cho sy bién ludn cae két qué x6t nghigm trén lam sang. 2.2.1. Bién thién kj thudt (hay phan tich) Gém nhiing thay déi do ly va bdo quan mau thi, do ky thuat x6t nghigm duce dung do thao tac cia ky thuat vién... Thay adi nay ung voi do lap cia XN biéu thi de dang hé sé bién thién déi voi nhiéu XN, hé sO bign thién ky thugt chap nhan duge bang hoa dudi 5%; déi voi m6t sé XN khdc ~ trén 5%. 2.2.2. Bién thien sinh hoe (hay sinh 1§) gdm: * Bign thién e4 thé: Do nip digu sinh hoc, qué trinh tich tuéi, trang théi di dudng, Mun xée dinh bién thién sinh hoc c& thé, ngudi ta xéc dink lién tiép mot thong trén chng mot ngudi trong mot thdi gian. Thubng chi thye hign duge tron mot. sf tt neti ch6 thuyét phye nhiéu ngudi chju XN lap di lp lai nhiéu Idn trong ngay hose nhiu ngiy * Bién thién qudn thé: Nhing tri 96 clia mét thong 86 sinh hoc & nhing ngu khéc nhau thutng khée nhau, quan thé cdng khong thudn nbd (hn tap) thi bién tair cang lén. C6 nhiéu yéu té anh hudng: tudi, giéi, hogt dong, dinh duéng.. Nhitng thong sinh hoc cang chifa nhidu yéu 6 Anh hudng cng 6 hé 86 bién thién sinh hoe nado qu: thé cang lén, Bang duéi day néu len nhtng hé s6 bién thién (HSBT) cla mot s6 thong sO (Bang 2.1 Bang 2.1: HSBT kf thut va HSBT sinh hoc (%) Bién thién sinh hoe ‘Thanh phn huyét tong HSBT ky thugt HSBT sinh hoc Natri 0,81 1,16 Kali 0,94 8,15 Protein todn phéin 1,63 BAL Clo 1it 2,33 Cholesterol 8,90 17,30 Phosphat 2,70 15,00 ure 2,06 25,80 Acid urie 4,14 23,50 AST 3,50 38,70 ALT 680 55,20 AST: aspatat aminotransferase hay glutamat oxaloacetat transaminase (GOT) ALT: alanin aminotransferase hay glutamat pyruvat transaminase (GPT). 30 ‘Mun lam giém h@ sé bién thién ky thugt thi cén thye hign tigu chudin héa va kiém tra chat lugng. Muén Jam gidin h¢ 86 bién thién sinh hge thi cn xée djnh ti8u hadn va chon mdu d6i chiéu chat ché, thuda nhét. Sau day phan tich thém vé nhding yéu té gay bién thién sinh ly. * Tudi: LA yéu W duge nghién ou nhiéu nhét: Uré, cholesterol, urat cia mau ngudi 1én cao hon so véi tré em, trong khi dé phosphatase kiém, phosphat va calei mau tré em lai cao hon so véi ngubi 1én, * Gidi tinh: Aminotransferase, phosphatase kiém, creatinkinase, phosphatase acid, uré trong mdu nam gidi ceo hon ni gidi. = Than trong: Glucose, urat, cholesterol trong méu ngudi béo map cao hon ngvdi thutng. * Ché dé dinh duéng: cholesterol-huyét cao véi ché dé an c6 nhiéu cholesterol, uré-huyét cao véi ché dé an chita nhiéu protid; khi nhin d6i kéo dai, bilirubin, uré, urat, triglycerid du tang. * Thude: Thudc ngita thai lam tang ham lugng triglyeerid-huyét. * Aleol, c& pho, thude 1é anh hudng len ham lugng urat: TD: urat-huyét ting § nam gidi udng ruou hodc udng ca phé, gidm ¢ nam gidi hut thude 1d. * Hoat dong thé lye: Haptoglobin, transferin va uré tang trong mau sau 06 ging thé lye, cing voi sy tang LDH (Lactat dehydrogenase), aldolase va creatinkinase. Protein huyét thank 6 bénh nhan di duge cao hon ¢ bénh nbén ligt giving. Sau nhiéu ngay nim 6 dinh cé sy ting calei, phosphat-ni¢u, gidm phosphatase kiém vA glucose- huyét, * Tam chén (Stress): Gay ting triglycerid, cholesterol, urat, cortisol, glucose, hormon tang truéug, catecholamin va acid béo ty do trong méu. Vi vay phai cht ¥ trang thai tam ly ctia bénh nhan Khi ly mau (mot s6 bénh nhan rat to sg... * C6 thai: Albumin, calci, vitamin C, globulin mi&n dich, héng cdu va uré gidm khi c6 thai, phosphatase kiém ting 2-3 lan do xuét hién phosphatase kiém nhau thai; alpha fetoprotein, o-antitrypsin, amylase, cholesterol, triglycerid, cortisol cling tung, * Chu ky kink nguygt va man kink: Trong chu ky kinh nguyét 06 uhiing thay 46i v8 hormon (FSH, LH, progesteron, estrogen va aldosteron), acid amin, acid ascorbic, cholesterol, creatinkinase vA magié. Khi mén kinh, phosphatase kiém, calci, phosphat va urat ting, estrogen va 17-cetosteroid gidm. * Nhip digu ngay dém: Phosphatase kiém gidm 25-50% trong buéi sng, cortisol 06 néng a cao nhdt vao 6-9 gid sdng va thép nhat vao 9-11 gid téi; ndng d6 sét huyét tuong cao nhat vao buéi chiéu, thap nhat vao 4 gid sang, catecholamin ban ngay cao hon ban dém. Ngoai nhitng yéu té trén, cn ké dén mot sé gay bign thién sinh hoc: tu thé, 46 cao, nghé nghiép, nhitng yéu té di truyén, cach dig gard, vj tri choc tinh mach. Bang 2.2 néu lén nhing nguyén nhan géy bién thién sinh hgc a6i véi mét so XN héa sinh, Thdy duge nhing nguyen akan gay bién thién sink hoc rdt edn thiét, vind gidp cho vite danh gid cde XN duye chinh xde nhiing thay déi cla hét qué XN thuc su le benh ly hay chi la do bin thien sink hoe. : 31 Bang 2: Tu thé | Nhip digu ngay dér Ure eco Giucose - = + Proteintoan phin Albumin: + Bilirubin + Phosphatase kiém + + + Transaminase + o4 GGT + + GGT: Gamma — glutamyl ~ transpeptidase tae le 8. QUAN HE XN-LAM SANG ‘Trude day khi nganh xét nghi¢m chua c6 hose chwa phat trién vige chén doen diéu trj hon toan dya trén sy héi va tham khdm trye tiép cia ngudi thdy thude: nh} 8b, gd, nghe, ngiti.. Dan ddn nganh xét nghi¢m phat trién giup cho nguoi thay thude nhiing trigu chimg khéch quan ¢6 gid trj nhu da néu, C6 thé biéu thi méi quan hé XN. theo so dé duéi day (Mini 2.3) Bonh phn lay va bdo quén Chan dodn ben Theo doi ws. va tign, Bonh phong |€ lugng bgnh, Chia benh, K6t qué XN KTCL Hinh 2.3; Quan hé xét nghi¢m-lam sang Nhu vay ta e6 3 hau: 3.1. Khau 1: Lay, bao quan va chuyén bénh phém Benh phong chiu tréch nhigm chinh trong vige lay benh phdm, do digu duong tl hign (txit trugng hgp ddi héi ky thugt dae biét, TD ly mau do cdc thong s6 thing b8 acid-base do ky thuét vien thyc hign). Day cing 1a m0t khau quan trong anh hudng ¢ chat lugng XN. Céin bao dam l4y va bdo quan bénh phém ding quy ech (dung cu k sgch, ding chét ching dong méu thich hyp hod chat bdo quan nude tiéu khi cn, tt hign dung ede quy cach lam nghiém phép, ghi phiéu ding ten bénh nhan, géi kip t] én phdng thi nghidm xét nghidm.). Nhiing sai s6t trong qué trinh ly va bdo qu b@nh phdm sé dn dén sai s6t trong két qua xét nghiém hoge nhan dinh vé két qua ¥ TD: ~ Ong tiem hose lo dyng méu ban lam vo héng cdu khién XN kali huyét cao vet 32 m ky 2a) - Vita truyén huyét thanh nggt vie ldy mau XN dutng huyét khién XN dung huyét rét cao. - Léy nube tigu 24 gid ma khong dim ky bénh nhén, bénh nhén bé phén nude tiéu Ikhi di cdu hoge t&m. Dé bénh phém lau & bénh phong méi dua xudng phdng XN dinh lugng (bilirubin hode mot 86 enzym), két qué sé thép.. - Dé garé lau, Idy thiéu bénh phdm, nham ong nghi¢m dyng bénh pham. Dé gép phan khie phye nhiing thidu sot trén, phong XN can thong bao kip thyi va phé bign quy cdch ldy bénh phém méi khi ¢6 XN méi, Nhiéu phong xét nghigm ding ede méu mit Sug nghigm khéc nhau cho nhdng XN khéc nhau (46 cho &ng nghiém khéng c6 chét chéng dong, xanh If cay cho ng nghigm 6 Li heparin... Bdi véi nhiing bénh phdém nguy hiém (TD cia bénh nhén viém gan virdt, nhiém HIV.) thi cn din nhdin mau vang ghi “bénh phém nguy hiém”, 3.2, Khau 2: Thyc hign ky thudt phan tich. La khau thye hign cde ky thugt 6 phong xét nghiém, yéu cdu 1a cée XN phai dat dé tin ody, nghia la phai dat dé lap va dé ding. Mudn vay phong XN phai thudng xayén tin hanh tidu chudn héa va kiém tra chat lugng XN ubu dé néu tren, Tidu chudn héa cdc dung cy va méy mée (cin, méy do quang, dung cy dong do...) thude thé, cdc ky thuat XN cu thé.. Nhimg sai sé sé phat sinh néu dung cy, may méc thude thit khong tot, ky thuat vidn thao tée sai. - Kiém tra chat lugng ede XN bang céch xée dinh dé chinh xéc véi vige ding huyét thanh kiém tra va 46 xde thye véi viée ding huyét thanh chudn, Kiém tra chat lugng cé thé tign hanh 6 diéu kign théng thudng hode & diéu kign ti uu. tiéa hanh tai phdng XN (ty kiém tra) hode gitta cée phdng XN (ngoai kiém tra hoxe kiém tra lién phong XN). Vic kiém tra chat lvgng phai duge tién hanh thudng xuyén, hang ngay (ty hay ndi KTCL). Mot phong xét nghiém tét la mot phong XN duge béo dém bang cong tde tieu chudn héa va kiém tra chdt igng. Ngubi thdy thude cht tin vd. sit dung nhing két qua xét nghiém ctia nhing phong XN nhu v@y. Cén tham gia ngoai KTCL theo dinh ky hang nim, MOt vige ciing edn chi ¥ 1A phai ghi két qua ding tri 96, dung b@nh nhén, ding don vj va gdi rd két qua kip thdi. $8 c6 nhitg sai s6 thd bao khi ghi nhdm két qui XN hoge dua nhdm bénh nhan. 3.3. Khau 3: Bién ludn két qué XN La khau st dung cdc két qua XN trén lam sang nh&m phét huy hét kh nang cia XN: phye vy chan dodn, dénh gid chite néing co quan va tién lugng, theo doi két qua diéu tri va phue vu diéu tri. Vie nay ddi héi théy thude phai phén tich va téng hyp cn than cdc két, qua XN, két hgp cde trigu chitng Jam sang va cée XN khée, ‘Tom Iai, mudn 06 cde két qua xét nghigm t6t va sit dyng trigt dé cae két qu do thi edn 06 suf phéi hop chit ché gida lam sang va XN véi tinh than thin chf dmg h9 va gitp do lan nhau. MGi bén thye hign tt chic ning cia minh dong théi gidp nhau thyc hién t6t ede Ikhs Lay va béo quan tét bénh phim. ~ Thue hién tét cdc két qua XN trén co sé tiéu chudn héa va kiém tra chét lugng XN, - Sit dung t6t két qua KN trong chén dodn va diéu tri bénh 33 Cén c6 sy trao déi thudng xuyén gitta hai bén, dae biét khi gip ede két qua ba thudng. Khi cdn thiét die bigt d6i véi nhing tru’ng hgp khé, nén 06 suv hoi chdn gid Jam sang va xét nghi¢m, cAu HOL 1. CAU HOI TY LUQNG GIA 1. Chon cfu ding A. Dé léch chudn phan anh do dting hay d9 xéc thy. B, D6 léch chun cng Ién thi 46 l4p hay dé chinh xdc cng cao. C. H@ sO bién thién 1a do lech chudn tuyét d6i D, Béi v6i da 56 ede XN thi hé s6 bién thién chap nhgn duge 18 10%. E, Sai 86 hé thong hay sai s6 tuyét 46i phan 4nh a6 diing cia phuong php XN. 2. Dién vao ché trong Khi lap lai nhiéu lén mot. ky thudt xét nghiém trén mét mdu thi thi sé thu dugc mbling ....mdchde nhau; d6 lech chudn clia c&¢ $6 HEU IA ecco RAY on Nguyén nhan eda né 1a do ky thugt vien. woe KhOng Ging HOKE Bhi wwnmnnSais dung cy my m6e KhENgwecnnnune 3. Dién vao ché trong XN tin Cy 1A XN 66 vous VO seminomas t6t. Mud dat duge XN tin céy thi phai han thi thye hign XN. NhGng tri s6 d0i chiéu com duge g9i Ih. wweny . ché:. 4. Chon cau ding (B), sai (S). A. Cée két qua XN luén iuén of cée yéu t6 gay bidn thién (goi gon la yu t6 bién thién). Bién thién ky thugt hay bién thién phan tich bao gém bién thién tién phan tich va bign thién phan tich. Bién thién ky thuat ting vai h@ s6 bien thien ky thuat. H@ sO bin thién ky thuat due chp nhén Adi véi da s6 cdc XN 1a trén 10%, Bin thién sinh hoc (hay sinh ly) gém bién thién ed thé va bién thién quén thé. He 86 bién thién sinh hoe nhd hon hé s6 bién thién ky thuat. on cau ding: Uré, cholesterol, urat trong mau ngudi 1én thép hon so véi tré em. Aminotransferase, phosphatase kiém, creatinkinase, uré trong méu nif gidi cao hon nam gigi. C. Haptoglobin, transferin, uré gidm trong méu sau c6 ging thé lye. D. Stress gay gidm glucose, urat, cortisol, triglye E. Albumin, ealei, uré trong méu gidm khi e6 thai. 6, Dién vao ché tring. Urat-huyét tang & nam gidi udng... howe WONG enemy idm 6 nam gi ‘Trong chu ky kinh nguy@t c6 nhiing thay d6i V8... ny acid amin, acid ascorbic, cholesterol v.v.. Khi man kinh phosphatase kiém-huyét. sonny cortisol huyét cao nh&t VA0 wm. VA thaip nhit vao... 7 7. Dién vao chd trong. ‘Trong quan hé lém sang-XN ¢6 3 khdu: Khau 1 1a, khéu 2 1a... ata va khau 8 1a. Bénh phdng chju tréch nhigm khau 1, Nhiing. » BDO 2 5.c PP 84 wunclia k6t qua XN. Phong XN chju tréch nhigm khau 2. Muén 06 két qué xét “nghigm tét thi cdn pha cdc phuong tién XN va thye hién vig . Che thdy thuoe bénh phdng chju trach nhigm khau 3, thye hign t6t khau nay s8 giip 2. CAU HOI NGHIEN COU 1, Két qua XN cia mét thanh nién khée manh di khém stic Ihde JA nhu sau: Kali-chuyét = 46mmol/L, Na-huyét = 144 mmol/L, protein toan phdn-HT = 70mg/L, Hay nhan éinh nhing két qua 46, 2, Khi tin hanh kiém tra chét lugng XN dudng huy6t thi thu duge két qué nhut sau: - Lan thi nhét:% = 90 mg/dL, HSBT = 10%, D% = 4% Lan hai: X= 89 mg/dL, HSBT = 3%, D% = 10% - Ldn ba: %= 91 mg/dL, HSBT = 2%, D% = 8% Hay nhan dink nbing két qua trén. 3. MOt bénh nhdn nam 21 tuéi 6 tinh s¢ mau. Khi duge dy mau XN thi anh ta so tai xanh mat mai, Két qua XN dudng-huyét 1a 7,8 mmol/L, Hay nh§n dinh két qua. 4, Két qua XN kali-huyét cia mot nguéi binh thudng 1a 7 mmol/L, Bae st thay ngudi do Kchéng ¢é biéu hign bénh ly lin quan dén kali-huyét cho lam lai XN d6 thi thay két qué la 4,8 mmol/L, Phong XN cho biét may méc, thudc thit déu tt, Hay nhgn dinh sy khae bigt ea 2 lén XN 35 | | i I i | I CHUONG 3 Y NGHIA CUA XET NGHIEM HOA SINH LAM SANG (HSLS) Myc TikU 1. Trink bay duge nhitng bién d6i va su hding dinh ella noi méi. 2. Phén tich duge ¥ nghia va gid tri cila nhiing XN HSLS trong chén dodn, din gid chite nang, gidm kiém ditu tri, true tiép phye vy diéu tri, theo déi sau dié trj, tdm sodt benh ve: nguy co bj benh, 3. Trinh bay duge nhang yéu t6 giip cho su sit dung nhang két quad XN trén idi sang, ké cd cdch ddnh gid m6t that nghiem. 