nh my, sa chnh t: tamnt07

Chuyn nh dng : tamnt07

Tm l tr th (t s sinh n 15,17 tui)

Phm Minh Lng - NXB Vn ho thng tin -
Li nh xut bn
Vn nui dy tr th ang l nhng mi quan tm hng u ca c nhn loi. cng l mt trong nhng vn hng
u m nh nc v nhn dn ta c bit lo lng.
Ch tch H Ch Minh tng ni V li ch mi nm phi trng cy, v li ch trm nm phi trng ngi.
Cc nh khoa hc nc ta thuc lnh vc ny c nhiu n lc gii thiu hng trm cng trnh ln nh nhm bin nhng
tng trn thnh hin thc. c bit l trong phm vi bin tng nhn bn trn thnh nhng mc ch, nhng nguyn tc
cng nh nhng bin php c th.
Sau khi tc phm S. Freud v Tm phn hc ca nh nghin cu Phm Minh Lng bin son, pht hnh n tay bn
c, Nh xut bn cng nh tc gi nhn c kh nhiu kin ca bn c xa gn, mong mun c tip cn vi nhng
cng trnh nhm c th ho nhng t tng c bn ca Tm phn hc vo nhng lnh vc khc nhau ca i sng thng
nht.
V th Nh xut bn xin trn trng gii thiu vi bn c tc phm Tm l tr th (t s sinh n tui 15, 17 tc t s
sinh n tui thiu nin), mt cng trnh nhm c th ha nhng tng c bn ca Freud v cng l ca Tm phn hc.
Ni n tr th t trc n nay nhiu ngi thng ch quan tm n la tui nhi ng v thiu nhi. Gn y gii nghin
cu c bit quan tm n i sng tm l ca cc em tui mu gio. Vic quan tm n la tui trn l cn thit, rt ng
hoan nghnh. Cng trnh ny khng ch cp n nhng la tui ni trn m cn quan tm c bit n cc tr s sinh,
thm ch khi cn l bo thai trong bng m. y khng ch l mt quan im c bn ca Tm phn hc, ca Freud m cn l
mt quan im c bn ca ngnh tm l hc hin i trn th gii.
Tc phm ny cng cn quan tm n vai tr d phng, n vic to dng cho cc em mt nhn cch ton din, mt cuc
sng lnh mnh c v tm hn v th cht m cc nh tm l hc hin nay trn th gii gi l sc kho v tm l.
L thuyt tm l m cng trnh ny mun chuyn ti n bn c l l thuyt v s chn mui (la thorie de la maturation).
Gi l l thuyt v s chn mui y l ni n s chn mui v nhng t cht tm sinh l, v s chn mui ca nhng
ng x vn c mang tnh bm sinh ni con tr. l c s t nhin x hi cng nh gia nh, m trc tip l cc bc lm
cha lm m, quyt nh cc nui con cho thch hp mi mc ch cng nh nguyn tc la chn.
Nh xut bn cng nh tc gi mong rng tc phm ny l nhng li khuyn, nhng gi , mt cch c vn i vi x
hi, cc nh gio dc cng nh i vi cc bc lm cha m cng nhau suy ngh v mt lnh vc va quan trng li va gai
gc nh Tm l tr th.
Rt mong nhn c nhng li ch bo ca cc bn. Nh xut bn v tc gi xin c li cm n trc.
Nh xut bn vn ho thng tin

I. MC CH V NGUYN TC
1. MY QUAN NIM KHC NHAU V VN NUI DY TR TH
Ngi Vit Nam khng bit t bao gi c cu ngn ng truyn khu m hu nh ai cng bit, cng thuc. l cu:
Dy con t tui cn th.
Cu ngn ng ni trn cho chng ta bit rng ng cha ta t bao i nay nhn thc c tm quan trng ca vic gio
dc lp tr th l tng lai ca t nc; nu gio dc chu o v hp l chng ta nhng ngi lm cha lm m v x hi s
c nhng cng dn tt bo v v xy dng t nc nh chng ta mong mun. Chng ta hiu c rng nhng g cc em
c c trong tui th bao gm c ci tt v ci cha tt s l hnh trang cc em bc vo i v phn ln nhng ci
c nh hng khng nh trong sut c cuc i ca cc em. Nhng bc cha m v x hi ng bao gi ngh rng khi ln ln
cc em s qun ht hoc gn nh qun ht nh s ng thng cho l nh vy. Quan nim ny v hnh chung cho php
ngi ln ni chung mun i x vi cc em th no cng c, min l hp vi mong mun ca mnh, min l c vic
vi hng trm l do khc nhau k c hp l v khng hp l.
Cu ngn ng Dy con t tui cn th cn bao hm mt tng na l tui nh nh ci cy non s d un, d dy. nu
cho cy gi, cnh cng s kh un v d gy. Nu cho cy gi, cnh cng s kh un v d gy. Nu xt v ci v b
ngoi th cch l gii nh vy c v nh c l. Nhng bn trong li n cha khng bit bao nhiu l iu cha n, bao nhiu
ni him nguy ang rnh rp u .
Trc nht chng ta, vi t cch v kinh nghim ca nhng ngi lm cha lm m, c th d dng thy rng vic gio dc
tr th u c ging nh vic un mt ci cy, mt ci cnh non m n phc tp hn nhiu. iu c cuc sng
chng minh m kh khn chnh li ch chng cn non di v c th ni l cha bit g hoc bit qu t hiu ra ci ng
ci sai. Trong khi th chnh chng ta, nhng ngi lm cha lm m, nhng ngi c trch nhim trong x hi li hiu v cc
em khng nhiu, hoc hiu cha ng nhng li t huyn hoc mnh hiu thu o v chng. T ngi ta yn tm vi
cu ni ca ming ca nhiu ngi l khng ai hiu con ci bng cha m. cu ni trn ch c ngha rt tng i trong
tng quan vi nhng ngi khc, vi ngi i. Cn chnh cha m hiu v con mnh chc chn l cn xa mi yn tm
c, thm ch trong nhiu trng hp cha m li l ngi hiu con mnh t hn x hi hiu v chng rt nhiu. Cng chnh v
th t bao i nay cc ngnh khoa hc nghin cu v con ngi ni chung v v tr em ni ring , ang v s cn phi n
lc gp bi tm ra nhng cu tr li tho ng c th tin cy c v con ngi ni chung v v tr th ni ring, c bit
l v tr th. V cho n nay nhng thnh cng trong lnh vc khoa hc hiu bit v tr th cn rt khim tn d cho i ng
tham gia mi quc gia c ti hng trm, hng nghn ngi vi hng trm cng trnh ln nh khc nhau. Ni chung ngi ta
phi tha nhn lnh vc v tr th l lnh vc cn nhiu cu , cn nhiu b n thm ch l huyn b.
C cho rng vi tr th th d un, d dy th li xut hin mt nguy c khc ng lo ngi hn l ngi ta c th d un
chng thnh nhng a tr tt, nhng cng c th d un chng thnh nhng a tr cha tt hoc khng tt. Hai kh nng
ni trn l ngang bng nu khng dm ni l kh nng xu nhiu khi li c v tri hn. Kinh nghim trong cuc sng i
thng lm cho chng ta phi tht ln rng lm ngi tt sao m kh th cn lm ngi xu sao m d th. Hc c iu
tt sao m vt v cn nhim nhng thi h tt xu c v n gin hn nhiu. Tt nhin iu cn ph thuc vo hon
cnh. Khng bit c phi l mt quy lut ca i sng x hi hay khng nhng n ang l mt thch vi nhng ngi
lm cha lm m cng nh i vi mi x hi trong thi i hin nay.
V th d cho x hi, cc bc lm cha lm m, cc nh khoa hc b ra rt nhiu tm huyt tm ra nhng li gii c
tin cy cao th nhn loi vn phi tha nhn rng: Trong thi i hin nay vn gio dc tr th vn t ra cho x hi v
nhng ngi lm cha lm m mt khi lng khng l nhng bi ton cn c gii. iu khng nh ni trn khng h lm
cho bt c mt ngi no ngc nhin d cn v s nhng quan nim rt khc nhau trong c nhng nh chuyn mn, thm
ch cn i nghch nhau gay gt v vn gio dc tr th, th h tng lai, ngi k tc s nghip ca ng cha, ngi ca
nn vn minh tin hc, ca nn vn minh tr tu.
Theo cc nh chuyn mn trong lnh vc ny th t th k th 19 tr v trc, vn c v n gin hn nhiu hin nay.
Vo thi k x hi c nhng quy nh, thm ch c c nhng b lut m tr th c th tun theo v ch tun theo nhng
ci c quy nh nn vn c v n gin hn nhiu. Vn m x hi v gia nh i hi cc em l mt s vng li
tuyt i khng bn ci i vi nhng quy nh . iu m x hi v cha m cn l nhng a tr lun t ra bit vng li, d
bo, nhn nhng khng bao gi c c kin, vng li trong mi hon cnh cng nh nhng quy phm v lun l. Khng
nhng th dn dn ngi ta trang b cho chng nhng nguyn tc nu nh iu mang li nhng li ch no . Cha m v
c bit l ngi m khng cn quan tm n g khc l gio dc cho con em mnh nhng quy nh ca mt nn gio dc m
mnh cho l cn thit. Vi ngi cha do phi kim sng t sng n ti nn khng cn sc lc u ln lp cho con ci
nhng bi ging v lun l m nhiu lm l hi han, nhc nh, sa cha i iu cn phi thc hin.
Cc nh chuyn mn v lnh vc gio dc tr th cho n nay u phi tha nhn rng nn lun l i vi tr th nhng
th k trc thng da vo tp qun, phong tc, truyn thng trong c c vn tn gio hnh thnh nhng quy phm
v lun l cho tr th. V th trong khng t trng hp l khng thch hp, c bit l v Mc ch v phng php. c bit
l vo th k 19, ngi ta cho ra i rt nhiu tng, to bo, mnh m m mu sc tng tng khng c g l ph
hp vi hin tnh chung vo thi im . Vo thi k m ch trng mt th trit l duy nht ly ci c, ci thin lm
hnh phc (cynisme) l khng y v khng thc t. Trit l ny ch trng mt nn lun l cng nhc, nguyn ra thm
t nhng ai khng tn thnh, v th ngi ta gi th trit l ny l th trit l khuyn nho.
Thc t chng minh rng mt nn gio dc x cng l khng ph hp vi tm sinh l tr th v n khng m ra mt
phm vi hot ng rng ln v a dng thch hp vi s pht trin ca cc em. N lm cho cc em cm thy thiu mt s an
ton cn thit v y l tnh cm t nhin ni cc em nh. y cng l trng hp tng xy ra vi khng t cc gia nh
trong thi i hin nay.Chnh cc em cng khng thy mn m g vi mt ch gio dc nh vy. V th mt s nhng nh
tm l hc v tr th phi tht nn rng ci thnh tch ni bt m th k 19 li cho x hi l nhng ri lon tm l con
tr. Nh vy l nhng nguyn tc gio dc x cng lm cho cc em ri vo tnh trng khng an ton v tm l v chnh s
mt an ton v tm l dn n nhng ri lon v tm l, n bnh tm thn cc loi.
iu ni trn khng ch xy ra vi nhng gia nh bnh thng m cn xy ra vi khng t nhng gia nh thuc loi ng
knh trng trong x hi. V cc bc lm cha, lm m ch cn bit than phin rng h khng cn bit lm g trc tnh trng con
ci h ri vo trng thi tm thn bt n hay ti t hn l mang bnh thn kinh di mt hnh thc no . Trong tnh trng
ni trn cc bc cha m thng khng bao gi t t cu hi xem mnh lm g dn n kt qu ti t nh xy ra vi
con em h. V ni chung l cc bc cha m thng cho rng h chng c li g vi ci kt cc ti t .
Tnh trng ni trn cng khng c g l kh hiu v vo thi k c c bao nhiu nhng bc lm cha lm m d liu
c nhng kt cc au thng xy ra cho con ci h l t nhng quan nim gio dc sai lm, t nhng phng php
gio dc lc lng. Cui cng cc nh chuyn mn cng phi tha nhn rng li lm khng thuc v nhng ngi lm cha
lm m khng may , v chnh h cng khng c bit g hn nhng iu h gio dc con em h. H ch lm theo thi
quen, theo phong tc, theo truyn thng, theo tn gio m h c rao ging. l sai lm ca h thng gio dc x hi m
nhng bc cha m tip thu c t ca ming nhng nh gio dc v nhng nh lun l. l s ng nhn rng mt nn
gio dc nht nht phi tun theo, phi vng li mt cch khng bn ci nhng quy phm v lun l s cng l phng tin
duy nht buc con tr i ng con ng m x hi mong mun, l i theo con ng quang minh chnh i. Cha m v
x hi ngh rng nhng iu m h lm hon ton tt p m khng mun lng nghe kin ca nhng nh chuyn mn cng
nh phng php m h kin ngh va ph hp vi thi i, va ph hp vi tm sinh l ca tr th.
khi c s hiu lm chng ta cn ni thm rng s tun theo nhng quy nh v lun l cng nh s vng li con tr
l rt cn thit nht l i vi nhng x hi c qun l bng lut php. Tuy nhin nu tt c ch c dng li th s l
thiu st ngay c trong trng hp mi quy nh v lun l u hp l m iu ny thng li kh gp. i vi s vng li
cng tng t v ch c vng li v vng li vi bt c iu g m thiu mt s chp nhn vui v, t nguyn, thiu mt s hi
lng d l nh nht s lm cho tr nh mt l b c ch v mt tm l, hoc l bin con tr thnh nhng k nhu nhc, khng
c nhu kh v sng th no cng c. y l mnh t mu m cho nhng ci xu thm nhp v khng cn mt sc
khng no ng k t bo v v nh vy tnh cm an ton khng cn. Mt a tr trong tm trng mt an ton s l a
tr lun trong tnh trng bt an, mt lng tin v s dn n nhng hu qu kh lng. Vn v tm l an ton i vi tr
th s l vn m chng ta cn phi tip tc bn lun trong nhng phn tip theo.
 T th k 20 n nay nht l t sau i chin th gii ln th hai cho n hm nay, theo cc nh chuyn mn trong lnh
vc gio dc tr th th tnh hnh thay i gn nh tt c v mi mt. Ci thay i ln nht l ngi ta thng t ni n
vn v k lut i vi tr th m ni hi nhiu v vn t do. Thc cht ca vn l ngi ta quan tm qu nhiu n
vn v t do hn l vn v k lut.
Mt trong nhng nguyn nhn ca tnh hnh ni trn l ngi ta thy s bt lc ca mt nn gio dc x cng, ch thin v
k lut mt cch my mc, thm ch mang nng hnh thc hn l thit thc. chnh tr em cng khng mn m g vi th k lut
. V th ngi ta chp nhn cho tr em mt quyn t do qu rng. Trong kh nhiu trng hp ngi ta li i qu xa, t
cc ny chuyn sang mt cc i lp hon ton. T k lut cng nhc sang t do qu trn. Kt cc th hu qu ca vn
cng khng hn g trc kia, i khi cn nan gii hn trc.
Mt nguyn nhn khc m cc nh chuyn mn ni ti l trong hai cuc chin tranh th gii cc bc cha m thng b
nhng cng vic pht sinh t chin tranh nh i chin u hay i phc v chin u hoc qu vt v v cuc mu sinh khng
c iu kin mt ti con tr nh thi bnh. phng nhng bt trc khi cha m vng nh, ngi ta thng tng cng
k lut i vi tr em, mt th k lut tm coi nh k lut thi chin. Chin tranh v nhng k lut ngt ngho thi chin li
lm xut hin mt khuynh hng khc l i hi t do, mt s tri dy ca nhng xung lc nguyn thu ni cc em ni chung
v s xm ln ca nhng kht khao tnh dc ni ring. Vn ny c ph hp vi tr em Vit Nam n u cn cn phi trao
i nhng vi cc nc khc c bit l cc nc phng Ty c mt nn cng nghip pht trin li trc tip tri qua chin
tranh th l iu hin nhin.
Tm li l ngi ta dnh cho cc em mt quyn t do qu ln gn nh mt quyn li c bit, mt th t do khng c
mc ch nhng li c chp nhn chnh thc v cng khai nh mt chng ch, mt vn bng i hc (licence) m cc nh
chuyn mn gi.
Nhng s chuyn bin t mt k lut kht khe sang mt t do qu ln nh ni trn li c quyt nh phn ln bi s
gio dc ca nhng nh tm l hc ni chung trong c cc nh tm phn hc v h lo s mt s dn nn qu mc trong
trng thi tm hn ca cc em s lm cho cc em ri vo tnh trng ri lon tm thn. S lo ngi ni trn l hon ton c c
s khoa hc v nh cc nh tm phn hc tng khng nh mang tnh quy lut l s dn nn qu mc v tm l s xut hin
nhng ri lon v tm thn, s tr thnh nhng ngi mang bnh tm thn cc loi sut i. V th cc nh tm l hc c
li khuyn thng thn rng: Mun cho tr em pht trin bnh thng khng mang bnh thn kinh cc loi xin hy trnh gy ra
s dn nn v mt tinh thn ni cc em.
Nh th khng c ngha l khng c mt k lut no trong vic gio dc cc em m vn l k lut phi nh th no
ch khng phi l th k lut ch c p t mt cch tu tin dn n nhng dn p c hi. V hiu sai tng trn ca
Tm phn hc cng nh ca nhng nh chuyn mn mt s ngi li cho cc em mun lm g tu thch. ng kinh ngc
hn l ngi ta li cn t chc nhng loi trng c gi l trng T do theo tinh thn ca nguyn tc ni trn tc mt
th v k cng. cc loi trng ny vn k lut khng ch l ci g rt m nht khng cn thit m cn lm cho cc em
quay lng li vi nhng vn v k cng ni chung bt k l hp l hay khng. Nhng ngi ny khng hiu rng
trnh s dn p m c cho cc em mun lm g cng c s khng bao gi l mt nguyn tc lnh mnh (sain principe)
cho vic gio dc tr em bnh thng. Mt cu chuyn va hi hc li va c thc nhng cng thc l ma mai nh sau:
Mt ngi m mang con n xin hc mt trng t do ni trn. H gp b hiu trng hnh lang lp hc ng vo lc
chung gi ngh. Tt c cc em a ra hnh lang, ra sn trong s hn n x y ln nhau, x y c vo khch v b hiu
trng. Nhng tuyt nhin khng c mt li xin li no. Nhng ri cng thy mt li xin li mt em no y. Nghe thy li
xin li, b hiu trng thn nhin gii thch vi b khch: l li xin li ca mt em va mi nhp hc. Ngha l em y cha
quen vi li sng t do v k cng ca nh trng. Cu chuyn ni trn l ca mt nh tm l hc ngi M chuyn v tr
em. l b Ira Wile.
nc ta quan nim gio dc lch lc ni trn tuy khng c tuyn b cng khai v cng cha bao gi c cng nhn
chnh thc nhng n vn ang tn ti u mt cch khng cn du dim thng qua nhiu cch th hin khc nhau.
Chng ta thng bt gp nhng ng b, b m thn nhin tuyn b cng khai trc mi ngi rng: Mc k n, ln ln s
u vo hoc c k n, ln ln khi vo i, ngi i s dy khn cho n. V hu qu thc l ti t ngay c trc khi
con em h tr thnh ngi ln, ch u phi ch n khi ln mi chng minh c.
Cc nh tm l hc v cc nh chuyn mn v tr em chn chnh gi ng hng sai lm ni trn l mt th chnh tr
Hy lm nhng g em mun (fais ce que tu veux) l mt cch xuyn tc nhng t tng lnh mnh v khoa hc ca Freud
cng nh ca nhng nh tm l hc chn chnh.
Nhng l thuyt khc nhau trong vic gio dc tr em m cc nh chuyn mn gii thiu c th lm cho nhng bc cha m
hoang mang v tht vng. Nhng d sao nhng quan nim khc nhau cng mang li li ch nht nh no nh lm cho
cc bc cha m suy ngh v chnh nhng vic lm ca mnh trong vic dy d con ci. hn na n cng c xem l nhng
gi gip cho cc bc lm cha, lm m c th c mt s la chn sng sut hn khi mun p dng cch ny hay cch khc
trong vic dy bo con em h. H c th nhn m nhn ra nhng sai lm cng nh nhng quyt nh ng m h tin
hnh i vi con em h. Nhng thiu st trong vic nui dy con tr khng ch xy ra vi nhng bc cha m thiu trch nhim
hay thiu hiu bit m n cng thng xy ra vi c nhng bc cha m c trch nhim, c hc vn lun mun cho con em h
nhng iu tt p. L do th c nhiu nhng y cc nh chuyn mn mun ni n tnh trng thiu nhng nguyn tc cn
thit hng dn h trong vic gio dc con ci.
i vi nhng bc lm cha lm m th ci kh nht i vi h l s la chn gia nhng nguyn tc, gia nhng quan
nim truyn thng xa xa vi nhng quan nim hin i. V pha nhng nh chuyn mn c nhiu ngi ch hn ch trong
vic lm sng t vn m khng ra c nhng li khuyn c th no. H ch nu ra s kin, nu ra tnh hung cc bc
cha m t rt ra kt lun thch hp tng ng v h cho rng nhng bc cha m l nhng ngi c s thng minh cng
nh s nhy cm cn thit t quyt nh ly nn lm g i vi con ci trong tng hon cnh c th c th t c
mc ch m mnh ra trong vic gio dc con em mnh.
Vi nhng nh tm l hc th h li cho rng trong vng 6,7 thp nin li y, vi h khi nim v tr th thay i rt
nhiu. Khi nim v tr th chuyn hng t cch nhn tnh li, n nh sang cch nhn nng ng, linh hot.
Vo th k 19, theo quan im ca nh trit hc Locke cn lu truyn li, ngi ta nhn tr em nh mt ci g th ng nh
mt ming xi m ngi ta c th in mi du n ln . Trong tm l hc ngi ta ni nhiu n nhng cm gic, nhng cm
bit, nhng cm tng, nhng khi nim v.v Vi nh gio dc th mt hc sinh c nh gi l tt l nhng em chm ch
v tip thu tt c nhng g ngi ta dy em. L nhng em c th tr li mt cch y nht v chnh xc nht qua nhng bi
kim tra cng nh nhng bi thi. T cc em ny c th c nhn mt hc bng tip tc hc cao hn v sau ny s tr
thnh gio s, bc s
Hin nay tnh hnh thay i kh r rt. Ngi ta t ni n cm gic, n cm bit m ni nhiu n nng khiu bm
sinh, n kh nng tin trin v s nng ng ni tr em. Ngi ta cng khng cn nhn nhn tr s sinh nh l mt ming xi
cn nhn nhn tr s sinh nh l mt ming xi cn trinh nguyn ch c mt cng vic l ghi li du n bt k t ngoi cnh
mang li. Cc nh tm l hc cho rng ngay t khi mi lt lng cc em c s lo lng (souci) thng xuyn. Cng ngay t
khi mi lt lng cc em khng cn l mt ci my ghi m m chc nng ch l ghi nhn v pht li. tri li ngay t khi
cc em l mt ci ng c tiu th bn trong v c nhng hot ng t pht.
Vi cch nhn nhn nh trn, i vi tr em chng ta c th p dng nhng phng php gio dc thch hp. Theo cc
nh tm l hin nay th nui dy tr em khng ch rao ging n gin nhng nguyn tc cht ch v s vng li, v mt hnh
kim tt, p chng phi phc tng mt cch cng nhc nhng thi quen ca nhng ngi xung quanh v nhi nht vo u
c chng tht nhiu hiu bit. Vn l to ra nhng iu kin cho nhng nng khiu bm sinh, nhng ham mun hc hi
t nhin vn c ca cc em c th hin mt cch tt nht v hng theo chiu hng tt p nht, c nhiu c may t
c iu mong mun thch hp, lnh mnh.
Ring tng v vic pht huy tnh nng ng l ci c nhiu ngi chp nhn th cng khng phi khng cn nhng
kh khn trong vic p dng. Ring chu u tng v tnh nng ng c xem nh mt l thuyt c tha nhn
cao th cng cn mt khuynh hng khc c khi ngun t chu M. Th l thuyt ny nh ngi ta gi l Bhaveorisme
cho rng ci ngha quyt nh trong vic hnh thnh nhng c tnh cng nh tng lai ca tr th l hon cnh, l mi
trng sng, l khung cnh chng ang sinh hot v coi nhng nhn t bm sinh di truyn ch c mt vai tr rt nh b, l
khng ng k. T quan nim ni trn dn n mt phng php gio dc tr em ly hon cnh l iu kin duy nht tin
hnh vic nui dy. V ngi ta c th o to cc em tr thnh con ngi nh th no l tu thuc vo vic ngi ta to ra
nhng cnh tng ng vi nhng hnh mu ngi khc nhau m ngi ta mong mun. Watson ngi ng u tro lu ni
trn cng khai qu quyt nh sau: Hy cho ti mt t nhng tr s sinh c sc kho tt. Ti xin cam oan l ti s to ra
mi em thnh nhng nh chuyn mn in hnh do s la chn ca chnh ti nh thy thuc, lut s, ngh s... cng nh
nhng k lang thang du th du thc m khng cn tnh n nng khiu, n kh nng cng nh tnh n nhng yu t di
truyn bm sinh. Li tuyn btrn thc s l mt li tuyn chin i vi l thuyt v tnh nng ng, v tnh ng lc. Vi
quan nim ny hon cnh l tt c. Cn nhng yu t bm sinh di truyn l khng c ngha g.
Bn cnh quan nim ni trn trong tm l hc cn c mt l thuyt khc c coi l l thuyt v s chn mui (thorie de la
maturation). Nhng cng trnh c th v chi tit v l thuyt ny chng minh mt cch thuyt phc rng tr em khng ch c
nhng yu t di truyn bm sinh c gi l nhng bn nng s cp hay cn gi l nhng kh nng t nhin bc thp
(instincts primaires) m cn pht trin thnh nhng t cht chung nh nhng thi , c ch trong ng x m thng nhng t
cht ny li khng do hon cnh to ra. Hn na nhng cch ng x ny li ch xut hin vo nhng giai on nht nh
trong qu trnh nui dng. Cc nh theo l thuyt ny thng ly nhng dn chng rt n gin m ai cng c th thy
c chng minh cho s ng n ca mnh. V d c vo mt tui nht nh no tr em b bng hai tay v hai chn.
V cng sau mt thi gian nht nh chng i bng hai chn, sau chng bit ni v v.v... nhng kh nng xut hin
c phn do nh hng ca hon cnh nhng trc ht l do bm sinh.
Bn cnh l thuyt v s chn mui cn l thuyt v nhng bn nng (thorie des instincts) ca Mc Dougall. Hai l thuyt
ny v c bn l ging nhau v c hai u coi trng nhng yu t bm sinh. Tuy nhin gia chng cng c nhng khc nhau
khng ng k. Nu nh l thuyt v bn nng ch tnh n s tin trin ca bn nng l t ng l nng ng th l thuyt v
s chn mui cn bao gm mt cch c bn nhng ng x in hnh.
Theo nhng nh tm l hc th vic la chn l thuyt ny hay l thuyt khc ph thuc rt nhiu vo vic ngi ta nh p
dng phng php no trong vic gio dc tr em. V d nu chng ta l nhng nh lun l th ng nhin l chng ta s
nhi nht vo u cc em mt khi lng ln nhng cu ngn ng, nhng chm ngn, nhng cch ngn v lun l bt k
iu phi tr gi nh th no. Nu nh chng ta la chn l thuyt cao hon cnh th ng nhin l chng ta phi tm
cch lm cho cc em pht trin thng qua hng lot nhng phn x c iu kin, tc vi hon cnh. Nu nh chng ta mun
p dng l thuyt v tm l nng ng th ng nhin l chng ta s tm mi cch pht huy ti a tt c sc mnh vn c
ca chnh ch th, ca chnh cc em. V ng nhin l chng ta cn phi khuyn khch cc em i vo nhng hng tt nht
c th. Cn nu nh chng ta la chn l thuyt v s chn mui th ng nhin chng ta phi nghin cu nhng giai on
khc nhau ca s pht trin, pht huy tt c sc lc vn c ca mi nng lc vn c c th gip cho cc em mt cch ti
a qu trnh hnh thnh nhn cch.
Theo cc nh tm l hc th mi l thuyt u ng sau khi khng nh hay ph nh nhng gi tr ny hay nhng gi tr
khc. Vi nhiu nh tm l hc th nhng yu t di truyn bm sinh v hon cnh u rt quan trng theo gc ring ca
tng loi. V mt l rt n gin l tr em ngay t khi sinh ra chng c nng lc b. Nhng nu khng tp th chng
cng kh c th b c nh nhng em khc. mt khc ngi ta cng c th khng nh c rng nu nh chng khng c
sn ci kh nng th ngi ta cng khng th dy cho chng b c. S tin trin v nng lc n t bn trong mi
ngi. Cn hon cnh ch l gip cho kh nng th hin v pht trin. Vai tr ca hon cnh ch hn ch trong vic to
iu kin cho nhng kh nng th hin v t pht trin l vn cn phi bn thm trong nhng phn sau v trong mt s
trng hp s tc ng ca hon cnh cn c th lm thay i mt phn nhng yu t di truyn bm sinh, nhng ci vn c
ca con ngi vi t cch l mt thc th x hi.
Chng ta th tm hiu xem v vn ny cc thy thuc chuyn v tm bnh c nhng quan nim nh th no, v nh
ngi ta thng ni cc v ny s tip sc chng ta c th hiu vn tt hn.
Nhng ngi thy thuc v tm bnh l nhng ngi chuyn cha tr nhng chng v ri lon thn kinh do nhng s dn
nn, hay ri vo trng thi lo lng ko di dn n ri lon bao gm c nhng ri lon tnh dc. Hoc l b ri lon trong
nhng cch ng x nh bo lc, ghen tung. Ni chung l nhng ri lon do nhng lch lc ca nhng xung lc nng
ng. Nhng lch lc ny u do s dn nn tn ti ngay t nhng nm u ca tr th do hon cnh mang li m gn
nh khng thay i. Nhng s ri lon ny cng thng xut hin sau nhng c sc v tnh cm, hoc do mt cn bnh no
, hoc sau mt tai nan. Cng c th nhng cng thng trong cuc sng nht l trong thi k chin tranh v sau chin tranh.
Trong nhiu trng hp ngi ta c th trnh c nhng xo trn v tm l. iu ph thuc vo kinh nghim, vo bn
lnh v vo nhn cch tng ngi. Nhng ni chung th nhn cch ca tr em ch c hnh thnh dn t ba, bn tui tr i.
Nu nh mi vn u tt p trong thi k hnh thnh nhn cch ca tr em th hy vng l cc em c kh nng vt
qua tt c nhng kh khn thng thng trong sut c cuc i mt cch tin tng v an ton.
Trong trng hp ngc li, cc em khng c kh nng gii to c nhng vn v cuc sng v ng nhin l cc
em d ri vo nhng ri lon v tm hn. V th nh ngi ta thng ni l s tn ti ca cc em nh c xy dng trn ct
v ch mt cn gi nh cng lm cho cc em chao o v khng th ng vng trc nhng cn ging t, bo tp ca cuc
i. iu trnh by trn l hon ton chnh xc c Freud xng t lu v c ng o nhng nh chuyn mn
hng ng v trin khai trong cc cng trnh nghin cu v i sng ca tr em. Tt c h u khng nh rng ngun gc
ca nhng ri lon tm thn cng nh tm bnh cc loi u bt ngun t nhng kinh nghim xy ra t nhng nm u ca
tui th. Nhng chng ta li hon ton c kh nng trnh c bng nhng bin php d phng c th ngn chn c
mt cch hiu qu nhng ri lon cng nh nhng chng bnh tm thn cc loi. V th ngi ta cho rng vic iu tr cc
loi bnh l nhim v ca nhng thy thuc v tm bnh, cn vic d phng l trch nhim ca cha m v x hi, m trc
ht l cha m v gia nh v gia nh chnh l x hi thu nh. Khng nh nh vy l do nhng l do sau:
1- Trc ht v nhng ri lon ny l cc k ph bin. Theo s thng k ca nhiu nc th s khch hng n nh s
gip ca cc thy thuc c ti 1/3 c du hiu ri lon thn kinh. l cha k n nhng bnh nhn khng c iu kin
n cc phng khm bnh. Hin nay s ngi ny c chiu hng gia tng v bn thn tng quc gia cng nh th gii ni
chung ang phi ng u vi nhiu s bt n v c chnh tr, kinh t v x hi. Nhng ngi bnh ny thng qu quyt
mt cch thn nhin l h khng c vn g. Theo cc thy thuc th iu c ngha l h khng c vn g v c th
nhng li c vn v tm tng nn h mi n gp thy thuc nh s gip v h cng cm thy mnh ang b bnh,
ang c vn v sc kho.
2- Nhng s ri lon khng ch ph bin m cn rt nng. Mt ngi bnh lun trong tnh trng lo u xao xuyn kinh
nin th kh c ngi thy thuc no c th cha tr khi cho h; bi v ci au v thn kinh, v tm hn li khng th cha tr
bng thuc. y l ni au v cuc i ni chung, v s tht vng. Nhng hnh vi bt k, nhng li ni v ngha tr thnh
k cc trc con mt nhng ngi khc v i khi lm cho x hi khng th chu ni. V th c khng t ngi v khng
chu ni s thng kh m i tm n ci cht th thm.
3- Chng ta nn nh rng cc loi tm bnh l nhng loi bnh rt kh iu tr. Thng thng phi mt nhiu thng, thm
ch nhiu nm, mi cha khi cho mt trng hp b bnh th ri lon nh. Trong khi cc nh chuyn mn li cho rng
ch cn mt s bui to m, trao i, hng dn v cch phng cc loi bnh thn kinh cho cc em khi cc em cn trong
tui u th nhiu khi li rt c hiu qu trong s phng nga ri vo nhng chng bnh thn kinh cc loi, v d phng bao
gi cng tt hn nhiu so vi iu tr. Nhng vn li khng n gin nh vy, khng ch d phng v d phng ch l mt
cch v phng din thc t, v phng din thc hnh. Cn v iu tr th vic cha tr s d rt kh l v nguyn nhn pht
sinh ra bnh li nm trong ci v thc. Nhng s lo u, xao xuyn thng ny sinh t nhng nm th nht v th hai ca thi
th u m cc em thng khng nh v n tr thnh ci v thc t bao gi m chnh cc em cng khng th nh li c.
Sau khi im li mt s quan nim ca nhng nh chuyn mn v vn tm l gio dc tr th, chng ta hy xem
nhng nh chuyn mn ny ni g v nhng quy phm, nhng nguyn tc v mc ch ca vic gio dc tr th.
Theo mt s nh chuyn mn m tiu biu l J.A. Hadfield mt chuyn gia v gio dc tr em, ging dy ti i hc tng
hp Lun n, mt nh tm l hc ngi Anh th khng th v cng khng t ra nhng quy phm c th p dng vi tt
c tr em, cng nh p ng hng lot nhng vn c th m cc bc cha m t ra. Cc nh chuyn mn ny cho rng
kh c th c li gii tho ng nhng cu hi i loi nh: Phi lm g khi tr ni di? Phi lm g khi tr khng chu ln
ging i ng? Phi lm g khi tr khng chu n cm nhng li ra sc khua mm, khua bt a? v.v
Ngi ta khng th ra nhng quy phm cng nhc cho tt c nhng cu hi ni trn v iu ph thuc vo hng lot
tnh hnh c th nh bi cnh din ra s vic, nhng nguyn nhn dn n nhng hnh vi ni trn, trng thi tnh kh ca em
nh v.v t chng ta tip cn v c bin php thch hp gii quyt tng trng hp c th. Nhiu khi cha m li
cung cp nhng thng tin theo cch nhn ca ring mnh m khng tnh n nhng t cht, nhng cch ng x ca ring tng
em. Nhiu khi cha m li nhn nhn vn theo trng thi tnh kh ca chnh cha m tng lc. V vy ch cn c vo tnh hnh
c th ring bit ca mt s vic p dng cho mi ni mi lc l khng tho ng.
Chng ta th lm phn tch mt v d trong mun vn th d cng loi tm ra ci m chng ta cn. Mt b m t ra cu
hi sau: Khi a con trai b lm au a em n mt cch c nh nh a em th b phi lm g vi thng anh? Chng b
th cho rng phi trng pht n, nh m b khuyn, hay b phi lm ng.
C nhng bc cha m m chng ta thng gp li dng gii php l cng lm cho n au tng t cho n bit au l
nh th no m khng c nh trng pht hay tr th cho a em. Cch lm nh vy i khi cng c hiu qu nhng liu
cu con trai b c hiu c b khng. Tri li vi n l mt s trng pht hay mt s tr th cho em n. Trong thc t thc
kh m phn bit c u l trng pht, u l tr th, l tr a v u ch l lm gng nh b m ngh. V th cc nh
chuyn mn cho rng nhng bc cha m lun lun phi t xem xt li chnh chng ta, xem li chnh thi ca chng ta hn
l ch ch n thi ca con ci trc khi la chn mt gii php no.
Vi tr nh th trong trng hp trn n gin ch l mt s trng pht hay mt s tr th. V vy cha m trong trng hp
ny nn tm hiu v a con xem chng ngh g trc khi quyt nh mt gii php no . Nu khng chng ta s chng bao
gi t c mc ch m chng ta ra. Trong mi trng hp vic u tin phi lm l phi tm ra ci l do m cu con trai
lm au em n. Nu khng mi gii php l khng thch hp v thng l khng cng bng. Hu qu thng l cu con trai
ny khng lm au em cu khi c mt ngi ln, nhng n s lm li khi b m vng nh, v l cch tr em hc ngi
ln mt s tr a tc th. Hn na vic lm cho tr em bit th no l au cn c ci hi khc l chng c th tr nn l lm
khng cm thy au l g v l mt v kh chng li mi trng pht tng t hay tr th cc bn khc. iu quan
trng trong mi trng hp cha m cn phi t ra thng minh v nhy bn.
Trong iu kin hin nay khi i sng ca nhiu gia nh tr nn kh gi ngi ta thng p cc em n qu nhiu nhng
cht m h cho l b, l ngon. V th khi thy con em mnh khng chu n th bt chng phi n cho ht tm b, hoc
khi lng ph. Khi thy con mnh khng n thng p phi n cho ht, nu khng s khng cho i cng vin, khng mua cho
hp mu nh ha v.v V s b pht nhiu em c n cho ht m chng thy thch th g, chng thy g l ngon ming. Hu
qu v tinh thn l mt s c ch. V c th l chng chng bng hoc tr thnh nhng tr mang bnh bo ph ang c
th gii cnh bo. iu tht l c hi cho con tr khng ch v th cht m cn c v tinh thn, v tm hn. Ni chung l
khng nn p buc cc em n nu nh cc em khng mun hoc khng c nhu cu. Trong trng hp ny cng kh c mt
quy phm c th no c th mang ra p dng chung cho nhng trng hp tr em bing n. Mi gii php u ph thuc vo
hng lot nhng tnh hung khc nhau v ch c s thng minh ca cha m mi mong c kt qu tt p. Nu tr c vn
v sc kho th phi trng cy vo li khuyn ca thy thuc. Nu cc em khng mun n l do mt tc ng tm l no
lm cho mt ngon ming, hoc lm cho d dy tit ra qu nhiu acid m khng th hp th c cc loi thc phm th chnh
cha m l ngi c cch gii quyt, hiu qu hn c l trnh nhng g gy phin mun cho cc em dn n nhng c ch ni
trn. Cn c th l c ch g th ch s mt ngon ming, tit qu nhiu acid trong d dy, bng b chng v i khi cn gy ra
nn ma v.v l loi bnh c gi l bnh kh tiu ho v tm l bt ngun t nhng bc bi, nhng c ch v tinh
thn v tm l.
Nhng iu ni trn chng minh rng vic khng cn thit v khng th xy dng nhng quy phm c th trong gio dc
tr em l c ci l ca n. Hn na cn c mt ngha v cng to ln rt tch cc l cc bc cha m cn pht huy tr thng
minh ca mnh vi mt s nhy cm cn thit trong vic gio dc con em mnh sao cho t c ci m mnh mong mun.
Theo nhng nh tm l hc ny th nhng quy phm ch c hnh thnh trn c s thi ng x, trn c s nhng t
cht vn c ca tng em.
Nhng nguyn tc thuc vn mc ch, thuc vn . Trn c s nhng nguyn tc v mc ch nh ngi ta
ra cch thc tin hnh. Cch thc tin hnh hay cn gi l phng php s gip cho chng ta t c mc ch chn.
Ni cch khc th nguyn tc v mc ch nh ra phng php. Cn phng php gip chng ta t mc ch chn.
Cui cng th kt qu t c tu thuc vo phng php m phng php li do nguyn tc v mc ch quy nh.
2. MC CH NUI DY TR TH
Mc ch gio dc tr th ph thuc rt nhiu vo tng giai on pht trin ca lch s, ph thuc rt nhiu vo cc giai
on pht trin khc nhau ca tng quc gia. ng nhin cn phi tnh n nhng phong tc, nhng tp qun, n truyn
thng, n nhng nh hng ca tn gio v v.v
Mong mun ca x hi cng nh gia nh l c c nhng ngi con tt, nhng cng dn mu mc. Nhng nhng quan
nim v ngi con tt, v ngi cng dn mu mc li cng v cng phong ph, thm ch cn tri ngc nhau. V vi ngi
ny l quyn cao chc trng, bng lc nhiu, l a con thnh t l tt. Vi ngi khc li ly vic sng l tt, v
Vi nhng nh tm l hc c quan nim ni trn th cho rng khng nn t ra cu hi nui dy con ci ti phi lm
g?, m ch nn t ra cu hi Cc bn mun con ci cc bn s tr thnh ngi nh th no?. S d t vn nh vy l
v trc tin chng ta phi chn mu ngi m chng ta mun con ci chng ta tr thnh vi mt tng tht r rng. Sau
chng ta mi tm nhng phng tin thch hp v c hiu qu nht t c mc ch.
xc nh c mc ch trong vic nui dy con ci, chng ta cn bit nhng bc cha m quan tm n mt no, n
nhng li ch g. Phi chng l nhng thnh t ca cuc sng i thng? n ca ci? n s giu sang? Hay l s
thng minh v hnh phc theo ngha ng n nht ca khi nim? Tht vui mng bit bao nu c nhng bc cha m mong
mun con ci mnh tr thnh nhng con ngi sung sng bt k l giu hay ngho, l ni ting hay khng. ng nhin
trong vn ny c bao hm nhng c tnh quan trng nh tnh trung thc, lng bc i v tha v con ci chng ta c tr
thnh mt con ngi c ch cho x hi, cho gia nh lng xm hay khng.
Tm li mi iu mong mun ca chng ta i vi con em ca chng ta ph thuc hon ton vo , vo mc ch m
chng ta ra trong vic nui dy chng.
tr li tt c nhng cu hi i loi nh nhng cu hi va ni ti trn, cc nh chuyn mn qu quyt rng a s
trong nhng nh chuyn mn u cm thy khng phi l vic d dng khi gp nhng cu hi . V mi vn u c nhng
mt li nht nh nhng ng thi cng t ra v s nhng phin toi khc. Ch ring vic mun cho con ci thnh t cng
t ra bit bao vn phi bn. Cng nh khi ni n hnh phc, n sung sng chng ta cng gp bit bao quan nim
khc nhau cn phi xem xt.
Cc nh tm l hc cho rng s thnh t l mt mong mun chnh ng nhng ng thi cng mang li cho con tr khng
bit bao nhiu s dn nn, s c ch v tm l. iu ni trn din ra rt ph bin vi nhng con ngi thnh t, c th coi
nh mt quy lut. Cn i vi nhng s thnh t khng chnh ng hay c t nhiu iu khng chnh ng th s dn nn,
s c ch v tm l li cng trm trng hn nhiu.
Vi nhiu bc cha m n gin hn, khng c nhiu tham vng, ch mong mun l a con ca mnh tr thnh nhng con
ngi hin lnh v c nui dy tt. Nguyn vng trn cng thc l chnh ng, tic thay trong nhiu trng hp v mun
cho con mnh tr thnh hin lnh m buc chng phi vng li vi mi i hi cng nh mi quy nh ca x hi. T
dn n vic lm cho c tnh ca chng khng c c hi hnh thnh thm ch cn b thui cht, nh hng quyt nh n vic
hnh thnh nhn cch cc em. Nhiu khi v qu hin lnh m tr nn n n. Thng thng s qu hin lnh li tr thnh
nht nht, chp nhn d dng mi th k lut kht khe v v li. Hn na thc kh m quy nh th no l mt nn lun l
trnh cao, coi nh l chic cha kho vn nng cho mt cuc sng sung sng v lnh mnh.
Vy th trong mi trng hp mc tiu m chng ta cn t l g? Theo cc nh tm l th vic tm ra cu tr li cho vn
t ra trn khng kh khn g cho lm. Mc ch m tt c chng ta, nhng bc cha m cng nh ton x hi hng ti l
vn sc kho v tinh thn (sant mental).
Vi cc nh tm l hc th sc kho tinh thn l s pht trin y v nhn cch ca tr trong tnh ton din v chnh
ng nht.
Mun c mt sc kho v tinh thn tt th phi thng xuyn tin hnh ci m nh tm l gi l v sinh tinh thn (hygine
mentale). Theo cc nh tm l th v sinh tinh thn l phi c nhng bin php y v ton din l phi c nhng bin
php y v ton din v cn thit bo v ci sc kho cho cc em, trnh mi ri lon v tnh cm v v tinh thn
ni chung, bao gm c nhng xc ng.
Cc nh tm l hc cn lu chng ta rng nh ngha ni trn bao gm c sc kho v th cht. Ni cho ng hn th
nh ngha ny ph hp vi c sc kho v th cht, v rng khi chng ta ni mt c th lnh mnh c ngha l tt c cc b
phn nh tim, phi, gan, mt, cc c bp k c ln da v b no u hot ng mt cch hi ho trong tnh trng tt nht.
ng thi nhn cch c xem nh mt ton b. T nhin to ra cho tr em mt khi lng ln nhng kh nng,
nhng nng lng, nhng nng khiu T nhin hnh thnh trong con tr mt b khung v trn c s b khung xut
hin v iu ho tr thng minh cng nh tt c nhng t cht gip cho tr vt v gii quyt mi vn cng nh nhng kh
khn duy tr s tn ti ca mnh. Tt c nhng yu t u l cn thit cho cuc sng v bn phn ca mi chng ta l
phi quan tm n tt c. Cn cha m v x hi phi lm th no cho tt c nhng yu t c th ln ln v pht trin
mt cch tt nht m khng gp bt c tr ngi no.
Nhng tt c khng phi ch c vy. Cng ging nh i vi nhng c quan ph tng, mi chc nng v nng lc t n
cng phi mang li cho n mt trng thi tt nht, ngha l chng phi c sc kho tt (bonne sant) v c iu tit mt
cch hi ho c th hng vo mt mc ch chung.
Tm li mc ch, mc tiu, nhng tng u l nhng ci cn thit i vi sc kho v tinh thn cng nh iu chnh v
nhn cch v ni chung l s pht trin v nhn cch ca tr th. V vy chng ta phi t n trong mi quan h cht ch vi
t nhin v mt l n gin rng mi c th sng u hot ng theo hng t hon thin, trong mi quan h hi ho vi t
nhin. Mi ci cy, ngn c, mt cn trng hay mt con vt lun tm cch t hon thin mnh. Cht mt cnh th mt cnh khc
li c mc ra. Nu nh c th chng ta b thng tn mt ni no th lp tc tt c sc lc ca c th chng ta s tp
trung vo vic lm cho vt thng mau lnh, cho n khi n lin da. Sc lc c gi l s t hi phc t nhin (vis
naturae mdicetrix). Ci sc mnh t lnh t nhin ca nhng c quan ph tng l ci khng th thiu c trong y khoa
ni chung v trong khoa phu thut ni ring, nu khng mun lm cho ngnh khoa hc ny tr thnh bt lc. Vi con ngi,
l sc kho. Vi nhn cch th l tt c nhng t cht c kt hp trong mt s hi ho. Vi tn gio th l s trinh
nguyn. L thuyt c bn ca nhng mc tiu ni trn l nh nhau: s sung mn v s hon thin.
Khi nim v s hon thin (accomplissement) m chng ta va ni ti khng phi l ci khng th dung ho c vi
tng v s thnh t, hay s hon thin v lun l. Trong thc t mi mc tiu m chng ta cp ti u bao gm trong
.
Cc nh tm l hc a ra mt cch gii thch c xem nh l mt nh ngha di y:
Tr th c xem nh l lnh mnh v tinh thn (sain mentalement) c ngha l mi chc nng v mi nng lc u c
pht trin mt cch y , c hng mnh vo vic lm tng s bn b v s thnh t, nh vic pht huy mi nng
lng vn c mt cch tt nht. ch chnh l hot ng, l chc nng ca nhn cch ni chung nh l mt tng th. Tr em
s tr thnh thng minh hn so vi kh nng vn c ca chng bi v tnh t m, mong mun hiu bit l nhng t cht t
nhin ca con tr. Nu nh ngi ta khuyn khch hai c tnh ni trn, nu nh ngi ta mang li cho s thng minh kh
nng c rn luyn. l tt c nhng ci s gip cho cc em gii quyt tt c nhng iu m cc em gp phi trong cuc
sng.
iu ni trn s khng c g ng lm cho chng ta lo ngi v mt lun l v con ngi t bn cht l mt thc th x hi
rt thch hp qun v rt kh chu khi b sng trong cnh c n. Tr em t n s tm cch vui chi vi ng la, thnh lp
tng nhm v sau ny l c mt cng ng. Hn na cc em cn tm cch hp tc thch nghi vi cuc sng x hi. Khi
chng thuc v mt cng ng no th chng c th pht huy tt c nhng u vit ca chng. Chng hc tp kh nhanh
trong s trao i vi cc bn cng la. T cc em s thch nghi vi nhng phong tc, tp qun cng nh tun th lut
chi. iu khng c ngha l cc em hc theo mt ngi no nht nh m c tnh ngi lm em ch . S d nh
vy l v mi em sinh ra khc nhng em khc khng ch v phng din th cht m cn c v nhn cch na v nhng
kinh nghim u tin ca cc em l khng ging nhau. Hn th na trong khi ln ln vi s pht trin, c tnh s dn khc
bit vi cc em khc. T mi em c th cng hin cho x hi nhng mt tt nht m x hi cn.
Quan nim ca nhng nh tm l ni trn v mc ch ca vic nui dy tr em ch ch n mt tinh thn, n mt tm
hn, m thng thng l cha ni n mt chnh tr, x hi. S d nh vy l v i tng m chng ta ni ti trong cng trnh
ny l tr em t s sinh n tui 15, 17. Vi i tng ny m bn n nhng mc ch v chnh tr x hi vi cc em l hi
sm. Vic gia nh v x hi cn phi tip tc trong nhng giai on pht trin tip sau. Hn na mt tinh thn, tm l v
nhn cch c hnh thnh trong thi k ny s ng vai tr v cng quan trng trong vic hnh thnh con ngi chnh tr x
hi sau ny. Tuy nhin cng trnh ny cng s cp n mt s vn c lin quan trc tip n vic hnh thnh con ngi
chnh tr x hi khi cc em vo tui 15, 17.
3. NGUYN TC TRONG VIC NUI DY TR TH
Trong phn trn ,khi bn n nguyn tc v mc ch chng ta khng nh rng nguyn tc l vn thuc mc ch. V
th chng ta bn n mc ch trc. Trn c s lm r mc ch, chng ta s lm r nhng nguyn tc chnh cavic
nui dy con em chng ta. Nguyn tc c vai tr gip chng ta i theo hng ca mc ch, ci nh ra nguyn tc. Nicch
khc l mc ch th no th nguyn tc l nh th y. Nhng khng bao gi nn hiu hai ci ch l mt. V vy sau khi bn
n mc ch, chng ta phi bn tip n nguyn tc.
Nhng nguyn tc ca vic gio dc tr th c rt nhiu, nhng vai tr ca chng li khng nh nhau. C nhng ci c vai
tr quan trng m chng ta khng th b qua c khi bn n vic nui dy con tr. C nhng nguyn tc c vai tr t quan
trng hn m v khun kh ca cng trnh c th cho php chng ta khng cp ti. V vy nhng nguyn tc chnh m
chng ta s bn y l:
A/ Nguyn tc u tin m chng ta cp ti c gi l nguyn tc v tnh yu c che ch (Amour protecteur).
Theo cc nh tm l hc th quan trng hng u trong cuc sng ca cc em l chng c sng trong s an ton tuyt
i. Ni cch khc l chng lun cm thy d ch l cm tnh khng c mt s bt an (inscurit) no e do cuc sng ca
chng k t khi chng mi lt lng m. iu c coi nh l mt tt yu xut pht t khuynh hng t nhin gip cho
nhn cch ca chng c th hng v ph hp vi mt nhn cch t do. Ci tt yu ni trn c xem nh mt k lut, mt
iu bt buc. Ci k lut ny li v cng cn thit cho mt s t do ch thc v t do li l t do ca mt k lut. Cc nh
tm l hc u cho rng thiu k lut cng nh thit t do th cng khng c c mt mi trng an ton, mt s an ton
trong k lut v t do. So vi cc loi sinh vt d nh b nh con rui hay con thn ln th cc em b, nhng con ngi b
nh y ch c kh nng khng c yu t hn nhng sinh vt ni trn. S d nh vy l v t nhin ph cho sinh vt nh b
ny mt phn x t do cao c th trnh c nhng nguy him trong cuc sng thng thng. Vi cc em b th kh nng
l t hn nn khi mi lt lng m chng rt yu t. Nhng cng theo nhng nh tm l th chnh s bt li li c ci hay ca
n. B l rt n gin l cc em mi sinh nu ch c rt t nhng phn x c nh hay nhng phn x t nhin th sau ny cc
em nh li c nhng kh nng thch nghi rt ln.
Vi nhng phn x t do, nhng cn trng c th vt qua nhng kh khn thng thng tn ti. Nhng nu c mt
s thay i no nh nhng thay i v thi tit th chng khng c kh nng i mt vi nhng thay i v chng s b
tiu dit nh nhng con mui chng hn. Vi cc em nh, cc em c th chng tr kh tt vi nhng thay i nh vy v cc
em c nhiu kh nng thch nghi tt vi nhiu hon cnh khc nhau. Tr thng minh cho php cc em c kh nng iu tit
nhg phn x trong cuc sng. Hn na s yu t ca tr s sinh li ph thuc rt nhiu vo tnh yu, vo tnh cm v
nhng s chm sc ca ngi m. Ngi ta cho rng bn nng v tnh mu t cng c pht trin tt th chnh ci bn
nng s mang li cho tr nh tt c mi che ch cn thit.
Ngc li nu ngi ta tc b ci tnh yu c che ch i th con tr s tr nn bt lc, yu ui. Khi cc em s
gp nhiu nhng nguy him hn con mui trong vic duy tr s sng. V th khng cn nghi ng g vic cc thc th x hi rt
d ri vo nhng ri lon thn kinh. Vi nhng nh tm l hc th ngun gc ca nhng ritlon l s jbt an v mt tinh
thn c th hin nh l mt s b tc ot mt tnh yu.
Tm li, nu cc bc cha m mun cho con em mnh tr thnh kho mnh, c lp, c kh nng thch nghi d dng vi mi
hon cnh tn ti th vic cn thit l hy mang li cho cc em mt s an ton, to ra mt cm tnh an ton ngay t u v
thng xuyn. iu s mang li cho con tr mt lng tin, trc ht i vi nhng ngi m chng ph thuc v sau l
vi chnh cc em cng nh tin vo nhng kh nng ca chng.
Tt nhin nhu cu v mt tnh yu c che ch ca cc em nh l rt mnh. Vi cc em thiu nin th chng li c kh
nng gii quyt vn mt mnh, kh tt. Tuy nhin cc em thiu nin cng rt mong c cha m quan tm n nhng hot
ng ca chng ngay c khi chng khng cn n bt k s gip t ngi khc. V phng din thc t nhu cu tr
em cho chng ta bit rng trong nhng nm u ca cuc i,chng cn trnh trong kh nng c th mi s s hi nh
nhng tai nn, s cch ly khi ngi m, nhng hnh pht qu nghim khc, kht khe cng nh nhng g nh hng n s
an ton ca chng.
ng nhin c nhng s s hi khng th trnh c nh trong trng hp cc em b m m khng th khng n bnh
vin phu thut. Trong nhng trng hp nh vy th iu m cc bc cha m cn lm l to cho cc em mt s yn tm,
mt s m bo l s khng c g ng ngi. Trong nhng trng hp nh vy, s c mt ca ngi m s lm tan bit i
phn ln nhng s s hi trong lng em.
S c mt ca ngi m l v cng quan trng trong mi trng c chng minh r rng trong cuc sng hng ngy.
Mt em nh khong ba hay bn tui v c cha v m phi i cng vic c ngy nn phi gi em nh tr. Nhng ngy u
tin v cha tin nhng c gi tr nn khi m em em li cho cc c mu gio i lm l cc em hn gin. S cch ly ny
vi mt s em l mt s s hi ng s dn n s hn gin nh in nh di. chnh l ngun gc ca nhng ri lon v
tm l, v tm hn cc em. C trng hp ch do c s xut hin mt em nh khc m ngi m quan tm hn cng lm cho
con ci chng cm thy nh b b ri, khng cn s an ton na, cng lm cho cc em lo s gin di. Lc cc em cm
thy rt n c hn bao gi ht. Lc ny s trng pht l v ngha thm ch ch c hi. Trong trng hp ny nhng ri
lon trn c th mt i nhng ch l tm thi, v nh cc nh tm phn hc qu quyt l chng ch ln vo trong v thc v
ri s xut hin tr li trong mt s trng hp no nh lm mt ngi mang bnh tm thn, l mt bnh l.
Vi tr s sinh ch mt vi thng tui chng ta thng gp trng hp sau: Cc b m khi cho con ng thng b
chng hay nm cnh chng. Khi thy chng ng thc s, cc b m thng t chng xung ging hay ng dy nu l
ang nm vi chng. Lp tc cc em tnh dy khc tht. chng ta thng ngh l ng tc khng kho nn gy ra ting
ng lm cc em tnh gic. iu c th l nh vy nhng ch l ph. Ci chnh l cc em thy vng hi m quen thuc,
thy mt an ton, mt ci m chng ta gi l tnh yu c che ch. S tnh dy ch l s i hi c sng an ton, c
che ch.
Cng tng t nh vy vi cc em phi nm bnh vin. S c mt ca ngi thn c bit l ca ngi m l v cng
quan trng. ng coi thng phn phn ng ni tr th. Nhiu khi cc bc cha m v ngi ln thy tt c u s qua i
mt cch tt p v c cho mi vic qua i. Nhng hu qu ca n c th l v lu di nhng cng c th l tc thi. n
mt lc no tr s thy s cn thit phi c mt cha m l v ngha, tnh cm khng cn. Chng s tr nn lnh lng vi tt
c v s gio dc s kh m thc hin. Khc mi, hn gin cng chng gii quyt c g nn chng tr nn chai l. S chai
l chng qua ch l mt s dn nn. Nu nh s dn nn ny ko di th s kh trnh khi ri vo s ri lon v tm l, c
nhiu kh nng tr thnh bnh l. S lnh nht, s chai l ny mun ni vi chng ta rng khi cc em cn n s quan tm
ca cha m th cha m khng p ng. Vy th by gi ti khng cn n cc ngi na. Nu tnh trng ny khng c ci
thin sau khi bnh vin v nh th cc em s cm thy mnh nh b b ri v cc em s mt tin tng cha m, ngi
ln, c bit l ngi m. Nu tnh trng xy ra th c nguy c lm bnh hoc lm ny sinh trong tm hn ca tr s
thch th tr th. l mt s thch th khng bnh thng mang mm mng bnh l. Ngi ta gi s thch th ny l s thch
th tr th v thc (dsir de revanche inconscient). Trong trng hp ny tr nh vn mong mun c gn ngi m. Nu
ngi m li dng c hi ny quan tm, tnh cm vi cc em, du dng vi chng th s c c hi ly li lng tin ni cc
em. Rt tic l vi kh nhiu b m thng c thi "mc k n" v xa lnh con em mnh hay t ra cng l lnh nht vi
chng, v cm tnh b b ri trong cc em li c cng c thm.
Vi ngi ln ni chung v ngi m ni ring th iu quan trng lc ny l phi rt bnh tnh v c trch nhim, phi lun
bn cnh cc em, khng nn ph thc cho bt k ngi no c bit l nhng ngi v trch nhim, khng c hiu bit v
thiu s cm thng. Trong trng hp tm c ngi thay th thch hp th vai tr ngi m cng khng c g thay i v
s c mt ca ngi m lc ny l v cng cn thit v y l tnh mu t m khng ai c th thay th c.
C khng t iu nm ngoi d on ca chng ta. V nh mt em nh b m khi thy thuc tin hnh iu tr th b m v
tnh ni nhng li l khng ng ni, c tru chc, hi hc v bnh ca em hoc ni nhng chuyn vui v khc lm cho
cc em cm thy m n khng quan tm g n ni s hi v ni au n ca em. S v tnh ni trn cng lm cho con ci
chng ta cm thy khng c quan tm thm ch lm b b m b ri. Cha m lun phi hiu c tm trng ca con mnh
mi ni mi lc. Nu khng nhng s kin i loi nh s kin m chng ta va nu trn s l mt vt hn trong sut cuc
i a tr kh m c th xo b i c. Khi gp trng hp thch hp ni au tr li trong tm tr cc em v c nguy c
ri vo bnh trm ut, mt dng ca bnh tm thn khc ph bin trong mi la tui.
Cng cn khng thiu nhng trng hp xy ra ngoi mun ca ngi m nh khi ngi m sinh em b. Lc u v phi
quan tm sn sc hi nhiu n a em mi sinh nn cng gy cho a ln cm tnh b xem nh hay b b ri. T lm ny
sinh ci m cc nh tm l gi l cm tnh lo u xao xuyn v tr thnh ghen tung vi a em mi sinh ca chng. Tuy nhin
nu ngi m vn quan tm n n, gii thch cho chng li hn l thit th sau chng c th ng vai ngi m trong mt
chng mc no chm sc em b ca chng v mi vic tr nn tt p. Tri li t nhng lo u xao xuyn cng dn n
nhng ri lon v tm l v bnh l nh nhiu trng hp khc. Khi a tr cm thy tnh yu c che ch ca ngi m
chuyn sang a tr mi sinh, chng tr nn ghen tung v gin d. Chng tm cch u tranh. Tt c chng ta nht l
nhng b m cn hiu rng s ghen tung khng n gin t v. Trong trng hp ny nu cc em li b trng pht oan
ung na th cc em s cm thy nh b e do. S lo s c th lm cho cc em tr thnh d bo v theo cc em l
cch tt nht ly li tnh mu t. Nhng ci ng lo l t lm xut hin ni cc em mt ci nguy c ri vo trng thi
c gi l tm thn hong lon, hoc di nhng hnh thc khc nh s tr th.
Tm li l trong mi trng hp cc x s ca ngi m l ng nhn chuyn ghen tung ny m lm cc em hoang
mang s hi thm bng nhng vic lm th bo, nht l bo lc.
ng nhin chng ta hiu rng, chng ta khng th gip cc em trnh c mi s s hi cng nh mi s au n.
Vn l lm cho cc em an tm bng cch m bo vi cc em rng tt c nhng ci s qua i v chng khng c g
ng ngi c. Chng ta bit rng trong cuc sng thng nhtca con tr khg lm sao trnh c s phin toi kh chu,
nhng ci khng mong mun vn c xy ra. V d, v s cc em c th vp ng do nghch ngm mt vt g sc nhn c
th vng v m lm cc em chy mu tay v b xc u gi. l tt c nhng tai nn nh vn thng xy ra m khng th
trnh c mi khi chng ta cho cc em t do du ngon hay chi a. Ch c iu l nu khng th trnh c tt c
nhng s ri ro th vn cn li l ngay lp tc phi lm cho cc em an tm. Nu lm c nh vy s to cho cc em
thm nim tin v t ra chng cng hiu c rng chng c th vt qua c nhng hon cnh nguy him nh vy. Vi s
bnh tnh ca ngi m trc nhng trng hp cng vi s an i thn tnh u yu s lm cho cc em thm dng cm.
ng thi cc em cng hc c tnh cn trng v yu thch s phiu lu mo him.
Chng ta cn bit rng ngoi vic trnh cho cc em s s hi cn cn trnh cho cc em nhng au n khng cn thit.
Ci au v ni s c mi lin h rt mt thit vi nhau v ci s l nhn t thng tr ca ni au. Trn bnh din sinh hc th
chc nng ca ni au l to ra s canh chng v bo cho chng ta rng chng ta ang trong s nguy him. l k hiu c
chc nng bo ng pht sinh ra mt cch t nhin, bc pht thc tnh ci s trong chng ta. Nu ci au lm pht sinh
nhiu s u phin th thng l do ci s xm ln vo, can d vo. Chng ta cn bo m vi cc em rng ci au
s dn dn bin mt. Mt a tr b ng cu thang thng la ln l v s hn l au. Trong trng hp nu ngi m
b em trong vng tay, an i, v v em th ci au cng bin mt vi ni s hi v cc em li vui v chi a tr li. T
chng ta hiu c rngch cn mt n hn cng c th lm cho mt em khi bnh. Mt ngi m tr tnglai khng thy c
g phi lo lng nhiu khi sinh n l v h hiu rng l mt s vic rt bnh thng v l mt sinh hot t nhin. Khi ni
au s bin mt cng vi ni s. Nhiu tr em rt s n cc phng cha rng hay cc ni tim chng. Nhng khi cc em
hiu c rng iu l bnh thng v chng c g ng e ngi. Lc ni au v ci s s ng thi bin mt trong con
ngi cc em v cc em sn sng di tim chng hoc i cha rng v iu ch c li cho cc em m thi. Khi mt em nh
gp au v s th cch tt nht l khng nn ly lm tr a tru chc cc em v lm nh vy s gy cho cc em cm
tng lm khng mt ai che ch cc em khi gp nguy him.
Ti t hn c l ni s hi li thng do ngi m t to ra do s hong ht khi thy con mnh t ng. V th nhiu khi
nguy him l rt t nhng thi ca ngi m lm cho ngi ta v con em h cm thy nguy him gp bi v s s hi gia
tng gp nhiu ln so vi thc t ca tnh hnh. Nhim v ca ngi m l phi che ch cho a con nhng phi bng cch
ht ln vi chng rng: m khng thch con lm nh th. iu ch kch thch trong tm tng ca tr nh cm tnh chng
khng c che ch. Tri li l cn phi c mt thi du dng nhc nh cc em. i khi cn thit cha m vn c th
trng pht cc em khi mc li nhng vi lng v tha, thng cm ch khng phi l do ght b. Nu v ght hay t nht lm
cho cc em cm thy l nh vy th s y cc em cng ln su vo tm trng khng tm thy s an ton bt c ni no.
Ngi ta cng thng thy u cc b m nh p con ci. C em khi b nh p mt ti nht m khng ku c mt
ting. Dn dn cc em s nhn vi cnh b nh p . Ngi ta thng t hi rng nhng b m nh vy s nhn c
nhng g t con ci khi chng n tui thanh thiu nin v trong tui trng thnh.
Ngi ta c th ni c rng nhim v ca cha m trc tin l mang n cho con ci s che ch v s an ton. Bi mt
l rt n gin l ch c trong mi trng an ton, con em chng ta mi c t do. Chng phi bit mt cch chc chn rng
d trong nh hay vui chi ngoi ng nu chng gp iu g khng tt hay mt nguy him no th m n sn sng bn n
che ch n, gip n. iu lm cho chng tin tng rng s c mt ca m n s lm cho n c an ton. Tri li s
lm cho chng khng th an tm ngay c khi vui chi. Ngi ta cho rng chnh s s hi thng xuyn khin cho tr em
lun bm vy m. S khng an ton khin tr th khng dm lm g ng thi tnh l x s lm chng mt t do. Chng lun
phi canh chng vi nhng him nguy ang u v th chng khng bao gi c thoi mi, sung sng v t do.
Nh th th phi chng l phi tng cng s che ch i vi cc em. V qu lo ngi cho cc em m nhiu khi ngi ta li
mt n cc em qu nhiu v nh th l khng cn thit. Bt c ai trong chng ta tng chng kin mt em nh hai tui
ng t trn gh bnh xung t. Chng c vi git nc mt sau ci ng nhng ngay sau em li tip tc b ln gh
nh khng c chuyn g xy ra. l do nhng t cht t nhin kch thch chng lm li kinh nghim cho n khi t c
kt qu. Chng ta thng bt gp mt ngi m theo st con tng bc trong cng vin phng nhng ri ro khng c
thc. l iu khng cn thit ch lm qun chn b, m ch nn mt n em t mt khong cch nht nh. Ni nh vy
v cc em d ch hai hay ba tui rt thch hot ng t do th sc mnh, t khm ph th gii xung quanh mnh. Cch
tt nht l c cc em c tho sc vi s gim st t xa. Ni rng che ch cho chng khng c ngha l lc no cng
phi nm ly tay chng.
Theo cc nh chuyn mn th cc x s nh trn thm ch cn l c hi cho tr v tr nh t n c khuynh hng
phng nhng him nguy trong khi chi. Hn na chng cng hiu rng cha m n lun n n. Nu khng cho chng
tp cch t phng bt trc, t phn bit u l him nguy thc s v u l khng th cha m bin cc em thnh nhng
k li nhc, n n v ng nhin chng s d dng l nn nhn ca nhng tai nn bt k. Vn khng ch l s che
ch ca cha m m l dy cho cc em cch t bo v mnh bng chnh s thng minh ca mnh. Nu c cho cc em lc
no cng da dm vo ngi ln s lm cho cc em c mc cm ph thuc ngay c vi nhng bn cng la. Cn phi gip
cho cc em t chng minh vi mi ngi cc em u ch l mt ch g con ch bit nm gn di i cnh ca m. l
cch tt nht gip cho cc em tr thnh nhng con ngi dng cm v lun thn trn, kinh nghim chng minh cho iu
khng nh ni trn l khng c g phi bn ci.
Chng ta bit rng c khng t cc em ri vo bnh tm thn cc loi nhng khng phi l cc em thiu tnh cm m li l
do ngi ta mang n cho cc em qu nhiu tnh cm. Nhng li chnh do nhng tnh cm m ngi ta lm cho n khng
cn kh nng t ch, tr nn lng tng bt lc v hoang mang trc nhng tnh hung rt bnh thng. T chnh cc em
li b sc p v tm l m khng c gii to v chnh loi tnh cm li chng li cc em.
V th cc nh tm l qu quyt rng mt tnh cm chn chnh trc ht l nhng iu tt p v hnh phc cho ngi
m mnh yu.