1, DAI CUONG Co thé gém cde mé, ede co quan va cde dich thé. Nha hé théng tiéu héa thie dn | phén gidi — chit yu d rut non ~ thanh cdc san phém tiéu héa cui cing hay cht din dudng hay dudng chét (glucose, acid amin..) Duong chat duge hap thu vao méu, r6i duc dong mau dua d&n cdc mé.iG cde mo dudng chét duge dang 46 téng hgp ede dai phan t hode bi thodi héa, dae biét bi oxy héa véi sy tham gia cla oxy thé vao — thanh ede sA phém thodi héa trung gian va cudi cing. Cac san phém nay duge dua vao méu t6i od mo: ching diige ede mé sit dung hode ede ca quan bai tiét thai ra ngoai (qua nue tig mé héi, hoi thé, phan ..) (hinh 3.1). ‘Thife an Céc m6 dai phan t ten COn ng cl LS 4 6 ow : co; duong ehate tie MAU Chat can ba hé: Phéi ‘Than da J \. Nude tidy M6 hoi v Hinh 3.1: So a6 dai cudng vé chuyén héa céc chét Ngoai nh@ng qué trinh chuyén héa chung, mdi m6 c6 nhting dic diém chuyén hé: riéng bigt, c6 nhing enzym va isoonzym déc trung, nhiing sin phém chuyén héa da trung. Viée do lung nhing enzym va sin phdm d6 trong céc dich co thé 06 ¥ nghia nha dinh trong vige xde dinh nhing trang théi bonh ly ella cde mé tuong ting. Mét chat tiny Vi mot XN hay mt trigu ching hda sinh. MOt r0i loan trong mot mo ¢6 thé bigu hién é sy thay déi cia nhidu két qua XN; nheng XN cé lién quan véi nhau hgp thanh héi chifng 36 hia sink. Mot bénh eda mot md hay mét eo quan c6 nhiéu r6i loan thé hign 6 uhimg trigu cheing va hdi ching lam sang, trigu ching va hoi chting héa sinh va cée XN Ishéc. Co thé ngudi c6 kha nang ty didu hda to lén déi v6i nhiing thay Adi cia moi truong 4G thich nghi v6i mdi trudng, duy tri ey hing dinh ciia ndi moi. Co thé 06 sy dap ting linh hoat voi nhtng thay déi cia m6i trudng, TD: khi thé tfeh (V) mau téing (do udng mhiéu ho&e truyén dich) thi théng tin dé qua co quan cam thy thé tich, ving duéi ddi tac dong lén vé thugng thn (VTT), gidm sin xudt aldosteron, do dé gidm tai hap thu Na’ & Sng than (binh thudng aldosteron diéu khién sy tai hap thu Nat 6 6ng than) (Hinh 3.2). Vang duéi asi ( quan cdm thy ‘thé tich ‘Tang V méu Gidm ADH ff CG quan cdm thy thm thay Gidm aldosteron Gidm Nat -huyét | tai hap thu Na* Giam tai hap thu nude Nat ——______-» Na-nigu tang tang thai nue \ tang thai ti6u'27 Hinh 3.2: Bap ting cita co thé déi vai sy tang thé tich mau Két qua 1a Na*-buyét gidm, dp sudt thdm thdu cia mau gidm, co quan cém thy théim théu truyén tin 1én ving dudi déi lam gidm lugng ADH (Antidiuretic hormone hay Vasopressin), do dé sy tai hp thu nude gidm, lugng nude thai ra nude tiéu tang; cudi cing V mdu trd lai binh thudng. Nhu vay trong co thé 6 hang loat bién déi dé duy tri sy hing dinh cia néi moi, dua co thé tré lai trang thai thing bing. Co thé ¢6 hang loat cdc trang thdi thang bling (thang bing xudt nhap nuéc, thing bling acid-base, thing bling dudng huyét, huyét 4p..). Cée thang bling 46 ludn luén bj phé vd va ludn lun duye tai lap. Khi thaing bang bi r6i loan khong tré lei trang thai binh thudng thi eo thé roi vao trang thai bénh ly. 37 Do tinh chat dong cita su dép ing va ty diéu hoa cu thé ma khi nhgn dinh ede ké aud XNHS edn phi phan tich ky. TD: tuy gan la noi téng hop cholesterol nhiéu nhitt uhung no, phéi, than, rugt cing o6 kha nding téng hop cholesterol; khi bj bénh gan chiie ting téng hop cholesterol ciia gan bi gidm, nhung cfe mo khée 6 thé bii trit bing each ting cubng sy téng hgp cholesterol, nén cholesterol toin phén cia méu vin bint thug; muén dénh gid chite ning gan ta ¢6 thé dinh lugng cholesterol-estor-héa, vi gat 1a noi chi yéu ester-h6a cholesterol, ki suy gan higng cholesterol-ester-héa gidm va t 19 cholesterol-ester-héa/ cholesterol toan phan gidm. 2. ¥ NGHIA CUA XNHS DOI V6I LAM SANG Cing v6i cde XN khéc XNHS cung cffp nhiing trigu ching khach quan rit 06 gid tej cho vige chén dodn, dénh gid chive ning eo quan theo déi két qua diéu tri va true tity phye vy diéu 2.1, XNHSLS d6i vdi vige chéin don ~ Quyét dink chéin dodn: nhiéu b§nh hofe trang théi bénh ly can phai cé XNHS andi xée dinh duge. TD: tigu dung cén tude hét xét nghiém duong huyét (tang), r6i duvng nigu; ede trang thai nhiém base vA nhiém acid can cae théng s6 v8 thang bang acid base (pQ,, pCO,, pH..); réi loan thing bling nude-dién gidi cin cde 86 ligu vé ion-dé (Na*, K’, Ca*,..) ~ Gop phan chén dodn: da s6 céc XNHSLS e6 tae dung g6p phan ehén doda, ngbia la thay thude chan don bénh dya trén sy phan tich va téng hyp cde trigu ching Jam sang va ede XN cn lm sang khée nhau. ‘TD: Két qua dign di protein-huySt thanh gidp cho chan dosn ede bénh tim gan, tiéu héa; bilirubin trong cde bénh vang da; uré, creatinin, acid uric trong bénh than; cde hormon trong bgnh cia cde tuyén noi tiét... Chén dodn phan bift: DOi véi nhimg bénh nhan c6 bgnh khée nhau nhdng bénh can lam sang gidng nhau ddi hdi nhing bién phap diéu trj khde nhau. TD: tke mgt khéng hoan todn va viém gan do vi-rét c6 nhing trigu ching lam sang sidng nhau (s6t, dau ving gan..), nhung ¢6 nhitng xét nghiém HS khdc nhau: Urobilinogen-nigu_| Transaminase HT_| Phosphatase kiém HT Viem gan et TIT bt, T T&e mat 0 bt Tr T: tang bt: binh thutng ~ Chén dosin s6m: C6 mot #6 bénh ¢ giai doan dau hoc é thdi ky d benh, ede trigu ching lam sing chva biéu hign nhimg XNLS da 6 thay déi. TD: 6 thai kj 4 bénh cita viém gan virdt, chua vang da va chua c6 nhimg biéu hign lam sang ‘Khée, transaminase - dic bigt GPT - tung rét cao (ngudi ta khong Idy méu 5 nhitg ngu’i cho mau e6 GPT cao nhiim loai trit kha nang truyén bénh viém gan virdt); 6 b@nh nhéi anéu co tim khi chua c6 biéu hign lam sang, thém chi chua cé ri loan dign tam dé, transaminase, de bigt la GOT, va Croatinkinase da ting cao. 2.2. XNHS véi vige dim gid chife nding cée eg quan va sy tién Ingng (dy hau) Nhiéu XNHS, dae bigt 18 nhing nghiém phap chic ning (TD: nghigm phép galactose-nigu, dQ thanh thai creatinin..), e6 gid tr] dainh gid hoat dng chife nding cia 38 cde ed quan, do dé gép phn vao viée tién lugng. TD: 46 thanh thai creatinin phan 4nh mite 46 suy than, néu cang ngay cang gidm thi tién lugng cing xdu. 2.3. Giém kiém diéu tri va trye tiép phye va diéu tri: Nho cfe tée dung ké trén ma eée XN HSLS edn duge sit dung dé gidm kiém diéu tri (monitoriig treatment). TD: phén ting MacLagan duge ding dé giém kiém diéu tri viém gan, protein-nigu déi véi diéu trj than hu nhiém m@, gamaglutamyl transpeptidase- didu tri nghién rugu. Hon nifa nhiing két qua dink lugng chinh xée ciia cdc XNLS edn duge ding dé trye tigp phye vu diéu ti. TD: can edt vao ion-dd va mic thay déi thé tich cae khu vye nude 48 diéu chinh chinh xée nhitng r6i logn nude dign gidi; cfn eit vao nhdng thay déi pO, pCO, pIL.. dé digu chinh thiing bing acid base; cin ef vao dung huyét va dudng nigu ma xéc dinh liéu insulin trong diéu tri bénh tidu duong. 2.4, Theo Adi sau diéu tri Ngay cA khi b@nh nhan 44 duge diéu tr] thanh cong va xudt vign thi van edn tiép tue theo doi (follow-up) mot thei gian dai, dac bigt Adi véi bénh ung thy, dé phat hin su tai phat bénh. TD ding ec XN chi du ung thy (tumour markers). 2.5. Tam sodt bénh va nguy eo bi bénh Déi véi giai doan G bénh va nguy cg bi bénh (chua bi bénh) thi vige khém lam sang va chdn don hinh Anh it c6 tée dung, nhung nhdng XN HSLS lai ¢6 tac dung. Ching 06 thé duge ding 4é tm sost hay sing loc (screening) bénh va nguy cg bj bénh. TD XN transaminase-huy6t 06 thé dugc ding dé tém sodt viém gan virdt B 4 mbt tap thé c6 ngudi nghi bi viém gan virdt B; nghiém phap cén nigu dong trong tém scét sdi than d6i véi cu dan cia mot cing déng. Ngudi ta ding céc ky thudt thich hgp trong tim sodt bénh cho mot 56 lugng lon Adi tugng trong céng déng. Da sO sé am tinh, nhung sé 06 mot sO duong tinh, Sé nay sé duge XN véi nhiing ky thugt chinh xéc hon dé xée djnh bénh. 3. SU DUNG HAY BIEN LUAN CAC KET QUA XN TREN LAM SANG Nham phat huy hét kha nang cia XN (phye vy chdn dodn, dénh gid chiic ning co quan va tign lugng, theo dai két qua diéu tri vA phue vu diéu tri). Vige nay ddi héi thay thuée phdi phain tich va tong hgp edn than ede két qua XN. Cén chi ¥ may diém sau day: Vige ndm vitng nhitng you t6 gay bién thin ede thing 86 sinh hoc (tui, gidi tinh, hoat dng, dinh dudng .) gitip ta dénh gid nhting trang théi benh ly mot cfich xe dng. TD: uré-huyét binh thudng 1a 4,1-6,6 mmol/L; & nguei én thi 6,6- 8,8 mmol/L: ngudi in ché a0 gidu protid ta ¢6 thé coi 1A binh thudng, nhung & ngudi theo ché d@ an rau thi c6 thé 1a benh ly. : Chi § qué trinh dién bién bénh ly: Bat ky bénh nao cing dién bién dai thé qua ba giai dogn: phat sinh, phat trién va thodi lui. Méi giai doan c6 nhitng trigu chting va dac diém nhat dinh, Nhiing thong s6 sinh hoe cing dién bién theo cde giai dogn 6. G giai dogn & bgnh eda viém gan virut chua cé nhing biéu hin lam sang thi aminotransferase di tng cao r6 r6t; trong viém thén, giai doan héi phuc, lugng nude tiéu tang, tru nigu bi téng ra nbiéu, dé 1a bidu hién tét, a chong phai 1A dién bign bgnh ly ting cao. - Chi ¥: Tée dong eda ede phuong phép diéu tri; (ding thube, truyén dich) lam cho nhiing théng s6 sinh hoc bj bién déi. TD: thude gay mé (ete, cloroform, morphin, 39 adrenalin..) gay timg dudng huyét, truyén huyét thanh ngot nhiéu c6 thé gay thay déi thang bing nuéc dign gi Chinh vi nhiing ly do trén nén vige tiéu chudn hoa bénh nhan (ndm ving treng thai sinh-bgnh ly, tam ly...) va vige theo déi cde dién bién bénh I¥ eda bénh nhén nhe cdc XN c6 § nghia quan trong trong diéu tri, XN khéng phai chi duge sit dung mot Min dé git chdn dodn bénh, ma c6 thé duge sit dyng nhiéu lan phye vu vige theo doi didn bién benh ly. 4. PHUONG PHAP DANH GIA MOT THU NGHIZM TRONG CHAN BOAN VA PHAT HIERN BENH ‘Mot trigu ching (Jam sang hoe xét nghigm) o6 mic 46 gid tri chén doan nhét dinh d6i véi mot bénh). Trong cong déng cé thé cé hing nguti bé ngoai van khée manb, va sinh hogt binh thudng, nhung di bj bénh & thai ky chua c6 trigu ching. 