C nhng b m qu chu o i vi con ci ti mc l mun lm ly tt c khng mun cho chng t lm ly bt k
vic g d l nh nht v n gin nht nh ci khuy o cho chng khng khi chng c th lm c v thch th c t
lm. Nhng b m mun tham gia vo mi hot ng cng nh mi sinh hot ca cc em v quyt nh thay cho chng mi
iu, cc b m ny khng bit rng mnh phm mt sai lm ln l lun t mnh gia con mnh v cuc i. H khng
th chu ni khi phi ng nhn con em h pht trin mt cch t nhin bnh thng. Cc b m ny lm cho con em h
khng th ny n c bng nhng tnh cm qu mc nh vy. Tnh cm ch n gin lm cho cc b m hi lng v
thch th m thi. Khi trng thnh cc em s nhn ra tai hi v nu nh khng s ngi i ni l v n th cc em c th
tha vi m chng rng: " Xin m hy cho con c yn". Sau nhiu tht bi trong cuc i, khi chng nhn ra tc hi
th l hi mun.
Cn nhng ngi m thuc loi qu lo lng cho cc em li lun s con em hc b lnh hay gp nguy him no . Thng
thng tm trng trn xut hin nhng ngi m khng c hnh phc trong thi th u hay thng xuyn mang bnh.
Trong trng hp ny tht l ngc nhin khi chng ta thy cc nh tm phn hc cho rng vi mt thch th v thc, cc b
m ny i lc cng mun cho con mnh ng bnh hay b thng. Vi cc em c mt tnh kh nhy cm th s lo lng qu mc
ny ca b m s lm cho chng tr nn nht nht. Vi nhng em kho mnh v lc lng th li c khuynh hng i ngc
li cch c x ca m chng v tr nn to bo v hay lm nhng iu v ch.
Cc nh chuyn mn cng cho rng tnh t ph khoe khoang con tr cng l cch phn li th tnh cm . i khi
ngi m qu say sa vi cch u ym con mnh, tru mn chng khi thy mi ngi khen con mnh p, thng minh, hin
lnh v l php. iu cng gp phn quan trng vo vic hnh thnh tnh kiu ngo ca con tr. Chng ta cn gp nhng
b m rt hi lng vi con mnh, thng li l con trai, tng trng cho i tng tnh dc ca chnh ngi m. Nh
nhng nh tm phn hc khng nh kt qu l s gn b mang tnh tnh dc ngi m v n tr thnh mc cm
oedipe.
Chng ta cn nh rng mt ngi m sung sng v nhng li khen tt p ca con mnh l iu bnh thng, t nhin.
S t ho i khi tr thnh kiu ngo cng khng phi l ci g ng ngc nhin, ng trch. Nhng c iu khng nn v
cn trnh l s kiu ngo dn n mt s t ho qu mc. V qu t ho v con em mnh m i khi ni nng ln khi thy
con mnh ngng ngng v s kiu ngo trc ngi khc.
Tht l chnh ng v t nhin khi ngi m che ch cho con mnh v lo lng nhng him nguy n vi chng. iu nn
trnh l ng bin s che ch thnh mt vic nh ngi ta thng gi l tc mt v kh ca cc em trong cuc sng.
Cng rt l t nhin khi c nhng b m lo lng hi qu v con mnh. Nhng cui cng th chnh l ngi m to ra mt
tnh hung l chn ng s pht trin, ghm chng li khi chng mun c nh ngi ta thng ni l tung cnh bay xa
khp mi no ng. Vn ng qu nht l hy cho nhn cch ca con em chng ta c hnh thnh v pht trin mt
cch t do. Cng li l rt bnh thng khi ngi m th hin s tho mn mang li tnh tnh dc khi nui nng v vut ve a
con thn yu ca mnh sau nhng ngy thng mang nng au. Bi mt l l chnh t nhin mun nh th v khuyn khch
tnh cm m ngi m mang trong lng. Vn nn trnh v cn lm r l khng nn kch thch nhng cm xc tnh dc
ni cc em v e do n quan h v chng sau ny.
Ngi m rt c l khi mang li cho con em mnh mi nhu cu n cn c th thch nghi tt nht vi s hin hu ca
chng. B m thy chng c g phi n o chp nhn mi yu cu ca chng v mt l l chng rt d thng nn khng
c l do g t chi. Ngi ta khng bit rng lm nh vy chng ta bin con em chng ta sau ny sng vi mt ngh
mun g cng c, mun g c ny. Cc nh tm l hc gi cch chiu con nh vy s lm cho chng tr thnh mt ngi
li, khng c kh nng t xoay s, mt ngi phc v ti.
Theo cc nh tm l th mt tnh cm chn thnh phi nhm mang li hnh phc v mt sc kho tt cho con em mnh.
Ngc li chng ta s bin con em chng ta tr thnh mt k bt lc v ng nhin l khng hnh phc. Kt qu chng
li mong mun ca cha m ch v chiucon em mnh qu mc cn thit. Ngi ta gi l mt vic lm tt phc v ti
ngha l l tt nhng kt qu li khng tt.
Mt trong nhng vn nghim trng m cc thy thuc tm thn quan tm. l nhng mc cm v bnh tm thn ca
ngi cha cng nh ngi m. Chng ta tng khng nh rng nhng b m qu lo lng v con em mnh nn khng
cho cc em c t do khm ph v e d mi ci. Tht ng ngc nhin nhng li l s thc c nhng b m li ghen tung
vi chnh con gi mnh vi s quan tm qu mc ca ngi cha. ng nhin y ch l s ghen tung v thc. Cng v s
ghen tung v thc ny m khng t ngi cha rt nghim khc vi con trai mnh. Mt ngi m nht nht thng hoang
mang trc nhng vic bt thng li chuyn s s hi cho con ci. Theo nhng nh tm thn hc th ri loi v tm thn
ny khng c tnh cht di truyn nhng li c th chuyn sang cc con.
Vi ci nhn tch cc, con em chng ta khng ch cn s che ch v s an ton m cn rt cn s du dng ring t.
Chng cn bit mt cch chc chn rng m chng ch yu chnh n.
lm iu khng phi l n gin, nht l i vi nhng gia nh ng con hoc qu bn rn kim sng. Trong
trng hp ny cch tt nht l nn dnh cho mi tr mt thi gian ring, ngay c khi ang lm vic khc. V d ngi b c
th va ni chuyn va xem v tuyn vi mt em trn u gi hay m trong lng. Hoc c th va lm mt vic g va
cho em ngi bn cnh. V khi chng ta thng c nghe em tuyn b dng dc hm nay n lt em c ngi cnh m
hay cha. l mt vic lm bnh thng tng nh v ngha vi cha m nhng vi cc em li c ngha v cng to ln. Qua
cc em bit mt cch chc chn rng m n ch yu ring n, m l ca ring n. Cn nh rng khi tr cm thy nh b b
qun, chng s tr nn ghen tung v nhng hnh pht khng th cha c ci chng ghen tung ny. l iu nn ch
, nht l i vi gia nh ng con hoc qu bn trong cng vic mu sinh. Tr em cn mi th trong c c nhng ci c
tnh cht ring t, ci ca ring mnh.
Qua nhng cng trnh nghin cu ca nhng nh chuyn mn v nhng tr nh m ci cho ngi ta cm tng rng
nu chng c ch trong phm vi cn thit, chng c th tr thnh nhng cng dn lun mn cm v lun gi c thng
bng v tm l. ng nhin vi cc em ny chng vn cm thy thiu mt ci g sng nh th vui gia nh chng hn.
Chng vn vui chi vi nhng s quan tm cn thit ca x hi nhng chng mt s du dng cho ring chng v chnh s
du dng n cn ny lun mang li cho tr th nim vui v s tin tng vi chnh bn thn chng.
Nhng th nghim ca Buhler chng minh rng: nhng tr em sng trong cng mt hon cnh nh nhau c tch ra
thnh hai nhm khc nhau v c tch ra thnh hai nhm khc nhau v c chm sc khc nhau. Nhm th nht c
chm sc chu o v chng c hng nhng s n cn c bit. Vi nhm th hai, chng c mi em mt c bo mu
ring v tnh thng yu ca mi ngi. Sau su thng, nhm th nht c mt s pht trin kh chm v c th cht cng
nh tinh thn so vi nhm th hai. Bi th cc nh chuyn mn khuyn chng ta l nui dng tt tr nh xin hy dnh
cho cc em tnh thng v nhng s sn sc c nhn trong phm vi c th.
Tr em lun cn mt tnh thng thng xuyn. Chng lun mong mun c b m yu qu chng mi khi c dp, ngay
c khi chng phm nhng li lm. Cui cng th tnh mu t phi d nhn thy i vi cc em. Nhiu b m c linh tnh t
nhin c th pht hin sm nhng nhu cu ca con em h. Cc b m ny hiu theo trc gic rng i khi cc con ca h c
nhng biu hin rt kh hiu nhngb c th hiu c ngay iu ni ln ci g. Nhng b m ny khng cn n s gip
ca nhng nguyn tc, nguyn l v h cng khng cn n nhng b m thng khng nm c nhng g ang din ra
trong u con em mnh. Vi nhng b m ny th sch v kinh nghim ca ngi khc s l mt tr th ng n.
b/ nguyn tc th hai m chng ta cn quan tm l nguyn tc v k lut.
Trc tin nhng nh chuyn mn khng nh vi chng ta rng khi nim c k v k lut xy dng trn tng v
"nhng kh nng ng vt" ca con ngi v c bn l v dng. T ngi ta cho rng cn phi trit tiu tinh thn tr th
bng nhng roi n khi cn v iu vn thng xy ra. Vi ci nhn tht hin i c xy dng trn tng rng t
nhin cung cp cho con ngi nhng kh nng bm sinh, t c v con ngi cn s dng chng. T ngi ta tm thy
trong k lut mt phng tin hng dn v kim sot nhng lc lng t nhin . ng nhin chng ta hng dn v
kim sot chng khng ngoi mc tiu l s dng chng mt cch c li nht.
Chng ta thng nghe ni n mt th k lut t nhin (disclipline naturelle) m mt s nh tm l hc hay ni ti v cho
rng k lut, s cm on, s p buc v s t ch ch l nhng pht minh ca nhng k h khc.
S thc th s cm on v s p buc li l nhng quy lut ca cuc sng mang tnh cht sinh l hn l tm l v lun l.
No b bao gm khng ch c no v nhng rung ng nguyn thu ph thuc m cn bao gm c v no c nhim v kim
sot v ngn cm, ngn chn. H thng thn kinh lin h cht ch vi nhp p ca tim lm cho tc dng ca chng c gia
tng. Trong c th con ngi c hai chc nng i lp nhau: ci c chc nng kch thch, ci c chc nng kim sot.
S cm on v s hiu qu. l nhng mt khc nhau nhng chng h tr nhau con ngi c c nhng hnh
ng c hiu qu. V nh ta mun a mt cc nc ln ming ung v c hiu qu l nh nhng ng tc cnh tay.
Nhng nu ch c th th cng kh m c th hon thnh vic ung nc v ng tc ca cnh v bn tay phi c s gip
ca nhng c khc nhm kim sot sao cho nhng ng tc i t t m khng b nc, khng v cc nc v c th
ung c mt cch c hiu qu. ay c s iu tit ca s cm on. Khi quan st nhng em nh m h thng thn
kinh cha pht trin y chng ta thy ng tc khng c kim sot tt nn thng vng v. ng a cc vo
ming chng li a ln mi, hoc a vo cm, hoc lm ht nc trc khi ung hay lm v cc. Dn dn, tng bc
mt nh s p buc km ch, iu chnh kim sot mi ng tc. V d trn ni ln s cm on v s p buc l nhng
tc nhn ca hiu qu.
Nh ni trn, k lut l mt lut tc ca cuc sng m t nhin mun v l cn thit cho s tn ti ca con ngi. Suy
t theo chiu hng th k lut khng lm ny sinh nhng tr ngi i vi s t do ca mi nhn cch. Tri li s t do li
l v cng cn thit cho mt s t do chn chnh m li khng cn c k lut.
S t lm ch bn thn chnh l mt nh hng ca nhng t cht v nhng kh nng t nhin theo mt ngha chung l
tt. iu khng lm xut hin nhng dn nn. S lm ch bn thn v s dn nn l khc nhau v khng th dung hp vi
nhau bi v chng ta khng th no s dng cng nh iu khin nhng xung lc b dn nn bi v chng ta tch khi
chng ta.
S p buc khc vi s dn nn l cn thit i vi s lm ch bn thn. T p buc ch l s kim ch tm thi mt xung
lc t nhin no cui cng dn dt n i theo con ng c ch. Mt a tr nh bn n hay nm t bo vo la, n
cng phi c mt s p buc nh v kn o. Trong trng hp ny ngi ta phi lm du tnh hung hng ca n bng cch
chi vi n hoc nh n gip cho mt vic g m mnh ang lm. Hu nh tt c cc b m u thng dng cch lm
ny. Trong cuc sng i thng i khi ngi ta cng phi c s p buc dn nn i vi s hung hng ca mt tn ti
phm no di mt hnh thc c th chp nhn c. cho d hnh dung th no l mt s p buc c th chp nhn
c chng ta c th dn ra v d sau y. Khi ngi ta mun s dng nng lng ca dng nc cho mt ci ci xay chy
bng sc nc, ngi ta phi p mt ci p cao to ra sc mnh ca dng chy mnh hn rt nhiu ln so vi c
cho dng nc chy mt cch t do.
Nhim v ca s p buc l lm tng thm sc mnh ca t nhin. Nh s p buc ny m ngi ta c c mt sc
mnh theo mt nh hng mi. p buc dng chy mt con sng th phi lm mt con p nh th no cho dng nc
trong con sng khng vt qua b, qua gy ngp lt cho ng rung xung quanh. Cn s dn nn nhng xung lc i
vi mt nhn cch s gy ra bit bao l s hi lo u cng vi nhng s in lon.
V th nu nh s dn nn l c hi th s p buc, tri li l cn thit i vi sc kho v tinh thn. S p buc ny theo
nhng nh tm l hc th c th c thc hin t ngoi vo cng nh ngay t bn trong.
Trong nhng nm u ca cuc i mt em nh, rt cn thit phi tin hnh nhng p buc t bn ngoi i vi cc em
bi v chng cha c kh nng t kim sot c chnh bn thn mnh. V th cha m cn gip cc em bng cch p
cc em phi thc hin nhng iu cn thit nh phi nhn bn phi bn tri khng c a nghch khi i qua ng, khng
c nhn i ni khc v.v... Khng nhng th s p buc ny cn trnh cho cc em nhng him nguy. S p buc cn c
tc dng xy dng cho cc em mt ch trong cuc sng mai sau. Vo ci tui ny ch ca cha m c th v cn phi thay
th cho ch ca cc em v ch ca chng cha c pht trin. Gii quyt t t v kn o, tr nh s hc c cch lm
ch c bn thn. Khi ci siu ti c xc lp, con tr s c kh nng t n thc hin k lut i vi chnh n (auto
disclipline).
Trong thi k hnh thnh c nhn, khi con tr bt u tm nhng mc tiu c nhn v nh khi chng lm nhng con tu
bng ba, sa cha ci gh hay tp i xe p... Tt c nhng hot ng l nhng s tp dt c thc hin. Khi s
khng cn s gip ca cha m. Nhim v ca cha m lc ny l cung cp cho chng nhng vt liu cn thit v nhng
iu kin thun li. ng thi cng ch cho chng nn bt u t u nht l ng vin khuyn khch chng.
Vo thi k din ra tui thiu nin, cc nhm bn chi s dy cho chng lm quen vi k lut ca nhm. Khi chng phi
vng li ngi ng u nhm v chp nhn nhng cng vic m nhm giao cho mt cch t nguyn ngay c khi c nhng
cng vic kh khn.
Ngay c khi chng ln, trong mi trng hp chng u phi thc hin mt s p buc t thn. Vi nhng vic m
chng khng thch th khi cn cha m phi thc hin mt s p buc i vi chng, nhng nn nh nhng, t nh v kn o.
Vi mt vi trng hp phc tp hn nh t la bn cnh mt ng rm l rt nguy him, t ng ly tri cy trong vn
ngi khc l vi phm n quyn s hu ca ngi ta... Trong nhng trng hp tng t nh vy th cha m cn phi c
mt s gii thch c tnh c l, nu khng s chng mang li kt qu no. Nu p dng mt cch gii quyt nghim khc v
qu cng rn ngha l s dng mt v kh e do d di hnh thc ny hay hnh thc khc u l v ch. Tuy nhin chng ta
vn khng loi tr khi cn vn phi c mt vi k lut nghim khc rn e chng, v theo nh nhng nh chuyn mn th
ngay t nhin cng thng s dng s rn e. iu gip cho chng ta trnh mi him nguy nh nhng ci gai l mt v
kh e do vi con ngi v chng c th lm cho chng ta au n.
Thi phn i khng ng tnh l phng php kh n gin nhng kh hiu qu v tr nh bit rng s an ton ca
chng ph thuc phn ln vo s chp thun ca ngi m. Nhiu khi ch cn ni rng "m khng thch con lm nh vy" l
c hiu qu. Nhng c mi bui sng chng phi nghe nhng li rn e th dn dn s lm chng mt cm gic an
ton. Cc nh chuyn mn cho rng i khi cng phi cho chng nm th mt ci t vo mng nhng phi l mt ci t
lnh (bonne fesse) m khng cn phi ni g thm. l cch lm thc tnh tm thn chng.
S khen ngi v nhng cnh co l nhng phm tr ngang hng vi s ng tnh v s phn i.Nhng d bo phng
nga cng rt cn thit m khng mt ai c th t chi c v n gip cho tr nh trnh nhng him nguy nh khng c
n nhng g khng m bo v sinh, nhng th c cht c nh hoa qu di, nh nm c. Khi ra ngoi ng ph cn ch
trnh xe c ko gy ra tai nn. Vi mt em gi vo tui dy th cn phi phng c thai sm v thiu hiu bit hay sng
bung th.
Tm li mi k lut i vi con tr u cn thit v khng ngoi mc ch l lm cho cc em c mt cuc sng lnh mnh.
Bn cnh s d phng cn c vn e do. Hai vn ny rt khc nhau. Bng s d phng cho tr nh, chng ta lm
cho tr nh phi ch n nhng hu qu trong tng lai i vi nhng hnh vi ca chng. Bng s e do ngi ta p t
ln chng. Nhng s e do mang nng tnh c nhn nn kh c chp nhn. Tuy nhin theo cc nh chuyn mn cng c
trng hp c bit phi s dng khi bit chc chn rng nu khng s tht bi khng th cu vn c. V d khi b m
tuyn b vi nhng a tr ng ngc rng: "Nu con khng chi ho thun vi cc bn th m s khng cho con chi na".
Mt s e do nh vy t ra cng l mt li cnh bo v t con tr ng trc mt s la chn. Nu chng lm cho ngi ta
khng th chu ni bng cch c tip tc nh c th iu chng phi hng chu l xng ng v ci hi l khng ng k so
vi vic tm mi l l thuyt phc chng. Nu chng cm thy s e do v s trng pht l bt cng v chng tip tc
khc lc th cn phi nghim hn na nh "nu khng nn th m s phi nht con vo trong bung ti". Cui cng chng cng
khng dm tip tc khc na mc cho i vi n l khng d chu g.
S trng pht c mt v tr c bit nhng ni chung l chng ta khng nn lm dng chng. iu quan trng l phi tnh
n kt qu ca hnh vi l ng lm cho cc em cm thy nh l mt s tr th. Tr em ni chung l rt thch mt ci g
m chng hy vng c c nim vui v c kt qu. Nhng nu nh trong cc h qu ca vic lm ca chng li c s trng
pht hay mt nguy c b trng pht th chc chn l chng s chng lm na, v mong mun ca chng s khng thc hin
c.
Cc nh chuyn mn nhn nh chng ta rng bt c mt hnh pht no cng phi c tnh ton k t trc. Lm dng
nhiu hnh pht nh t vo mng chng s lm cho con tr cm thy v l khi chng b n. Vi tr nh th mt s rn e c
tnh cch d phng s c thm mt ci li na l gip cho tr phi t quyt nh ly. chnh l bn cht ca mt nn lun l
m chng ta mong mun. Chng phi cn nhc v la chn gia hai tnh hung, hoc l cha m cho chng chi vi nhng
chi t tin m chng ao c hay l khng cho chng tip tc c chi na. Vi nhng a em trai c thi quen khng
vng li th chng cng thc c mt hnh pht ang ch i chng. Chng trng ch vo s may ri v khi ngi ta pht
hin ra th chng sn sng chp nhn hnh pht xng ng. ng nhin iu khng lm cho chng bn khon v kh
chu.
Mi s khen thng cng nh hnh pht phi c thc hin kp thi. Nu cho n tri i khng c thc hin ng
lc th tm quan trng ca n s khng cn na. Khi tr nh khng cn quan tm n nhng khen thng hay hnh pht
na. Khng ch hnh pht phi tng ng vi li lm m cn phi tc thi. V th mt a tr phm ti trn ng ph ch
v mt khin trch ca ngi cnh st cn c gi tr hn nhiu nhng li phn xt ca quan to v khi tr nh chng cn
quan tm g n nhng li khen, ch na. S trng pht ch l vic lm cng bt c d khi m ngi ta khng th b qua
c cho chng cng nh c nguy c chng ti phm. Tt c nhng k phm ti u hiu rng chng s b pht hin vo
mt lc no nn chng tt cnh gic v xa lnh nhng ni c nguy c d b pht hin. iu cng thy xut hin
nhng tr nh.
Mi hnh pht u khng c qu nghim khc cng nh qu nhu nhc. Nu qu nhu nhc th k phm ti s cho l
chng c g l quan trng v cng chng c g l ng ngi c. Vi nhng bc cha m th khng nn p dng hnh pht
e do tr nh tr thnh tr l. iu ch khuyn khch s khng vng li chng. Nu hnh pht l qu nng s lm cho
chng cm thy nh l mt s bt cng, nu nh chng cha thng sut. V d mt em nh c nung chiu, nh li giu c
nn em mun g cng c k c nhng chi t tin. Mt hm ht tin em nh ny ly cp tin ca bn cng lp nn
b c gio pht vi mt hnh pht va phi vi li lm ca em v em chp nhn. Nhng khi v nh li b cha m pht nng
hn. iu lm cho em cm thy l bt cng v em b pht trng ri. Ci "hn" theo em trong sut cuc i v lun
ngh rng cha m em khng c tnh thng yu i vi em v em quay lng li vi cha m em.
Cho nn mi hnh pht khng c to ra mt ci h su ngn cch chng v cha m, v iu lm cho cc em lun
trong tm trng s hi v ght b mi ngi. Gp trng hp nh vy th iu quan trng l cha m phi tm hiu cho cn k
iu g dn cc con mnh n nh vy.
Cng khng bao gi nn p dng mt hnh pht m khng ni r vi cc em trc l do cc em b pht, ngha l ni r ci
li m em phm phi. Khi hai a tr nh nhau th khng phi lc no li lm cng thuc v a tr m chng ta nhn thy n
nh bn. Khi mt em thiu nin n cp hay ni di th bao gi cng c l do ca n. Xin cc bc cha m hy tm hiu v pht
hin cho ra l do . Mt tn v li cn tr hnh hung mt c gi. C th l do b c nh n v n tm cch tr th. ng
nhin cn phi ngn chn hnh vi ny nhng khng phi bng cch ln u chng mi s cnh co, cng nh mi s
trng pht.
Ni chung th nhng phng php gio dc tch cc bao gi cng mang li nhiu iu thch hp hn l nhng phng
php tiu cc. Nhng hnh pht, nhng li cnh co, s khng ng tnh hn ch nhng hnh vi xu. Cn nhng li khen,
nhng phn thng, nhng li ni ngt ngo khuyn khch nhng iu tt lnh. Tt c nhng iu ni trn l rt hiu qu v
rng n gip cc em c nhng hnh vi t nguyn, t gic. Nhng hnh pht v s khng ng tnh th tri li n nh l mt v
kh gy ra s s hi thng lm t lit tr nh v n lm cho cc em tr nn e d khng dm lm bt c mt vic g.
Nhng ngi chuyn nui dy th hiu rt r rng nhng kch thch tch cc, nhng phn thng u c hiu lc hn
nhiu nhng n roi. Nhng bc cha m cng nh nhng thy c gio tic rng li cha hiu ht ngha cng nh tc dng
ca nhng vic lm mang li ngha tch cc .
Mt s khng t nhng nh chuyn mn phn i nhng cnh co. V th c khng t nhng thy c gio, nhng nh lun
l hc mun c mt phng tin no ch ch ng cho cc em m khng cn n nhng hnh pht cc loi. ng
nhin chng ta nn khuyn khch nhng tt p . Mt v d m nhng ngi c nhng tng tt ny nu ra xem
chng cng khng i hi chng ta nhiu lm m ch cn t mt cht trong li n ting ni vi cc em l mang li hiu
qu tng i r rt. Gia hai cch ni di y chng ta nn chn cch no c li hn trong vic gio dc con tr. Mt
ngi m bo ngi con mnh nh sau: "Hy gip m ra bt a, sau m s a con i chi cng vin" hay l "hy ra
bt a i nu khng tao s cho n n". Gia hai cu ni trn c mt s khc bit rt ln i vi con tr. Mt v d khc:
"khng c lm nh th nu khng th s n n" v "nu m l con m s khng lm nh th v rng n khng thch hp".
Trong cu ni th nht ngi m s dng s e do v s s hi. Trong cu ni th hai ta thy n kch thch s chp thun
v s t tm ra l l ca cc em.
C/ nguyn tc th ba m nhng nh tm l hc gii thiu vi chng ta l nguyn tc v s t do.
Chng ta ni n nguyn tc k lut trc khi ni n nguyn tc v t do cng l trnh mt s hiu lm thng
thng v ngi ta thng cho rng k lut v t do l hai i cc khng th no dung hp c vi nhau. Nhng vi ci
nhn thc s khoa hc th hai phm tr li c th kt hp c vi nhau theo mt cch no hp l th ngi ta c th
to ra mt xung lc v cng to ln v c hiu qu trong cuc sng. Nh m ngi ta c kh nng trong mt chng mc
no lm ch cuc sng ca mnh. Nhiu nh trit hc cng biu hin mt quan nim v t do tng t nh Marx. T do
l tt yu c nhn thc ngha l t do trong tnh quy lut ca n. Cn trong i sng x hi th t do chnh l t do
trong k lut v k lut cng phi l mt th k lut khng trit tiu t do.
Ngay t nhng trang u tin chng ta s b ni n s cn thit phi cho cc em ln ln v pht trin trong t do
nu nh chng ta mun cho cc em mt sc kho v tinh thn l tng, trnh mi ri lon v tm l. iu ch c nhng
ngi lm cha lm m mi c th mang li cho cc em mt cch tt nht nhng c hi t mt s t do chn chnh m
chng ta mong mun.
Chng ta phi tha nhn rng iu quan trng u tin l cc em c mt nhu cu c t do trong tt c cc mt hot
ng ca chng. Ni nh vy l v qua nhng kinh nghim v nhng khm ph m nhng phn x c iu kin c pht
trin. ng thi cng l mt nhu cu chng thch nghi vi nhng iu kin sng. Cng cn cho cc em c th
hin mt cch t do nhng xung lc cng nh nhng cm xc vn c bm sinh ni cc em. Cc em cng c ci ham mun
c chp nhn, c yu, c lo u, c t m. Ngha l nhng bn nng v nhng cm xc s cp y phi l sui
ngun ca sc mnh t nhin chin thng mi vt cn cng nh mi kh khn trong cuc sng.
Tt c nhng tim nng u rt khc nhau v mi ci li c mt chc nng ring bit hon thnh. Nhng tim nng
khng tn ti v chnh n m s dng cho ton b nhn cch v phi cng hng v mt mc ch chung.
C th con ngi c dng ln l nh nhng c quan ph tng khc nhau, nh phi dng cho s h hp, d dy dng
cho tiu ho, tim dng cho s tun hon ca mu. Tt c nhng ph tng u c nhng nhim v khc nhau thc hin
v chng cng khng tn ti v chnh n m s dng cho ton b c quan ph tng. Cng nh th i vi nhn cch con
ngi, cc chc nng cng nh nhng kh nng khc nhau l nhng ci khng ging nhau v c nhng chc nng ring vn
c. S s hi dng vt khi gian nguy, s tin cng nhm chin thng k th, tnh t m dng tm hiu khi ng trc
mt ngi bn hay mt k th, mt i tng d chu hay kh chu. Mi mt yu t tn ti s dng cho nhng mc tiu
ca nhn cch trong tnh ton b ca chng. Tt c nhng ci khng th c thai nghn bn ngoi nhn cch. Tri li
nhn cch cng khng th hnh thnh m khng c nhng bn nng nhng nng lc . Nh c s kt hp cht ch m
nhng nng lc t nhin cng vi nhn cch tm c s t do v s hon thin ca chng.
Theo cc nh chuyn mn th s t do ca nhng bn nng, nhng kh nng l lun tng ng vi s t do ca nhn
cch. Nhng cng phi vi mt iu kin l tt c nhng xung lc c bn phi dng theo mt hng ni chung l tt. Hn
na t nhin cn cung cp cho tr em mt phng tin kt hp tt c nhng tim nng v hng chng theo mt mc
ch chung. T nhin cn to dng trong tm hn cc em ci siu ti trong qu trnh ng nht vi mt tng n nh, c
vai tr hng dn v nh mt phng tin kim sot. Nh ton b nhn cch c t do theo ui mc ch ca n.
Chnh t nhin cng gip cho con tr tng bc s dng mt cch hiu qu nht nhng nng lc ca cc em vi s tr
gip ca tr thng minh, c tng tng v l tr ca chng. ng thi cc bc cha m cng phi theo di xem s t do cc
em c pht huy c nhng chc nng cao cp m t nhin dnh cho con ngi hay khng. Nh nhng chc nng cao
cp ny m cc em trnh c s dn dt ca nhng lc lng m lo ca ci bn nng. T cc em cha th nh ot
c mi vic m nn cho cc em t quyt nh ly mt s vic no . Khng nn quyt nh thay chng m tt hn l
nn cc em suy ngh v t quyt nh ly mt mnh vi s khuyn khch hc tp. Xin hy to cho cc em nhng iu
kin v hon cnh thun li. Chng ta cn bit rng t nhin c th gip mt cch c hiu qu lm ny n ni cc em
nhng tnh cch in hnh tt rt c li cho s pht trin nhng hot ng c bn m cc em cn n trong tng lai. Nhng
tnh cch in hnh ny c th hin thng qua nhng tr chi c lp i lp li nhiu ln, c hon thin trong nhng c
ch cng loi cho n khi hnh thnh thi quen tng ng.
Khng nhng th t nhin cn sp t sao cho nhng in hnh khc nhau khng hot ng cng mt lc. Mi ci in
hnh c xut hin ph hp vi tng giai on pht trin ni cc em. Vo mt tui no th hoc l tinh thn tin cng,
hoc l c tnh, hoc l tnh x hi c ny n. Tt c nhng yu t phi c thi gian chn mui to nn mt s hi
ho trong nhn cch. Cha m c nhim v mt n tng giai on v to s thun li cho chng th hin. y c mt
nguyn tc m chng ta thng gp trong thc t. V cng l mt nguyn tc rt quan trng khng th khng ni ti. l s
t pht trc vn k lut.
T nhin lm ny sinh nhng ti nng ca tr em thng qua nhng tr chi gii tr. N cng c th biu hin mt cch t
pht, mt cch ngu nhin nhng kh nng mi trc khi c nh hng thng qua nhng kinh nghim, hay thng qua l
thuyt sch v. Cc nh chuyn mn trong cc lnh vc khc nhau thng p dng phng php ny trong o to. Ngi ta
c cho cc em hot ng t do mt cch ngu hng cc t cht, cc kh nng t nhin pht huy mt cch ngu nhin.
Sau ngi ta mi cung cp nhng l thuyt sch v cng nh phng php cho cc em gip tng em pht huy tt nht
nhng s trng hay hn ch nhng s on ca tng em. Nh vy l k lut i sau ci ngu hng. Tuy nhin cng khng
c lm dng phng php ny v cng c th bin nhng ci ngu hng , nht l nhng ci c hi tr thnh ci tt
khng th khc phc c. Trong th thao, trong ngh thut, trong hc tp vn ho, cng nh trong nh hng ngh nghip
ngi ta thng p dng phng php trn nhm pht hin ti nng cng nh nhng khuyt tt c th c nhng nh
hng cng nh nhng phng php thch hp nhm gip cc em. Vi mt nh hng cng nh nhng phng php,
tt nht l lm cho cc em tip nhn vi s thch th nh mt nim vui bt ngun t tri tim ca cc em m khng c mt s
p buc th bo no.
Cng v th theo cc nh chuyn mn th phng php tt nht c hiu qu cao l hy mt cch t pht, mt cch
ngu hng, sau mi l nh hng v k lut (nguyn tc, nguyn l v phng php khoa hc). Trong cuc sng sinh
hot hng ngy cng nn p dng tinh thn trn. V nh mt em b gi thch lm bnh nh m chng thng lm. Xin hy
cung cp bt v nc cng nhng ph gia khc cho em t lm ly theo cch ca em. Khi cn chng ta s hng dn v
ch bo thm v phng php em bit cch lm tt nht. Sau nhiu cng trnh nghin cu cc nh chuyn mn i n
kt lun sau. Hin c hai trng phi o to trong ngh thut trn th gii hin nay. Trng phi th nht ch trng cn p
dng mt cch nghim ngt ngay t u vi cc em theo hc ngnh hi ho cch v theo bi bn nh. Kt qu l rt t cc
em theo hc trng phi ny. Trng phi hin i c nhiu ngi ng tnh hn l xin hy cho tr em chi vi mu,
v nhng con vt, con ngi, nhng phong cnh, nhng sinh hot theo cch ca cc em. Sau mi dy cc em v k thut.
Kt qu l nhng bc tranh ny c nhiu sc sng hn hn so vi cch o to theo trng phi thc nht. Kt qu cui
cng l nhng bc tranh theo trng phi th hai va ng k thut li va c sc sng cao hn nhiu. Nh vy l tnh t
pht, ngu hng thng xut hin trc vn v k lut. V vy chng ta cng ng qu ngc nhin khi thy mt em b
ci ny, p ci khc hoc lm bn ni ny hay ni khc. Ngha l nhng hnh vi ca mt a tr nhng li khng khc g
hnh vi ca nhng con vt. Din bin ni trn l thng tnh v khng th khc c vi cc em cn nh tui. Cc em khng
th ngy mt ngy hai c th chuyn t trng thi t nhin sang trng thi sng ca mt thnh vin trong mt x hi c k
cng ngay c. iu khng nhng l khng th c m cn l khng thch hp, khng tho ng v nhng xung lc
bm sinh v nhng t cht in hnh nht thit phi th hin mt cch t pht ri sau mi c k lut c v mi
hng c chng vo nhng mc tiu cao hn. Tr em hc cch thnh a tr l bng cch bt chc s l ca
ngi ln.
tr thnh vn minh m khng mt sc lc cng nh nng lc ca nhng xung lc t nhin khng phi l mt cng vic
d dng v i hi phi c mt s kin nhn. c mt s tin b cho mt nn vn ho ra bit bao bi ton kh. Nu
chng ta mun xy dng mt nn vn ho c mt s an ton cao hn t tin chng ta ng nhin chng ta khng th ch
vo sc mnh ca nhng bn nng nguyn thu. xy dng mt nn vn minh, chng ta khng th trng ch vo vic tiu
dit mi th vt hoang d xung quanh chng ta. Vn l chng ta phi lm nh th no cho nhng sc mnh t nhin
khng trnh c s kim sot ca chng ta v khng th gy cho chng ta nhng kh khn mi. Lm th no cho nhng
nng lc t nhin i vo mt hng ng chng ta c mt nn vn minh thc s. Nh tm l hc McDougall chng
minh rng chng no nhng sc mnh t nhin hon thnh s mng vn c ca n, chng c th c li cho nhng t
tng bc cao. Tinh thn tin cng lm ny sinh ra ch, tnh t m c dng cho nhng tm ti khoa hc, tnh mu t tho
mn ngi bnh, s s hi ra nhng phng tin t v, tng ganh ua khm ph c nhn. Freud t lu gi qu
trnh vi ci tn l s thng hoa (sublimation). Ni theo mt cng thc y hn, cc nh tm l hc a ra mt cch
din gii sau: nhng xung lc v nhng bn nng nguyn thu u c khuynh hng mn nhng hnh thc tin b hn. Tt
c nhng iu c ny sinh mt cch t pht v ngu nhin rt t nhin trong qu trnh tin ln nhng Freud khng
nh l mang tnh v thc. Nhng nhng n lc l mt nhim v kh khn. Cng nh mi tin trnh din ra trong t nhin,
s c v, ng vin l v cng cn thit. V th y l nhim v ca cha m nhm hng dn nhng nng lc ca cc em
theo con ng v nhng mc tiu c ch ph hp vi i hi ca cng ng.
l tt c nhng ci m k lut phi m ng.
 kt thc phn mc ch v nhng nguyn tc chnh chng ta hy tham kho my li nhn nh ca mt nh th ngi
Ba T, c cch y t 1.600 nm n 1.700 nm nh sau:
Cc bn c th cho con ci bn tnh yu, nhng khng nn cho chng t tng ca bn v chng c t tng ring ca
n.
Cc bn c th che ch thn th ca chng, nhng khng phi tm hn chng v tm hn chng s c tr trong chng vo
ngy mai.
Cc bn c th p con ci bn tng t nh bn, nhng khng tm cch lm cho chng ging nh bn v cuc i khng
quay li v pha sau v khng chm li qu kh.
Mong chng ta hy khm ph ci tinh thn trong nhng li nhn nh thn tnh trn gi ly ci hn ca chng.

II. S CHN MUI V MT TM SINH L CA TR TH.

1. NHNG T CHT T NHIN BM SINH.
Trc khi bn n qu trnh chn mui v mt tm sinh l ca tr th, chng ta hy bt u bng vic tr em c trang b
nhng g khi chng bt u cuc sng ca chnh n.
Cc nh chuyn mn cho rng tr em khi vo i chng cng cn c trang b nhng g nh l nhng cng c chng
c th t sng. l nhng hnh vi phn x, nhng bn nng, nhng cm xc v s thng minh, v l l v c v ch. Tt
c nhng cng c c coi l nhng phng tin sinh hc thch nghi vi thc ti v cng c rn luyn trong tinh
thn ca chng. Tt c nhng cng c ni trn c xem nh l nguyn liu hnh thnh nhn cch cc em.
Mt s trong nhng cng c cn trng thi nguyn thu nh bn nng thc y tr s sinh bm cht ly ngi m
nh nhng con c bm vo tng v n lun c nhu cu c sng trong quan h thn thit vi ngi m. T chng
lun c cm tng c che ch trong s an ton. Nu nh chng b tc ot mt ci cm tng , chng s ri vo mt
s xao xuyn m cc nh chuyn mn gi l s lo u b chia la, mt s xao xuyn b chia la (angoisee de sparation). T
c th dn n mt hnh thc no ca bnh thn kinh khi tr khn ln nh s hi khi ra khi nh m cc nh chuyn mn
nh ngha nh l mt s s hi nhng khng gian rng ln ca nhng ngi lun s b mt lin h, mt s tip xc. Ngi
ta gi nhng ngi nh vy l nhng ngi c t cht hng ng, ngha l khuynh hng th hin bi mt c quan ni
tng no hot ng theo mt hng ring bit. V d nh s di c ca nhiu loi chim hay loi c, v l cy hng v pha
mt tri.
Nhng s hng ng ni chung l cn v rt l qu nhng cui cng li l c hi v nguy him. Vic di c ca mt loi
chim no n mt loi chim no n mt vng kh hu rt thch hp vi chng l iu c li cho chng. Nhng trn
chng ng di c di ngy thng li gp nhng bo t m bn nng ca chng khng gip c g cho chng. V vy cc
nh chuyn mn cho rng mt sinh vt ch thch nghi c vi mt hng hot ng nht nh th tnh mng lun b e do.
Mt ngi c gi l hng ng cng nh vy v h ch c th thch nghi c vi mt kiu lin h, mt kiu tip xc no
s l rt nguy him trong cuc sng sau ny. V vy ngi ta cho rng hng s hot ng ca mnh vo mt hng ring
bit no l cn, l qu nh l cy hng v mt tri. Nhng li l c hi v nu khng c nh sng mt tri th chng kh
c th tn ti mt cch bnh thng c. T ngi ta cho rng cn phi b sung mt ci g l nh vy.
Hnh vi phn x c tr s sinh thc hin trong sut nm u t khi lt lng m. Khi tr s sinh phn x hon ton
nh mt sinh vt. Nhng c im ca hnh vi ny nh nut, th, khc, nhng nhp p ca tri tim, s hot ng ca rut,
s co dn chn tay khi ng phi mt vt g, b nn khi b ng c, nhng ci chp bo v mt u l nhng cng c t
v. Nhng nhng hnh vi phn x li khng c kh nng p ng c tt c nhng hot ng ni trn. Hn na s lng
nhng phn x m t nhin cung cp li rt hn ch v nhng phn x ny li khng sc p ng mi tnh hung ca cuc
sng. V th phi c ci g b sung vo. V t nhin b sung cho cc em nhng phn x mi. l nhng phn x c
iu kin c xc lp nh kinh nghim c t bi cnh sng. Nhng con bm t bit cch co cnh li khi b nm vo la
nhng ln sau. Vi tr em, nu la bn gn, chng tm cch trnh. Nu em b con ch hay mt ngi xa l e do, chng s
tm cch khng li gn. Nhng thi quen c ny n v hnh thnh t nhng phn x c iu kin. Chai sa kch thch s
hot ng ca rut nh hnh vi phn x. Vic luyn cho cc em i i tin cng tng t. Sau mt i ln t em ngi vo b
em i i tin th mi khi c t ngi vo b l em t ng i tin, thm ch bng nhng phn x c iu kin ngi ta
cn luyn cho cc em i vo nhng gi nht nh. Cng nh th, ngi ta cn luyn cho cc em ch n vo nhng gi nht
nh vi mt s ln thch hp.
Cng bng nhng vic lm, ngi ta cn gip cho cc em hnh thnh nhng thi quen khi chng c tip xc vi nhng
tnh th x hi khc nhau. y hon ton khng c bt c mt s p buc no i vi cc em. C th ni trong mi lc tr
em u c th thc hin c nhng phn x mang tnh t pht, ngu nhin. Th th ti sao chng ta li khng tn dng ci
nng lc tri ph y cc em.
Vi mt con ch sn th ngi th sn c th luyn con ch bit du mnh khng lm ting ng ngay c khi con chim ct
cnh. V cng ch bng mt m hiu no con ch nhy ra v mi nhng khng n m li t di chn ngi ch, hoc
khng em du mt ni no . Con ch li thy l vui sng khi c lm nh vy. y cng khng c vn p buc.
S hnh thnh nhng thi quen ny c xy dng t nhng khuynh hng nguyn thu. Tt c u l nhng bin i v
nhng pht trin ca nhng bn nng bm sinh. Nu ngi ln cng nh nhng bc cha m quan tm dy bo chu o v
kin nhn th con tr s c c nhiu loi phn x nh vy. Cn ch rng nhng phn x c iu kin t c t n li
thng l c hi. V d tr em thng rt s hi khi c mt mnh trong bng ti li c nhng ting ng mnh. Nu c mt
ting st lm cho cc em tnh gic trong m ti th tip sau s c nguy c lm cho cc em s mi ting ng trong bng
m. Tm phn hc ch ra rng nhng loi kinh nghim thng l nguyn nhn ca chng bnh hay s. Chng s khi
b t vo chu nc tm. Chng s nc. Mt em b s c hi m khi mt con mo leo vo nm cng em trong ni, chng
rt s mi sc vt. Cc em cm thy b b qun, b ri khi cha m cho chng n. T s cm nhn lm ny sinh nhng
phn ng. Nu c tip din nh th cc em s c nhu cu ch hay gi l v t nhu cu s chuyn sang nhu cu
c hng. Nu khng c tho mn cc em s go ht lm reo.
Nhng cch ng x tr em cng t ng bin i do kt qu ca chnh nhng hnh vi ca cc em. Nh th l kt qu li
tr thnh nguyn nhn. Do con tr nu nh khng c cha m hay ngi ln gip chng vn c th t mnh rt ra
bi hc v hiu qu ca hnh vi ca chng.
S tho mn v s au n u l nhng gi tr sinh hc quan trng i vi vic thch nghi vi cuc sng. Thng thng
phi qua kh nhiu kinh nghim mi c c nhng phn x c iu kin nh phi nhiu ln lp i lp li, nhn thy chai sa.
Phi nhiu ln t em ngi vo b, chng ta mi c c nhng phn x c iu kin ni cc em. Vi s au n nh au do
b bng th ch au mt ln cng cho cc em lun cnh gic vi la cng nh con mo rt s nc lnh. Cn ch l
nu chng ta sa cha mt cch qu kht khe khi cc em i tin khng ng gi th h qu l khng th tnh trc c. V
s hi nn pht sinh bnh to bn v tn ti trong c cuc i cc em.
Tri li, s tho mn khuyn khch ng vin cn s au n ngn cm hnh vi ca cc em. Ni chung nhng kinh nghim
d chu l c li cn nhng kinh nghim au n nh bi thng chng hn l c hi. Tuy nhin cng c trng hp ngoi l
v s d chu s vui thch kch thch ni tr em nhng ci c hi nh nhng khoi cm tnh dc cc em thiu nin.
Nhng s khen thng to ra s tho mn, khuyn khch con tr phi c cc bc cha m thc hin rng ri v thng
xuyn.
Nhng s trng pht nh dng thc nh vo tay cc em ni chung l khng nn, mc d iu cha c coi nh l
mt quy phm tuyt i v n c th dn n mt kt qu khng hay l kch thch s ni dy ni cc em. Ni chung l nhng
tho mn cng nh s au n c th lm cho qu trnh bin i nhng t cht t nhin c rt ngn li.
Nhng cm xc nh ni s hi, s gin d, nhng khoi cm tnh dc v tnh mu t c th to nn nhng tin b i vi
nhng phn x c iu kin. Tt c nhng ci u din ra mt cch my mc v gii to c mt khi lng c gii hn.
ng v mt sinh hc th c tnh ch yu ca nhng cm xc bn nng s cp l phm cht ca nhng xung lc u th. V
th cc nh tm l hc nh ngha v nhng cm xc nh sau: Cm xc chnh l s tch t nng lng trc khi c gii
to. l thi im nhng nng lng ny c gii phng nh dng nc chy ni v, mi khng khng cn, l tt
c nhng chng ngi cn n c qut sch. Sau ni s v in lon ngi ta c th khai thc c nhiu iu khng th
tng tng c. Nhng cm xc c th mang li cho chng ta nhng sc mnh vt bc. N c hiu lc hn rt nhiu
nhng phn x v l v gi c th c thch nghi c vi cuc sng. Nhng mun tr thnh v gi nhng cm xc phi t
n loi b chnh n nhng ci khng cn thit. Nhng s khng khong in di khng phi lc no cng l mt phng tin
chc chn c th t c kt qu. Nhng ngi c nhng cm xc tnh dc qu mnh m khng th vt qua c
thng lm cho i tng tnh dc b au kh ch l vic lm v b.
Hn na nu nhng cm xc khng c kim sot th chnh nhng cm xc li chng ln nhau, nhng khoi cm tnh
dc vi s gin d, s s hi vi nhng khoi cm tnh dc. Kt qu l mt mt dn n nhng ri lon v nhn cch. Mt
khc nhng cm xc tr nn i lp vi nhau dn p ln nhau v cui cng l nhng ri lon thn kinh.
Hn na bo lc cng lm cho nhng cm xc s cp tr nn rt kh kim sot v lm cho vn thm phc tp.
2. VAI TR CA TR THNG MINH, CA TR TU
Mun cho s thch nghi trong cuc sng c tt th cn cn c thm mt ci g hn th. V ngi m t nhin tc tri
t ni vi chng ta rng Ta khng th cung cp mi th phn x cho cc ngi trong mi tnh hung ca s hin hu
ca cc ngi. Nhng phn x c iu kin t n khng nh vo mt lc no c th pht trin c, cc ngi c
nguy c b tt hu. Nhng cm xc c ch trc y s lm hi cc ngi. Do ta chp nhn cho cc ngi s thng minh.
Nh m cc ngi c th t gii quyt ly mi vic. S thng minh c th gip cho chng ta s dng ti a ci li ca
nhng cm xc ca chng ta. Ni chung l s thng minh c th dn dt nhng cm xc theo ci hng m chng ta
mong mun, theo ci ch m chng ta chn cui cng lm cho nhng cm xc c s dng mt cch c hu hiu
nht.
Vy th s thng minh l g v chc nng ca chng nh th no. Theo cch hiu thng thng, dn d th tr thng minh
l kh nng s dng c hiu qu tt nht nhng s hiu bit cng nh nhng kinh nghim ca chng ta. V d mt em nh
gp trn ng i mt con vt nguy him lm xut hin em mt cm xc s hi. Theo cch phn x t nhin nh ngi ta
ni l cho chn ln c m chy, v nh l n. Nhng chng may li gp phi mt vt hung d nh mt con b mng th vic
chy trn khng phi l mt gii php c hiu qu, v con vt chy nhanh hn ch b. Tt nht l tro ln mt cy cao no
gn nht. Nhng nu con vt li l mt con rn hay mt con vt no tro gii v nhanh hn ch b th ch b khng cn cch
no khc l s dng tr thng minh ca mnh t gii thot. Mt v d khc thng thng hn. Mt em nh m vi nc cho
nc chy. n khi nc y trn ra sn nh. Em khng bit khc phc bng cch no v ngi ta mi dy em cch m vi
nc. Khi ngi m ch cn nhc l nu ngi ta dy cho con cch m nc th by gi con hy s dng tr thng
minh ca con ng vi li. Vy th lc ny mc ch l ng vi li v tr thng minh phi p ng cho c mc ch .
Tr thng minh l mt phm cht bm sinh vn c. Chng ta hoc c tr thng minh hoc l cha. Chng ta cng c th
c nhiu hoc t tr thng minh. Nhng v tr thng minh l mt phm cht bm sinh nn chng tn ti vi chng ta t khi sinh
ra cho n khi cht. Theo cc nh tm l hc th kh c th bin mt a tr n n thnh mt ngi thng thi c.
Nhng mi hiu qu li ph thuc vo cch m chng ta s dng n. T ny sinh vai tr ca s gio dc.
Chng ta cn nh rng tr thng minh v s hiu bit khng phi l mt. Tr thng minh l mt nng lc bm sinh gip
chng ta nm c tnh hnh v ngh ra nhng cch thc t c hiu qu. Hiu bit l nhng ci chng ta c th hc
c. Trong mi trng hp tr thng minh v nhng hiu bit lun c mi quan h tng h rt cht ch. Bi mt l n
gin l s hiu bit l rt rng cn tr thng minh l ci rt hu hiu. Ci c ngha to ln hn c l tr thng minh, l ci gip
chng ta c th s dng mt cch tt nht nhng hiu bit m chng ta c c. Nhng v d m chng ta ni ti trn
chng minh iu . Chnh s hiu bit gip cho em nh bit rng con b chy nhanh hn ch v con rn leo cy tt hn
em. V vy lc ny l em phi s dng tr thng minh ca mnh c th chin thng hai con vt trn. V th ngi ta thng
ni mi ngi l nh nhau, nhng li c ngi mnh hn ngi khc. l nh s thng minh ca ngi ny hn ngi
khc.
Vn l hy thch nghi vi hon cnh tu theo nng lc ca mi ngi. Tr thng minh c th hin theo hai cch. Tr
em th hin tr thng minh ca mnh theo cch ring ca chng nm cho c hon cnh m khng cn chng phi nhc
li nhiu ln v mt s vt. Khi cc em c thc thc hnh th chng c th d dng tng tng nhiu cch t c
mc tiu. i khi ngi ta cng bt gp nhng c nhn ny hay c nhn khc nhng phm cht khc nhau. C ngi c
kh nng nm bt tnh hnh rt tt nhng li khng c kh nng gii quyt tt vn . Cn ngi khc li t ra hon ho khi
gii quyt vn lun i i vi s nm bt. l nhng trng hp c nhng em trai hay gi nm bt vn kh nhanh v
lm th no thc hin tt nht nh iu khi chic xe hi, v mt ci sm thng, i nht mt qu bng b ri xung h, hoc
bi ngc dng v cc em ny thc hin kh hon ho.
Nh chng ta ni, mi tr thng minh ch thc u c quyt nh bi mc ch hay mc tiu nh, ngha l phi
t cho c i tng m mnh ra. V th vic thc hin mt cch c ch nh ngha l theo ui mt cch c thc, mt
cch kin tr t cho c mc ch . Phn ln nhng quyt nh quan trng u c quyt nh t trc trong u
chng ta. Chng ta mong mun tho g tt c nhng vng mc trong tng tnh hung tho mn s t m khoa hc ca
chng ta v nui dy tt con em chng ta. Ngay t u chng ta phi gio dc cho lp tr cch thay i hnh vi tu thuc vo
tng i tng bng cch quan st v d nh nu mun mua ci g d ch n gin nh ci bnh, ci ko cng phi xem kh
nng ti tin ca mnh c p ng c khng. Hoc nu nh chng khng cho cc bn khc chi chung nhng chi ca
n th cc bn cng s khng cho n chi chi ca chng.
Theo nhng nh tm l th vic theo ui mt mc ch l cch tt nht hc cch lm ch bn thn mnh.
Chng ta cn phn bit tr tu v tr thng minh. Mt a tr c tr tu l mt a tr c kh nng pht minh hay n gin l
ngh ra nhiu ci, ra nhiu iu. N khng nht thit l a bit cch ln xung xe nhanh hn, cch vt qua mt ci h, thm
ch bit c h thng n by. Tt c nhng ci ch l phm cht bm sinh. Theo nhng nh chuyn mn th tr thng minh
theo mt ngha thng thng ch l mt phm cht ca thc hnh nhm gii quyt nhng vn ca thc ti. Cn tr tu
c nh ngha nh l mt phm cht bm sinh dng t chc nhng hiu bit. Chnh tr tu l ci c kh nng khm ph
ra nhng iu k diu trong tt c nhng lnh vc khc nhau ca khoa hc v cng ngh. Nu nh con ci cc bn khng c
tr tu th cc bn cng khng nn phn nn v chng. C th l chng c nhiu tr thng minh v thc hnh. Nhng tr em c
phm cht thng minh v thc hnh thng l nhng a tr rt kho chn, kho tay. C rt nhiu tr em c tr tu nhng li
rt vng v lng ngng trong thc hnh. Tri li t nhng hiu bit nhiu mt chng li c kh nng pht minh, ngh ra nhiu
ci mi l. V th chng ta ni tr thng minh l vic p dng nhng hiu bit v nhng kinh nghim gii quyt nhng
vn c t ra trong cuc sng. Cn tr tu l vic t chc nhng hiu bit pht minh ra ci g , mt s sng to vi
ng ngha ca n. C hai phm cht ny u rt l qu.
Theo nhng nh chuyn mn th tr em t ba n bn tui c kh nng l l. Khi mt em nh ni ti sao em phi lm
th ny vi cha m th l em mun bit ci l l trong vic em phi lm. V hnh vi ca chng ch c quyt nh khi no
em tm ra ci l ca chnh em. V d em ni Em mun c chic xe p em i hc hay em i chi vi bn b khi em mun.
l mt cu ni c l l ca em. Trong nhng nm u ca thi th u, s l l, nu ngi ta mun gi nh vy, c hnh
thnh tip ni nhng kinh nghim. L l ni cc em i khi dn n mt s ngu bin v ch n gin l mt ci g xy ra sau
ci khc l kt qu ca ci din ra trc. Nhng s thc li l cch l l ca tr em. V iu khng c g phi lm chng
ta ngc nhin v l l ca cc em l t nhng kinh nghim ca chnh cc em. Trong khun kh ca nhng phn x c iu
kin chng ta thy khng c mi lin h no bn trong gia ting chung reo vi s tit nc bt, gia vic tip xc vi ci b
v vic i i tin. Nhng vi cc em th ch n gin l hai s vic ni tip nhau v ci sau phi l kt qu ca ci xy ra
trc. Tt nhin s n gin lun dn ti nhng kt qu khng hay. Thm ch c trng hp mt ngi bnh c day dt
khn ngui t trch mc l khng vng li nn lm cho ngi m cht, v ci cht ca ngi m xy ra sau s khng
vng li no khi b cn nh.
Trc gic cng nh s l l l mt phng tin rt ra kt lun. Nu c mt trc gic i trc s dn ngi ta i n
nhng kt lun m khng cn n thc nh mt phng tin hay l l m chng ta cm nhn. Trc gic ch n gin l
mt s suy lun ca tim thc cn l l li l mt s suy lun ca thc trn c s nhng s vic bit. Nhng tuyt i
khng c xem trc gic nh mt tr o thut. Trong thc t nhng trc gic u c xy dng trn c s nhng quan st
cng nh nhng kinh nghim c t trc m chng ta khng ti, tr thnh tim thc.
Tr em lun dng trc quan ngay c khi chng khng th l gii c. V d mt em nh thy khng c cm tnh vi mt
ng khch ch v trng ng ta khng my hp dn. Thy th ngi m gii thch cho em rng ng ta l ngi tt, cho m qu
th ti sao li khng yu ng ta c. Khng cn suy ngh g em tr li ngay rng con khng yu ng ta m cng khng cn l
l g. Theo nhng nh chuyn mn th c th em cng c l l ca em v em quan st v nhn ra rng ng ta ch ci bng
mi v khng ci bng mt. Li ni ca ng ta cng d nghe nhng ci nhn ca ng ta li c rng con b ny tht kh
chu. nhiu ln em thng thy ng ta n thm m em khi cha em i vng. Nhng lc m em t ra vui v phn chn
hn. Bng trc gic em cm thy nhng s ving thm khng mang li ci g tt p. T a em n nhng c cm
nh trn m khng c l l g khc. Cc nh chuyn mn cho rng s suy lun ca em l ng n v n c thc hin theo
tim thc.
Tt c nhng yu t m t nhin cung cp cho cc em thch nghi c din ra nh th no. Tt c chng u c
pht trin trong s ln ln ca nhng ph tng bc thp c iu chnh bi nhng hng hot ng v nhng phn x.
Nhng c quan ph tng bc cao c iu khin bng l l, bng tr thng minh, bng d tnh. Chng xut hin trc sau
theo mt trt t c sn ni tr em v ni cc em cng vn theo trt t ca ging ni. Cc bc cha m cn bit nhng yu t
v phi thc c tt c nhng phc tp ca s xut hin ca chng. S d nh vy v con tr thng by t thi khi th
bng nhng cm xc, khi th bng l l, hoc bng nhng phn x c iu kin, bng tr thng minh, bng trc gic, bng
ch, v thng c phi hp cng mt lc. Cc bc cha m cn lm g trong nhng trng hp trn. Nhim v ca cha m
l to ra c cc em mt khung cnh thun li, ngha l mt s thng cm tng ng v cung cp cho cc em nhng phng
tin cn thit cc em c th th hin mt cch t do, cng tng t nh mt ci cy khng b thiu cht dinh dng,
m, nh sng mt tri th chng s mau trng thnh.
3. S PHT TRIN T NHIN CA NHNG T CHT T NHIN
Tt c nhng iu trnh by trn c hai ni dung khc nhau m ngi ln cng nh cc bc cha m cn ch . l:
Th nht, kt lun chng ta rt ra l tt c nhng tim nng y u do t nhin cung cp. Chng bao gm tt c nhng t
cht bc thp cng nh t cht bc cao nh tr thng minh cng nh nhng cm xc. Chng u l nhng chc nng sinh
hc ni con tr gip cho cc em c th thch nghi mt cch tt nht trong cuc sng. Mt s nh tm l cng cha nhn
thc c vn ni trn v tm cch dy cho cc em nhng chc nng nh s ghi nh, nh tr thng minh, coi nh mt ci
g c th d dng c c bng s gio dc. y l mt vn cn bn thm nhng cng phi tha nhn rng vic gio dc
nhng chc nng ny khng n gin nh nhiu ngi thng ngh. Hin nay chng ta ch hiu c nhng chc nng
thng qua vic s dng chng. Chng ta khng th hiu c chng nh chng ta hiu c cu to con mt, ca tri tim,
Vy khi chng ta cha hiu c cu to ca nhng chc nng nh s ghi nh, tr thng minh th chng ta tc ng vo
u to ra chng. Nhiu lm cng ch l nhng khuyn khch ng vin. Chng ta ch bit chng thng qua nhng kinh
nghim qua qu trnh s dng chng nh s ghi nh gip chng ta s dng nhng kinh nghim qua, s tng tng gip
chng ta d on nhng kt qu ca nhng hnh vi ca chng ta v v.v
Vn Th hai m chng ta cn rt ra l cho qu trnh hot ng ca nhng tim nng ni trn c kt qu cao th x
hi v nhng bc cha m phi gip cc em bng cch ch ra ci hng c li cho s lnh mnh v tinh thn cng nh v
th cht c mt cuc sng hnh phc. Vic s dng nhng quy phm v lun l cng nh s tp luyn gio dc v rn
luyn cho cc em v tr thng minh nhiu lm cng ch c ngha h tr, khuyn bo trong mt chng mc no m thi.
Vn quan trng l c v ng vin, to iu kin cho cc em bng n lc ca chnh mnh pht huy ti mc cao nht
nhng tim nng t nhin .
gip cc em c tt trong qu trnh khn ln, x hi cng nh cc bc cha m cn bit s ln dn v s pht trin
ni cc em c din ra nh th no.
Ni chung mi ngi u trong qu trnh ln ln v pht trin c bit ni cc em. Ngi ta thng ni l cc em ln nh
thi, ln trng thy l nh vy.
a) S tng trng v pht trin
S ln ln, s tng trng (croissance) v s pht trin (dveloppement) khng phi l mt nhng thng th chng lun
i cnh nhau.
Theo nhng nh chuyn mn th s ln ln l vn kch thc nh cao thp, bo gy v ni chung l s ln ln
ca c th c xem nh l mt tng th. Cn s pht trin l ni n hnh thi (forme), n hnh hi. Ngha l s ln ln
c din ra ti mc no th c s thay i v hnh hi, v hnh thi. Chng ta c th dn ra mt v d m mi ngi
trong chng ta thng thy mt cch khng kh khn g. V d chng ta thng thy v s trong t nhin. Mt con su
tr thnh mt con nhng ri thnh mt con bm, ngha l con su ln n no th thnh con nhng v n no th
thnh con bm. Con nhng khc hn con su v con bm khc hn con nhng. Cng nh th con nng nc ln dn n
mt mc no th thnh con ch. Con ch khc hn con nng nc. l qu trnh khc nhau m bt c con vt no cng
phi tri qua. Vi con ngi chng ta th t tr s sinh n tui nhi ng, tui thiu nin, tui thanh nin v tui trng thnh.
l qu trnh thay i v lng dn n nhng thay i v cht, l qu trnh thay i t t n thay i t bin, nhng
bc nhy vt.
Ngi ta thng ni mt cch hi hc rng nu chng ta ch ln ln mt cch n thun th chng ta ch tr thnh nhng
a tr to ng. Chng ta cn nh rng s ln ln v s pht trin khng th tch ri nhau nhng li cn phi phn bit r
rng v ch c nh vy chng ta mi c th hiu c th no l tr em. Chng ta th hnh dung xem s vic s nh th no
nu nh ch c ln ln m khng c s pht trin hoc ch c s pht trin m khng c s ln ln. Mt a tr ln ln rt
nhanh tr thnh mt a tr lc lng nhng v tr khn li qu thp, tr thng minh khng tng ng vi mt c th to ln.
Qua nhiu cng trnh nghin cu nhng nh tm l u cho rng nhng ngi ln thng rt pht trin v tr thng minh.
Nhng a tr nh con thng thng minh hn nhng a tr qu to ln v c bp. Dn gian Vit Nam t bao i nay
thng c cu ni to u m di hoc khn qut i hay b nhng l b ht tiu v.v Ch c iu c th ngn ngn nh
nhng ngi ln l ci khng bnh thng trong qu trnh pht trin t nhin.
Hin nay s ln ln v th cht v chiu cao c th c vai tr quyt nh v tr ca tng em nh trong x hi hin i. V th
cc em c nam ln n u c ao c mt th hnh cao ln. c m tr thnh to ln c nhiu nh hng n hnh vi, cuc
sng cng nh nhn cch ca cc em. Trong th thao c rt nhiu nhng v tr cn nhng ngi to cao v kho. Nhng cng
c v tr cn n tr thng minh hn. Nu nh va thng minh li va to, cao v kho th ng nhin l l tng hn. Vi tr
em hm nay, cc em khng ch ngng m nhng ngi c mt thn hnh cao to v kho. Cc em cn ngng m hn nhiu
mt em ch vi thn hnh khim tn nhng li rt thng minh ngay c khi phi i chi vi nhng bn khc rt to kho hn
mnh. Vi tr thng minh cc em nh con ny c kh nng pht hin ra vn tng i nhanh trong nhng tnh th kh khn
v quan trng. Vi cc em gi nu c mt th hnh qu kh i khi l tr a vi cc em trai nghch ngm khi cn trn gh nh
trng. Ni chung trong cuc sng ngi ta thng ngng m mt qu c mnh mai, uyn chuyn trong mi hnh ng
cho nhng chng trai che ch. Hin nay tnh hnh c nhng thay i ng k khi nh gi con ngi thng qua v b
ngoi. V tr tu, tr thng minh hin nay c nhn nhn nh mt ca qu c bit. u cng nghe ni n tr tu. No l
nn kinh t tr thc, no l chnh quyn in t v.v
Ni chung l vn th hnh lun l ni m nh i vi sc kho tinh thn cng nh hnh phc qu nh b thng pht
sinh mc cm km ci. Ch ring vic xp hng trong mt bui trnh din bnh thng theo cch ngi cao ng trc ngi
thp b ng cui cng nh hng t nhiu n mc cm ni trn. Vn l phi lm cho cc em c mc cm ny hiu rng,
tuy th hnh thp b nhng cc em li c nhiu kh nng u vit hn nhng bn to cao trong mt s lnh vc nh trong hc
tp hoc mt s tr chi khc nh chi c, lm khoa hc hay ngh thut v.v Trong thc t ngi ta thng gp khng t
trng hp nhng ngi c th hnh nh b li chim nhng v tr cao trong bc thang x hi. Tuy nhin m c ca cc em
khng phi lc no cng thnh hin thc. Ngay c khi cc em nh b v th hnh c phn thng trong hc tp cng cha
chc xo b c ci mc cm km ci v th hnh. V th cc em ny b mt sc p v tm l m khng d g khc phc
c c th dn n mt qu ti lm cho cc em mt mi. T trng thi ny sang trng thi khc, mt s em tr nn kiu k
trc ngi khc v y khng phi l trng hp him thy. cng l cch phn ng li do km ci v th hnh ca cc
em gy ra.
L thuyt v s thua km v th hnh (I infriorit des organes) c Adler cp n t nhiu chng minh iu .
Khng t cc em sng trong tm trng nh vy sut c i mnh. Nhng n lc nhm cu vt li s thit thi lun tri
dy trong cc em.
S pht trin qu nhanh v th hnh cng thng dn n nhng ri lon v tm l. Mt em trai hay em gi mi ba tui c
th to ln nh mt thiu nin 16-17 tui nhng li c mt s pht trin v tinh thn tng ng th khng c g l bt thng.
Ngi ta khng th i hi mt em gi nh vy sut ngy vi nhng bi ton kh khan v i s hay hnh hc trong khi em
c nhu cu c bn trai v mong c gp nhau. Vi nhng em trai ln nhanh th lun b ro rc bi nhng khuynh hng tnh
dc i khi rt mnh nhng li khng c kh nng tng ng t ch. Theo cc nh chuyn mn th v mt thc hnh
chng ta khng th lm g c i vi nhng trng hp ni trn. Chng ta ch cn trng ch vo tr thng minh v nng lc
kim sot ca cc em pht trin tng ng vi th hnh ca cc em. Chng ta hy vng l mi vic s khng c g nghim
trng nu nh khng c mt s mt cn i no gia th lc v i sng tinh thn ca cc em.
Tri li s l khng bnh thng nu nh vi mt th cht cha chn nhng li c mt s pht trin qu nhanh v
tinh thn. Vi x hi cng nh cc bc cha m khi gp trng hp ni trn th thng l vui mng v t ho v nhng em nh
t tui nhng li c tr thng minh hn ngi, c mt s pht trin v tinh thn sm hn nhiu so vi tui, so vi th hnh. Cc
nh tm l hc nht l nhng ngi theo l thuyt v s chn mui (thorie de maturation) li thy vn khng n gin nh
vy. Chng ta th hnh dung xem iu g xy ra khi trong mt lp hc c mt em nh 12 13 tui ngi hc cng s ng
nhng em nh 16 17 tui nhng li ngang bng v mt tr tu thm ch c mt tri hn cc em khc. iu p vo mt
chng ta l gia cc em c mt s khc bit trong tm tng. y s kh c mt s ng u v tm hn cng nh v sinh
hot thng thng. Chnh iu dn n mt s c lp t nhin, mt s c n v pha em nh tui. Cc nh chuyn mn
rt lo ngi v trng thi tm l ny trong khi nhng ngi khc li cho l khng ng phi quan tm. X hi cn o to nhn
ti khuyn khch v ng vin cc em thn ng nhng cng nn quan tm n hu qu v tm l. iu ny l v cng quan
trng v ci con ngi thn ng rt c th tr thnh con ngi bnh hon sut i. Mt loi bnh gn nh l chng c
bnh tt g c nhng n ang gm nhm bc thin ti ca chng ta. Trong x hi khng thiu g trng hp bnh hon nh
vy nhng li c mt s ngi tn dng, cn mt s khc th kh chu v lo lng. Mt cu b c ti thc s t khi cn 8
9 tui. Ln ln ci ti y dn dn khng cn nh xa. Nhng cu ta li lun a ct vi cuc i, mt cch a ct c v nh
c vn ho rt t nh nhng li lm nn lng nhiu ngi i khi cn gy ra xt xa trong lng nhng ngi tng mong ch
nhiu cu b thn ng xa. Mt s ngi khc th cho rng cu ta l thn ng th s l thn ng vnh vin cng ra
sc xng tng. Ngi c tm huyt thc s l khng dm ni hoc l n trnh v nhiu l do trong c l do t nh l s
mang ting l ganh ght. T cng y cu b thn ng i xa hn, c nguy c khng g c th ngn c. T ch a
ct vi i i n ch cay nghit vi ngi khc bt k ngi l ai.
Vi cc nh chuyn mn th y l mt s chuyn gam, mt s chuyn mu tai hi ca ti nng xa theo mt hng mi
m mt s ngi ng nhn vn l ti nng thm ch cn hn th na. Vi mt s ngi khc th y l thc s l mt s trit
tiu ti nng ch thc m cu b thn ng ch l nn nhn.
Chng ta cn ch n mt li nhn nh sau y ca nhng nh tm l: Cc em nh cng nh cc con vt u c
khuynh hng tn cng nhng k yu, nhng k b thng, nhng k d hnh. V vy cc bc cha m v x hi cn lu tm
hn ch khuynh hng ny. Nu khng khi ln nhng khuynh hng ny tip tc pht huy tc dng di nhng hnh thc
mi c th rt l liu m cng c th rt t nh, rt c vn ho c v nh ngt ngo nhng li tht l chua cay. Chng ta ni
mnh yu y khng ch l v th cht m thng li l tinh thn. Cc nh nghin cu phng Ty nht tr l trng
hp ca Soren Kierkgard. Chng ta bit rng ng ny l ngi rt xu x v th hnh nhng li l ngi c tr tu. Khi cha
tr thnh ngi c ti, trc mt thin h ng ch l mt k v duyn. T ng ta lun sng trong mt s c n trin min
v chng c mt ai thm n ng ta. tr th i khi c ti v c tin ng ta mun mi ngi phi xng tng ng d
cho ng c khinh khi h n u. Ngh li cuc sng qua ng ta thy i tht l hi hc, chua cht. Trit l ca ng chnh
l phn nh tm trng va bi li va hi ca i ngi m ng l mt in hnh.
Theo nhng nh chuyn mn th mt s mt cn i d ch v th hnh thi cng gy ra qu nhiu phin toi v mt tm
tng. Nhiu khi nh l mt s trng pht ca Cha, gy nn nhiu ni m nh trong con tr. i vi em gi th cn phc tp
hn nhiu. Mt em gi ln nhanh v c chn mi sm. Cc em ny thng thp v hi to ngang so vi cc em c s pht
trin chm hn v cc em ny c mt s i lp gia cc hoc mn v tnh dc v nhng hoc mn v s ln ln. V th
nhng em gi ln nhanh v mt th cht li thng pht trin chm v phng din tnh dc so vi cc em khc. S ln
nhanh v mt th cht ny gy cho em s mt mi m ngi ta gi l s mt mi do ln nhanh v lm cho cc em c mt
s chm chp c v th cht ln tinh thn. Cc em ny thng vng v trong cc tr chi. V th ngi thy gio v th dc
cn hiu iu ny v cn c s chm chc trnh khng nn bt cc em ny phi lm i lm li nhiu ln trc cc bn b
cng lp trnh bt s ch ca mi ngi. C nhiu trng hp trong qu trnh pht trin tip theo nhiu em t ch bo
trn tr thnh nhng ngi ph n thon th. Tuy nhin nhng mc cm v s yu km v th cht lc cn nh cng khng
phi mt lc bin mt. C kh nhiu ph n tr thnh nhng ngi n b duyn dng vn lun lun b ci xu x ngy xa
m nh. Thm ch cn b nhng ngi bn c chm chc v ng nhin thng l nhng a bn trai tinh nghch. V th
chng ta khng nghi ng g v c m ca tr em l c mt th hnh xinh p cng nh tm quan trng i vi cc em. Hn
na cng l vn c nh hng su sc n sc kho v tinh thn cng nh hnh phc ca cc em.
Nu ni n th hnh chng ta cng khng th khng bn n cc em tn tt m chng ta thng gi l khim tt hay
khuyt tt. Vn ny c mt tm quan trng m chng ta cn quan tm l nhng vn v cm xc do tnh trng khuyt
tt gy ra. C trng hp mt em b lit mt cnh tay. B m vn l mt vn ng vin th thao nn tm mi cch p em
phi tp luyn vi khu hiu l hy qun i ci d tt m t coi mnh nh mi ngi bnh thng. Kt qu l em nh ny tr
nn rt kho lo c th bt c c qu bng khi ngi khc chuyn cho bng chnh cnh tay b lit . iu tht ng
mng cho m em. Nhng do phi t p mnh qu sc c v th cht cng nh tinh thn nn em phi chu mt s dn nn
qu mc v tinh thn v em tr nn mt em nh lun cm thy mt mi trin min. Vn khuyn nhng ngi khuyt tt hy
qun tt nguyn ca mnh sng cho thanh thn trnh nhng m nh c hi l cn thit nhng phi lm cho nh mi ngi
bnh thng li l mt chuyn khc nn cn trng, nht l li lm mt cch p buc th khng nn. th khi thy con mnh
lc no cng trong tm trng mt mi trin min li khng thng cm m cn khng nh nhiu ln rng con mnh khng
bng cc em khc v khng th lp gia nh c v.v iu dn em n mt tnh trng lun thao thc lo u bun phin v
ng nhin mt s dn nn v tm thn li xut hin mc trm trng hn. Bt c trong trng hp no cng cn trnh
nhng s dn nn v tm l. V trong trng hp ny cm gic v s mt an ton li bt ngun t ni ngi m. Cc nh
chuyn mn khuyn chng ta hy lm ngc li b m ni trn bng cch hy bnh tnh chp nhn ci khuyt tt con em
mnh cng nh mt em khc mc chng cn th v hy lm cho cc em tin tng cng nh khuyn khch em lm nhng g m
cc em c th, vi nhng hot ng v cng phong ph ang ch i cc em. Cc em s c php lm tt c nhng g cc
em thy cn v c li nht.
b) nh ngha v s chn mui
trn chng ta nhc ti l thuyt v s chn mui. L thuyt ni n s chn mui y l s chn mui v tm l trong
qu trnh pht trin ca thi th u.
X hi cng nh cc bc cha m u mong mun rng con em hc s ln ln khng ch v th hnh nh chiu cao, cn
nng m cn nhng nng lc mi c thc tnh trong chng. Mong mun l con em chng ta c pht trin thnh nhng
c th c c tnh thng qua nhng giai on pht trin ca cc em. Vn c t ra l s chn mui ny l mt qu trnh
ni tip t nhin mang tnh bm sinh m khng cn bt c mt s tc ng no khc c th thay th cho qu trnh t nhin
. Tr s sinh mt cch t nhin tr thnh mt tr nh, tr thnh nhi ng, thnh thiu nin, thnh thanh nin v tr thnh
mt con ngi trng thnh.
Nh nhng thnh tu khoa hc hin nay ngi ta bit c chc nng ca nhng qu trnh pht trin .
Vy th s chn mui y c hiu nh th no? Mc Graw mt nh khoa hc c nhiu thnh cng trong vic nghin cu
v tr th khng nh rng s chn mui c xem nh l mt s thc tnh v mt s n r nhng nng lc, nhng tnh
cch, nhng nt, nhng tim nng c t khi mi sinh nhng n ch t ti nh im khi n c chn mui trong mt c
th ang pht trin. Theo nhng nh tm l hc th y l mt nh ngha r rng v hon chnh, v ni thm rng s chn
mui l s pht trin nhng t cht in hnh bm sinh, vn c theo mt trt t c xc lp. Tt c nhng s kin cn
thit u nm trong qu trnh n gin ny. Nhng t cht in hnh ny u l bm sinh, vn c v n din ra theo mt trt t
ring bit.
Nh ni trong phn trn, nhng ngi theo trng phi coi mi trng, bi cnh l yu t quyt nh s hnh thnh tnh
cch ca tr em (behavioriste). Nhng ngi ny khng tnh g hoc ch coi l th yu nhng nhn t bm sinh. Nhng nh
theo l thuyt v s chn mui th ngc li, coi nhng t cht bm sinh l quyt nh, mi trng ch c vai tr h tr. Cho
nn nhng nh theo l thuyt v s chn mui tm cch chng minh cho l thuyt ca mnh v mt ln na khng nh s
chn mui ang tn ti v c chng minh bng nhng cng trnh khoa hc thuyt phc.
Nhng chng c v mt kinh nghim ca l thuyt v s chn mui l v cng phong ph. Nhng ti nghin cu v qu
trnh chn mui cn phi c mt phng php thc s khoa hc. Cng trnh ny c Arnold Gesell thc hin nh sau:
chn hai a tr c t cht bm sinh di truyn nh nhau. Ngi ta ln mt bn mt hnh khi trc mt mi em. Ngi
ta thy c hai em u c nhng phn x lin tc khng ngt. n su tun, ngi ta ring hai em ra v thy c hai u
chm ch nhn hnh khi nhng cha h c mt n lc no ly hnh khi. n hai mi tun c hai em u vn tay tm
cch nm ly hnh khi nhng rt vng v nn thng b ht. n hai mi t hay hai mi tm tun c hai u vn tay
nm c hnh khi v a ln ming.
Th nghim ni trn chng minh rng c hai em u c nhng phn x hon ton nh nhau, cng theo mt trt t theo
cng tui trong hon cnh chng c lp vi nhau nhng li c bi cnh nh nhau. Tt c nhng chng minh ni trn cho
chng ta bit rng nhng t cht in hnh c sinh ra t nhng yu t c hu m khng phi do hon cnh.
Mt cng trnh khc cng do Gesell thc hin vi hai em sinh i chng minh rng trong 612 t cht th c 513 t cht
ging nhau m ch c 99 t cht khc nhau gia chng. iu mt ln na chng minh rng nhng t cht bm sinh l
c thc v c vai tr quyt nh khng ph thuc vo bi cnh cng nh s hun luyn trong qu trnh chn mui. iu khng
nh trn c cng c bi th nghim sau. Cng vi hai tr sinh i, ngi ta tp cho em th nht ngi, ng v i. Vi em
th hai ngi ta c cho em hot ng mt cch t nhin. Kt qu l s tin b ca em th nht khng hn g em th hai.
l qu trnh chn mui ca cc t cht mang li cho em ch khng phi l do tp luyn. T nhng nh tm l hc khng
cn do d g khng nh vai tr quan trng ca s di truyn sinh hc ni tr em trong qu trnh pht trin.
c) Nhng nguyn tc ca l thuyt v s chn mui.
Nhng thc nghim khoa hc gip cho cc nh khoa hc c kt thnh nhng nguyn tc ca s chn mui sau y:
1. nhng kh nng nh i, ni v hng lot nhng hot ng khc ca tr em l da trn nhng c s v chn mui
ngha l t nhng nng khiu t nhin, vn c ch khng phi do luyn tp. Thng thng khi chng ta ngh l gio dc cho
cc em ci ny ci khc th ng ra l chng ta ch kch thch nng khiu sn c ni cc em. V th khng cn thit phi
gio dc cho chng b, i, ni v nhng kh nng c sn ni cc em. Nu c cc em t xoay x, cc em s lm
c m khng cn s c mt ca chng ta. S quan st ca nhng nh khoa hc cn cho thy tr thng minh v cm tnh
lun l o c ni cc em. Nhim v ca chng ta ch cn gii hn trong khun kh l to ra hon cnh kch thch v
ng vin cc em m thi.
Cc nh chuyn mn cn cho rng tht l v ch khi chng ta tm cch hun luyn cho cc em nhng ci m cc em khng
c nng khiu. Khi cha n chn mui m chng ta li tp cho cc em nhng ng tc ny hay ng tc khc. Nhng
ng tc s n vi cc em khi c th cc em ni chung cng nh t chc thn kinh ca cc em ni ring cn thit cho
nhng ng tc hot ng ngha l n mt lc no ca qu trnh pht trin v chn mui. Cng nh th vi cc em
bc sang tui thiu nin, khng cn thit phi dy cho cc em phi lm g khi tnh yu xut hin hay dy cc em cch yu khi
m trong em cha xut hin nhng tnh cm . V khi chng yu th ni chung l chng ta chng c th lm g c
ngn cm. Hoc vi nhng em khng bao gi bit n yu ng th chng ta cng khng th bt chng yu c. Chng ta
thng cho nhng ci l khng bnh thng ch v chng ta cha thy l nhng t cht t nhin v bm sinh. Chng ta
thng c thi quen l lun n mt em gi mi bn tui quan tm n bn trai. S quan tm st sao i ngc vi
tin trnh t nhin. Cc nh chuyn mn khuyn chng ta l hy cho tin trnh din ra mt cch t nhin v bnh
thng nh n vn l nh th. Theo di st sao s dn ti nhng s vng trm m chng ta khng th kim sot c.
Trong vn ny vai tr ca x hi n u chng ta s c dp bn n trong nhng phn sau.
2. X hi v cha m lun ngh rng chng ta phi lm mt ci g ch khng th cho nhng qu trnh din ra mt
cch t nhin nh vy. Nhng nh chuyn mn tha nhn l s quan tm l v cng cn thit. Nhng chng ta khng th
lm g c khi m nhng t cht t nhin cha n chn mui trong qu trnh pht trin. Cng v th m h thng gio
dc ca tt c cc quc gia trn th gii u phi chia ra thnh nhiu cp hc vi nhng chng trnh khc nhau, phng
php khc nhau ph hp vi tng la tui. Tht l ph cng khi mun dy cho cc b s sinh mi c 15 ngy cch t kim
sot vic i tiu cng nh i tin bi v h thng thn kinh ca cc em cha pht trin ti c th kim sot c nhng
c bp. Cng kh m dy cho mt em 10 tui c nhng nhn bit v mt chn l tru tng no . Tt c nhng vic ni
trn ch lm mt th gi v cng sc, tai hi hn l y cc em ri vo nhng ri lon v lm cho chng b tn thng. T
s cn tr cho qu trnh pht trin t nhin nhng kh nng vn c ca cc em m ng ra chng phi c pht trin mt
cch t do. Chng ta bit rng t bn n by tui c tnh ca cc em c pht trin, t tm n mi hai tui l s ho
nhp. Nu chng ta i hi mt em mi bn hay nm tui phi c kh nng ho nhp s lm cho vic hnh thnh nhn cch
gp kh khn, lm cho chng khng c dp hnh thnh c tnh.
3. Chng ta hy ch cho thi k chn mui bt u, lc chng ta s c c hi tin hnh s gio dc. Chng ta khng
nn hp tp vi vng ngay c khi nhng s chn mui xut hin nh khi xut hin tinh thn ng i. Ngay c khi b my
thn kinh xut hin ch huy cc chc nng chng ta cng khng nn vi vng v nn cho chng c thi gian pht trin.
iu cng ging nh khi ngi ta mun cho chic xe my ca mnh c vn hnh mt cch an ton th phi c thi gian
lm trn my. Bit bao tr em phi khn kh khi chng b p phi tp ni trc tui m ng ra l iu s c bt u mt
cch tt p khi iu kin chn mui. S p buc ny thng dn n nhng dn nn thn kinh v y chnh l mt hnh
thc ca s ni lon v s t chi. Ngi ta thng nghe thy nhng li than phin i loi nh n khng chu gi li ha
g c. Nhng li ha ny l t cha m v x hi p t cho cc em ch u c phi l li ha ca chnh cc em.
4. Thi im tt nht trong qu trnh din ra s chn mui chng ta tin hnh s gio dc l khi chng ta cm thy l
s tht cn thit v chng c kh nng v iu kin lm iu . Chng ta cn hiu rng vi ngi ln th c bao nhiu
vic cn thit cn phi gii quyt. Nhng vi cc em nh th chng c g l quan trng khi thy xut hin cc em mt kh
nng ny hay mt kh nng khc. iu ni trn khin chng ta nn xem xt li ci tm l thch cho con em mnh i hc sm
hn tui hay hc vt lp, vt cp. C bit c em no c sc th phi xem xt mt cch cn trng. V d c mt em no
c kh nng tnh ton nhanh nhng cc mt khc li khng c mt s vt tri nh kh nng tnh ton. Vy th nn nh th
no y v mc tiu o to ca chng ta l ton din nht v mt nhn cch. Vn l chng ta mun c nhng con ngi
cn bng v tt c cc mt vi mt ngha tng i. iu c li cho cc em nhiu hn l mt con ngi khp khing lun
trong tnh trng chnh vnh c bit l v tm l.
5. Chng ta cn nh rng nu nh nhng chc nng t nhin khng c iu kin rn luyn th cng c tr ngi g cho
qu trnh pht trin t nhin ca chng? Nu nh gp trng hp g , nh m au, lm nh hng n tin trnh pht trin
bnh thng th cng khng c g ng lo ngi; v rng cc em ny c th nhanh chng bt kp cc em khc m khng s tt
hu trong qu trnh pht trin. Cc nh chuyn mn rt ra kt lun rng thng thng nhng em n trng hi chm
nhng khi kt thc cc em li thng xut sc hn cc bn khc. Ngi ta ch a ln sn din mt em gi nh m ngi ta
tin rng em c th ht tt. Ngi ta cn phi ch i cho n khi hng cng nh nhng dy thanh qun ca em c pht
trin y nu khng ngi ta s lm h hng hon ton ging ht ca em. Hn na cng phi tnh n kh nng ho
nhp, n s hnh thnh c tnh, n tnh cm cng nh n tng ca em. Vn cn lu l lc no l lc m s gio
dc, s rn luyn c th mang li nhng kt qu tt nht. l vn m chng ta quan tm. Nhng vn nh kh nng l
l, nhng tp qun x hi cng nh nhng vn v lun l o c s pht trin chm hn v km n nh hn nhng nng
lc sinh hc. V th c s ca chng c m rng hn v nhng yu t v hon cnh c th c nhng nh hng ln hn
rt nhiu so vi nhng t cht sinh hc. Bit rng hon cnh c nh hng ln n nhng kh nng ni trn nhng cng
khng nn cho cc em li lng trong s rn luyn v c th c nguy c lm cho cc em thay i hon ton. V nh c mt
em no do c mt khuyt tt bm sinh c nh hng ln trong thi k dy th v n tinh thn ng i. em ny t c c
hi pht trin nhng phm cht nh tnh bn v tinh thn hp tc trong tui thch hp bn, tui tham gia cc bng nhm.
Tnh hnh khin cho bn b kh chp nhn s c mt ca nhng em ny trong nhm ca chng. Do cc em ny phi
cam chu mt cuc sng c nhn ring bit kh c th ho nhp c. Cc em ny thng l nhng em rt ngoan nhng li
qu nht nht khng th ho nhp c vi cc bn.
Theo cc nh chuyn mn th nu khng to nhng iu kin thun li cho cc em t chn n mi hai tui c chi
vi nhng em khc gii s c nguy lm cho cc em b tui bn b v cc em s mt vnh vin ci tui ny. n tui 18 19
cc em s gp kh khn trong tnh yu khc gii, trong i sng tnh dc sau ny. Cc thy thuc tm thn thng gp kh
nhiu bnh nhn thuc loi ny. V th cc nh chuyn mn qu quyt rng thi k ny l thi k m chng ta cn c s quan
tm tinh t hn nu nh chng ta khng mun cho chng phi tr gi cho cuc sng mai sau. iu cng c xem nh l
mt nguyn tc ca l thuyt v s chn mui. V d cc em nh rt thch th khi c n bng bn tay v nhng ngn tay. S
thch th gip cho cc em hp th thc n tt hn. Nu p cc em cm tha sm th kh nng lm nhiu hn l a
thc n vo ming v ng nhin s vng v s lm cho cc em khng hng th v n khng ngon. iu c nh
hng rt ln n tnh tnh cc em sau ny. Cn bt chc, chng s lm theo ngi ln mt cch t nhin v thnh tho m
khng cn bt c mt bi ln lp no. T nhng nh chuyn mn i n kt lun sau: nhng kt qu nui dy tt con ci
thng l do nhng b m t hay khng sinh chuyn vi cc em, t hay khng bt b chng. ng thi hy cho cc em tui
t 13 c gia nhp vo i sng tp th m khng cn cung cp cho chng nhng bi ging v tinh thn ng i nh
ngi ta thng lm trong nhiu lp hc. Vo tui ny, cc em rt cn mt khng kh thoi mi vi mt cht t do t pht
trin c tnh. Nn to cho cc em thi gian gii tr, cn gii tr nh th no nn cc em t chn ly vi s gip ca cha
m v x hi.
d) Vai tr ca hon cnh trong l thuyt v s chn mui.
Chng ta s lc ni n nguyn tc chnh ca l thuyt v s chn mui. ng thi chng ta cng s b by t
quan im ca l thuyt ny v vai tr ca bi cnh, ca mi trng sng.
By gi chng ta trnh by thm i iu v vai tr ca bi cnh i vi s ln ln v pht trin v mt tm sinh l ca tr
th. V th khi khng nh rng ci quan trng v cn thit trong qu trnh din ra s chn mui l s ln ln v s pht trin
ca nhng t cht t nhin in hnh theo nhng quy lut ca chnh n, vi nhng iu kin ca bi cnh. T khng nn
cho rng x hi v cha m c cho tin trnh din ra theo cch ca chnh n. l mt quan im khng c g ph hp
vi l thuyt v s chn mui. Vi l thuyt v s chn mui th mi trng, bi cnh v nhng iu kin ca n cng c vai tr
quan trng trong tin trnh pht trin v n c th khuyn khch hoc lm cho tin trnh chm li. T xut hin vai tr, chc
nng ca x hi cng nh cha m.
Chng ta cn khng nh vn di truyn bm sinh v vn hon cnh l hai vn khng th tch ri nhau c,
nhng cng khng c rng chng li rt khc nhau. Tuy nhin ngi ta khng th tch chng ta nhng li rt cn thit
phi phn bit chng. iu l cn thit nu chng ta mong mun cho cc em c nhng thi sng ng n. Cng nh
mt ngi lm vn cn tm ra ci nguyn nhn no lm cho ci cy ca h b ho, l do t hay do ht ging v.v Vi mt
em nh nghch ngm rt kh qun l th iu quan trng l cc bc cha m cn tm hiu xem l t nguyn nhn no. Nu l do
di truyn bm sinh th rt kh khc phc. Cn do s nui dy th x hi v cha m li c kh nhiu vic phi lm.
Chng ta cng khng nn i lp gia nhng t cht di truyn bm sinh vi nhng iu kin sng, vi hon cnh. Vn
cn thit l chng ta cn tm hiu xem trong tnh cch ca con em mnh ci g l do di truyn bm sinh v ci g l do hon
cnh t nhng kinh nghim m chng ta c c qua nm thng nui dy cc em.
Qu trnh nghin cu nhng mi quan h gia nhng t cht di truyn bm sinh vi hon cnh ngi ta nhn thy rng s
chn mui th hin nhng t cht di truyn bm sinh vn c. Vy th mi trng bi cnh c vai tr g?
1. Trc ht mun th hin nhng t cht di truyn bm sinh, nhng nng lc vn c, tr em cn mt bi cnh no .
ng nhin l iu ch c th thc hin c khi c mt ci sn hay mt ci g tng t. Cng nh sau ny cc em rt t
nhin mong mun c tham gia vo mt tp th no nhng cc em ch c th lm c iu khi ngi ta to ra cho
cc em nhng bn chi, nhng ngi ng i. Ngi ta cho rng hon cnh v th gii vt cht nh l nhng chic xe ti,
trong n v nh n nhng tim nng t nhin ca tr em c th hin v pht trin. V th nhng iu kin v hon cnh
sng m x hi v cc bc cha m cung cp cho cc em c vai tr ng k i vi tng lai ca con em chng ta. Nn ch
l khi chng ta khng nh rng nhng nng lc t nhin vn c v cc t cht in hnh xut hin trong nhng hon cnh
nht nh th khng c ngha l chng c th b qua mi trng, bi cnh. iu ch n gin l mt nng lc no xut
hin khng phi l do hon cnh, khng phi l cng vic ca hon cnh. Bi l, ngi ta khng th gip cho tr em b, i,
chy, nhy nu nh trong cc em khng c sn ci kh nng .
2. Nhng ngi theo l thuyt v s chn mui cng qu quyt rng bi cnh v mi trng cng thun li bao nhiu th
s pht trin ca cc em cng thun li by nhiu. Mt em nh ng nhin l s b c nhanh v tt thi chng c b
trn mt tm thm phng v mn. Cn nu em phi b trn mt mt phng g gh hay t t trn nhy th ng nhin l cc
em s gp v vn kh khn v nguy him. Trn thc t cc em nh thng n bt k thc n g. Nhng ng nhin l cc
em s kho mnh hn khi c nui dng bng nhng thc n b lnh v thch hp.
Theo cc nh chuyn mn th tr em sn c nng khiu t nhin ni v cc em s ni rt tt v nhanh hn l dy em
ni khi mi iu kin cha cho php. Ngi ta nhn thy rng mt b m vui tnh hay tr chuyn vi con mnh thng c tc
dng rt tt mc d cc em cha bit c m chng ni g. Nhng nu v qu bn, cc em t c chm sc th cc em
s mi mi chng hiu ngi ln ni g nh nhng a tr sng lu ngy gia mt by si. Chng ch n gin trao i bng
nhng ting ku bng nhng ting h.
3. Nu nh nhng kh nng nh b v ni l bm sinh vn c th khng cn phi hun luyn n vn c xut hin khi
nhng iu kin chn mui. Nhng chng c th b kho lo hay vng v th li tu thuc vo s tp luyn mt mnh hay
c s gip ca ngi ln. Cc em thng i theo nng khiu t nhin m khng cn c s dy bo ca chng ta. Tuy
nhin i khi chng ta cng vui v ng vin cc em nhng bc i u tin. Tr em cng t nhin bit b, nhng khong
hai tui cc em cng c nhu cu c hng dn cch leo cu thang, kh khn hn l leo ln chic gh c da lng v
cng tht l kh khn khi cc em mun tt xung.
Cng nh th tt c nhng em nh bnh thng u c kh nng hi nhp. Nhng thi quen li tu thuc vo thi
ca x hi, vo bi cnh m cc em c nui dng cng nh nhng thi quen m con ngi cung cp cho cc em. V th
rt cn c mt s du dt nhng khng phi bng bt c cch no. Chng ta tng thy nhng nhc cng thng tp n
sut ngy m. Nhng nu k thut tp luyn khng tt th chc chn l chng c c mt kt qu no tt p. Nhng d c
mt phng php tt n u cng kh c th gip mt c gi khng c mt h thng pht m tt c th tr thnh mt ca s
ni ting. Ngc li mt c gi c y phm cht s tr thnh mt ca s ti ba. ng nhin s luyn tp ny phi l mt
s tp luyn c bi bn v ng phng php.
iu chnh nhng mi quan h gia nhng em trai, cc em thiu nin c nhu cu t rn luyn mnh v bt u bng s
tn gu v s tn gu cng l mt hnh thc rn luyn t nhin m khng cn xem n c nghim chnh hay khng. Trong
nhiu trng hp iu cng l cn thit. Tuy nhin nhng li khuyn ca cha m cng l quan trng v cn thit cc
em c cch lm tt hn trong mi quan h vi cc bn d cho nng khiu ny cng ch l nng khiu bm sinh.
4. Tm quan trng ca hon cnh khng ch gii hn tt c nhng iu va ni trn m l ch lm cho nhng tim
nng vn c cc em c pht trin thun li hay l khng, l tt hay l khng tt i vi qu trnh pht trin ni cc em.
Nu cc em ln ln trong mt bu khng kh y nhng s s hi th s c nguy c bin cc em thnh nhng con ngi nht
nht. Nhng a tr lun b chc tc thng thch lm nhng iu khng hay s tr thnh mt a tr hay gy s. Vi nhng
em thng xuyn c s tru mn qu mc ca cha m th tnh yu ca cc em sau ny tr thnh qu ng thng i rt
xa. n tui thiu nin cc em thng t cho l ngi phi c quan tm nhiu nht i khi l duy nht. Trong mt khng
kh c tnh tr tu khi m ngi ta cp nhng vn v tr em, ngi ta c th gp cho cc em tnh t m. l hon cnh
rt tt cc em t nh thc mnh cng nh l dp cc em m rng tr thng minh ca mnh.
5. Hn th na, hon cnh v mi trng c vai tr quyt nh ci hng pht trin cho cc kh nng, cc nng lc. T
nhin cung cp nhng kh nng, nhng nng lc. Hon cnh, s gio dc gip cc em t mnh quyt nh ly ngha m cc
em hng theo. Cng nh chng ta ni t nhin lm cho chng ta c th i ng nhng chng li khng quyt nh c
ci g hng dn cho bc chn ca chng ta. T nhin cung cp cho chng ta ci kh nng ni nhng li khng quyt nh
c chng ta ni ci g. Tt c tr em u c mong mun c hc tp. Nhng v mc ch, nhng d tnh m chng ta phi
s dng tt c nhng hiu bit cng nh nhng kinh nghim m c mt ci g quan trng v thit yu. Nhng s
quyn r cng nh s kht khao nim vui u l nhng phm cht qu v t nhin. Nhng khng thiu g nhng k li dng
s quyn r kim lng tin ngi khc. C kh nhiu b m d tnh thng khng n t chi con em mnh bt c ci
g. Thi nh l mt s khuyn khch mnh m nhng i hi ca chng bng s hp dn ca chng ch khng bng
hnh vi, bng cng vic. Khng sm th mun chng ta lm cho con em chng ta thnh nhng k khng thc th khi m s
hp dn, s quyn r ca chng khng cn tc dng na. Cc em ny ch l nn nhn ca mt s nung chiu v l ca mt
s b m qu d di. chng qua ch l hon cnh a mt s em tr thnh gian di.
Mun nm c tt nhng mi quan h gia nhn t thuc hon cnh vi nhng nhn t bm sinh chng ta c th dn ra
v d thng thng di y mong c th lm cho vn sng t hn. V d mt ci cy no nh cy bi chng hn. L
cy bi l v chng c di truyn t i n sang i kia ch khng phi nh mi trng. Nhng iu kin mi trng thch
hp th n vn l cy bi nhng ch c kh nng cho t tri, tri khng to v chua cay. Nh vy l mi trng c thay i n
u th cng khng th lm cho n tr thnh cy du hay l cy mt. N vn l cy bi t trong tnh di truyn ca n nhng
n c th l tt hay xu tu theo tnh hnh th nhng v s chm sc thch hp hay khng. c mt ging bi mi vi
nhng thuc tnh mi l theo mun ngi ta ch c cch l lai ghp n vi nhng cy c nhng c tnh m ngi ta mun
lai. iu cng bt ngun t nhng c tnh di truyn c sn trong hai cy b v m. Ngi ta khng nh rng t nhin
khng bao gi nhm ln trong nhng trng hp nh vy. ng nhin tt c cc loi cy khng th pht trin v sng c
nu khng c nhng iu kin thch hp. Cng nh i vi cc em nh chng tha k tt c nhng g c sn ni cha m
m chng c nhu cu nhng g c sn ni cha m m chng c nhu cu nhng pht trin bnh thng chng rt cn
n mt mi trng thch hp vi mt tnh yu v s t do.
6. Vi cc loi cy khc nhau, chng cng i hi mi trng khc nhau, nh khc v m, v cht t, v chiu sng
v.v cng nh v cch chm sc. Vi con tr cng nh vy, cc em c s khc nhau v tnh kh, v thi quen, v th cht
v.v V vy cng cn mt s chm sc v nui dy khc nhau sao cho ph hp vi nhn cch ca tng em. Nu nh c mt
b m no tuyn b rng b ta chm sc tt c cc con b nh nhau th ch l mt s nhm ln, mt s tng tng. Cn
nu ng l nh vy th li l iu khng hay. Chng ta bit rng cng chung b m sinh ra nhng c a ging cha nhiu
hn, li c a ging m nhiu hn. Mi a li c sinh ra vo nhng thi im khc nhau. V vy rt cn c s sn sc
khc nhau vi tng em ngay trong mt gia nh. Nhiu khi s chm sc khc nhau ch l thay i li ni, thay i thi .
Vi nhng em d bo ch cn nh nhng l . Vi nhng em hi cng u nhiu khi cng phi c thi cng rn cng vi
li ni nghim ngh hn.
Chng ta cng phi tha nhn l mi trng cng c nhng nh hng ng k lm thay i hon ton nhng yu t di
truyn. l nhng trng hp mi trng thng nhng nhn t di truyn. Ngnh phi sinh hc cung cp cho chng ta
nhng v d kh m nt nh sau. Ngi ta bit c rng trong phi c nhng t bo hnh thnh mt v nhng t bo
khc hnh thnh nhng b phn khc. Nhng li c nhng trng hp nhng t bo c chc nng hnh thnh mt li
tham gia vo vic hnh thnh b phn khc. Vi con tr cng c trng hp tng t. C em vn tnh tnh nht nht nhng
sau mt thi gian c sng trong mi trng tin cy v ci m em tr thnh mt em bo dn, hot bt v nng n. Tuy
nhin s tc ng ca mi trng c th lm thay i mt vi yu t di truyn no ch khng th lm thay i ton b
nhng yu t di truyn bm sinh. Mi trng c th lm thay i mt s c tnh xu tr thnh nhng con ngi c c tnh tt
no nhng thay i tr thnh mt con ngi khc hon ton li l mt vn kh khn phc tp khng d lm c. V
th trong x hi c nhng ngi hon lng nhng h cng ch thay i c mt s c tnh no m thi. Ngay c vic
thay i mt s c tnh no cng l mt qu trnh khng n gin.
Trong phm vi nhng ri lon v tinh thn, s khc nhau gia nhng nhn t bm sinh v nhng nhn t v mi trng l
v cng quan trng. Khng nn ngh rng mi trng hp b bnh tm thn u l do nhng yu t bm sinh di truyn. a s
nhng bnh ny thng pht sinh t mi trng sng m chng ta rt d d on trc c i vi cc em nh.
Loi bnh ny thng bt ngun t hai ngun gc: di truyn hay do hon cnh sng t mi trng nui dng, mi trng
x hi v gia nh. V vy chng ta cn phi tm cho ra ci ngun gc chnh gy ra bnh. T mi c cch cha tr thch hp
cha tr c hiu qu. Nu khng c may cha tr c kt qu l rt t.
Mun hiu c qu trnh ca s chn mui chng ta cn thit phi ch ra ci c s ca qu trnh . S chn mui m
chng ta ang quan tm c da trn c s ca s pht trin h thng thn kinh sinh l tc l h thng thn kinh ca
nhng c quan ph tng. v th n vn thuc vn th cht ch khng phi l vn tinh thn.
Mi khi chng ta ni n c tnh bm sinh hay th cht th c ngha l chng c quyt nh bi cc c quan ph tng.
Cng nh th khi chng ta ni mt em nh nhanh nhn, nhy bn hay thng minh l chng ta mun ni n nhng c tnh
c quyt nh bi c ch sinh l. Hoc l khi chng ta ni em nh ny vn rt hin lnh, ngha l t nhin em l a tr
hin lnh nhng em c th tr thnh hay gy g, hay gy chuyn l do nhng nh hng ca hon cnh sng, ca mi
trng.
Tnh kh ca tr em l vn thuc th cht v c quyt nh do nh hng t c th n tinh thn. Tnh kh ny c
iu ho tu theo nhng iu kin ca tng hon cnh. Mt khc nhn cch ca em li ph thuc vo s quyt cng nh t
tng ca chng. Nhng kh nng ni, i li dn dn c tnh cch x hi v c l l ca n, v ch c th pht trin c
tng ng vi mt vng no trong h thng thn kinh. Trong c th con ngi tt c nhng hot ng v sinh l u c
hot ng trong s lin kt . V cng l c s sinh l ca s chn mui gip cho chng ta hiu c nhng c tnh m
chng ta va trnh by trn. ng thi n cng lm sng t ci l ti sao nhng kh nng nh b, i, ni d l bm sinh
nhng li ch c thc hin trong nhng iu kin ca mi trng nht nh. Ngi ta bit rng khi trung tm nhn trong
no c hnh thnh th cc em mi nhn c. l iu khng th din ra theo mt cch no khc c. iu gii thch
v sao li l v ch nu mun p cc em phi lm mt ci g khi m ci c ch t nhin cha n chn mui. Ngi ta
khng th i hi cc em t kim sot qu trnh bi tit khi m trung tm thn kinh c nhim v kim sot s bi tit cha
hnh thnh. S hnh thnh bao gi cng c thc hin theo mt trt t nht nh ngha l chng ch xut hin v tr nn
c hiu lc khi nhng qu trnh sinh l chn mui. V vic nui dy con em chng ta ch c hiu qu khi nhng giai on
ca s chn mui cho php chng i vo hot ng. S chn mui cng hon chnh bao nhiu th chng cng c kh
nng hon thnh tt nhng chc nng ca n, v s gio dc mi c hiu qu cao.
4.VAI TR CA S LP I LP LI V S GIA NHP
C s sinh l ca s chn mui cn lm sng t ci l ca s tn ti hai c tnh quan trng v cn thit m cc bc cha
m cn c bit quan tm l s lp i lp li v s gia nhp. ng thi cng l hai nguyn tc m khng th khng bn ti
c.
Vi mt cch hiu n gin nht th nguyn tc v s gia nhp c th c trnh by ngn gn nh sau: Mt kh nng ca
c th tng ng vi mt chc nng no c th xut hin trc s xut hin chc nng sinh hc. Mt ci phi thai nu n
c tin trin bnh thng th n khng c nhu cu th trc khi n c sinh ra ngha l trc khi n tch ra khi m n.
Hin tng ny xut hin mt cch t nhin vo khong u thng th chn. Nu l non th n xut hin vo thng by hay
thng tm. Ngi ta cho rng c quan h hp hnh thnh v sn sng hot ng. Nh vy l c quan ph tng c
hnh thnh trc nhu cu th. Cc em s sinh ngay t u c nhu cu i, nhng chng ch thc s i c sau nhiu
thng. chng thng c ng tc i ngay c trc khi mc rng nhng chng ch i c khi chng c nhu cu. Nh vy l
kh nng xut hin nhng chc nng c kh lu trc khi c nhu cu tht s. Cng c th nu mt v d khc i vi
nhng em gi vo tui dy th, ngha l b my sinh sn c hnh thnh vi nhng vng kinh nguyt bnh thng. Nhng
cc vng kinh nguyt c xem nh nhng bc do u m phi t mt n hai nm na cc em mi c nhiu kh nng
th thai.
Qua nhiu cng trnh nghin cu, cc nh chuyn mn cho rng cc em trai cng nh cc em gi c kh nng thc
hin nhng quan h tnh dc vo tui t tm n mi tui v chng cng thc hin thng xuyn di nhiu phng cch
khc nhau. iu c th hin r nht nhng cng ng m phong tc cn li lng khi tui cn nh. ng nhin thc
hin nhng quan h tnh dc qu sm l khng c li v rt c th lm cho cc em tr thnh nhng k bo dm. Cc thy
thuc thng gp kh nhiu bnh nhn tr ri vo bnh tm thn v thc hin qu sm nhng quan h tnh dc. Tt c
nhng iu ni trn ni vi chng ta rng nhiu c quan ph tng thng xut hin trc khi xut hin chc nng v sinh l
ca chng. V vy hy c cho t nhin c thi gian chn mui hn l lm thc tnh nhng chc nng qu sm khi
cha c nhu cu.
Nguyn tc ny c thc hin vi hu ht nhng t cht in hnh ca tui th, khng cn vi v. V nh mt em nh
thch su tm nhng ci m em thch m cng cha c mt tng no s dng chng. Nhng em thiu nin rt thch lm
dng c s ch ca mi ngi sm hn rt nhiu so vi nhu cu quan h tnh dc. V chng ta hiu rng s lm
dng nh l khc do u ca vic ly v ly chng cng nh sinh sau ny. Vic lm ca nhng em thiu nin lc ny
l khng c ch ch r rng, khng c thc.
Mt trong nhng c tnh c n tng nht tr em l chng khng mun tch xa cha m. Cng t m chng lun lm
i lm li nhiu ln nhng c ch cng nh nhng li ni vi mt ging iu khng thay i m thng l khng c l do xc
ng. nhng lc nh th cc em cng thng khng n xung quanh. Chng b ch b cho tho thch. Chng vo
u khng h ph phch m ch do mt xung lc no thc y.
Cc bc cha m thng kh chu trc nhng hnh vi c lp i lp li nh th. Nhng i khi chnh cha m li khuyn
khch nhng s lp i lp li no . Khi chi vi cc em nh hai tui, cc bc cha m thng cho cc em nhy ln i
v khuyn khch cc em nhy lin tip nhiu ln cho n khi no cc em khng th tip tc c na. Nu cc em nhc li
khng ngt mt hnh vi no th chnh l t nhin tm cch hon thin bng thc hnh nhng chc nng sinh l cn
thit ni cc em.
Chng ta tng khng nh nhiu ln l vic tp luyn nhng kh nng ca cc em l v cng quan trng trong qu trnh
hnh thnh. Ni v i l nhng hot ng t nhin. Nhng nu nh chng ta gip cc em trong nhng bc i u tin v
chng ta khuyn khch chng ni th kt qu tt nhin l tt hn nhiu nu c mt mnh cc em t xoay s. Vn ct yu
l chng ta phi c thc y rng chnh t nhin mi gi s tp luyn ca cc em v cung cp cho cc em s ham
mun l s nhc i nhc li nhiu ln lin tip cng mt c ch . Khng cn nghi ng g na s nhc i nhc li trc nht
l kt qu ca nhng xung lc thn kinh. Nhm t bo thn kinh trong no hot ng nh l b my thc y. Mt khi y
p n cn phi gii to v nhng xung lc chuyn sang nhng c bp tng ng. Nu n tc ng ln thanh qun, tr em
s pht ra ting ni. Nu tc ng ln tay hay chn tr s b hay . S gii to c th n t bn ngoi hay bn trong ca c
quan ph tng. Nhng mi khi hin tng xut hin, s hot ng khin cho cc em thch th v s cng thng lm cho
cc em kh chu v s gii to c pha trn cm gic nng n cng nh s tho mn. chng ta hy quan st s tho mn trn
nt mt cc em khi chng pht ra c thnh ting hay cc em hon thnh nhng hnh ng theo ting gi ca xung lc
thn kinh. Sau chng tm cch lm li. nu mi vic tt p chng ci mt cch khoi tr t ra hi lng vi nhng khm
ph ca chnh em cng nh kt qu m cc em to ra. Cui cng khng cn ch l s mi gi ca nhng xung lc thn kinh
m l s tho mn do hnh ng m chng to ra.
Chng cn khuyn khch s ham mun c nhc i nhc li ni cc em, trc ht l cc em tho mn vui thch sau
na l to iu kin cc em t hon thin cc chc nng sinh hc trong thc hnh. Tip theo nhng s nhc i nhc li
cc em bt u s dng chng vo nhng mc ch c li. C th din t qu trnh nh sau: Lc u cc em b ch gii
to s cng thng ca nhng xung lc thn kinh. Tip cc em b l tho thch c b. Sau na cc em khm ph ra
rng c th vi c mt chi no trong tm b ca mnh hoc l b theo m hay ra vn. Lc ny s vui thch ca cc
em l t cho c mt mc ch no . Cng ging nh th i vi ting ni. Ban u ting ni ch l s i hi ca nhng
xung lc thn kinh cn c gii to. Sau l vui thch, sau cng l t c mt mc ch no . Hnh vi lc ny l
ch . Ting ku bo hiu iu xu, go tht khi chng tc gin v ci vui khi chng tho mn. Cn thy rng nhim v ca
s hon thin m cc em s dng l chc nng sinh hc c ch. S nhc i nhc li nhiu ln gip cho cc em hnh thnh thi
quen. V th ngi ta gi thi quen ln hnh i c nhcli nh hy gip cho cc em c thi quen mc qun o, t ra tay
trc khi n cm, vo nh v sinh vo nhng gi nht nh, cng nh c thi quen tnh nhng iu phin mun c hi. Cng
c th l tp cho cc em thi quen lch duyt. Tt c nhng hnh thc u rt c li v khi c chp thun th khng
cn s cc em phi lo lng iu g.
Hn th na qu trnh nhc i nhc li cn lm hnh thnh nhng phm cht v o c nh ch v lng kin tr. Nhng
n lc b i, leo tro hay lm mt ci thuyn cng nh cha mt chic kho s luyn cho cc em tnh bn b. Nu tht bi
chng s lm li v lm cho n khi t kt qu. Tuy nhin nu b tht bi nhiu ln s lm cho cc em nn lng. V th chng
ta cn gip cc em vt qua mi kh khn tr ngi.
Qua nhng tr chi chng ta thy th hin mt cch r nht nguyn tc gia nhp v nguyn tc lp i lp li. V d khi cc
em chi tr chi chy trn. Khi tham gia tr chi ny buc cc em phi tm kim v li dng nhng tnh hung. l s gia
nhp. Nhng nu cc em chi nhiu ln lin tc, cc em s tr thnh thng tho trong ngh thut trn v quan st. Qua
nhng s trnh by trn chng ta mi quan tm n hnh vi. Nhng s nhc i nhc li cn gip cho cc em hiu bit thm
nhiu iu. Vi nhng ngi ln mi khi nghe thy iu g m cha kp lnh hi chng ta thng ni vi ngi i thoi v
mnh rng bn hy vui lng nhc li iu bn ni. i khi chng ta hiu ngi ni g tuy khng c y lm chng
ta cng thng mun c ngi nhc li.
Nhng bc lm cha lm m hiu rt r l cc em lun mun c nghe li nhiu ln nhng truyn c tch. Mi mt bui ti
sau khi n cm cc em thng mun c nghe ht truyn c tch ny n truyn c tch khc mc d cc em c nghe
m hay b k cho nghe mt s ln. V vy hy chiu cc em cho n khi t cc em c th k li mt vi on trong nhng
truyn . T chi nhng i hi s l mt sai lm. V nhc i nhc li l mt cch dy cc em t vn dng mt vi chc
nng no v cng l mt th vui c nghe li c th hiu c vn mt cch y hn. Cc truyn c tch
thng c ngha v c rt nhiu vn ny sinh trong tm hn tr th. C c nghe i nghe li mi chiu ti cc em cn
thy c nhng kh khn cn vt qua.
Hn na tr nh t nm n su tui bt u c thc v s c lp ca cc em cng nh kh nng ca chng.
Chng mun nghe nhiu ln c c nhng n tng qua truyn k v nhng nhn vt ni ting cc loi. bi v lc ny
cc em cn c s t tin vo kh nng ca chng. Ngi ta thng trnh k nhiu v nhng truyn thn tin cho cc em v
trong thng c nhiu tnh tit gy khip s cho cc em. iu c phn chnh ng v c khng t em sau khi nghe k,
trong gic ng thng c nhng cn m sng. Tuy nhin cc em cng vn thch th v tnh t m v tnh kinh d ca truyn
k. Vi cc em vic nghe nhng truyn kinh d c xem nh l mt cch lm quen vi nhng tnh hung gay cn m
thng xuyn xut hin trong tr tng tng cng nh trong nhng gic m khi ng, thm ch c trong cuc sng hng ngy.
N c vai tr ph hp vi nhng tng o thut ph thu hay nhng him nguy m chng yn ch rng chng c chuyn g
ng ngi cho s an ton ca chng v chuyn thn tin m thi. T chng ta c th kt lun c rng cc qu trnh nhc
i nhc li thc s l mt nguyn tc ng thi l mt phng php chnh cho cc em c th thch nghi mt cch d dng
vi cuc sng.

III. NHNG THI K U TIN CA S PHT TRIN

Nh chng ta bn n trong nhng phn trn, s chn mui l s pht trin tim nng c sn bm sinh theo mt trt t
nh. Cc em phi tri qua nhng chu k tin ln khc nhau m chu k sau khc hn chu k trc. Cc bc cha m rt cn
nm c nhng thi k khc nhau v nhiu l do khc nhau.
Trc ht nhng bc cha m cn to ra cho cc em nhng c hi tt nht cho s pht trin trong tng thi k khi chng
xut hin. Tt c nhng s h tr khng ngoi mc ch gip cho s ny n tt nht nhn cch cc em. Thi k d tip
thu ca cc em vo khong hai tui ri. Vo thi k ny cc em tm cch hc lm ngi trng thnh v cng v cng quan
trng cho thi k hnh thnh c tnh vo khong t bn n by tui v bt u thi k tp x s theo tnh cch ring ca
mnh. Thi k hnh thnh bng nhm l thi k cc em ho nhp vi cc bn khc gii cng rt quan trng v hu ch i vi
s pht trin ni cc em v khng lu na mt cch t nhin cc em ri vo nhng mi tnh vi bn khc gii.
Tip na chng ta cn nm c nhng chu k ln ln, khng nn coi chu k ny nh l ci g khng bnh thng. Cc
nh chuyn mn qua nhiu nghin cu khng nh rng tr em n hai tui bt u c ch v chng ta khng bao gi
c tm cch trit tiu ch v chng ta thng cho rng l du hiu khng bnh thng. Hin tng l hon ton
t nhin v bnh thng.
Hn na chng ta cn phn bit nhng thi k khc nhau trong s pht trin c th pht hin nhng g l khng bnh
thng khi chng va mi xut hin. V nh mt em vo tui 13 tham gia vo mt nhm bn b l chuyn bnh thng. Vo
tui ny m cc em li gn b vi mt bn khc gii mi l khng bnh thng. L do c th l em nh ny b cc bn i x
khng tt nn em tm cch trnh xa nhng li ng sang vi mt bn khc gii l qu sm. bit c hin tng no l
khng bnh thng th ch cn mt cch l so snh vi ci bnh thng. Chng ta cn nh rng mt em c pht trin bnh
thng trong thi k ny th t nhin l em s chuyn sang thi k sau mt cch bnh thng. V vy khng nn lo ngi g
nh nhiu bc cha m lo lng mt cch khng cn thit.
Vo mt tui thch hp, thi k c nhn s nhng ch cho thi k x hi ho. Vo thi k ny, mt cch bnh thng
nhn cch ca em s c ny n. Chng ta cn nh rng nu chng ta khng to iu kin thun li cho s pht trin
mt giai on no th t nhin chng vn tm cch xut hin. Trong thi k ny thng xut hin mt s i lp. S i
lp ny tuy khng trit tiu c s pht trin nhng r rng l n khng p ng c s tho mn bnh thng ca s
pht trin. V nh mt em nh khng c sng trong mt mi trng an ton. n tui 16 em vn khng ri xa m m
ng ra em qua thi k ph thuc vo ngi khc. Ngi ta thng thy nhiu em khi khn ln vn th hin nhng
khuynh hng ca tr th l v khi cn l tr em cc em ny khng c khuyn khch th hin nhng khuynh hng t
nhin ni con tr hoc b cm on mt cch v l m ng ra e m phi c th hin mt cch t do. Khi trng thnh
cc em ny vn thng xuyn lo lng vu v.
Hin nay c kh nhiu nhng l thuyt khc nhau vi nhng gii thch khc nhau v nhng chu k bin i trong qu trnh
pht trin ni tr em. V nh:
L thuyt v s tng qut (thorie de la rcapitulation) l mt l thuyt kh hp dn. L thuyt ny cho rng c nhn pht
trin ging nh s pht trin ca ging ni. S pht trin ca c nhn ko theo s pht trin ca ging ni. H khng nh
rng mi c nhn u pht trin theo gia h ca chnh mnh. V vy tr em pht trin qua thi k gia sc (animaux domestique)
ri n thi k trng trt (agriculture) tip l thi k trao i (commercial).
Cch m t trn l hon ton khng c g ph hp vi khoa tm l v tr em hin i. V c bn chng ta thy rng cc
thi k pht trin ca tr em u l qu trnh chn mui ca nhng t cht vn c, bm sinh ni cc em. Chng ta nn nh
rng vic quy nh v tui cho tng thi k l tng i. Vi em ny c th sm hn nhng vi em khc li c th mun
hn i cht. Ni chung th tt c nhng thi k u c din ra vi mi c nhn. Nhng cng phi tha nhn rng cc
thi k pht trin lun chu nh hng ca nhiu yu t khc. Tnh bt chc thng c pht trin rt mnh tr em.
V nh mt em gi mi, mi hai tui thng bt chc ch n bi mi son m hng v c thi lm dng. Nhng iu
khng phi do s thc y ca nhng yu t tnh dc m n gin ch vui a vi ch n.
S l sai lm nu nh chng ta khng nm c nhng thi k pht trin khc nhau ni con em chng ta. V tnh chng ta
cho qu trnh pht trin t nhin tr nn ri lon v nhng vic lm thiu hiu bit ca chng ta.
Trn c s nhng quan st c tng kt, cc nh chuyn mn khng nh rng nhn cch ca cc em c hnh
thnh ngay t ba nm u ca cuc i cc em. T s sinh n hai tui xut hin nhng xung lc sinh hc nguyn thu
cn thit duy tr s tn ti ca cc em nh s t m, s hay gy s, s s hi T nm th ba n nm th t nhm cho
vic t chc v to ra s hi ho gia nhng xung lc khc nhau di s kim sot ca ch. V cng chnh thi k ny l
thi k t ra nn mng ca nhn cch.
Nu nh nhn cch ca cc em c hnh thnh mt cch tt p ngha l mi xung lc th hin mt cch tt nht v i
theo hng c ch th cc em s c ch rt mnh, vui v v c nhng c tnh tt. Nu nh tri li nhn cch ca cc em
khng c hnh thnh vo nhng nm u, c nhn s tr thnh bt lc trong vic m ng nhng trch nhim cng nh
s tr thnh ming mi ngon cho nhng ri lon v tinh thn. Do ngi ta kt lun rng a s nhng ri lon v thn kinh
u c ngun gc t nhng nm u ca cuc i, t ba n bn tui. Chng ta bit rng c rt nhiu s kin xy ra nh mt
chn thng, mt trn m hay tnh duyn l d lm cho cuc khng khong thm trm trng. Kinh nghim cho thy rng
nhng ri lon l khng ng k nu nh c nhn c d phng tt ngay t nhng nm u ca cuc i. Cng nh
th nu nhn cch c t chc mt cch bn vng trong nhng nm u ny th c nhn c th vt qua khng my kh
khn nhng tr ngi gp phi trn ng i. Cc nh chuyn mn u ng tnh vi Freud v cho rng a s nhng ngi
ri vo bnh tm thn u c ngun gc t thi th u lm cho ngi ta khng th vt qua c nhng tr ngi hin ti.
l nhng c sc khng th no qun, hay mt lc no qun vic xy ra t thi th u. V th chng ta khng do d g m
khng lm r tng chi tit ti sao nhn cch ca cc em li c hnh thnh trong ba, bn nm u ca cuc i. Tt c sc
kho, hnh phc v nhng thnh t trong tng lai ca cc em u ph thuc vo vn quan trng ny.
Nm u tin ca cuc i c khc ho bi ba thi k chnh l s ph thuc, s kim sot nhng hot ng v c th
v nhng thch th tnh dc hiu theo ngha ca tm phn hc nh vic ngm u v m.
1. S PH THUC
Mt tr s sinh c vi ba thng cn nm trong ni l hnh nh v s bt lc. Em hon ton ph thuc vo ngi m v
tt c mi phng din t s n ung, hi m, s che ch, s an ton. Tm li l nu khng c ngi m th chng khng
th sng c. C th ni mt cch chc chn rng t n n chng th lm g c ci g. Vi chng lc ny ch bit khc khi
cn n, khi nng, khi lnh cng nh khi gp bt c mt iu xu no. Trong nhng thng u ca cuc i cc em s xa cch
ngi m l iu khng th no chu ni. C th ni c rng vic em ra i t n chng em li cho cc em ci g thoi
mi. Tnh trng xy ra trong thi k mi lt lng m thng dn n nhng m sng c cm tng nh phi sng trong
mt ng hm cht chi, nh ri vo mt cn bnh c gi l bnh bn chn lo lng khi b nht vo trong mt ni bt kn
(claustrophobie). Lc ny cc em ch mun c yn. V th lc ny chng bng lng nm yn trong ni hay trong vng tay
ngi m. l tt c nhng iu m nhng em ny mong mun. Chng rt s s thay i ni nm. Chng ch mong c
ngh ngi. Chng khng thch i v tr khng c ngha l chng khng thch nhng g lay ng nh ung a vng hay ni
hoc trong vng tay ngi m. nhiu vng trong nc ta nhiu ngi m lm vic vi a con nh trn lng c buc
cht bng mt chic khn. Vi s ung a nh nh cc em ng rt l ngon lnh. S d nh vy l do s ung a lm cho
em bit rng c mt ai bn cnh v em ang c an ton. S im lng v s bt ng tuyt i ngm ni vi em l cc em
ang trong tnh trng c n v b b ri. V th thng thng khi cc em khc ch cn ung a ci ni hay ngi m ct
ting gi l cc em nn ngay. V th s ph thuc v bt lc ni cc em s sinh khng phi l vn kh chng minh.
Trong thng u mi sinh tr nh ng n 60 phn trm thi gian v 40 phn trm cn li l na thc na ng. Trong
thng u tin ny cc em sng gn nh thi k tin sinh sn. T mt nm cc em ch ng v na thc na ng mt na thi
gian. Mt phn t thi gian cc em lng l rn r v thn phn nh b ca mnh. Lc ny l lc cn tng cng tip xc n cn
v s ph thuc ni cc em khin cho cc em c nhu cu ny. S tip xc mang li cho cc em cm gic nh c che ch
v s an ton. S tip xc ny lm ny sinh nhng khoi cm tnh dc. Nhng b m c kinh nghim thng m cht cc em
vo lng v gic ng n vi em tng i d dng v cc em cm thy c an ton.
S ph thuc ca cc em trong thi k ny cn c th hin khuynh hng m ly, v ly. Mt trong nhng phn x
u tin l vn hai cnh tay ra pha bn ngoi ri nng cao ln u gy s ch ca ngi no . Mt tr s sinh c
ba tun nh con kh mi sinh c th dng hai cnh tay m ly m chng.
S bt lc tr s sinh cn c th hin nhng ting ku khi gp nguy him nh khi em b ng hay c ting ng
mnh v cng c th khi b tch xa m. Chc nng ca ting ku ny l gy s ch ca ngi m m chng gip chng
ra khi tnh cnh . Khi thy m chng bc tc chng thng im lng. Khi m chng ht gin v t ra n cn tr li chng
cng khng thy vui. V th khng nn coi thng s im lng ny ni cc em v l du hiu ca s khng hi lng. Nhiu
nh tm l hc nhn thy rng cc em nh c c trng l vn nng. Chng mun c tho mn tc thi. Nhng nhu cu
ca chng nu khng c p ng kp thi s c vn ngay. Khng cn nghi ng g na chng lun c o gic v tnh
vn nng hay cn gi l cm gic v s bt lc v v nhu cu ch khng phi do o gic v ton quyn quyt nh.
Cm gic v s bt lc cn lun c th hin trong tm thn cc bnh nhn c sng li thi th u qua thi min vi
nhng k nim khng vui, vi nhng trng thi bt lc khi mi sinh. Trong qu trnh b tm phn, ngi bnh lun v s ng
nht nh tr s sinh lun c cm gic l n v m n ch l mt. Em ch lm mt phn khng th thiu c ca m chng.
Nu b tch khi m, cc em cm thy nh b thiu ht nh ngi ta ly i mt phn c th ca chng. Tnh cm v s ng
nht vi ngi m c thy trong nhng b nhim tn gio sau ny, trong nhng ba cm l hi nhng b tc nguyn
thu, hay nh vic ung chung cc th hin tnh bng hu. Tt c nhng iu ni trn tuy cn s lc nhng cng chng
minh v s ph thuc ca cc em trong nm u ca i mnh.
Cm gic v s ph thuc nhm che ch cho em nh c an ton khng mt i v c chuyn sang mt hnh thc cao
hn v c xem nh l mt s pht trin v s ph thuc. l s ph thuc v thn th. S ph thuc ny xut hin vo
tui mt nm ri c gi l s d dn d hay l s d bo (suggestibilit) v c coi nh l mt s ph thuc v tinh
thn. Tr em iu ho tnh tnh sao cho ph hp vi xung quanh. Sau mt thi k gin on t bn n by tui (thi k c
nhn ho) n tm, mi hai tui s ph thuc ny mang hnh thc tnh bn. Tip theo l tui dy th xut hin hnh thc ph
thuc mang tnh x hi. l tinh thn ng i trong s ho nhp vi bn b di s iu khin ca mt ngi ng u.
Vo tui thiu nin t 16 n 18 tui s ph thuc ny chnh l tnh yu i la. Tnh yu ban u c th l mt v anh hng
no . Sau l nhng ngi m cc em yu ri n mt l tng x hi nh lng yu nc, ngh thut hay tn gio. V
cng c th l mt chn l mt khoa hc hay mt trit l. Tt c nhng s gn b ny thng l tnh cm c nhn i vi mt
nhn vt m cc em c th hy sinh c cuc i mnh nh nhng chin s yu nc, nh mt nh thng thi hay nh mt tn
tn gio.
Sau na trong tui trng thnh s ph thuc ny mang nhiu ni dung x hi m ngi ta gi l thi k trung gian ca s
ph thuc (interdpendance) hay l s ph thuc trung gian cng c.
Nhiu em mt cch t nhin v thng thng ph thuc rt nhiu vo ngi khc, vo cc em khc. Nhng em ny c
khuynh hng lun phi da vo ngi khc k c nhng em vn c tnh c lp t quyt nh ly mi vic. Cc nh
chuyn mn cho rng cc em thiu tnh c lp hnh ng nh nhng loi n c, m bo mng sng chng phi chy
trn. Vi cc em c tnh c lp nhng vn thch ph thuc, hnh ng nh cc loi n tht. Chng tm cch tn cng
sn mi. Cc em thuc loi th nht l cc em vn c tnh ph thuc nht nht, thng li bc khi gp kh khn. Vi cc em
ny chng ta khng nn y cc em vo nhng trch nhim nng n v em t c kh nng hon thnh tt. Nhng chng c th
l ngi gip vic, l ngi cng s tn tm ng tin cy. Cc nh chuyn mn gi y l mt s cng hng trong tnh
cch.
C nhng em c nhng tnh cch ph thuc c bit, ph thuc mt cch nng n v cc em s tr thnh nhng con
ngi d chu nh hng. Cc em ny thng l nhng em quen c nung chiu, c mt s che ch c bit, c
hng nhiu s khoan dung do cc bc cha m phm nhng sai lm l mun lm tt c thay con ci m khng cho
chng c c hi t xoay x ly. Kt qu l lm cho cc em mang tnh kh ph thuc nng. Tuy nhin cng c trng hp
ngoi l. l trng hp ca nhng em khng c hng mt s ph thuc, khng c hng mt s che ch y .
Trong trng hp ny hoc l cc em bm cht cha m tng bc hoc l cc em ri vo mt cuc ri lon thn kinh v cc
em ny s tr thnh nhng con ngi c tnh cch ph thuc c bit qu ng.
Ni n chng bnh thn kinh ca tr em, cc nh tm l hc cho rng tnh c th ca loi bnh ny l bnh bn chn
xao xuyn, lo u m ngi ta thng gi l bnh trm ut c bt ngun t khi cn rt nh. Vi cc nh tm phn hc l
bnh hay ht hong. Ngi ta gi l bnh hay ht hong tr em (phobie infantine).
S bn chn lo u v s xa cch c th c th hin nh l mt s s hi nh khi phi xa nh i du lch hay i hc xa.
iu chng t l cc em lun khao kht c bm o m. C nhng ngi mang mt chng bnh l lun s nhng
khng gian rng ln. H lun s mt s tip xc vi ngi khc.
D cho nguyn nhn l t pha no, nhng em cn mt s ph thuc ln c nguy c phi lun bn m chng v t chi
mi s khn ln. Rt c th cc em ny tr thnh mt ngi lun s ma vi tnh hoang tng kh hiu m cc thy thuc tm
thn lun gp nhiu ngi bnh. Ni chung l bnh ny bt ngun t khi mi sinh. Vi loi bnh ny ngi ta phi quay li
thi th u tm cho ra ngun gc c th gy ra bnh. l nhng s kin, nhng kinh nghim tri qua trong thi th u
nhng i vo v thc m ngi ta khng c kh nng nh li c nhng n li l nhng bn sao ca nhng ri lon hin
ti. Nh s gip ca nhng nh tm phn m ngi bnh c th hi tng li c th cha lnh bnh.
trnh ri vo cc bnh thn kinh cc loi theo cc nh tm l hc nht thit phi thng xuyn tin hnh v sinh tinh
thn. Vic lm v sinh tinh thn (hygine mentale) trong tng thi k nhm to ra nhng iu kin tt nht cho nhng tnh
cch c th hin ph hp vi s pht trin bnh thng ca tr em. iu c ngha l phi tho mn mt cch ti a, hp
l tnh cm ph thuc ca cc em bo m s an ton. ng thi cho cc em c ln ln mt cch t nhin trnh mi
chng bnh thn kinh.
iu l v cng quan trng trong hai nm u ca cuc i cc em. Lm th no cho cc em lun cm thy c
che ch mt cch an ton nht chng li mi c sc. Tuy nhin ngi ta cng kh trnh, nh khi cc em b m th ngi ta
phi quan tm c bit n cc em. Cn nh rng mt s sinh n kh hay mt trn m nng lun ko theo nhng cm gic
au kh u c th lm ny sinh tnh cm khng an ton, c th ko di sut i d cho cha m vn rt quan tm n cc em.
Nm u tin ca cc em cng l thi k tp luyn c bp v s kim sot c th. Cc em thng ng y chn tay,
ngng u v dn ngi. Nhng c ng khng nhm mt mc ch g v cng khng mang li mt kt qu c th no.
Nhng nhng ng tc s lm cho cc c bp c rn luyn. Vo thi k nm th hai ngi ta nhn thy tr em t di
chuyn quan st th gii bao la bao quanh m cc em sng. Mt c trng ni bt l nhng ng tc c thc hin
ni tip nhau trong mt trt t nh t u n chn. T trong tm nhn ca cc em m nhng ng tc tng ng c
thc hin. Cc em trn mt nhn th gii mt cch y kinh ngc xung quanh chng. i khi chng ta thy cc em nhu my
ng y c bp phn bit nhng g bn ngoi bao quanh em. Khi n chng dn mt tru mn vo khun mt ngi m.
n mt lc no khng xa cc em s khng nhn nhng s vt mt cch dng dng m l ci nhn chm ch vo s vt.
Vo khong mi su tun cc em hon ton c kh nng hng ci nhn ca em theo di mi c ch ca ngi m
hoc quan st nhng em khc chi a nhng cha c nh tham gia. Vo thi gian ny cc em c th ci v nhu lng
my p li ci ci tru mn ca m chng. V l cch chng bt u nhng cuc tip xc u tin vi x hi.
tm hiu th gii, cc em cn dng ming phn bit s vt. Chng thch nhng vt mm v t chi nhng vt cng nh
ngn tay ngi cha khng c sch cho lm. Sau mt v ming chng s dng n bn tay v cnh tay, ban u l ngu
nhin. Sau cc em tm cch phi hp ng tc ca mt, cnh tay v bn tay. Mi khi nhn thy mt vt no chng dng
tay nm ly. Cng vo thi gian ny cc em tp luyn hai l phi cng nh nhng dy thanh qun ci, bi b coi
nh l cuc do u cho chc nng ngn ng.
Khi nhng c bp kho hn cc em bt u tp ngi, bt u phi da vo gi nhng n bn mi tun chng c th
t ngi c. Vo thi gian ny cp i ca cc em cng bt u hot ng. Lc u ch n gin l nhng phn x sinh ra
t s gii to giy thn kinh. Nhng sau dn dn nh nhng ng tc ca cnh tay th hin nhng cm xc nh b kch
thch hay do cn gin di v cui cng l nhng ng tc c ch nh.
Vo khong bn mi tun cc em c th b v di chuyn bng c chn v tay. Cc em c th l nhng bc i u tin
vo khong nm mi hai tun. Cc em c th ng mt mnh vo khong mi nm thng v i mt mnh vo khong mi
tm thng. Tip theo tu chn mui ca nhng hot ng k tip s xut hin theo mt trt t vn c c xc lp.
Cng vo thi gian ny cc em c th c s kim sot nhng c bp ni tng ch huy rut v bng quang cng vi s pht
trin tng ng ca h thn kinh. Dn dn cc em c th kim sot c bp c vng v t c th kim sot c vic i
tiu v i tin. Nu khng cc bc cha m c trch mng n u cng ch l v ch. Vic kim sot ny cng cn ph thuc
t nhiu vo tui. Mt phn ba c th kim sot c vo lc mi tm thng, ba phn t c th vo lc c hai nm v
ni chung vi tt c cc em vo ng ba tui. Cc nh chuyn mn khuyn chng ta l khng nn bn khon g nhiu v mi
ci u din ra vo ng thi im ca n, chng ta ch c th tin hnh gio dc vo ng thi im v khng phi vo
nm u tin ca cuc i cc em.
ngha sinh hc ca tt c nhng chc nng l v cng quan trng. Chc nng ca chng l rn luyn cho c bp
chun b cho tng lai. ng thi n chng minh cho nguyn tc v s nhc i nhc li v nguyn tc v s xut hin sm,
xut hin trc. Trc khi c th s dng mt cch ch ng nhng cnh tay, nhng cng chn cng nh nhng b phn
cn li. Cc em phi tp luyn c th sn sng s dng vo lc c th.
2. NGUYN TC V S THCH TH
Khi nhng s bng n t pht nhng nng lng thn kinh trong mt chng mc no c kim sot, c thit
lp kt qu th vic kim sot ch ng gip cho cc em bt u vui thch. N thc tnh vic khm ph v chng minh nhng
kh nng ca cc em. Cc em s mnh dn chy xa m chng trong mt chng mc no . iu c ngha l cc em
thch nghi dn dn vi cuc sng. l thi k pht trin ca c nhn v cng l thi k pht trin nhng nng lc trong mt
mi trng c m bo an ton.
Vn v sinh tinh thn trong thi k ny cng kh n gin, ch cn cung cp cho cc em nhng iu kin tt nht c th
cc em tp luyn mt cch t do trong nhng hot ng v th cht.
Cn ch l c mt ci hi chung trong thi k c gi l thi k nghch ngm, s m (phase manipulation) l nu nh
ngi ta khng cung cp cho cc em nhng chi th cc em s nghch ngm, s m nhng b phn trong c th. Cc nh
tm thn hc lu chng ta rng vic nghch ngm, s m nhng b phn bi tit s dn n ci m ngi ta gi l s th
dm tr th mang tnh v thc. Tuy nhin theo nhng nh chuyn mn th tnh trng ny c th cha tr kh d dng bng
cch gy s ch ca cc em vo nhng chi hay nhng vt khc m em yu thch. Nu gii php ny thc hin ng
lc cc em ang thy hng th nht vi vic th dm th s kh c hiu qu. Bi v s th dm em n cho cc em mt
thi quen chm m trong s u m tnh dc v lm nn lng nhng khuynh hng t nhin trong hot ng. Chng ta cn nh
rng nguyn tc v s tho mn c em li nh nguyn tc thc t.