06 thé dimg mot so thit nghiém (xét nghi¢m, nghiém phap) déi voi mot qudn thé dé phat hign nhing ngudi bj bénh dé (tam sodt hay thir nghigm hang loat): do huyét ap 46 phat hign nhang ngudi cao huyét ép, thit nghigm glucose-huyét 2 giv sau an dé phat hifn nhGng ngudi bj tigu dutng, xét nghiém t bao Am dao dé phat hign ung thu ¢6 tit cung, dinh lugng cholesterol-huyét dé phat hign nhting ngudi c6 nguy eo bi xo mé dong mach. 4.1. Qui ude va ky higu Tién hanh thw nghigm § trén 2 nhém déi tuwgng: nh6m D (+) gim nhing ngudi the sy m&e bénh D va nhém D (-) gém nhing ngubi thye sy khong mc bénh D. ‘This nghiém § 06 thé cho két qua duong tinh hay duong ho&e am tinh hay am: S(+), S(-). Khi mét ngudi duge thi nghiém thi cé 4 kha ning: + Duong that (true positive) i ngudi thye sy c6 bénh va St+) + Duong gid (false positive) : nguti khong bénh va $+), + Am th@t (true negative) : ngudi khéng bénh va S(-), + Am gid (false negative) : ngudi cé bénh va St) Bang 3.1. DE) De) a: 86 ngudi duong that SC) a b b; 86 ngudi duang gid dyong that duong gid ©: 86 ngudi Am gid SC) c d d: sé ngudi Am that am gid. am that ate bed Séngusi Dd) | sé ngwsi Di) 4.2. Cac tiéu chudn danh gia gid trj chin dodn cia mét thi nghiém 4.2.1, DO nhay cdm vée dé de higu * Dé nhay cém (sensitivity) tuong ting véi mic do xdy ra cla S d6i vdi bénh D, tic la ing vdi ty 18 ngudi m&c bénh duge phat hidn 1A c6 bénh. So = —dvong that = _duong ding duong that +Am gid “80 ngubi o6 bénh ave ** Cang gdn 1 d@ nhay cdm cang cao 40 a are C6 thé tinh Se theo t¥ 1¢ phan trim Se = x 100% * DO dée higu Sp (specificity) wong tog voi ty 16 ngudi khong bénh D duge phat hign la khong bénh (8). Tinh die higu cao khi S#) 6 ngudi c6 benh D ma St) 6 ngudi khéng ¢6 bénh D. sp= ——fmthat___,__fam that aides am that + duong gid sO ngudi khongb@nh sb +d Cang gan 1 do de higu cing cao 6 thé tinh Sp theo ty 1¢ phan trim $9 =~ a qo ¥ 100% 4.2.2. Gié tr} tien dodn benh (Predictive value) © GiG tr} tien dodn dung GTTD(+) (Positive Predictive value PPV) Grp) = 2 Bsei DOS) | _dvong that ____a_ cy tng sO ngudiS) dung that + duong gid d+b * Gié tri tien dodn dm GTTB(-) (Negative Predictive value NPV) orn.) = SBeeiDOS) _ __amthat_ id gy téng sé ngudi S(-) fm that + am de S$ c6 GTTD bénh cao phai cé déng thdi GTTD(+) va GTTD(-) déu xap xi bang 1 Phuong trinh khdo sét chung z= GITD(+) + GTTD(-)— 1 zeang gan 1 gid tri tien dodn cia S cdng cao C6 thé tinh GTTD theo phan tram: a GTTD(+) = >” 100% at GITD(-) = x 100% dtc 4.2.8, T} I duong gid. (DG) va t5 12 dm gid (AG) (Percentage of false positive and percentage of false negative) DG la 6 18 ngudi khong bénh nhung bj phat hign 1a c6 bénh: (D(-) $+) peg =28 mei DOS) _ _b pone 2 x 100% téng sO ngusiD©) bd bed AG la ty 18 ngubi c6 bénh, nhung khdng duge thir nghigm phat higa: (D+) 8) _ 86 ngudii Di) 86 © hogs ~—2— x 100% t6ng 86 ngudi D+) ate are MOt S tt Ichi c6 ede tF 18 DG va AG thép, dng thép edng ¢6 gis tr}. ‘Thi du: Két qué dp dung tht nghiém $ cho 930 ngudi gdm 80 ngudi thye sy bj ben D va 750 ngudi thye sif khéng bi bgnh D. AG 10. 0. 0.875 hay 87,5% Se =: = 70+10 80 AL DG) Do AG = wan = i = 0,125 hay 12,5% So ra 7 Sp as" a. 0,96 hay 96% 30 “790430 = Be 0,04 hay 4% GTTD(+) = oa = 0,70 hay 70% GTTDG) = a 0,986 hay 98,6% C6 may diém edn chit § sau day: zi Thue t€ hay ding: d§ dac higu Sp, 46 nhay edm Se va gid tri tien dodn benk (+). Vite xde djnh do dee higu chi lin quan dén s6 ngudi khong bénh vd hodn toan bhOng lién quan dén vdi nhom ngudi cd benh. TY 18 dm gid la phén di (complement) cia d6 nhay cdm Se (Se = 87,5%, AG = 12,5%, Se + AG = 87,5 + 12,5% = 100%), ty le duong gid la phdn bi cla dé déc higu Sp (Sp = 96%, DG = 4%, Sp + DG = 96 + 4 = 100%). cAu HOI 1. CAU HOI TY LUGNG GIA 1. Chon cau ding: A. Céc ind va eg quan cia co thé déu dua cde sin phdm chuyén héa ging nhau vao mau, B, Khi thé tich méu tang thi aldosteron-huyét ting va sy téi hap thu Nat 6 dng than cing tang. C. Gan bj bénh gidm sy téng hyp cholesterol thi sy téng hgp cholesterol & nao, phéi, than, rudt caing gidm, D. Gan 1a noi chii yéu este-héa cholesterol. E. Khi gan bj suy thi ty 1¢ cholesterol ester-héa/cholesterol toan phan ting, 2. Chon eau diing: A. XN dutng huyét cb tac dung chéin doan quyét djnh d0i véi bénh tiéu dudng. B, Protein-huyét thanh e6 tée dung quyét dinh trong chdn don bénh gan va bénh tim. . Bilirubin-huyét thanh e6 tée dung chén doan phén bigt viém gan va the mat. . Nghiém phap vé dQ thanh thai creatinin co gid trj danh gid chife nang gan. . Uré, creatinin va acid uric la nhitng XN c6 téc dung trong chén dodn bénh cia dudng tiéu héa, 3. Dién vao ché tréng: Gamaglutamyl transpeptidase duge ding 46 gidm kiém didu tr}. r6i loan thang bing nuGe-dién gidi clin eit vao ede XN ... diéu tri ung thu thanh cong ¢ bénh vi¢n BN xudt vi¢n va Boa p tue duce ‘theo doi bing XN --vwwm Nhigu. XN HSLS voi ky thudt thich hgp duge ding dé . bénh va nguy cd bi bénh trong cOng déng. 42 4, Mudn bién ludn cdc két qua XN HSLS thi edn: vi vay cn. 1. CAU HOI NGHIEN COU 1, Tig hanh XN dudng huyét trén hai nhém déi tugng: 90 BN tidu dudng va 900 ngudi khée manh (khong bj tiéu dudng). XN duge coi la duong tinh n&u két qua dat duge > 120mg/dL., 75 ngudi tiéu dudng 6 XN (+), 15 XN (-); 850 ngudi khée manh XN (-) va 50 ngudi XN (+). Hay tinh dQ nhay cém, do dic higu va gid tri tién doan duong cia XN. 2, MOt XIN c6 a9 dae higu Sp = 86,4%, vay ty 1¢ duong gid ciia né 1A bao nhiéu? 43 PHAN II NHUNG THAY DOI SINH BENH LY CUA CAC THONG SO HOA SINH (TRIEU CHUNG HOA SINH) CHUONG 4 7 : CHUYEN HOA NUGC - MUG! V6 co MUC TIBU 4. MO td duige bting sc dé su phan 66 nuse va ede mubi v6 co (Na', K*, Cat, PO, Mg**) trong co thé 2 Trink bay duge cv ché tée dung cia mot s6 hormon chinh trong chuyén héa nube = mudi v6 eo. Neu duge ede nguyén nhan chink gay r6i logn chuyén héa nude - mudi v6 co. 4 Litt he duige ce tritu ching - hgi chitng lam sting trong réi loan chuyén hoa nude ~ mudi v6 co. Litt ke duoc ode xét nghipm hoa sinh quan trong dé chdn dodn ri loan chuyén Ada nude ~ mudi vd co, ss fs 1. NUGC, NATRI VA KALI LL, Dai ewong vé suf phan bé nuée. Nude chiém khodng 60% than trong nguvi truéng thanh gdm 40% la dich trong 06 bao (DTTB) va 20% 1a dich ngoai #€ bao (DNTR), DNTB gém dich ke hay dich gian bao (15%) va huyét tuong (5%). Nude thong xuyén trao déi gitta hai khu vue trong vA ngodi té bao. Trong diéu kign binh thidng wong muée vao bling luigng nuée ra khdi co thé, aube duge cung ealp bling ngay tir ché d9 an, udng va sy chuyén h6a oxy héa cde chét (khoaing 2,51). Mét lugng nuée tuong ty cling duge mat qua than, rudt, phéi, da. Lugng nude téi thigu dé bai Lit cde chét thai 1A 600ml, lugng nude bAt buge phai mat cde noi khée Ia 600ml, Do 6 lugng nude t61 thigu edn dua vao dé git thang bing ngi moi [a 1,1/24h, Luong nude nay 8@ Uing én khi lugng nudge mat nhiéu (tiéu chdy, non, mé hoi), higng nuée dita vAo eo thé du thita sé duge bai tiét béi than, ‘Thy theo tudi va gidi, luyng nuéc hién di¢n ‘trong cae ngtin dich eta co thé khdc nhau, Ngoai ede djch oo thé binh thudng ké trén, trong mt s6 qué trinh bénh ly 66 thé rudl higu tran djch (tran djch ming tim, mang phéi, mang bung). Tran dich e6 thé la dich thin hode dich tiét. Bang 4.1: Phan bé dich trong co thé lién quan dén tuéi va gidi Tré em (1 tudi)| Nam (40 tuéi) |_ Ne (40 tuéi) Can nang (kg) 7 70 60 Lugng nuse toan than (L) 4,90 42 30 ‘Thé tich DTTB (L) 8,15 28 18 ‘Thé tich DNTB (L) 1,75 Mu 12 LN@i mach (L) 0,85 28 24 Dich elie eo thé o6 chia ede chat hda tan nat dnb; Vi vay khi ¢6 nhiug 161 loan , sy van chuyén ede dich eg thé, chting bj mas qué mhigu ote bi tf lai, eo thé ehju uhiing 76i loan bénh ly thit phat. 47 Qua so dé (Hinh 4.1) ta thay mau déng vai trd trung t&im trong qué trinh var chuyéa nuée vi cdc ch&t hda tan (cde chét dinh dudng va clin ba), dé 1a ndi moi ciia ec thé. Co thé lyon luon dim bao sy hing dinh ndi moi nghla 1a cdc thong sé cia mat (trong dé 06 cée thong 8 héa sinh) lun luén 6 trang thai 6n dinh (ching dao dong trong nhiing trang thdi sinh ly nhat dinh), Khi cde tri sO cia m6t thong sf ndo 46 vue Ichi gidi han sinh ly (cao hoge thp hon) thi chting phén anh nhitng trang thai bénh Jy nao d6, ‘Thanh phén dién gidi phan bé khée nhau gita DNTB va DITB. Natri ob nhidu ¢ DNTB, kali o6 nhigu ¢ DTTB. Sy khée bigt nay duge duy tri nho bom Na’, K-ATP-ase glut trén mang té bao (Bang 4.2). Bang 4.2. Néng d6 cia mét sd chat hign dign trong cdc ngan dich Dign DNTB (mmol/kg) DPTB Gnmol/kg) Natri : 152 10 Kali 43 160 Calei 27 1,0 Magié 11 13, Clorua 109 10 Bicarbonat 29 10 Phosphat 15 60. Nuc trong co thé di chuyén qua lai giita cae ngin DNTB va DTTB tity thude var ap lye thé'm thau. dp lye thém thau é DNTB chiu anh hudng cia néng do Na’, K*, Clr HCO;", uré, glucose,.., Déi vdi huyét tuong ede tiéu phén chiuh 1a Ne’, K*, Cr, HCO.” uré, glucose (NaCl, KCl, NaHCO; ion héa tong dung dich dé tao thinh mi thi 2 tié phd). Vi Natri cation chinh c6 trong huyét twong nén o6 thé tinh néng d§ osmol ett huyét tuong theo cong thite: Néng dQ osmol /| = 2 x [Na‘] nmol/l + [Glucose] mmol/l + {ur¢] mmol/1 s160-260mmo1/24h i Phan 8,6mmo¥24h Dru 7 ‘TruyBnldich Dat i (10 ~ 20 m mol/ 24 gi ‘ruyét |digh HT: 186 - 148 mmol ya; MG_hOi (10 - 20 m mol/ 24 gid H 420, DH ——L-s> Than + nude tigu: 100 - 200mmol/24h 2 Aldosteron Na* b Hinh 4,1: $6 48 chuyén héa natri 48 1.2, Dai cudng vé su phan bé natri. Téng lugng natri trong co thé & ngudi trudng thanh khong 3000mmol (66 - 65 snmol/kg thén trong),70% lugng nay e6 thé. treo déi duge, Phan Ién natri 3 DNTB, néng 46 natri-huyét vao khodng 185 - 145 mmol/, Sy phAn bé natri duge tém t&t (hinh 4.1), Luong natri dua vao co thé thy thudc théi quen an ung clia mdi ngudi, trung binh tir 150 - 250 mmol/24h, Natri luu thong trong cae dich cia co thé, trong d6 1000 mmol bai tiét qua rudt Phén Idn natri duge tai hap thu 6 rugt va than, Cae qué trinh tai hép thu trén bi suy gidm sé anh hudng dén sy can bang ndi méi. Dé dam bao sy hing diah n6i méi, lugng natri dua vao phéi cin bing véi lung natri thai ra, Noi thdi natri chinh Ja than. Sy hda cita than duge kiém sodt béi thé tich noi mach (TTNM). ~“TTNM > A aldosteron > 7 tdi hap thu nati, ATTNM > Maldosteron > » tai hép thu natri, 1.2.1. Chuyén hoa nuée va natri Natri va DNTB. Natri 1a cation chinh cita DNTB nén né xée dinh 4p lye thm théu ca DNTB, Do 6, Ichi néng d6 natri thay déi sé lam thay déi ndng dé Ap sudt thém thau va su ehuyén dong cla nude gitia DNTR va DIB, Khi lugng natri 6 DNTB tang sé lam tang néng 49 dp sudt thém thdu cla DNTB, nuée tir trong té bao sé di chuyén ra ngo&i té bao, i bao mat nude. Khi lugng natri 6 DNTSB gidm sé lam gidm nng do ap sudt thém thdu eda DNTB, nude tit khoang ngoai $8 bao sé di chuyén vao trong té bao, té bao t auide. Nuse va vai trd eta ADH. Co quan chinh dé Iiém tra sy mat nude ciia eg thé IA than, Tay theo tinh trang thita hay thiéu nude cia co thé ma ving dudi déi khong tiét hay tist ADH dé téc dong Jen dng than, ADH gidp mé kénh nude gitta ede t6 bdo cia dng thn (doan cudi etia Ong lugn xa va doan dau cia Sug gép) dé nude duge tai hap thu dé dang tir dich loc 1rd vao mau. Cac kénh nay sé déng Iai néu khong c6 sy hign dign cia ADH, Sy kich thich va bai tiét ADH duge diéu hda béi cée bd phén nhan cim thim ap 8 ving dudi déi va cde bO phén nhan cém ap 8 tam nhl. Cée bd phn nhgn cdm thém thau dap cing vi nhong thay déi néng d@ thém théu theo eg ché sau (inh 4.2) : Than Mach mau Hinh 4,2, Hoat dong cia ADH trén su thu H20 49 2 A néng do thém thu DNTB > 71 ADH > 7 tai hap thu nude cia éng than aé pha long DNS, tinh trang nay lam cho nuée tiéu trd nén dim die. * Mnéng 46 thdm thu DNTB > N ADH > S téi hp thu nuéc ciia dng than dé lam dam dae DNTB, tinh trang nay lam cho nue tiéu long. Cac bo phan nhén cam dp dap ting nhang thay déi‘TTNM theo co ché sau: * \TINM > 7 ADH > 2 téi hap thu nuéc 6 than aé phye héi TTNM. * 7TINM > ¥ ADH > ¥ ti hap thu nu6e & than dé gidm TTNM. Cac b phan nhan cam thém thau dap ting véi sy thay déi néng 46 thdm théu 1a 2%, céc bé phan nhan cdm dp dap ting véi sy thay déi TTNM 1a 10%. 