Nhng hot ng v c th v nhng chc nng th cht m chng ta va ni trn lun ko theo nhng thch th xc
tht m cc nh chuyn mn gi l nhng thch th tnh dc. Ci m gi l nhng thch th tnh dc ny c hiu theo mt
ngha rt rng nh khi b, khi c ng chn tay, ni bi b, i tiu v i tin. Tt c nhng hnh ng ny u mang li cho
cc em nhng thch th. V cng khng c g l him ngay c khi cc em i by vi mt n ci rng r v t nhin. Vi tt
c nhng g quan st c chng ta c th gi l chc nng sinh hc ca s thch th, ca s tho mn. S thch th ny
c v v tn vinh nhng chc nng sinh l.
Chng ta cn nh rng nguyn tc v s thch th, v s tho mn l t nhng nguyn tc thc t. V th b mang li cho
cc em mt s thch th d chu ri chnh s thch th ny li c v cc em b. Nu cc em t ra kh chu v iu cng
thng xy ra nh khi b tc sa hoc khi cc em khng cm thy ngon ming s lm cc em chn nn v s khng b tip
na. ch l mt th phn x sinh hc rt t nhin. Nhiu b m khng hiu iu ny c tip tc n u v vo ming cc
em m cng khng lm cho cc em tip tc b v s mt ngon lnh lm cho cc em khng cn hng th b na. Hu qu l
lm cho cc em khng cn cht tin tng no m chng v s thiu tin tng ny khin cc em khng cn hng th
b sau ny. S trnh by trn c cc nh chuyn mn gi l l thuyt sinh hc v s thch th khng c g ging vi quan
nim cng nh thi quen ca nhiu bc cha m v s lm cho cc em mt cm gic thch th trong nhiu trng hp khc.
Nhiu khi cc em cn b pht mi ln c hng s thch th no . Khi ln ln cc em s sng trong tnh trng thch th l
ng ngha vi k lut, vi nhng ci chng thch th g. Mt s i n kt lun rng tt c nhng hot ng mang li s
thch th u b mng m, ch c nhng hot ng b mng m mi l d chu. T cc em lm nhng iu xu ch n gin
v n l xu. Cc nh chuyn mn lu chng ra rng c nhng em ni lon vo thi k ny v tuyn b em mun lm
nhng g em mun cng nh em mun lm tt c nhng g em khng thch
L thuyt sinh hc v nhng thch th hon ton khng c g ging vi s phng tng. V s phng tng coi s thch th
nh l ci duy nht mang li cho con ngi s tho mn v l mc ch chnh ca cuc i. Chng ta cn nh rng nhim v
ca s thch th trong t nhin l khch l nhng hot ng m n tham gia ch khng th thay th nhng hot ng.
Nhng c tnh ca s thch th sinh hc hay cn gi l s thch th c th hay xc tht (sensuel) ny c mt s nh
chuyn mn khng ng nht vi khi nim tnh dc (sexuolit). Nhng v thc cht n li l mt v cng l hnh vi b th
ngi ny gi l thch th xc tht nhng li tc ng n tinh thn nn gi l tnh dc. Ni cho cng th khng c loi thch th
xc tht no li khng tc ng n tinh thn.
Chng ta bit rng s thch th ny tr em v ngi ln ni chung u mang li mt s vui sng nh mt s vui
sng trong thnh cng.
Mt cch chung nht th tr em sung sng l tr em lnh mnh c v c th v tinh thn. Cn tr em au kh l tr em
lun trong tnh trng khng c tho mn v khip nhc c khuynh hng lun cu gin. Cn hnh phc mang li hiu qu
v n mang li cho con tr nhiu li ch v s khch l trong mi hot ng. V th ngi ta c th ni mt cch trung nht l
a tr sung sng l mt a tr lnh mnh v ngoan v em c tho mn.
Nhng ngi khng ng nht s thch th xc tht (sesuel) vi tnh dc (sexuel) cng phi tha nhn rng s thch th
xc tht ny s pht trin thnh thch th tnh dc vo tui trng thnh. Thc ra ch l mt. Chng ch khc nhau vi tr
em l tnh dc tr em, l tnh dc cha pht trin l tnh dc tin sinh dc cn vi nhng ngi trng thnh l tnh dc
trng thnh. Ngha l n th hin di hai hnh thc sau y: nhng n hn hay s vut ve v s giao hp, m c trng
ch yu l s giao hp, v tr em cng c v cng thch nhng n hn v s vut ve. V th chng ta khng nn kch thch cc
em vut ve ngc ngi m cng nh sau ny chng thch s nn vut nhng c quan sinh dc ni tr em, nu khng s lm
cho tr em thch th dm khi khng c ngi khc vut ve ngha l t cc em vut ve nhng b phn sinh dc ca chnh
mnh. ng nhin iu l khng tt v n c th dn n nhng khng hong v tinh thn v c th ri vo cc chng
bnh tm thn cc loi. V lu v di s th dm s dn n nhng hu qu tai hi khng ch v sinh l m cn v tm l. Cc
em s tr thnh nhng con ngi bt lc v rt tr ngi cho cuc sng v chng sau ny.
Cc nh chuyn mn u nht tr rng chng th dm ni con tr thng bt ngun t s ngn cm tu tin ca ngi ln
v th c th c hai ngun gc.
Nhng ngun gc bn ngoi nh khi cc bc cha m thy cc em c thch th khi t bn tay vo gia hai i v ung a
th nh mng cc em m khng bit rng l mt loi hot ng tnh dc in hnh rt ph bin v t nhin vo la tui cc
em. Thi ca cha m ni trn lm cho cc em c mc cm nh mt k phm ti. T chng ln lt thc hin nhng ng
tc khi khng c mt ngi ln. S mc cm ti li cn dn n bnh thn kinh trm ut lun bn chn lo lng bt an v
thng din ra vo tui thiu nin v mc cm ti li chn ng con ng pht trin bnh thng v tm sinh l ni cc
em. Thm ch cn dn n ci m ngi ta gi l s tha ho v tnh dc v n lm cho nhng xung lc tnh dc hng vo
nhng i tng khng bnh thng nh bnh bo dm chng hn.
S dn nn v l cng c nguyn nhn ni ti ngay c khi cc em cha h b qu mng v nu c tip tc th dm ko di
t n s lm cho cc em khip s v cui cng c th ri vo bnh tm thn m cc thy thuc lun gp phi trong nhng
khch hng ca h.
Nguyn nhn kh ph bin dn n thi th dm cc em l thiu tnh thng. t an i cc em tm cch t tho mn
bng s th dm. Chng ta lun ghi nhn rng tnh thng ca ngi m va l tnh mu t li cng mang ni dung tnh dc.
V thiu tnh thng ny nn cc em tm cch t p ng.
Chng ta nn nh rng thng thng hu qu ca vic th dm l kh nng n nu nhiu em thy khng cn n m
chng v cc em c cch ring tho mn c tnh mu t v tnh dc m cng chng sao. Cc nh chuyn mn u qu
quyt rng tt c hay hu ht nhng trng hp c nhu cu tnh dc thi qu nhng em thiu nin u bt ngun t s
thiu tnh thng v s dn nn tnh yu c che ch.
iu quan trng cho cc em c mt i sng tinh thn lnh mnh l hy cho cc em c tho mn mt cch t
nhin nhng thch th ca cc chc nng sinh hc v c th. Tuy nhin cng cn c mt s theo di sao cho nhng tho
mn ch trong phm vi chc nng yu cu, trnh nhng s thi qu cng nh nhng s kch thch c tnh cch tnh dc.
Khi s vic i qu xa th s trng pht cng nh mi rn e u tr nn v ch. Li khuyn ca nhng nh chuyn mn l
dn nn, ngn cm cn nguy him hn c cho cc em t thc hin nh trnh by trn.
Nhng b m thng minh v bnh thng yu qu thc s con em mnh thng rt d dng vt qua hu ht nhng kh
khn trn. S d nh vy l v cc em rt yu b ta v cng c b yu nn chng khng c nhu cu i tm nhng thch th
khc. Tri li, chng s phi t tm nhng thch th khc thay th. Khi trng hp tr nn nan gii th ch cn cch l
nh s gip ca cc nh chuyn mn m kt qu khng phi lc no cng t c s mong mun.
3. TNH THCH TH C CH
c im ca nm u tin ca cuc i cc em m chng ta va bn n trn u tp trung vo chnh bn thn cc
em. chnh l s che ch v s an ton m chng ta thy trong tnh ph thuc vo ngi m. Nhng s thch th xc tht
hay c th cng nh nhng s tp luyn nhng chc nng th cht u l nhng c im ca thi k ny.
Sang nm th hai l thi k chun b vo i v cc em quan tm n nhng ngi khc v nhng s kin. Nhng tho
mn khc vi khi mi sinh, ngi ta cho cc em c yn nay cc em bt u quan tm n s ch v tm cch c
ch . Tt c u c chuyn hng ra bn ngoi v c thc hin bng s t m v bn nng khm ph. Thi k ny
cc em khng thch ngh ngi. Cc em qun ly m chng v bt chc tng ly tng t v y l nhng thi k khc nhau ca
giai on ny.
S quan st ca nhng nh chuyn mn cng nh ca cc bc cha m u tha nhn rng tr em trong nm u thch
bn thn chng c mi ngi ch n v s ghen tc khi c ngi khc xut hin k c s xut hin ca nhng con vt
nui trong nh nh con ch, con mo. Gesell mt nh tm l hc khng nh a tr mt nm tui bao gi cng l trung
tm ca mt nhm no . Cc em thng c nhng c ch hay nhng hnh vi gy ra ting ci trong nhm. Cc em thy
thch th hn c nhng ngi xung quanh. Hin tng chng minh mt bc chuyn tip t s an ton trong nm u v
s khm ph trong nm th hai. Nu nh trc kia trong nm th nht cc em cn rt nh nn m chng lun phi bn
cnh cc em, chm sc tng ly tng t. Sang nm th hai m chng c th chng trn chic xe y tranh th i lm
nhng cng vic khc. Cc em phi ngi trong xe y mt mnh. V th cc em cm thy khng cn mi ngi bao quanh, ci
dy lin h trc kia khng cn nn cc em tm mi cch lm cho mi ngi phi ch n mnh m bo cho s an
ton ca cc em.
Cng nh tt c nhng khuynh hng khc, ci s thch c mi ngi ch cng pht trin, s thi qu, s h hng
v cng c th mang nhng hnh thc bnh hon.
Chc nng chnh ca thi k ny l tip tc bo m s an ton th c th coi chc nng th hai l pht trin nhng tip
xc x hi. Bi v trong n lc lm cho ngi khc ch n mnh, cc em bt u c thc phn bit nhng g cc em thch
v nhng g cc em khng thch. Cc em rn luyn c th chp thun ci ny v khng chp thun ci kia. Cng v th
ngi ta tm thy ci ngun gc su xa, ci yu t x hi ni cc em.
Tip sau, ci thch th c ch c th hin vi nhng hnh thc c bn hn. Mt em gi bn hay nm tui rt
mong c mi ngi thy em xinh p khi ngm ngha ci o p ca em. Mt em trai khc cng tui trn li thch s
khm ph v thng ni hy nhn xem em lm ny. Trong tui trng thnh, nhng thch th ban u tr thnh nhng thch
th c ln trnh din, c ni chuyn trc m ng, c v, c vit, c dy hc, v.v v t tr thnh nhng
con ngi xut chng t nhng c m bnh thng. S khc ngi l mt ci g v cng hp dn v ngi ta phi tr
mt gi qu t c tho mn.
Nhng s mong mun ni trn l rt t nhin v thng hi thi qu i vi nhng bc cha m sn sng b thi gian ra
nh bng cho con ci h. Cc bc cha m nn nhn thy ci gi tr ch thc ca con em mnh t c cch gio
dc ph hp vi nhng g m con h c. Nu khng s l bt hnh vi nhng em khng sc chim lnh nhng nh cao
nh mong mun ca cha m th chng s tr thnh nhng a tr khng vng li. Cui cng, nhng em ny phi sng chui
thi gian cn li vi mc cm v thn phn mnh ch v cha m chng mong mun nhng iu m chng khng th p ng
c. Mc cm ny lm chng lun khng hi lng v t chi mi s hp tc.
Nhng hnh thc thi qu thng khg c nh hng g qu ln i vi nhng em c tm hn lnh mnh v n s qua i
kh nhanh. Cc em ch mong mun mi chuyn c din ra mt cch hp l cho c nhn cc em c th hon thnh tt.
Nhiu em tng tht ln rng em rt thch mi ngi nhn ngm chnh em ch khng phi nhng mi tc en bng ca
em. Thng thng th cc em ny cng nhn ra vn . Nu khng th cc bn cng lp cng s lm cho em nhn ra. V vy
khuyn khch nhng khuynh hng kiu cng s khng th no trnh c nhng au bun v ngi ta li phi tm cch xo
b nhng tng khng lnh mnh m cha m chng nhi nht vo u chng. Vic gip cc em t b nhng h o l
mt vic lm kh khn nhng li tht l cn thit.
Thng thng nhng em thch c ph trng v thc s tr thnh mt con ngi huynh hoang th lun thch
hng u. Chng lun cm thy nh b b ri mt thin cm v s quan tm ca mi ngi. Khi chng s tm cch t gy
s ch vi chnh mnh khng ngoi mc ch l bo m s an ton ca ring mnh. V l s th hin ca chng bn chn
lo u xao xuyn ca nhng em tr thnh mt k thch ph trng thc s. Khng thiu g em tr thnh nhng a tr
ngu dt v ngy cng ln su vo mt cuc sng khng an ton. Nu khng th cng tr thnh nhng a tr nht nht hay
cu bn gy kh chu cho mi ngi.
Nguy him hn khi xut hin u ci m cc nh chuyn mn gi l s thi qu v li. V d mt b m lun bn
khon v s n tiu ca c con gi cng. Khi em thy cc bn mc nhng b qun o p t tin em cng m c c
nhng b qun o sang trng vi bt c gi no. S thch th c mi ngi ch ny tr thnh mt s i bi. n
mt lc no khi cc em ny thy khng cn cch no khc gy s ch nhng ngi xung quanh th chng khng
th chu ni, i n ch nh p em chng v nhiu chuyn ti t khc ngay trc mt ngi m.
S ti t c trng nht v nguy him nht li l s thch trnh din tnh dc (exhibitionnisme sexuel). Cc em cm thy b
b ri, khng c mi ngi yu mn li hay tm cch gy s ch ca mi ngi bng mi cch k c vic ly lm thch
th cng rt t nhin c nhn ngm cng nh cho ngi khc nhn ngm c quan sinh dc ca mnh. Nu nh ngi ln
tm cch trng pht hay cm on khuynh hng thch trnh din ngy th tr con ny th c nguy c lm cho hin tng ny
ti xut hin sau ny di mt hnh thc i bi. Vi nhng ngi trng thnh th khng him nhng ngi ch thch ngm
nhn thay cho s giao hp. Tm phn hc cc lc ph phn hin tng ny m gi vi ci tn l tnh dc sa o. Rt tic
l u ngi ta gn cho hin tng ny ci tn tht m miu, l ngh thut. V th cch tt nht ngn nga l cc bc
cha m ng c gy cho cc em mt tm l tai hi l thch ph trng, thch c mi ngi ch . Mi khi s vic xy ra ri
th s khng d g khc phc c.
Theo nhng nh chuyn mn th vic lm v sinh tinh thn cho cc em trong thi k ny cng khng c g phc tp cho
lm. iu quan trng l chng ta nn coi l mt hin tng t nhin cng nh nhng khuynh hng khc ni cc em v c
th cho php cc em t th hin nhng c nh hng vo nhng hnh thc lnh mnh c th chp nhn c. S l bnh
thng vi cc em gi c n mc chi chut. Cc em rt cn c khen thng hay c c v khi cc em c nhng
thnh tch chnh ng trong hc tp hay trong sinh hot.
Cc bc cha m cn phi d dt khi nh thc tnh kiu ngo ni cc em bng cch ph bnh thng xuyn trnh
nhng iu cn trnh. Thng thng cc em rt thch c quan tm sn sc. Nhng ng lm cho cc em cm thy em
c mi ngi quan tm hn cc em khc. Nn trnh nglm cho cc em c cm gic l ngi xa l, i khi tr thnh i
lp vi x hi. Tr em kiu ngo, t ph rt khc vi nhng ngi thch trnh din nhng phi gip cc em ngay t khi cn
nh nu khng sm mun cc em cng tr thnh nhng con ngi thch trnh din nhng mc khc nhau.
Ngay t nhng ngy u, tr s sinh thy ci li ch ca th gii bn ngoi. Trong nhng tun l u tin cc em c
ci nhnh chm ch vo mt vt no xung quanh em v thng thng l vo mt ngi m. Vo mi su tun cc em a
mt theo di s di chuyn ca s vt mi khi ngi ta mang i ni khc. Mun mt cht cc em tm cch thu lm nhng vt
th v nhn ngm xem xt. Vo hai mi tm tun chng a nhng vt ln ming. Theo nhng nh chuyn mn th khng
cn nghi ng g na l cch la chn m t nhin khuyn khch tm thc n mt cch t pht. Nhng ng thi cng l
cch gip cc tr s sinh tm hiu s vt xung quanh. Vo khong mt nm tui vic tm hiu th gii bn ngoi ca cc em l
hon ton th ng. Th gii bn ngoi thu ht cc em.
4. TNH T M, S KHM PH V S BT CHC
T nm th hai cc em ch ng tip xc vi th gii xem nhng g ang din ra. Thi k t m v khm ph l mt
hnh thc hon ton khc vi nhng g din ra trc . Thot tin cc em lm cho mi ngi ch n em. Sau s ch
ca cc em hng vo th gii bn ngoi, tp trung vo th gii bn ngoi bao quanh cc em m khng phi l ch vo cc
em. Thi k ny chng ta thy rt ging vi sinh hot ca cc ng vt mi sinh nh mt n c con bi theo m chng bt
k m chng bi n u. Nhng ch sau mt hay hai tun m chng li bi sau n con phng bt trc. Dn dn chng
s tch xa m chng. Chng bt u c lp hon ton, c th i xa tm nhn ca m chng. cho phm vi khm ph ca
cc em c rng cc em s dng kh nng i li ca i chn. n lc ny cc em c th i du ngon xa hn v nhanh hn.
Khi i c bng hai chn th hai tay ca cc em c t do lm cc vt th trong phng v cc em quan st
bng mi cch c th. Tnh t m ny khng bao gi lm cc em tho mn, v th cc em xem xt ht vt ny n vt khc.
 Bng s khm ph ny cc em nhn ra rt nhanh nhng ch mt thi gian sau cc em ngi mt mnh quan st rt chm ch
ch mt vt no m thi. Theo cc nh chuyn mn th lc ny s quan st ca cc em c tnh ch ng c ch ch.
Khuynh hng t m v khm ph l mt thi k chn mui t nhin xut hin vo la tui ny phn ln cc em, n c
mt gi tr sinh hc thc l hin nhin, v n gip cho cc em nhn bit s vt v th gii m cc em s sng v hc cch
phn bit gia nhng s vt m cc em nhn thy v xem xt. l mt cng vic khng th thiu c vi nhng ai mun
hc tp. Thot u vi tr s sinh th mi ci l nh nhau. Sau cc em phn bit m chng vi nhng ngi khc trong gia
nh, ri n vi ngi ngoi, gia con ch v con mo, gia chic xe p vi chic xe t.
Tinh thn t m cng c thay i hnh thc cng vi s pht trin ca cc em. Vo khong t hai n ba tui, cc em
tr nn c tr tu hn. l thi k m cc em hay t ra nhng cu hi nh ci ny l ci g? n bn tui nh chng ta
bit cc em rt thch tm ra ci l trong s vt nh ci ny dng lm g? Ti sao b m li i cng vic? Hin nhin l chng
ta phi tr li cho cc em tt c nhng cu hi i loi nh vy v n tho mn tnh t m v khuyn khch ci kht khao hiu
bit ni cc em. Nu nh chng ta khng mun tr li th tt nht l cng cc em tm ra cu tr li. Bng cch chng ta
gip cho cc em pht trin s hiu bit ca cc em v cn to ra cho cc em thi quen t tr li nhng cu hi ca chnh cc
em t ra. Khng nn v mt l do g m t chi hoc cu gt vi cc em.
Sau ny khi ln ln tnh t m v tnh khm ph c th hin di nhng hnh thc c bn nh trong tm ti khoa hc.
Cc em c a l nhng nh khoa hc t nhin, c em l nhng nh khoa hc nhn vn v v.v Theo cc nh chuyn mn
th nhng lnh vc m cc em quan tm sau ny u c quyt nh bi cch t m v khm ph nhng nm u ca
cuc i cc em.
Thi th u di v c che ch nh l nhng thc th x hi rt c li cho c nhn ci kh nng khm ph trong mt mi
trng an ton ng thi c c mt khi lng hiu bit cng nh kinh nghim trc khi thc s bc vo i.
Cn phi ch l cc em khng bao gi tho mn c tnh t m t nhin ni cc em cng nh s thch th c khm
ph. V th khng nn trch mng cc em khi thy cc em hay s m ci ny ci khc. Khng nn cm on cc em. V iu
ny s lm cho cc em chn nn. Nhiu b m thy con ngi th ra thng hi ti sao con ngi th m khng lm g c. Cc
em thng tr li khng cn n o g m rng khi con thch lm ci g m con quan tm th m lun ngn cm con. V ngn
cn cc em nn nhiu em c khuynh hng quay li nhng thi k trc kia nh bm cht ly o m v mt ngn tay.
Tnh t m cng c mt tri ca n m in hnh l tnh t m ch lm dng, lm iu, nh tnh ba hoa chng hn. Bnh
ba hoa khng nhm pht trin nhng hiu bit ca chnh mnh, ch nhm tho mn nhng xung lc tnh dc hay nhng xung
lc khc m thi. S t m tnh dc cng rt t nhin nh mi hnh thc t m khc v cng cn c tho mn. Theo cc
nh chuyn mn tr em t n khng c g l khng lnh mnh. T n cng c gi tr nh nhng s t m khc. Nhng nu
s t m tnh dc nh thc s thch th ca chng khi chng thy m chng thay qun o chng hn. Trong trng hp ny
nu cc em li b trng pht th c th lm cho cc em kh thch nghi vi nhng quan h tnh dc thng thng sau ny.
Vic v sinh tinh thn i vi cc em trong thi k ny cng kh n gin. iu quan trng u tin cung cp cho cc em
nhng i tng cn t m, gip cc em cch t tho mn bng cch cung cp cho cc em nhiu chi v t em khm ph.
Trong mt phng vi nhiu loi chi khc nhau s gip cc em ny sinh tinh thn phiu lu khm ph. V vy cc bc cha
m cng nh ngi ln cn phi hiu rng s thch th c hiu bit v hc tp l t nhin i vi cc em. V vy mt nh gio
dc tt l ngi bit li dng ci kht khao hiu bit ni cc em dy cc em nhng g cc em mong mun. iu thc s
l mt ngh thut ln.
Trong tt c nhng kh nng c th gip cc em thch nghi vi cuc sng th mt trong nhng kh nng c tc dng
ln v c ngun gc su xa l s bt chc, v c nhiu nh tm l khng nh l v cng quan trng cho s pht trin
ca cc em.
S bt chc cng l mt khuynh hng bm sinh t c m khng cn s gio dc. N t ny sinh cc em mt cch t
nhin. Ngi ta bt gp tnh cch ny trong nhiu loi ng vt. Mt con b khng bit s ngi nhng chng ch chy trn
khi thy m n chy. Con vt v mt s loi chim khc c kh nng bt chc ngi ni. l khuynh hng bm sinh. V
th tr em bt chc ph thuc vo nh hng ca mi trng.
S bt chc bt u ngay trong vi tun sau khi sinh. Trong mt nh h sinh ngi ta thy thng mt em khc l nhiu
em khc theo. Nhng cc em chnh thc i vo thi k ny t mt tui n hai tui. Mt em nh thng cho c ci ko vo
ming cn c giy bc. Nhng khi em thy m chng bc giy bc trc khi n l chng lm theo ngay. Chng ta thy ngc
nhin ca qu trnh bt chc m chng khi m m chng khng ni g. cc em c th bt chc m chng thng qua nhng
n ci, nhng ci nhu lng my hay ci v chm ch. Nhng xung lc mt chuyn ln no b v lm chuyn ng nhng
ng lc cc em tng ng vi nhng iu b ca ngi m m khng cn ni ra li nn c v rt l huyn b.
Thc ra th gi tr sinh hc ca kh nng bt chc khng n ni huyn b nh vy. Chng qua n cng tng t nh
nhng phn x c iu kin. S bt chc gip cho cc em c th thch nghi vi cc tnh hung khc nhau trong cuc sng
m t nhin cung cp cho cc em nhng cu tr li mang tnh di truyn, c sn.
S bt chc thc s l mt bc tin ln ca nhng phn x c iu kin v mun c nhng phn x c iu kin th cc
em phi tch lu c mt s kinh nghim no . V nh chng phi t la th mi bit trnh la, v iu khng phi l
khng nguy him. S bt chc gip cc em vt qua nhng kinh nghim v hc trc tip hnh vi ca m chng bng
cch bt chc m chng trnh la gy ra nguy him. S bt chc khng ch gip cc em trnh c nguy him m cn lm
cho cc em trnh c nguy him m cn lm cho cc em hon thnh c cng vic mt cch tt nht. V nh chng xem
m chng lm bnh v chng cng c th lm c bnh nh m chng. Ngi ta c th khng nh c rng nh c s
bt chc cc em c th c nhng phn ng lnh mnh trong cuc sng.
Mt trong nhng thnh qu v cng qu gi m tui ny t c l ngn ng. Thi gian ca nm u tin l nu cc em
pht ra ting th do duy nht nhng xung lc thn kinh cng thng cng nh nhng ting ku ca con g hay con vt khi chng
c nhu cu. Sau do qu trnh tp luyn c kt qu cc dy thanh qun, cc em bt chc ting ni ca m em m cha
bit n ngha ca nhng ting ni . Sau cc em hc cch ghp ni nhng t vi mt vi s vt, hp nht ci n
vi ci kia dn dn nhng ting ni tr thnh nhng t. T cc em hiu c rng ch mt vt no phi s
dng mt t tng ng vi s vt ngha l cc em dng ngn ng. S bt chc l s chuyn tip ca thi k ph thuc
ca nhng nm u vi thi k c lp tip sau. Lc ny cc em c nhu cu c c lp lm nhng vic ca ring em.
Chng cn hiu c cch lm th no c th bt chc c m chng. V d cc em thy m chng khi b t th thay
qun o, chng cng thc hin nh vy khi qun o chng b t. S vic c lp i lp li nhiu ln to thnh mt thi
quen cc em. n ba hay bn tui cc em t thay qun o khi cc em thy qun o b t v lc ny cc em bit c ci l
ca vic lm y. Nh vy l khi cn ph thuc chng s hnh ng nht nht theo cha m. Bng s bt chc chng hnh
ng mt cch c lp v t thch nghi vi cuc sng. l thi k ca s bt chc ch khng cn thi k l l v cc em
hc tp bng s bt chc. Cc em s thc hin kh d dng nhng ci m ngi ln lm mu hn l ch bng s gii thch.
Nhiu khi chng bt chc ngay c khi cc em khng hiu g v nhng li gii thch. Chng c th lm c nhng vic cn
s kho lo m cha hiu c nhng iu gii thch v nh cc em c th i c xe p kh thnh tho m khng h hiu
c ti sao chic xe p ch c hai bnh li c th i c. Hoc cc em c th bt chc cc ch chng ma ht rt nhanh
hn l nhng li hng dn ca cc anh ch ph trch.
Cn nh rng vo tui ny s bt chc thng c hiu qu rt cao so vi s dy bo. Cc em rt kh hiu c nhng
li gii thch ti sao qua ng phi i gia nhng hng sn k hay gia hai hng inh nhng c theo ngi ln vi ln l
cc em c th mt mnh i gia hng inh khi i qua ng.
Vo bn tui, khi cc em c th hiu c l l th ng nhin l chng ta cn c s gii thch cn k cho cc em
nhng iu cn phi lm m chng c ai ngn cn chng ta. Khi chng vng li chng ta khng phi v chng ta ni m
cn v cc em hiu c ci l trong li ni ca chng ta. Khi mi mt hay hai tui iu l khng th thc hin c v
khi cc em cha c kh nng l l. Theo cc nh tm l hc th s bt chc l mt qu trnh ca tim thc. Cc em bt
chc l do s tc ng ca nhng khuynh hng t nhin m khng cn n nhng g chng ta gii thch. Nu ch
bng s gii thch n thun cc em s t lm theo cch lm ca chng ta th chc chn l cc em s lm c kh d dng
khi bt chc. Ngi ta cn cho rng s bt chc khng ch l mt qu trnh ca tim thc m cn l mt qu trnh ca ci
khng thc (non conscient).
Khuynh hng bt chc cn tn ti trong sut cuc i mi ngi l iu rt c gi tr. Vi mi ngi khng phi lc no
chng ta cng c hng dn bng nhng kinh nghim c nhn. Nhng phong tc, nhng tp qun, nhng truyn thng v
ngay c lun l u c mt vai tr rt ln.
V vy chng ta cn khuyn khch vi tt c nhng g c th i vi khuynh hng t nhin l s bt chc vi tt c s
thn trng nhng g chng ta mun cc em lm. Khng nn p buc cc em lm nhng g m kh nng cc em cha cho
php ngha l khi cc em cha th lm ch hnh vi ca mnh. Khi cc em cn chng ta lm mu th nht thit khng c t
chi, v ch c nh th th cc em mi c th lm tt nhng iu m chng ta mong mun.
Cn phi ch t khi mi sinh cc em phi sng trong mt mi trng m c cha v m u c nhiu thi xu th chc
chn l nhng a con s mang t nhiu nhng thi xu . Khi ln ln cc em cng s phi sng trong mi trng x hi m
xu tt xen k. S mt n cc mi quan h ca cc em s khng bao gi tha. Lc ci hy vng ln nht l nu cc em
c nui dng trong mt mi trng lnh mnh, an ton t khi lt lng m. l kh nng t khng vi nhng thi
h tt xu trong cuc i ng tin cy nht. Vo i cuc i s dy cc em nhiu iu nhng thiu ci c s m bo c
xy dng t thi th u s lm cho cc em cn gp khng t kh khn.
5. TNH KH BO
Theo nhng nh chuyn mn th vo hai tui l tui kh bo m cc bc cha m thng cha hiu. cng l ci tui m
cc em hay lm nhng g cc em thy thch. Nu chng mun i u y l cc em nht nh i. Nu cc em thch lm g th
khng ai c th ngn cn c. Thi k ny hon ton tri ngc vi thi k ph thuc, l thi k m mt em nh mt nm
tui thch th ng. Vo hai tui cc em tr thnh nng ng hn v cc em mun th hin tt c nhng xung lc thc tnh
trong cc em. y l thi k cc em sn sng gia nhp v t lm ly mt mnh. Thi k ny v thi k trc cn mt nt
chung ng ch l s khm ph. Ch c iu s khm ph trc kia nhm tip xc vi th gii bn ngoi quan st v
xem xt. Cn by gi l t th gii ph thuc vo ch ca cc em. Thi k kh bo ny cng c gi tr sinh hc nht
nh. Nh n cc em hc cch kim sot th gii cc em sng v iu ho chnh s tn ti ca mnh.
Tuy nhin ci tnh kh bo hay sinh chuyn ny khng ch c tui ny. Cn nh rng cc em mi sinh c mi hay
mi lm ngy tng th hin ci tnh cu bn ny nh khi ngi ta khng cho u cng nh tay chn cc em c c
ng thoi mi. Khi mi sinh nhng gin hn thng khng ko di nhng li c thay th bng s bun ru v s tht
vng. n hai tui tnh ny thng gay gt v ko di. ng nhin iu cn ph thuc vo cch ngi ta sn sc cc em
nhng iu quan trng l cch gin hn ca cc em hai tui khc hn vi s gin hn ca cc em hai thng tui. n sau
tui ny, ch ca cc em c hnh thnh. Vo thi k ny cc em c th kim sot c nhng xung lc ca mnh v
cc em c th chu ng kh hn. Ngi ta thng t ra cu hi rng nhng s gin d s dn cc em n u. V
nhiu bc cha m thng la rng cc em ny l nhng a tr c qu nhiu i hi v khng th cho chng ln ln nh
th ny c, phi ngn chn hon ton nhng i hi ny. ng nhin l ngi ta s p dng nhng hnh pht nghim
ngt i vi cc em e do cc em. Ngi ta buc cc em phi hin lnh v d bo. Ri ngi ta li ngc nhin l ti sao
con em h li yu t, d chu nh hng v thiu ch n nh vy. l nhng sai lm nht thit cn trnh v ng ra l c
cc em t th hin th cha m li buc cc em phi c c tnh ny c tnh khc theo mnh. Cn nh rng ci thch th
c khng nh mnh cn l mt phng tin c tri t ban cho con ngi gip cc em c th thch nghi vi cuc
sng tt hn cng nh gip cc em c th vt qua nhng ro cn tin ln. Nu nh ngi ta tc mt ci kh nng
ni cc em th cc em s tr nn bt lc khng th chng ni nhng kh khn trong cuc sng. Cc em s tr thnh
nhng ngi dng dng d mang bnh thn kinh.
Thng thng th tnh hay sinh chuyn lm ny sinh tnh t tin chnh mnh cng nh tt c nhng c tnh i hi phi
c c tnh mnh m. S khc nhau gia tnh kh bo v ch l ch a tr kh bo hon ton b nhng xung lc thng tr
cn ch l s th hin nhn cch v c hng hon ton vo mc ch nht nh. Cn ch l nu tc b ci tnh kh
bo ca cc em, mt tnh cch t nhin s dn cc em n khuynh hng hay hn di, cng u mt phng tin c cc
em dng phn khng m khng do d g. Mt a tr hay cu gt v dng dng vi mi ci l a tr b tc mt ci tnh
tin cng. Chng ta cn nh rng chc nng sinh hc ca khuynh hng ny l lm tng sc mnh, d dng i vo
cuc sng. Nu khng cc em s khng c kh nng hon thnh trch nhim ca mnh. C th l chng rt hin lnh nhng
li l a tr khng c tnh cng nh khng c nhn cch.
Hn na vi cc em m ngi ta tc mt tnh tin cng t nhin cng ng ngha vi vic ngi ta tc mt v
kh ca cc em chm m trong tnh trng khng an ton, bn chn lo u trin min. V iu kh trnh l lm cho cc em
ri vo nhng s dn nn v tm l v d dng ri vo bnh thn kinh.
Vy th chng ta cn phi lm g vi cc em kh bo? cu tr li cng kh n gin. Khng nn ngn cm cc em m tt
hn c l hy cho cc em t th hin tnh cch c ch. iu cng c ngha l to cho cc em mt ch bn b v nhng
c tnh mnh m.
Bng nhiu cng trnh nghin cu, cc nh chuyn mn khng nh rng c mi ngi th c chn ngi ngn cn cc
em v yn ch ch c li, nhng ng c tro ln gh, ng c nghch dao, ng c nghch la v.v Trong kh nhiu trng
hp ngi ta thy chng c ci l no chnh ng ngn cn cc em. Cc nh chuyn mn cho rng nu cc em c ng khi
tro ln gh, cc em c th khc ch cn chng ta d dnh i li l s vic s li bnh thng. Cc em s lm li v s lp i
lp li ny s gip cc em i vo hot ng bng cch th i th li. Kt qu l cc em s leo ln gh mt cch d dng,
ngha l nng lc cc em c pht trin. C cc em t lm hn l nhc nh cc em cho cc em tng cng thc
trch nhim vi ngi khc cng nh mi s vt. Ngay c khi cc em bt chc ngi ln gt khoai, ct bnh m c l b t
tay th iu gip cc em c kinh nghim t lm tt hn, s thnh thc hn. Cc em b tc mt kh nng tm ti s tr
thnh nhng em hay lm hng vic. Ch cn ch cho cc em cch lm hy tin vo vic cc em c th lm tt cng vic m cc
em yu thch. Gp trng hp cc em c th lm ci g khng ng xin hy dy cho cc em cch lm tt. Vn l cc bc
cha m cn dnh ra cht thi gian qu bu gip cc em pht trin. T chng ta s thu c nhiu iu rt qu v vi s
gip ca chng ta cc em s tr thnh nhng ngi thnh tho trong ngh nghip tng lai. Nhng vic lm nh vy cn
mang li cho cc em nhiu iu quan trng hn nh lng t tin chnh cc em, cng nh s bn b kin nhn, tnh k lut v
cn hn th na l nim vui sng. ng nhin c nhng vic thc s nguy him thng lm cha m khng yn tm
cc em lm khi m chng ta cha thc s tin vo kh nng ca cc em. S bn khon thc l chnh ng v ngi ln
cn c quyt nh cui cng l cho php hay l khng. C mi vic chng ta cho cc em c lm ti tm, chn m
ch ngn cn mt, hai vic. Cc em s hiu ra s chnh ng ca vn l khng ngoi mc ch trnh nhng tai hi c
th xy ra vi cc em. Chc chn cc em s tun theo lnh ca chng ta mt cch thoi mi v mi vic s tt p. Tri li
nu chng ta c ngn cm trn lan v v l th s ni gin ni cc em l iu kh trnh.
Vi nhng s ni gin ca cc em chng ta cng phi c cch gip cc em sa cha. cng l mt nguyn tc i
vi s bt chc ca cc em. Chng ta cn nh rng vo la tui ny s bt chc ca cc em thng l bt chc ngi
m nh dn dp nh ca, nu n, n mc, tm ra v.v Cng t chng c t do bt chc ng thi chng cng hc
c k lut trong s bt chc v trong nhng vic ngi m lun thc hin mt cch c k lut, ngha l thc hin
sao cho an ton v hiu qu. Tnh ham lm t nhin ca cc em s lm tiu tan mi bc tc v nu c th s cu gin ny
cng khng c g l trm trng v nhanh chng qua i. Chng ta lun nh rng trong cn gin chng ta kh lm cho du ngay
i c. Khi cn nng gin ngui i phn no chng ta mi nh nhng gii thch hn thit. Cc nh chuyn mn u nht
tr rng bt c mt nguyn tc no cng c ci ngoi l ca n. Cn trnh ra mt ci lnh no m chng ta thy trc l
cc em khng mun thc hin. V nh chng ta c th b mt em hai hay ba ln ging ng, nhng em c chu ng hay
khng li khng ph thuc vo chng ta. Cng nh th, nu chng ta c xc thc n y ming cc em, nhng nut hay
khng li l do cc em. Hoc gi chng ta dng roi vt p cc em nut th liu c ch g cho cch chm sc kiu . Chng
ta nn nh rng tnh cu bn thng bt ngun t s hp th thc phm v s to bn.V th chng ta cn ch l ng bao
gi i hi cc em lm iu g m chnh chng ta khng th thc hin c. V th cn trnh nhng vic lm c th lm cho
cc em ni cu hn l cho s vic xy ra ri mi tm cch sa cha. S bnh tnh nh nhng nhng dt khot l rt cn
thit v rt c hiu qu trong vic gio dc con tr. Chng khng ch lm cho cc em d chp nhn m cn gip cc em hc
c tnh cch . Nn nh rng vo tui ny ch hiu theo ngha ch thc ca n cha thc s hnh thnh ni cc em.
V th tr em thng kh bo, cn do cc em cha thc s kim sot c nhng xung lc t nhin ca cc em. V t nhin
l cc bc cha m cn gip cc em. S dt khot ca cha m gip cc em c ch. Cng nh th s bnh tnh, nh nhng
cng lm cho cc em bnh tnh nh nhng vi chnh chng. Nh cc em tr thnh nhng con ngi va c ch, li va
bnh tnh, nh nhng nn tnh cu bn ca cc em s khng c c hi xut hin v lc ny cc em c th kim sot v
kim ch c mt cch hiu qu nhng xung lc t pht trong con ngi cc em. V ng nhin cc em s trnh c
hu ht nhng iu phin mun, cc em c mt i sng lnh mnh v tinh thn, v tm hn. l thang thuc hiu nghim
nht gip cc em trnh ri vo nhng cn khng khong, nhng ri lon thn kinh v khng lo s nhim phi chng bnh
thn kinh no . Mt i sng tinh thn lun thng bng v n nh th s khng cn l nn nhn ca nhng am m khng
th kim sot c. Vo tui ny ch mt s trng pht nh mt ci pht vo mng cng c th lm cho cc em ni khng.
Vn khng phi l lm cho cc em s m ch l rn e nh nhng v thn tnh v th nhiu em sau khi b pht vo mng li
vui v thn tnh vi ngi va lm cho cc em s. ch l mt ng tc t bn ngoi xut hin ng lc, va v thn
tnh cng c hiu qu r rt. Ni chung l khng nn lm dng nhng trng pht v th cht. Ch cn mt s thn tnh nhng
dt khot gip cho cc em c th vt qua nhng li lm. S trng pht qu nghim khc ni chung l v ch v n s
lm cho cc em sng trong tnh trng nng n, s hi.
6. VN T DO V K LUT, S T KIM SOT.
Nhng s trnh by trn v s cng u, v s kh bo buc chng ta phi bn n nguyn tc v t do v k lut. Trong
chng ta khng t ngi cho rng vi t do l gio dc con em h. Vi nhiu ngi khc li cho rng vi tr em ch cn
k lut l v cc em cha bit g. Vo th k 19 c mt quan nim c lu hnh kh rng cho rng vi tr nh vic gio
dc l vn ca tng lai. T ngi ta khuyn nhng bc cha m hy cho cc em mun lm nhng g m cc em
mun, v nu b ci quyn t do s lm cho cc em tr thnh nhng ngi mang bnh thn kinh.
Nh th th chng ta suy ngh g v hai quan nim ni trn v chng ta phi lm g. Chng ta bit rng hai quan nim ni
trn c ci g lm cho chng ta c cm ngh l chng khng th dung ho c vi nhau. Nhng nu chng ta suy ngh
mt cch thn trng v khoa hc th chng ta s thy rng k lut v cng cn thit cho mt s t do ch thc. ng thi s
t do li v cng cn thit cho mt k lut ch thc.
C khng thiu g nhng v d c th chng minh cho quan nim ni trn. vo ma ma bo cc em rt thch li nc. Nu
tho mn ci thch c cho cc em t do bi li th s vic s din ra nh th no. iu chc chn l tai ha s p n
bt c lc no. Vy trnh tai ho th ng nhin bn cnh ci t do phi c mt k lut no tng ng. V nh phi
bit bi thnh tho trnh bt trc, khng c bi nhng ni nc ln, phi c phao bi an ton v nhiu iu bt
buc khc. Nu khng s t do s b tr gi rt t. Ni chung mt s t do qu trn cng nh mt k lut cng nhc u
l nhng g c hi. Tm li l nh k lut v phng din k thut cng nh bt buc khc m cc em c th bi li mt
cch t do thoi mi trong an ton.
Vi mt ci nhn ton din chng ta c th khng nh rng ch khi no chng ta tun theo mt cch nghim ngt nhng
quy lut ca t nhin th chng ta mi c t do thc s. y l mt kt lun v cng quan trng m tt c nhng con ngi
chn chnh tha nhn ch khng phi ca ring Mc khi ng khng nh rng t do l tt yu c nhn thc hay ng
hn l c thc. iu c th hin mt cch sinh ng nhng ngt ngho trong mi hot ng t sinh hot i
thng cho n nhng hot ng khoa hc, nhng sinh hot bc cao nh i sng tinh thn, i sng tm linh. Tt c nhng
iu ni trn tuy n gin nhng ngi ta khng do d g m khng nh rng nh c k lut m con ngi t c t do,
t c mc ch ra.
Nguyn tc ni trn cng phi c p dng nghim ngt i vi i sng ca tr em. Vi nhng tr v k lut cc em
mun p t ch ca mnh lm tt c nhng g cc em mun. Chng s ginh git chi ca cc bn v ph khng cho
cc bn chi yn n. Nhng sm mun chng cng pht hin ra rng cc bn s khng chi vi chng. Trc con mt cc
bn, chng ch l nhng a mt cm tnh. Nhng a tr ny s sm tr thnh nhng a tr c c. Khi d chng c
mun chi vi cc bn nhng th hi c bn no dm p ng mong mun ca chng. Tr khi chng ha vi cc bn l
khng ph m nh vy na. Ngha l mun chi th phi thc hin lut chi. Lc chng nhn ra rng mun chi thoi mi
vi cc bn th phi thc hin k lut chung ca mi ngi.
Cuc sng x hi lun i hi phi c k lut. c c nhng iu tt trong cuc sng cng ng, chng ta phi nm
cho c nhng iu lut i vi ngi khc v buc chng ta phi tun theo nhng lut mt cch nghim ngt. Ch c
nhng cng ng bit tn trng nhng lut chung m ngi ta c c mt s t do rng ri. Nu nh c ai cn nghi ng
iu ny ch l do chng ta cha hiu c mt cch ng n v t do cng nh vn v k lut.
Vy th t do l g v lm g? C phi l do nhng xung lc t nhin cng nh nhng bn nng m chng ta i hi t
do bt k. Hay chng ta cn mt s t do xut pht t nhng i hi ca nhn cch ca chng ta nh l mt tng th. T hai
s i hi ni trn dn n hai th t do khc nhau thm ch trong mt mc no l khng th dung ho vi nhau c.
Quan nim th nht i hi hy cho ti t do hon ton tu theo s i hi ca nhng xung lc ti lm tt c nhng g
ti mun. Nh ti c t do pht khng, tho mn nhng am m tnh dc d ti c quyn hay khng, chm m trong s
try li khi ti khng thch lm vic, chim ot mi ci m ti ng thun d cho nhng ci khng phi ca ti v bt
chc mi ci m ngi khc lm.
T nhin ban pht cho ti mt h thng thn kinh m ci chc nng hng u l kim sot nhng xung lc t nhin.
Khng cn nghi ng g na ci m t nhin ban tng cho ti hi l l ti tn dng n. Vi ti chn l l nhng xung
lc s cp v n chp nhn cho ti mi th t do khng g c th km hm c Nhng ngi ny khng bit rng nu tnh
th xy ra th ngi ta trt di vo tnh trng ci ny chng li ci kia cui cng l chng li nhng mc tiu ca nhn
cch i hi. l tnh trng tinh thn ca nhng a tr hai tui vi mt h thng thn kinh cha pht trin. ng nhin
nhng a tr ny cn l n l ca nhng xung lc v l chin thng ca nhng am m m qung. Cng v th thi k ny l
thi k rt cn s gip ca cc bc cha m thit lp s kim sot . iu ch c th thc hin c vi thi bnh
tnh nh nhng th khi chng ta mi c th gip con em chng ta bng ch ca chnh chng ta.
Nhng ngi bnh thn kinh thuc loi ny u c c trng l bin nhn cch ca h ch cn l ngi phc v trong
khi ng ra l nhn cch l ci c phc v. Tt c nhng ngi khng c kh nng t c mc ch u l nhng ngi
b buc cht vo i, u l nhng ngi b am m m qung cn ng. Ci th t do m h t c, nu mun
gi l t do cng khng th mang li hnh phc v n khng tnh g n nhn cch.
Mt ngi bnh loi ny k li rng khi cn nh c lc ti cm thy nh b nm vo mt chung cp. Nhng con cp ui
cn ln nhau ( ni nhng xung lc chng li nhau). Sau nhng con cp lao vo tn cng ti ( ni nhng xung lc tn
cng nhn cch anh ta). Nhng a tr hay lm nhng iu vng trm thng chng sung sng g v chng lun nm np
s cha m chng pht hin ra. l mt sc nng v tm l thc s nng n i vi nhng ngi b bnh tm thn nh
Freud tng khng nh.
 Chng ta cn nh, khi chng ta ni rng chng ta c t do th khng phi l nhng xung lc trong chng ta c t do
m l nhn cch ca chng ta nh mt tng th c t do. iu c ngha l chng ta c t do theo ui nhng
mc ch khng b nhng xung lc m qung cn tr k c nhng phn x. ch thc l s t do ca ch.
Vn k lut y thc hin nh th no. Vi t tin chng ta th k lut c hiu nh l trit tiu mi ham mun t
nhin bi v vi cc c th nhng ham mun t nhin cng l xu. K lut theo ngha l hu b. Quan nim ny mt thi c
thn hc tn dng nh l ti t tng. N tng t nh l mc cm aedipe nhng vi Freud th y l s tri dy ca ci v
thc rt kh trnh nh l mt nh mnh khc nghit. Nhng tm phn hc li c th khc phc c vi s tr gip ca ci
siu thc (mtaconscient).
Cn k lut theo ngha hin i m chng ta ang bn y l s p dng ca c tr em v nhng ngi trng thnh
mt phng php hng mi hot ng ca nhng xung lc t nhin bm sinh vo hng tch cc. V nh tr mun bi
an ton th phi p dng k lut trong khi bi v phi tp luyn ng nh nhng quy nh nu. K lut y c hiu l
hc tp v hc tp s dng ng v c ch nhng kh nng bm sinh. l cch cc em s dng c hiu qu. Vi k
lut nh vy cc em c thi gian t chc nhn cch ca mnh c th p ng c nhng i hi ca cuc sng.
Vi k lut nh chng ta hiu th chng ta cn c c mt s t do rng ri khng phi ch vi nhng nhn cch m cn
i vi c nhng xung lc t nhin bi mi khi chng ta chi phi c th khng cn s dn nn. T chng ta c th
biu hin chng m khng c tr ngi g.
Thng qua k lut cc em lun cm thy c th thc hin c ci g nh lm chi v t khm ph nhiu iu mi
m i vi cc em. Vn quan trng ch khng phi l th hin nhng xung lc t hay nhiu m l ch th hin nhng
xung lc tt hay khng. Khi cc em bit cch th hin nhng xung lc tt l c, cn s lng l khng quan trng.
Nhng nt tt v sc kho v tinh thn ph thuc vo vic s dng nhng kh nng m t nhin ban tng. Bng k lut
khng ch chng ta c c s t do v sc mnh v nhn cch khi s dng tt c mi xung lc m cn gii phng c mi
xung lc .
Trong mi trng hp nu k lut l cn thit cho mi t do th ngc li s t do cng l cn thit cho mi k lut. V nh
nhng nh o c hc khng nh mun c mt hnh vi o c ch thc th iu quan trng l chng ta phi c t do
la chn gia ci ng v ci sai, gia ci tt v ci xu. iu cng hon ton ng v cn thit i vi c tr em.
Ch c mt k lut hp l c t ra cho mi ngi nn cng ch c th t ra cho cc em mt k lut t do cho cc em
la chn v thc hin. Nu nh chng ta c bt buc cc em phi thc hin lin tc theo ch quan ca chng ta th cc em
s khng bao gi ch ng lm c vic g. Sau ny khi ln ln cc em s b cuc sng a y, s tr thnh nn nhn ca
mi ri ro v s b gc ng trc nhng cn bo tp ca cuc i.
ng nhin trong cuc sng lun c nhng th k lut ng v k lut sai. Th k lut sai s dn nn v nghin nt cuc
sng. Cn tri li mt k lut ch thc li c vai tr kim sot v hng dn. Loi th nht dn n nhng s ni lon hoc
n vi bnh thn kinh. Loi th hai gii phng nhn cch gip cho nhn cch s dng tt nhng kh nng vn c, bm sinh
cng nh bn thn nhng kh nng c pht huy tt nht. T hot ng ca chng ta s c hiu qu v chng ta c
nim vui.
Chng ta cn lun tm nim rng k lut v t do l hai mnh khng th tch ri nhau, n tc ng qua li ln nhau v
h tr nhau trong mi quan h tng h, bin chng. V chng ta cn c dp tr li vn ny bn cho tht kn k trnh
mt s hiu lm ng tic trong nhng phn tip sau.

IV. C CU HNH THNH NHN CCH CA CC EM

Trong hai nm u ca cuc i cc em chng ta thy cc em sng ch yu theo bn nng nguyn thu v nhng tim
nng. T hai tui ri n bn tui l thi k bt u s hnh thnh nhn cch. Chng ta s phi bn tng i t m vn
ny v y l vn c vai tr quyt nh n cuc i cng nh hnh phc ca cc em.
Chng ta ni n nh ngha v sc kho tinh thn v ni trn nhng nt chung nht v nhn cch nh mt tng th.
Chng ta li cng ni n nhng nng lc hot ng theo mt nh hng m mc ch x hi ra. Trn c s m nhn
cch c t chc mt cch hi ho trong s h tr ln nhau. Vn bng cch no vi nhng phng tin g hnh thnh
nhng mc ch v nhng tng.
chng qua ch l mt qu trnh hon ton t nhin bi v ngi ta nhn thy tt c tr em u c khuynh hng lm cho
nhn t khc ph hp vi nhn cch t hnh thnh nguyn tc hng dn cho cuc sng. Cng bng cch nhn
cch ca tr em ph hp vi nhng xung lc c kim sot bi ch.
Mi khi chng ta thy mt em nh no ni em nh l m ang lm cm th iu khng ch gii hn ch em bt
chc m ang lm cm m em ho vi nhn cch ca m em, ly lm nhn cch cho em hng dn hnh vi ca em.
Mt cch rt l t nhin nhng tng cng nhng cch th hin ca chng khng ch ph thuc vo vn v lun l
( ni vng theo cha m) m cn l vn v sc kho tinh thn cng nh hnh phc trong tng lai ca cc em. Nhng
tng lnh mnh u bt ngun v ph hp vi nhn cch.
Qu trnh hnh thnh c cu nhn cch c chia lm bn thi k rt r rng.
1/ Thi k bt chc l thi k cc em hc cch lm theo ngi khc m ch yu l t cha m. Chng ta cp s b
n nhng hnh vi bt chc ny. chnh l giai on u tin hnh thnh nhng hnh mu. Nu cha m hay cu gt th
cc em cng s tr thnh hay cu gt. Nu nh cha m t ra bnh tnh nh nhng th cc em cng t ra bnh tnh nh nhng.
2/ Thi k d hp th n hi chm mt cht. Thi k ny tr em khng ch c nhng hnh vi ca ngi khc m cn hc
c thi , tnh cm cng nh tng.
3/ S ho ng l thi k th ba l thi k cc em c mt s ho hp v nhn cch vi ngi khc nh v d trn em lm
nh m hay em l m ang lm cm. Cc em cn i xa hn vi chnh nhn cch ca em c ngi khc tip nhn. Cc
em lun coi mnh nh ngi khc v phng din nhn cch hay ng hn l cc em c nhn cch nh ngi khc.
4/ Thi k th t l thi k siu ti (surmoi) l thi k m nhn cch ca cc em ph hp vi nhn cch no vi ci
ngha l lm theo cch m ngi khc lm. T cc em c c t trong chiu su nhn cch ca mnh mt nguyn tc
iu chnh hnh kim cng nh cuc i cc em.
1. S D HP TH V S M TH
Chng ta c th nu ra mt s v d lm r thm tng thi k khc nhau ni trn. Mt em nh i ra ng vi ngi m
bt cht gp mt con ch d. Vi nc ta th t thnh th n nng thn vic l chuyn thng ngy. Trc tnh hnh
nu ngi m t ra bnh tnh v cnh gic th em nh cng c cch x s tng t. l s bt chc thun tu. Nhng em
cn nhn ra s bnh tnh ngi m v em hc c thi bnh tnh . l s hp th. Sau cc em cn i xa hn
hiu c nhn cch ca m em v khng nh l em cng dng cm nh m em. l thi k ho ng. T dn n thi
k siu ti c biu hin ra bng cch qun ngi m v chuyn s dng cm sang chnh mnh, s dng cm ca mnh. Lc
ny hnh nh ca ngi m tht l m nht cn hnh nh ca em tr nn m nt. T cc em thng ph phn ngay hnh
vi ca cha m chng nh m khng dng cm bng con hoc i khi ph phn m chng khi ngi m qun khng ni cu
cm n. Lc ny l lc cc em ch n gin p dng nhng quy nh m cha m chng p dng vi cc em. Gp trng
hp nh trn cc bc cha m khng nn coi em l nhng tr ng nghch v nh th l khng cng bng.
Tnh d hp th ca cc em trong thi k ny thng xut hin gia hai tui ri n ba tui. y l thi k cc em hc
thi , tnh cm v c trng thi tinh thn ca nhng xung quanh. Thi k ny khc hn thi k kh bo va qua. Chng ta
thng bt gp mt s cc em vn rt kh bo trc y nay tr thnh nhng a tr rt ngoan c nh l mt s k diu no
va xy ra ni cc em ny. chng qua l cc em ny chuyn sang thi k d hp th. V nh chng ta nhiu ln
khng nh l s pht trin t nhin m khng c tr ngi g th nht thit thi k trc phi nhng bc cho thi k tip
theo.
S d hp th l mt s ph thuc v tinh thn. Vi nhng em cn b ph thuc v thn th ch i hi m chng n khi
i v kht th i ung cng nh kh hu nng bc v s an ton. sau cc em b ph thuc v tinh thn v tnh cm nn
chng tn hng nhng tnh cm cng nh nhng xc ng ni ngi khc. Nu ngi m d b kch ng th em cng d b
kch ng. Nu ngi m bn khon bi ri th em cng bn khon bi ri. Nu ngi m bnh tnh du dng th cc em cng
th. Nu ngi cha l ngi gia trng th em cng tr thnh hay n p cc bn v.v vo tui ny s d hp th nhiu khi
rt hiu qu m ch cn cc bc cha m thay i cch ni cng nh ging ni. Ch mt ging ni gay gt cc em c th khng
vng li m nhiu khi cn ni cu. Cc nh chuyn mn gi l s d hp th ch thc. Nhiu khi mt li khuyn c l l
cha thuyt phc c cc em m cn cn mt s nh nhng thn i. Tnh d hp th ny c lin quan n tui, ngha
l n chn mui nhng t cht t nhin nhng li c th sm mun i cht do s tc ng ca hon cnh, ca mi
trng sng.
Cn nh rng nhng tr em b nhc nh thng xuyn rt d tr thnh nhng a tr hay sinh chuyn v khng vng li
sau ny. V th rt cn s kin nhn ca cc bc cha m. Tr thnh a tr d hp th khng c ngha l tr thnh a tr
d bo.
S d hp th ny cn mt c tnh quan trng v c gi l mt tin trnh ca tim thc. Cc em thng khng kp hiu
v sao chng hp th thi cng nh nhng tng ca ngi m v thng chng thc hin mt cch tc thi. S d nh
vy l v s d hp th mt chc nng ca trung tm di v no khc vi s suy lun, vi l l cng nh nhng nng lc
ph phn thuc v v no thng. V th khi ngi ta mun d sai khin ngi khc bng thi min, bng m th, ngi ta
lm cho ngi thnh th ng, khng cn kh nng ph phn hay a h vo gic ng nhn to. Khi ngi bnh khng
cn kh nng ph phn v nht nht thc hin mi s iu khin ca ngi khc.
Ni n thi min y ch c mc ch lm r vai tr ca ci tim thc, ni n nhng hnh vi tc thi do tim thc chi
phi. Cn iu tr chng bnh tm thn cc loi Freud t lu khng dng thi min v thi min ch c tc dng i vi
cc triu chng, cc hin tng. V th tm phn hc thay thi min bng s m th theo phng php tm phn nh vo
ci v thc, cc nguyn nhn su xa gy ra bnh tm thn. l cch cha bnh trit t gc, cn thi min ch c kh
nng nh vo ngn nn ch c kh nng lm du i cht m thi.
Trong phm vi m chng ta ang bn l vn vai tr ca tim thc trong tnh d hp th th li l vn m cc bc cha
m cn phi ghi nh. S la chn tng cng nh li ni l ci c hiu qu hn nhiu nhng l l trong vic gio dc tr
em. V nh mt em nh phi vo bnh vin ct amian c ngi m du dng v vui v ni vi em rng khng c vn
g nghim trng c u, mi ci s tt c thi. Ch cn vi li ni thch hp mi vic s d dng hn nu ngi m vi thi
bn chn lo lng v hoi nghi. y c vai tr ca li ni hay ng hn l nh hng ca li ni i vi tim thc. Nhng
trng hp nh th ny mt ging ni bnh thn c gi tr gp nhiu ln mt bi din vn vi nhng l l cht ch. iu ni
trn cng c ngha l s d hp th bng tim thc li c sc mnh hn nhiu nhng s hp th bng thc v l iu
nhiu khi c cc em hp th bng cch bt chc thng c hiu qu hn nhiu bng ra lnh. y khng c g l mu
thun ch c iu s hp th l t nhin ca mt qu trnh tim thc. Nu lc ny chng ta thay bng mt qu trnh thc nh
vy l qu sm i vi cc em. iu ny khng ch c ngha i vi nhng hnh vi, i vi mi thi m cn i vi c
nhng s ng x v mt lun l. Vi cc em vic hc tp tnh kin nhn, s cn trng cng nh nhng c tnh khc thng
l tc thi bng tnh nhy cm m khng cn phi ni nhiu thm ch khng cn mt li no.
S d hp th ca tr em cng c mt qu trnh pht trin ca tnh ph thuc k t nm u tin mi sinh. l mt s
ph thuc v tinh thn (ng nhin c thn th). N s tip tc thay i sau mt thi k chuyn tip t bn n by tui. V
cng chnh trong thi k ny cc em tr thnh nhng c nhn v mang tnh cch x hi t lc by tm tui. V cng chnh
trong thi k dy th vi tng v bng nhm. Trong qu trnh din bin ni trn cc em thch trc ht l c lm nh cc
bn khc cng nh tr thnh nh cc bn. V nh cc em rt kh tm khi phi mc nhng b qun o khng cn hp mt l
l gia m bn b cng la.
S d hp th l thuc bn cht ca ci m ngi ta gi l bn nng hp qun (instinct grgeire). m ng l cc k
nhy cm vi s hp th. Nhng tr em trai cng nh gi tui hc ng khi cc em tham gia vo nhm bn, nu c em
no t ra to tn c th lm cho cc em khng thch. Nhng s to tn li c th lm cho em ny tr thnh mt v anh
hng chn chnh.
n tui trng thnh s d hp th s mang hnh thc i sng x hi, mi c nhn u ph thuc ln nhau, lc
ngi ta chy theo mt ng lot m ch n gin l mi ngi u lm nh th, nn tng tuyt vi mang c trng x hi. V
d nh s l . Tr thnh mt ngi c l th s chim c s ch ca nhng ngi khc. Trong phm vi lun l ni
chung cng tng t. Mi ngi u mun thc hin. V th s d hp th c xem nh mt trong nhng quy phm v o
c nh ngi khc t hnh thnh nhng phong tc v tp qun chung mi ngi cng theo. Nhng iu ni trn li
c sn sinh ra rt sm la tui th. Nh ngi ta c th dy cc em vi mt phng php rt n gin l hy thc
cho c nhng quy tc v lun l, hy chia chi cho cc bn v hy thc hin ng lut chi.
Tnh d hp th cng c gi tr sinh hc ca n. Cng nh s bt chc, s d hp th i hi cc em nht thit phi hc
qua kinh nghim v phi thc hin phng php th v lm ln v s lm ln l iu kh trnh. Tuy nhin s bt chc ch
bao gm nhng hnh vi th s d hp th c thc hin t nhng nh hng ca li ni v nhng thi tinh thn. Cc em
khng th t chng minh c vi chnh mnh nu khng c nhng kinh nghim c nhn. tin ln cc em phi li dng
kinh nghim ca ngi khc m chnh t nhin cung cp cho cc em kh nng. S d hp th cng l mt nng lc t c
gip cho cc em c th c c nhng kinh nghim nh nhng ngi khc m cc em rt ra c. Li ch m s d hp th
mang li trong cuc u tranh sinh tn l khng th lng ht c.
Cui cng ngi ta c th kt lun c rng chc nng chnh ca s d hp th l gip cho s an ton v l mt phng
tin thch nghi vi cuc sng.
Bn cnh s d hp th tch cc cng c s d hp th tiu cc. Mt tiu cc ny s lm cho cc em kh thch nghi c
vi cuc sng cng nh i vi nhng bt buc ca x hi. V nh mt ngi m lun nht nht v thiu t tin. Tt c nhng
thi ng nhin l c nh hng ln n con ci v chnh cc em lun c nhng mc cm v tnh cnh ca m chng.
Mt khi ngi m mang bnh tm thn th cc em cng kh trnh c mang bnh nh m chng.
Trong i sng x hi lun an xen nhng ci tt v ci xu. Vic trnh mi trng xu l cn thit nhng gip cc em
ng vng c trc kh khn mi l iu quan trng.
Bn cnh s hp th tiu cc cn c s d hp th cc k nhy bn (Hyper Suggestibillit). Vi cc em ny mt cch t
nhin cc em c tnh ph thuc cao v rt d chu nh hng. Nhng khng phi l trng hp ngoi l. Khi ln ln cc
em ny thng li l nhng ngi thc thi tuyt vi v trn i ny u c phi mi ngi u tr thnh nhng ngi iu
hnh nh nhng v th trng. Nhng c iu cn phi ch l nhng em ny thng t hay khng c c tnh. Nh ngi ta
thng gi chng l nhng a tr khng c sc mu nn chng khng bao gi c quan nim ring ca chnh mnh. Chng
thng suy t v pht ngn theo s suy ngh v li ni ca ngi khc. cc em ny ch bit lm nhng ci m ngi khc
lm. Mt s cc em ny thng yu t t bn cht. Mt s khc thng l do sai lm ca cha m chng. Theo cc nh
chuyn mn th nguyn nhn ph bin ca tnh trng ny l do s nui dy qu cng nhc trong thi k kh bo. Cc bc cha
m thng tm cch trit tiu ch ca con ci mnh. T lm cho cc em ngi ngng, e d m khng dm lm g. Lun ch
i xem ngi khc lm nh th no lm theo. Tnh trng tinh thn v t tng ca cc em cng tng t. n lc cc
bc cha m t ra tht vng v con em h khng cn duy tr c i sng tinh thn bnh thng. Khi khng cn cch no khc
h nh bung xui m hu qu li do chnh s gio dc sai lm ca h.
iu ng lo ngi hn c cc em ny s tr thnh nhng con ngi d b ngi khc li ko. Ti phm x hi thng l
do hai loi ngi gy ra, loi ngi d chu nh hng v loi ngi thch iu khin v thng tr ngi khc.
Cng nh trnh by trn, s ph thuc v s d hp th ng mt vai tr v cng quan trng i vi cc loi bnh tm
thn do s mm yu v s bt lc gy nn. S mm yu v s bt lc ny thng xut hin cc em lun cm thy mnh b
b ri, b tc mt mi s u ym. Cch cha chy tt nht vi cc em trong tnh trng ni trn l lm cho cc em b dn
ci cm gic b b ri bng cc u ym em hn, lm cho cc em cm thy c an ton hn. Dn dn cc em s qun i ci
bnh tng cng nh s au kh tng tng. Cc em b bnh ny l nhng a tr thm kht s thin cm ca ngi
khc. cc em tr thnh ngi bnh v cc em thiu s thin cm ny hay t ra cng trong t tng ca cc em.
Vo tui ny cch phng bnh c hiu qu hn c l ngi m nn theo di thi k d hp th ca cc em gip cc em
i vo hng c li nht. Khng cn tm kim mt phng php g c bit m ch cn lm gng tt. Tnh d hp th t
nhin s kch thch cc em bt chc lm theo. iu quan trng l chng ta nn tn dng mt tch cc ca s d hp th ch
n gin bng cch thay i cch ni. Nu cc bc cha m yu cu con mnh lm iu g th tt nht l nn ni: Nu m l
con th m khng lm nh th, s c tc dng hn l ni khng c lm nh th. Nu nh chng ta km theo i iu l
gii th tc dng li cng hiu qu hn. Vo tui ny cc em thng t chu nh hng ca l l nhng cc em li chu nh
hng nhiu li ni ca cha m mt cch hp l cng nh thi khi ni. Ni chung l khng nn ch i tc dng tt no
mt s d hp th thiu cng bng hay thi qu. Ni nh vy l v s d hp th l t nhin ni tr em v phi c thc
hin mt cch bnh thng trnh mi s cng p. Cc nh chuyn mn c nhng lch lc v s hp th ca tr em th
khng nn dng s ph phn, ch nn dng li ni c tc dng vo tim thc t cc em rt ra cn phi lm g. Phng
php ny thng rt c hiu qu vi mi ngi v c bit vi cc tr em.
2. S NG NHT
S d hp th dn n s ng nht. Qua s d hp th cc em tip nhn thi , tnh cm cng nh tng ca nhng
ngi xung quanh sau chnh nhn cch ca cc em s la chn. Cc em khng ch bt chc hnh vi m cn n
thi , s kho lo cng nh tinh thn. Qua cc em cm nhn, suy t v thc hin. V th c kh nhiu trng hp
ngi ta ch thy nhn cch ngi khc th hin qua cc em ch khng phi nhn cch ca chnh cc em. Ni mt cch
chnh xc hn th nhn cch ca cc em ang lng trong nhn cch ngi khc. Khng phi l cc em tm cch lm ging
ngi khc m chnh l nhn cch ca cc em.
Cc nh phn tm hc cho rng qu trnh ca s ng nht thng lm tri dy nhng k nim xa. V th nhng s ng
nht u tin thng rt su sc v cng i vo tui trng thnh. Nu nh cc em hp th c li sng lum thum ca
cha m khi cn rt nh. S hp th ny i cng cc em vo tui trng thnh v cc em lun lum thum nh cha m cc em.
l s ng nht xut hin t thi th u vi cha m v n c khc su vo tim thc ca cc em v i cng cc em
sut c cuc i. V th chng ta, nhng ngi lm cha lm m, phi ht sc ch tng thi , tng li ni, tng tnh cm,
tng ngh sao cho cc em hp th, ng nht mt cch c li nht khi cn th u cng nh lu di v sau khi trng
thnh.
Nhng c tnh chuyn t cha m sang con ci c xem nh mt s tha k. Thng thng th nhng c tnh ca ngi
cha li chuyn cho con gi. Cn nhng c tnh ca m li chuyn cho con trai. Cc nh chuyn mn cho y l s ng nht
hn l s k tha. Nh vy l nu kh nng ng nht l mt s tha k th l do mt s tp luyn nhng kh nng
bng s hp th lin tc nhiu ln c nhng tnh tt cng nh nhng tnh xu. Theo mt ngha thc s khoa hc th cc em
ch k tha hnh hi nh sc p m khng k tha tnh nt nh s kiu ngo hay khim tn v.v Nhng mt khc s ng
nht cng nh s d hp th li l nng lc c k tha qua trung gian nhng ngi xung quanh. i khi cc em khng ch
k tha nhng c tnh ring bit m ton b nhn cch vi tt c nhng c tnh. S ng nht ny t n cng l do kinh
nghim qua nh tnh ng nht (identit). Trc khi ra i cc em vi ngi m v mt thn th ch l mt, cc em ch l
mt b phn ca c th ngi m. Sau ny tnh cm ng nht ny tr thnh s ng nht (identification).
S ng nht thng c th hin di hai hnh thc. S hp th ton b nhn cch ngi khc c gi l s chiu
ri ni tm, t bn trong (introjection). Cn s hp th mt s c tnh no c gi l s chiu ri (projection). Bng s
chiu ri ny cc em mun c nhng chi theo thch v tnh cm ca cc em. Cc nh chuyn mn gi l tui v tm
(animisme) ngha l mi chi ca cc em phi tho mn c nhn cch ca cc em cng nh cuc i cc em. Thng
qua nhng tr chi cc em hc nhiu iu ngi khc cng nh chnh mnh.
S ng nht ng vai tr v cng quan trng v mt sinh hc, bi v khi chng ta t t mnh vo v tr ca ngi khc
chng ta pht trin c s thng giao m mt s thin cm qua li s lm cho nhng t cht x hi d dng ny n. S
ng nht ny cn xut hin trong tui trng thnh. iu gii thch ti sao chng ta li bi ri trc nhng hnh vi bt
thng ca ngi khc.
S ng nht thng din ra gia hai nhm ngi, gia ngi yu v ngi c yu. ng thi cng c hai l do ca
s ng nht l tnh yu v sc mnh. cng l hai phm cht m cc em mong mun hn c. N thc s l nhu cu ca
cc em. Cc em thng ng nht vi nhng ngi m cc em yu bi v cc em cn c nhu cu che ch v c an ton.
Cc em thy cn phi gi s giao tip vi nhng ngi mang n cho cc em s du dng mang tnh che ch, c hon cnh
ging nhau.
Ni chung tnh yu l mt s ng nht lnh mnh. Cng t lm xut hin cc em mt tnh cm an ton t nhin.
ng thi hng nhng khuynh hng ca cc em theo ngha tt v c ngi yu v ngi c yu rt thch tnh nt ca
nhau.
Sc mnh cng l l do quan trng v n c mt gi tr to ln khuyn khch cc em mau trng thnh v thch nghi tt
vi th gii bao quanh.
Tnh yu v sc mnh l nhng vn c nhng nh tm phn hc khng nh l nhng l do quan trng cho
ngi ta c th d ng nht vi nhau.
Nh chng ta khng nh, s ng nht hay ng cm ny khng ch xut hin trong thi th u m cn c pht trin
trong tui trng thnh v cn c tip tc trong sut c cuc i. Vo thi k u ca tui thiu nin n mang hnh thc
nh l mt s tn th nhng v anh hng. Cc em hng v mt vi nhn vt no xut hin trong lch s hay trong tr
tng tng. Cc em m c tr thnh nhng nhn cch nh cc v anh hng. Vic tn th mt din vin in nh l mt v
d. Sau mt cht cc em hng s ngng m vo mt tng nh tng trit hc, chnh tr, x hi hay tn gio m
cc em ng nht hay ng cm.
Khuynh hng ng nht c mt vai tr v cng quan trng khi trng thnh d cho l v thc. V nh mt ngi m
thng mun ng nht nim vui ca mnh vi cc thnh vin trong gia nh nh n mc p v ng mt, hp gu. Nu c
mt a con no khng p ng c nim vui th s tr thnh ni m nh ca ngi m v a tr cng cm thy au
kh. Tuy nhin tnh yu v sc mnh, s u vit (la puissance) u l nhng l do quan trng cho s ng nht, cho s ng
cm v rt c li v chng to ra mt s bo m an ton v khuyn khch s thch nghi vi cuc sng c d dng hn.
Tuy nhin chng ta cng cn thy rng mi vic khng phi lc no cng din ra mt cch tt p. V nh khi cc em ng
nht v ng cm vi mt ngi thch quyn lc th cc em cng c th gp mt nhn vt khng ng ca ngi, tuy h l
ngi kho nhng li tn bo nh nhiu v anh hng trn phim nh. C trng hp cc em mun tr thnh nhng ngi
khc m cc em ca ngi nhng tic thay nhng em ny li khng nng lc thc hin mong mun ca mnh. T c
th dn n nhng s tht vng c nh hng tiu cc n cuc sng ca cc em khi cn nh cng nh v lu v di. V d
mun tr thnh mt nh khoa hc nh mt khoa hc gia ch thc no nhng li khng nhng t cht ca mt nh
khoa hc v.v
Hoc cc em ng nht vi mt ngi no m cc em ngng m trong tr tng tng cha h xut hin trn i. V
th cc em ny lun nh ngi sng trn mt trng vi nhng h o mang y cht huyn b ,hoang ng. Cng nh
nhng trng hp ni trn, cc em s tr thnh nhng k tht bi v tr thnh tht vng, mt lng tin.
Cng cn nhng l do ng cm m cc nh khoa hc gi l nhng l do ng cm gi. Vi nhng l do gi ny chng ta
thy n khng c g ging vi tnh yu cng nh sc mnh, cng nh s u vit v ng ra chng phi khuyn khch s pht
trin th chng li km hm s pht trin bnh thng. V nh s ng nht c xy dng trn ni s hi. Mt ngi m buc
con em mnh phi vng li bng s e do hay s trng pht v bng mi cch p cc em phi ng nht vi mnh, tr thnh
nh mnh v lm mi vic mnh lm theo kiu hy lm nh m ra lnh nu khng th hy coi chng. Cch ng nht ny
khng nhng khng c hiu qu m cn lm cho chnh s ng nht b t lit. N khng c mt v tr no i vi s ngy th,
i vi tinh thn t tng cng nh i vi mt nn k lut t do nhng thng li dn n mt s ni lon, thnh k phm
php. Cng c th cc em s ng nht vi nhn cch nghim khc ca ngi m t ln n chng nh ngi m ln
n chng. iu c nguy c dn n nhng khng khong v xung lc v n bnh tm thn kh bo.
Mt hnh thc gi khc khc l s ng nht v tnh dc v n khng c vai tr g v sc mnh cng nh s che ch. N
khng c mt nhim v sinh hc c ch no.
Trng hp c mt s ng nht kp khi cc em ng nht vi hai ngi m c tnh li i lp nhau l tng i ph bin
v ch gy ra ri lon v tinh thn. V d c mt em trai ng nht vi ngi m l mt nh gio ng thi li ng nht vi
ngi cha l mt ngi lm ngh mi gii. Hai khuynh hng ny u tranh vi nhau ngay trong lng em. Sau khi c iu
tr em ny quyt nh theo ngh gio nh m em.
C nhng s ng nht c hnh thnh t trong v thc v kt cc l rt xa l vi chnh cc em. V nh mt c gi b m
i x khng tt khng nh rng c khng bao gi i x vi con mnh nh m c i x vi c. nhng s ng nht
li mnh hn ci v thc ni c t thi th u v c hnh ng ngc li li tuyn b li lm nh m c trc kia.
Vic lm ca c l ngoi thc ca c. khi ngi ta nhc n li tuyn b ca c th c khng khng chi hay cho hon
cnh. Nh th l chnh c li chng li c m c khng hay bit (v thc).
S ng nht c xem nh l mt khuynh hng vn c i t ngi ny sang ngi khc m vn sng cuc sng ca
n c xem nh mt s tip sc c gi tr gip cho vic hnh thnh nhn cch ca cc em. Vic em trai cng nh gi c
nhiu bn vi nhiu tnh kh khc nhau l tt. Nh mi em c th lm phong ph thm nhn cch ca mnh trong mt gii
hn nht nh. l c hi cc em cht lc nhng c tnh cng nh nhng li ch cho tnh cch ca cc em c tt
hn. Bng cch cc em t hnh thnh nhn cch ca chnh mnh, thnh mt c th thc s. V th James tng ni rng
chng ta c th c nhiu ci ti khi c nhiu ngi bit n ta. T chng ta cng c th ni c rng: chng ta c nhiu
ci ti hn l nhng ngi m chng ta ng nht. Ni chung l khng nn cho cc em ch sng vi mt ngi no nh
ch vi ngi bo mu, hay ch vi mt ngi m du dng hay mt ngi m qu khc kh. Tt nht l nn to iu kin
cho cc em c tip xc vi nhiu i tng khc nhau vi nhng tnh cch khc nhau.
S ng nht cn khuyn khch vic lm ny sinh nhng ti nng, nhng nng khiu tht ng qu. Khi cc em tuyn b
rng em thch lm c gio, thch lm y t, hay vi cc em trai thch lm bc s, thch lm ngh cu ng th cc em ch
n nhng iu cn thit ca ngh mnh chn ngay khi chi. Hn na khi sng vi nhiu ngi khc nhau s c iu kin
rn luyn trong hot ng ca mnh. Cc em c iu kin lm thn vi nhng ngi hot ng trong nhng ngnh ngh khc
nhau t cc em c c cch ng x rt khc nhau. Nh tnh tho vt ca cc em c pht trin rt nhanh v rt
phong ph. Quan trng hn c l hy gip cc em c thc v nhng vn m cc em c th, cng nh nhng g m cc
em cha th lm c. S ng nht cn gip cc em nhanh chng nh hng ngh nghip mt cch d dng v chnh xc.
Vo thi k ny liu cc em c th ng nht vi nhng ci xu c khng. l iu m cc bc cha m lun bn
khon v lo lng. Theo cc nh chuyn mn th iu l khng ng ngi v cc em t chng c th t b mt cch dt
khot nhng g m cc em khng tho mn ng nht vi nhng g mang li cho cc em li ch hn. C khng t em do
chu nh hng xu ca gia nh hay ca hon cnh xu nhng cc em tr thnh nhng a tr tt. Tt nhin y phi
c nhng iu kin tng ng ng vin v gip cc em. nc ta khng t g trng hp chng minh iu . X
hi v gia nh gip cho kh nhiu em c cuc sng c bit tr thnh nhng a tr c ch. Nhiu em cn c tr tin
th kh cao. nc ta danh hiu hon lng c xut hin nhiu ni v khng cn l mt hin tng him. iu
quan trng l phi tm cho cc em nhng con ngi m cc em knh trng thc s cc em tin tng v noi theo. ng
nhin trong qu trnh ny chng ta phi phng nguy c lm cho cc em xu thm hoc thay i hon ton thnh ngi xu
thc s. Vn l phi tm cho cc em nhng ngi c sc hp dn cc em a cc em tr li con ng ngay thng.
Vn tuy khng n gin nhng cng khng phi l vn khng th vt qua c. Vi nhng tr em pht trin bnh
thng v ang c mt cuc sng lnh mnh v tinh thn v th cht th chnh cc em s c mt s la chn tnh to hn.
Vn l phi to ra mi trng lnh mnh nui dng cc em. Ngay c vi cc em c vn th s thay i mi trng
sng l v cng quan trng v trong mi trng lnh mnh ny m cc em tm c nhng i tng tt cc em ng nht.
3. CI SIU TI
Bc th t trong qu trnh hnh thnh c cu nhn cch ca cc em l s hnh thnh ci siu ti (surmoi). y l giai
on tip theo cc giai on trc. Chng ta bit rng giai on bt chc cc em lm theo nhng hnh ng ca ngi
khc. Giai on d bo cc em c cch ng x v tnh cm vi nhng ngi xung quanh. Giai on ng nht cc em cn i
xa hn l ho ng ton b nhn cch ca cc em vi nhn cch ca nhng ngi m cc em mn m.
Giai on cui l giai on siu ti. trong giai on ny cc em tch ra khi con ngi m cc em ng nht nhng vn
gi li nhng tnh cch cn ph hp vi nhn cch ca cc em. V nh mt em nh tuyn b rng em dng cm nh cha em
nhng ch vi tng ca cha em m thi !. Nh vy l em ch ly tng ca cha em nh l mt nh hng cn em t
kim sot nhng xung lc ca mnh to ra mt s hi ho trong nhn cch ca em. Nh vy l trung tm ca vn
chuyn t ngoi hng vo ni tm cc em. Nu nh trc kia em b chi phi vi mt k lut no t xung quanh th nay t
em ra lnh cho em. Trong giai on ng nht mi xung lc ca em hng ra v chu s chi phi ca ngi m cc em ho
ng. Khi cc em ch l ci ti n thun. Nay cc em tr thnh siu ti v cc em tch khi ngi m cc em mt
thi ho ng, ngha l ngi mt thi chi phi cc em. Nay cc em ch gi li nhng tnh cch no cn ph hp vi nhn
cch ca cc em hnh thnh mt s ng iu trong nhn cch ca mnh v t quyt nh mnh phi lm g, t mnh chi
phi mi hnh vi ca mnh, t mnh ra lnh cho mnh. Vo thi im ny trong cc em hnh thnh mt s i lp gia ci ti
t nhin trong giai on ng nht v ci siu ti trong giai on siu ti ny. Cng nh th y c mt s chuyn hng
quan trng l t b ngi khc chi phi n ch t chi phi bn thn mnh bng chnh ci siu ti ca mnh. Tt c nhng iu
trnh by trn chng minh rng nhng qu trnh ni trn c din ra mt cch t nhin, vi nhng nguyn tc v mt
ngha o c nht nh ni cc em. l tt hay xu, l ng hay l sai, l nh th no l do qu trnh nui dy t khi mi
lt lng trong mt mi trng nht nh. Tt c l do s bt chc, s d bo, s ng nht ca nhng giai on trc quyt
nh d cho chng ta c dy chng hay l khng.
Cc nh chuyn mn khng nh rng cuc i cc em ni chung v sc kho tinh thn, tm hn cc em ni ring u
ph thuc vo ci siu ti ny ca cc em. Mt ci siu ti qu cng nhc bt ngun t s ng nht vi s kh cng ca
ngi cha, hoc bt ngun t s hp hi ca ngi m s lm tha ho nhng xung lc vn c ni cc em v lm cho cc em
tr thnh nhng con ngi c tnh cch yu t hoc th bo. Nu l ci siu ti qu mm yu s khng sc kim sot
v hng dn c nhng xung lc t nhin. V th s cn thit l phi c mt i sng lnh mnh, mt tng trong sng
c th nh hng cho ton b nhn cch i theo mt mc ch chung c ch. V th vic hnh thnh ci siu ti theo mt
hng no c vai tr quyt nh nh mt bc ngot cho ton b cuc i em. V th chng ta phi tm hiu c th mt s
ni dung ca ci siu ti ca cc em vo thi k ny c mt s gip cn thit.
Theo cc nh tm l th s hnh thnh ci siu ti s dn n ci m ngi ta gi l s nh nguyn trong nhn cch
(dualisme de la personnalit). iu c th hin ch mt bn l ci ti t nhin v thun tu cn bn kia l ci siu ti.
Ci ti t nhin vi nhng xung lc v ham mun vn c. Cn ci siu ti vi s ng nht vi nhn cch. S nh nguyn ny
l mt s ng nht rt c trng trong tm l con ngi so vi i sng cc loi ng vt khc. Trong nhng trng hp
c bit s nh nguyn ny c th dn n s nhn i trong mt con ngi thnh hai b phn ca mt nhn cch. Vo thi
im ci siu ti xut hin cc em phi u tranh mt lc trn hai trn tuyn. Cc em phi thng xuyn gii quyt khng ch
nhng vn cng nhng kh khn ca cuc sng khch quan, t bo v chng li nhng him nguy t bn ngoi m
cn phi u tranh chng li nhng rc ri ny sinh t bn trong, t chnh nhng xung lc ca cc em. y thc s l mt
trn chin gian kh gia nhng sc mnh i lp nhau. Cc bc cha m cng khng d g gip c cc em trnh khi tht
bi ny hay tht bi khc v vai tr chnh lc ny li l cc em. V th iu quan trng l ng vin cc em hn l dn nn cc
em.
S nh nguyn ny c phn trch nhim ca nhng i lp c t trc nh nhng xung lc v ch, gia ci ti t nhin
v ci ti m cc em phi tr thnh tc ci siu ti, gia ci ti tinh thn v ci ti t nhin. iu ni trn c St. Paul lu
chng ta trc c Freud nh sau: Ti khng th lm iu tt m ti mong mun. Ti thy trong c th ti mt th lut xa l
ang chng li ci lut ca l tr ca ti v lm cho ti nh b cm t bi ci lut ca ti li ang trong c th ti.
Kt lun th hai khi bn v c cu ca ci siu ti l s t thc (la prise de conscience de soimme). iu c ngha l
s thc ln nhau gia ci ti t nhin v ci siu ti trong nhn cch ca mi em.
Theo cc nh chuyn mn th chng ta c th d dng thy c s xut hin ca hin tng ny cc em khong ba
tui. Chng ta c th ly v d sau y tm hiu vn . Mt em nh hai tui i chi cng vin vi cha m em. Em thy
hai b c ni chuyn vi nhau cch em khng xa vi thi nh ang diu ct ai . Quan st mt lc ri em b i khng
cht bn tm. n bn tui cng trng hp nh vy. Lc ny cc em khng th dng dng vi thi diu ct ca cc c
m rt t nhin cc em cho rng chnh s diu ct l dnh cho cc em. Lp tc em xem li qun o mnh c g ng bun
ci hay khng nh qun o c thng rch, cc o ci lch hay u tc b x bn thu Em c cm gic nh cc c ang
nhn em rt chm ch. Em cm thy nh mnh ang mc mt li g v ngi em nng ran, mt bng. Thi chng
t rng ci ti mi tc ci siu ti xut hin trong c cu nhn cch ca cc em. Em t c thc v chnh em. Trc
khi em cn l mt b t, cm gic cng xut hin trong em cng xut hin trong em nhng em coi nh n khng thuc v
em, l ci n t u xa l. Cng tng t nh vy, khi cc em thy au bng th cc em li cho l t bn ngoi tn cng
em. Cn by gi khi bn tui, em hiu c thc c iu bng chnh thc ca em. Cng chnh lc ny l
lc cc em dng t ti thay cho t ngi ta, hay dng tn ch nh. V nh cc em khng ni Tun thch ci ny thch ci
kia m ni em hay ti thch ci ny hay thch ci kia
S t thc ny c mt ngha sinh hc thc l to ln. Bi v n gip cho cc em nhn ra nhng ci m cc em khc
khng nhn ra. T quan st chnh mnh so snh vi ci m mnh s l ngha l quan st mnh t sa cha tr thnh
ngi khc nhng vn l chnh mnh. T quan st mnh bit nhng ngi khc mun g.
iu tht v cng quan trng trong s pht trin ca cuc sng x hi cng nh i sng cng ng. iu quan trng
hn l s t thc s l c s cho s hnh thnh c cu lun l v cc em tr nn thc v mc ch cn t ti. iu
cn l mt phm cht phn bit con ngi vi cc loi ng vt khc v t con ngi ln trn mun loi.
Bun thay bn cnh nhng c tnh tt p ni ln s c thng ca con ngi t nhin th cng c khng t mt tri ca
n. C khng thiu nhng a tr c gi l c thc v mnh mt cch bnh hon nhiu khi thi qu. Ci thc v mnh
bnh hon ny xut hin trong s ln ln ca cc em vo lc m ngi ta buc cc em nhn v mnh nh mt tn ti
phm, ng ngo, ch k v vng v Hnh nh xu ny khc su trong tm hn cc em m khng c cch no c th r b
c ngay c khi s thc khng cn nh vy na. Kt qu tai hi l ci thc v mnh li khng gip c g hng
dn, iu chnh cuc sng ca cc em. Tri li ci tng bnh hon li tr thnh vt cn dp vi tt c tnh t tin chnh
mnh. ng ra phi hng dn cc em theo hng x hi lnh mnh th n li ngn cn cc em i vo nhng quan h bnh
thng v lnh mnh vi nhng ngi khc. Thng thng nhng con ngi b lm t binh ca th thc v mnh bnh
hon ny thng lm h hng x hi. Mt s khc thng b thui cht cho n khi xung m. Nu nh chng ta so snh vi
nhng em khc cng c thc v mnh nhng li c nhng ngi xung quanh yu mn th nht nh cc em kh nng
 lm c mt ci g trong cuc sng. S d nh vy v cc em ny i vo cuc sng vi nhng s tin tng mnh lit
vo chnh kh nng ca mnh v nh vo s tin tng m cc em c th t c nhiu thnh cng.
Chng ta cn mt ln na khng nh rng s t thc v mnh l mt phm cht t nhin ng qu m ngun gc l t
s ng nht vi nhng mu ngi khc ngoi i. ngi ta c th theo cch chung nht l c cho chng t pht trin.
Bi v l mt phm cht t nhin th khng nn lm cho n bin cht bng cch lm cho cc em phi bn tm vo nhiu ci
khc khng cn thit. Cc bc cha m phi ht sc khch quan trong chng mc c th. Cc nh chuyn mn khuyn cc
bc cha m l c cho cc em t xoay x. Nu cc em lm cha tt th nn nhc nh nhng trnh khng nn cng kch c
nhn cc em. V nh cc em ra bt cha sch th c ni l bt a cha sch m khng nn ni l con ra bt a bn
lm. Lm cho c nhn cc em b tn thng ch l kch thch s tc gin ni cc em. Nu cc em lm cha tt th khng nn
la mng lm cho cc em au kh v s vng v ca mnh. Cn phi ch cho cc em bit v sao em lm t kt qu v gip cc
em sa cha. Lm nh th no cc em hng s ch ca mnh vo mc ch cng vic ch khng phi hng vo c
nhn cc em. cc nh tm l hc cng t nhc nh vi chnh mnh khi tha chuyn vi cc bc cha m cng cn trnh n
ni c nhn. Nh khng nn ni l b phi lm nh th ny hay nh th kia m ch nn ni l b hy th lm nh th ny c
th kt qu s tt hn. Tm li theo cc nh tm l th nn dng phng php khoa hc hn l dng phng php lun l.
Theo cc nh chuyn mn th trong i sng tinh thn ni chung cng nh trong lnh vc thc vn t ph bnh l iu
khng th trnh c bi v s t thc v vn t ph bnh l hai vic lm k tc nhau. Khi cn th di cha m c th ph
bnh cc em bi v cha m vi cc em ch l mt. Nhng khi cc em c nhn cch ca mnh th vn ph bnh ca cha
m c thay th bng s t ph bnh ca chnh cc em tc ca nhn cch cc em. Nhiu cng trnh nghin cu chng
minh rng khi nhn cch cc em cha hnh thnh th s ph bnh ca cha m l khng ch cn thit v rt hiu qu. Nhng khi
cc em c nhn cch ring ca mnh th s ph bnh t ngi khc l t hiu qu nhiu khi cn lm cho cc em ni nng.
V th lc ny l nn cho cc em c thi quen t ph bnh, v t thc va l c s va l cch t ph bnh tt nht. Ni
cch khc th t thc bao gm c vic t ph bnh.
Cng nh th, ngi ta thng ni l s t ph bnh lm cho thc hnh thnh. V mt tm l th thc l s phn xt
(ph bnh) m ci siu ti hay ci ti lun l mang li cho ci ti t nhin. Chc nng sinh hc ca n l kim sot nhng xung
lc ca ci ti t nhin cho nhng hnh vi ca nhn cch hng v iu tt v hi ho gia chng. Ngi ta thng t
vn tm hiu v ngha lun l c phi l ci vn c hay khng? Bng nhng cng trnh nghin cu cc nh tm l hc
cho rng ngha v mt lun l t n khng th l ci vn c bm sinh t nhin. Nhng y l mt s pha trn, mt s kt
hp hnh thnh thc v lun l. Ngha l nhng tin trnh d bo, s ng nht v trn con ng hnh thnh ci siu ti
m n tham gia.
Cc nh chuyn mn cn cho rng ngay c thc bnh hon cng c tc dng sa cha hnh kim ca chng ta. S
t ph bnh cng c th gy ra s kh chu cho chnh ngi tin hnh s t ph bnh. S d nh vy l v chnh ng s
cng khng th ln trnh c. Thng thng cc em thng c khuynh hng ln trnh ngay c s phn xt ca chnh
mnh. Thng thng cc em thch phn xt ngi khc. Thi quen ny thng thy rt c trng nhng em vo su n
by tui l thi k m cc em thch khm ph nhng hnh vi cng nh cng vic ca ngi khc.
Cn nh rng tiu cc ca s t ph bnh l c tc dng chng i. Nhiu em thng tin hnh s phn xt cc em khc
v ngh rng cc em ny ang tm cch ph bnh em. Nhng s thc li khng phi l nh vy. Chng qua ch v cc em
qu ch trng n vic t bo v mnh nn tng tng ra nh vy m thi. Ci chnh l cc em phi t ph phn mnh
nhng cc em li cha th chu ng c vic lm kh chp nhn . V th cc em cng t chi vic cc bn khc phn xt
mnh.
S ng nht ca ci siu ti t trong ni tm ca nhn cch cng gip cho cc em ci kh nng t lm ch mnh. Khi
mt em tuyn b rng em l ngi dng cm th ng thi cng l em ang lm ch mnh trc s s hi. Cng nh khi em
khng nh rng em ln th iu c ngha l em s khng cn khc na, khng cn vi vnh nh mt a tr na.
Chng ta tm thy c s ca vn l mt s cng p nhng li khng phi l mt s dn nn v rng y c s dng
cm ca cc em trc mt s s hi no . Chnh s dng cm t chi s dn nn.
S lm ch bn thn thc s v chn chnh ch c th xut hin vo tui t ba n bn tui khi m cc em c ci siu
ti. Cng v th m nhng trn ni gin tr thnh him hoi vo tui ny. Thng thng nh mi khi th cc em lm reo, nay
cc em c gng lm ch.
Chng ta hy th xem tng no c coi l ng n v lnh mnh. Nu nhn gc x hi th l nhng tng
ph hp vi nhng phong tc v nhng quy nh ca x hi chng ta. Nhng cng c mt s em tr nn ri lon tm thn khi
chu sc nng i hi ca x hi v c nhn cc em b tn thng. Nu chng ta nhn nhn trn gc lun l, chng ta s
coi nhng g l ng n v lnh mnh nhng tng bit tun th nhng lut l c bn ca ci Thin v ci c. Nhng vn
l chng ta hy quyt nh nhng lut l nh th no. Cui cng nu chng ta nhn nhn vn theo gc ca sc
kho tinh thn th chng ta bt buc phi tha nhn nhng tng v bn cht c kh nng c ch, c th hng dn cho
hnh vi ca chng ta v n ph hp vi tt c nhng nng lc cng nh tt c nhng thin t ca nhn cch chng ta. l
tt c nhng ci c vai tr hng dn ton b hot ng ca chng ta hng v mt mc ch chung ca x hi. Nhng
tng c vai tr khng ng u. Mt s ci th hin vai tr ca n hiu qu hn nhng ci khc kt hp trong vic
thc hin nhim v ca chng. Mt a tr nu chu nh hng tnh th bo ca ngi cha ng nhin l em ny s x y
lm ng bn b em c th v ch trc. ng thi em phi dn nn bn nng du dng t nhin ca em. l mt
tng khng lnh mnh m em tip thu c t ngi cha. Chng ta cn nh rng s phng ng cng nh tnh mm
yu l khng th dung ho c sc kho v tinh thn bi v chng khng c g ph hp vi nhng i hi cng nh vi thc
t ca cuc sng. Chng ta cn nh rng nu nh nhng nh tm l ln n nhng thi xu th khng phi l n km
hm nhng lut l v o c cng nh nhng lut l x hi ni chung, m ci chnh l n khng c kh nng thc hin s
kt hp trong nhn cch mt cch hi ho m chnh ci ny l tiu chun ca sc kho tinh thn.
Ring vic hng v mt mc ch no kch thch vic lm ch bn thn. V nh mt em nh c mong mun mnh tr
thnh mt ng ch trang tri gii th chnh mc ch kch thch tt c nng lc ca em v kt hp chng hi ho trong nhn
cch em. T buc em phi lm vic ct lc v hng tt c nhng ci vo mc ch chn. Mun vy em phi pht
huy ch hng nhn cch hot ng theo mc ch chn.
lm mt iu g cc em phi dnh thi gian hon thin nhn cch c th kim sot c tt c nhng xung lc t
nhin ca chnh mnh. Nhng nhng yu t lm ch bn thn cng nh nhng phng tin thc hin s kim sot
cng nh nh hng nhng xung lc li do t nhin cung cp. V vy cc em phi c nhng n lc vt bc ngay c khi
chng ta khng nhn ra nhng n lc ny v s kt hp ny l mt tin trnh t nhin. V vy chng ta phi kin nhn ngay c
trng hp cc em khng t c mc ch. Vn l khng nn giao cho cc em nhng nhim v qu nng so vi kh
nng thc t ca tng em. ng thi cng khng nn thc p cc em qu sc.
Khi cc siu ti c khc su trong nhn cch cc em v chi phi c nhng xung lc ca cc em th l lc
ch c xc lp. ch l s bng ln ca nhn cch v hng ton b nhn cch vo vic hon thnh mt mc ch duy
nht. s t do la chn l tt c nhng kh nng c th t c mc ch m khng b cn tr bi nhng xung lc khng
th kim sot c hay nhng mc cm tm thn. Lc l lc con ngi thng tr c tt c nhng xung lc cng nh
nhng mc cm. Mi c nhn khng th thc hin c nhng mong mun cng nh nhng d nh nu nh ch khng
c t do.
ch khai thc c sc mnh ca nhng xung lc vn c m n kch thch. ch cn khai thc c ci hng trong
nhng tng c hnh thnh cng mt lc vi s ng nht v t kinh nghim. ch v nhn cch ch mnh khi m
nhng nng lc vn c c huy ng ti mc ti a v c nh hng vo mt tng lnh mnh.
4. VAI TR CA LUN L X HI
Ti y l lc chng ta phi tm hiu v vn lun l ca tr em. y c hai vn cn bn l lun l ca tr em c
hnh thnh nh th no v ti sao vn lun l v o c li l vn v cng cn thit i vi la tui th?
Thut ng tnh lun l, tnh o c theo mt ngha rng nht c hai ngha sau y. Theo truyn thng th tnh lun l c
lin quan n nhng vn v phong tc tp qun ca cng ng. Theo ngha th hai th tnh lun l v o c ph thuc
vo nhng tng tt v ng n.
Nu chng ta chn ngha th nht v cng c coi nh mt nh ngha th ng nhin tnh lun l v o c phi t
nhng phong tc, nhng tp qun ca tng vng khc nhau m ngi ta gi l nhng b nhm x hi.
Cn nu nh chng ta ly ci ngha th hai cng c coi nh mt nh ngha th ng nhin l chng ta s ly mt s
phm cht no nh s trung thc, trung thnh, s nhn i l nhng phm cht tt buc mi ngi phi tun theo d cho
nhng phong tc tp qun cng nh nhng gi tr khc ca cng ng c ph hp hay l khng.
Nu nh chng ta ch quan st s pht trin ca cc em th chng ta khng kh khn g nhn ra hai loi hnh lun l
v o c ni trn.
Qu trnh din ra trong thi k d bo, cc em suy ngh hon ton nh cha m cc em suy ngh cng nh nhng suy ngh
ca nhng ngi xung quanh cc em. Trong thi k ny chng ta thy xut hin cc em tnh lun l v o c theo nh
ngha th nht, ngha l theo phong tc v tp qun ca tng cng ng ring r. l nhng lun l v o c ca tng
vng khc nhau trong tng th k khc nhau. V nh c ni ch n cp bt c mt vt to nh no bt k gi tr ca n n u
cng u coi l mt ti phm ln. Theo ngha ny th, nh ngi ta thng ni lun l v o c thc s ch l a con ca
hon cnh. iu c ngi i ghi li qua my vn th mt thi rt thnh hnh ti Londres sau i chin th gii th hai:
Bertie ct c cha n
Mu vy y qun o n
M n than phin tht l ng tic
M vi li tht l qu t.
n khi cc em vo tui siu ti c ghi nhn mt h thng nhng gi tr c dng iu chnh nhng cch ng x
ca chng, nh thc ni chng nhng khi nim rt cao v mt lun l. l hng mi ngi theo nhng tng lun
l tt p v lnh mnh.
Qua hai trng hp ni trn, ngi ta c th ngh c rng lun l bt ngun t nhng tin trnh t nhin. Vo nhng
thi im nht nh ca s pht trin n lt n, n s xut hin mt cch khng th trnh c. Tuy nhin ngi ta cng c
th t ra cu hi: Liu c mt ngha lun l no tn ti trong cc em? Liu cc em c kh nng phn bit u l ci
Thin, u l ci c.
Nhiu ngi l tn ca o Thin cha cho rng thc v ngha ca lun l l do Cha tri ban tng. Theo nhng
nh chuyn mn th lun im ny khng c c s ng tin cy.
Vi cc nh chuyn mn th khng cn nghi ng g na khi khng nh rng ngha lun l khng th l mt ci g t c.
Nhng nhng yu t cu thnh li tn ti tt c cc em. s xut hin ngha lun l l khng th trnh c bi v s d
bo v s ng nht u l nhng tin trnh t nhin. Nhng nn nh rng bn cht ca n li ph thuc vo hon cnh m
cc em c nui dy vi nhng ngi m cc em ng nht. Nhng khn thay cc em li c th tip thu c nhng ci tch
cc cng nh ci tiu cc ca c cha ln m. V th ngay t trc, chng ta khng nh rng thc cng nh tt c nhng
chc nng khc ca nhn cch con ngi cn phi c gio dc v rn luyn.
Nhng ti sao chng ta li phi sng c lun l v ti sao chng ta li khng th lun c tho mn trong mi hon cnh.
S d nh vy l v trc ht mi ngi chng ta u l thnh vin ca cng ng. Nh mt sinh vt x hi, chng ta phi
sng trong x hi. V cng ch c nh th mi ngi chng ta mi c th c sng an ton. i sng cng ng cung cp
cho chng ta mt i qun chng li qun th, i cnh st bo v ti sn, lng thc thc phm cng nh ma mng
 nui sng mi ngi. Ri li phi c bnh vin chm sc sc kho cho mi ngi. Nu mt ngi sng bit lp th h
kh m tr c trc k th, trc nn i cng nh trc bnh tt. Hn na cng nh nhng mi quan h vi ngi khc
m chng ta m rng c tm nhn cng nh tm hiu bit. Cuc sng cng ng mang li cho chng ta nim vui v vn
ho, vn chng v ngh thut. X hi cn c nhng trng hc cc cp chng ta hc c nhiu tuyt vi ca nhn loi.
X hi cng l ni chng ta hi hp v gp g bn b bn tho mt cch t do tt c mi lnh vc ca cuc sng con
ngi. Nu chng ta l mt c th n c thfi chng ta s chng c g.
Cng ng chnh l ni gip chng ta c pht trin ton din v c c hnh phc thc s. Theo mt ngha khc v l
quan nim chung, vi t cch l mt thnh vin ca cng ng m con ngi c kh nng t c s t do ch thc v
nhn cch c hon thin mt cch y nht. nu nh chng ta mun c nhng c n c x hi chp nhn, chng ta
cng phi chp nhn nhng s bt buc i vi ngi khc trong cng ng m h cng c nhng nhu cu nh chng ta.
Chng ta khng bao gi mun ngi khc tc mt nhng g l ca chng ta. Vy th chng ta cng khng c ly i nhng
g ca ngi khc. Nhn chung y tt c nhng lut l m l ca mi thnh vin trong x hi. V vy ci l tn ti i l
bo m s t do cho tt c mi thnh vin trong cng ng. V th khng c g l kh khn khi thc hin nguyn tc i
vi cc em. V nh ta dy cc em: Nu em mun cc bn cho em mn chi th trc ht em hy lm nh th i vi cc
bn. Lc u hnh nh chng ta p t mt s cng bc i vi cc em nhng c th mang li cho cc em s t do ln hn
nhiu bi v mt khi em cho cc bn mn chi th cc em li c tham gia mt cch rng ri vo nhng hot ng
chung ca nhm. Cng mt v d khc theo chiu hng tiu cc nh con bn dng sng phun nc hay bn bng n cht
do vo nhng ngi qua ng. ng nhin bn phi ngn cm tr chi v tc ot sng ca con bn. con bn c
th l s rng l sng ca em. trc s l s bn cn khng nh dt khot vi con bn rng: Nu sng l ca con th
mt ca nhng ngi qua ng cng l ca h. V h cng c quyn bo v con mt ca h v iu l quan trng hn
khu sng ca con nhiu. Hn na cho cc em chi nhng chi mang tnh bo lc l iu nguy him cho tm hn cc em
v cn c th cho x hi na. Tt c chng ta bao gm c cc em u khng bao gi c quyn thc hin s t do ca mnh
nhng li vi phm quyn t do ca ngi khc. Nu c em no cng u khng theo lut l chung ng nhin chng ta
phi nghim khc, c vic trng pht hp l. Nu em khng c tinh thn cng ng em s khng c c hi tham gia vo
nhng hot ng chung ca x hi. l nn lun l chnh thng ca mi hot ng x hi.
Vi ci s th khng phi lc no cng l tiu cc vi cc em. i khi li c vai tr rt cn thit, khng lm cc em kh chu
m cn c tc dng tt v rt nhiu l do. Trc tin cc em c th quen dn vi ni lo lng thng xuyn. N s trng
thnh bnh thng khng cn cm thy kh chu trc mi ngi v nh m cc em c th hon thnh c mt s vic.
Nhiu em thch khng lm g c hn l lm nhng iu xu. Khi ci s mt mc no th chnh ci s b t lit, bin mt
v ngi ta thy khng cn g phi s c. iu thng xy ra i vi c nhng loi ng vt cng nh vi con ngi.
Vi cc em th phi chng ci s v s e do lm cho cc em tr nn d bo. iu l khng ng v chnh s s hi
v s e do thng lm cho cc em ri vo tnh trng b dn nn. Vo tui thiu nin cc em s khng cn s na. Cc em
hiu c rng cn phi xo b mi ci s hi vn v v mi vic s tr nn bnh thng.
Mc ch ca chng ta khng ch mun cho cc em c mt hnh kim tt m cn phi rn luyn cho cc em c mt s
chun b tt. Ngha l chun b cho cc em c thi quen t dn dt mnh tt trong cuc sng sau ny. V nh chng ta khuyn
cc em chia s chi vi cc bn th cc em s tr thnh con ngi nhn i. Nu cc em l th cc em s c mi
ngi knh trng. Nu cc em l mt a tr dng cm th mi s hi ch lm cho cc em thm to bo. nu nh cc em c
chun b tt th t nhin l cc em s tip thu nhng ci tt mt cch d dng v cng t nhin l cc em s tr thnh ngoan
ngon, nhn i, t nh v dng cm.
Trong mi trng hp chng ta cn phi hiu rng lc u cc em cha th suy ngh mt cch tru tng c. Nhng
mun lm thc dy trong cc em nhng mm mng ca s l chng hn th chng ta hy bt u tp cho cc em nhng
cch ng x l php. Vi cc em mun tr thnh mt a tr l php th n gin l lm nhng vic l . Cng nh tr
thnh dng cm th ch n gin l lm nhng vic dng cm. nhng chnh vic nhc i nhc li nhiu ln nhng hnh vi
m hnh thnh ci c s c nhng phm cht tt hnh thnh. V th ngi ta ni rng c bit bao nhiu l chn l trong nhng
cu ngn ng xa nh Hnh vi lm nn thi quen, thi quen lm nn c tnh, c tnh lm nn s phn.
5. TUI C TH
n bn tui cc em c y nhng yu t ca ngi trng thnh. V th trn mt kha cnh no ngi ta gi cc
em l nhng a tr ngi ln (petit homme). Ngi ta gi nhng em b gi l b nh con (petite madame). Vo thi k ny
l thi k cc em bt chc m em lo cng vic ni tr hay tip khch.
Ngi ta cn cho rng cc em vo thi k ny cn l mt em b trng thnh (petit adulte) hn cc em vo tui t
chn n mi hai ang vo lc dy th. Ti sao li c hin tng nh vy? Theo cc nh chuyn mn s d nh vy l v
nhn cch ca cc em c hnh thnh hon ton do kh nng ng nht ca cc em vi nhng ngi ln. Tip cc em
hot ng rng hn nn khm ph ra iu b ch v cc em thc s tr thnh chnh cc em.
Theo cc nh chuyn mn, tr em n bn tui c mt nhn cch c t chc hn hoi. Bng s so snh gia nhiu
iu khc nhau cc em c th c s suy t. Cc em t xy dng ci siu ti m cc em khai thc c cha m cc
em. t cc em tin s ng n ca nhng gi tr v s dng cm, s khn ngoan v v sc mnh. V mt th cht cc
em cha hon ton c lp v cng cha kh nng mt mnh i theo con ng ca mnh trn th gii. Nhng cc em
c th cm nhn c s c lp. nhiu khi cc em tng rng cc em c th tch khi cha m. V nh mt em nh bn
hay nm tui b lc trn ng ph. Nu c ai ni vi em l em b lc mt m em th em tr li rng chnh m em lc mt
em. tui ny cu tr li nh vy chc cha phi l ph bin vi a s cc em v d sao cc em mi bt u c nhn cch
ch cha phi c nhn cch pht trin. Nhng d sao y cng l mt bng chng nh du nhn cch bt u c
hnh thnh. Ngha l cc em c suy t v mun c c lp. Cc em vo tui ny, nh chng ta khng nh, l c kh
nng s dng mt cch c ch nhng nng lng ca cc em v c th nh hng c chng vo mc ch chn.
Hn na s ng x ca cc em tr thnh c ch r rng v c iu chnh bi i tng hn l bi nhng xung
lc. Cc em bt u hiu c nhng vic m cc em lm, ng thi cc em cn bit tnh ton nh th no cho mi s
vic c kt qu cao. iu gip cho cc em c nhng quyt nh, nhng gii p cng nh nhng d phng. Vo tui
ny cc em t tr nn tc gin nh trc kia. Cc em t ra bnh tnh v dt khot hn v cc em suy lun bng chnh nhng
chun mc ca cc em. Cc em cng khng cn d chu nh hng nh trc. p li kin ngi cha nh hy lm
nh cha y ny, cc em p cng c th, nhng con th con thch lm nh th ny c.
Vo tui ny cc em tr nn bit iu hn nhng li l l hn, nn mi khi mun cc em nghe theo iu g nht thit phi
dn gii t m. Tt c nhng hin tng c th hin theo nhiu cch. Cc em mun c bit tt c v sao chng li nh
th ny, li nh th kia nh ti sao m li bi mi bng sp ? Ti sao b li xn i nhng cnh cy? v.v V th ngi ta
gi tui ny l tui lun lun hi, lun lun t ra vn . Vo lc m cuc sng tm l thch c lp cc em thch khm ph ci
th gii m cc em mi gia nhp ny. tin so snh v lm r thm vn chng ta hy ly v d sau: Vo lc hai tui cc
em cng hay hi ci ny l ci g?. n bn tui cc em cng hay hi nhng theo cch khc nh: Ti sao n th ny, ti
sao n th kia. V th cc nh chuyn mn thng v von nh sau: Vo hai tui cc em l nhng nh bc hc vi ngha l
cc em mun bit nhiu ci. n bn tui cc em tr thnh nh trit hc vi ngha l cc em thch l l, thch l s m ng
hn l thch suy t khi cc em t vn ti sao.
Cc em cng bt u thch tm hiu ci l ca nhng quy lut, ca nhng trt t cng nh l l ca nhng mnh lnh m
ngi ta ra lnh cho cc em, v nh ti sao con phi i ng khi m con cha bun ng? Ti sao con phi ra tay trc khi n
cm? v.v Cn nh rng mi khi cc em mun bit ti sao s vt li nh th ny, hay th kia th cng c ngha l cc em c
l l ca mnh. Khi chng ta gii thch cho cc em ti sao phi lm ci ny hay khng c lm ci kia th ng nhin l cc
em tip thu. Cc em s x l mt cch c l l nh mt ngi trng thnh v cui cng th cc em cng thc hin. Cc bc
cha m cn c s kin nhn trc hng lot nhng cu hi v cn phi nh rng l cch cc em t hc t sng. D c
mt mi hay ang bn cng vic xin hy c gng tr li cc em, nht l nhng vn chnh chng ang quan tm; i vi cc
em, l khi cc em mun hiu c l l ca chng ta yu cu cc em ci ny ci kia l chng ta phi p ng mt cch tt
nht. Nu khng, chng ta s lm cho cc em mt lng tin chng ta. Nu chng ta ni hy lm nh m ni. C th cc
em s lm theo mun ca cha m nhng km theo cu cng c ni ln cc em chng thch th g phi lm nhng
vic nh vy v cc em khng tin nh th l ng.
Trong ton b thi th u ca cc em khng lc no chng ta c i x vi cc em nh i x vi nhng ngi trng
thnh hay nh mt ngi trng thnh b con bi v mi thi k cc em c ci thc th ring ca thi k vi nhng li ch
ring cng nh nhng kht vng ring. Nhng cng l thi k m chng ta c th lm c nhiu iu cho cc em.
Vo bn tui cc em bt u c tnh c lp. Nhng cc em vn cn cn n s gip ca cha m nh c nui n.
Nhng ng thi cng l thi k cc em cn khm ph ci th gii m cc em s gia nhp. Cng v th m chng ta thy ti
sao cc em lun lun t ra nhng cu hi i loi nh trn. Hn na cc em cng phi chun b c th tch khi cha m
c th sng bng nhng suy lun ca chnh mnh. Cc em rt cn c s tin tng chnh mnh v cc em s khng cn
nht nht nh trc na. V th cc nh chuyn mn khuyn chng ta hy quan tm n vic thay i cch ng x vi cc
em khi cc em cn c i x nh mt thc th c suy ngh, c l, c l m khng th i x vi cc em nh nhng thi k
qua.
Bt u t ba tui nhn cch ca cc em bt u c hnh thnh. T bn tui n by tui l ca s pht trin c nhn.
Cc nh chuyn mn gi l tui c th. cng l tui c mt s chn chn nht nh, tuy mi l bc u.
Vo thi k giao thi m cc em rt quan tm n chnh mnh v cng l thi k m cc em mun lm mi ci. Thi k ny
cng l thi k tnh x hi c gia tng rt nhanh.
Vo thi k ny ci m cc em quan tm nhiu nht l s t khng nh mnh, pht trin nhng tnh cm v sc mnh,
khng nh nhn cch ca mnh v chng minh nhng gi tr . Cc em t chun b vt qua nhng kh khn trong cuc
sng. S tp trung l ng nhin trong cch ng x ca cc em. Cc em thng xuyn tuyn b hy xem em lm y
ny, hy quan st em nhy y ny v.v
y cng l tui, nh nhng nh chuyn mn khng nh l tui thch trnh din, thch khoe c th nhng khc vi tui ln
hai. C hai thi k trc kia cng nh hin nay cc em u tm cch gy s ch ca mi ngi. Lc khi u ch c s
an ton tho mn ci bn nng ph thuc v cc em s b b ri. Cn hin nay l th hin kh nng ca cc em nh
mt quyn lc v chng minh tnh c lp ca mnh. Cc em thng ni hy nhn xem v sao em c kh nng th ny th
kia, hy nhn xem em thc s l ngi ln ri y ny v.v Mi ngi u bit trc rng chng qua ch l s khoe
khoang nhng vi cc em th li thch th c mi ngi ch . Cc bc cha m cn thc hin nguyn tc khen ngi
khuyn khch s ph trng .
Nhng vi cc em th s ph trng ny li l cn thit cho ci tui ny v cng nn khuyn khch cc em khm ph
trong nhng trng hp cn thit v bng cch c th gip cc em t c s an ton v tr vng. Nu c cha m
khen tt y, hoan h th cc em s tip tc hn na. Tri li nu nh chng ta ch bai hoc ch khen cho qua chuyn
trong khi vn tip tc lm vic khc th cc em s chn nn v khng mun tip tc na. C nhiu em phn ng bng cch
con mo, chc tc con ch lm cho cha m phi ch n kt qu vic lm ca em. mt cch tiu cc mt s khc ngi
mt ngn tay vi v v cng tht vng. Khi ngi m hi ti sao con khng tip tc chi na th cc em ny thng thn tr li
rng khi con lm th m chng bun v khuyn khch g nn con khng lm na.
Cn nh rng ci ng lc chnh trong mi cch ng x ca cc em lc ny l cm gic c lm ngi ln. Vo tui ny
cc em cha hiu th no l tnh v tha. Cc nh chuyn mn qua nhiu cng trnh nghin cu thy mt iu mi nhn thc
l kh hiu nh mt em gi sa son bn n gip m em. Thy th m em khen l em ngoan. Nhng em li t ra khng bng
lng vi li khen v khng tip tc lm na. V sao nh vy? V cc em mun lm ngi ln, ngang hng vi ngi ln.
Em khng mun ch l mt a tr gip m m l ngi t lo liu cng vic mt cch c lp. l iu khc vi trc kia.
Cc nh chuyn mn cn khng nh rng vo tui ny l tui c tnh c th, ngha l cc em bt u nh mt c nhn vi
nhng c tnh ring bit ca mnh.
Nhiu cng trnh chng minh rng tr em l nhng a tr ch k theo bn nng t nhin rt l ngy th. Quan st mt
nhm cc em cng chi nhng mi em chi theo mt kiu ring bit. Cng v th m chng ta thy lun c nhng cuc ci v
tht l v li. Cc nh tm l hc gi y l cch th hin cm gic v sc mnh ca tng em. Lc ny hnh nh tnh cch
nhm v mt tm l khng cn na. N ch cn l mt tp hp nhng a tr c lp vi nhau. Mi em ch quan tm n
nhng li ch ca ring mnh, n nhng mc tiu trc mt ca mnh v ng nhin s l nhng tr ngi cho cc bn khc.
Ngay c vi cc em rt ngoan th lc ny cc em cng khng nhn ra yu cu ca cc bn khc m ch nhn thy mc tiu ca
ring mnh, ch tm cch thc hin cho c mc tiu ca mnh. y l thi rt c trng ca nhng em vo khong bn
tui.
n nm tui, nh cc nh chuyn mn nhn xt, cc em tr thnh cu b ngi ln hn nhiu lc cn bn tui. Cc
em tr thnh kho lo hn nhiu nh trong vic ra mt, nh rng v.v Phm cht ca tui ny l s nghim tc, lng kin
nhn, dm quyt nh, bit tnh ton, c lng nhn i, s t nh, tnh x hi tch cc, kiu ngo v nhng thnh tch ca mnh,
t ho c n trng, c s tin tng v nhng hot ng ngh thut, t ho v nhng ci mnh c c.
Tt c nhng phm cht c th kt lun c rng cc em c c tnh. Quan st cc em chng ta s nhn ra nhng
phm cht .
Vo thi k ny t nhin i vi cc em bt u c ngha. Cc em s dng t nhin ph trng ci ti, ng thi
khng nh sc mnh ca mnh i vi cc s vt. Chc chn rng nhng iu ni trn s c cc em s dng trong
tng lai. V th chng ta thy cc em tr thnh nhng k hay ph phch. Trn ng i chi cc em thng hi hoa, b
cnh ch vi mc ch n gin l b cho thch. Cc em dng nm chim hay nh p cc con vt, git cht cn trng v.v
Vi nhng ngi xung quanh cc em cng c nhng hnh ng tng t nh ko tc cc ch cc em, tru chc nhng a
tr yu hn mnh. Nu khng c ai tru chc th cc em bn gh, thm ch c khi c nhng hn si, nhng ng t
ct trn ng i, m ch c n gin mt mc ch l vui chi, a gin. Tt c nhng hnh ng ni trn nhm ph trng
sc mnh ca cc em. S ph phch cn chng minh s t tin.
ng nhin chng ta khng th khuyn khch cc em tip tc nhng hnh vi ph phch m nn hng nhng tnh
cm v sc mnh vo mt hng tch cc v c ch. lm c iu chng ta cn cung cp cho cc em nhng
phng php sng to. Nu khng cc em c th tr thnh nhng con ngi hung bo, tn nhn t chi mi cch th hin
sc mnh lnh mnh hay c th lm cho cc em ri vo mc cm thp hn.
Nhim v ca cc bc cha m l nhm cung cp cho cc em nhng vt liu v c hi nh hng cho nhng nng lc
ca cc em vo tinh thn xy dng cao nht gip cc em lm ra nhng vt, tr thnh nhng ngi lm ch trong nhng
cuc chi v lun khen ngi nhng khm ph ca cc em.
Cng vo tui ny, cc em rt tin chnh mnh v nh cu chuyn di y. Mt ngi i ng thy mt ngi nng dn
iu khin con b ca mnh rt thnh tho v thn thit nhau nh i bn. Ngi i ng t li khen ngi th ngi nng
dn tr li l anh ta lm cng vic ny t khi mi ln su tui ngha l anh ta cn l mt em nh. C th y l mt hnh
nh in hnh v s t tin ca cc em tui ny, c lp, t tin v hnh din v vic mnh lm. Tri li, li c mt cu chuyn
ng bun khc nh sau: Mt ngi bnh tm thn k vi thy thuc rng khi ng ta mi ln su tui. C ln ng ta bt c
mt con c kh to. Vui mng mang v trn bn bp th bt thn nghe thy ting la ht ca m mnh hy vt ngay ci th
bn thu rc ri ca con i. ng ta rt kinh ngc v s kin ny. T c mi khi ngh n k nim kh tin ny ng ta li rt
bun phin v au kh m khng th t gii thch c. Cui cng ng ta ri vo chng ri lon tm thn m cc nh chuyn
mn gi l bnh tm thn do b khc t hay do b tc ot.
Cng nh nhng s khm ph ny m cc em hc c cch t lm ch bn thn. Chng ta bit rng s lm ch
thng tr t nhin khng ch l nhng n lc tc ng ln t nhin m cn l kim sot nhng xung lc ca chnh mnh vi
mt s kin nhn bn b v ko di. Vi ngi chn b nh trong cu chuyn k trn chng ta thy ngi phi b ra bit
bao cng sc, s kin tr cng nh nhng n lc v tinh thn vt qua bit bao kh khn v ng nhin cng phi c
mt k lut c t do chp nhn mi lm c kt qu cng vic tng nh bnh thng . Chng ta cn vnh bit vi
nhng trn cu gin nh trong v d th hai ca ngi m. trc mi tht bi vn khng phi l ni gin m l hy tip tc
cng vic vi mt s kin tr gp i. ng thi khng khch l nhng hot ng ca cc em s lm nn lng cc em nhiu khi
dn n bnh hon. Nhng phm cht v lun l gip cho cc em pht trin lu di sau ny. Chng ta khng bao gi coi s
an ton cho cc em l s y bi v mt a tr y li l a tr lun nghi ng v kh nng ca chnh mnh. V th cc
em d c cm tnh v s thp hn, v s km ci. Vi nhng em ny khi b ri vo nhng hon cnh kh khn thng d b
tht bi. Nn nh rng s an ton ch khng phi l s y l con ca s thnh cng.
Chng ta bit rng qu trnh din ra trong thi k ny, tnh cm v sc mnh di mt hnh thc mi thng nh mt s
khoe khoang t lm ci ny hay hn cu nhiu hay t s nh bi cu cho m xem. Nhiu khi cc em khng nh m
khng cn l l g c nh cu l a ti ch n gin l t hn cu ch khng c mt mc ch no khc. Vi nhng vt c
th cc em thng ni o ca t p hn o cu hay b t to hn b cu. D sao cng phi tha nhn rng tr em cng
thng hay c mc cm v s hn km ca mnh cng nh s thiu t tin bi v ngi ln t ch to cho chng c hi
chng minh gi tr ca chng v iu li thng xut hin nhng em c tnh hay khoe khoang. Theo cc nh chuyn
mn s d cc em ny nh vy l do cc em thy mnh chng c g ca ngi, chng c mt khm ph g ng c ch
vi t cch l nhng khm ph ca ring mnh. Ngi ta c l ph phn thi xu nhng li khng phi do li ca cc
em.
 Vy th nhng bc cha m phi lm g y? Ni chung l khng nn ry la cc em v iu ch lm tng thm mc cm v
s hn km ca cc em v c nguy c lm cho cc em tr thnh nhng a tr nht nht. Chng ta c th gip cc em khc
phc tm thi bng mt vi tr chi. Nu cc em khng nh l cc em s thng th chng ta nn khuyn khch cc em lm
th. Nu cc em cn huynh hoang th hy ni vi cc em rng hy biu din xem con lm nh th no?. ng nhin khi
cc em biu din tt th chng ta nn ca ngi. Cn nu cc em tht bi th nn khuyn khch cc em lm li v gip cc em
lm tt hn. Phng php ny c th lm cho cc em ch n i tng cn phi hon thnh v nhn li chnh mnh.
Cn nh rng vo tui ny cc em khng cn d bo nh trc kia. C kh nhiu trng hp khi ngi cha ni cha s
hng dn cho con lm ci ny ci kia th cc em tr li ngay rng em khng thch lm tt nh th m em mun t lm mt
mnh. Tri li nu chng ta nh vo tnh cm v sc mnh ca cc em nh em khe y, vy em c mun gip cha x
nc ny khng?. ng nhin l cc em s lm ngay. Tuy nhin l khng nn qu lm dng nhng trng hp nh vy.
Vo tui ny cc em cng thng khng thch s u ym nh trc kia. Nhng cc em li thch t ra c hiu bit, cn s
du dng nht l ca cha m. Chnh s du dng ca cha m ny s cung cp cho cc em nhng cht liu m cc em c nhu
cu thc hin nhng vic m cc em mun lm. chng ta khng nn ch i s du dng ca mt em bn hay nm tui vi
em chng. i khi cc em ny cng t ra du dng vi em chng nhng vi t cch l ngi anh ang lm nhim v vi ngi
em nhn mnh tm quan trng ca vai tr ca mnh. Mt em gi su tui c th nh mt mnh (d nhin l c s an
ton x hi) trng nom a em nh khi m em bn cng vic vng nh m khng ch do tnh yu m cn l nim t ho trong
trng trch .
Thi k ny cng l thi k cc em c tr thnh nhng thc th c c tnh. V th khng bao gi cc em t chi cc
hnh thc giao tip d l hnh thc n gin nht. Lc ny l lc cc em thch th hin ci sc mnh tr con ca mnh nn c
nhu cu c bn chi. T buc cc em phi t th hin trong mt chng mc c th tnh cch x hi v tnh hp tc. tuy
nhin trong khi chi, bn chi li b gim thiu vai tr ti mc thp nht nh l mt ci c, mt dp cc em vui a, nht l
vi nhng em tinh nghch. Nh vy l mt mt cc em cn c s giao tip nhng giao tip ch cc em c dp th hin c
nhn ca mnh. Nhng lc nh th cc em khng mun c ai lm phin cn tr n s th hin c nhn mnh. V th ngi ta
thng thy khi lt ca em qua th em khng quan tm n tr chi na thm ch cn b i. Do chng ta c th thy
c rng cc em lc ny cha thc s c tinh thn ng i.
Susan Isaac mt nh tm l hc v tr em khng nh rng: Cc em lun tn dng mi c hi so snh mnh vi cc
bn khc nht l vi cc bn ang b ph bnh. Cc em lun c khuynh hng lm gim vai tr ca ngi khc. Khi chng bt
lc gii quyt mt vic g th cc em khng tha nhn l mnh cn km m li cho l vic chng c g quan trng. Ch
khi cc em vo tui t su n by nm th cc em mi bt u ph bnh nhng vic lm ca chnh mnh. V vo khong
tm tui cc em tr thnh c kh nng gnh vc nhng cng vic ca ngi khc. Lc ny cc em mi thc s vo thi
k mang tnh x hi.
Nhng tr chi c cc em ni chung l rt cn thit cc em xy dng tnh cch c nhn. Cc em thch chi mt mnh
vi nhng chic tu chy bng in hay bng hi nc, chi tr xy dng nhng khng lm ng vi nhng din bin xung
quanh, nu nh nhng din bin c li cho chng. Cc em c th sn sng cho cc bn khc mn chi nhng cc
em lun mt phng nhng iu ng tic c th xy ra v l ti sn ring ca em.
C nhng tr chi tp th m cc em u tham gia nhng vn quan trng l ai s c gi trng trch nhc trng
nh bng hay tr chi chin tranh. Vi tr chi chin tranh, cc em c dp nh i phng. Trong trng hp ny vai
tr th lnh l v cng quan trng i vi cc em.
Tuy nhin khng phi tr chi no cng mang tnh x hi theo ng ngha ca danh t. Nhng nhng hot ng cng
gip cho cc em mt s chun b tt hnh thnh tnh x hi cng nh tinh thn hp tc. Khi cc em trao i tr chi vi
nhau cng chi cng l cch cc em hc cch hp tc.
Tt c nhng tin trnh ni trn khng phi l khng c gi tr bi v ng v mt c tnh n gio dc cc em rt nhiu tinh
thn hp tc v s chia s.
Nh chng ta trnh by trn, y l thi k cc em thch th hin sc mnh nn mt cch t jnhin thng dn n
nhng cuc ci ln i khi tr thnh nhng cuc u , nhng cuc nh ln. V cng l c trng ca la tui ny. Tht
l khng th cc em su tui chi mt mnh vi nhau v cc em lun ci ln. V th cn phi c trng ti ho gii. Thi
hay ci ln ny chng qua cng ch l mt trong nhng cch th hin ca tinh thn ganh ua. V th tinh thn ganh ua cng
nh s thch th c lm tt hn ngi khc l mt phm cht t nhin rt qu. Chc nng hng u ca tinh thn ny
chnh l m bo cho c nhn phng nga, t v. V nh trong th gii ng vt nhng con c sc mnh thng tn cng
ngay t pht u tin nhng con khc t v, trnh nhng tai ha c th xung u chng bt c lc no.
Tip tc cc thi k sau chnh l thi k mang tnh cch x hi ch thc. Ci thch th tr thnh ti gii c pht trin
gia bn v by tui s c s dng v li ch ca mi ngi. lc ny tnh cch c nhn ca cc em c thit lp. Cc
em t ra kiu ngo khi lm c mt cng vic g tt hn ngi khc nh khi i cm tri em c th dng mt chic lu nhanh
hn cc bn khc hay chun b mt ba n nhanh v ngon hn ngi khc v.v... Trong cuc sng cng ng ny, mi em c
th thc c gi tr ca nhng hnh vi ca mnh. Tnh c th ny cng gip cho cc em tng cng c tnh x hi
cao hn.
Chng ta cng cn bit rng t bn n by tui, cc em c kh nng tng tng trong thc hnh. Cc em c th
quan tm n nhng vn ca cuc sng i thng cng nh trn nhng cng vic m cc em thc hin. Cn nh rng
vo tui ny cc em cha n tui thch cc chuyn thn tin. Nh tm l hc Gesell tng khng nh rng: Vo nm tui
cc em c khuynh hng nghim tc, v th cc em t thch hp vi chuyn c tch cng nh nhng chuyn thn tin nh cc
em ln hn gia nhp thc t nhiu hn. Ni chung l nhng chuyn c tch cng nh nhng chuyn thn tin u lm cc
em kh chu. S nhn xt hon ton ng n. Vn l phi c mt cch truyn t ph hp hn. Chng ta bit rng
nhng chuyn c tch cng nh nhng chuyn thn tin u l nhng chuyn c ngha su xa tru tng. M tui ca cc
em trong thi k ny li l tui quan tm nhiu n nhng vn c th. S tng tng ca cc em ch c ngha chun b
cho nhng khm ph tuyt vi m cc em c th thc hin sau ny. Vo tui ny ch c chuyn lch s lin quan n nhng v
anh hng m cc em ng nht l c s hp dn vi cc em.
S ni di bnh hon hay cn gi l mang tnh bnh l thng bt ngun t s s hi do nhng trng pht gy nn.
Nhng cng c nhng s ni di li bt ngun t s tng tng. Cc em thng hay b chm m vo th gii ca tng
tng v nhng khm ph ca ring mnh m cc em k li nh l nhng s kin c thc. Ngi ta k li chuyn mt b trai
k li rng trn ng i hc v em nhy xung nc cu mt bn ang b dng nc cun. Trong khi th qun o
ca em vn kh cong m em cng chng bn tm g. Mc d cu chuyn l khng c thc, nhng em qu quyt rng nu s
vic xy ra th em s lm nh cu chuyn em va k v em tin rng l s tht. Thng thng th ngi m coi l mt
s ni di v la mng em. Trc s vic nh trn cc nh chuyn mn khuyn chng ta l nn tip thu cu chuyn vi mt n
ci vui v. Bi v l cch m cc em khng s dng nhng phng tin biu cm thng thng, c phn hi cng iu.
Thang thuc cho nhng trng hp ny cng kh n gin. Ch cn khuyn khch cc em thc hin nhng khm ph ch
thc, nh dy cc em tp bi. C th cc em vo mt lc no s cu c ngi b nn khi c c hi.
Nn nh rng cc em lun c mt khong cch gia nhng mong mun v thc t. l khong cch ca tr tng tng
y p trong cc em. Mt em nh c cha a i n nh hng. Ln u tin n ch ng ngi, em tht ng ngng. Khi
c ngi hi em ch bit da vo vai b mt l. Khi ra v gp m th em li k vi m rng em tht l lch duyt vui v tr
chuyn vi h nn em c mi ngi qu mn. Nh vy l em ni di nhng khng phi v b ch ci l nht nht.
n gin ch l v em rt mun tr thnh mt c gi lch thip. S ni di ny ch l mt s th hin c vng ca em m
thi, c vng lnh mnh v ng yu lm sao. Tt nhin sau ny em s khc phc mt cch d dng tnh nht nht v tr
thnh mt em nh lch thip nh cu chuyn em ni vi m em.
Cn nhc li l s tng tng l rt c ch nhng iu quan trng l nn tng tng v nhng s khm ph cho thit
thc ri sau cn quyt tm thc hin cho c. Mt em trai tng tng v nhng v anh hng m em yu mn chc em
cng c th hc c nhiu iu b ch. C b m tr thnh mt ngi con gi lch thip cng l iu khng my cao xa i
vi em. Xin nh rng trong t tng khng c mt ranh gii no tht r rng gia s tng tng v thc t. S tng
tng lun dn n hin thc.
Tuy nhin cng cn nhc l c hai trng hp sau y ca s tng tng l khng c vai tr mt s tng tng lnh
mnh. l trng hp cc em thy cuc sng thc t qu bun v qu nhiu kh khn din ra trong gic m ca cc em.
trng hp th hai l trng hp cc em sng trong mt gia nh c lm chuyn khng vui nh tan n s ngh, ti phm.
nhng trong gic m cc em li thy gia nh thc l hnh phc. Lc tnh gic m cc em mi thy tht l ph phng lm sao
v em rt au kh v s tho mn trong gic m l khng lnh mnh v n qu xa cuc sng thc. N nh l mt s o tu
thc s, mt s ln trnh nghit ng. Cng nh th nu cc em m tr thnh nh vn, nh khoa hc, hay mt thin ti m cc
em thc hin c trong cuc sng l mt iu tt. Nhng nu nhng gic m qu xa xi m cc em khng th thc
hin c trong cuc sng th cc em c th ri vo bnh thn kinh. Nhng cng c th vi mt s em no t em c cch
dn xp tho ng th mi vic c th din ra bnh thng.
Rt nhiu trng hp khc kh ph bin, tr em hi ln tui th thng c nhng ngi bn chi v hnh. Cc em c
nhng ngi bn trong tr tng tng cng c tn v c nhn cch. Ngi bn trong tr tng tng ny cng c hot ng
v nhng s thch. y khng phi l chuyn chng ta gi nh m l c thc vi cc em khng c bn chi sut ngy ch li
thi mt mnh. Cc em ny lun trong tnh trng phn tm trong tm hn em. Lun lun nh c hai ngi ang tr chuyn vi
nhau trong ngay nhn cch ca em. Cc em ny thng gi nh l ngi bn chi ca em li chnh l em b ho thn
ngay trong tinh thn em. Nu nhng em ny l a tr hin lnh ngoan ngon m ngi bn tng tng ca em li lun
xut hin lm nhng chuyn khng hay nh khng vng li th cc em khng lm theo. Nu tri li cc em ny khng phi
l mt a tr ngoan ngon th ng nhin l cc em s lm theo nhng hnh vi khng hay ca ngi bn tng tng. D
sao s phn thn ny l khng bnh thng v nhn cch ca em khng lc no c thng nht v hi ho. N lun lun b
chia lm hai hay ng hn l nhn cch ca em b nhn i khng c s thng nht v hi ho.
Trc khi bn n thi k cc em tr thnh con ngi nguyn thu hay l con ngi tin s, chng ta khng th khng
bn ti thi k rt quan trng trong cuc i nhng em t su n by tui. Khng ch bng s quan st trc tip, cc nh
phn tm hc tng khng nh rng cc em c khuynh hng ri vo tnh yu khng phi vi nhng ngi cng gii m
vi nhng ngi khc gii. c khng t cng trnh nghin cu thn trng khng nh l vo tui ny cc em bt u bit t
tnh. V nh mt em trai by tui t tnh vi mt trong nhng ngi bn gi ca em. Khi thy c gio hi em l bn phi
khng th em khng nh l khng phi m l ngi yu. Cc nh chuyn mn khng nh rng vo tui ny cc em bt
u yu v trong nhiu trng hp cn ha vi nhau l s ci nhau khi ln. Theo cc nh chuyn mn th tnh yu bt
ngun t tnh bn nhng thc s l tnh yu gia nhng ngi khc gii.
Cc nh chuyn mn khuyn cc bc cha m khng nn ngn cm th tnh cm ny v l s pht trin bnh thng t
nhin. D nhin khuyn khch th cng khng nn v cn qu sm. Tnh cm ny chng qua ch l nhu cu tm bn, mt n lc
gia nhp x hi trong thi k xy dng c th. Thi k ny thng l khng di. Cc bc cha m thng c thi quen ln
trnh vn t nh ny thm ch cn khng mun tha nhn. Chng ta cn nhn thng vo s thc v n chng c g l xu, l
v o c. Con ngi ta t khi lt lng m cho n khi khn ln lun phi sng trong mt th tnh yu no . T tnh mu
t, n tnh bn ri n tnh yu i la l mt trt t c thit lp t mun i nay. l iu khng th thiu i vi
cuc sng con ngi. Nhn nhn chng c s hng dn thch hp l cch nhn tch cc nht ch khng phi l ph nhn
chng hay lm ng cho chng pht huy mt cch m qung. T tnh yu n tnh dc l iu t nhin. mt th tnh dc
xut hin rt sm khng lin quan g n c quan sinh dc m tm phn hc gi l tnh dc u tr, tnh dc tr em, tnh dc
tin sinh dc v cn xa mi l tnh dc nh nhiu ngi hiu theo ngha thng thng nhng ngi ln khc gii.
6. CON NGI TIN S
Tip theo tui c nhn l tui x hi. Hai thi k ny khc nhau kh r rt. S khc nhau ln l ch trong thi k ny
ca cuc i cc em thch t hp v hot ng chung theo mt mc ch chung. Cc nh chuyn mn gi l tui ca nhng
con ngi tin s hay con ngi nguyn thu (homme primitif).
Vo tui ny tt c nhng em trai cng nh em gi gn b mt thit vi nhng hot ng xut hin trong thi k tin s.
l nhng cuc d ngoi, nhng cuc cm tri, nhng cuc i cu, i bi, i bt ph vi nhng tr chi ca ngi nguyn
thu. Ni mt cch khc theo cch ca cc nh khoa hc th thi k ny l tui sng li cuc sng ca nhng ngi tin s.
l tui t by n mi hai tui.