1.2.2. Vai trd cha thén trong diéu hoa natri. Méi ngay c6 khoang 25.000 mmol natri duge loc qua cdu than, duéi 1% cilia lugng nay hign dién trong nude tiéu (100-200 mmol/24h), 75% duge tai hp thu & éng luyn gan, 20% duge tai hp thu 6 nhénh lén cla quai Henle, 5% duge tai hap thu 6 éng lugn xa va Sng gép. Didu hda cudi cing cia sy bai tiét natri duge kim sodt béi aldosteron va ANP (Atrial natri uretic peptide). Hai hormon nay tae dong trén Ong than (Hinh 4.3). Aldosteron duge bai tiét a8 dap wing lai sy gidm TINM theo co ché: N TTNM > @ Renin > chuyén Angiotensinogen thanh Angiotensin 1 > Angiotensin II duéi téc dung ela ACE (Angiotensin converting Enzyme). Angiotensin II kich thich tuyén thugng than bai tiét aldosteron dé tai hap thu natri: Ngodi ra Angiotensin II cdn 06 ede tée dung khée nhu taing co bép cg tim, co that mach, ting tai hép thu mudi nude ¢ rudt, kich thfch cdm gide khat. yy TTNM Y lugng natri ‘Tuan hoan Y huyét ap + ANP © Angiotensinogen Renin. Angiotensin I ‘Than <— ACE Aldosteron | Angiotensin IL Tuyén} thugng than ANP Hoat dong” © 71 co bép cs tim, 71 co that mach ® © 7 hap thu mudi, nude J rudt 7 kali mau © Than kinh thu vat: khat, an mudi Hinh 4.3. Co ché hgat déng cia hé théng Renin - Angiotensin ~ Aldosteron ANP = atrial natriuretic peptide (hormon bai natri nigu): peptid nay duge tidt xa ti tm nht phai, gém 28 acid amin véi mgt cu triic vong gém 17 acid amin duge tao thanh nbd cdu n6i disulfua gitta cde cystein 7 vA 23. ANP ¢6 chife nang te ché tai hap thu natri 4 dogn Sng g6p, tte ché bai ti8t aldosteron va gay ha huyét 4p (Minh 4.4). ANP m a see e tang bai tiét natri © tte che © M hoat dong tte ché bai tiét bai tiét co that mach 4 ‘THAN renin Tuyé&m~ aldosteron, ‘T.than Hinh 4.4. Hoat dong cia ANP 1.3. Dai ewong vé sy phan bé kali. Lugng kali dua vao eo thé tty theo ché dé an udng, trung binh tit 1-2 mmol/kg/24h (50-100mmol/24h), Hau hét kali duge hap thu tgi rudt, mgt lugng rat it bai tiét theo phn ra ngoai (l0mmol/24h). Néng d6 kali huyét & ngudi trudng thanb thay déi tit 3,5 - 5,5 mmol, Néng d6 kali trong t& bao khodng 160 mmol/kg vA 98% téng lugng kali nim trong t& bao. Mac di dich ngoai t& bao chi chifa 3,5 - 5,5mmol/ nhung lugng kali nay dong vai trd quan trong viee duy tri sy phan eye cia mang t6 bao. Sy phan bé kali trong co thé duge tom tat trong hinh 4.5. Sy phan bé kali gidia DNTB va DTT duge duy tri nhd bom Nat, K+, ATP-ase nim & mang té bao. Nhimg yéu to o6 thé anh hudng dén sy phan bé kali nhu tinh trang acid ~base (toan-kiém), horion (insulin, catecholamin), 4p Ive thm thdu. Anh hudng cia tinh trang nhiém acid -base rét quan trong trong phan b6 kali, gidm kali huyét khi ca thé nhiém base va ting kali huyét khi eo thé nhiém acid . Khi nhiém base (H’ théip) ede ion H* 6 khuynh huéng khuéch tan ra khéi té bao thay ché cho kali ngodi t& bao, diéu nay dua dén gidm kali huyét va tang bai tiét kali qua than. Nguge lai khi nhiém toan (HF cao ) cdc ion H* c6 khuynh hung di vao trong té bao va kali trao d6i nguge lai, din dén kali huyét tang. Insulin thde dy qua trinh tai hap thu qua mang té bao bing co ché kich thich bom Na’, K*, ATP-ase. Sy thiéu hut insulin d&i t6i tham kali ra khdi tf bao. Co ché nay c6 ¥ nghta quan trong trong viée diéu tri ting kali huyét. Catecholamin anh hudng lén sy phéin bé kali, B-adrenergic gia ting qué trinh thic ddy kali vao trong t& bao, & adrenergic ¢6 tée dung nguge lai. 61 Sy gia ting d6t ngdt trvong lye ngodi t bao nhu truyén ede dung dich c6 ap thax cao sé gay ting kali huyét do kali thdm théu ti té bao ra. Digu nay cing xdy ra trén cd bénh nhén glucose huyét cao do thiéu insulin, 4n;60-100mmol/24h St a Phan: 1ommol/24h Y DTH HT: 3,5 - 5,5 mmol/l) ——+> Da—>-mé hoi: 0-5mmol/24h HC<— Rt —__l, Than ~ nuiée tidu: 50- ia 80mmol/24h, 1 B DNTB (18%) t VA DTTB (98,5%) A: acid B: base Hinh 4.5, $6 46 chuyén héa kali. Vai trd cia Ong than. Binh thudng kali duge loc ty do qua cdu than méi ngay khodng 700mmol, 95% duge tai hap thu tré Iai trude khi dich loc ti Sng lugn xa, kali bai tiét 6 dng lugn xa va Sng gop. Bai tiét kali 6 than chiu sy kiém sodt ctia aldosteron, tinh trang acid-base cita co thé, lugng kali nhap vao va mot 86 thuéc Igi tiéu. Aldosteron: Kali chiu énh huéng tryc tiép tit su bai tigt aldosteron eda tuyén thugng than, Nong dO kali huyét cao sé bai tiét aldosteron va néng d@ thélp 88 we ché sy bai tit, Aldosteron tae dong lén sy hap thu va bai tiét kali $ doan cudi cla Sng lugn xa va doan ddu ciia Ong gop thong qua bom Na’-K’-ATP-ase b&ng cdch gia ting qué trinh téng hgp enzym nay. Nhiém acid ¢6 sy lién quan déa sy gidm bai tiét kali va nhiém base lam gia ting sy bai tiét. Aldosteron kiém sot sy tai hap thu natri, su bai tiét kali va ion H* 6 dng thn (66 sy canh tranh trong viée bai tiét git 2 ion K' va H’). Néng 6 kali nigu binh thudng khodng 50-80 mmol/l c6 thé thay déi tir 5-150 mmol/l. Sy dap tg kali nigu trong nhéng trudng hgp sinh bénh ly cé higu Ive nhung cham. Thi dy nhu trong trudng hop nhép thiéu hay mat kali ngoai than (tiéu chdy) thi trong 10-20 ngay du, kali nigu van gitt 20-30 mmol, sau d6 méi gidm xudng cin 10mmol. Do dé kthi kali nigu nhé < 10mmol ¢6 nghia 1A eo thé thiéu hut kali man mae di kali huyét cé thé binh thudng hay hai giam. 1.3.2. Kiém soét kali ngodi than. Nhiéu thi nghiém lam sang cho thay thie an c6 nhiéu kali sé dua dén két qué a tang kali trong phan va mé6t sy thigu hut kali trong thie an sé dua dén sy gidm bai tit kali, Cée qué trinh diéu chinh nay hoan todn doc lp voi nhiing thay déi trong bai tiét aldosteron, mac di sy hap thu kali 6 rudt lién quan dén sy hién dign cia aldosteron. 1.4, Réi loan chuyén héa natri. Natri 1a cation chinh eiia DNTB, do dé kiém sodt edn bing natri sé kiém soat cén bing thé tich DNTB. Khi thiéu hut hoae thita natri (rén Jam sang thi ahing thay déi dau tidn Lin quan dén thé tich DNB hon la sy thay déi néng 46 natri 6 DNTB, ede trudng hgp gidm va Uing natri huyét duge dé cap trong phan chuyén héa nude. LAL, Thiéu natri, Dae diém lam sang. Sy mat natri trong co thé thutng lidn quan dén sy mat nude. Tay theo méc do mat nhiéu hay ft ma thé tich DN'TB gidm nbiéu hay it wong ding véi lvong natri mat, Trén lam sang c6 thé thay ede triéu ching nhu khét nude, ha huyét 4p, tim d@p nhanh, kho ming, thiéu nigu... (Bang 4.3), Bang 4.3. Dc diém lam sang cia sy thiéu hyt natri ‘Trigu ching Dau higu ‘Yéu 6t Sut cin Vo cdi Tim dap nhanh Khat nude Ha huyét ap Chéng mat khi thay déi tu thé Ap luc tinh mach trung tam giam Nei Suy tudn hoan Giam nigu Nguyén nhan 6 nhidu nguyén nhan khée nhau gay nén sy thigu hut natri, dya vao cach xép loai sau ¢6 thé chia thanh 8 nhém; Ngoai than - tai than va cdc bénh than thit phét (ri loan hormon kiém soat muéi 6 thén hode lam dung thuée Igi tiéu). So véi huyét tuong cae thanh phén muéi v6 co c6 trong m@t sO dich rét cao (Bang 4.4). Do dé Ichi ce dich nay mat déu dnh hudng dén lugng natri ¢ DNTB cing nbu néng do natri huyét. Bang 4.4, Thanh phan mudi v6 cd cila cde dich ngoai than Natri Kali Clorua | Bicarbonat (nmol/l), nmol/l) (mmol/D) (mmol/l) Dich vi 20 -70 5-15 80 - 160 0 Dich tuy 140 6-9 30 - 110 25 - 45 Mat. 65 -130 3-12 90 - 120 30 Dich rut gia 44 -105 6-29 42 - 60 50 - 70 phan 82 - 40 75 - 90 12-18 30 - 40 M6 hoi 5-80 5-15 5-70 : Cée nguyén nhan chinh gay nén sy thigu hyt natri (bang 4.8) 53 Bang 4.5. Cée nguyén nhan gay mat natri Duong tiéu hoa Da day: nén, hit dich vi, rd, xuét huyét Rudt: mé thong héi trang, rd tuy, rd mét, tidu chay, xudt huyét, te rust. Da: mé hoi, bong, bénh tang tist 6 da. hap vao khéng di so véi nhu cau va lugng mét, Cap tinh: ——_giai doan da nigu trong suy than ed’p, sau ghép than Man tinh: han ché nh4p mudi trong suy than man, mat mudi trong cdc bénh than ‘Matt mudi do ede bénh thit phat. ‘Tang renin huyét trong chttng gidm aldosteron Bénh Addison Ching gid gidm aldosteron type I Lgi tiéu : Dénh gid tinh trang thiéu hut natri qua cdc xét nghiém: Khong c6 xét nghiém nao dae thi. Tuy nhién mot sO xét_nghi¢m c6 thé thay déi Khi co thé thiéu hyt natri. Uré huyét 06 thé tang cao nhét 1a do nguyén nhan trude than. Néng d@ natri huyéticé thé binh thudng, gidm ho&e tham chf ting khi thiéu natri it hon 1a thiéu nude. Bo Hematocrit e6 thé dénh gid mite 46 gidm thé tich DNTB: inh thus Giam thé tich DNTB = 0,2 x than trong x1 - [ a a “ nae “4 a &s) ea C6 thé dénh gid sy thiéu hut natri trén bénh nhén c6 gidm natri huyét - giam thé tich tudn hoan: ‘Thiéu natri = 0,6 x than trong x (140 - [Na*] mmol/ huyét) (mmol) (Kg) hoge nhu cdu natri edn cung edp trong ede truting hyp ngo ddc nude eéip: Nhu edu natri (mmol) trong ngd doe nude ep Do néng d9 dién gidi trong nude tidu sé gitp dénh gid nguy6n nhan mat natri tai than hay ngoai than. Néu mét natri & dudng tiéu héa hay noi nao khde ngoai than, natri duge git lai 0 than ti da; néng dé natri nigu do duge trong mau ly ngdu nhién duéi 10 mmol. G ngudi trudng thanh chife nang thn con hoat dong tét, néng 4 natri nigu ¢6 thé duéi 1 mmol/ (kha nang nay s& gidm d tré em va ngudi gia) chi khi ndo mat natri qua dung than duye ghi nhén nhung khéng tim thay nguyén nhan géy thugng tén thi nén nghi dén cde bénh ly thet phat rdi loan vé hormon lién quan dén sy digu hoa mu6i. Gidm aldosteron lién quan dén mét natri vA ting kali huyét. Lam dung thudée Igi tigu thudng gay nén ching gidm kali huyét, gidm kali huyét cing gap trong hoi ching Barrter (hinh 4.6). = 125 - [Nat] mmol/plasma x 0,6 x than trong (Kg) B4 N Natri - Huyét N Natri co thé > N Nuée A Nuée co thé 71 Naitti co thé 71 Nuée Mat ngoai than Mat tai than — « Thigu gluco » HCTH Suy than * Nénéi * Lam dung thude ——_corticoid * Xo gan céip men * Tiéu chay Igi tiéu * Nhuge giép = Suy tim * Phong © Viém than mat = Stress » Viém tuy cap mudi « SIADH » Ténthuonges * Thiéu hut Corti coid mudi Natri viel: { 1 { | 2aunohLL mmol/L > 20mmol/L, <10mmol/, > 20mmol/L Le Abenanilf.. » _— SIADH : Syndrome of Inappropriate Antidiuretie Hormone HOTH : Hoi ching thn hu Hinh 4.6; Chén dodn phan biét cdc trudng hgp giam Natri 1.4.2. Thita natri Dée diém lim sang Thita natri héu hét lién quan dén thita nue (va thudng 1a thtia natri ding truong), Dae diém lam sang thy thuge vao mic dé gia tang thé tich DNTB va sy phan bé bén trong ede ngin DNTB. Trigu ching 6 thé thay 1a phi (phd ngoai vi hoe phit phéi ), tran dich (mang phéi, mang bung), sung huyét tinh mach, cao huyét 4p, tang can nang, khé phat in, Nguyén nhan ‘Thita natri 6 thé 1a do dua tir ngoai vao qué nhiéu (thife ain) hole gidm bai tiét (bang 4.6), Nhiing nguyén nhan gay thiva natri lién quan dén phi nhu suy tim sung huyét, gan sung huyét (congested liver), hoi ching than hu... Nhimg nguyén nhan gay thita natr, ma khong phi nbv ching tng aldosteron tién va thit phat. * Trong tang aldosteron tién va thit phat: 7 aldosteron > 7 git natri > 7 dp sudt thém théu huyét tuong > 7 ADH > A téi hdp thu nude d éng than > natri huyét binh thudng. * Trong tang aldosteron thi phat: N TTNM > 7 aldosteron > @ Tdi hap thu natri 6 than > 7 natri huyét > 7 4p sudt thdm tha huyét tuong > 7 ADH > 7 tai hap thu nuée 6 dng than > natri huyét binh thudng hodc giam. 65 Bang 4.6, Nguyén nhan gay thifa natri Thiva natri kém theo phi Suy tim sung huyét Hii ching than hu Bénh gan Phu ni mang thai Pha tién phat ‘Thia natri ma khong phi ‘Truyén dung dich mudi Gid natri tai than ching cuing aldosteron tién phat: adenoma, carcinoma. chitng cudng aldosteron thit phat kem cao huyét ép: u bai tiét renin, can buyét ap do mach méu than, thita glucocorticoid: bgnh Cushing, ACTH. ‘Pang sin tuyén thugng than béim sink thiéu 11-8 - Hydroxylase thiéu 17- o- Hydroxylase Chitng gia cudng aldosteron hgi ching Liddle Dénh gid tink trang thita natri qua ede xét nghiem, Thita natri gip héu hét trong ede trutmg hyp