Vo tui ny cc em thng hay h la nh nhng ngi tin s lm chin tranh. Cc em t chc nhng cuc t nhp vo
cc vn cy tri. Cc em i bt chim bt th. Tui ny l tui sng rt thiu v sinh v c dp l cc em ly trm. Cc em
ng lo vi nhau v che du cho nhau. Theo cc nh chuyn mn th vic ly trm vi th lt vt chi a l chuyn bnh
thng. Tham gia vo mt nhm nht nh nn s knh ch gia cc nhm l iu khng th trnh c v nhm no cng
ch bit n li ch ca nhm mnh m thi chng khc g nhng b lc, nhng b tc thi k nguyn thu. Chng ta cn nh
rng thi k ny l thi k ca s pht trin, nhng ngi d man u tranh mt cch hiu qu chng nhng lc lng t
nhin thch nghi vi s phn, vi hon cnh ca mnh.
ng v mt tm l th thi k ny l mt thi k hon ton lnh mnh v trong sng. Vo tui ny cc em c mt sc si
ni v di do hn bao gi ht. Cc em t khi b m, t cm thy lnh v kh nng hi phc sc kho rt nhanh v ng rt
ngon. Ngi ta thng k c rng t l t vong ch bng mt phn nm tui s sinh n nm tui. V ch rng mt na so
vi tui t hai mi nhm n ba mi tui.
Vo tui ny cc em n rt kho, chng c th n mi th v n rt nhiu, khi phi khuyn khch cc em n l c vn
v tiu ho hay do mt nguyn nhn no khc khng bnh thng hoc v tm l, hoc v sinh l. Cc em thng gy s ch
ca ngi khc bng cch lm reo v i (grve de la faim) hay v i. Tt c nhng s lo lng, s hi hay gin d u
lm cc em mt ngon ming. Nhng bnh thng th cc em c th dnh hu ht thi gian cho s n ung. Cc em rt thch
nhng ba tic vi mt thc n bnh thng n gin. V vo tui ny mn g vi cc em cng tuyt vi nh nhau.
Mt khi lng thc phm di do m cc em tiu th s cung cp cho cc em rt nhiu nng lng. V th vo tui ny
cc em thng cho l m chng hay sinh chuyn bt cc em phi mc nhng chic o bng v nhng chic khn qung to
x. C th ca cc em lc ny c th t iu ho rt c hiu qu kh hu nng lnh tu theo ma h cng nh ma ng,
cng nh cc ma khc trong nm. t iu ho nn khi tri nng cc em n rt t. Ngi ta thng k c rng vo
ma lnh cc em tiu th mt khi lng thc phm gp i ma nng. Cc em trai cng nh gi tui ny c th t iu ho
mt cch tt nht nhng cm nhn ca mnh t bo v mnh v chng li ci lnh cng nh s mt mi.
Tuy nhin cng vn cn s quan tm n cc em nht l trnh b dm nc, b nhim lnh v cc em khng hiu rng
to nhit nng th m lm bc nhit trong c th cc em. Vic to nhit nng lm cho cc em b lnh t ngt c nguy c b
vim hng, vim phi hay thp khp c th lm cho cc em mang bnh sut i.
Cn nh rng tui ny cc em sng y nhit huyt, nng n nn d tr nng lng khng c cao. S lng calo do
thc phm cung cp c to ra rt nhanh nhng cng rt nhanh b tiu ph. Cc em c lc nhng cng km do dai v s
tiu hao qu nhanh. Tuy nhin kh nng phc hi cng rt nhanh v cc em li chng ly li c nng lc ca mnh.
Xt v mt tm l th vo tui ny cc em c cuc sng tht mnh lit v trn y sc sng. Cc em quan tm n tt c
mi th cng nh n tt c mi ngi. Cc em nhn nhn ngi khc bng nhng suy xt sng sa v lun hi hc. Mi
c ch ca cha m, thy c cng nh ca nhng ngi xung quanh u c cc em ch nhng s hi hc ca cc em
khng h c xu, ch vui nhng rt thin ch m hnh phc ln nht ca cc em l c ngi khc ch n mnh.
S thay i tnh kh ca cc em vo tui ny c lin quan trc tip vi nng lng tinh thn. Cc em thng rt hay xc
ng nhng nhng s xc ng ny thng khng ko di. Cc em thng rt say m mt hot ng g nhng li cng
nhanh chng t b nh trong m nhc, ngh thut hay th thao... v chng nhanh chng pht hin ra nhng li ch mi.
Ngay c trong tnh bn cng vy. Chng yu cng nhanh v ght cng rt th bo nhng theo mt nguyn tc chung l tnh
bng hu cng nh s th hn t khi ko di.
Vo tui ny quan h ca cc em vi thin nhin cng hon ton khc cc giai on trc. Vo su tui cc em thch lm
ch i vi thin nhin th hin tnh cm v sc mnh ca mnh m khng nhm mt mc ch no khc. Cc em ph hoi
t nhin ch nhm ph hu. T by n mi hai tui cc em p t ch ca mnh vo t nhin phc v cho nhng mong
mun ca cc em. Cc em git mt con chim hay bt mt con c khng phi cho vui hay kiu hnh m dng vo
khu phn thc n cho mt ba nhu cng bn b.
Hin tng ny nh du mt trong nhng c tnh ca s chn mui cng nh nhng s chn mui khc m chng ta
ni n nhng la tui trc nh vi nhng em nh khi bt u b. Xung lc hon thnh mt hnh ng no c
thc hin trc khi c th thc hin hnh ng vo mt mc ch c ch. Cc em c xung lc ph hoi t trc nhng
nay cc em ph hu vi mt mc ch c l l r rng nh bt chim lm thc phm n.
Mt hin tng khc ghi nhn nguyn tc v s chn mui y l tinh thn thch th s su tp rt l ph bin tui ny.
Lc u cc em gom nht mi th mt cch ngu nhin m ni chung l v ch. Nhng sau cc em ch thu nht nhng g
theo ch nh ca cc em. cc bc cha m khng ly g lm ngc nhin khi thy trong ng chi ca con em mnh nhiu
th khng u vo u, y mt ngn bn hay trong gm bn, gm t, gm ging. iu ni ln s thch th c thu
thp nhiu ci m chng lm g ngoi ci thch c lm nh vy. Trn ng i chi vi ngi ln cc em thng ch
xem trn li i c g nht v cc em nht c nhng hn si rt bnh thng hay mt chic l ri, mt v bao dim hay bao
thuc l v v.v... Nhng ch t lu sau cc em li vt hu nh tt c nhng ci m cc em nht c t trc. Cng nhiu
khi cc em mang v mt ng nhng th linh tinh. Nhng ch vi ngy sau cc em cng qun i hu nh tt c v cc em
cng ng cho ngi ln vt i m khng h y ny g. Tm li l cc em su tm ch c mt mc ch duy nht l su
tp tho mn ci th c su tp.
Ch sau khng lu trong mi trng hp cc em ch su tp nhng g cc em cho l c ch. Ngay c nhng ngi
trng thnh cng vn c thi quen bo qun mt ng nhng ci ng phi vt i t lu ri mi ng. Chng ta thng ngh
rng nhng ci c th c lc cn n. Nhng trng hp ny ngi ta gi l s bin bch sinh hc ca nhng xung lc.
Chng ta bit rng nhng con ngi tin s thng d tr thc phm bng cch hun khi nh hun c d tr cho
nhng ngy sp ti. iu gip cho h trnh c nn i khi kh khn. Trong thi k ngi tin s cc em cng hnh
ng ging ht nh h. Nhiu em vo mi tui cng thng d tr c lng thc v cc em ny cng tng tng ra nhng
hon cnh i kht nh nhng ngi tin s thng lm. Cc em thnh th thng khng c g tch tr th thng tch
tr nhng mu giy mu cc loi khi cn cc em s lm nhng chi bng giy nh con chim, con tu v.v... cng l
nhng xung lc t nhin mch bo cho em rng sau ny khi cn cc em s khng phi tm kim mt thi gian. c khng
t nhng pht minh ln ca nhng nh bc hc gii quyt c nhng vn v cng quan trng m lc u ngi ta
thng cho l chng c ch li g.
V th cc nh chuyn mn khuyn chng ta rng hy cho cc em su tp ngay c vic su tp m chng ta tng l
v ch. iu s gip cho cc em tho mn c nhng xung lc t nhin m sau ny c th i vo nhng hng c ch
nh r rng v c ch.
Nhng xung lc ny ngay t u hng vo nhng nhu cu trong tng lai, m bo cho mi c nhn vt kh, tip
s chuyn thnh ci m ngi ta gi l nhng bn nng d phng (instinct de procration). Chng ta hy quan st vo
ma xun nhng con chim cn mn tha nhng cng rm, nhng chic l kh lm t. l cch d phng chng chi
vi thi tit din ra trong t nhin vo ma ny. Vi cc loi chim th bn nng su tp cn dng cho cuc sng i la. V
mt ci t chim p c sc hp dn nhng con ci. T chim thng khng dng cho chim m l ni hn h ca nhng
i uyn ng m thi.
Cc em t tm n mi hai tui khng cn nh hng nh nhng em t bn n by tui. Nu nh trc kia nh
hng ca cc em l hng ni th nay tr thnh hng ngoi.
Ti sao thi k ny hon ton khc vi thi k trc l thi k hnh thnh c tnh. Vo thi k hnh thnh c tnh cc em
pht trin c nhng phm cht c nhn. Cn hin nay cc em phi mang tt c nhng kh nng ca mnh gia nhp vo
nhm. Lc ny ci m cc em quan tm l k thut v hiu bit m cc em tch lu c trong thi k trc. Khi nm, su
tui cc em thch c ngi xung quanh n mnh th nay tui tm n mi hai cc em li ch quan tm n vic
phc v cng ng.
Nu thi k hnh thnh c tnh c pht trin mt cch thun li th cc em s chuyn sang thi k x hi mt cch bnh
thng.
Cng vo thi k ny m nhng phm cht lm lnh o bt u xut hin. y l thi k m cc em tham gia mt cch c
ch nh v c cc em tr thnh nhng nh lnh o nh t khi mi sinh. l nhng em c mt nhn cch mnh m.
Nhng khng phi tt c cc em u tr thnh nhng ngi th lnh v cc em ngy phi bit cch ch huy. Cc em ny phi
c o to c mt s m bo no . Cc em ny thng l nhng em c mt s pht trin bnh thng trong nhng
giai on trc.
tnh cch x hi lm mt thi k t nhin c tnh x hi. Trong thi k ny cc em thch chi cng nhm v c s hp ng
trong cc hot ng ca chng. y l c trng ni bt so vi nhng thi k trc. Cc nh chuyn mn cho rng thi k
ny l thi k ny sinh tinh thn bng nhm. Nhng cng nn nh rng tinh thn bng nhm ca thi k ny cng rt khc vi
tinh thn bng nhm tui mi hai n mi bn tui dy th. Trong tui tm n mi hai cc em thch sng theo nhm
nhng nhng nhm ny cn c hnh thnh rt lng lo. Mi c nhn c tp hp theo mt mc ch chung nhng ri li
tch ra. N khng c gn b cht ch nh nhng bng nhm trong thi k dy th. Cc bng nhm ny ch tn ti tng lc,
khng thng xuyn nh nhng bng nhm trong tui dy th. Cc bng nhm trong tui dy th khng ch c li ch chung
m cn c c s trung thnh vi ngi th lnh. Ni mt cch chnh xc hn th bng nhm ca thi k ny l bng nhm ca
nhng con ngi tin s. Cn tinh thn bng nhm thc s l thuc thi k sau, thi k dy th.
Quan st cc em tui tm n mi hai chi bng hay chi ui bt. Khi ht cuc chi l ht nhm nhng trong cuc
chi cc em vn hp tc vi nhau.
Mt s khc nhau quan trng khc ca thi k ny v thi k dy th l tui tm n mi hai cc em chi chung c nam
v n mt cch bnh ng, cha h c s phn bit gii tnh nh trong thi k tui dy th.
tui tm n mi hai t tng lng mn pht trin rt nhanh. Nhng cc em li khng tnh cm nh tui ln mi v
cc em qu ch tm vo nhng vn quan trng hn. Vo tui ny quan h gia cc em trai v cc em gi ch n gin l
tnh bn cn quan h v gii thng t c ch hn. nhng n tui dy th, t mi bn n mi su, th s quan tm
n ngi khc li c tp trung n nhng ngi khc gii. Tui ny c coi nh mt chng dng chn nhng li l mt
chng dng chn cn thit trn bnh din x hi cho tinh thn hp tc c n r cho nhng yu t tnh dc xut hin.
V vy theo kin ca nhng nh chuyn mn th lc ny l lc khng nn cho cc em trai v gi qu tch xa nhau. Cc
em khc gii ny cn phi hc cch tn trng nhau trong quan h ring bit. Cc em gi lc ny khng ging nh khi tui
mi lm sp ti, khng phi ch quan tm n vic ngi khc ch n mnh m tr thnh ngi i tc cn thit, c
kh nng hon thnh mt s vic nh sa son mt ba n, hay m mt chic cc o nu nhu cu ny lm cho cc em cm
thy d chu. Tm li l c th phc v c mt vi cng vic chung ca nhm m cc em hc c cch lm trong
nhng thi k trc. i vi nhng em trai cng vy v vo tui ny l tui m cc em cn s dng kh nng thc hnh ca
mnh.
 Vo tui t tm n mi hai, tip ni nhng s pht trin mang tnh x hi l lc cc em thch c lm nhng vic m
ngi khc lm. Cng nh trong thi k d bo, cc em tip thu nhng tng cng nh nhng hnh vi ca ngi khc
nhng by gi cc em c thc v vic mnh lm. chng ta th hnh dung xem mt em trai tui ny n trng vi b
qun o li mt trong khi cc bn khc li c qun o hp mt. Vi cc em gi cng tng t. iu ni trn lm cho em
khng th no ho hp c vi cc bn khc. Cc bc cha m d v tnh hay hu , ch v cho rng vic khng c g l
quan trng, lm cho cc em tch ri khi m ng cc bn cng la. iu tht l bt li cho bn thn cc em v nhiu
khi li l mt dp cho cc bn bnh lun v hon cnh ca con em mnh. Trong trng hp khng th lm khc c do
nhiu l do th cn thit phi gii thch cn k con em mnh hiu v t gic chp nhn. cho cc em hiu rng cha m
cng thng cm vi cc em nhng v hon cnh khng c iu kin tho mn cc em. V th cc em cng c th thc
c hon cnh gia nh mnh v cng thng cm vi cha m cc em. Cc bc cha m cn nh rng vo tui ny cc em u
c ci thch th c ging nh mi ngi t suy ngh n hnh vi cng nh cch n mc. l mt nhu cu t nhin bnh
thng m khng nn ni gin khi thy cc em hnh ng nh vy m cho rng cc em i hi qu nhiu. Vi nhng em thc
s i hi qu nhiu th ng nhin l chng cn phi c nhng gii thch v p ng hp l m khng nn chy theo
mun ca cc em.
Vo tui ny, v cc em b thu ht vo nhng vic ca chng, nn chng t ch n ngi ln tr trng hp khi ngi
ln cung cp cho cc em nhng ci m cc em cn. Vo tui ny cc em cng t quan tm n nhng phin mun i
thng. Tnh cch ca cc em lc ny c v kh hiu v khng logic. Cc em c v nh th vi tt c. Vo tui ny, cc em
n ung cng vi vng c th sm i gp bn b. Nhiu bc cha m v khng hiu tnh cch ca cc em nn tm cch
ngn cn bng nhng thi khng ng tnh hoc i khi dng c quyn uy. Tuy nhin iu hnh nh chng c hiu qu
bao nhiu. Tri li, nu nh cc bc cha m cung cp nhng th cn thit cho nhng hot ng ca cc em hay t ra quan
tm n chng th cc em s coi cha m nh nhng ngi dng cm in hnh.
Cng vo tui ny, cc em khng thch nhng s tru mn t cha m trc mt ngi khc nht l nhng bn b ca
chng. Chng rt ngng ngng v bi ri trc nhng s u ym ca cha m.
Vo tui ny thi ca cc em i vi quyn lc, vi mi mnh lnh tht l khc thng. Thng thng cc em thng
phn khng li vi tt c nhng mnh lnh c tnh cht p t. S phn khng ny i khi rt l th bo v quyt lit. Nhiu
khi cc em cn tm cch tr th vi nhng hnh vi m cc em cho l tr dp. S chng i ny nhiu khi tht l kh hiu.
Trc nhng s phn khng ny nhiu bc cha m v thy c gio thng p dng nhng hnh pht nghim khc i khi bt
cng. l iu nn trnh m tt hn c l hy gy tnh cm vi cc em bng cch chia s vi cc em nhng ci cc em
quan tm. ng nhin l cc em khng i hi chng ta cng vui chi vi cc em nh nn khng bnh thng khi chng
hng s c cm vo chnh cha m chng. Vi con tr cng dng trng pht nhiu li cng khng hay v ch lm cho cc
em tr nn kh bo, kh dy. Vi cc em thc s ngoan nh, trng cng nh khi chi bi vi bn b s lun c mt
tm hn lnh mnh i vi cha m cng nh i vi thy c gio.
Vo tui ny, cc em rt thch ghi c im trc ngi ln m i khi ch vui a. Tuy nhin cc bc cha m cn gip
cc em cc em c th t c im mt cch lnh mnh, trung thc khi n lt i ca cc em.
Vo tui ny, cc em cn c ch nhiu v mt tr tu. V vy cc em rt ham hiu bit, rt nhit tnh trong cng vic v
cc em lun t ra nhng cu hi. Nhng cu hi ca cc em khng ch l ti sao th ny, ti sao th kia mt cch n gin
nh khi cn nm tui. By gi cc em theo ui cu hi ca mnh cho n khi mi l l c sng t, khng cn g l b
him i vi em na. Nhng iu cc em mun bit lc ny thc l a dng t vic i by chut, by chim, cho n nhng
ngi sao th thao, ca nhc v.v... iu tht l d hiu v l nhng lnh vc m cc em s mang p dng ngay ngy mai,
ngy kia. S t m ca cc em lc ny hon ton hng vo vic thc hnh. Cc em rt nhit tnh hc hi v c cm tng
nh l cc em s p dng ngay vo mt vic g .
Theo nhng nh gio dc th ngy nay vic hng vo cc em vo vic rn luyn k nng thc hnh l mt phn v cng
quan trng trong h thng gio dc ca nhng quc gia c mt nn gio dc ca nhng quc gia c mt nn gio dc tin
tin. V vy chng ta thy ngi ta khuyn khch nhng sng ch pht minh t nh n ln, t n gin n phc tp ngay t
cc trng ph thng. Cc em c th thc hnh ngay trn nhng cng vic xy dng trng s, nh sa cha in cho nh
trng hay xy lp nhng xng thc tp, hay nhng phng th nghim nh v.v... Thm ch c vic xy dng nhng sn chi
th thao. iu gip cho cc em cng c nhng l thuyt sch v v quan trng hn l rn luyn tay ngh v ng dng
trong thc hnh nhng iu m cc em hc trn sch, qua nhng bui l thuyt.
Vo tui ny, cc em rt thch nhng chuyn thn tin. nu nh trc kia nhng chuyn thn tin kch thch tr tng
tng di hnh thc thc hnh th nay nhng chuyn a cc em vo th gii nhng iu k l. chnh nhng iu k l
ny s gip cc em tip xc vi nhng ci tru tng. Lc ny nhng vn v ch quan c t ra vi cc em, nhng l
hng ngoi ch cha phi l hng ni. ng nhin l cc em cha th trc tip gii quyt c m ch trn bnh din
khch th, khch quan nh trung gian ca lch s cng nh t ngi khc. Chng ta cn nh rng nhng chuyn thn tin
tng trng cho nhng vn ring t ca cc em.
Tnh kin nh v lng dng cm c tm thy trong nhng chuyn c tch v nhng con ngi dng cm v kin nh.
S i lp vn c gia ci thin v ci c l th hin tnh i lp gia nhng tr ph thu vi nhng hnh vi nhn i ca
nhng b tin. L s i lp gia nhng chin thng ca s thng minh v nhng th lc tn bo. Tt c nhng tr em trai
cng nh gi u sng trong nhng chuyn thn tin . Cc em tip thu hon ton v n ni ln nhng vn ca chnh cc
em. Tiu s ca nhng nhn vt ni ting trong phm vi ca nhng con ngi hnh ng cng rt l c gi tr, v cc em s
tm mnh trong cuc i ca nhng anh hng v trong mt mc no i vi cc em sut i.
Nhim v ca cha m ni chung l khuyn khch nhng hot ng cng nh nhng li ch ca cc em tui ny bng
cch to cho cc em tt c nhng iu c th cc em pht trin cng nh cung cp cho cc em nhng th cn thit. Nn
nh rng vo tui ny cc em bt u c nhu cu v ti chnh nhng khng nn cho cc em nhiu v l gio dc cho
cc em thc tit kim. Tuy nhin cho cc em va cc em gii quyt nhng vic tht l cn thit cho nhng hot ng
ca mt con ngi tin s, con ngi nguyn thu theo cch gi ca cc nh khoa hc. Nh chng ta bit y, mun lm
mt th chi no nh chic cn cu hay mt chic tu cng cn c tin mua nguyn vt liu. iu s gip cho
cc em s dng thi gian nhn ri trong ngy v trong tun mt cch c li hn l sut ngy ngi trc mn hnh v tuyn.
Bng cch tham gia vo nhiu hot ng khc nhau, cc em c th hc c kh nhiu iu khc nhau kh b ch. Cc em
c th sn xut ra nhng g n gin, nhng chi m khng phi b tin ra mua. Vo tui ny cc em sn sng th
sc trong rt nhiu lnh vc khc nhau. Xin hy c cho cc em lm vi mt phng php thch hp sau c th gio
dc cc em.
Phng php thch hp nht l c cho cc em t lm. Ch cn mt ci nhn vui v l mt phn thng ln i vi
cc em. Mt em nh ang hc cch lm cho chic tu thu bng hi nc c th chy th nim vui ln nht i vi em li l
chnh sn phm m cc em ang hon thnh cng nh vi nhng ai cho em nhng li khuyn b ch. Nu nh c nh
vy th cui cng cc em s thy rng cha m em l nhng con ngi tuyt vi hn cc em tng.
Cc em t tm n mi hai tui c tnh x hi i vi bn cng la. V mt tm l cc em khng cn ph thuc vo
cha m nh trc. Nu nh chng ta mun cho cc em c th ng mt vai tr tch cc trong x hi th xin hy cho cc em
cng lm vic vi cc bn cng la. Chng ta c th cho php cc em c t do mi bn n chi nh v khng nn chn
bn thay cc em. Vy th cc em s t chn bn nh th no? y l vn m cc bc cha m bn khon. Theo cc nh
chuyn mn th c cc em chn bn theo kinh nghim ca chnh cc em. Vi cc em th v tr x hi cng nh mu da i
vi cc em l khng quan trng. Tuy nhin cc bc cha m cng cn n cc bn ca con ci mnh khi cn c th kp
thi gip cc em, v nhiu khi ci hp gia cc em khng phi lc no cng ng tin cy. Cn kt hp s t chn bn ca
cc em vi s gip ca cha m trnh nhng nh hng tiu cc nht l khi trong x hi vn cn nhng iu ng lo
ngi.
Qua tt c nhng thi k ca tui th th thi k m cc nh chuyn mn khuyn chng ta nn c bit quan tm l thi k
cc em sng trn y sc sng cng nh sng. cng l thi k mt cch t nhin cc em sng say m v nhit tnh
hn bao gi ht.
7. VAI TR CA CHI V TR CHI
Vi tui th tr chi c mt v tr v cng quan trng. Tr chi t bn thn n l mt phng php s dng t nhin to
cho cc em th hin nhng ti nng m cc em cn n trong cuc sng mai sau. Trong khi chi cc em tp cch s dng
nhng dng c no , trnh nhng him nguy, cng tc vi nhng ngi khc nhng him nguy, cng tc vi
nhng ngi khc v rn luyn chnh cc em. Tr chi c mt im khc cng vic ch vui chi v ch c nh th.
Khi cc em chi bng hay mt tr chi no khc th ch gii tr. Ngi ln khuyn khch cc em chi cn c mc ch
tng cng sc kho cho cc em ng thi cng cho tinh thn ng i c pht trin. Vi cc em th ch n gin l
n a. Nhng vi mt s nhn nhn su xa hn, tr chi vi chng cn l mt phng tin thc y s ny n t pht
nhng t cht in hnh vn c. Trong nhng tr chi c t chc u c lut chi phi c tn trng v y l nhng mn
th thao c nhng quy nh cn phi c tn trng. Vi nhng tr chi c tnh cch c nhn, nh chi nhc hay hi ho...
th thng ch phc v cho li ch c tnh cht ring bit ca ngi chi. V th n c ngi chi t do thc hin thoi mi.
Nhn nhn mt cch nghim tc th nhng tr chi khc nh lm mt con tu hay i cu, ngoi s gii tr cn mt mc ch
nh bi thuyn hay cu c nhng con c to.
Nhng tr chi nh chng ta nh ngha nh mt n lc t pht pht trin nhng t cht in hnh vn c. Nhng t
cht in hnh ny c pht trin nhng loi vt l nhm bo m cho s sng ca chng. Mi c th u c nhu cu
kim mi cng nh trnh nhng k th nguy him. V th cc loi vt li c nhng t cht vn c ring cho mnh tho mn
nhng nhu cu . Mt trong nhng nhu cu u tin tr em c tnh cht bn nng l tr chi chy trn.
y chng ta cn cp n nhng tr chi mang tnh kch thch, mang tnh khu gi. Nhng tr chi ny di mt
hnh thc n s nht l nhm gii to nhng nng lng tch lu qu nhiu lm cho tm l c nh nhng. V nh
khi tan hc hay mi bui sng cc em thng nhy cn ln, tung m, nm cp sch m khng c l do g xc ng. Trong
nhiu trng hp cch gii to nng lng ny cng c ci g tng t nhng loi ng vt. Quan st mt con mo con
chng ta thy chng vui a nh v x mt t giy ang ung a trc gi hay nhy cao v mt cnh l. Ngi ta cho
rng ch mo con ny bt chc hnh ng v mi ca con h. Cc em cn nh t mt n hai tui rt thch chi tr ui
trn. Ln ln cc em vn thch tip tc tr chi ny. y l mt tr chi rt c li cho cc em sau ny v n rn luyn s
nhanh nhy v tr thng minh.
Bn nng tin cng cng c th hin trong nhiu tr chi. Cc em nh cng rt thch chin u m khng nhm mt mc
ch nghim tc no. Quan st nhng ch ch con chng ta cng thy nh vy. Chng thng chi a bng cch cn
nhau, tn cng ln nhau, nhng khng h lm au cho nhau. Nu quan st i cht chng ta cng thy cc em nh vui a
vi nhau nh vy m khng h c lm au ngi bn chi. Vi cc em nh cc tr chi phn nhiu l th hin nhng t
cht t nhin vn c th i khi cng thy cc em chi nhng tr chi c tnh cht bt chc nhng hot ng ca ngi ln.
Nh chng ta bit, s bt chc cng l t cht t nhin vn c cc em. Nhng tr chi nh nu cm, lm bc s hay nh
tr chi li xe, li xe la l nhng tr chi khc vi tr chi tm trn vn l nhng tr chi bt ngun t nhng xung lc t
nhin. Ngi ta gi nhng tr chi ny l nhng tr chi bt ngun t s thch th bt chc. l cch cc em tho mn
ci nhu cu c lm mt vic g . Nh vy l nhng tr chi ny c li ch v thc hnh. Mt cch chun b cho cuc sng
thit thc sau ny.
Nhng tr chi ca tr tng tng cng l mt loi tr chi rt ph bin cc em bt ngun t s ng nht v cng
ng nht vi nhng ngi m cc em mn m. Nhng tr chi nh tp lm ngi bn hng, ngi lm v sinh mi trng...
u l nhng cch chun b cho cc em vo i trong tng lai. Ngi ta gi y l nhng tr chi bt ngun t tr tng
tng c cc em thc hin cho nhng hon cnh sng trong tng lai. N gip cho cc em lm quen vi nhng cng vic
rt c th cc em phi m nhn khi vo i. y khng n gin ch l bt chc v nhng tr chi tng tng tng cng
nhng kinh nghim tr th.
Nhng tr chi ca tr tng tng ca nhng kinh nghim tr th khc l c tc dng pht trin t tng. Nhng tr chi
ny thng c ngha tng trng. V nh mt em cm mt nm t v gi l qu cam, mt em khc nm t giy ln tri v
gi l my bay. C em ch vo mt chic gh v ku ln rng cha em ang ngi . Nhng v d ni trn c nhng nh
chuyn mn gi l nhng tr chi tng tng mang tnh tng trng, v cc s vt u tng trng cho nhng tng
ca cc em. Nhng ngi cha tht s ca cc em l qu c th v qu gn gi vi cc em. V lc ny cc em mun c mt
ngi cha bng tr tng tng ca mnh, cng nh mt con tu hay ng hn l hnh nh mt con tu ch khng phi mt
con tu tht s. Mt hnh nh v ngi cha ch khng phi l mt ngi cha bng xng bng tht thc s. y hnh nh
l cht liu th ca t tng. Cc em c th c mt con tu m ch bng mt chic l bt k cng nh cc em nm ui o
nhau cng cc em c mt on xe la di bt k. T gip cho cc em pht trin tr tng tng ca mnh. iu
gip cc em ch bng bt c mt vt g trong tay l cc em c th c v vn nhng th chi khc nhau nh vo tr tng
tng ca mnh. Cc nh chuyn mn khng nh rng cc em lun c y mi th chi t tin thng l nhng em tr
tr v tm hn, v tr tu.
Nhng tr chi k trn c thc hin ph hp vi tng thi k pht trin v tm l ca cc em. Nu nh vi cc em t
hai ba tui thch vi tr bt mt bt chim, hay bt mt bt d th cc em vo tm chn tui li thch chi tr ui bt. Trong thi
k hnh thnh c tnh t bn n by tui, cc em thng thch nhng tr chi c th th hin tt nhn cch ca mnh nh tr
chi lm vua, lm thy. Cn thi k con ngi tin s t nm mi hai tui cc em li thch nhng tr chi nhm gii to
nng lng bng cch tip cn vi nhng hot ng x hi nh i cm tri hay nhng tr chi tp th. n mi su tui cc
em bt u thch s ve vn nhng cn di hnh thc t nhin m khng c huynh hng yu ng nghim chnh. Cc
em gi tui ny thch i tng cp lang thang u . Nhng ch mt thi gian sau s ve vn c thay th bng tnh yu
ch thc rt nghim chnh vi nh r rt v khng cn l mt tr chi na.
Vo thi k sau tui thiu nin nhng tr chi mang tnh cht tr tu hn nh nhng cuc tranh lun, i xem ht hay ho
nhc, vit bo hc tr, lm th vn, th thao hay nhng cuc hi tho qun chng Theo cc nh chuyn mn th nhng
hot ng bt ngun t nhng khuynh hng sinh hc bi v nhng con ngi tin s chin u bng t ng hn l bng
v kh. Trong mi trng hp tui thiu nin l tui rn luyn cho chnh mnh v khng nht thit lc no cng phi nghim
chnh. v nh trong mt cuc tranh lun, vic t bo v kin ca mnh khng phi l vn quan trng m cc em sn sng
chuyn sang kin i lp t rn luyn chnh mnh v l mt iu cc em thy hi lng v mnh.
Chng ta cn nh rng nhng tr chi c chc nng t nhin v rt quan trng trong tm hn cc em, ngay c vi cc em
nng thn khi cc em phi ra ng ph gip cng vic ca gia nh. Cc bc cha m nn bit rng chi cng cn c
nhng iu kin vt cht nht nh. V th cc bc cha m nn gip cc em khng ch bng s ng vin v tinh thn m
trong mt chng mc cho php nn cung cp cho cc em vt t cn thit i khi c tin bc cc em mua vt liu cho cc
tr chi ni ring v cho s vui chi ni chung.
Nu nhng tr chi l c ch bi v n mang li cho cc em nhng hot ng t nhin v gi trong cuc sng thng nht
cng nh nhng iu kin cc em th hin nhng nng lc ca mnh. Cn nh rng cng vic vi mi ngi l cn thit
nhng cha . V cng vic cha gip c cho cc em khm ph mt cch y nhng phm cht t nhin ni cc em.
Chng ta c th khng nh c rng nhn cch cng nh s trong sch v tinh thn ca cc em khng th pht trin c
ch bng nhng cng vic hc tp nh l mt s bt buc m phi bng c nhng hot ng khc ngoi vic hc tp trong
trng.
t lu nh trng a ra mn th lc vo trong trng v c coi nh mt mn hc chnh thc. l iu rt b
ch nhng tnh cht nh mt tr chi li b gim thiu v mang tnh bt buc. V th mn hc v th lc khng th thay th
nhng tr chi hay ngi ta cn gi l nhng hot ng th thao t nhin (sports naturels) nh bi thuyn, cm tri, d
ngoi, v.v Nhng mn tr chi ny dnh cho sc kho t nhin khng coi nh nhng mn hc th lc c im thi. Vi
nhng mn chi ny ngi ta khng cn n trng ti m t vn ng vin xoay x ly. v nh khi bi li hay bi thuyn gp
phi gi bo m ngi chi phi t tm gii php vt tai nn, phi t chin u vi him nguy nh mt ngi ln. Hn
na trong trng hp ny cc em cn phi th hin tinh thn hp tc, tnh bn v nhng phm cht ca nhng ngi ch huy.
Bn thn nhng hot ng ny t n phi c k lut chi. l con ng tt nht hnh thnh tnh k lut cho chnh
cc em v cng l cch gio dc cc em. Cc nh chuyn mn ni v vic gio dc cc em nh sau: Khng th i
trc thi gian, cng khng th lm cho cc em tr thnh nhng con ngi tr tui khi cc em cha hon thnh thi con nt.
Xin hy c cho cc em chy nhy trn nhng cnh ng, trn nhng rng cy, cc em s hc c nhiu iu b mt. Sau
cc em s chi bng v chin u. Cc em s vt qua nhng g cn non nt, cc em s lm ch nhng con nga trn
cnh ng c. Cc em s bt c nhng con c, cc em c th h gc nhng cy g ln trc khi khoc b ng phc ca
hc sinh trung hc cng nh lm cho ngn ng ca mnh c trau chut.
Nhng tr chi c t chc khc vi vic chi nh chng ta nh ngha. Nhng tr chi c t chc phi c nhng quy
nh m nhng ngi tham gia phi thc hin. l iu rt c li cho cc em trai cng nh gi, tun theo nhng quy nh
cng nh nhng quyn li ca ngi khc. Tt c nhng iu gip cho cc em tp s tr thnh ngi cng dn tng
lai. Ngha l t chnh cc em ch khng phi t nhng bi ging trn lp m cc em pht trin tt nht nhng phm cht o
c v x hi. T m cc em c mt v tr do cc em t chn trong i sng hc ng. Tm li l cc em ch c th hc
c t chnh cc em ch khng th t u n.
Cng nh mi tr chi t do, nhng tr chi c t chc bao gi cng c hnh thnh trn c s nhng hot ng bc
thp, nhng hot ng nguyn thu ban u. T tin chng ta thng chin u chng k th bng nhng hn , bng
nhng gy gc. Khi khng cn nhng v kh th t tin chng ta c th chin u bng nhng l chn t cu mnh.
Nhng tr chi khc nh tr chi bt t binh l mt hnh thc da trn nhng quy nh t trc ca mt trn chin xa xa.
Nhng tr chi ch nhm tiu ph thi gian cng c mt v tr nht nh trong i sng cc em v cn c quy nh thnh
chng trnh trong nh trng. Nhng tr chi c t chc mang tnh tp th. Cn nhng tr chi c tnh cht tiu ph thi
gian rnh ri li to cho cc em c hi biu th c tnh. Tinh thn ng i l mt ci g tt p, nhng s l sai lm nu p
t lm trit tiu c tnh nh mt s ni lm s lm cho cc em mai mt tnh cch, thm ch nu khng tinh thn ng i c
th lm cho mt s em tr thnh b phi t hi. Ngoi ra cng cn c mt s phn bit gia tr chi c t chc vi nhng tr
chi ch nhm gii quyt thi gian rnh ri. Nhng tr chi tiu ph thi gian rnh ri thng khng c nhng quy nh bt
buc. Nhng c coi l tr chi d l t pht v t do th cng phi c mc ch r rt nh lm mt con tu, lm mt
ci khung nh v.v Tm li trong mi trng hp phi l nhng hot ng m cc em a thch. Hn na cng nh mi tr
chi n phi c t do th hin khuynh hng t nhin v vn c. V d vic su tm tem l phn nh bn nng su tp.
S chn nui gia sc l mt k nim v thi k con ngi thun dng nhng convt hoang d bin chng thnh vt nui,
ng thi cng l cch th hin tnh cm v trch nhim vi nhng g m ta s hu.
Chng ta cn phi ni n mt loi tr chi c mc ch cha bnh. Nh chng ta bit nhng tr chi t pht c vai tr
rt quan trng m con ngi thc c t nhiu nm nay l c th gii to c nhng mc cm c nhiu xc cm b
dn nn. N cn c tc dng lm tan bin nhng ri lon v tm l lm cho cc em au kh cha tr cho cc em. Mt
em gi nh lun b m em qut mng phi lm nh m em b ri lon tnh cm, gii to s c ch ny em cng lm nh
m bng cch qut mng con bp b xinh p m em yu qu, nhng trc mt m em th em khng dm. Nhng tr chi i
khi cn gip cho chng ta nhn ra nhng ri lon tm l con em chng ta. v nh mt em thng b ry la v bn. Trc
s ry la ca ngi ln em bit l oan cho em nhng khng dm ni ra. T dn em ri vo ri lon v tm l. Hng
ngy rt l v c c thy mang con gu ca mnh ra tm ra. iu chng t rng nhng tr chi lm cho ngi ln
nhn ra con mnh ang au bun v mt s khng hong tinh thn no .
Khng phi ch c nh vy m nhng tr chi n gin thng ngy ca cc em cn gip cho chng ta cch gii quyt
vn . Cc nh tm thn hc c a ra mt trng hp nh sau: Mt em nh lun gp nhng gic m s hi khi ng. Cc
thy thuc cho em mt ng chi cho em chi. Ngi ta thy em xp mi con vt vo mt ngn. Nhng th khc khng
cn bit xp vo u. Khi hi em ti sao khng xp tt c nhng chi cn li vo nhng ngn th em tr li rng cho
chng khi ln nhau. iu lm cho cc nh tm thn hc ch n i sng tinh thn trc y ca em. Qua tm hiu
ngi ta c bit em nh ny sng trong mt gia nh m tt c cha m cng nh ngi ln khc quan tm n em mt
cch thi qu, sut ngy cn dn em iu m phn ln l khng cn thit. V th em lun trong tnh trng cng thng bt an
lun nh c ci g nng nn tm tr em. Nhng cn m sng ht hong khi ng l hu qu ca tnh trng ny. Ngay c
khi chi em cng lun b tnh trng ny e do v khng c mt cht no l ca ring mnh. V th em s c vic nhng con
vt ch l chi cng b dn nn nh em nn mi c cch x s nh ni trn. l cch t gii quyt vn ca chnh
em qua tr chi khi ri ri.
Nhng v d nh vy khng phi l him, chng ta c th nu mt cu chuyn khc ca mt nh tm thn hc k li nh
sau: Mt em gi c cha m mua cho mt hp chi gm c ngi v vt chi tr dng nhng v din n gin nht.
Mt hm ngi ta thy em dng mt mn kch c ngi cha ngi mt bn, mt bn l m em, cn em ngi gia. nhng li c
thm mt ngi cnh st ng trc. Cc nh tm phn hc i n kt lun mn kch ny th hin ci m tm phn hc
gi l mc cm -lch-tra (lecra) tc l mc cm oedipe cc em gi. ngi ta cho rng vic em ngi gia cha v m l
khng cho m em chim ly cha ca em. iu ny c Freud v nhng nh tm l hc tha nhn l hon ton chnh
xc v rt t nhin ca nhng em gi. y l cng l cch cc em qua tr chi t gii quyt nhng vn chnh ca cc em
m khng cn bit trng ch vo bt c mt ai khc.
Nh th l nhng tr chi khng ch gip cho chng ta bit c tnh trng tm l ca nhng em gp nhng iu trc tr
m cn gip chng ta c cch cha tr cho cc em thot khi nhng au bun tch lu t lu trong lng tr thnh nhng
em b c i sng tm l nh nhm, thanh thn, vui v. iu ny c v nh khng c g ng phi quan tm vi khng t
ngi ln trong c c nhiu bc cha m. Nhng nhng nh chuyn mn khuyn chng ta ng nn coi thng tnh trng
trn. N c th lm cho cc em tr thnh bnh hon sut i nh ngi ta thng ni l cc em ng ngn. V vy cch tt
nht l phi phng nga bng cch hy ch n i sng tinh thn ca cc em ngay t khi mi sinh, trnh ng gy ra
nhng c sc lm ri lon tinh thn cc em dn n nhng au kh trin min ca nhng ngi bnh tm thn. Vn l
khuyn khch to c hi cho cc em pht trin y v bnh thng ch khng phi l trit tiu nhng c m ca cc em,
cn tr s pht trin bnh thng cc em.
Cn ch mt iu v cng quan trng l nu ngi ln c thc p cc em v li s lm cho cc em rt s ngi ln. S
s hi ny lm cho quan h tnh cm gia em v nhng ngi thn nht l cha m b tn thng v c nguy c lm cho quan
h ny mt ht ngha. Cc em khng cn tin ngi ln v ng nhin l cc em tr thnh nhng a tr khng bit
vng li. Khi m cc em khng cn bit s nhng s e nt, cng nh kh chu trc nhng s du dng, u ym ca cha m
th s vic khng cn n gin na v c may cha chy cho cc em ny s v cng phc tp.
Theo cc nh chuyn mn th nhng tr chi c mt chc nng sinh hc hon ton ging vi nhng gic m. Tr chi
cng nh nhng gic m gip cho cc em tn cng vo nhng vn m cc em khng th gii quyt mt cch trc tip. Cc
nh chuyn mn u nht tr rng trong nhng gic m c bit bao vn cng nh bit bao gii php c t ra rt l
phc tp.
Ngi ta nhn ra rng nhng tr chi ca mi em a thch li ni ln nhng hon cnh m cc em tri qua trc
gy n tng mnh n cc em. V nh mt em trai rt thch chi tr chin tranh trong c cnh my bay ch n nm bom.
Tm hiu vn ny ngi t a c bit l em ny b my bay n oanh tc. S kin ny li trong em nhng k nim
khng khip tng nh qun nhng n tr li vi em qua tr chi nh chng ta va ni trn. Cng nh th, k nim
khng khip ny cng tr li vi em trong nhng gic chim bao. Cng v th, mt cch din li nhng k nim xa l rt t
nhin theo cch ca cc em. Nhng cng khng v tnh cht t nhin ca vn m chng ta coi thng hoc l kch thch
cc em nh li nh c v cc em chi tr chi chin tranh, cng nh nhng tr chi bo lc. Vic iu tr nhng trng hp
ni trn phi kin tr v nhng tr chi cng nh nhng gic m l nhng hin tng lun c lp i lp li nhiu ln. C
tng t mt qua nhiu ln trong tr chi cng nh trong gic m m cc em sng trong nhng k nim khng hay . Nu
khng nhng gic m c gi l nhng cn c mng s hu hoi tm hn cc em. Gic m nh Freud khng nh cn c
mt tch cc ca chng v nh nhng gic m p. Gic m c vai tr sinh hc m con ngi bit c trng thi tm l ca
cc em cng nh tm ra cch cha tr cho cc em nhng chng bnh ri lon tm thn. Trong mi trng hp khng cn
s trnh by ca ngi ln, ch cn thng qua nhng chng ta bit c rng v sao cc em ny li cn mt s gii to tnh
thn nh vy. Nh s gii to ny m cc em ly li s thng bng trong cuc sng.

V. TUI THIU NIN

1. TNH CCH CHUNG
Tui thiu nin bao gi cng l mt ti c nhiu nh chuyn mn c bit quan tm. ngi ta bit c rng t thi
c i chnh Aristote, nh trit hc ln ny cng t b vic nghin cu nhng vn trit hc cng nh nhng vn v
m hc i su nghin cu vn v cng hp dn v phc tp ny. y l vn mang tnh hin thc v cng su sc
vi ging ni m m ca nhng a tr mi ln y sc sng. Ngi ta cho rng tui thiu nin l tui ca nhng tng
hng thin nhng li thiu kinh nghim. Cng trong thi c i Platon cng dnh ra kh nhiu cng sc v thi gian
suy t cng nh th tm ra mt phng php tt nht dy bo cc em thiu nin thnh nhng ngi cng dn chn chnh.
Ni n tui thiu nin l ngi ta ni n tui trng thnh. Vy th nn hiu nh th no. theo cc nh chuyn mn th
theo mt ngha chnh xc nht, cht ch nht tui thiu nin c hiu l tui trng thnh ni ln ton b nhng giai
on pht trin t khi sinh cho n tui chn mui, trng thnh. Nhng ti sao ngi ta li thng ni n tui thiu nin l
tui t mi hai n mi by. s d ngi ta ni nh vy l v vo thi k ny cc em t tui cn s che ch chuyn sang
tui cc em c kh nng t gii quyt cng vic mt mnh. Theo cch ni dn gian truyn thng ca nhiu dn tc th ngi ta
gi y l thi k v cnh tp bay. Tuy nhin thng thng ngi ta cng cn gip cc em bng mt ci y cc em ly
. Mt khc nu nh cc em tp bay qu sm cng c th gp nn.
c trng ca tui thiu nin l tnh phiu lu. y l iu khc vi tui ph thuc ca cc em. ng thi cng khc vi
s hi cng nhc ca tui ngi ln. Cc em thiu nin trai cng nh gi lun tm nhng kinh nghim mi m thng l lm,
t thun tin t lm cho thun tin v tin nghi hn vi tt c kh nng ca cc em. Cc em lun tm mi cch vt
qua mi kh khn t gii quyt v tin ln pha trc.
Tui thiu nin cng l tui c tinh thn trch nhim cao. Nhng em trai thng sung sng khi c tn nhim trao cho
nhng cng vic kh khn v nng nhc nh xp hnh l ln xe. Cc em gi cng nh vy khi c tn nhim ph trch vic
chm nom cc em nh trong cc cuc du lch xa cng nh gn. Cc bc cha m cn bit rng y l nhng phm cht t
nhin bt ngun t nhng xung lc t nhin m chng ta cn to iu kin cho cc em th hin.
Tht l ng bun l cng khng cn t nhng em thiu nin thiu tinh thn trch nhim. y thng l cc em thiu cuc
sng an ton trong thi th u, hoc l nhng em b cha m lm hng v c bt cc em phi sng nh l mt em th mi mi,
ngay c khi lp gia nh th mi cng vic cng do ngi v phi m nhim tt c. c nhng em gi vo tui ny ng l
phi chun b v mi mt cho vic lm ch gia nh v nui dy con ci th li t chi vic trng thnh, mun sng trong tui
th mi mi ch ch n bn thn mnh, khng mun chu trch nhim trc bt c mt vn g. C nhng em trai cng
thch li sng nh vy. Tnh trng ny c nhng nh tiu thuyt dng thnh nhng tc phm vn hc. Kt thc cun
chuyn tc gi bin nhng nhn vt ny tr thnh mt con ma sng trong th gii phi hin thc trc khi tr thnh mt
con bnh tm thn.
Trong quan h i, tui thiu nin bnh thng rt thch lm nhng vic c th, nhng vic c v tr quan trng. Cc em
thch nhng cng vic hnh ng hn l nhng cng vic ngi bn giy m khng cn tnh xem li ch ca nhng cng vic
y th no. Cc em cn thch c vic sn sc cc em nh hn l theo hc mt lp v khoa nui dy tr.
Theo logic ca vn th phi am hiu s vt ri mi thc hin. V th khng cn nghi ng g l cch gio dc ca chng
ta phi theo tinh thn . Nhng phng php li khng phi l phng php m t nhin la chn. Phng php theo
mt s nh chuyn mn li khng phi l phng php tt nht t ra cng i vi tui thiu nin. cc em lun thch bt u
bng thc hnh. Bi th cc em kin tr hc cch ng dng v thch th theo cch ny thu c kt qu tt nht.
Cc em nh thng khng th lng trc c nhng kh khn g s n, nhng n tui dy th cc em c th tham
gia vo nhng cng vic ca ngi ln nh ph gip cha m em lm nhng vic nh lm nh, xy sn, i sn hay i lm
ng v.v Tm li l cc em hc vic ngay trong cuc sng thc. Cc nh chuyn mn u cho rng hin tng cc em
cc nc pht trin thng b nhng ri lon thn kinh l khng c g ng ngc nhin. C ngi ngh rng c tnh trng trn
l do cc em ny c sinh hot tnh dc kh thoi mi. Nhng i a s nhng nh chuyn mn khng ng vi quan
nim ny v cho rng nguyn nhn chnh dn n tnh trng trn l do ngi ta cho cc em qu nhiu quyn li cng nh
nhng kh nng vn c nhng cch th hin qu t nhin. cng nh cho cc em qu nhiu t do trong mt cng ng
x hi rt phong ph v tinh thn trch nhim hay rt cn n nhiu tinh thn trch nhim mi cng dn.
T th k trc ngi ta bit n li ch ca phng php gio dc ti ch. Cc em hc vic ngay ti hin trng vi
s hng dn ca ngi thy. Nhng thy thuc tr mi tm i mi tui hc ngh cha bnh ngay ti cng ng dn c
thp nht nh lng x. thm ch c th hc sm hn t mi su hay mi by tui. Hin nay trn th gii nhiu ni o to
cn b nng nghip theo cch trc tip lao ng nng nghip mt nm ri mi v trng hc phn l thuyt. Li ch to ln
ca h thng o to ny l ngi hc vic nm c nhng vn thc hnh v t ra nhng vn tm cch gii
quyt. Hn na vi ci vn thc hnh cn gip cho ngi hc tip thu l thuyt mt cch sng to v thng minh. Cng nh
i vi cc em gi cn phi cho cc em tho mn ci thch th c sn sc cc tr nh trc khi dy cho cc em l
thuyt v nui dy tr.
Cc nh chuyn mn cng tha nhn rng trong x hi vn minh c mt thc t cho thy rng qu trnh ny din ra phc
tp hn nhiu so vi x hi tin s. Mun thch nghi vi i sng x hi hin i cc em phi c nhiu hiu bit v nhiu
phng din vi mt khi lng ng k. Ch nhng cng vic chn tay cng i hi cc em rt nhiu hiu bit v nh lm
rung cc em phi c nhng hiu bit canh tc, t ai, kh hu, ging m nhiu loi cng nh k thut canh tc tng ma v
v.v khng nhng phi c th bit m cn phi thc hnh mt cch thng minh v phi c hiu qu cao. V vy cc em phi
t tay thc hin mt cch c th nhng vn thc hnh v t gii quyt nhng vn ny sinh.
Vi tui thiu nin c rt nhiu vn cc em gii quyt gia nhp vo th gii nhng ngi trng thnh. Thi k
trng thnh ca cc em theo cc nh chuyn mn li rt di so vi thi k ny trong cng ng nhng ngi tin s. Nu
nh trc kia trch nhim gio dc l thuc cha m th nay rt cn s gip ca nhng nh chuyn mn.
Tt c nhng hin tng k trn khng lm cho chng ta qun mt mt nguyn tc quan trng l tui thiu nin c nguyn
vng v nhu cu c nhn trch nhim c th trc khi hc l thuyt, hc tp thng qua nhng trch nhim y ch khng
phi bng cch p t nh mt gnh nng.
Theo cc nh chuyn mn th tui thiu nin l tui hay ni lon t chu vng li. Gii thch thi ny cc nh chuyn
mn cho rng l n lc hnh thnh nhng quan nim ring t c nhn bo v s c lp ca chnh cc em. Cc em
t chi phc tng bao gi cng km theo vic t vn vi mt quyn lc no ngay c vi cha m. Cc em mun dnh
ly ci quyn t mnh suy xt, t quyt nh ly cng vic quan trng, chn bn, chn sch c v nhiu th khc. V cc em
c nguyn vng l ngi ln, hy th cho cc em la chn.
Chng ta cn nh rng bn cht ca mi quan h gia cc em thiu nin v cha m c tm quan trng rt c bn. thiu
nin ang tp lm ngi ln. Nhim v ca cha m l gip cc em ch khng phi l km hm nh nhiu ngi c lm.
iu c ngha l chng ta c cc em t xoay x ly mt mnh m ch h tr vo lc thch hp.
Cn nh rng cc bc cha m tm mi cch p t quyn li ca mnh ln con ci l mt vic lm v ch. Cc em s
khng chp nhn v nhng xung lc t nhin ca cc em s ni lon. Trc tnh hnh nh vy cc bc cha m thng bin
bch l cn phi gio dc cc em tinh thn k lut. Nhng s gio dc kiu nh vy ch c kt qu khi cc em c kh nng t
bit gi k lut i vi chnh mnh. Cn nu cha chun b trc cho cc em tinh thn t lc cn b th nay l hi mun.
Cn nh rng nh hng ca cha m n cc em thiu nin hon ton ph thuc vo nhng quan h c thit lp t
trc. Nu nh gp nhng kh khn th tt nht l nn nh cy vo ngi khc. nu vn khng kt qu th cui cng cn s
tr gip ca nhng thy thuc tm thn. Nh ngi ta thng ni khi tut mt dy cng con nga bt kham th khng
cn cch no khc l nh ngi khc gi n li.
Vi cc em thiu nin cc nh chuyn mn khuyn chng ta l hy cho cc em c php gp g vi bn b bn
ngoi ng ph hay trong phng ring m cha m khng nn t thi hoi nghi dm ng thm ch cn rnh rp. Mi khi cc
em thanh nin ri gia nh i gp ring cc bn th khng c ngha l cc em xa lnh gia nh. y chng qua ch l nhu
cu t nhin mun tr thnh ngi c lp. Cn nh rng nhu cu ny i khi tht l mnh m v quyt lit. Tuy nhin cng
cn nh rng iu khng c ngha l cc em c y kh nng c lp. V vy ngi m lun l nim tin cho cc em
gi v sn sng gip em gii quyt mi vn . Vi cc em trai cng vy, cc em rt cn n nhng li khuyn ch khng
phi l nhng quyt nh cng nh nhng mnh lnh c ban hnh t mt quyn lc no . Mt khc cc bc cha m
cng khng nn ngc nhin khi thy cc em khng thc hin y nhng li khuyn. nhiu nh chuyn mn cn cho rng
h thc s sung sng khi con em h khng thc hin nhng li khuyn ca h m thay vo l nhng gi tr do cc em t
la chn. Chng ta khng nn vui mng qu sm khi cc con em chng ta t vt b nhng suy xt ca chng chp nhn
nhng li khuyn ca chng ta qu d dng. ni nh vy l v cc em ch n gin lm nn chng bng chng ta khng phi
bng chnh cc em. Vn quan trng l cc em nn hc cch t suy t, t xt on v t quyt nh.
Mc d cc em rt thch c c lp nhng cc em vn thch c cha m quan tm n bn thn cc em cng nh n
cng vic ca cc em. Vo tui ny khng nn t ph v cng vic ca con ci mnh m vn quan trng l khuyn khch
cc em tip tc i con ng m cc em chn. Cc nh chuyn mn khuyn chng ta rng ngay c vi cc em hc tp vo
loi ui trong lp th cha m cng khng nn ch chit. T hc ui ng vin cc em c gng thnh hc sinh trung bnh
hoc trung bnh yu cng l mt kt qu ng khch l. Cc bc cha m cn nh rng mi em c nhng kh nng nhng t
cht t nhin khc nhau mang tnh cht bm sinh m chng ta khng th p t tu tin theo ch quan ca chng ta. Nhiu
em khi cn i hc ch l nhng hc sinh loi thng thm ch cn thuc loi km. Nhng khi ra i khng t em cng vn
thnh t nhiu khi cn hn cc em hc kh trong lp. Vn l nng khiu ca cc em c c thc hin ph hp vi
nhng t cht t nhin ca cc em hay khng. nu c pht trin ng hng, tr thng minh ca cc em s c t ny
n rc r. y quan trng l s ng vin thch hp ch khng phi l s p t tu tin ca nhng ngi c quyn lc.
Ngay khi gp tht bi nu c tip sc lm li v lm li vi kt qu khng ng c. V vy s gip ny tht v gi.
Vi cc em m tnh kh thuc loi yu nu chng ta kho ng vin th s n lc cng tng gp bi. Tri li nu chng ta
ch bai hoc khng quan tm g n cng vic ca cc em th vic cc em ri vo tnh trng b c ch v tm thn l iu kh
trnh. Rt tic l vn cn khng t cc bc cha m hay nhng thy c gio vn lun lun ngh rng bng nhng s p t,
nhng qu trch l c th buc cc em c th i theo hng ny hay hng khc theo mong mun ch quan ca mnh. H
khng bit rng kt qu hin nhin ca nhng vic lm tu tin l ch lm cho cc em phn ng, ni lon. S ni lon ny
l mt s phn ng chng li nhng quyt nh xa l vi bn thn cc em, khng tin cc em, ng thi cng l nhng ngi
m cc em cha tin cy. Trc tnh hnh ny tt nht l hy cc em th sc trn lnh vc m chnh cc em la chn khc
vi s la chn ca cha m. C khng t trng hp cc bc cha m khng cn hy vng g a con mnh. Nhng ch
sau mt s nm con h c t quyt nh i mnh, t xoay x trong nhng lnh vc v cng kh khn m cc em la chn,
cc em tr thnh nhng con ngi thnh t trong s ngc nhin ca cha m cng nh nhng ngi thn quen. Thnh
nhng con ngi chn chnh theo ng ngha ca danh t. Ngi ta thng gi nhng em ny l nhng thiu nin c
lng tin cu vt m ng ra l chnh lng tin ca chnh cc em cu vt cc em.
Trn y l nhng c trng chung ca tui thiu nin.
2. TUI DY TH
Nh chng ta khng nh danh t thiu nin c hiu theo cch thng thng l vo tui t mi hai n mi by,
mi tm. l thi k chuyn tip t tui u th sang tui trng thnh. Nhng giai on ny t n cng li chia ra thnh
nhiu thi k khc nhau rt r rt gia thi k ny vi thi k khc. Nhng thi k ny c th l nh sau:
Tui dy th t mi hai n mi bn tui m c trng l tinh thn bng nhm v s pht trin rt nhanh nhng chc
nng tnh dc sinh l.
Thi k chuyn tip vo tui mi lm l thi k cc em chuyn t ng tnh luyn i (t yu mnh) sang thi k tnh dc
ch thc.
Thi k thiu nin thc s vo tui mi su n mi tm, l thi k tnh dc ch thc v tng.
Chng ta bit rng tui dy th l t tui mi hai n mi bn m c trng chung l c coi nh mt ci trc gia thi
th u v tui trng thnh. Vi tt c nhng c dn tin s trn th gii th l thi k bao gm nhiu l nghi m cc em trai
cng nh gi c th gio vi tt c nhng quy tc ca ngi trng thnh. ngha ca nhng l nghi c tnh tn gio ny
c khc i cht gia cc cng ng khc nhau. Nhng ni chung cc em c i x nh nhng ngi trng thnh thc
s. Ngi ta lm cho cc em au cho cc em phi dng cm chu ng nh nhng ngi theo ch ngha khc k.
Trong thi k La M thng tr, thi k chuyn tip t tr th sang tui trng thnh c bo hiu nh l b l phc ca
quan to. chu u vo thi trung c s chuyn tip t tui u th sang tui trng thnh c th l vo tui mi bn cc
em phi tr thnh ngi k s theo hu chu trch nhim chm sc nga cho ch. Cc em phi mang v kh khi ra trn. T
mt a tr cha c mt trch nhim no tr thnh ngi c trch nhim thc s. Vi cc em gi khi ln thy kinh nguyt u
tin cng phi chu nhng nghi l b mt nh du cho mt s sinh nhiu con ch khng phi cho mt s sng lu v
sinh l.
Tui dy th l tui c mt s pht trin rt c trng v mt sinh l c cc em trai cng nh cc em gi. N c nh
hng rt ln n sc kho tinh thn cng nh th cht. Tui dy th bt u bng s ln rt nhanh v th cht. Cc xng
bt u di ra. Ru tc mc nhanh. Cn dng v li hi vng v. iu khng phi nh ngi ta ngh l do s pht trin v
tnh dc m tri li khi cc hch tnh dc i vo hot ng li tc ng theo chiu i lp nhau, va thc y nhng li va
km hm s pht trin. V th chng ta thng thy cc em trai cng nh gi ln nhanh thng li thp, thng to ngang v
thng nng hn cc em khc. Cc em thiu nin cao thng pht trin tnh dc chm hn cc em to ngang. Tuy nhin y
ch l nhng quy lut chung nn vn cn nhng trng hp ngoi l. Thi k pht trin cng li khc nhau gia cc gii khc
nhau. Vo thi k u ca tui th th cc em trai c khuynh hng ln nhanh hn cc em gi cho n mi tui. T mi
mt n mi bn tui cc em gi s ln vt cc em trai cng tui. iu c gii thch l do cc em gi bc vo tui
dy th sm hn cc em trai. T mi bn tui tr i cc em trai li vt tri hn. S pht trin v cu trc mang tnh c th
hc ko theo s pht trin v sinh l tng ng. Cho nn chng ta thy cc em gi t mi mt n mi bn tui c v
trng thnh hn cc em trai.
Vo tui hc ng, cc em trai to ln thng c ch hn cc em cng la d c thng minh hn. nhng vo tui ny
cc em khng ch quan tm n ci sc kho t nhin ban u m cc em cn ch n trang phc tn thm ci sc kho
m cc em ang s dng. Cc em cn quan tm n c vic s dng ci sc kho ban u ny vo vic tt hay vic xu. V
th nhng em khng c ci sc kho tri ban nu khng tr thnh nhng lc s tng lai th cng khng v th lm cho cc
em mt lng tin.
Chng ta bit rng trong thi i hin nay quan nim v nhm c mt nh hng ng k. Cc em c kh nng tr thnh
i trng mt i th thao no s c ci may pht trin nhng phm cht ch huy cng nh lng t tin chnh mnh.
iu lm cho qu trnh pht trin th lc vo nhng thi k tip theo c ngha quyt nh vi cng vic cng nh i vi
bn b cng nhm.
Vi cc em gi th sc p ca cc em c th c sc hp dn cc em gia nhp cuc sng. Tuy nhin n cng c th lm
cho cc em tr thnh kiu cng hoc tr thnh nhng c gi v hn, nu lun b ci sc p m nh dn nn nng nh
b ng cng.
Cc bc cha m cng nh bn b thng hay cao mt cch qu ng s hp dn v th cht ca cc em gi. V nh
th l khng cng bng i vi nhng em gi b thiu ht v ci v b ngoi ny. cc em gi ny hnh nh b tc mt cm
tnh ca mi ngi d em chng c li g v em cng khng h chu trch nhim v th hnh ca mnh. thi ni trn cng l
khng cng bng i vi c nhng em c ngoi hnh xinh p v s l khng hay khi cc em ny ngh rng ch cn c ngoi
hnh xinh p l khng cn phi lm g m vn c mi ci mnh mun. V th nhiu nh chuyn mn khuyn chng ta hy dng
t xinh p hn l dng t p. Ni xinh p l p c ngi ln nt cn p ch ni v ngoi hnh m thi.
Rt nhiu cc em thiu nin rt vng v, lng ngng. Cc nh chuyn mn gii thch rng hin tng ny bt ngun t s
pht trin nhng xng di nh cng chn cng tay qu nhanh nn lm mt cn i. v nh mt ngi no chuyn cho
chng ta mt chn tr th h phi iu khin nhng c bp ca cnh tay nh th no rt ngn khong cch gia chng ta
vi ngi . Nhng v cnh tay ca h hi di. V th khong cch c rt ngn t ngt v c th lm ri chn tr, nu
khng th trng cng lng ngng vng v, c v nh tha mt ci g nn s vng vu khng uyn chuyn nhp nhng. Vi
mt ngi chn di qu kh cng thng din ra tng t khi h cn di chuyn i chn lm mt ng tc nh ni trn.
Ni chung l tt c u khng trnh c nhng trng hp nh ni trn. V vy tt c nhng em trai cng nh gi u
thc c tnh trng qu kh ca mnh. Do cc em thng tm cch thu mnh li. Hu qu l cc em ny thng hi g,
vai so li v c c du vo gia i vai. Chng ta cn gii thch cho cc em thiu nin hiu r nhng nguyn nhn v th
cht ni trn, nu khng cc em c th c tng thp km, c mc cm v th hnh ca mnh, sinh ra rt r thiu t tin.
Danh t dy th bt ngun t danh t xu h (pubert l dy th, pubis l xu h) v gn lin vi nhng c quan ni tng.
v mt t ng th ch danh t (vocable) cng bt ngun t xu h dng ch mt ci xng hng (bassin). V th ngi ta
ngh n vic ngy xa t tnh dc t n bt ngun t tui dy th. Tuy nhin s l thiu nghim tc nu chng ta khng mun
tha nhn vn tnh dc c ny sinh t tui cn rt nh. Hoc l ngi ta nhn nhn ra nhng li coi nh l ci g
khng bnh thng, l qui d.
Cc nh chuyn mn khng nh, nh Freud tng khng nh, l ngay t nhng nm u tin ca i ngi, hin
tng th dm l rt ph bin. chng minh cho kt lun trn cc nh chuyn mn tham gia nhng cng trnh nghin cu
v tr em t ra nhng cu hi cho cc b m v vn ny th chn mi phn trm u tha nhn cc con ca h khi
cha y nm tng thng xuyn mt ngn tay. V h u tha nhn l cc em ch chi nh mt tr chi rt t nhin,
ngy th v rt ho hng. Ngi Vit Nam chng ta cng nh nhiu ngi khc trn th gii thng khng mun tha nhn
l sinh hot tnh dc ni con tr. Li cng phn n khi cc nh chuyn mn gi l th dm. xin hy bnh tnh v gi l
i sng tnh dc y l xut pht t tnh cht ca vn . l s tm khoi cm mt cch v thc tr em. N khc xa
i sng tnh dc ngi ln v phng din hnh thc, cng nh v phng din cch thc hng th. V th Freud gi
l tnh dc tr em, tnh dc u tr, tnh dc tin tnh dc, tnh dc bt thng, thm ch ng cn gi l tnh dc sa o. Tt c
nhng cch gi trn ch nhm phn bit vi i sng tnh dc ca nhng ngi trng thnh v phng din ni trn cn v
tnh cht th khng c mt s khc bit no d l nh nht. Tt c ch l i tm khoi cm, mt nhu cu bm sinh, t nhin
mang tnh di truyn t i n sang i kia vi mi la tui, c nam ln n. S khc nhau trong s hng th ch l v hnh
thc nh trnh by trn.
Cng nh th khi cc nh chuyn mn gi s th dm cc em di mt tui cng lm cho chng ta ng ngng v thnh
kin n su trong chng ta. Li thy cc nh chuyn mn ny coi hnh vi mt ngn tay ca cc em l th dm th c nhiu
ngi khng th hnh dung c. Thc ra khi cc nh chuyn mn gi mt hnh vi no l th dm ch c ngha l cc em
tm kim s thch th bng chnh thn th cc em mt cch t nhin m thi. ng nhin hnh vi th dm khng ch dng li
s mt tay. V chng ta khng bao gi khuyn khch hnh vi th dm ni chung cng nh hnh vi mt ngn tay cc em
nh. Vn ny chng ta cn cm on cc em ni ring cng nh vi mi hnh vi l v chng c hi. Cc nh chuyn
mn cn khng nh rng cc em khng ch c kh nng cm nhn nhng cm gic tnh dc m cn dn c kinh nghim v
hnh vi ny. Thc t c chng minh, trc ht l nh s quan st trc tip v sau l bng l thuyt tm phn hc.
Nhiu em trai cng nh gi t nm n by tui thng chi vi nhau nhng tr chi tnh dc. Ngha l cc em chi
nhng tr chi ny sm hn rt nhiu so vi kh nng sinh thc s. Trong phn trn chng ta ni n mt hin tng
m cc nh chuyn mn gi l s hng th trc, s xut hin sm so vi kh nng thc t. Nu ch mt cht chng ta
thng thy nhng ch b non b t to chi tr nhy ln lng nhng con b ci cng la hoc ln hn chng rt nhiu. Nu
nhn t qu kh chng ta s thy vn quan h tnh dc thng c xut hin rt sm s vi tui nhng b lc xa xa,
ngha l trc tui dy th nhiu nm. Chng ta thng c tnh lm ng trc nhng hin tng quan h tnh dc gia cc
em khc gii khi cha n tui dy th. Cc nh nghin cu cho rng nhng hin tng nh vy khng phi qu him i vi
cc em cha n tui dy th tt c nhng cng ng ngi trn th gii bt k cc nc pht trin hay cc nc km
pht trin. Tt nhin khi cc nh chuyn mn ni n quan h tnh dc gia cc em khc gii l mun ni n tt c nhng
hnh thc khc nhau trong quan h tnh dc ch khng phi ch c mt hnh thc duy nht m mi ngi tng bit l quan h
v chng. Nhiu nh chuyn mn tng trc tip iu tr cho khng t cc em t su n mi hai tui quan h tnh dc
vi cc bn khc gii. nc ta, chng ta cho hin tng ny l s bt chc ngi ln mt cch n gin. y c vn
bt chc nhng ch yu l do s pht trin ca cc c quan ph tng dn n c nhu cu t hnh thc thp n hnh
thc cao m kh c th cng li c. Tuy nhin con ngi cng khng chu b tay cho vn tnh dc ph hoi sc
lc ca con em chng ta. Nhng mun gii quyt vn th phi tha nhn l n ang tn ti ch khng phi l ph nhn s
c mt ca n. Quan nim cng nh cch gii quyt ca ngay cc nh chuyn mn cng khng phi l nh nhau. Tuy nhin
cch gii quyt theo Freud v tm phn hc l cch c nhiu nh chuyn mn tha nhn l c c s khoa hc v c
hiu qu hn c. Nhng cch gii quyt ny i hi nhiu n lc cng nh s kin tr ca nhiu pha, nhng trc ht l s
n lc ca mi c nhn. l cch xy dng mt c cu nhn cch ton din, nh chng ta trnh by tng i c th
trong Freud v tm phn hc ch khng phi l p t hay cm on. Vn l to ra s hi ho gia v thc, thc v
siu thc mi ngi c th lm ch c mi hnh vi ca mnh, m trc ht l s cm d ca nhng ham mun tnh dc
qu trn khng ph hp vi nhng chun mc v lun l o c thc s nhn bn m ai cng c th chp nhn c. Nht
thit phi trnh cho c s i u khng cn thit gia ci v thc v ci hu thc.