phd va cao huyét dp, Ting natri huyét khong phai la dic tung cia thita natri trir brudng hgp truyén qué nhiéu dung dich muéi. Trong thye t khai thée bénh canh lam sang gitp rét nhiéu trong chdn dodn, 06 thé do néng d6 protein huyét va xd dinh nhimg nguyén nhan gay mat protein trong cée trutng hgp c6 phi, do lugng protein nigu s6 gitip xdc dinh duge c6 phai bénh ly tit thén hay khéng. Chitng cao huyét ép va gidm kali huyét thudng lién quan dén sy gia ting hoat dgng cia minoralocorticoid. Bang 4.8 gitip phan bigt mét s6 trudng hgp tang natri huyét. A natri - Huyét ‘Mat natri va née Mat muse ‘Thiva natei (mat natri < mat nude) fe N oe co thé Lugng Nat co thé 71 Lugng Nat eo th binh thudng Ngoai thén: ‘Tai than: Ngoai than: Tai than: + A aldosteron + M6 hai * Lei tigu ¢7hdhsp —* Tigududng + Cushing + Tiu chay + MO hai + Using St nude + Ding nhiéu nhiéu nude NaHCO, Natri-nigu: NaCl Dang hoge Ut truong Nhuge, dang Uutruong Ding hode Hinh 4.7. Chain dodn phan bist cdc truéng hgp ting Natri > 4.8, R6i loan chuyén héa nuée. Mat nuéc dang trugng: lugng nuée va méit cling mot dam do. Mat nude uu truong: mét natei st hon 6.1. Se mét nube: Su ma nude 1a su gidm lugng nude cla co thé hay khong 06 gidm natri kein theo, e6 thé xép loi mat nuée nhu sau: lugng natri trong mau ho&e huyét than bj mat nuée. Mat nude nhuge truong: mat natri nhiéu hon mat nude. Bang 4,7. Nguyén nhan va dac diém lam sang cia sy mat nuéc Gidm nude dua vao Réi loan ¥ thie: hon ma, tam thén Gia lugng nudge udng Nguyén nhén Dac diém lam sang Mat nhiéu Prigu chimg ‘Tai thgn: Ri loan dng than Khat Dai thao nhat Khé miéng Tidu duong Khé nudt Loi tiéu Yeu ‘Tai da: Ra nhiéu mé héi i tn Phéi: Tang thong khi Dau higu Rut ; tigu chay, non Sut can Khé niém mge Da mat cang Gidm bai tist nuée bot Gidm lugng aude tiéu Khi co thé mat nude; néng 49 osmol ¢ DNTB ting dén dén nuiGe tit trong té bao ra ngoai tf bao, ting tiét ADH dé tang tai hap thu nuée ¢ than vA tang cdm gide khat. Nguyén nhan cia sy mat nude thuding la do ra uhigu md hoi, tigu chdy, non i, s6t cao howe gidm nuée dua vao. Xét nghigm 88 thay: natri huyét ting, Hematocrit binh thing hay hoi tang, DNTB binh thudng hode gidm nhe, lugng nuée tiéu gidim 15.2, Su thita nube Nude bi gity lai trong co thé gay nén ‘ngd doe” nude hay phi, Nguyén nhan gip nhiéu nhét 1 do gidm bai tiét ho&e dua vao qué nhiéu (bang 4.8), nguyén nhén sau thuding 1a do thdy thuse . Bang 4.8, Nguyén nhan va die didm lam sang cila sy thifa nude Nguyén nhan Dac diém lam sang Gidm bai tiét Suy than cap ho&c man Hi chiing than hu Suy tim Xo gan SIADH ‘Thiéu glucocorticoid Dua vao qué nhiéu ‘Truy8n qué nhidu dich Bj bude udng nhiéu nude Prigu ching R6i loan hanh vi Lai Man Dau déu Co giat Hén me Dau higu Phi Tang can ‘Tran dich cde eg quan: mang tim, mang bung, mang phéi Khi eg thé @ nude > SV natri huyét > ATINM > \ aldosteron > 7 bai tiét natri niéu, X6t nghigm sé théy: gidm natri huyét. 1.6. R6i loan chuyén héa kali. Kali 1a cation chinh cia DPTB, nhumg réi loan chuyén héa natri thudng chi Lidy quan dén lugng kali ngoai té bao. Cac réi loan lam sang thudng duye phan chia dya trér néng dé kali huyét hon 1a sy thia va thiét kali. 1.6.1. Gidm kali huyét Dée diém lam sang. ‘Tae dung tie thdi cia viée gidm kali huyét Anh hudng trén chite nang cia than kinh va co, Dé la két qua ciia sy gia ting ti 1¢ néng do kali trong va ngoai té bao. Ngoai ra sy gidm kali huyét lién quan dén sy thiéu hyt kali nghiém trong sé anh huéng trén chic nang cia nhiéu co quan (bang 4.9), Bang 4,9, Tac dung lam sang ca sy gidm kali huyét (Tim mach ‘Thay d6i dign tam dé : Doan ST gidm, séng T dao nguge, xudt hién song U. Loan nhip Ha huyét ap Hoai té eo tim ‘Phan kinh - eg Yeu eg, nhuge co Dau nhte, vop b8, Tetani ‘Than inh - tam than ‘Trdm cim Gidm tri nh, r6i loan hank vi phan Da nigu Giit natri trong eg thé ‘Tang sinh amoniae 6 than view h6a Gidm nhu dong rudt (bon, ligt rudt) Gidin bai tidt dich vi NGI tet, ‘Tang bai tiét renin Gidm bai tigt aldosteron Gidm bai tiét insulin Nguyén nhan. Nguyén nhan thutng gép nht 1a diéu tri thude Igi tiéu, non 61 va tiéu chdy (Bang 4,10). Lgi tiéu logi thiazid, furosemid gay gidm kali huyét do lam tang bai tiét kali, Non kéo dai gay gidm kali huyét, lam kiém huyét va ting aldostoron thit phét do mét nude. Dich tiéu chay 6 nhiéu bicarbonat va kali, do dé néu mat nhiéu gay thigu hut va malt kali Nhiém acid méu do dng than kiéu I va Il, te ché men carbonic anhydrase cing gay nén mt kali, gidm kali huyét, Aldosteron lam ting bai tiét kali qua than va ting aldosteron duge két hgp véi gidm kali huyét. 58 Bang 4.10. Nguyen nhan gay gidm kali huyét Tieu hoa Laigng kali dua vao khong ae. R6i loan tiéu héa: non, tiéu chay, 10 INbiém acid ng than Ong xa (iu T) Ong gan (kiéu ID Ue ché enzym carbonic anhydrase Nhiém base chuyén héa Lgi tiéu Ding Insulin Mineralocoorticoid: chting tang aldosteron tién phat, ching ting aldosteron thi phat chiing gid tang aldosteron 'Thude: Penicillin, cisplatin, gentamycin Bénh da bach edu ‘Phigu magia _ _ S kali huyét < 8mEq/ do kali nigu < 20mEg/24h > 20mEq/24h mat kali ngoai than mat kali tai than do bicarbonat huyst do huyét 4p thap binb thutng cao ) Tiguchdy ° Ramé hdinhiéu —* Loi tiéu bin thutng ‘cao cap * Hut dich vi * Tiéu chay man do Re thap cao do bi mat'-huyét, * Cao huyét, p do renir: + U tiét renin thap do aldosteron - huyét * Nhiém acid do cao ye atene aoe Sng than thap a0 + Cushing» Cudng tién phat do clorua - niu + Ding aidosteron corticoid < 10mEq/24h > 1OmEq/24h Non * Loi tiéu + Thigu magié _ + Thigu kali: nding Hinh 4.8. Phan biét nguyén nhan gay gidm kali huyét 59 Dénh gid tinh trang gidm kali huyét tai phong xét nghi@m. Dya vao tham khém lém sang dé loai m6t 86 nguyén nhan gay gidm kali huyét (thuée Igi tiéu, tigu chy, nén, diéu tri insulin, khéng sinh...). Phan bigt gidm kali huyét c6 nguén géc tit than va ngoai than vdi xét nghigin do bicarbonat huyét va kali nigu. kali nigu cao (>20mmol/1) la mét kali do than, néu bicarbonat thap (toan chuyén héa) thi nghi dén toan huyét do éng than, Néu biearbonat huyét cao thi nghi dén nén, Igi tiéu, thita mineralocortioid. Kali nigu va bicarbonat huyét gidm ggi ¥ dén tiéu chay cap (Minh 4.8). 1.6.2. Tang kali huyét Déc diém lam sang. Tae dung lam sang cé ¥ nghia nhét cia tang kali huyét la trén chic nang tim, quan trong nhdt 1a gay ngimg tim. Nguy co nay ft xay ra khi keli huyét lén hon 6 mmol/l nhung that sy nguy kich khi néng dO trén 8immol/I, Dign tam dé thay d6i r6 khi kali huyét tang nhe va kem thém gidm calei huySt, gidm natri huyét, tlang Magié huyét hofe nhiém toan, Bang 4.11 chi nhimg téc dung lém sang chinh yéu khi kali huyét tang. Bang 4.11. Hau qua lam sang cia ting kali huyét ‘Tim mach ‘Thay déi dign tam dé: song T cao, khodng PR dai song T xep, 16i logn nhip, rung that, ngiing tim Than kinh - eg Yéu co, ligt cg, loan cdm gide ‘Phan Bai natri nigu Giam tai hap thu bicarbonat 6 Gng than gdn Gidm sinh amoniac Noi tiét Giam bai tit renin Tang bai tiét aldosteron ‘Tang bai tiét insulin Nguyén nhén, ‘Tang kali huyét cé thé phan anh sy git kali khong thich hgp trong co thé hoe su thay déi phan bé kali trong va ngoai té bao (Bang 4.12) Bang 4.12. Nguyén nhan gay tang kali huyét In vitro Tiéu huyét Phong thich tit bach cdu (trong bénh tang bach cu) Luu gid méu 0 nhidt do tha Gia taing kali huyét ¢6 th gia dinh In vivo Nhiém acid ‘Thiéu insulin trong bénh tiéu du’ng tuy ‘Thudc: succinyleholin, digoxin Hily hoai té bao cp 60 Tang kali huyét do wt kali trong co thé Nhaip vao qué nhiéu Gidan dao thai: gidin dé loc cdu than gidm bai tiét éng than Lgi ti8u git kali, gidm bai tiét aldosteron. ‘M6t 86 thuGe gi tiéu (epironolacton, triamtoren) 1A nhing tée nban lgi tiéu tae dong 1én mite hap thu cia Sng lugn xa bing sy tc ché tai hap thu natri, n6 ceding tie ch bai tidt kali gay nén tang kali huyét. Digoxin gay dc cho t@ bao lam kali thodt ra Ishdi té bao. Sucinylcholin efing 6 co ché tuong ty. ‘Mau tod phan gitt 6 4°C 88 phéng thich Icali tit héng edu vao huyét tuong mae da. khong tan huyét, Hoi ching gidm aldosteron: ching gidm aldosteron ting renin huyét tién phat gap trong bénh Addison lién quan dén sy thisu hyt men corticosteronmethy! oxidase, anh hudng dén sy téng hgp aldosteron. Ding heparin liéu cao kéo dai cing 6 thé te ché sy téng hgp aldosteron xuyén qua tic ché men 18-hydroxylase. Dénh gid tinh trang ting kali huyét tai phong xét nghiem. ‘Truéc tién phai loai trit cde nguyén nhén ré rang nhu tng kali huyét gid, tiéu dudng, thude, suy than eéip (Hinh 4.9). Trong cde bgnh nhén ting kali huyét c6 bach edu hode tiéu cdu cao nén ly bénh phém tuoi cho vao heparin va nhanh chéng tach huyét tong, Danh gid tinh trang toan kiém ciia eo thé cing nhv néng 6 glucose huyét. Kali huyét thutng do chung voi cdc dién gidi khée dé danh gid chic nang than, bac gém uré va ereatinin huyét. oe kali huyét Tang gid tao Réi loan phan bé kali U kali * Tiéu huyét, * Nhiém toan A Ns Giam gid tao jdm insulin H9 sdIgc H@ sO loc edu than » Tang bach céu © Ue ché B edu than > 20ml/min < 5Sml/min va tiéu cdiu (thigu nigu)* Tang lugng kali | ngoai sinh, a ngi sinh Aldosteron thép Aldosteron binh thutng ° Bénh Addison oie cao + Cheing gidm renin- + Thude igi tidu: gidm aldosteron Spironolacton * Thude ie ché PG synthetase Annilorid * Uc ché men chuyén angiotensin (ACE) —‘Triamteren * Heparin Hinh 4.9. Phan biét nguyén nhan gay tang kali huyét, Khi hé s0 loc cfu than (GFR) gidm dui 10ml/min thi kali huyét thye sy tang. Néu GFR khéng gidm du dé giai thich viée tang kali huyét thi héi ching gidm aldosteron nén duge xem xét, Chitng ting renin - giam aldosteron huyét duge tim théy trong chting 61 gidm aldosteron nguyén phét. Giém renin - gidm aldosteron gp trong ching gid gidm aldosteron type II. Nguge lai tang renin - tang aldosterol gap trong chimg gid gidm aldosteron type I 2, CALCI, PHOSPHAT va MAGI 2.1. Chuyén hod calei. 2.1.1, Dai cwong vé su phan b6 calei ‘Téng lvgng calci 6 ngudi truéng thanh khodng 1 kg, 99% lweng calei nay nim trong xuong; Ihoang 1% calei & xuong ¢6 thé trao déi ty do véi cali § DNB (Hinh 4.10). Calei buyét binh thutng e6 néng d} khodng 2,1 - 2,6 mmol/l, trong dé 45% gn két vi protein, 45% n&m duéi dang ion héa (phan c6 hoat tinh sinh ly) va 5 d&n 10% dang phtic hgp (phosphat, eitrat...) Thite an Xuong Mé héi (20 mmol/24h) (0,3) tiéu xuaong (5) (5) tao xuong A Rugt | Dich tiéu hoa (4) (24) Calei Hap thu (8,3) <—_—- tudn hoan SS Igc (250) <---___ (246) Phan Than (15,7) | Nude tiéu (4) Hinh 4.10. Phan b6 lugng calci trong co thé C6 8 cg quan chinh phan bé ludng calci trong co thé: dudng tidu héa, xuong va than, Duong tidu héa: Sy hap thu calei @ rugt duge diéu hda béi 2 cd ché - Mot la qué trinh hoat déng duge digu hda béi calcitriol (1,26-dihdroxy vitamin D) - Hai 1a sv hign dign cia cde phén tt ¢6 trong thie An nhu cdc anion phosphat, oxalat (c6 nhigu 6 rau xanh) va phytat (théy trong ngt cic) gitip hda tan va hép.thu calci. Sy hap thu calei 6 rudt_ cing ¢6 thé theo co ché kbugch’ tan thy dong. Lugng calci dua vao co thé khoding 20mmol, 20-40% duge hap thu d rudt. Thén: Hang nghy than loc mot lugng calei khodng 250 mmol, 98% duye tai hap thu Igi & Ong than trong d6 65% la 6 dng lugn gan, chi c6 khoang 4 mmol la hign dign trong nuée tiéu, Néu calei nigu cao trén 12,5mmol/24h (hay 25mEq/24h) thi c6 nguy eo bi séi than va dong calei 6 than, Cudng ean gidp, calci nigu ting trén 6mmol/24h, Sy hép thu calei thn theo e¢ ché chit dong gidng nhu natri nhung khong o6 sy diéu hda cde hormon. Chi o6 10% calci tai hp thu 6 Ong lugn xa la chju sy digu hoa cia PTH hoie 1,25 (OF, D. hing yéu t6 1am gia tang sy tai hap thu calci é Gng thén 1a gidm thé tich tudn hoan, nhiém base, Igi tiéu thiazid. Trong khi dé tang thé tich tudn hoan, nhiém acid va 62 Igi tiéu furosemid thi ¢6 tdc dung nguge lai, Sy bai tiét calci nigu ting trong ché do an cé nhidu protein vi céc san phai acid trong chuyén héa acid amin c6 chtta nhém sulphat , phiée hgp calci vdi sulphat trong nuée tiéu gay te ché sy tai hap thu calei. Xwong: O ngubi trudng thanh qué trinh tao va tiéu xuong duge cn bing, khodng 5% xugng luén lun duge déi méi, Qué trinh nay sé khée trén ngudi dang ting truéng oting nhu gia yu. C6 su trao déi thudng xuyén gitta calci 3 xuong va DNTB. Ngoai ra calei c6 thé mat theo dung mé hoi (0,3mmol/24h). Sita e6 néng dd calei khong 7,5mmolA va trong thdi ky cho con bi, lugng calci ngudi me cé thé mat mdi ngay tir 4-8 mmol 2.1.2, Kiém sodt su chuyén héa calei. Néng 9 calei mau duge kiém sodt chinh y6u béi PTH, 1,2- dihydroxy vitamin D, cde yéu tO khée nhu calcitonin, nOi tiét gidp trang, cdc yéu té tang truéng, prostaglandin va eytokin 6 thé anh hung lén su chuyén héa xuong. Parathyroid Hormon (PTH): \i mot. peptid gbm 48 acid amin duge tiét ra tw té bao cia tuyén cfin gidp. Diéu hoa bai tiét PTH boi néng dé calei é DNTB. Néng d9 calei thé sé kich thich bai tiét va néng dé calei cao thi vic ché. Trong ngay lugng PTH thép vac lic chiéu t6i vA tang cao vao lic s4ng (2h-9h). nhitng yéu té anh hudng lén sy bai tiét PTH la 1,25 - dihydroxy vitamin D, prostaglandin, magié. Tae dung cia PTH trén xuong la kich thich sy tiéu xuong cia hiy cét bao lam gidi phéng calci va phosphat, G than, PTH lam tang hap thu calei é Gng lugn xa, gidm hap thu phosphat va bicarbonat 8 dng luign gan dua dén ting calei mau va bai tiét phosphat nigu, Vitamin D: Phan lén Vitamin D duge sinh téng hgp 6 da béi tae dung ciia tia cue tim, 7-dehydrocholesterol > cholecalciferol hoe vitamin Ds, vitamin D cling duge cung cap tir thite An: vitamin Ds (ergocaleiferol). Vé phuong dign y hoe, 2 dang vitamin D nay 6 nhing hoat dong va chuyén hoa gidng nhau, calciferol tan trong md vA mét ligng lén dy tri 6 m6 md, N6 khéng od tae dyng sinh hoe tri phi duge hydroxyl héa (Hinh 4.11). 7- dehydro cholesterol ( chat 46) anh séng @ Da mat tri cholecaleiferol RY nguén thie an iene Gan QD; 23,25 (OM), D_ Gan 25(0H)D 25, 26 (OH), D™_@ 71, 25 (OH) ,D Than 1, 25 (OH)D | 71, 25 (OD PTH ® ¥ Phosphat 1, 25 (OH),D_ Hinh 4.11, So 48 chuyén héa vitamin D. 24, 25 (OH),D Rudt : Calei cé tac dung Jam tang hap thu, kich thich téng hgp protein gin calei Xuong: kich thich hoat déng cia hiy edt bao. ‘Thén: kich thich qué trinh tai hap thu calei. Calcitonin: calcitonin 1a mot peptit 6 32 acid amin, tao ra tir 6 bao C cla tuyén gidp, né duge chuyén héa than va c6 thai gian ban hiiy 1a 5 phiit. Sy bai tiét calcitonin duge kich béi sy gia ting néng dQ calei méu va mt s6 hormon dudng tiéu h6a (Gastrin, glucagon, secretin, cholecystokinin, pancreozymin). Xuong: vai trd cia calcitonin 1a tte ché hoat dong cia hiiy dt bao. ‘Thén: calcitonin lam gidm hép thu calci va phosphat. Do dé lam gidm calei huyét va phosphat huyét. Nhiing hormon khde nhu hormon tuyén gidp (T;,7,) lam gia ting t6c d6 lay calei ra khdi xuong (cudng gidp kéo dai sé lam mét calci xuong) dén dén tang calci huyét. Prostaglandin E kich thich sy tiéu xuong. 2.1.3, Tang calei huyét. Dée diém lam sang: Tang calei huyét xdy ra khi lugng calci tit xuong hode rut vAo DN'TB qué nhiéu vugt qué kha nang bai tiét cia than. Gidm kha néing bai tiét c6 thé 1a két qué cia qué trinh gia tang tai hap thu Ong than (nbu trong cudng edn gidp tién phat va ting calei huyét - gidm calei nigu c6 tinh gia dinh) hoc gidm d6 loc cdu than (trong bénh sarcoid), trigu cheng 1am sang xudt hign tay thude vao mie dQ gia tang calci huyét (Bang 4.13). Bang 4.13. Dac diém lam sang cia ting calci huyét. Than kink Buén ngi, trém cdm, li én, hon mé, gidm truong lye co, nhuge co Tidu héa Chén an, budn nda, nén 61 Dau bung, t4o bén, viem tay, lot da day ‘Tim mach Cao huyét Ap, thay déi dign tam dé: Ichodng QT ngén Khodng PR dai Logn nhip Than Da nigu Giam hé s6 loc edu than Séi than Nguyén nhén. Khoang 40% tang calci huyét 1a do cdc bénh dc tinh gay nén (Bang 4.14 ) Bang 4.14, Nguyén nhan gay tng calel huyét Thong thudng nhét Chiing cutng cfn gidp tién phat: don phat c6 tinh gia dinh Bénh de tinh Ung thu vi, phéi, mau Protein lién quan PTH sinh ra tit u 64 ‘Tidu xuong dou it phé bién hon ‘Pang calei huyét trong gidm calei nigu gia dink Mt s6 bénh nhu lao, phong ‘Thita vitamin. D Sau ghép than Ching cudng can gidp tién phat 1a nguyén ahan gay. tang calei huyét gap thvong nhé, chiém ti 16 1%0 gap nhiéu & tudi 60, ni gidi bi gp 2-3 ldn so véi nam gidi, néng 49 calci huyét ting c6 18 lién quan d&n thoi ky hau man tinh, Trén ede enh nhén tré hon, ti 1 nay bling nhau. Tang calci huyét trong cdc bénh dc tinh c6 thé gidi thich bing hai co ché téng quat sau; (a) do sy bai tiét vao trong tudn hoan hai yéu t6, cdc yéu te nay gis ting qué trinh tidu xuong va hode gidm mét calei nigu; va (b) héu qué eta sy di cin gay nén sy tiéu hay xuong tai ché. PTHrP xudt hign nhu la mot chat trung gian quan trong cia tang calei huyét c6 nguyén ahén ti ede bénh de tinh. N6 duge téng hep Va bai tiét béi mot 86 Ikhéi u (thi dy carcinoma cia cuéng phéi, cia than cia tuyéa va) va tao nén nhitng sy thay déi sinh héa tuong ty nhu ehting cusng can gidp tien phat. 7 Calei sot Calei huyét oh eet 1 Hey / Kiém tra albumin?” jon Catt : . va ieee huyét binh thudng Binh thubng A calei Dénh gid lam sang bao gém lugng calei vao, thuée, vitamin D, bénh de tinh, bénh u hat; lao, phong 4 Lam ede xét nghi@m thich hop PTH va yéi nguyén nhdn tm thay creatinin - huyét PTH : bt PTH PTH” Ti lg h@ 86 thanh thai Tang calei khong Cutng cn giép ciia calci/ereatinin, xem do edn giép tien phat, Jai do nhay ca xét nghiém lam, | ee ee 1, 26 (OH)yD 25 (OH)D Chyp xuong ‘ign di protein PTHrP U hat: lao, phong = Ng@ doe Di can? huyét > da Lympho vitamin D uty ? PYHrP: ParaThyroid Hormone-related Peptide Hinh 4.12. Phan biét mot sé nguyén nhan gay ting calei huyét 65 Tang calci huyét lién quan dén ode nguyén nhén di cin gay tiéu xuong 1a ung thu. vd, da u tiy va bénh bach cdu cép dang lympho. M@t s6 bénh gay tang calei huyét nhu lao phéi, phong c6 1é lién quan dén sy gia tang hp thu vitamin D 6 rudt. Dénh gid tinh trang tang calei huyét tai phong xét nghiem. Do ti s6 thanh thai cia calei va creatinin trong nuée tiéu 24h gitp ch4n dodn phén bigt trong ching tang calei huyét- gidm calci nigu c6 tinh gia dinh, trong ching izing calei huyét-gidm calei nigu gia dinh ti sO nay thap hon 0,01. Tam soat ede thanh vién trong gia dinh ¢6 tang calci huyét cing nhu gidp phan biét chiing tang calci huyét - gidm calci nigu gia dinh tiv ching cudng cfn gidp. Dign di protein huyét va nigu cing nhw chyp X quang xuong sé giip xée dinh mot s@ nguyén nhan, do PTH2P giip phat hién ede truong hgp tang calci huyét c6 ngudn géc ac tinh (binh thugmg < 2pmolA). Trong m$t s6 trudng hgp phife tap, do ham lugng 1, 25 (OH)D e6 thé o6 gid tri. Néng d0 nay tang trong eae bgnh u hat, lympho va doi khi trong cutng can gidp tién phat. Néng dé théip duéi mic binh thugng gap trong bénh de timh. Do 25 (OH)D gitip xdc dinh sy ngd déc vitamin D nhung sé khong co gid tri néu nguyén nbén gay ra béi alphacalcidol, calcitriol, dihydrotachysteron, calcipotriol. 2.1.4. Gidm calei huyét, Dée diém lam sang. Calei huyét gidm din dén hgu qua 1a gia tang sy kich thich cia cdc m6 than kinh- cd, Diéu nay e6 thé nhén biét duge trén lam sng nhu co giat, tetani. Trén dién tam dé cdc doan QT, ST dai. Benh nhén c6 thé loan nhip, ngung tim, suy tim sung huyét, Gidm calci huyét kéo dai tré om c6 thé gay nén sy bat thutng vé sy phat trién rang. Nguyen nhan. Gidm calei huyét thusng gap ¢ mt s6 bénh gay gidm albumin huyét, gidm calei huyét man lién quan dén sy bat thudng trong sinh téng hgp, bai tiét hoc hoat dong cla hormon PTH hoie 1, 25 (OH), hofe cd hai. Dang théng thudng nhét cila ching nhuge c4n gidp 14 sau phéu thuat tuyén gidp hoe cde bo phan ving cé. Ching nhuge can gidp ty phat ft stip, ¢6 thé thay é tré em lién quan dén sy thiéu hut bém sinh cila tuyén ite (hoi chitng Di George). Mgt sf nguyén nhéin chfnh gay gidm calei huyét c6 thé thay 6 bang 4.15. Béng 4.15: Nguyén nhan gay glam calcl huyét Ching nhuge can gidp Bam sinh, ty phat, phdu thuat cdt bd 6 thalassemia Bénh Wilson, ‘Ching gid nhuge can gidp (type Ia, Ib, Ie, I) Bat thuong vé sy chuy€n héa vitamin D ‘Thiéu cung cp vitamin D ‘Thiéu 1a-hydroxyl héa: suy than nhiém toan thiéu vitamin D trong cdi xuong type I Cdi xuong phy thude vitamin D type I Cée nguyén nhan khée 66 Viem tuy cap ‘Tang phosphat huyét Céc bénh edp tinh: nhiém tring gram am Bénh ly di cin xuong: vi, tuyén tidn ligt Chat ue ché sy tidu xuong_ Danh gid tinh trang gidm calci huyét tai phong xét nghiom. Dya vao hinh 4.13 ¢6 thé chdn dodn mét sO trudng hyp gidm calei huyét. Trude hé nén do néng d6 albumin va calei huyét dé xde dink nguyén nhan, su bat thudng cla mot 86 hormon ¢6 lién quan dé ching nhuye c4n giép ty min hay-tién att cd phau thudt twyén gidp. Thén suy va thidu magié thudng lién quan dén chiing gidm calei huyét. Tong lung ealei-huyét 8 5 : ps Albumin huyét —Salbumin__. Binh titeug 2 fF + Ca” Ca binh thutng 4 de 4 y Dénh gid lam sang > Lam cée thm khém thich hop Creatinin-huyét lang Suy than bink thuong thatp Magié huyost sx pr ——_“P___s. iam Magié huyet |) dink thuing do PTH huyét thap, bin thuong, ting ‘Ching suy en gidp do Phosphat-huyét thaip do 26(0H)D Pee ree thibng Seve Thiéu Vit.D cfip man 1, 26 (OH)gD. * 7 Phosphat huyét * Ching gid nhuge + Vo t8 bao can gidp 7 Dish” cao] binh thudng — | thutng [VDDR type + Vidm tuy ep VDDR type II °K dican Ni ley * Truyén nhiéu méu te ché sy tigu xuong [VDDR: Vitamin D Dependent Rickets Hinh 4.13. Chi dan xée dinh nguyén nhan giam calci huyét. 67 2.2. Chuyén héa phosphat, 2.2.1. Dai cuiong vé sy phan b6 phosphat. Nguvi-truéng thanh Iugng phosphat chiém khong 1% trong lugng can nang (2: mol ngudi 70 kg), trong 46 85% nim trong xuong va rang, 14% néim & md mém, « Khoang 1% tng lugng phosphat ca thé 1a 6 dich ngoai t8 bao. Bang 4.16. Phin b6 phosphat trong co thé va huyét Phosphat e¢ thé Xuong : 85% ‘Té bao mo mném 7 14% Dich ngodi t@ bao: 1% Phosphat huyét Hau eo : 70% Vo eo : ty do Gon, mudi) = 25% két hop protein = 5% ‘Trong méu phosphat hign dign dudi dang hau co (phosphoprotein, phospholipid va v0 eg (phosphat), dang v0 co chinh 1a cae anion phosphat bi va monometalic HPO va HPO, . i MGi ngay nh@p Khoang 1-1,5 g phosphat (32-50 mmol), ngudi cb mang va tr’ « can nhiéu phosphat. Né duge hap thu 6 rudt, vitamin D va PTH gitip cho sy hap thu (chodng 67% lugng phosphat ain vio duge hip thu 6 rut), phosphat duge bai tiét. tro dich tiéu héa véi ti 1g Ithoang 0,1 mmol/Kg/24h. Dong phosphat Iuu thong trong eo t t6m t&t trong hinh 4.14, ‘Thue an (45 mmol/24h) a Xuong ve tao a \s xuong (7) (7) Dich tiéu hoa Rudt <—_(D.