Mt vn c t ra l vy th vo tui dy th vn tnh dc c g mi so vi nhng thi k trc. Ti sao vn tnh
dc c t lu nhng chng ta ch quan tm n vo tui dy th. Tt c vn l ch n tui dy th cc c quan sinh
dc c mt s pht trin bt pht so vi cc c quan ni tng khc. Vi cc em gi l s hnh kinh, vi cc em trai l s xut
tinh. l nhng mn do u cho tnh yu i la cng nh tnh mu t. Cng v th m nhng xc ng, nhng ro rc
tnh dc pht trin v c ch ch. Ni nh Freud khng nh y l thi k tnh dc gn lin vi sinh sn. Trc khi bc
vo tui dy th, i sng tnh dc ch l tin sinh dc, ngha l cha c lin quan trc tip n vn sinh n.
Ngoi ra cng cn c mt s khc bit khc nhng ch v mt s lng ngha l cht lng khng c g thay i. Trc
tui dy th nhu cu tnh dc thng c kch thch t khch quan, t bn ngoi. V nh s c xt t mt vt no nh
qun o qu cht, c xt khi tm. S kch thch t bn ngoi ny phi k n c khi nc tiu y bng quang, thm ch mt
ci v vo mng. Tuy nhin chng ta khng th lit k tt c s th dm v y cng l s kch thch t bn ngoi. Tri li vo
tui dy th nhu cu tnh dc li c khi xut t hoc mn lm tng cm gic cng nh chu k tnh dc. ng nhin y
c s pht trin ngay trn v no vi t cch mt c quan ch huy. Ni chung, nh cc nh chuyn mn l lc ny tinh hon
ca cc em trai v bung trng ca cc em gi i vo hot ng. Ngoi s tc ng ca nhng c quan ni tng th s tng
tng cng l mt yu t bn trong to ra s ro rc v tnh dc. Vn v s tng tng khng ch c nh hng vi cc
em thiu nin m cng c vai tr tng t nhng ngi trng thnh, v nh chng ta bit s tng tng c vai tr
ng k trong i sng tnh dc.
Ngoi ra cng phi k n trng hp ngoi l nh b ngt th khi sinh hay mt s tai bin khc. l iu c th gii
thch c v mt sinh l. Nh cc nh chuyn mn gii thch th n c th to ra s xung huyt trong cc c quan tnh dc
gy ra cng cng. T kch thch nhng cm gic tnh dc. V vy chng c coi l nhng s c xy ra t trc, t thi
cn th u v tr thnh tim thc hay nh cc nh phn tm hc gi l tr thnh v thc. T dn n ci gi l s
ri lon tnh dc.
Cc nh chuyn mn cn ni n nhng trng hp ni nng, cu gin cng gy ra xung huyt v cng to ra nhng kch
thch tnh dc. y l nhng hnh vi suy i v tnh dc nh nhng hnh vi bo dm sa o. l trng hp bnh hon nu
c cha tr kp thi th mi vic c th tr li bnh thng.
Vn ham mun tnh dc thi qu c th ch l mt vn v tm l bt ngun t s pht trin qu nhanh nhng hch
tnh dc. y l trng hp ca mt em nh tm tui, cng bnh thng nh cc em khc nhng li c s pht trin cc c
quan tnh dc nh mt ngi trng thnh. Ngi ta gi cc em ny l nhng a tr ca mt lc s Hercule. V th khng
th coi nhng em ny l nhng em thiu nin v s pht trin v mi mt ca nhng em ny rt nhanh. Cng nh cc em gi
mi mi bn tui nhng nh l cc c gi hai mi tui. y l nhng trng hp pht trin qu nhanh nhng li cn i
nn cng khng c g l bt bnh thng. Trong thc t c mt em gi ngi Peru mi tm tui sinh a con u lng.
S khng pht trin y v tnh dc theo cc nh chuyn mn c th l do c mt s thiu ht ca nhng hch. x
l nhng trng hp ny cc thy thuc thng dng cc loi thuc kch thch s pht trin v th hnh nht l v chiu
cao.
i sng tnh dc ca nam v n cng c nhng s khc bit ng k. Ni chung th i sng tnh dc ca nam gii
thng mnh hn n gii. Vi n gii th i sng tnh dc thng l th ng. Nam gii thng thch che ch cho n,
cn n gii li thch c che ch. Cng cn nhng yu t khc tham gia vo vn quan h tnh dc ca hai gii. V nh
sc kho. Mt ngi nam gii qu kho thng p buc ngi n b phi tho mn ti a nhng am m tnh dc ca
mnh. Cn ngi ph n bt lc trc ngi n ng qu kho thng t chi s quan tm ca nam gii n mnh. Theo s
quan st ca nhng nh chuyn mn th cc em thiu nin rt thch chi tr u ym. V y l nhng tr chi rt ph bin
tt c cc dn tc trn th gii. Quan st i sng ca nhiu loi ng vt nh trong mt n b chng hn. chng ta thng
thy cc ch b b bng lim c mt con b mng rt lu v rt du dng u ym. Vi cc em thiu nin chng ta thng bt
gp cnh mt em trai ko tc hay bu vo hoc m mt em gi cng la. Nhng sau li n vut ve d dnh v n cn
che ch. Mi nhn tng nh mt cuc u khng cn sc nhng thc ra ch l cch chi a ca tui thiu nin m cc
nh chuyn mn gi l nhng tr chi mang tnh tnh dc. i khi l tay lm cho bn gi au pht khc ln. Nhng y l
nhng git nc mt ca s d chu ca s sung sng m thi. Cn cc em gi li thch th c che ch. Tt c ch l
by t ci bn cht t nhin ca i sng tnh dc.
i i vi s hnh thnh i sng tnh dc l s pht trin rt nhanh v th cht, th hnh. Vi cc em gi l s pht trin
vng mng chun b cho s sinh n cng nh mp hn v ton thn. y cng l nguyn nhn ca nhiu phin ton nu
ngi m li nh nhn. Cc em cm thy ngng v s ny n ny. vo lc ny lng s mc nhanh nhng b phn kn,
ngc c n nang. Cc em rt t ho v th hnh ca mnh so vi cc bn khc nh mt s u i ca tri t.
Vo tui dy th vi cc em gi th vn kinh nguyt l mt hin tng rt c trng. V th cc nh chuyn mn b ra
rt nhiu cng sc nghin cu v hin tng ny trn cc chu lc. Ngi ta thng cho rng nhng ni c kh hu
nhit i hay bn nhit i cc em gi thng vo tui dy th sm hn cc ni khc. Nhng l mt quan nim sai lm
nh nhiu nh chuyn mn khng nh. Cc nh chuyn mn nghing v gi thuyt cho rng iu kin sng bao gm thc
n v nhng iu kin khc c th kch thch s dy th sm hay mun i cht ch khng phi do kh hu hay ni ging.
Ngi ta chng minh rng nhiu em gi do s nui dng qu thp thng khng c kinh nguyt.
Cc s liu thng k cho thy tui hnh kinh cc nc nh M, Braxin, mt s vng n l khong mi bn tui.
cc nc nh Phn Lan v Nga l vo tui mi lm. Tuy nhin cn nhng trng hp c yu t di truyn tc ng. C bit
c nhng em bt u hnh kinh t rt sm khong t by n mi tui. C mt s em li hnh kinh hi mun vo tui mi
su. Vn ny ch l c bit ch khng lin quan g n kh hu cng nh n ging ni. Vi cc em c sng trong mt
mi trng tt c kh nng pht huy c tr thng minh thng c kinh nguyt t khi mi mi ba tui hay hn mt cht.
Cc cng b gn y cho rng ngy nay cc em pht trin nhanh hn ngy xa. tt c l do mi trng x hi v s tiu th
thc phm quyt nh. Vai tr ca s di truyn cng c nh hng khng km.
Nhng chng ta cng cn bit rng khng phi c c kinh nguyt cc em gi cng nh nhng du hiu chng minh cc
em trai tui dy th l c kh nng sinh sn ngay. Tui sinh n, nh ngi ta gi, li khng trng khp vi tui dy th
cng nh vi vic c kinh nguyt. Gia thi k xut hin kinh nguyt u tin vo tui dy th vi thi k c kh nng sinh n
cn c mt khong cch m ngi ta gi l thi k v sinh ( strilit adolescente) ca tui thiu nin. iu ny rt ph hp
vi nhng quan st ca Aristote c gi l thi k khng mn tip theo tui dy th. iu ny c cc cng trnh nghin
cu v cc em ngi Indien chng minh. cc em ny c tc l ly chng t trc tui dy th v ch sng vi chng sau khi c
kinh. ngi ta thy rng khong cch gia thi k c kinh u tin v ln sinh hot u tin l t hai nm by thng. khong
cch ny cn tu thuc vo phong tc tp qun tng ni nh Trung Quc l ba nm, c ni ko di n by nm nh o
Trobrian. Vit Nam ta cng cn kh nhiu vng xa xi ho lnh cng c phong tc ny v thi gian cng khng ging nhau.
Khong cch v thi gian ny c nh hng v mt tm l. V vy nhng xc cm tnh dc c tng trong thi k dy th cng
khng cho php c thc hin vi nhng hnh thc tng ng. l nhng ham mun c quan h tnh dc bnh thng.
Cc em thiu nin cn phi tri qua mt s bc ph cho mi yu t tr nn chn mui. Chng ta cn nh rng mt s em
gi rt l h thn v th dm vo ci tui cn qu non nt nht l cc em c gio dc rng l nhng hnh vi xu
xa, bn thu. Cc em cng cn b nh hng kh nng khi ngi i cho rng nhng b phn bi tit l nhng vng bn thu.
Nhng mc cm nh vy l c ci l v mt sinh hc ca n v nhng vng thng l ni tr n ca nhiu loi vi khun
nguy him nh bnh thng hn chng hn.
Cn nhc li mt quan nim ca cc nh chuyn mn m chng ta c ln cp ti trong nhng phn trn l quan nim
v s xut hin trc. y cng tng t quan nim ni trn coi s xut kinh cc em gi vo tui dy th th cng l s
xut hin trc kh nng sinh thc s. Khong cch ny l thi gian cho cc c quan sinh dc c hon thin chc
nng sinh sn ca mnh. l thi k v sinh ca tui thiu nin, nhng di ngn bao nhiu li tu thuc vo s pht trin v
mt tm sinh l ca tng em.
Vo tui dy th ca thiu nin c mt thi quen rt ph bin m cc nh chuyn mn gi l th dm. Danh t ny c ngha
l s ma st bng tay c p dng bng mi cch kch thch cc c quan sinh dc.
S th dm l mt hin tng khng ch lm cho cc bc cha m bn khon lo lng v cng l ni lo lng ca nhiu bn
tr.
Cc nh chuyn mn cn qu quyt rng nu khi cn nh cc em khng chi tr th dm th vo tui dy th cc em s
chi thng xuyn. Cc nh chuyn mn cng khng nh rng y l vn rt t nhin v n mang li cho cc em nhng
cm xc tnh dc vo tui ny. iu ng sai n u chng ta cn ghi nhn tm hiu thm v tnh ng n ca nhn
xt trn. Vn quan trng l thi ca chng ta i vi nhng hnh vi th dm nh th no cho tho ng.
Vi mt s ngi th l chuyn bnh thng v chng cn ngn cm. Mt s ngi khc v thng l chnh cc em
thiu nin coi hnh vi ny nh mt ti li nghim trng v rt xu h. Trong thi i ngy nay c khng bit bao nhiu l
sch bo cho rng hnh vi ny s dn n nhng hu qu ng s, nh thnh in lon, s sa o v tinh thn, thm ch cn
mang bnh tm thn cng nh mt s bnh khc.
Nhiu nh chuyn mn khuyn chng ta hy mau chng loi b tt c nhng s m t t ca ming nhng con ngi
ng n ni trn ch nhm e do lp tr trnh nhng thi xu . Thm ch nhng k bn ma tu cn li dng tnh trng
trn ru rao rng ma tuy l cch c hiu qu nht trnh nhng hnh vi th dm. Cc nh chuyn mn qu quyt rng
chng c mt ci g chng minh cho nhng cu chuyn trn.
tng cho rng s th dm dn n in lon c th bt ngun t s kin l c mt s trng hp dn n nhng suy
thoi v tinh thn. Cc nh chuyn mn ni hi hc rng nhng cu chuyn trn chng khc g t ci cy i trc con
tru. Vi nhng ngi c tng trn th s th dm bt ngun t s thiu kim sot ch khng c g khc. Ngi ta cng
khng nh nh vy khi thy nhng ngi bnh tm thn ch ci mt cch in lon v la rng ti hiu ci g lm ti in v
t tr li rng bi v ti c ci qu nhiu. Nhng ngi c tng trn cn tung ra nhng cun sch khng nh rng s
th dm khng th ri vo cc loi bnh tnh v t dn ti in lon. Cc nh chuyn mn phi i nhng ngi c
tng ni trn v cho s th dm khng h c nguy him g v mt th cht nhng c nhng ci hi v mt tm l. Cc nh
chuyn mn ny tng qu quyt rng s th dm i vi cc em nh l c tc dng khng tt. Nhng khi n tui thiu
nin th hnh vi th dm ch n gin l lm gim s cng thng. V mt tm l s khng c g nguy him cho lm nhng s
chng i thng bt ngun t l do lun l v tn gio. Cng l cn thit khi chng ta phi iu tr cho nhng trng hp
thc hin nhng hnh vi th dm thi qu. Chng ta hy gip cc em ny khm ph ra nhng hnh nh cng nh nhng m
mng tng tng m cc em ny s dng kch thch nhng cm xc tnh dc. Tt c u bt u t khi bc vo tui
dy th m nhng hnh nh tng tng ny khng phi l ci g khc l nhng xc cm tnh dc ca chnh cc em nh
nhng nh tm phn hc pht hin. C ch ca hot ng ny l hon ton mang tnh cch t ng tho mn. ng
nhin y c vai tr ca s tng tng m chng ta cn bit l ci hi ny v mt tm l khng c g l nghim trng cho
lm. Vn y ch n gin l s hp dn ca mt tr chi tnh dc vi ngi khc gii. Nu nh c thc hin mt
cch thng xuyn th s tr thnh ng tnh luyn i, tr thnh bo dm thm ch ch vi mt vt no bt k. Trong
trng hp ny hnh vi tr thnh i tru nghim trng c bin th t nhng mc cm thi cn nh v ng nhin rt
cn mt s iu tr theo phng php tm phn hc.
Khng t nhng em trai c m t vi nhng hu qu nghim trng nh trn bt ngun t nhng s th dm nhiu khi
ngay t s th dm u tin lm cho cc em cm thy mt mi v mt th cht. Thm ch cn c th dn n nhng
tng phm ti. iu kh khn nht l cc em khng dm bc l vi ai v cc em ngh rng y l mt hnh vi khng th hiu
ni. Tip l s b trng pht. Nhng s lo lng v ch ny c m nh cc em trong nhiu nm. Cc em thng trong tm
trng bun chn b m nh v cu an.
Trong tnh hnh ni trn nu nh cc em li cho rng s th dm c th dn n in lon hay nhng ri lon nghim trng
khc th cc em s lo s v bung xui khng dm chin u chng li k th qu mnh v ng s ny. Nhng s e do
ny uy hip cc em lm cho cc em tr thnh bt lc khng th chu ng c. Trong trng hp ny nht thit phi gii
to cho c tt c nhng s s hi , khng nn tip tc th dm na. T cc em ly li nim vui vo chnh mnh v n
lc gim bt thi xu .
Ngoi ra cn mt s hu qu xu khc m cc nh chuyn mn thng thy nhng em khc l rt s nhng cm xc
tnh dc m cc em tng tri qua. chnh l ngun gc ca nhng cn m sng vi nhng hnh nh khng khip trong
nhng cn m nh b chy mu lm cho cc em khng cn mun sng na. Hu qu ca tnh trng ny khng ch lm cho
cc em hong s trong cn m m cn lm cho cc em s khi ngh n chuyn tnh dc. V th cc em tm mi cch dn
nn nhng cm xc tnh dc. Nu nh s dn nn ny ko di th c th lm cho cc em tr thnh bt lc nhng em trai v
lm cho cc em gi tr thnh ng cng v s dn ti nhiu ti li loi. Cc nh chuyn mn qu quyt rng tnh dc c
thc hin bng th dm thng xuyn li tr thnh mt phng tin ca chnh s dn nn.
Cng cn ni thm n nhng tc hi khc ca s th dm ny sinh cc em trai cng nh em gi. l s mt cm
gic, mt s nhy cm trong quan h tnh dc c ngha l thc hin s kch thch t bn ngoi nn sau ny s mt cm gic
t bn trong, v lc ny trung tm kch thch hng t pha ngoi nn mi s kch thch t bn trong s khng cn tc dng. V
th hn nhn d b v. Mt nguy c khc l i sng tnh dc ca nhng em ny li hng vo chnh cc em ch khng
hng vo i tng khc, tr thnh nhng con ngi t tho mn tnh dc. l ngun gc lm cho cc em tr thnh
nhng con ngi khng c tnh cm. Lc cc em t nh l v khng c ai yu em nn em t yu mnh. ng nhin l khi
c gia nh cc em ny ch tm cch tho mn tnh dc bng chnh mnh ch khng phi bng ngi khc.
Tt c nhng iu ni trn ch cho chng ta bit rng mt khi s th dm c thc hin thng xuyn th v mt tm l
cng khng phi l khng th khc phc c nh mt s ngi ngh. Vn l khng lm cho cc em nn lng th khng
bao gi c lm cho cc em khip s khi cc em cn nh cng nh vo tui thiu nin.
Vy th nhng nguyn nhn no dn n s th dm thng xuyn lm cho cc em khng th t kim sot c bn thn
mnh. Nguyn nhn ny thng c ngun gc th cht. C th l s bt chc bt ngun t nhng thi h tt xu, t hon
cnh m cng c th t s pht trin qu nhanh v tnh dc. Trong nhng nguyn nhn v tm l ngi ta ch n nhng
kch thch v c th cng nh v tnh dc m cc em khng th vt qua c. Nhng ph bin hn c l thiu nhng s u
ym. V thiu nhng s u ym nn cc em chuyn sang u ym chnh mnh nh l cuc sng yu ng ca cc em ch cn
l s tho mn v th cht v qua cc em tm kim nhng tho mn thi qu m khng th kim ch ni.
Cn nh rng mc cm v s thua km cng dn n nhng s th dm m lc u ch c ngha tm thi, chc lt.
Nhng khi tr thnh thng xuyn th n li lm tng thm mc cm ni trn.
Tnh trng ny ng nhin l lm cc em cm thy nh mnh c ti v khin cho cc em lm nhng iu xu, nhiu hn
l nhng iu tt vi tm trng l chng c ai yu mnh v mnh chng l g c.
Nhng hnh vi xu v tnh dc nh s bo dm, yu nhng vt, s ng tnh luyn i cng nh cc chng khc, nh
thch trnh din thn th mnh trc ngi khc cng thch nhn ngm thn th ca chnh mnh thng xut hin vo tui thiu
nin v lc ny cc em thch nhng ci mi l trong i sng tnh dc. Tuy nhin chng ta cng cn phn bit nhng h hng
trong sinh hot tnh dc vi nhng g l bnh thng. V nh mt em trai thch nhn ngm c th mt em gi hay nhn ngm
chnh c th mnh hon ton khng c g ging vi nhng cuc trnh din m ngi ta t chc hin nay v n khng c tnh
cht t nhin bnh thng v t nhiu b bin cht. S ng tnh luyn i hin nay cng tng t v n c thc hin mt
cch c nh lm mt s cng p bt buc. Theo cc nh chuyn mn th nhng hot ng ni trn khi cn l nhng hot
ng t nhin bnh thng th chng ch l nhng hot ng vn c khi cn nh v s chuyn sang mt i sng tnh dc
bnh thng khi trng thnh. Nhng hot ng khng c ging vi s suy i v tnh dc ch thc. Tuy nhin vo lc
tui cn nh nhng hot ng ny b dn nn s b bin dng, pht sinh mc cm. V vy nhng hot ng tnh dc tui
thiu nin cng b gim i rt nhiu tnh cht t nhin bnh thng vn c ca n. T c th dn n nhng hnh vi suy
i tnh dc. Cho nn cc nh chuyn mn gi nhng hnh vi suy i v tnh dc l nhng hot ng tnh dc l lm ca
tr em b dn nn.
S th dm cng c th t n tr thnh mt s suy i v tnh dc v s khng cn ch cho nhng hot ng tnh dc
bnh thng v ch thc. Trong kh nhiu trng hp s suy i v tnh dc c th dn n mt s phn i xa l. y
thng l trng hp ca nhng em trai cng nh gi c gio dc cao v lun l cng nh v tn gio. Nhng cng chnh
v s nng ca nhng s gio dc m cc em tr thnh bt lc khng vi nhng s th dm cng nh vi
nhng s suy i v tnh dc cc loi. S d nh vy l do khi cn l tr con i sng tnh dc t nhin v bnh thng ca
cc em b dn nn m thng thng l s e do. Cc em lun trng thi i lp, trng thi phn i. Mt bn l nhng xc
ng v tnh dc v mt bn l nhng gio hun v lun l, v tn gio cng vi nhng li e do ca ngi ln. Cng v th,
m khi vo tui thiu nin cng nh khi trng thnh, cc em khng cn kim ch c xc ng tnh dc na th cc em
lng l thc hin nhng s suy i v tnh dc vng trm m cc em khng th chu ng ni. Hon cnh ny dn cc em n
mt s suy thoi v nhiu mt. V lc ny mi s khuyn can cng nh mi hnh pht cng tr nn v ch, v bn thn cc em
khng cn kh nng lm ch chnh mnh na. c trng hp cc em t trng pht mnh bng hnh thc ca nhng con
ngi kh hnh nhng cng l v ch. Tuy nhin cng c nhng trng hp mt s em tr thnh ngi bnh tm thn
tht s, nhng sau khi c lng tin tn gio th cc em chuyn s do dm sang tnh yu thin cha, ng loi v khc
phc c nhng s suy i v tnh dc. y cng ch l kt qu him hoi v lng tin tn gio u c phi l mt mn hng
m ngi ta c th t mua c. Cui cng ngi ta phi nh n bn tay ca nhng nh tm phn hc mi c th gii to
cho cc em nhng mc cm ti li ni trn.
Ni n tui dy th, n tui thiu nin chng ta khng th khng bn n vn tnh yu.
Vy tnh yu c hiu nh th no. y l mt vn m ngay c nhng nh chuyn mn cng cm thy khng d g tr
li tht y c. hiu v nh ngha t tnh yu cc nh chuyn mn yu cu chng ta cn phn bit vi nhng bn
nng khc nh s, s gin d, hay nhng khao kht tnh dc. Theo cc nh tm l hc th y l mt tnh cm tht s. Ngha
l mt tp hp nhng khuynh hng cm xc hng vo mt s vt, mt con ngi hay mt tng.
Nhng s vt ny rt khc nhau nh qu hng x s, nh t m gia nh, nh cn nh ni ta khc ting khc cho i,
nh cng vic, th thao, ngh thut, tn gio, bn b hay chnh bn thn mi chng ta.
Vi nhng s vt khc nhau ngi ta c th c nhng cm xc khc nhau nh s du dng, s vui v, s nhn ngm tc
s chim ngng, s knh trng, tnh bn, s trung thnh, v.v l tt c nhng nhn t chnh hp thnh tnh yu m
s khao kht tnh dc ch l mt trong nhng nhn t . Cng c quan nim cho rng tnh dc hiu theo ngha rng nht l
tnh yu ni chung v gi l tnh yu l phi mang li cho con ngi nhng giy pht d chu, sung sng, khoan khoi.
V cng l bn cht ca vn tnh dc. Cn hnh thc v phng tin li v cng phong ph t s mt ngn tay ca con
tr, n n hn, cho n quan h tnh dc theo ngha thng thng. Mi mt nhn t ca tnh yu li c vai tr khc nhau
trng s pht trin nhn cch y v hi ho. Mi nhn t u trng thi bn cht r rt tui thiu nin v c vai tr
khc nhau phi hon thnh. Chng ta ch c th hiu c chng khi chng ta bit c nhng chc nng ca n. iu
cng nh chng ta ch hiu c ng t ca con mt khi chng ta hiu c chc nng ca chng. V vy chng ta ch c
th hiu c tnh yu nh mt tnh cm khi chng ta hiu c vai tr v chc nng ca tnh yu cng nh nhng qu trnh
tm l khc. Tnh yu ca ngi m i vi con ci v s du dng u c chc nng v vai tr ca chng. S kht khao tnh
dc vi ngi khc, bng cch ny hay cch khc lm cho nhn cch pht trin trong tng th ca n.
Khi chng ta ni n nhng nhn t tnh yu v mt sinh hc l chng ta ni n chc nng sinh hc ca chng. Mt cch
hp l nht l n thu tm mi tnh cm phn bit vi t nhin. Cng do nhim v v chc nng khc nhau nn mt hnh thc
tnh yu no li c th khc t mt hnh thc tnh yu khc.
Tnh yu l vn phc tp v a dng v th khng t ngi nh ngha tnh yu mt cch n gin v lm ln.
Khi bn n vn tnh yu cc nh tm l hc yu cu chng ta phi tnh n tng trng hp c th, v ngha ca tnh
yu thay i tu theo nhng nhn t m n bao trm. Tnh yu theo mt ngha ch thc khng ging nh tnh yu ca mt ti
t in nh. Cc nh tm l hc ni chung u cho rng yu trong phim nh ch n gin l s lm tnh, hay t ra ch l nhng
xc cm tnh dc n thun. Tnh yu ca ngi m i vi ci c c trng tnh cm du dng. Vi cc tn gio l vn
tm linh, l s hin dng ca Cha. Danh t tnh yu c th bao hm mi cung bc ca tnh cm t nhng lin quan n
c th, n nhng vn c siu vit, c thng hoa.
Khi chng ta ni mt ngi no yu th iu c ngha l tt c nhng yu t t nhng thch th v th cht cho
n tinh thn c siu vit thng hoa v vi mt tinh thn hy sinh cao c c thc tnh v c hng v ngi mnh
yu.
Vy th gia tnh yu v s ght b, s cm th khc nhau ch no? Ci khc ni bt l y chng ta thy hai nhm
tnh cm, hai nhm khuynh hng ca cm xc u hng v mt vt no . Nhng tnh yu lm cho chng ta gn b vi
ngi cng nh vt m ta yu. Cn s ght b, s hn th lm cho chng ta lnh ngi hay s vt .
Cc nh chuyn mn cho rng tt c nhng hnh thc v tnh yu xut hin tui thiu nin u c c trng tnh dc.
l nhng phn on khng xc ng v ngi bn ca mnh m cuc sng tnh yu lc ny nh mt s pha trn nhiu yu t.
Chng ta hy ln lt im qua mt s nhng nhn t qua kinh nghim ca tui thiu nin.
Tnh bn l mt s hp dn, s gn b c xy dng t li ch hay t mt tnh cm chung. l c trng thi k c
gi thi k con ngi tin s khi cc em c em trai cng nh gi tham gia vo nhng tr chi chung nh i d ngoi, i
thm bo tng hoc cng am m mt ch g n. Cc em c th thnh bn khi cc em cng nh c, hoc su tp tem.
Cng c th l cng quan tm n mt vn no v mt x hi, hay i du lch. Cng c th cng c mt tn gio hay
nhng suy ngh chnh tr ging nhau. Vi nhiu bn tr khc th tnh bn c ny n khi lm ngha v qun s hay khi tr li
i thng.
Tnh bn v vn tnh dc l hai vn khc nhau. V th tng xy ra nhng trng hp c vn tnh dc nhng li
cha c tnh bn hay khng c tnh bn. M cng c th ch l tnh bn m khng dn n vn tnh dc.
Tnh bn nh trn ni c th c hnh thnh t mt tnh cm chung. Cc em thng tr thnh bn b v cc em c
nhng vn ring t ging nhau. l nhng trng hp rt in hnh m cc em coi l nhng ngi bn tm tnh, nhng
ngi bn tri k, nhng ngi bn tm giao c th th l mi iu ring t, mi ci thuc phm vi b mt. T tnh bn thn
thit ny m thng chuyn sang tnh dc mt cch t nguyn mko c mt s p buc no. Tnh bn v c bn l khc vi
nhng tho mn tnh dc ch v li ch cng nh tnh cm v chc nng sinh hc.
S chim ngng, s ngm nhn chnh mnh hay i vi ngi khc l mt c trng ni bt ca tui thiu nin. Mi khi
chng ta chim ngng mt ngi no c ngha l ngi c mt phm cht no m chng ta tn dng hoc l
chng ta mun chim lnh. Nhng phm cht c th l s thng minh, s tt bng, s hiu bit, sc p. i khi l cch
gii quyt nhng vn v thc hnh hay t chc cng vic. Cc em thiu nin thng t ngt thy sc ht v mt bn
khc gii v tnh yu ny n. Nhng cu chuyn v nhng v anh hng v vic tn th cc v anh hng l c trng quan
trng ca s chim ngng.
Ngi ta c th tn th mt ngi no m khng cn phi chim ngng v nh mt em hc sinh c th rt knh trng
thy gio ca mnh m khng nht thit phi n lc tr thnh nh thy. S knh trng khng ging nh vn tnh dc i
khi n tr thnh mt s cam oan v nh mt em thiu nin c mt mong mun mnh lit l c mt ngi no yu mn
mnh nhng li khng dm n gn v qu knh trng ngi . Chng ta cn ghi nhn li qu quyt sau y ca cc nh
chuyn mn phng ty cng nh trn ton th gii l cn trnh nhng quan h tnh dc trong thi k yu ng. iu ch
khuyn khch s knh trng ln nhau cng nh cc nhn t khc ca tnh yu nh tnh bn chng hn.
Tnh yu lng mn th thng ch l chuyn tnh cm. Danh t tnh cm y mun ni mt tnh cm khng km theo
hnh vi. V nh ngi ta c th thng n mc phi mt nhiu nc mt khi c bit rng u trn th gii cn
khng t nhng a tr ang i n nhng li khng c mt hnh vi tip theo. Khng t ngi thch sng mt cuc sng ch c
tnh cm thun tu. chng qua ch l mt s ng lng v chnh bn thn mnh, v chnh thn phn mnh.
Cn nh rng s lng mn l khng thc, l phi hin thc. V nh mt em thiu nin no yu mt cch m mn mt ca
s hay mt ngi sao mn bc no m em cha tng gp bao gi thm ch cha h bit mt, l khng bao gi c th c
c. Cu b ny thu dt bit bao nhiu l chuyn ly k u tnh lng mn v ngi m cu yu v cu tn th thc s nh
l mt tn gio ch thc. u c ca cu ta tng tng ra nhng phm cht tuyt vi ngi mnh tn th. y l mt
hin tng chng c g l kh hiu v s tn th li l nhng cm xc ca chnh cu m cu tng p t lu.
Cc em cn tng tng ra bao nhiu l trc tr ngn cn em c gp ngi m em yu v cc em thng khai thc
trit tnh hnh ny v cho rng chnh nhng trc tr lm cho em khng c hng nhng cuc gp g nng chy
ch thc. Cn nh rng y khng phi l mt tnh cm mang tnh ring t nn nhng k cung tn ny khng nhng khng
ghen ght nhau m li hp thnh nhng hi (club).
Thng thng th nhng ngi sao to ra mt s hp dn c bit rt mnh lit, bi v nhng ngi sao ny tng trng
cho nhng vn m cc em quan tm. Nhiu em khi cn nh khng c nung chiu sng thiu s yu thng thng c
nhng tnh yu lng mn nh trn. Tnh trng ny cng thng gp cc em gi thiu tnh cm v lun c bn nng tnh mu
t cng thng i tm nhng em khc c hon cnh tng t yu.
Tnh yu ca ngi m l mt vn rt khc v cng rt l hin thc. Tnh yu ny c c trng l s du dng v s
thch th c che ch. Nhng yu t cu thnh tnh yu ny khng ch l nhng quan h xa xa vi nhng bn nng tnh
dc. T ci ngun, bn nng tnh dc bt ngun t nhng hc mn di truyn, nhng hc mn tnh dc. Khuynh hng ca
tnh mu t bt ngun t nhng hc mn tit sa. V mt sinh hc, bn nng tnh dc thng sinh sn ra ni ging. V th
chng ta thng thy ci ny m khng thy ci kia. Vic duy tr nhng quan h tnh dc dl hon ton ph thuc vo s du
dng, s u ym thm ch cn mang tnh cht bo dm. Theo nhiu cng trnh nghin cu ca nhiu nh chuyn mn th
khng thiu g nhng b m ch thch quan h tnh dc nhng li rt s tnh mu t nn khng mun sinh con. Mt s khc li
mong mun c sng mt mnh nn khng cn ly chng.
Vy th vn tnh dc l g? y l vn v cng quan trng nu khng phi l duy nht i vi tui thiu nin trong i
sng tnh yu. Trong qu trnh pht trin, vai tr ca i sng tnh dc mang mt din mo khc ca tnh yu nh s du dng
u ym, v mt l n gin l phi quan tm n vn sin hsn ra ging loi trc khi ngh n vic nui dy. Trong t ng
thng thng danh t tnh dc bao hm vn sinh sn v ni chung l nhng kch thch t bn trong hay t bn ngoi
ca nhng c quan di truyn, cc c quan sinh dc. V th ngi ta c th nh ngha tnh dc nh l mt nhm chc nng v
nhng hot ng m mc tiu t nhin l sinh sn.
Tnh dc khc vi tnh yu khng ch v n l mt hp t m tnh dc cn l vn v s thch th ca c th (sensualit).
Ni nh vy l v nhng tho mn v c th lun ko theo nhiu chc nng sinh l nh b hay i tiu tin. Chc nng ca
nhng tho mn v sinh l khuyn khch nhng hot ng trn. Nhng chc nng ca tnh dc cng bao hm c nhng thch
th v sinh l nhng ci khc l nhng chc nng tnh dc l lun hng v s sinh sn cng nh s d phng ca c nhn.
Tuy nhin nhng vn c th v nhng vn v tnh dc li c hnh thnh lng vo nhau. V nh khi mt em nh b
m th em va c nhng thch th v c th, tc sinh l, nhng ng thi n cng kch thch nhng c quan tnh dc. Cc
em nh khi b mnh, khi hu n thng kch thch lm cng cng dng vt hay ng hn l nhng c quan tnh dc i
vi c cc em trai cng nh gi.
Tt c nhng yu t hp thnh tnh yu u gp nhau trong tui thiu nin. Tuy nhin chng khng xut hin cng mt lc
m theo tng bc trong mt trt t nh. Mi yu t mang li cho c nhn s hnh thnh nhng mc ch quan trng v
tnh yu: l s hn nhn v s sinh sn.
3. THI K NG TNH LUYN I
Sau khi ni qua v nhng yu t ca tnh yu, chng ta cn phi nghin cu nhng bc khc nhau ca s pht trin
cc em thiu nin.
Chng ta thng c suy ngh rng khi vn tnh dc c pht trin vo tui dy th, n s th hin ngay lp tc di
hnh thc ca nhng ngi trng thnh. S thch th lc ny l nhng quan h tnh dc vi ngi khc gii. Chng ta cn
bit rng cn lu mi n hnh thc ny v phi tri qua nhng bc trung gian.
Cc nh chuyn mn u nht tr rng thi k ny c th l bn bc. Bc th nht l s gn b vi mt nhm cng gii,
nh nhng bng nhm. Bc th hai l gn b vi mt c nhn no trong nhm cng gii nh l ngi bn tri k i vi
cc em trai cng nh gi. Bc th ba l gn b vi mt nhm khc gii. Bc th t l gn b vi mt c nhn khc gii.
Bc th t l gn b vi mt c nhn khc gii v y l bc cc em thiu nin ri vo tnh yu.
Tuy nhin ngay c trc nhng bc ni trn mt s em c s hp dn v tnh yu tu theo c tnh ring ca tng
em. Nh vi cc em b th l tnh yu i vi ngi m vi danh ngha l s ph thuc. Vo thi k ca ngi tin s
nt ni bt l tnh bn gia cc em trai v em gi. Vo thi k bng nhm cc em c s trung thnh vi nhm. Vo thi k c
bn tri k cc em c thm tnh bn nh l tnh thng yu ring. Sau cng khi c nhn mi em tham gia vo mt nhm khc
gii, cc em c s t m v tnh dc v s thch th c ch .
S hp dn i vi ngi khc gii c hai bc khc nhau r rt. Trc nht l tnh yu ngy th, mt th tnh yu hoa l.
Ri n tnh yu tht s nhng rt ngn vi tt c nhng yu t ang thng tr yu t tnh dc; tip n l s xut hin nhng
rung ng v tnh mu t hay tnh cha con. l s hin din ca gia nh vi cc em nh. Lc ny ci nh l vt trn y
tnh yu. Tuy nhin y li l vn khng thuc phm vi nghin cu ca cng trnh ny.
Trong s pht trin v nhn cch, tt c cc bc u c tm quan trng ring ca n. T nhin c nhng bc i ca n
m khng c g phi vi vng. Bng cch hng dn tng bc mt cho cc em qua tt c nhng chu k pht trin. Cc em
s chun b vi tinh thn trch nhim v tnh yu khi trng thnh, tnh yu ca ngi ln. Mi bc i ca tnh yu s t
c s hon chnh v tc ng mt cch hon ho. l tt c nhng g rt cn vai tr tr gip ca cha m.
Trc khi bc vo tui dy th cc nh chuyn mn cho rng c mt bc v cng quan trng c gi l s t ham
mun sc dc (autorotisme). y l nhng cm gic c rt ra t kinh nghim ni nhng vng tnh dc lm cho cc em ch
n nhng c quan ny. Nhng xc cm tnh dc t n tr thnh i tng c ngha to ln v tc thi. Hin tng ny
cng gn nh mt s t tho mn, t ca ngi thn th mnh m ng ra l t chim ngng chnh mnh. Vi mt s ngi
no th y l mt thi quen thng xuyn v mi mi trong sut cuc i.
 Thng thng vi kh nhiu ngi, hin tng ny s dn n bc ng tnh luyn i mt cch t nhin bnh thng m
c trng ca n l do s hp dn ca nhm cng gii, ca bng.
Thi k ng tnh luyn i vi cc bn cng gii, cng nhm ko di t mi hai n mi bn tui. Bc ny c xem
nh mt bc i lp vi mt bc trc kia trong thi k con ngi tin s t tm n mi hai tui. T tm n mi hai
tui cc nhm c hnh thnh chung cho c em trai v gi bnh ng. Vo tui dy th th tri li cc bng nhm li khc nhau
v gii, cc gii tch bit nhau, em trai hp cng bn trai, gi hp thnh cng cc em gi.
Mt s khc nhau na cng ng ch l trong thi k con ngi tin s cc nhm thng c t chc rt lng lo.
Trn bi bin, trong cng vin cc em kt np bt k cc bn chi no cho trn i nhng khi cuc chi kt thc cc em li
chia tay. Vo tui dy th th tri li nhng thnh vin trong nhm, bng thng c quan h kh cht ch vi nhau, thng
c iu hnh bi mt em cm u v c chp hnh nghim chnh. Cc em ch kt np mt em khc khi kim tra cn
thn. S gn b trong mt bng nhm l nhng xung lc t nhin nhng vn c nhng khc bit gia nhng c nhn. Qua
nhiu cng trnh nghin cu cc nh chuyn mn cho rng khi cc em trai c nhm c hnh thnh t pht th cng nn
khuyn khch cc em gi lm nh th v cc nhm thng rt bn vng.
Tt c nhng iu ni trn l hin nhin v ph hp vi nhng chc nng sinh hc ca cuc sng tin s. Vo thi k ny
n ng cn bn bu vic i sn v chin u v th h khng th thu tm mi cng vic gia nh. Do s chung thu c
mt vai tr v cng quan trng v th thiu c. V pha ngi n b h c cung cp lng thc v c che ch.
i li h phi c tnh yu chung thu v s vng li. Nhng ngi con gi c cuc sng ring t vi ngi con trai ch
lm thc dy mong mun c con. Thm ch ngi bn i ny ch c v tr th yu nhiu khi nh mt i tng ganh ua.
S hot ng trong nhm cng c xem nh l mt phm cht vn c t nhin bi v ngi ta cng thy n tn ti mt
s loi ng vt nh loi si. Cc nh khoa hc gi l bn nng by n.
Cc bng nhm c th c hnh thnh do mt li ch chung nh th thao, du ngon, su tp, vn hc ngh thut C
s ca nhng hot ng ny c ngi ta gi l nhng xung lc c hp qun. V th sau nhng bui hc hay vo
nhng ngy ngh chng ta thng thy cc em tp hp nhau li tho mn nhng thch th chung m cc em ham mun.
Nhiu khi cc em tp hp nhau li ch v nhn ri hay v mt nhu cu chung no nh nhng ngi v cng ri ngh. Chng
ta cng thy cc em cng mt hon cnh, cng mt tm trng hay tm n nhau hp bn nh nhng em b b ri, nhng
em m ta gi l nhng em ngoi ng ph. Nh chng ta bit nhng em ny rt d sa vo nhng li lm, nhiu khi cn
phm ti nghim trng. Vn ny ang l mt ni lo cho x hi. Vi nm tr li y s cc em ny c chiu hng gia tng.
Chng ta bt u quan tm n cc em c hon cnh c bit ny. bt u c kt qu ng khch l nhng cng vic
ny cn v vn kh khn pha trc. V th vn l phi lm nh th no cho mi ngi, mi nh, mi c quan on
th phi cng nhau lo mi mong c nhiu kt qu tt hn. Cn nh rng nhng bng nhm ti phm c mt k lut ring rt
nghim khc. V th c em no sa chn vo nhng bng nhm th kh lng m thot ra c tr phi phi n bng mng
sng. Nhng bng nhm thuc loi ny thng tn ti kh lu c th ti hng chc nm gy nhiu kh khn cho x hi.
iu ni bt cho trt t cc bng nhm l s trung thnh vi ngi ng u hay vi mt ngi no c vai tr tng
t. Nhiu khi cc em lm vic ny nh mt vic c thc gic thc y m khng cn l l g c. V th cc em nhiu khi ch
tun theo mt cch m qung. Vn l ngi th lnh ny phi tham gia tch cc vo hot ng ca nhm, l i din cho
nhng thch th v nhng nhu cu chung ca c nhm.
V th c mt s khc nhau r rt gia ngi th lnh v k chuyn quyn. Ngi th lnh c tn vinh l do mi lin h
mt thit t bn trong ngha l v li ch chung ca c nhm. Cn k chuyn quyn th ng ln trn mi thnh vin, ng
bn ngoi nhm ra lnh bt mi ngi phi tun theo d cho n khng c g ph hp vi mong mun ca nhm. Ngi th
lnh gn b mt thit vi nhm v iu hnh mi cng vic t nhu cu ni b bn trong. Nhng ngi ny l hin thn ca c
nhm v mt li ch cng nh nhu cu. Khng thiu g cc bc cha m v cc thy c gio trc con mt cc em ch l nhng
k chuyn quyn cn s ng ny c cc em coi nh nhng ngi th lnh ng tin cy ca cc em.
Vi cc em thiu nin mi khi cc em tun theo ngi th lnhh m cc em t chn th cc em thng khng tnh n tui
tc. V nh trong cc i hng o sinh nhiu nc trn th gii cng nh nc ta trc cch mng. Ngy nay ngi
th lnh c th l cc anh ch ph trch trong cc i thiu nin hay nhi ng. Nhng ngi ph trch ny thng l nhng
ngi trng thnh, l thanh nin hay i khi l trung nin. Nhng cho cc i ny chp nhn l i trng hay ph
trch th nhng ngi trng thnh ny phi c thc v am hiu cc em, lnh o cc em t bn trong ni b ch khng
th l nhng mnh lnh c on t bn ngoi. Trong lch s khng thiu g nhng tn c ti t nhn mnh l th lnh d
b chi phi lp tr m thc cht ch l mt tn c ti nh nhng bn trm c ti pht xt hay dit chng cc loi.
Nhng ngi th lnh hay nhng anh ch ph trch cc on i nc ta cng khng nht thit phi l nhng ngi
trng thnh cng gii vi cc thnh vin trong nhm hay trong i. Vn quan trng hng u l nhng ngi ny c thc
s th hin c nguyn vng v nhng nhu cu chnh ng ca thnh vin trong nhm hay khng m thi.
Cc nh chuyn mn u nht tr l tui thiu nin l tui t chu vng li v hay ni lon t bn cht. iu ch ng vi
nhng mnh lnh c tnh cht chuyn quyn m cc em khng thn phc. Cn ni chung trong thc t cc em thiu nin vo
tui dy th li rt vng li, d b thuyt phc nhng ch vi ngi th lnh m em tm phc. Chng ta cn nh rng lut chi
ca bng nhm l vng li ch khng phi s ni lon.
S gn b vi ngi th lnh thng chuyn sang mt th m ngi ta gi l o tn th cc v anh hng. Cc em trai
thng ho ng vi ngi th lnh. V th cc em thng tip thu ngi th lnh mi ci t tt n xu. Cc em thng
mt ho tnh cch ca cc em theo hnh bng v ngi th lnh. Nhiu khi s ng nht ny l mt s ng nht gia cha
con. V th lc ny cc em khng tun theo nhng ch dn ca ngi cha ch thc m cc em tng tip nhn vo mt lc
no y. V th cc nh chuyn mn khuyn chng ta hy chn cho con em mnh nhng ngi bn ni chng v nhng ngi
th lnh ni ring, nhng ngi c phm cht tt ng tin cy, cc em c th ng nht v s nh hng ny l v cng
quan trng nh mt th qu gi i vi s gio dc ni chung cng nh nhng ch dn m chng ta mang li cho con em
chng ta. Vi s lnh mnh v tm hn ca cc em th nhn cch ca ngi ln m trc ht l nhng thy c gio cn quan
trng hn c nhng nng lc s phm.
Chng ta cng c c kh nhiu kinh nghim v vic chn bn cho con em mnh v th chng ta cn mt ti nhng
giao du ca con em mnh. Cng t nhng iu ni trn cc bc cha m ng bao gi qun c tnh rt t nhin ca con em
mnh khi vo tui thiu nin. c c lng tin v s yu mn ca cc em th iu quan trng l phi dn dt cc em t tnh
thng yu, t bn trong tm hn, nh cc nh chuyn mn ni, v ng bao gi t bn ngoi vi nhng mnh lnh c
on nh mt k chuyn ch. S quan tm ca ngi m li thng t nh v t m hn t ba n cho n s n mc v vui
chi gii tr. Nht nht phi t tm lng ch khng phi bng mnh lnh. Nu khng nh tt ca cc bn i khi dn n
nhng hu qu xu.
Lng trung thc l mt nhn t ca tnh yu c vai tr nn tng ca bc pht trin ny. V th cc thnh vin trong nhm
thng c lin kt vi nhau bng tnh yu v s trung thc.
S trung thc ny c gi tr trong mi trng hp m khng ch n gin l mt phm cht c nhn m bi v cc em
thuc v nhm. Tnh yu i vi ngi th lnh cn c c s chim ngng cng nh s hi lng khi c tun theo nhng
mnh lnh, vng li theo nhng lnh . V th c trng ca nhm l s trung thc, s tun theo, s knh trng, s chim
ngng.
S c mt ca nhng nhn t trn gii thch ti sao s mch lo lc ny c mt ngha khc hn vi nhng thi k pht
trin khc v vo cc la tui khc. Vi mt em nh ba tui mch bn rng ch n ly cp mt chic bt. Bn c th trch
mng em l ti sao li mch lo nhng chuyn khng ng nh vy. V em nh ny cng khng hiu ti sao mnh b qu trch
mt cch v l nh vy. Cn chng ta li cho rng s mch lo l khng hay. Vo tui bng nhm tnh hnh khc v khng
kh trung thc bao trm trong ni b ca nhm buc mi ngi khng c gi di. Gi di l mt sai lm khng th tha
th c. Vi cc em thiu nin vo tui mi su, mi by li c trch nhim vi nhm ca mnh v nht nht phi lm
theo nhng ci m ngi ta ch i em l phi bo co y vi ngi th lnh ca mnh. Tuy nhin chng ta cng cn
bit rng lun l ca cc em tui ny tc tui dy th ch c ngha v thc hnh m khng phi l mt tng. V th
khng t em hiu lng nhn i ch n gin l cho ngi ngho tin. Lng trung thc c thit lp trong cc bng nhm ch
c xem l mt hnh vi m khng cn xem xt n ng c t tng. S n cp cng khng cn phi phn tch l l g m
ch l lm du nhng ni bc tc.
Tuy nhin cng cn nh rng khi gia nhp vo cc bng nhm cc em vn gi c c tnh ca mnh m cn pht trin rt
mnh hn nhiu khi cn t bn n by tui. Lc ny c tnh ca cc em l cho chnh cc em, khng nh mnh v lm
iu tt cho cng ng. Cc em vn thch c ni tri, nhng khng phi l mi ngi ch m l tha nhn nhng
cng vic m cc em lm phc v cng ng.
Trn cnh ng hay trn ng ph khi cc em i gom rc th khng phi su tp cho ring mnh m c thc hin
nh mt thnh vin ca cng ng. Cc em n lc v rt t ho khi thy mnh ng gp c t nhiu v li ch chung. Khi c
yu cu tnh nguyn lm mt vic g th thng cn nhng cnh tay gi cao xin m nhim. Lc ny cc em thng t ch
n chnh mnh nhng li rt t ho v nhng pht kin ca mnh vi nhng cng vic m bng nhm yu cu. Tt c
nhng iu ni trn khng lm cho c tnh ca cc em b bo mn m tri li, li c phc v cho li ch chung.
Cn nh rng khng phi v phc v cho li ch chung m cc em mt s t do bi v ch c ho mnh trong cng ng m
ngi ta c c s t do ch thc. Nhng ci cn bin mt v phi bin mt li l tnh cht con nt c coi l trung tm
trc kia.
Mt tnh cch quan trng khc trong giai on ny m chng ta cn cp l s thch th c nh ngi khc. Vo tui
ny cc em khng thch tnh n l, khng thch s c n. V nh cch n mc, cch ng x cng nh li sng ni chung
cc em u thch c lm nh mi ngi. Cc bc cha m cn c thc v s thch th ny ca con em mnh v ng p
cc em phi lm khc i. Chng ta thng thy rt nhiu cc c cc cu vo tui ny n mc ging ht nhau t u n chn.
Khng nhng th m cn ging nhau trong c cch sng. Vo tui ny cc em t ch trng nhiu n mt, n nhng thch th
ring m ch lm tho nhm, theo bng. Ngi ta thng gi cc em tui ny vi mt cht hi hc l th h b lng qun
(gnration oublie). Cch thch ging cc bn trong nhm suy cho n cng cng l cch gy s ch ca mi ngi n
nhm, n bn thn mnh. c im ny i khi pht trin theo hng xu l i gy nhng chuyn ln xn, nhng chuyn git
gn thm ch c ti c nh nhng hnh vi ua xe my gia ng ph ca nhng c cu mi su, mi by tui m ta gi
l la choai choai. S bung lng vic quan tm n cc em vo tui ny cn dn khng t em i vo th gii ti phm lm
nn lng nhiu ngi.
Tm li vo tui ny cc bc cha m no mun cho con em mnh khc bit vi cc bn khc cn ch l c th lm cho
cc em kh ho nhp vi m ng v b m ng xa lnh s c nguy c lm cho cc em bun chn v mi ngi hiu sai v
em. S u ym lc ny l khng c tc dng khi cc em cn mt s thng cm. iu ny rt l tai hi vi cc em con nh
khng d dt cho lm. Nu tim nhim cch sng khc ngi m li ngho tng th s i n u. Mt l kim tin mt
cch bt lng c cuc sng khc cc bn cng la. Hai l ti thn sng xa lnh mi ngi lc no cng cm thy xu h
v thua km mi ngi v mt ti chnh. Vi cc em c iu kin v ti chnh li c cha m khuyn khch cn khc ngi th
s l mt dp khoe giu sang vi nhng trang phc kiu cch v t tin cng nhng trang b khc cc bn cng la khng
c. l mt li sng xa x khng bnh thng v khng th chp nhn c vi cc em cn tui thiu nin.
Cng chi vi nhau, cc em trong mt nhm thng c thi nh l khng thin cm vi cc bn khc ngoi nhm, nng
l thi th ch vi cc nhm khc. Thm ch cn coi nh k th t nhin. Tm l ny c th dn n nhng hnh vi tn
nhn vi cc nhm khc, thm ch vi c nhn khc. Nhiu khi ch v mt s bt ng rt nh hay ch mt ci nhn s v tnh
m tr thnh nhng cuc u tn nhn. Bo lc, s tn nhn l bt cng nhng li lun xy ra gia cc bng nhm hay
gia cc em thiu nin. Trc tnh hnh trn s trng pht ca gia nh v nh trng nhiu khi khng mang li kt qu. Li
l phi tri cng l v ch. Nhng li ngon ngt cng cha bo m cho mt ci g sng sa hn. Nhng vi li ni ca ngi
th lnh th cc em sn sng nghe theo. Nu may c c ngi th lnh tt, ng vi ngha bn b gip nhau th thc l
hnh phc. Cn nu ngi th lnh li l tn du th du thc th thc l nguy him m khng th lng ht c. V th cn
phi da vo ting ni ca nhng ngi th lnh, nhng ngi ph trch ng tin cy, ch cn nh nh vo tai cc em vi li
l mi vic c th tr thnh d dng. Vo tui ny nh hng ca ngi ph trch, ngi th lnh l v cng quan trng.
y c vn v lng trung thnh vi nhm, vi bng.
Chng ta cng thng bt gp nhng hnh vi th ch nhng ngi trng thnh ca nhm ny vi nhm khc. V nh
mt ngi thin cha gio kh m c thin cm vi mt ngi tin lnh. S khinh mit, hoi nghi v xua ui nhng thy ph
thu cng chng gii quyt c g v phng din tm l cng nh v phng din cha bnh cho kh nhiu cng ng
ngi hin cn ri rc trn th gii v.v Trong x hi hin i s trung thnh trong cc cng on cn kh mnh. Mt ngi
cng nhn sn sng b phiu cho ngi th lnh mc d n khng ph hp vi nguyn tc sng ca chnh anh ta. Tt nhin
y i khi cng c vn v quyn li.
Cc nh chuyn mn cho rng v mt l do ny hay mt l do khc m cc em khng c hng s ngt ngo ca cuc
sng bng nhm trong tui dy th lmats i mt ci g v cng quan trng cho s pht trin ca chnh cc em.
Mt em no b bng nhm b ri nhiu khi li nh l s th thch lng trung thnh i vi nhm. c quay li
nhm nhiu khi cc em ny tm cch mua chuc k c vic mua chuc bng tin, nu em c kh nng. Thm ch cc em ny
sn sng n cp lm iu . Nhng cng khng thiu g nhng trng hp c nhng em khng chu tun theo nhng
lut l ca nhm thc hin vic gia nhp vo m ng. Thng thng li tu thuc vo tng lai m cc em tham gia
ch khng phi c ci g.
Tuy nhin cng c nhng em thch s yn tnh v dnh tt c cho nhng thch th c nhn nh nghin cu khoa hc,
ngh thut, th thao hay nhng hot ng khc t cho c nhng mong c ring ca mnh. Nhiu em thnh t trong
lnh vc m cc em la chn v cng c mi ngi mn yu thm ch cn i m na.
S phn tch v gii hay v tnh dc mt cch t nhin khng ch din ra vi cc thnh vin ca cc nhm khc m cn
bao gm c nhng em khc nhau v gii ni chung. Mt cch t nhin cc em khng ch mt thin cm m cn l s tch bit
gia cc gii khc nhau, ngha l nhng gii i lp nhau. Thi ny rt r nt cc em trai hn cc em gi, v tinh thn
bng nhm cc em trai mnh hn cc em gi. Sm hn mt cht ngay t thi k ngi tin s cc em trai v gi thng
chi chung mt cch bnh ng tht s. By gi cc em khng thch chi nh th na. Cc em trai thng cho cc em gi l
ngc nghch. Khi xem chiu bng cc em trai rt ch n nhng mn v tnh yu. Trong khiu v cc em cng khng hiu
s hot ng ny theo ngha truyn thng. Vi cc em gi th li cho rng nhng em trai th l l xu, l mt cm tnh, thm
ch l mt dy, l v gio dc.
Theo nhng nh chuyn mn th s mt cm tnh t nhin ny c mt vai tr sinh hc rt c li. Bi v vo tui dy th cc
em trai v gi c kh nng sinh sn nhng em vn cha cm thy thch th lm cng vic . V mt chuyn mn th y l
vn v ni ging m thi k ny ngi ta c cm gic gh tm s chung ch v tm thi lm cho ngi ta khng th chu
ng c. S tch bit ny khng ch l hin tng vi cc em trai m cn ca c cc em gi. Ngay c i vi mt s loi
ng vt cng xy ra trng hp tng t. Nh vi loi chim cu chng hn. Theo s quan st ca nhng nh chuyn mn
th c nhng thi k m c con c cng nh con gi khng thch gn nhau. Chng sng l loi v ngi ta gi chng l
nhng con chim c thn.
Chng ta hy quan st mt nhm cc em t mi lm n mi su tui. Cc em trai thng hnh thnh mt bng. Cn
cc em gi thng thnh nhiu nhm ring bit. Nhng n tui mi chn i mi khi cc em thnh i la th cc em s
thch khi nhm. Lc ny cc em trai s i cng cc em trai, cn cc em gi th i cng cc bn gi. R rng vo tui ny s
khc bit gia cc em khng cn l hnh thc bn ngoi, khng ch nh l mt s gi v na.
Nh vy l tinh thn v bng nhm nu c pht trin bnh thng s rt c li cho cuc sng x hi cng nh cho cuc
sng cng ng sau ny. Tt c nhng cu lc b, nh trng, nh th, cc ng phi x hi cng nh cc giai tng x hi
u l nhng s bin dng ca bn nng hp qun. S trung thc, tnh trung thnh c hnh thnh vo thi k ny ca
cuc i s c mt gi tr v cng rng ln sau ny. Trong quan h v chng, tinh thn ny, khng cn nghi ng g na s tr
thnh iu kin thit yu cho mt cuc hn nhn tt p. Khng nhng th s trung thc v tnh trung thnh trong nhiu
trng hp c th chuyn thnh s trung thc siu hnh hc, tp trung vo mt tng hay ng hn l mt l tng sng.
Qua bc pht trin trn mt cch t nhin cc em rt thch th khi c ngi bn tm huyt. Trong khi th bng nhm
khng c kh nng tho mn c nhu cu . Bng nhm cn nng du n ring t, qu khch th v ngi th lnh li qu
v t, hay ng ra l qu th vi cc thnh vin. Trong khi th cc em trai cng nh gi li mong mun tm c mt
ngi no c th trao i nhng chuyn hon ton ring t v cng nhau gii quyt nhiu vn cng quan tm. Ngay c
nhng vn cng quan tm ny cng rt ring t gia nhng ngi bn tm tnh.
Tht l cn thit quan st s gn b ny gia cc em, c nhng g l c trng v nhng g s pht sinh. y khng
phi l ci nhn ca ngi ny hay ca ngi khc lm xut hin nhng tnh yu v th vui cc loi. vn l t c ch
lm pht sinh mi vn .
T ch cc em mong mun c mt ngi bn v cc em tm kim. V l iu hon ton ph hp vi nhng nguyn tc
chung ca l thuyt v s chn mui m chng ta bn n trong phn trn. L thuyt ny c chng minh lc u l
nhng xung lc t nhin. Tip l nhng nhu cu c tho mn qua trung gian mt vt hay mt c nhn nh mt nhn vt
mi bn tui vit Ti rt mun ghi vo nht k ca ti nim vui khng khip khi ti c c bn trung thnh v thn thit.
iu ghi nhn trn ch l gic m ca mt em b mi bn tui. Mt th tnh yu nh chng ta bn ti l tnh yu trong
tng tng, mt th tnh yu m cc nh tm l gi l tnh yu lng mn. Nhng vi tui mi lm, mi su th l mt
ngi yu cng gii c xng c tht, mt c nhn thc s.
Theo cc nh chuyn mn th, theo mt nguyn tc chung, th tnh yu lng mn vi mt ngi bn cng gii khc cha
phi l tnh dc nhng i khi l mt s th dm bo v th tnh yu .
Vn cn li l v sao chng ta li quan tm n vn tnh dc, mt vn l trung tm ca nhiu cuc bn ci, nh
mt vn chnh yu ca tui thiu nin. Nht l vn ny li cha phi l vn tnh dc thc s m ch l vn tnh
bn, mt tnh bn ca tri tim m khng phi l t c quan sinh dc. Vy th ci g xut hin lm cho tri tim cc em rung
ng, ci g t nhng cm quan sinh l.
Ci nhu cu y ni ln ci g? Chng ta c th gii thch mt cch khi qut bi hai l sau y. L l th nht l do cc em
cha t tr thnh ngi ng tin cy. Vo lc ny cc em bt u cm thy trong mnh xut hin nhiu nhng xung lc xa l
gy ra nhiu cm xc cng nh nhng rung ng huyn b cng nhng tng rt kh hiu m khng th no gii m c.
T lm cho cc em mt ht lng t tin chnh mnh m ng ra cc em phi tuyt i giao ph.
L l th hai l do cng ca nhng i hi v sinh l ni dy ngay trong cc em. Nhng i hi ny thc s quyt lit
lm cho cc em ri vo tnh trng cng thng m cc em khng th t gii to c, nn rt cn mt s gim nh gnh
nng ni trn. Lc ny cc em cn c mt ngi no chia s m tt nht l ngi bn cng la tui li tt, l c mt
ngi bn tm tnh v cc em phi i tm kim trong s nhng ngi bn m cc em quen bit.
Tui thiu nin cn c hin tng rt c trng m chng ta phi lm r l cc em rt thch ghi nht k.
Nu nh cc em thiu nin trai cng nh gi cha c hay khng c ngi bn tm huyt, cng nh c mt ngi bn
tm tnh ri th cc em vn thch ghi li nhng ngh thm kn ca mnh trong nht k v n tr thnh mt vt v cng qu gi.
Cng v nhng xung lc mnh lit m cc em thng khc trn nhng thn cy cu ni t tnh mun tha nh T rt yu
Lan chng hn. y l cu t tnh vi bt c ngi no m cc em yu ch khng nht thit l Lan trong thc t.
Nhu cu ny l v cng mnh lit, v th nhiu ngi trng thnh cng khng th km hm mnh ghi li nhng tnh cm
i loi nh trn vo nht k ca mnh. Nhng tnh cm ny thng rt kh tr thnh hin thc nn n thc s nh nhng
cuc phiu lu v tnh yu.
Mc d nh vy nhng ngi ta vn thch th hin tnh cm ca mnh theo cch ghi nht k. Vi cc em thiu nin th
thng l khng thch mang nhng chuyn ny ra trao i vi cc bc cha m, v y l nhng vn thuc th gii khc
ch c th lm cho cc em thc s rung ng trong nhng hon cnh ring t. i khi chnh cc em cng thy nhng tnh cm
loi ny thc l ngc nghch. Vo tui ny khi bt gp trong cng vin mt i trai gi ang tnh t say sa cc em thng
cho l chuyn in r. Nhng ch sau t lu cc em thng cho l chng c g l in r c. Nhng sau mt thi gian
cng gp chuyn nh vy cc em li cho rng l mt s in r mi. Cc nh chuyn mn khng nh rng thi ni trn
ni ln mt cch chnh xc nhng quy lut ca l thuyt v s chn mui. Ngha l vo tui ny ci g cng gy cho cc em
ht s ngc nhin ny n s ngc nhin khc.
Nhng ngi bn tm tnh thng chia s vi nhau tt c nhng iu tm huyt. Cc em thng th th vi nhau nhng
chuyn b mt nhng ni vng v, tnh lng v tch bit vi ngi khc. Thi b mt ca cc em khng phi do cc
chuyn trao i l khng th thng cm c m ch l do tm trng ca cc em trong giai on ny m thi.
Cc em cng c nhng nghi thc ring, nhng quy nh ring nh l nhng quy c t nhin nh lun tm ra, qun o
chnh t. Trong kh nhiu trng hp nhng nghi thc ny c xem nh nhng nghi l bt buc cu xin s bnh an.
ngha ny bt ngun t mc cm phm ti. Nhng hin tng khng bnh thng khc cng thng bt gp cc em thiu
nin v s phm sai lm khi nhng i hi v tnh dc thc y. Nhng tt c li ch l bnh thng t nhin ca tui thiu
nin. Vo tui ny nhng rung ng cng nh nhng tnh cm ca cc em tht l qu nhiu m khng th th hin c bng
li ni. Tt c nhng b mt khng d g c th gii thch c. V th n c th hin ra bn ngoi nh l nhng quy
c, nhng tng trng, nhng nghi thc thm ch cn nh l nhng nghi l. V nh trong cc bng nhm thng c tc
ung mu n th hay xm nhng k hiu ln thn th. Cc em thng thch cc loi m nhc hay nhy ma vi giai iu man
r, git gn v cng l cch th hin tng trng nhng cm xc ca cc em m khng th no lm khc c.
Tui thiu nin, l tui nh ngi ta thng gi, l tui nng ni. Vo tui ny cc em thng c nhng hnh ng qu t
nhin ngoi ng ph nh m vai ngi bn trai cng nh gi. Tt nhin i vi cc em gi th hnh vi ny cn mang mt
ngha ring t. Nhng hnh vi nng ni qu t nhin li lun thay i. Nhng hnh thc n gin v thng thng nht l d
dng yu mt ngi no . Ngi ny c th l nhng con ngi gn gi cc em trong hin ti m cng c th l mt ngi
no trong qu kh. Tuy nhin tnh yu ny thng l khng bn.
Vi cc em gi, nht l vi nhng em thiu tnh cm, th nhu cu v tnh yu tri dy cc em tht l mnh lit vo tui dy
th, k c nhng tnh cm xa xa b dn nn t lu. Tuy nhin s nng ni ny cng tht l tnh cm v pha trn c ni tht
vng. Cc em gi rt thch s du dngv tnh yu cng nh nhng tho mn v tnh dc. Nhng cc nh chuyn mn li cho
rng khi cc em ny c ngi yu th tnh yu u tin ny thng l khng bn vng.
S nng ni cn c th hin rt r s ng tnh luyn i. Nu khi cn nh s t nhn ngm ni ln qu mnh v
tng thc hin s th dm thng xuyn v thi qu s tp trung vo mt ngi cng gii. Khuynh hng ny cn c th
tn ti trong cuc sng sau ny khi trng thnh di hnh thc bnh thng. Nhiu khi phi c mt qu trnh iu tr theo
phng php tm phn tm ra nhng mc cm ngun gc ca tnh trng bo dm ny, mi c th chm dt c tnh
trng sa o ny.
chuyn t giai on ng tnh luyn i sang giai on tnh dc ch thc pah c mt thi k trung gian chuyn tip
thng l t mi ba n mi bn tui i vi cc em gi v mi lm tui i vi cc em trai. Mt trong nhng du hiu
u tin l tnh u t. Cc em thng hay i do nhiu gi trong s c n. Nhiu khi ngay c nhng ngi bn tm tnh
cng khng hiu c.
n tui thiu nin cc em thng t quan tm n cc bng nhm m mt thi cc em rt tha thit. Khi thy hin tng
ny cc bc cha m thng t ra cu hi ci g xy ra vi con em mnh. Con tng l bn thn ca Tm ca Hng c
m. Ti sao con khng i chi vi cc bn nh trc y? v.v Ni chung cu tr li ca cc em l hin nay cc em khng
cn quan tm n nhng tr chi na , con mun c yn mt mnh t gii quyt nhng vn ca ring con. Tt c
nhng hin tng ny nh du thi k chuyn tip gia thi k ng tnh luyn i v thi k tnh dc ch thc.
4. CC BC CA THI K TNH DC CH THC
Nhng du hiu u tin ca i sng tnh dc ch thc rt khc vi tnh dc mang tnh cch c th ca cc em s sinh
khi cn b sa m. iu l nh nhau vi cc em trai cng nh cc em gi c cc nh phn tm hc gi l mc cm
oedipe cc em trai v mc cm lectra cc em gi i vi ngi cha.
T su n by tui s th hin ca i sng tnh dc ca cc em trai i vi cc em gi c du hiu hng vo nhng
i din khc gii nhng di hnh thc l tnh bn m cha h c mt s hp dn no v tnh dc.
n tui dy th nh chng ta thy tt c mi vn u c o ngc: s hp dn ca ng tnh luyn i v
phng din c nhn trong khun kh ca bng nhm thay i. By gi quan h gia nhng nhm i lp lm cc em kh
chu. iu c chng minh bi s tch ri gia hai gii. iu ng v mt sinh hc c ci li l ngn cn nhng s
pht trin v tnh dc chun b cho giai on sau l giai on i vo i sng tnh dc thc th. Chng ta cn nh rng vo
tui dy th cc em trai cng nh gi cha c ham mun quan h tnh dc vi cc bn khc gii, thm ch iu ny cn lm
cho cc em mt cm tnh v c chng minh bng s tch bit nam v n nh ni trn.
Tuy nhin cng phi ni n nhng trng hp ngoi l l c khng t em i vo con ng tnh dc hi sm. iu ny
thng l do nh hng ca hon cnh nhiu hn l do s pht trin t nhin. Nhng vn di hnh thc c t trc cc
em vn thch gn ngi m. Cn cc em gi li thch gn ngi cha hn. Ch c iu khc trc kia l lc ny cc em i x
vi cha m nh mt ngi trng thnh. Cc em mun chng t rng cc em khng cn l nhng a tr con na, nh
khi qua ng em dt tay m hay che ch m trnh nhng s trc tr. Tri li cc em khng thch cha m dng quyn lc
cng nh qu thn tnh vi cc em ni cng cng.
Tnh trng tnh cm ny nh cc nh chuyn mn cho l rt c gi tr vi cc em, v cc em mun gi mt hnh thc phi
tnh dc nhng tnh cm tnh dc thc s ca em. Cc em mun t ra lch lm hn c cha m khen ngi. Cc nh
chuyn mn coi y l cch chi tr hn nhn nhng khng trc tip m mt khong cch nht nh. Tr chi ny cng
nh nhiu tr chi khc mun chun b cho nhng hot ng sau ny trong i sng tnh dc ch thc. T cng gip cho
cc em thm lng t tin. Cc em c th t nh l cc em c kh nng duy tr c v th trong quan h vi cc bn khc
gii. Cc em gi cng phi tri qua tnh trng tng t i vi ngi cha. Cc em quan tm sn sc ngi cha nhiu hn
trc. Thi k ny cng rt c ngha i vi cc em gi. Qua cc em c pht trin mt s phm cht cn thit cho cc
nhim v lm v v lm m trong tng lai. nhiu nc trn th gii cc em sng ni tr xa gia nh thng c rt t c hi
luyn tp nhng chc nng lm v v lm m ny. V th khi lp gia nh cc em thng khng c chun b trc nn
thng khng nhy cm lm trong quan h v chng cng nh khi c con.