__ Phosphat (62) Hap thu (38) tudn hon eee eg tt Loe (160) ‘Tai| hap 1 we) (135) Than Phan (19) Nude tiéu (26) * hoat dong cila.1, 25 (OH)gD ** hoat dong cia PTH Hinh 4.14. Déng phosphat luu théng trong co thé 68 Calcihydroxyd alumin va cde chat khée tao véi phosphat nhing mudi khong tan du can tré sy hap thu phosphat. Sy dao thai phosphat qua than: phospho vO co duge loc qua than va 75% duge tdi hp thu & 6ng luyn gan, 5 - 20% duge t4i hap thu & Sng lugn xa - Sng gop, mot lugng nhé xudt hign trong nudc tiéu (15 - 40 mmol/24h ngudi truéng thanh). Sy tai hp thu bj ie ché béi PTH, TCT (calcitonin), nhiém kiém, sy tiem. glucose, corticoid, thyroxin, thude Igi tiéu. Phosphat nigu gidm trong nhuge cn gidp, hormon tang trudng, thiéu vitamin D, nhiém toan. Néng 46 phosphat huyét: Trong huyét tuong phospho vo eo 4 dui dang phospho-bimetalic HPO,’"M,*, chiém 85% (thf dy HPO,Na,) va phospho-monometalic HPO," M* chiém 15% (thi dy HaPO,Na). Vi vay héa tri cla phosphat duge tinh nhu sau: HPO,* : 85% Ee HPOr | 15% } > héa tri :0,85 x 2 + 0,15 = 1,85 Do dé khi ndng 40 phosphat huyét = 1,1mmol/L thi 1,1 x1,86 = 2mEq/L. Néng 49 phosphat huy@t thay déi theo phéi va tuéi, trung binh d ngudi 1én 1a 1,1mmol/L, trong khi 46 tré con 1 thang tuéi thay d6i ti 1,8 - 3,2mmol/L. O nguvi gid, phosphat huyét gidm: 0,7 - 1,2mmol/L. Phosphat huyét gidm khi qué trong (5%), day thi (8%), dang thu6e ngiia thai (15%), phosphat huyét tang khi man kinh (10%), sau bita An 15%, hoat dong thé lye vita phai (1%). 2.2.2. Téng phosphat huyét. Cée nguyén nh4n chinh gay tang phosphat buyét duge ligt ke d bing 4.17. Tang phosphat huyét c6 thé do dua tit ngoai vao qué nhiéu hoie gidm bai tiét. Sau cing c6 thé két qué tix sy gid h@ sO loc cdu than hote tang sy tdi hdp thu t6i da cia tf bao dng than, Bang 4.17. Nguyén nhan cia ting phosphat huyét Tang phosphat huyét. gid Dung huyét méu thet U tay ‘Dua vao qué nhiéu Hiy hoai té bao Gidm bai tist Gidm 49 ge cdu than: suy thén edip, man ‘Tang t4i hap thu: sinh ly : tré con, thigu vitamin D benh ly : giém PTH Ngo doc vitamin D Ng@ doe gidp trang Bénh to eye Khong o6 trigu chiing dae thi cho sy xde dinh trye tiép ting phosphat huyét, tuy nhién Khi phosphat va calei huyét cao 6 thé gay nén hién tugng voi héa m9t s6 cg quan, ahi mgch méu, phéi, tim, thn, khép. Voi héa khoang ké cia than gay nén nhiing tén thuong chtic nang than, lam gidm kha nang dao thai phosphat 6 than. Sy déng c&n mudi phosphat-calei 4 da la m@t trigu chting cia hoi chitng tang uré huyét trong suy than. 69 2, . Gidim phosphat - huyét. Phosphat huyét gidm c6 thé do sy hap thu phosphat 6 rugt khéng binh thu hoe sy thay déi phosphat tir ngoai té bao vao trong té bao hode mat phosphat do thudng 6 dutng tigu (Bang 4.18). Bang 4.18. Nguyén nhan gay giém phoosphat huyét Cutmg cén gidp tién phat Thiéu vitamin D Sau ghép than Gidm phosphat huyét trong bénh edi xuong, mém xuong. Nghign rugu Ngo doe salicylat Bong Nhiém trang ‘Tiéu dung: nhiém acid - ceton Suy gan Ding thude chdng acid (hydroxyd nhom...) Gidm phosphat huyét trung binh (0,35 - 0,80mmol/l 6 ngudi lén) thi khong thay t6n thuong ¢ giai doan ddu nhung néu lau ngay e6 thé gay nén chimg nhuyén xu (osteomalacia). Khi néng a6 phosphat huyét thé'p duéi 0,85mmol/l hdi chting céip tinh thiéu phosphat huyét o6 thé phat trién (Bang 4.19). Bang 4.19. Hi chuing thiéu phosphat céip Huyét hge: N 2,3 DPG trong héng edu } > Thigu oxygen mo Kha naing phéng thich Og tir héng cdu ” Kha ning vé héng cdu -> Dung huyét (phosphat huyét < 0,1mmol/L) Bat thuong chite nang bach edu > Dé nhiém trong Bat thudng chic nang tiéu cdu + Roi loan dong mau M6 eo: “Co th&t eg hoanh + Suy ho hap Co tim > Cung lugng tim giam Co xuong khép -» Yéu co , nhuge co, dau eo Ligt co He thdn kinh: Nao: chong mat, li dn, hon me Ngoai bién: gidm co that, ligt. Tiéu_héa: Co tron: mat truong lye da day, rudt. 2.8. Chuyén héa magié. 2.3.1. Dai ewong vé sy phan b6 magié. Magié cé nhiéu trong xuong va mo mém, 1A cation chinh trong 16 bdo sau kali, cofactor ela trén 300 phan ting enzym lién quan dén chuyén héa nang lygng, sinh t6 hop protein va acid mucleic. Chi cé khodng 0,5% lugng magié cia co thé hign dign tro: huyét tuong. Lugng magié 6 tré em thép hon & nguéi lén (khodng 10mmol/Kg can n& 80 voi 16mmol/Kg cén nang 6 ngudi truéng thanh) (Hinh 4.15) 70 ‘The an EERE EEE EEE a (12 mmol/24h) M6 hoi [ fee (0,2) Tao KY Wea 1) | @D Djch tigu héa (1,5) Ruot “| Magia (18,5) Hap thu (6,2) tudn hoan —— ee Loe, (100) Tai | hap thu (95,5) Than Phan (1.8) Nude tiéu (4,5) Hinh 4.15 . Su phan bé magié trong co thé Magié huyét: khang 60% 6 dudi dang ion vA 15% 6 duéi dang phtic hgp (phosphat, citrat, bicarbonat), phan cdn lai két hop véi protein, Dang ion va phite hgp loc qua duge cfu than, Sy phan bo magié trong huyét tvong bi thay déi béi sy thay déi cha néng protein va pH. Néng a0 magié huyét thay déi é giéi tinh cing nhu tuéi, thay déi rat it tuéi man Iinh (khodng 0,06 mmol/l). Néng d6 magié huyét 6 ngubi trudng thanh khoang 0,8 - 1,0 mmol/l. Nguén thye phéim chita magié va su hdp thu. Magié o6 nhiéu trong cae logi thyc phém nhét 1A rau xanh, higng magié dita vao eo thé méi ngay tir 6 - 20 mmol (trung binh Ahoang 12mmol). Magié h&p thu chi yéu & rudt non bang 2 co ché chinh, khuéch tan thy déng va chuyén ché cha déng. Ngoai ra magié cling duge hap thu 4 rudt gia. Sy hp thu tgi rudt, phy thude vao nhu edu co thé, khi co thé thigu sy hap thu e6 thé gia ting d&n 75%, nguge lai khi eo thé thita thi sy hap thu nay sé chi cdn 26% (Bang 4.20). Vai trd cda than: Sy én dinh ngi mdi cia magié duge duy txi béi su can bling gita Su hap thu d rudt va ay bai tiét é dudng biéu. Tit 90 - 95% magié duge tai hap thu lai sau kkhi loc qua céu than, Si hap thu xdy ra tai Ong Iugn gin va phdn day ciia quai Henle, Bang 4.20, Lugng magié phan bé trong cac mo. ‘Téng cng (mmol) Nong 46 Xuong 600 100mmol/kg, "rong té bao M6 mém 500 12 -18mmol/Kg Héng edu 55 2,7mmol/L Dich ngoai té bao Dieh ke. 70 0,7manol/l Huyét tuong 2,5 0,8 - 1,0mmol/l a 2.3.2, idm magi® huyét. Nguyen nhan: Giam magie buyét c6 thé do dua ti ngoai vao khong dii ho&e gia tax su bai tiét d°than hay r6i loan sy phan bé magié gia dich trong va dich ngoai t& bi (xem bang 4.21). Bang 4.21. Nguyén nhan gay gidm magié huyét [Dua ti ngoai vao khong du: Nghign rugu Suy dinh duOng (thiéu protein) ‘Thyc phém cung ep ¢6 lugng magié thap Bat thudng trong hap thu ‘Viem rudt gia, rut non Bénh ly dung ruét gay nén 6i, tiéu chay Ni rugt Gidm magié méu nguyén phat ¢6 tinh gia dinh ROi loan chtic nang Ong than Nghign rugu Cutng aldosteron Cudng can gidp Hoi ching Barter ‘Tat nghén dudng tiéu dudi Sau ghép than Lgi tiéu, gidm kali huyét ‘Thay d6i trong té bao Sau nhdi mau co tim Sau cht bé can gidp Hi phue sau nhiém toan do tiéu dusng Hi phue sau suy dinh duéng Viem tuy cap Die diém lam sang Khi magié huyét gidm dudi 0,5mmol/1, céc trigu chimg 14m sang c6 thé gap nk buén n6n, chan an, mat diéu hda co, run, co gidt, tram cdm, vd ed. Céc bénh nhan gidm magié huyét n4ng thudng kém theo gidm kali huyét va thié hyt kali t€ bao do gidm hogt dong cia h@ thong bom Na’- K'-ATPase phy thude magi cia mang té bao. Neu thiéu magié nghiém trong va kéo dai sé dua dén gidm calei huyi do tn thuorig sy bai tiét PTH, gidm tdng hgp vitamin D é than. Didu nay gay nén ri loan nitip tim, r6i loan e¢ tim, thay déi di¢n tam dé: doan PR va QT dai, song T thp. Danh gid tinh trang gidm magié huyét. Mat magié theo dudng th4n c6 thé xac dinh bang c4ch do lvgng bai tiét trong nut tiéu, nghi dén nguyén nhan ngoai than khi lugng magié nigu duéi 0,7mmol/24h (bin thudng lugng nay tit 2-7mmol/24h), Ngoai ra do lugng magié phan cing ¢6 thé xe dinh nguyén nhan giam magié huyét 2.3.3, Ting magié huyét. Than binh thuding dao thai mgt lugng Ién magié. Khi than suy (cp hod man magié huyét ting cao. 72, Khi magié tang cao khodng 1,5 - 2,5mmol/ c6 thé gay ching hg huyét 4p nhung thudng trén 14m sang khong ¢6 trigu ching. Khi magié huyét ting ti 2,5 - 5 mmol/l, 4ign tam dé thay déi (khodng PR va QRS dai, s6ng T nhon), Néu magié tang qué cao c6 thé gay liét ho hp, ngung tim. Khi néng 46 magié cao, né 4nh hudng true tiép 1én t€ bao than kinh co bing cdch ite ch€ acotylcholin gidi phéng va gay tde nghén ngogi bién. cAU HOL 1. CAU HOI TY LUGNG GIA 1. Vai trd ca PTH 6 6ng thén 1a: ‘Tang tai hp thu Magie ‘Tang tai hp thu Calei Gidm tai hap thu Phosphat Chi ¢6 B va C ding ‘Tat cA ¥ tron ding 2. Nhitng diéu sau day ding ngogi tri: A. Ion Hi bai tiét 6 dng g6p B. NuGe tai hap thu & dng Iugn xa chju énh huéng cia aldosteron ©. Ion K*bai tiét & dng lugn xa D. Ion Na’ tai hép thu d dng lugn gan chi ydu bling eg ché chii dong E. ANP 1a peptid bai natri-nigu 3, Xét nghigm nao sau day bj anh hudng nhiéu khi mu méu dung huyét: A. Glucose B. Ure C. Kali D. Creatinin E. Natri 4. Mot ngudi can nding 50kg, luyng nuée 6 khoang gian bao: AL 7,5 lit 5 lit 9 lit 4 lit 30 lit anh phdn nao sau day anh hudng nbiéu nhdt dén néng d9 osmol: Creatinin. Uré Natri Kali Magis 6. Dign gidi nao sau day ¢6 nhiéu 6 dich ngi bao hon djeh ngoai bao: Na’, cr K’, HCO. K*, PO Mg’, Ca Kcr BoOSP 5 Zepoppzmyoe BoOMD 3 7, Ngudi binh thudng, lugng natri thai ra trong nude tiéu/24h: 150 mmol 300 mmol 500 minol 800 mmol 1000 mmol 8. Vai trd cia ANP : Uc ché bai tiét renin, tang tdi hap thu natri Ue ché bai tiét ADH va nuée Kich thich bai tiét aldosteron va tang dao thai natri "Pang dao thai kali Cée y tren sai 9. Diéu nao sau day khong ding ddi véi vai trd cia h§ thOng Renin-Angiotensi: Aldosteron: ; ‘Tang bai tiét calci, phosphat Co tht mgch mau ‘Tai hap thu mudi, nude ‘Pang cdm gide khat ‘Tang hoat dong eo tim SoR> Ao OR Q POOP 10. Cae nguyén nhén sai day gay mat nuéc, ngoai trit: Lgi tigu ‘Tang thong khi ‘iéu dubng STADE, Roi loan éng than fhm chat nao sau day anh huéng nhiéu dén néng dp osmol: Natri, uré, creatinin Natri, uré, glucose Natri, kali, protein D. Glucose, kali, calei BE. Glucid, lipid, protid 12. ANP 6 cde vai trd sau ngoai trit: A, Ue ché bai tiét renin B. Gidm hogt dong co ©, Kich thich bai tiét aldosteron D. Gidm téi hap thu natri E, Méty khée 13. Thanh phén nao sau day gidm trong méu khi Magid, PTH va vitamin D thiéu hyt lau ngay: Calei Phosphat Kali Aldosteron ANP lL. Aer ZRyOE> AoaRP 14 va loi cae cfu hdi ti 14 dén 17 dya vao nhiing sé ligu sau: 1, Gidim natri-huyét nhuge truong 2, Tang thé tich tuéin hoan 3. Gidm thé tich tuén hoan 4, Natri-nigu > 20 meq/L. 5, Natri-nigu < 20 meq/L 6, Thé tich tudn hoan binh thudng 14.Chon tap hgp dting trong suy tim, hoi ching thén hu: 16. 17. 18. 19. A. 1,2,3 B. 2,5,4 C. 146 D. 4,6 B. 1,2,6 . Chon tap hgp ding trong suy thin man; 1,2,5 §BUODP BORD Chon tap hgp ding trong bénh tiéu chay cp: 124 1,2,5 13,5 15,6 56 6u t6 ndo sau day khong anh hudng dén kali-huyét: Ap luc thém théu Insulin ‘Tinh trang kiém toan Catecholamin . Vitamin D gp oRe HOORD . Thanh phan nao sau déy it thay déi khi b@nb nhan bi tiu chdy cap; non 6i : Natri Kali Clorua Bicarbonat Calei HOOD D 18 ‘Tra Idi cho ede cau héi tit 20 dén 24 dwa vao dit kién sau: Dign gidi ECF IcF (mmol/kg) (mmol/kg) Na® A 10 KY 43 B Ca? 247 c Mg** Ll D or E 10 HCOs 29 F PO” G 50 20. Tri s6 cia A va C: 140 va 2,3 162 va 1 145 va 4 140 va 3 162 va 2,3 isé B va D: 160 va 13 140 va 53 110 va 23 125 va 153 va 27 i sO cla Eva G: 100 va 3 95 va 4 100 va 0,8 109 va 1,5 109 va 3 {86 cia F va A: 27 va 140 27 va 152 17 va 160 16 va 142 10 va 152 HOOR> 21. 22, POOp>S ByOpES 23, Boom 24, 52 va 2,5 52 vA 1,5 BoOMES 25. Tit c& cde cau sau day déu ding ngoai tra: Chuyén héa muéi va nude c6 lién quan vdi nhau Khi thodi héa mudi va nude cho nhiéu nang lugng Nuc bio vé cg thé va didu hda thin nhigt Muéi va nuéc tham gia céu tao té bao vA mo samp 76 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. E, Mudi cé vai trd dm trong mau Ti 18 nude tit 55-65% la cilia eo thé nao: Bao thai 2 thang ‘Tré so sinh Nguti truéng thanh Thai 5 thdng Thai 4 thang se nude gitta hai khu vye la 1/3. Tim hai khu vye thich hgp: Huyét twong va gian bao ‘Trong va ngoai té bao Huyét twong va trong té bao Ngoai té bao va huyét tuong Khong c6 ti 16 nao ding im néng 49 musi é trong té bao: CI = 109 mmol/kg Na’ = 152 mmol/kg K* = 160 mmol/kg HCO; = 29 mmol/kg . HPO, = 25 um néng d mudi 4 ngoai té bao: K’ = 160 mmol ; Ca = 6 mmol Nat =37 mea/ Cr = 40 meq/ ‘Mg’* = 40 meg/t hd do nguyén nhan nao? Gidm protein mau ‘Tang dp lye tinh mach Gidm 49 loc than ‘Thanh mach t6n thuong . Tat c& ede ¥ trén ANP khong ¢6 chiic nang ndo sau day: Gidm tai hdp thu natri ‘Tang co th&t mach méu Ue ché bai tiét aldosteron Ha huyét 4p |. Ue ché bai tiét renin ae bénh sau gay gidm natri-huyét, ngoai tu: Addison, Hi ching Barrter Chitng gid cudng aldosteron ‘Tieu chay Suy than man : Benh nao sau day 06 thé gay gidm natri-huyét, giém néng 49 osmol-huyét va ting POODPUEDOU> ES RUON> Ss BUOEP a BOOM BpODD> BOORE thé tich tudn hoan ; A. Addison 7 34, 35. 36. 37. Suy tim Mé hOi tay ra nhiéu Viém thin do mat mudi ; Viém rudt man nh phan nao sau day ting trong mau khi cho heparin, digoxin liéu cao: Natri Magné Clorua Kali Calei Hormon Ts, 6 vai trd nao sau day trong diéu hda calci: A. Gidp tai hap thu calei va phosphat & rudt B, Tang téc do lay calei ra khéi xuong C. Ue ché hoat dang ciia hiiy cbt bao D. Kich thich téng hgp protein gin calci E, Tang bai tiét calci qua than Céc nguyén nhan sau day gay gidm calei-méu, ngoai tri: A. HOi ching than bu B. Bénh Wilson ©. Bénh B-Thalassemia D. Bénh what E. Viém tuy Thanh phan nao sau day gidm trong mu trén bénh nhén bi suy thn va hoi chin BOPP espop than hut 38. Acid urie Clorua Caled Magie Phosphat Nguyén nhén nao sau day géy nén ching vop bé (chudt nit) trén bénh nhan bi h¢ BoOORD ching than hu : 39, 40. Gidm kali Gidm calei Gidm magio Gidm ATP Gidm glucose-huyét Vai trd cia TOT (calcitonin cia tuy€n gidp ) : Ue ché sy tai hap thu calei 4 than Ue ché qué trinh tigu xuong Kich thich qué trinh tgo xuong: Kich thich sy t4i hap thu magié 6 than Ava C ding Thanh phén nao sau day gidm trong méu khi bénh nh4n bj nén 6i, nhiém ddc thai BOODP Boowp nghén ¢ 2-3 thang du: 8B A. Natri, calci B. Kali, clorua C. Magia, phosphat D, Natri, clorua E. Kali, clorua, phosphat 41. Phu nit mang thai, cho con biinhu edu calei es thé: A. Khong déi B, Tang gap 2-3 lin C. Tang gap 10 lan D. Tang géip 20-30 ln KE. Tang gép 20-30 lan ‘pu cu 42 dén cfu 43 : mdi cfu gém 2 ménh dé (1) va @) nOi voi nbau bang chit “bai vi? xde dinh méi lién b@ nhan qua, tré 101 ede edu hoi trén nh sau: Néu 2 ménh dé ding va co méi lién h@ nhan qué Néu 2 ménh dé ding va khong cé méi lién be ahan qua Néu 1 ding, 2 sai Néu 1 sai, 2 ding . Néu cd 2 déu sai 42, Kolichuyét ting trong benh tiéu dudng “béi vi" ben nbn bi ahiém toan chuyén boa 43. Da s6 nude duge tai hap thu 6 ng lugn gin va quai Henle “béi vi" nhd 66 vai tr caa ADH Anh huéng len sy t4i hap thu nube 6 Sng g6p 2, CAU HOI NGHIEN CUU 1, Mot bénh nhan nam, 70 tui, bi cao huyét 4p 10 nam nay, nhing nm gin day thugng xuyén ty didu tri bénh cao huyét 4p cita minh véi thude lgi tigu logi thiazid (uingay); Cach nay 4 ngdy, beah ahdn bi tigu chy (8-4 ldn/ngay) kem ube dau, chong init; Bénh nhén o6 di khém bée si tu nhung bénh khong bét; 1 ngay trade Khi hap ‘vign, bénh nhan 1d dn, 1g mo nén duge ngudi nha dua vio benh vién, Tai benh vign, benks nhén duge chéin doan 1a hén mé do r6i Joan nude-dign gidi, theo anb/ch} trén bonb aban nay, néu un ion 4, thi thanh phn dign gidi nao thay déi abiéu? ben nhan bi bénh do nguyén nhan gi? 2, Trén cde bénh nhan bj h9i ching than hu, ion ndo mét lam cho bénh mhan hay bj vor bé (chudt rut)?; Giai thich con dung mét ctia ion tren. 3, ‘Trong ede ion énu day: natri, Kkalijcalci, clo, magié, Bgnh nhan bj ria da diy do udng thude thuée ray tw tie ho§e ndn 6i do nhiém doe thai nghén, fon nao gidm nhiéu va fon nao it thay déi nhét? tai sao? BORD ” CHUONG 5 ; PROTEIN TRONG HUYET TUONG, NUGC TIEU VA DICH NAO TOY MUC TIEU 1. Litt ké due cée protein huyét tuong va ndu duge nguén géc cia ching. 2. Trink bay duge nhitng tri sO bink thang va benh Ly cita cde protein nay. 3. Neu duge nguyen tdc cia ky thuat dion di protein huyt thanh vd dign di dé, 4. Trinh bay duge cde kidu protein nigu vd nhing thay déi benh ly. 1. PROTEIN- HUYET TUONG Protein ton phan cita huyét.tuong vao khoang 66 g/l dén 86 gil, c6 nguén gée ch yéu tit gan, Gan cung cap cho huyét twong toan bé albumin, fibrinogen va mot phan cé globulin; mt phdn céc globulin con lai cia huyét tuong 06 nguén géc tir ho thong von m6 géin tily xuong, léch va ede tf bao lympho. H8 théng nay tao ra cac globulin, dic bié 1a cde globulin mién dich (immunoglobulin), cha y&u 1a y globulin. Protein huyét twong © chic nang quan trong trong viée duy tri ap sudt do keo cia mau, rét cin thiét ch chuyéa h6a muéi nude binh thudng cia cy thé, ngoai ra protein con 6 cde tae dung kha nhu tham gia yao hé thong dem dé duy tri cho pH cia mau khong thay di, gitt 49 nhd cia huyét tuong, tham gia vao qué trinh déng méu, van chuyén nhiéu chat khong ta trong nude nhu cali, sat, bilirubin, acid béo ty do, cde steroid, van chuyén mot 36 thud chang sinh, vitamin tan trong lipid.., va cdc y globulin cn 14 nhing khang thé c6 nhign vu bdo vé co thé chong nhiém khudn. Phan I6n cdc protein khéng duge loc qua céu than m6t 86 st protein khi lot qua cu than lai duge tai hép thu 6 Ong than nén nude tiéu co rit it protein ma ta khéng phat hign duge blmg cde phutong phép théng thutng. Cho dén nay hon 100 protein khde nhau duge nhén dién trong huyét tuong vé ma edu tric, tuy nhién chi méi ¢6 khodng 50 protein duge hiéu biét chi tigt v8 mat chet ating. Khong chi ¢6 protein thudn ( albumin) mA cdn 6 nhiéu loai protein tap khé (glycoprotein, lipoprotein ..), Trong xét nghiém héa sinh lam sang, ngudi ta thutng chit protein huyét tuong ra lam ba logi chinh gdm fibrinogen, albumin va globulin. > Fibrinogen nl Protein ——}> Albumin Protein huyét tuong huyét pista thanh (od, 02, B, y) Tay xuong Lach ‘TE bao mién dich Hinh 5.1; Nguén géo céc protein huyét tuong 80 1.1. Fibrinogen - Huyét tong L.1.1. So dé chuyén hoa (hinh 5.2) Fibrinogen Fibrin SPPGF (hoa tan) (chong tan) Prothrombin ‘Thrombin Plgsmin Ca ‘Thromboplastin <@- (+) chat hoat héa <— () chit tie chd Plasminogen Vitamin K Giai doan dong mau: 5 - Gphit ‘Tiéu fibri Hinh 5.2. So a6 chuyén héa fibrinogen ‘SPPGF: SAn phdm phan giai fibrin Fibrinogen (yu té déng mau I) 1a mt loai glycoprotein hda tan, c6 PTL khodng 840.000 D. Gan 1a co quan to ra fibrinogen. Dudi tac dung cia thrombin (enzyin thiy phan protein), fibrinogen bin thanh fibrin khong tan o6 dang sgi va lam déng mau, sau dé plasmin (enzym tiéu hy fibrin) sé tac dung trén fibrin dé tao thanh cdc sin phd phan gidi fibrin (SPPGF), Ngoai ra fibrinogen cdn 1a mt protein thude nhém céc chat phan tng 6 giai doan cap (acute phase reactants), Néng dé binh thudng cia fibrinogen-huyét twong + Ky thuat thai lugng (do thdi gian thrombin): 2,5 -4,0 g/L = 7,3 - 11,7 pmol/L, © Ky thugt Lian-Sassier (phuong phép eén): 3,0°-5,0 g/L = 8,8 - 14,7 pmol/L Thong thudng néng dé fibrinogen chiém tit 4-6% trong téng sd protein huyét tuong. Trén dién di dé protein huyét twong, fibrinogen xudt hign 6 khoang gitia B va y globulin. Néng dé fibrinogen huyét tuong tuong d0i 6n dinh, ét bi anh huéng béi ede yéu t6 nhit 6i, no hoxe hoat dong cc. Thi ky kinh nguy$t, va cé thai, fibrinogen hoi tang Fibrinogen mau tr8 em thép hon ngudi Ién va fibrinogen @ phy nif c6 chigu huéng cao hon so vi nam gidi. 81 Bang 5.1: Céc tri 6 trung binh fibrinogen (g/L) cla phy ni Vist nam binh thudng (bt) va trong thdi ky C6 thai (NN.T. Ho va-B.D. Hé -1983) (ky thuat Lian-Sassier) Phu nt | Bt | PNeé thait | 2% 3” a 5m om (PN) : . a 40 6 53 26 19 20 32, x 38,3 ___3,517 3,422 3,803, 3,991 3,592 3,747 | Phy na (PN) | 7 3th 9" | Prong khi sanh | Sau sanh 1 ngay_ n 26 34 25 24 54 x 3923 | 387s | 4,136 "4,286 4,349 LL2. Thay déi benh Ip Giam fibrinogen-huyét twang Bam sinh (him): Vo fibrinogen-huyét, gidm fibrinogen-huyét vA loan fibrinogen- huyét, - Mée phai: 1. Gidm téng hgp, thudng gap trong: + Suy gan, cdc tén thuong gan nang, + Suy kigt nang, nhiém doe. + ‘Tén thuong hé thong vong mo. * Cac bénh vé méu: Thisu mau de tinh, bénh tiy xuong, bénh bach cdu myeloid. 2. Tang phan hiy fibrinogen: Nguyén nhan 1a ¢6 su tang hoat dong cia fibrinolysin do tang ede chét hoat héa profibrinolysin cia té chive phéi, tit cung, nhau thai duge gidi phéng vao méu, giiy tiéu fibrinogen 6 mau mét cdch nhanb chong. Thutng gap trong phdu thuat phéi, mé tim hd, mé tuyén tién Lit, sn Khoa (rau bong non, xay thai, nbiém dge thai nghén, san giat). Ngoai ra cn gip ting sit dung fibrinogen trong déng mau ni mach rai rc, s6¢ do nhiém tring méu, bong ning, xudt huyét, da chan thuong. ° Tang fibrinogen-huyét twang ‘Trong giai doan dp tng cdc tinh trang bénh céip tinh nhu viém, bong, chan thuong.. Nhiém khuén efp hay man tih dae biét trong viém phéi, nhiém khudn huyét, thap khdép cap, fibrinogen e6 thé lén tdi 10 g/L. Bu trif trong trudng hgp gidm protein nhét 1 gidm albumin gap trong hdi ching than hu. : Di truyén: Mgt s6 ede nghién eu vé dich t8 hoe cho thay néng do fibrinogen- huyét tuong dug ahu duge quyét dinh béi cae yéu t6 di truyén, 1.2. Protein toan phan ciia huyét thanh 12.1. Dai cuong Protein huyét thanh bao gdm albumin va globulin, tré méi sinh o6 ndng d6 tir 40g/L én 6Og/L, sau dé protein huyét thanh tang dém cho dén nam thit hai thi dat néng d@ gidng nhu ngoi én la 65 g/L, dén 85 g/L. Ti sf A/G ( albumin/globulin) nhu nhau 8 tré em va ngudi Ién. 82 Trong a6 Albumin ; 40 g/L dén 50 g/t. Globulin : 26g/L dén 30 g/L, Ti sé AG =1,2- 18, Néng d@ protein huyét thanb 6 nguvi Vist nam (D.B.Hé va CS * 1972-1975): Ngudilén : 77,94 2,6g/L Me 7 65 + 4,0 g/L ‘Tré so sinh: 69,84 6,0g/L. ‘Tré 5-8 tudi: 73,3 + 4,3g/L L2.2, Gidm protein toan phan trong huyét thanh ® Do gidm nhap hay giam sn xuét protein: gp trong cdc r0i loan tiéu héa nding kem theo kém bép thu, tinh trang kém dinh dvéng nhu trong suy dinh duéng Kwarshiokor; gidm san xuat protein huyét thanh trong suy gan (viém gan do virus, viém gan do ng@ déc, viém gan men tinh, x6 gan..), bénh tgo keo (luput ban dé rai rée..) © Do tang mite phan hiy protein: gap trong tiéu dung thé nang, nhiém déc gidp nang, ung thu. « Do mat protein: gép trong chy mau, béng néing, 16 da, hoi ching tiéu ra albumin trong than nhiém mé, viém cdu than va than bét, mat protein qua dudng tiéu hoa trong hdi chting tidu chdy phan md, xo nang tuy tang, cdc 16 dd dudng tiéu héa, viem dai trang. © Do mau loaing: C6 thai, i nude ngoai bao. 1.2.3, Téing protein huyét thanh © Do cd de mau: gip trong cde trudng hyp mat nudge trdm trong (ndn, tiéu chdy, ta, bong, s6t kéo dai, tiéu nhat...), « Xudt hign protein bét thudng: da u tiy (bénh Kahler), ¢ Tang gamma globulin trong mau: - Tang globulin da dong: bénh gan man tinh, nhiém tring mgn tmh, benh ly ty mién trong viém khép, luput dé hé théng... - ‘Tang gamma globulin don dong (paraprotein). + Lanh tinh: nhiém tring man, xo gan, tidy dutng tuy, sau didu tri vie ché midn dich. + Ac tinh: Da u tiy, bénh Waldenstrom (tang macroglobulin-huyét), bénh chudi ning, bénh bach edu (leucemia). 1.3. Dién di protein huyét thanh Dign di protein huySt thanh 14 mot phuong phap vat ly nh¥im phan téch cde phan tit ion héa. Phuong phap nay duge sit dung rong rai trong y hoc dé chdn dodn ede trudng hop r6i logn protein méu. Thong thutng bang ky thudt dién di trén gidy howe dien di trén acetat cellulose, protein huyét thanh c6 thé duye tach thanh 5 phan doan gém albumin (Alb); globulin alpha 1 (a1); globulin alpha 2 (a2); globulin beta (B) va globulin gamme (7); trong trutng hgp dién di huyét thanh tuoi va dung dich dém c6 chia ion Ca?* ta c6 thé thay sdu phan doan. Véi cdc ky thuat dién di khde ahu dign di trén polyacrylamid, dign di min dich..va ngay nay véi cée ky thuat dién di c6 d9 phan gidi cao, dign di hai chiéu, dign di cS dinh mién dich, dién di mao quan... ngudi ta ob thé phan tach duge nhiéu phan dogn protein hon nia. 83

You might also like