Cc nh chuyn mn cho rng s gn b vi ngi cha hay ngi m vo lc ny khng phi lc no cng dn n
nhng mc cm hay nhng khng khong trong nhng trng hp khng c ni dung tnh dc. Cn trong trng hp s gn
b ni trn mang ni dung tnh dc ch thc nh tng nhng cn mng m cc em thy mnh phm ti vi ngi m. Cc
nh tm phn hc cho rng y l trng hp khi cn nh cc em c nhng b m u ym thi qu gy ra nhng k nim
kh qun.
n tui dy th sinh hot thay i, nhng k nim tri dy nhng b kim ch dn n nhng mng m khng lnh
mnh. T nhng mng m dn n nhng hnh vi thc lon v tnh dc c th ri vo s bo dm. Trong trng hp ny s
dn n nhng mc cm ti li. Cc nh chuyn mn cho rng ngun gc ca tnh trng ny l do con ngi t to ra v
khng bnh thng. y l nhng trng hp xy ra c vi cc em trai cng nh cc em gi. Nhng s rung ng ny cui
cng li tp trung vo chnh bn thn cc em v tm cch t tho mn bng chnh thn th ca mnh.
Chng ta nn nh rng nhng mc cm bnh hon ny khng c g ging vi nhng gn b bnh thng gia con trai vi
m cng nh gia con gi vi ngi cha. Nhng s gn b bnh thng c li cho s pht trin cn nhng gn b bnh
hon l c hi. y cng khng c g ging vi s ph thuc bnh thng m l hng vo nhng i vt bt k m em yu
mn cng nh che ch.
C mt hin tng hi k l l nhng em ny (c mc cm bnh hon) thng hay yu nhng ngi khc gii tui cao
hn mnh trc khi yu mt ngi cng la tui. Theo cc nh chuyn mn th y l mt s hon chuyn tnh yu ngi m
sang ngi yu nhiu tui hn hay cng l mt s kt hp c hai ngi. C mt nh th nc ta t gii thiu vi mi
ngi, ngi yu u tin ca ng l mt ph n nhiu hn ng n nm su tui. Tri li c nhng em gi yu mt ngi
n ng va nhiu tui hn mnh li c gia nh. Trong nhng trng hp nh vy nhiu khi ch l mt tnh yu lng mn,
tm thi nhng khng th trnh c.
Vo tui t mi su n mi tm tui, vi cc em gi c th sm hn cht t, l thi k cc em thc s ch n cc
bn khc gii. Cc nh chuyn mn gi thi k ny l thi k tnh dc ch thc. Tuy nhin cc nh chuyn mn cng lu
vi chng ta rng mc d l thi k tnh dc ch thc nhng khng c ngha l cc em thch quan h tnh dc vi ngi khc
gii cng nh thch n vi hn nhn, bi v nhng yu t ca tnh yu cng thay i tu tng thi k. Vo thi k ny ch l
s t m v tnh dc hay ch l thch c ch hoc l t ngm mnh m danh t chuyn mn gi l mt th tnh dc ngy
th t pht (idyllisme). Cn v vn tnh dc ch thc s xut hin sau . Ch sau khi mi yu t cua tnh yu mang tnh
tnh dc c kt hp cht ch vi nhau. Lc ny ngi ta mi thc s tr thnh ngi yu thc s. Nhng cng nn nh
rng trong tnh yu ch thc cng c c tnh bn, tnh bn tm huyt, tnh dc v tnh yu thng cc em nh trong i sng
gia nh. Bn cht ca tnh yu cng c ny n dn tng nc mt nh s ny n trong t nhin.
Chng ta s ln lt lm r ba giai on chnh sau y: giai on a tnh, giai on lng mn v giai on tnh yu ch
thc.
Trong thi k m cc nh chuyn mn gi l thi k a tnh (polygame), vo khong mi su tui, cc em trai cng nh
gi thng thng vo nhiu ngi khc nhau nhng cng tui v khc gii. Giai on ny rt khc vi giai on trc
khng ch v i tng m cn c v nhng y t hp thnh. Nh chng ta bit vo thi k con ngi tin s tnh bn
c cc em quan tm. Cn lc ny l s t m v tnh dc v s thch c ch . S hnh thnh thi k a tnh ny
c nhiu cng trnh nghin cu ca nhiu nh chuyn mn khng nh, nh cng trnh ca Jean de Terechenke. Cc em
trai vo tui mi su c cm tnh cng mt lc vi rt nhiu bn gi cng la. Cc em cng khng cm thy iu l k
cc. Cc em vit th cng mt lc cho nhiu bn t tnh v u khng nh l tnh yu chn thnh. Cc em gi vo tui ny
cng tng t. Tri tim cc em hng v tt c cng mt lc v u cm thy rung ng nh nhau. Thm ch cn hng v
nhng ngi bn ca gia nh. Thm ch cc em cn vit th cho mt ngi h hng vi tt c tm lng sng i. Khng thiu
g nhng trng hp cng mt thi gian cc em yu v l ngi yu ca nhiu ngi. Nhng vic lm k trn khng lm cho
cc em bn khon v c cc nh chuyn mn gi l s thnh tht ca tui tr. Cc em trai vo thi k ny rt thch i do
ph tru chc cc bn gi, rt thch cng cc bn gi khiu v hay hng dn cho h. Cc em rt thch c nhiu bn gi
cng ch n mnh. Tuy nhin cc em gi thng th ng hn nhng cng thch khi c mt bn trai no n
mnh.
Vo thi k ny cc em rt thch tru chc ln nhau. y l cch cho cc bn khc gii ch n mnh. Cc nh
chuyn mn gi y l nh l mt s thn thng v c chinh phc. Vo thi k ny cc em trai t ch xem ngi bn gi
m mnh ch nh th no v tnh tnh. Cc em gi cng t ch n nhng c ch hay nhng li ni c lch lm hay khng
ca ngi bn trai m em quan tm. Ni mt cch khc l vo thi k ny cc em rung ng c vi nhng ci m trc kia
cc em rt ght. l cch thay i thi m trc kia cha tng xy ra nhng li lng tng v vng v. Trc nhng s
tru chc ny chng ta khng th no ngn cn c v s tru chc chng minh vi mi ngi rng cc em lm cho
mi ngi phi ch n cc em bng nhng s tru chc bun ci nhiu khi qu ng y. Khi chng ta thy mt em no
cu, vo cc bn khc trong c c cc bn khc gii th iu ch chng minh rng cc em b chinh phc. Hnh vi
ch nhm mc ch km ch nhng tnh cm ca chnh cc em m cc em thy thn th, ngng ngng. Cc nh chuyn
mn khuyn cc bc cha m cng nh mi ngi l ng nn ch nho khi thy cc em tru chc nhau m nn c mt s
cn trng. Nhiu s tru chc thn tnh tht l d thng. Nhng s tru chc ny chng c g l xu c v n cn c tc
dng km ch cc em th hin tnh cm mt cch nghim tc hn. Tht l kh xc nh c mc ca vn tru chc
v y l s vui a bt ngun t tnh cm hoc l cch km ch s pht trin bnh thng ca tnh yu tui thiu nin.
chng qua ch l cch cc em mn nhng con ng khc thm kn hn trnh nhng hnh vi khng thch hp. Ni
chung l chng ta nhng bc lm cha m khng nn can d vo. Chng ta khng nn ngc nhin khi thy con em chng ta
hm nay mi mt bn ny n dng cm v ngy mai mt bn khc.
Theo cc nh chuyn mn th khng c g phi nghi ng l giai on a tnh l s th hin quay tr li nhng giai on
trc ca s pht trin. Tnh hnh ny cng c th hin kh ph bin nhiu loi ng vt cng nh trong nhiu cng
ng thi tin s. Cc t tin ca chng ta thng c rt nhiu con nhng s cn sng li khng nhiu. Khi bn nng ca tnh
mu t giai on cao ca s pht trin ngi ta cn c mt s che ch cho cc con nh v th s a tnh khng nh mt tt
yu na. V th tnh yu c nht (monogamie) tnh yu n l c tc dng lm tng thm s gn b trong gia nh v lm cho
gia nh tr thnh mi trng thun li cho s pht trin ca cc em.
S chng gho i khi th hin nh l mt tiu cc trn bnh din sinh hc th cng khng v th m lm cho mt gi tr ca
n, v n gip cho cc em trai cng nh gi c th la chn tt ngi bn trn ng i. Cc c gi khi bit rng mnh c
mt ngi n ng in trai l mt nim vui. Nhng nu cc c ny pht hin ra l ngi n ng ny ch l mt k ch
k, ch quan tm n anh ta m thi. Khi cc c gi s chuyn hng sang mt ngi khc lch lm hn nhng anh chng
ny li khng ch n c mt mnh c ta. C gi li chuyn sang mt ngi khc c lng nhn i hn nhng li thiu
ch. Cui cng c gi li thy cn mt ngi con trai c ch v dng cm. T cc em c th c mt s la chn xc ng
hn trong vic i tm ngi bn i. Vi cc em trai cng tng t. Lc u cc em ch ch n nhng gng mt d
thng nhng cui cng li l ngi con gi khng bao gi c tng ring ca mnh c nhng cuc tr chuyn b ch.
Vi c khc thng minh hn nhng n mc li hi l lng. Vi c th ba th kh l gi cm nhng li ch k v qu dim da
v v.v Cc bc cha m nn chp nhn nhng s tm kim a dng ny ca con em mnh nhng nn cung cp cho cc em
nhng chun mc cn thit gip cc em c mt s la chn xc ng. Cc nh chuyn mn gi l nguyn tc vng l
trong mi giai on ca s pht trin cn to cho cc em nhng kh nng ti u cho cc em t la chn ly.
Cc bc cha m thng ngh rng tnh cm nh vy l khng tt hoc cho rng l nhng quan h tnh dc khng lnh
mnh nn ngn cm, thm ch c khi dng c nhng hnh pht bng roi vt. l nhng sai lm khng th coi thng. Cc
nh chuyn mn cho rng t nhin s bit cch thu xp n tho mi vn v rng cn kh nhiu nhn t khc, kh nhiu
nhng phm cht khc ca tui thiu nin gip cc em pht trin trc khi cc em hiu c th no l tnh yu ch thc.
Nn nh rng s gip v hng dn ca chng ta khng bao gi c xem l .
Nh trn ni tui thiu nin l tui pht sinh tnh t m v i sng tnh dc. y l mt thnh phn ca tnh yu rt c
trng ca giai on a tnh. Ni l c trng m ngi ta phi quan tm trong x hi vn minh ngy nay bi v mt mt n l
s thn thng vi em ny th mt khc n l s kh vi em khc.
Vo tui ny cc em trai cng nh cc em gi ch n n mc cng nh khi thay qun o ca nhng bn khc gii hoc
ngu nhin hoc ch ng. Ngay khi cn nh tui cc em cng hay quan st c th cc bn khc khi tm chung, nht l c
th cc bn khc gii. S t m ny l c trng ca cc em nh t su, by tui. Nhng vo thi k ny vn ch thun tu
v mt khoa hc tc v mt hnh th. Nhng n tui thiu nin th vn khc hn v tnh cht ca vn . Lc ny l
sinh l tnh dc tc l n vai tr v chc nng ca nhng c quan sinh dc m cc em tm hiu. Cc em gi quan tm n
vn sinh v vai tr ca ngi n ng trong vn ny. Ngi ta lm mt cuc th nghim nh sau: Trong cuc
trao i t do thoi mi m khng c mt rng buc no vi cc em gi mi bn, mi lm tui. Ngi ta nhn c nhiu
vn lin quan n vn sinh sn do cc em t ra. Cc nh chuyn mn khng nh y l s t m t nhin m khng
c g l kh hiu, l bnh thng khng c g l xu xa nh nhiu ngi ngh. Nhng s gii thch tho ng lm cho cc
em hi lng.
Chng ta cn nh rng phn ln nhng s t m v i sng tnh dc ca cc em thiu nin c bt ngun trc ht t
nhng tnh cm cng nh nhng rung ng d chu lm xo ng cc em. Cc nh chuyn mn cho rng nu nh ngi ta
quan tm n c th cng nh sinh l ca ngi khc gii l v ngi ta cm thy s thch th khi c nhn ngm, c
chim ngng, c tm hiu.
tho mn tnh t m ny, theo cc nh chuyn mn th khng cn cch no tt hn l gio dc gii tnh cho cc em.
Tuy nhin chng ta cng cn hiu rng vic gio dc gii tnh cng khng th gip cho cc em gii quyt c mi vn .
Chng ta bit rng s thiu hiu bit v lnh vc ny c th gy ra nhng c sc v nhng bi kch. y l mt tri ca vn ,
v rng nhng hiu bit thng thng khng th loi tr ht nhng kh khn. Hn na khng thiu g trng hp s gio dc
v tnh dc nhiu khi li lm xut pht im cho nhng thi quen khng lnh mnh.
Cc nh chuyn mn cho rng nhng hiu bit v c th hc cng nh v sinh l tnh dc l cha . Cn cn phi lm
cho cc em hiu ti sao bn cht ca vn tnh dc li c mt sc mnh gh gm v nhng rung ng v tnh dc khoan
khoi n nh vy. Cn lm g cho cc em hiu rng trong x hi vn minh hin nay ngi ta cng ang lo lng v mt tm l,
gy ra nhng c ch, v bn nng tnh dc hin nay vn cn mnh lit khng khc g thi xa, thm ch v nhiu phng din
cn gay gt hn.
Vn cn thit l phi t vn gio dc tnh dc vo ng i tng v nhng chc nng sinh hc ca bn nng .
chnh l s sinh sn. iu c v nh l d nhin, nhng cn kh nhiu cng trnh cp n vn lm cho chng
ta ngc nhin v khng thy h ni g n chuyn ct tu ny. Nhiu nh chuyn mn cho bit rt nhiu c gi qu ngc nhin
v khng th hiu ni khi c gii thch rng tnh dc khng ch n gin l nhng am m hay nhng tho mn khng lnh
mnh, cng khng phi l ci g xu xa ng h thn. Rng ch l nhng hot ng t nhin m chc nng c bn ca n
l chc nng sinh hc tc s sinh sn.
Nh chng ta khng nh trn, vn m chng ta ang bn l thi k a tnh, l tnh t m, l c th hc v sinh l,
l s rung ng ang thng tr ch khng phi l nhng khoi cm t quan h tnh dc trong thc t. V th nh chng ta
ni trn y l thi k m cc em trai cng nh gi thch c nhn thy c th nhng ngi khc gii. Nhng cnh tng
ny thng din ra trong nhng gic chim bao. N cng mang li cho cc em nhng thch th nhng khng phi l nhng
khoi cm qua quan h tnh dc vi nhng ngi khc gii. Tnh dc vi cc em lc ny ch n gin l nh vy, nn khi
c gii thch rng tnh dc l sinh sn, l chc nng ch yu th cc em thy kh hiu. Cho nn vn gio dc tnh dc
nht thit phi lm r vn ct t ny mi trnh c nhng hnh vi tnh dc c hi khng hng ti s sinh sn. D hin
nay th gii ang b s gia tng dn s qu nhanh e da, cng khng th ph nhn c vn nhn vn mun thu ny.
Vn l lm th no vn c i sng tnh dc lnh mnh m vn thc hin c chin lc dn s. Vn sinh sn gn vi
vn ni ging cng nh v s hng cng ca mt dn tc. Vn ny chng ti by t quan nim ca mnh trong
Freud v tm phn hc. Tt c vn u ph thuc vo kh nng lm ch ca mi ngi.
Mt c tnh khc trong giai on a tnh khc vi tnh t m v tnh dc nhng li b sung cho nhau. l s thch th
c nhng bn khc gii ch . y cng l mt thch th rt t nhin la tui ny. l cch th hin sc mnh v s
trng thnh ca mnh cn cc em gi thch tr thnh xinh p c cc bn trai . iu c th hin r nht
kh nhiu vng trn th gii. nhng ni cc c gi khng mc qun o m ch mang trn mnh nhng gii bng sc s
vi nhng trang sc bng nhng con c bin hay bng nhng rng th, bng nhng chm hoa di v.v
Chng ta cng cn nh rng thi quen thch th nhn ngm chnh mnh cng khng phi l ci g mi m. Tnh cch ny
xut hin ngay vi cc em mi sinh khi cc em c nhu cu c che ch. T bn n by tui cc em bit ni hy nhn
em y ny gy s ch ca mi ngi n cc em, ch n c nhn v nhng khm ph ca mnh. n tui dy th
cc em c thch th c tham gia cc bng nhm ng gp c ci g cho nhm, cho nhm ch khng phi cho ring
mnh l chnh. n giai on u ca tui thiu nin, cc em trai rt thch c ch qua nhng tr chi nh th thao, du lch
v.v Vi cc em gi tnh hnh cng din ra tng t. Cc em rt thch th v rt t ho v s xinh p ca mnh trc cc
bn c trai cng nh gi. n tui trng thnh cc ch cc b ch n n mc khng cn mc ch cho n ng ch
m ci chnh l ua tranh gia cc b vi nhau. Cc em gi nh khng c ci may c tri ph cho nhng nt c sc li
c cha m ht lng thng yu tru mn s rt hnh phc v cng rt d thng, cng c s hp dn no , cng gy
c s ch ca cc bn khc. Chng ta nn nh rng vo thi k ny ca tui thiu nin mc ch cui cng ca cc em
l c mi ngi . Chng ta khng nn mc phi sai lm l ch ni v cc em vi nhng g m cc em c m ci chnh l
chng ta c ch n cc em hay khng. S quan st ca ngi ln ch nn quan tm n ci thch th ca cc em lc ny l
s c ch ca ngi khc, n chc nng sinh hc m bo cho s sinh sn. Nhng vi cc em thiu nin th hai vn
ny li hnh nh khng c lin quan g vi nhau. Chng ta s thy vo mt ngy no s pht trin ca nhng hc mn s
kch thch s thch th ny, tc nhng thch th tnh dc ng lc ca s sinh sn.
Cc nh chuyn mn cho rng quyn lc mong mun c ch chnh l mn do u i vi s sinh sn cng nh tng
tn ti nhng loi thc vt v ng vt cp thp cng nh con ngi. V nh mu sc v hng v ca cc loi hoa cng
thu ht cc loi cn trng. B lng v ting ht ca cc con chim c thu ht nhng con chim ci. Nu cc loi hoa cng nh
nhng loi chim khng c kh nng hp dn th kh m c c s sinh sn.
Vi cc em trai cng nh cc em gi tui thiu nin trong mi trng hp s thch th c ch tr thnh thc v l
s gii to m khng v mt l do g. Trong nhng cuc vui chi cc em lun t hi mnh cng nh hi ngi khc Th no
trng mnh cng c y ch? ngha l mnh cng xinh p y. Tuy nhin i vi cc em gi li sn sng t chi nhy i
vi cc bn trai no qu st sng thiu t nh d vn rt thch c cc bn trai ch n mnh. L do rt l n gin v cc
c gi tr cha ngh n nhng quan h tnh dc. Vo thi k ny ci thch th duy nht m cc em quan tm l c mi
ngi n mnh bit rng mnh cng l mt c gi c kh nng hp dn, c sc thu ht mi ngi. V th c kh nhiu
b m c cch nhn nhn ng vn v thng khuyn khch cho cc em chm cht cho vic ny cng nh t chm cht
cho chnh mnh. Khng t ngi ngh rng l biu hin ca vic sn sng cho hng th nhng quan h tnh dc v tm
cch thc hin. Nhng ni chung u tht bi hoc dng bo lc cng ot nn tr thnh ti phm. Tuy nhin y
cng ch l quy lut pht trin chung ca tui thiu nin m khng loi tr nhng ngoi l. Theo cc nh chuyn mn th y
ch yu l do nh hng ca hon cnh, ca nhng s kch thch t bn ngoi. Cc nh phn tm hc cho chng ta bit rng
vi cc em thng xuyn c kch dc t khi cn nh th khi n tui thiu nin cc em lun c nhu cu tnh dc v ch
tho mn khi c giao hp vi ngi khc gii. Trong s nhng em thuc loi ny chng ta phi k n nhng em c
mt tnh kh mnh m so vi cc em cng la. Vi cc em ny chng ta gi l nhng em c mt s pht trin qu nhanh v
mt tm l trn phng din tnh dc. Ngoi ra cng phi k n nhng em tri qua mt cuc sng thiu s u ym, thiu
tnh thng nn cc em c nhu cu kh ln v mt tnh cm. Nhng trng hp gi l bt bnh thng ny cng lm cho
chng ta phi nhn nhn mt cch nghim tc nhng trng hp bnh thng xem n c din ra nh th no.
Vy th mc ch ca tt c nhng hin tng ny l g? Chng ta bit rng trong t nhin mi s pht trin u lm xut
hin nhng tnh cch dng vo vic no . V th gi tr sinh hc ca thi k ny l hin nhin. Nu nh mt em gi thch
c mt ngi n ng p v kho mnh ch th iu c ngha l t nhin to cho c gi c kh nng tm kim mt
ngi n ng cng trng c kh nng cho c a con lnh mnh v c th che ch cho c khi c sinh n. V phn mnh
cc cu con trai c th th hin sc mnh ca mnh chng minh mnh l mt ngi bn i l tng.
Vi ngi con gi khi sc p ca hc c sc hp dn i vi ngi con trai th iu c ngha g v vn c mt
tm quan trng nh th no? Ti sao nhng ngi n ng li qu nhy cm vi v p hnh th ca ngi con gi? Ti sao
ngi con gi rt t ho v nhan sc ca mnh? Cui cng xt v mt sinh hc th sc p c vai tr g trong tnh yu?
Tt c nhng vn t ra trn c cc nh chuyn mn gii thch rng vn sc p lun i i vi mt c th lnh
mnh. Mt c gi xinh p thng l mt c gi c sc kho lnh mnh v ngc li mt c gi c sc khe lnh mnh cng
thng l mt c gi xinh p. Khi mt ngi con trai kn chn mt c gi xinh p th c thc hay l khng th iu
bao hm c c sc kho lnh mnh.
Chng ta bn thm i iu i vi ngi con gi xinh p. Nc da ti mt ca c ta ni ln h tun hon ca c ta rt tt
v khng c kh no trong t nhin li c th mang li cho mu da s ti mt v sc kho. Mu da cho chng ta bit rng
trong dng mu ca c ta khng c cht c hi. T i hm rng trng mut, cp mi mng, m tc dy mn v bng
cho chng ta bit rng tt c c nui dng y v hp l mi th sinh t trong t nhin. Mt thn hnh cn i n
nang v mt dng i nhp nhng uyn chuyn chng minh h thng c bp cn bng. Tt cc nhng iu ni trn
chng minh rng l mt c th hon m v di do sc sng. Qua nhng cng trnh nghin cu ngi ta thy rt nhiu
nhng c gi rt xinh p v ng yu trong s nhng c gi thuc nhng b tc cn sng nh thi tin s ang lao ng
trn cnh ng vn gi c nhng nt p trn. Cc c gi ny khng cn p dng bt c mt ch rn luyn g gi
cho thn hnh cn i v mnh mai. Cc nh chuyn mn khuyn chng ta ch cn nhng cuc i b vi mt phong thi ti
vui l c th tit kim c rt nhiu nhng chi ph cho s trang im m vn c th c c v p hp dn c v th xc
ln tm hn.
Chng ta cng cn ni i iu v mt v p bt ngun t mt cuc sng hnh phc. Chng ta bit rng hnh phc v
sc kho lun i i vi nhau. Ni chung th mt con ngi mnh kho thng l mt con ngi sung sng v ngc li.
Khi con ngi c nhng au bun th n khng ngon ming v s hot ng km hiu qu. Cuc sng hnh phc lun kch
thch s hot ng c hiu qu trong b my tun hon, b my h hp cng nh b my tiu ho. Nhng b my ny n
lt n li l nhng nhn t c v p ch thc. Sc kho v hnh phc lm cho nhng c gi tr nn hp dn v l
ngi bn i l tng. C s ca ci p l sinh hc. Cn nh rng s chy theo cc mt lin tc tuy c mt vi ci li
nhng ni chung ch l c may cho nhng c gi mong mun c mt v p ch thc.
Trong lnh vc ny vai tr ca nhng bc cha m c mt tm quan trng ng k. Tht l d hiu khi c mt b m t ho
v ngi con gi xinh p ca mnh nht l ngi con gi ny li ging b m. Nhng li l sai lm nu lm cho con gi mnh
tr thnh kiu ngo v sc p ca c. C lun mm ni n sc p ca con gi mnh s l mt bt cngg v thiu t nh i
vi mi ngi nht l vi nhng c b khng may v thiu nhan sc. l s thiu trch nhim ca cc b m ny khng ch
vi con ci nhng ngi hng xm v cn l thiu trch nhim vi chnh con ci mnh v s lm cho con ci mnh xa cch cc
bn khc, mt s cch bit khng ng c. Hn th na ci hi quan trng l lm cho con em mnh ngh rng ch cn c nhan
sc l c tt c m khng quan tm n vic rn luyn cho mnh nhng phm cht cn thit khc cho cuc sng sau ny.
Khng thiu g cc em xinh p tr thnh h hng ch v s lm ln ny ca cha m.
Cc nh chuyn mn cho rng con ngi l mt sinh vt a tnh. iu l hon ton ng. Nhng con ngi cng nh
mt s sinh vt khc cng ch trng cuc sng mt v mt chng (monogame). Nhng nh trn trnh by con ngi
cng chuyn t giai on a tnh tc giai on yu nhiu ngi sang giai on yu mt ngi.
bc vo giai on mt v mt chng con ngi phi tri qua mt s bc trung gian. Bc u tin con ngi phi
tri qua l th tnh yu lng mn thun tu. Ri mi n tnh yu ch thc c c trng bi s hp dn su sc v i
sng tnh dc. T con ngi tm kim nhng cuc hn nhn vi mt cn nh hon ton c lp vi ngi nh ca cha m.
Nc ta mt thi c truyn thng nhiu th h cng sng trong mt cn nh. Ngay trong trng hp ny th mi cp v chng
cng c ginh ring mt ni ring bit tu theo s rng hp ca ngi nh chung. Truyn thng ngy nay thay i rt
nhiu. Ni chung l nhng cp v chng tr lun mong mun c mt cn nh ring cho mnh d l lin k vi cn nh ca cha
m. Cc nh chuyn mn cho rng iu ni ln chc nng sinh hc ni con ngi v l mc ch thn thng ca cuc
i.
Nhiu cng trnh nghin cu cho chng ta bit rng mt em trai mi lm v mt em gi mi ba tui thng rt ght nhau
hay ng hn l thng khng c thin cm vi nhau khi gn nhau. V tui ny ch mt n hn cng thng lm cho cc
em gi kh chu. Nhng ch mt thi gian sau trong mt cuc i chi cc em thy yu nhau v tnh yu c t by. S
xc ng ny ln ti nh cao lm cho cc em m thao thc khng th no ng c. Khng lc no khng ngh n
nhau v lng trn y nim vui.
Ch t lu sau cc em li thy kh chu khi gn nhau v s khc gii, nhng v ngt tnh yu vn cn. Khi ngi cnh nhau
ni chung l cc em rt lng tng bn rn d vn mun t ra l nhng con ngi thng minh v lch lm.
Cc em thiu nin t giai on a tnh n giai on n tnh c c trng bng s thay i m vc trong ting ni
cng nh ngn ng ni chung. Sau l cc em yu.
Vo tui ny yu t cu thnh tnh yu l s tn th, hay ng hn l s tn sng, s sng i. Mt c gi khi cha yu ch
l mt c gi nht nht, nhng khi yu c ta tr nn d mn v c ngi yu mn m sng i. Ngi ta cng khng
hiu v sao c gi ny li tr nn hp dn c bit vi ngi bn trai trong khi li chng gy c n tng g vi nhng
ngi con tri khc. Tht l khng th tng tng ni nhiu khi c gi ny li hi mp v cu bn trai ca c li l mt cu
con trai mt y trng c. Vi nhng cp uyn ng th h l nhng con ngi hon m trn i ny. H bin c nhng mt
yu ca nhau thnh nhng ci ng yu nht trn i v mi phng din. Ngi ta c th nhn thy y din mo ca
mt thc t tng, ca mt quan nim v v p c v hnh thc cng nh v tinh thn m chng ta s bn k trong nhng
trang sau. Ngi ta thy y nh l mt s phn chiu nhng tnh cm cng nh nhng rung ng ca chnh cc em. Cc
em cha c kinh nghim g nhng trng thi tm hn cc em lm cho ton b th gii bin i theo. Cc em cm thy
ngi nh thc c tm hn cc em l ngi tuyt vi nht vi y nhng phm cht m cc em mong ch.
Th tnh yu lng mn ny cng ng thi ko theo mt s thiu ht g nn s mnh lit yu dn n ch tn t. L do
thc l n gin v cc em ch thy mt mu hng trong tnh yu, ch thy c v ngt. Cc em cha th hiu c rng tnh
yu c v ngt nhng cng c nhng gin hn, nhng xung t, thm ch c nhng au kh. V th khi nhng v ng ny xut
hin, cc em khng th chu ni, tr thnh au kh v t b tt c mi th nh n ng, hc hnh thm ch c s nghip. Tt
c nhng iu ni trn c nguy c dn cc em ri vo mt th bnh m ngi ta quen gi l bnh tng, bnh tht tnh
khng d g cha tr.
Trong giai on tnh yu lng mn ny cc em trai cng nh gi u c th tr thnh nhng ngi bn tm huyt cng
nh trc y vi cc bn cng gii. Cc em rt thch thay i cch nhn nhn cuc sng v thng tranh lun thng xuyn
bao gm c tng lai ca cc em. Cc em thch gi gm tm t tnh cm ca mnh vi cc bn thn tnh tm huyt. Nhng
thng thng th tnh cm ca cc em rt su lng v cng rt kh din t c bng li ni. V th cc em thng gi s im
lng.
Cc nh chuyn mn khng nh rng lc ny cha phi lc cc em quan tm n quan h tnh dc ngay c khi chng ta
thy cc em c nhng c ch sung s. S d nh vy v cc em quan nim rng tnh yu lng mn khng c g ging vi tnh
dc. Khng t cc em th l rng tnh yu lng mn ngn cn cc em ngh n nhng vn thuc i sng tnh dc
ngay c khi nhn thy ngi con gi thay qun o. y l thi k cc em coi tnh yu l ci g rt thun khit m khng th
dung tc c bng nhng quan h tnh dc. V vy cc em trai khng cho php mnh c m tng n nhng iu qu
dung tc i vi ngi yu ca mnh. Vi cc em y l mt tnh yu thnh thin v tinh khit. V th cc em trai lun ginh
cho ngi yu ca mnh s du dng v s tn trng. Vi cc em gi cng tng t, knh trng ngi bn trai ca mnh vi
nhng tnh cm thn thng nht khng tnh ton g.
Theo nhng nh chuyn mn th tnh yu lng mn ny th hin mt thi k rt t nhin ca tui chn mui. Mt cch
nghim chnh th thk ny nh cc nh chuyn mn gi l vui chi vi tnh yu chun b cho thi k ngi ta yu nhau
thc s ng vi phm tr yu. Tuy nhin cng khng nn ngh rng tt c cc em trai cng nh gi u tri qua giai on
ny. Cng nh nhng giai on trc ca s pht trin, tt c vn cn ph thuc mt phn vo hon cnh. Khuynh hng
vn c nhng s vic li c th th ny hay th khc. C th xy ra vi ngi ny nhng li khng xy ra vi ngi khc
v khng c iu kin.
Ngi ta tin hnh nhng cuc iu tra nhiu trng c c em trai v em gi cng hc chung th c bit rng vo
tui mi lm cc em thng c bn khc gii. Qua quan st ngi ta thng bt gp tng i ngi vi nhau tay trong tay
nhng ni vng v. Nhng khi hi cc em c ngh g n quan h tnh dc hay khng th cc em u rt ngc nhin v cu
hi .
Tha nhn s tn ti ca thi k tnh yu lng mn v c tng l rt cn thit v cn khng t nhng bc cha m cng
nh nh trng cn nghi ngi, s cc em lm nhng iu khng lnh mnh khi thy cc em c bn trai hay bn gi i sng
i vi nhau. Cc nh chuyn mn cho rng s ti t khng phi lc no cng c th xy ra nhng mt n cng khng
phi l tha v s phng trc vn hn l s vic khng mong mun xy ra. Cn nh rng vi mt s pht trin bnh
thng, cc em quan tm n vn tnh cm hn l vn tnh dc ca nhng ngi trng thnh.
Theo cc nh chuyn mn th thi k tnh yu khc gii l cc k c ngha v v cng qu gi. N gip cho cc em trai
cng nh cc em gi hiu c mt cch su sc hn so vi thi k a tnh, ng thi cng to cho cc em iu kin
chn la ngi bn i. Lc ny tnh yu c hng vo i tng duy nht nhng li cha nht thit phi dn n hn
nhn, thm ch cng khng nht thit dn n thi k tin hn nhn. y l thi k m mi ngi c trai cng nh gi cn c
quyn thay i trong s chn la. Thi k ny cng tng t nh thi k con ngi tin s, tnh bng hu c hng
vo mt ngi duy nht ch khng phi vi nhiu ngi. Cng vo thi k ny hnh thnh s lch lm gia cc bn khc gii
v cng l lc hnh thnh tnh cch, phm cht ca mi ngi.
 Song song vi s pht trin ni trn chng ta cn thy qu trnh pht trin v mt vn ho. Ngi ta chim ngng ngi
mnh yu. Ngi ta lun tm cch lm vui lng ngi yu cng nh tr thnh ngi m ngi yu mong ch. Cc em trai
cng nh gi hc cch n cn, c tnh kh tt v s lch lm. Tt c u mun t ra vi ngi khc mt din mo tuyt vi.
Bn cht ca s lch thip l nhm so snh vi ngi khc. Vo tui ny cc em trai bt u thch t im nh thch sa v
nh bng mng tay. Cc em gi quan tm n cch trang phc sao cho thnh sang trng, hp mt, hp th hiu nh l
nhng trang thit b v tinh thn. S chm cht cho bn thn thng c mi ngi nht l nhng ngi thn khuyn
khch v thng cm. l mt v d p v tnh cm gia nh.
Nhng cng tht l ng tic vo mt lc no trong cuc sng xut hin nhng vic i bi trong thi k din ra tnh
yu lng mn ny ca tui thiu nin. y l mt vn nhc nhi cho x hi cng nh cho gia nh. Trong nhng nm gn
y c khng t cc em vo la tui mi bn mi lm i vo nhng cuc phiu lu tnh dc. Theo nhng nh nghin
cu th y l vn kh nghim trng trong thi i ngy nay trn th gii cng nh nc ta hin nay. Ci kh l ngi ta
cha tm c cch khc phc tnh trng ny mt cch hiu qu, cng nh cha c mt kt lun xc ng vn . Ngi ta
t ra mt cu hi l liu nhng em sau khi lao vo con ng ti t ny th cuc sng gia nh ca cc em sau ny s ra
sao? Liu cc em c th thnh nhng ngi chng, ngi v, ngi cha, ngi m tt c hay khng? Li sng c s din
ra nh th no khi cc em c gia nh. iu s e do n u s bnh yn ca ci t m gia nh ca cc em? Mt thy
thuc c trch nhim sn sc cc em ny cho bit cc em ny ch quan tm n nhng vn khc. Nhng iu rn dy ch
nh l s diu ct. Khch sn, nh hng lun kch thch cc em. Vi cc em ny th nhng hnh vi i bi c xem nh l
hp mt. S chi bi lun cun ht cc em, c bit l nhng th vui xc tht. Vi mt s nhng em gi c xem l d di,
coi vic quan h tnh dc l chuyn bnh thng nh mi sinh hot khc v cng khng cn thc trch nhim g nh cc em
khc cng la tui hay cc em hn tui mnh. Vi cc em tri qua nhng cuc sng phiu lu tnh dc nhng khng c
nhng k nim m nt th cuc sng la i ca cc em sau ny cng t c nguy c hn. Nhng quan h tnh dc m cc em
tri qua c th l nhng kinh nghim tt cc em iu chnh cuc sng la i sau ny. iu ny c th gip cho cc em
trnh c nhng sinh hot tnh dc c hi.
trnh cho cc em ri vo nhng cuc phiu lu tnh dc nhiu ni thng t chc nhng cu lc b cc em c trai
ln gi c th cng vui chi lnh mnh vi nhau trn tinh thn ca nhng tnh yu lng mn ch thc. Cng qua sinh hot
trong cu lc b ngi ta bit c kh r qu trnh chuyn t thi k a tnh m mi em n nhiu bn khc gii sang
thi k n tnh ca tnh yu lng mn. Trong khi mt s em tham gia vo nhng tr chi chung c tnh x hi th mt s em
khc tm nhng gc ring tnh t. Cc nh chuyn mn cho rng vi tt c cc em trai cng gi li hnh thnh mt iu lut
khng thnh vn nhng rt r rng trong quan h tnh dc. Vi cc em gi mc ch m cc em quan tm l vn hn nhn
ch khng phi l nhng quan h tnh dc. Hn nhn y c th hin trn tt c cc gc c sinh hc cng nh nhng
mt khc hon chnh mt cch ton din nhn cch ca mnh.
Chng ta bit rng s pht trin cc em trai v gi l khng nh nhau c v phng din sinh l cng nh v cm xc.
iu li cn tu thuc vo tng em. Ni chung l cc em gi pht trin v chn mui sm hn cc em trai cng tui. iu
ni ln vo tui thiu nin tinh thn trch nhim ca cc em gi mnh hn cc em trai cng la tui. Bn cht ca vn
c mt ngha rt c gi tr nh l mt s d phng, bi v nhu cu tnh dc cc em trai cng nh gi lc ny kh bng bt.
i vi cc em trai th ch nh mt lm l qua nhng vi cc em gi th li c nguy c mang thai. V th lc ny cc em gi
thng ng nhng ngi con trai c trch nhim v thc m bo cho cc em s an ton, s che ch m cc em c nhu
cu. Cc em gi lc ny lun trong tm trng m cc nh chuyn mn gi l s pha trn nhng thc gic trong c c
nhng ci tru mn, s thng thn v s e thn. T to ra mt hnh nh nhng c gi thc s hp dn ng yu.
Theo cc nh chuyn mn th thi k n tnh l thi k c xem l thi k tnh yu ch thc. Khi ngi ta ni ri vo
tnh yu c ngha l mi yu t ca tnh yu nh tnh bn, s tn tm, s u ym, s che ch, nhng ham mun tnh dc v
s tn th c hng vo mt ngi yu duy nht. Khi yu cc em thiu nin khng cn ngh g khc ngoi ngi mnh
yu. Cc em trai tn th ngi con gi m mnh yu. Rt thch c bo v c gi thm ch c th chin u hoc hy sinh v
ngi yu ca mnh. Cc em gi cng vy. Cng tn th ngi yu, mun mang l cho ngi yu tht nhiu s u ym,
chim ngng sc mnh ca ngi yu v mong c con vi ngi mnh yu. Tnh yu chn chnh ny i khi tr thnh mt
th v k mang li mt s ngt ngo m chng c g c th so snh c. Th tnh yu thing ling i khi nh l mt th tn
gio trong cha nhiu iu b n vi la tui ny.
Nhng tng quan gia nhng yu t ca tnh yu thay i tu tng trng hp c th cng nh ty vo tng giai on.
Khi thnh v chng m cc nh chuyn mn gi l ngi bn tr th ny tr thnh tnh bn c mt vai tr v cng quan
trng. Nhng cuc hn nhn chn chnh ny thng l rt m mn v tt p v c hai u hiu c nhng mt mnh
cng nh nhng mt yu ca nhau.
Rt t nhin l nhu cu sinh l dn n s say sa tnh dc c mt v tr tri hn trong tnh yu nhng ngi trng
thnh v cng l mi quan tm t nhin. chnh l s quan tm n vic sinh sn ra ni ging. Nhng cng cn s an
ton, phng s thi qu ca tui tr.
Cng chnh t m ny sinh bn nng v tnh mu t. i sng cn bng trong gia nh v cuc sng gia nh ni
chung c mt vai tr v cng quan trng v chnh cuc sng gia nh ny l mi trng cho con ci chun b thc hin
nhim v x hi, cng nh m bo cho cuc sng vt cht cng nh tinh thn ca gia nh.
Vi nhiu c gi tr bn nnglm m v gia nh c tc dng kim sot tt nhng bn nng tnh dc. Cc c gi ny rt
thch c dn mi sc lc ca mnh lm ch ngi chng v t chi mi s thi qu v s rng n mt lc no ngi
chng khng cn yu qu h nh trc na. Nhiu ngi v tr thng tuyn b rng h thch c yu v ch mt mnh h
c yu. Cc b v tr ny mun m bo mt cch chc chn rng h c che ch v c mt tnh yu thng xuyn.
Trong kh nhiu trng hp nu nh h c quan h tnh dc trc hn nhn, ngi ta s khng cn thch th g n
nhng cuc ma gi tnh dc sau khi ci. Ngi ta tin chc rng nhng cuc phiu lu tnh dc ny s lm mt s bnh yn
trong cuc sng gia nh v c nguy c to ra mt s bt n cng nh nhng nh hng v tm hn cho nhng a con.
Tt c nhng iu ni trn chng minh rng v sao x hi vn minh ch trng cuc sng mt v mt chng, ngha l cuc
sng n tnh, d cho trong thc t vn cn nhng kh khn v nhiu chuyn phin toi.
Cc nh chuyn mn khng nh rng nhu cu c yu ngi con gi mnh hn rt nhiu ngi con trai. V th
ngi ta gii thch rng vic ngi con gi ngoi tnh c xem l nghim trng hn ngi con trai ngoi tnh. trnh c
iu ngi con gi phi thng c chnh mnh vi mt s kin tr bn b hn. T ny sinh mt th nh nguyn v o
c tnh dc. Ngha l ngi v khng c quan h vi bt c ngi n ng no ngoi chng mnh. Cn ngi n ng
li c php ly nhiu v nh tc l hin hnh ca nhiu ni trn th gii.
Chng ta nn nh rng khi tnh dc thc hin vai tr ca n th n l tng trng cho tnh yu v cng l cch th hin
tnh yu gia v chng v s sinh sn cng khng cn l iu kin na. Nhng mi rng buc ny va l sinh l li va l
tm hn lm tng s bn cht ca la i cng nh ca gia nh. Khi khng cn s ng thun t nguyn t bt c mt pha
no th tnh yu c nguy c b v. V th ngi ta cho rng quan h tnh dc trong hn nhn l v cng quan trng. Nhng
nhn t khc ca tnh yu nh tnh bn hay tinh thn bng hu vn lun gi mt v tr ng k trong tnh yu.
5. THI K HNH THNH THC H
Aristote tng khng nh rng s hnh thnh thc h l mt c tnh ca tui thiu nin nhng n c thc hin m
cha c kinh nghim. V th cc bc cha m thng nhc nh cc em rng: Khi cc con phi tm cho mnh mt tnh hung,
mt thn phn th cc con s li ri xung t. Mc cho nhng li nhc nh theo bt k mt l l no th cng khng th
ngn cn c khuynh hng ny khi cc em bc vo tui trng thnh. Bi v s hnh thnh thc h ny cc em tui
tr l cch t khng nh v pht trin tnh cch ngi ln tui ny.
S hnh thnh thc h ny cng xut hin trong cuc sng ca nhng ngi tin s nhng di mt hnh thc t
ngu bin hn. Mt vi nghi l vo tui dy th cng lm hnh thnh mt vi hnh thc t tng cc bn tr nh tng v
s trinh bch, v lng dng cm, v s bn b. chng minh cho sc mnh v tm hn cc em chu ng khng mt ting
rn la trc nhng s tn thng v th xc thc hin trong nghi l.
Trong thi c in ngi ta tm mi cch pht trin ni cc em s chu ng v s hy sinh, cng nh lng tn tu v
yu cu ca cng ng. nhiu ni trn th gii cc bn tr mi by, mi tm tui phi tuyn th trc n th thnh hay
bn th t tin l khng bao gi ri v kh, b ri bn chin hu v nguyn chin u n cng bo v nim tin thing
ling v nhng li ch ca cng ng d ch c mt mnh hay bn cnh nhng chin hu.
Trong thi k trung c thc h c n r trong thi k hip s m ni bt l tinh thn hy sinh v tinh thn phc v. T
by n mi bn tui bt u hc ngh theo chng trnh quy nh. Cc em c rn luyn th thao, m nhc cng nh
nhng thc hnh tn gio. Cc em cn c tip xc vi lch s cc hip s. T mi bn tui cc em tr thnh ngi
hu cc hip s. Nhim v ca ngi hu l lun bn cnh nhng hip s khi thng cng nh khi chin trn gip v
che ch cho ch. Cc em lun phi t ra l nhng con ngi dng cm, phc tng, ti gii. Cc em phi sn sng hy sinh cho
ng ch cng nh nhng tng ca chnh ng ch.
T hai mi mt tui cc em c th c phong nhn danh hiu hip s. Sau mt m cu nguyn cc em s tuyn th
tr thnh ngi hip s khn ngoan, dng cm, trung thnh, nhn i v cng bng, ngi i tin phong trong gio hi, mt
ngi lun bnh vc nhng ngi go ba cng nh nhng em m ci, ngi bo v cho ph n.
thc h gip cho cc em xut hin trn mt bnh din rt c ngha trong tui thiu nin. Nh chng ta bit trong
nhng nm u tt c nhng kh nng ca cc em c pht trin theo mt trt t nh. Vo tui thiu nin, nhng kh
nng c kt hp vi nhau v hng theo mt mc ch v duy nht. ng thi nhn cch cng tr nn hi ho v c
nhn c hnh thnh va trn bnh din sinh hc cng nh trn bnh din trit hc. Ngha l cc em tr thnh mt con
ngi trng thnh y .
Cng mt lc s thc tnh ca nhng thch th tnh dc tr nn v cng mnh m v mt ny th mt khc tr thnh mt
con ngi c tng r rt. Cng t lm ny sinh cc em nhng xung t trong tm hn cc em. Nhng xung t ny
cng nhiu nu ngi ta ginh cho cc em qu sm nhng thi quen phm ti trong lnh vc tnh dc. V th nhng nm
thng ca tui thiu nin thng tr thnh v ch do cuc u tranh thng xuyn gia nhng xung lc tnh dc vi nhng
gio hun ca x hi cng nh ca tn gio.
Tuy nhin chng ta cng phi tha nhn rng i sng tnh dc gia nhng ngi khc gii v thc h li bt ngun t
nhng ngun gc chung. Theo cc nh chuyn mn th ngun gc chung l nhu cu m cc em thiu nin cn chng
minh rng cc em l mt ngi no hay mt vt no cho cc em c b sung cho hon thin cng nh cho
cc em chng t kh nng ca mnh.
Mt ngi n ng cn tr cng nh mt c gi tr t th hin v phng din th cht cng nh tnh cm ca mnh vi
nhng ngi xung quanh m khng bn khon g n vic mnh hon thin hay cha. Nhng v thc h th li l vic rt
cn thit bi v s hi ho v nhn cch nh ra mc ch cng nh t tng. Chnh v th m giai on cui cng ca tui
thiu nin l giai on c nh du bng hai c trng chnh l i sng tnh dc vi ngi khc gii v s hnh thnh
thc h. C nhng chi tit rt ng c quan tm l phn ln nhng nh hng v tn gio xut hin tui mi su. Hin
tng ny hnh nh c hnh thnh ng vo lc cc em thiu nin mong mun g t bn ngoi gi tr hn chnh c nhn
cc em.
Cng t t tng ny, giai on cui cng ca tui thiu nin li thng ko theo nhiu iu m cc em khng tho mn.
Mt cch t vn tm hiu v chnh mnh, mt cm gic bt lc, thp hn v thiu an ton. S d nh vy l v cc em
thiu nin cm thy l cc em cn ngang bng vi tng ca mnh. S khng hi lng v chnh mnh ny c th lm ny
sinh ci m cc nh chuyn mn gi l thc phm ti v thng dn cc em n vi tn gio.
 thc h ny cn tn ti di mt hnh thc khc nh cho rng th gii l hon thin v mt ch ngha nhn o hon
ho. Nhng khi cc em nhn ra rng th gii khng nh cc em m tng th cc em s thy tht vng nh nhiu bn tr
tuyn b. Ngi ta cng thng gp thi nhng em thiu nin cho rng cuc sng i thng tht l bun t v cng
chng c hon ho nh cc em ngh. n gin ch v th gii thc ti khng mang n cho cc em nim vui nh s tng
tng ca cc em.
Vi cc em hnh phc th tng ca cc em thng thc t hn v cng d thc hin hn. Cc em thiu nin bao gi
cng mong mun c mt cuc sng trn y nim vui. Nu tnh hnh tri li s l s hoi nghi v km theo l nhng cn m
sng trong nhng gic chim bao.
Cc em thiu nin thng xem xt, nh gi ngi khc cng nh chnh mnh thng qua nhng tng. V vy chng ta
phi kin nhn ging gii cho cc em. Nu khng chng ta s phi ong u vi ci m Guedella gi l s cng u ph
phim ca nhng anh chng mi ln.
Ci m cc em thiu nin biu hin l nhng quan nim ch khng phi l s xc tn bi v nhng khuynh hng ca cc
em ch c xy dng bng kinh nghim. Nu nh nhng nim ca cc em lm cho chng ta cm thy c on th do
nhng kin o c bt ngun t nhng tnh cm, nhng cm gic thiu an ton m thng l do nhng tht bi ca ngi
khc nh hng n cc em hn l ca chnh cc em. S khng hi lng tri dy trong cc em l do ngi khc v th gii
ch l nhng phn chiu trong tm tng ca cc em. Cc em tm kim mt v tr l tng ch c hon bnh v trt t khc vi
nhng ci m cc em thy trong tm tng ca cc em.
c thc tt hn v nhng vn v cng thc ho nhng quan nim ca mnh, tt c cc em vo tui ny thng
tp hp li vi nhau. Cc nhm ny c dng dp nh l mt t chc khc vi cc nhm trong thi k dy th ch bn b duy
nht vi ngi th lnh hay vi nhng thnh vin khc trong bng nhm. S rng buc trong t chc mi ny l chn l, s
cng bng v lng nhn i.
Tuy nhin cc em thiu nin rt thch bo v nhng kin ring v sn sng chng li nhng kin ngi khc.
Nhng cuc tranh lun ny ca cc em c din ra ti gia nh hay nhng ni t hp cn c khuyn khch. Cch tt
nht lm cho nhng nim c sng t l cch c cho cc em t th hin. Cng nh th cch tt nht tr htnh
mt ngi trng thnh c tng r rng l c cho nhng tng c kim chng bi ngi khc c th iu
chnh nhng mt thiu hp l.
Vn m chng ta quan tm khng phi l ni dung nhng tng ca cc em. Theo cc nh chuyn mn th ci quan
trng hn l nhng suy t ca chnh cc em v c th hin theo cch ca tng em. Cho d cn nhiu thiu st nhng ci
quan trng hn l nhng tng m cc em tm c.
Vi cc em thiu nin khng phi ci g cng nht nht phi nghim chnh. Nhiu bc cha m thng cho rng cc em s
em thc hin ngay nhng tng v chnh tr x hi ca cc em. S thc th khng phi nh vy, v y ch l thi k th
nghim m cc em phi n lc cng thc ho v tui thiu nin cha phi l nhng ngi trng thnh thc s. Cc em
cn trong qu trnh tr thnh ngi ln m thi. Ci quan trng m cc bc cha m cn quan tm l nhng vn c
phi chnh cc em khm ph ra hay khng. Nn gio dc ca nhiu ni trn th gii cng nh nc ta l ch quan tm n
vic cc em c c tm bng vi bt c gi no. Vic hc tp ca cc em c mt tm bng cng l iu khng th trnh
c nhng vi nhng quan nim hin i th ci quan trng hn l thc s c mt kh nng khm ph, pht minh mt cch
c lp v c hiu qu. V vy mc ch hng u ca s nghip gio dc l pht trin mt cch ton din nhn cch ca cc
em. Vi cch gio dc nhi nht kin thc trong nhiu trng hc hin nay s dn n nguy c lm cho cc em bt lc trc
cuc sng mun mu mun v hin nay. Vic khuyn khch hc tp vi nhng hc bng cc loi l rt cn thit. Nhng s
khuyn khch ny c thc hin theo nhng chun mc nh th no li l vn nhc nhi ca x hi cng nh ca nhng
ngi c lng tri. S khuyn khch v s u t khng ng yu ca ca t nc cng nh yu cu ca thi i khng ch
gy ra lng ph m cn c hi rt ln cho x hi sau ny. Mt t nc m nhng v tr trng i li nm trong tay nhng
ngi khng kh nng khm ph, pht minh th ch lun chy theo thin h ch ng ni g n ui kp v vt ln trn thin
h. Nu mt nn gio dc b thng mi ho theo ngha xu, theo ngha bng tht em bn cho nhng ngi khng c
nng lc v phm cht m chng ta yu cu. Nhng d sao cng phi tha nhn l trn th gii thiu g ni vn thng mi
ho gio dc theo ngha bn bng thc s cho nhng ngi xng ng v nhng nc t bn th c g khng phi l hng
ho. Ch c iu hng ho l hng ho thc c em bn cho nhng ngi tng xng vi mt ci gi tng xng. Kinh
t hng ho lun c hai mt, mt tch cc v mt tiu cc. V th chng ta mi ch trng thc hin nn kinh t th trng, tc
nn kinh t hng ho, tn dng mt tch cc ca n, nhng phi trit tiu mt tiu cc mi hy vng mang li hiu qu cho
t nc. Tm li mun c nhng sn phm gio dc p ng c nhu cu pht trin ca t nc trong iu kin ca
cuc cch mng khoa hc v k thut hin nay th s u t ca x hi cng nh ca ngi hc phi ng hng. C nh
vy chng ta mi hy vng c nhng sn phm gio dc c cht lng cao ph hp vi mc ch m chng ta ra ch
khng phi l nhng tm bng khng c g ph hp vi con ngi c bng. S u t ny khng ch l tin m l s n lc to
ln ca nh trng cng nh ca ngi hc, v tin khng lm nn thin ti. Tin c th mua c ti nng nhng tin khng
lm ra ti nng, c bit l thin ti, v khi gi l thin ti th ng nhin l phi bao gm ca ti v c. Mt ngi c ti
cha chc c c v h c th bn mnh cho ngi c tin. Cn nhng ngi thc s c ti nng li c c nhng h cha
thc s l thin ti cng khng t. Nhng l thin ti th thi i no cng ch suy tn nhng ngi va c ti cao li va
c c rng. Vi nhng ngi nh vy th ng tin v dang vng lm sao c th mua chuc c h, cng nh lm nn h.

VI- NHNG VN CN CH
Cc nh chuyn mn u khng nh rng tui thiu nin c coi nh l thi k m cuc sng khng th trnh khi
nhng ri lon. Thm ch ngi ta cn gi l thi k thiu s cn bng ca tui thiu nin hnh nh l tui thiu nin li rn
cn s thiu cn bng ny. Tuy nhin nhng em t khi s sinh c nui dng chu o trong mt mi trng lnh mnh
c th d dng vt qua giai on ny m khng c nhng s ri lon cng nh s thiu cn bng no. Thm ch ngi ta
cn cho rng nhng em ny cn t gp nguy c hn nhng tr s sinh khi mc rng. Vi nhng em ny nhng s ri lon
trong thi k thiu nin cn him hn l thi k tr con. y c hai l do gii thch: mt l v sinh l, hai l v tm l.
Trc ht chng ta cn nh rng vo tui ny cc c quan ni tng din ra mt s bin i rt nhanh nn lm xut hin
s mt cn bng tuyn ni tit (endocrinien) v ngi ta gi l s mt cn bng v tnh kh. Tnh kh chu s tc ng ca
nhng c quan sinh l i vi i sng tinh thn cng nh nhng cm xc. Trng hp nghim trng c th dn n ci m
cc nh chuyn mn gi l cn in ca tui thiu nin (folie adolescente). Nhng cng phi ni rng cn kh nhiu nhng
s ri lon nh khc cng bt ngun t ngun gc ni trn. V nh s pht trin v th cht dn n nhng s pht trin tinh
thn, v tr tu v ngc li. Trong tt c nhng trng hp ni trn u c th dn n vic mt cn bng.
L do th hai li thuc v trt t tm l. Chng ta c th nu mt trng hp trong nhng trng hp thuc loi ny, nh
s chm dt nhng h o do c mt thc mnh m.
S mt cn bng ca tui thiu nin nhiu khi cn do nhng xung lc nn tng nh tnh hay gy chuyn v bn nng tnh
dc c pht trin qu nhanh nn n thot khi s kim sot ca c nhn.
S khng th kim sot ny c th l do nhiu yu t. Trc ht l do s mt cn bng v sinh l nh chng ta ni ti.
Tip n l s thiu vng ca s t k lut. Thng thng n thng xy ra vi cc em c li sng bung th khng bao gi
tun theo mt quy nh no. Cng c th cc bc cha m cha lm gng cho cc em hiu th no l t lm ch bn thn. V
th ngi ta cho rng cn phi c mt cht k lut khi cc em cn nh v iu ch c li cho cc em sau ny. Li tuyn b
thc l xc ng. Nhng chng ta cng nn nh rng vic thiu k lut khng phi l nguyn nhn duy nht gy nn
nhng ri lon ca tui thiu nin. iu c chng minh ngc li. Chng ta c th bt gp nhiu trng hp nhng
s ni lon ca cc em thiu nin li ri vo nhng em thng phi sng trong mt ch k lut qu h khc v bt hp l.
V th khi cc em ny c mt cht t do l cc em lm lon v ht tung mi lut l bt k l nh th no.
Nhng tri li nu cc bc cha m lun km cp cc em bng tt c nhng quyt nh ca mnh, buc cc em ch cn bit
vng li. T lm cho cc em khng th pht trin c nhng nng lc t quyt nh ly. Khi vo i lm vic hay
khi ri gia nh bc vo trng i hc cc em s khng th t xoay s c sng t lp. Cc em ny s mt ch v
cng khng cn nhn cch vng vng. Cc em khng cn kh nng s dng s t do mi m ny v kt cc s l mt
cuc sng ti t. T ch chu s chi phi hon ton ca cha m, n nay cc em chu s chi phi hon ton ca nhng bn
b, ca ngi khc.
iu quan trng khc m chng ta nn nh l s mt cn bng ca tui thiu nin l t nhng mc cm c nh hnh
ko di sut thi k th u. n tui thiu nin nhng mc cm ny c dp tri dy. iu thc l d hiu. Sau tui dy
th, nhng xung lc ca cc em tr nn mnh lit. Mt khc nhng ni bun c, nhng s e nt tng b dn nn nay
khng cn sc chu ng. Kt cc l nhng xung lc b dn nn vng dy. Nu nhng s e nt bin mt th s dn
nn cng vn c th xut hin ra bn ngoi. Tuy nhin cng c nhng s p buc, nhng s dn nn c mt i theo thi
gian. Gi s rng trong tui u th nhng dn nn v bn nng tnh dc cng bn nng hay gy chuyn tn ti v cc em
sng trong nhiu nm nh l mt a tr ngoan ngon, hin lnh, d bo. Nhng nay vo tui thiu nin nhng xung t
trc kia li ni ln v nhng xung lc li n ra nh mt ngn ni la m ngi ta yn ch l n khng cn tn ti na. Trong
trng hp ny a tr ngoan ngon mt thi bin i tng ngy tr thnh mt em thiu nin bt tr khng th kim sot ni
v mi li khuyn cng nh mi nh hng tt u l v ngha.
Trong trng hp ny s xung t tn ti di hnh thc mt loi bnh tm thn trm ut. Nhng lo s ngy xa lm thc
tnh nhng xung lc b cm on tr nn rt mnh. Lc ny cc em khng cn bit nhng g s n v n t u vi bt c
mt i tng no. Cc em lo s c vic ra khi nh, s mi ci em gp. Ci s ny li bt ngun t chnh nhng xung lc
mun ph phch ca cc em.
Vi cc em gi cng tng t. Khi cc em c thc v nhng xung lc tnh dc th cc em lun cm thy nh l mt ti li
v tm mi cch kim ch bng nhng hnh vi kh hiu nh lun ra tay d tay vn sch, xp t c t ch ny sang
ch khc m chng c l do g, hoc mm lm bm nhng cu cu khn vu v. Nu nh cc em c nhu cu s vut ve, u
ym th cc em s quay tr li thi k b t. T d c th dn n nhng au kh hay mt chng bnh m cc nh chuyn
mn gi l bnh lon thn kinh (maladie hystrique). Nhng s ri lon ny thng rt ph bin cc em thiu nin. Thng
thng th nhng ri lon ny cng qua i nu cc em ly li c lng tin. Nhng ni chung th vn cn c mt s iu tr
ca nhng thy thuc chuyn ngnh v tm thn.
Tuy nhin ngi ta vn c th p dng mt s phng nga trnh bt nhng kh khn phc tp c th. V dc trong
trng hp cc em khng nhng bin php cn thit th hin mt cch hp l nhng xung lc t nhin vn c ca
mnh. Trong trng hp ny nhng xung lc c khuynh hng th hin mt cch khng bnh thng.
V th cc bc cha m cn phi bit rng con em mnh tui dy th l tui m cc em rt mun c c lp trong mt
phm vi kh rng. Cc em rt mun thc hin nhng iu m cc em chn v t quyt nh ly mi vn . Nu cc bc
cha m c mun tham d vo bt c vic g ca cc em ngay c nhng vic bnh thng nht ca tui ang ln vi nhng
mnh lnh c tnh cch p t th s lm cho cc em ni lon. S ni lon ny li rt l t nhin trong nhng trng hp c
nhiu p t ti mc lm cc em khng th chu ni. Lc ny s p t k lut vi cc em l khng thch hp, v vic gio dc
tnh k lut phi c thc hin sm hn nhiu ngay t nm u ca tui th. Vn l lm th no cho cc em thc hin
k lut mt cch t gic c th thch nghi vi cuc sng cng nh hon thnh trch nhim ca chnh cc em.
Nhiu bc cha m thng khng th no an tm khi thy con em mnh khng cn thch nhng s quan tm nh ngy cn
b t. Cc bc cha m ny qun mt rng vai tr ca mnh trong cuc sng ca cc em l chun b v mi mt cho cc em.
Nu lm khc i s lm cho cc em mt tnh c lp trong s pht trin, nh c u ym cc em nh khi cc em cn b t,
hoc c dng nh hng ca mnh lm cho cc em khng cn ch no c th th hin ch hng ca cc em.
Theo cc nh chuyn mn th vi cc em thiu nin ci kh nht l cc em thiu nhng li khuyn xc ng v cc em
ang thc s l ngi ln nn nhng li khuyn c tnh cht hng dn l v cng cn thit. Ni bn khon ln nht ca
thi i ngy nay l cc em ny phi i mt vi khng bit bao nhin vn phc tp nh cng vic, ngh nghip, chuyn
yu ng, nhng xung lc ni ti cng nh nhng tho mn c nhn. Trong khi th cc bc cha m li khng mang n
cho cc em nhng li khuyn b ch v thng l do nhng quan nim khc nhau v gio dc. Ni chung th cc bc cha m
khng mn m g cho lm khi con ci h xin kin h v nhiu vn khc nhau m ch mun mnh l ngi quyt nh cui
cng.
Chng ta c th khng nh c rng nu tnh hnh trn c din ra ngy cng nghim trng th cc em s chng cn dm
trng cy g cha m chng v chng s i xin nhng li khuyn nhng ngi m chng tin cy. Hoc nghim trng hn l
cc em s ri vo chng bnh tm thn bt ngun t kinh nghim (cha m khng p ng) bn thn.
Nhng hnh vi ti li bt ngun t nhng tnh cch b ri lon nh ni di, n cp, c hnh vi tn nhn, nht nht, li
bing, ghen tung, kiu ngo u l nhng chng tt rt ph bin tui thiu nin khi cc em mun c c lp.
Vy th nguyn nhn ca nhng chng tt ny bt ngun t u v chng ta s x l nh th no.
Thng thng th nguyn nhn ca nhng hnh vi ni trn thuc v c tnh nn chng ta tu tng em m c cch gii
quyt khc nhau. Ngoi ra cn phi tnh n tng hon cnh nh s ngho i, ni n chn nhch nhc hoc gp qu
nhiu chuyn bun phin t trong gia nh n ngoi x hi cng cn nhng gii php khc nhau cho thch hp, phi thu
tnh t l v nhng sai lm ny l sai lm ca tui ang ln thng l khng c thc r rng.
Chng ta c th nu mt vi v d thng thng m chng ta lun gp trong qu trnh nui dy con ci.
Loi th nht m chng ta gi l nhng li lm ngu nhin t pht, ngy th.
Mt em no ly chic bt ca ngi bn ch vui a, mt em khc khi i d ngoi cht mt cnh cy ca dn
lm ct dng cng lu Cc em c th khng nht thit phi lm nh vy nhng v thiu suy xt nn hnh ng nh th.
Cc em lm nh vy khng phi v tham lam hay vi mc ch xu di gc x hi hc. V th khng nh hng g n s
lnh mnh v tm hn. iu khng c g l xu nhng tt hn l khng nn phm phi. Trong iu kin sng thnh ph
thiu sn cho cc em chi nn cc em phi bng ngay trn lng ng. l vi phm lut giao thng, khng nn khuyn
khch nhng cc em khng phi l nhng ngi xu nhm ph hoi trt t x hi nh nhng tn du th du thc. Chng ta
bit rng khng thiu g cc em la tui ny phm phi mt iu khng hay m ch v thiu hiu bit thm ch cng khng
hiu c vic lm ca mnh. Trong nhng trng hp ny nu gii quyt mt cch khng cng bng hoc qu nghim khc
c th dn cc em i su vo con ng ti phm thc th.
Nguyn nhn th hai dn n nhng sai lm tui thiu nin l do tnh kh, tc nhng lch lc v phng din sinh l
thun tu m khng phi tm l. Chng ta cn bit rng mi s dao ng v tinh thn u l nhng ri lon c ngun gc sinh
l. Mt ngi au kh, bun ru thng khng kh nng phn bit c iu thin cng nh iu c. Nhng ngi trong
tnh trng nh trn nu c iu kin h sn sng ly ca bn mt ci g trong ti bn. Cc nh chuyn mn cn qu
quyt rng cc em vo tui hnh kinh v ng vo lc hnh kinh thng mt thng bng nn rt d ly cp mt ci g ca
ngi khc d cho ci chng gi tr bao nhiu hoc b nh i. Qua nhiu cng trnh nghin cu ngi ta nhn ra rng
cc em b mt mi, thiu ng, thiu n thng hay ni khng bi v cc em nay khng th t kim sot c mnh. Chng ta
phi ni ti kha cnh ny l v cc bc cha m cng nh nh trng x s bt cng vi cc em gp hon cnh trn v khng
bit rng trng thi sinh l ny c nh hng kh r n hnh vi.
Ni n tnh kh l ni n trng thi tinh thn c quyt nh bi trng thi sinh l. Ngi ta cn gi tnh kh y l sc
kh. V d mt em nh no c th c sc kh cu bn hay du dng, d thng. Vi nhng em c tnh kh hay sc kh cu
bn hay ni khng rt d phm nhng hnh vi sai tri. Cc nh chuyn mn cho rng nhng ri lon v sinh l ny phi c
gii quyt bng cch phc hi s cn bng v sinh l.
Cc em thiu nin cng thng phm phi nhng li lm rt n gin nh ly cp ch v em thiu mt tng v lun l.
Nu nh ngi ta khng gip cho cc em ny hiu th no l lun l, l k lut. Cng nh nu nh ngi ta cha bao gi ni
vi cc em ci g l phi, ci g l tri. Nu nh em li c mt ngi cha khng thc th v mt b m c on. Hoc cng c
th cha m cc em ly d nhau hay khng thun ho. Tt c nhng iu ni trn c th dn cc em n di tr, n cp v
tn nhn vi mi ngi mt cch t nhin. Nhiu khi cc em ny lp cp ch v mun th, thch th m khng hiu v sao.
Nhng khi cc em ny thy l mt nhu cu l lc tnh nt ca cc em thay i. y khng phi l mt bnh theo ngha
en ca danh t v em khng h m. Vi cc em thuc loi ny th iu cn thit l chng ta phi gio dc cho cc em v lun
l, v phi tri Trong nhiu trng hp th cch thay i mi trng sng l cch tt hn c. To iu kin cc em c dp
giao du vi cc bn tt trong mt t chc m bo. Khi s th qu nghim trng m mi phng php c p dng
nhng khng hiu qu th mi phi s dng nhng hnh pht khc nhau.
Mt loi li lm khc c gi l nhng li lm do phn ng. Nhng li lm ny l cc k quan trng v do s hiu lm v
lun c gii quyt khng tho ng. Ngi ta thng cho rng y ch l nhng li lm n gin. Mt v d ngi ta
thng thy nhng em ba, bn tui trc vic m chng sinh em b. Cc em ny thng c mc cm l b b ri v chng
i n kt lun l chng cn ai yu chng na. T chng phn ng li bng cch t ra bt cn tt c. Chng p ph, i
x khng thn thin vi a em mi sinh. Nhng a tr ny tr nn xc xc, rt kh chu, khng cn g c. Cc nh
chuyn mn gi l hnh vi chng li x hi (anti - social). Chng tr thnh nhng a tr m khng ai c th chu ni.
Ngi ta gi l mt s phn ng. c c tnh yu ca mi ngi chng tm cch i lp li vi mi ngi. Trong
trng hp ny mi s trng pht u v ch v ch lm tng thm s bt mn ca cc em. Mt s em tr thnh bt tr
khng hy vng c th sa cha c do vic p dng qu nhiu hnh pht. Cc em ny tr nn khng th kim sot c.
Phng php sa cha tt nht l phi tm ra ci ngun gc ca s phn ng v nh vo ci gc ny m trong trng hp
nu trn l tnh yu thng i vi cc em. Vn l khng nn ch cn c vo nhng th hin b ngoi ca nhng phn
ng. V nh mt em trai no t ra kiu ngo gy s ch ca mi ngi. Ci biu hin b ngoi ny v thc cht li l
mc cm b thua km. T ra kiu ngo ch nhm ly li v tr ca mnh thot ra khi cnh b xem thng. Hnh ng nh
vy th ci tt chng c m ci xu li gia tng.
Cui cng l nhng li lm do cc chng bnh tm thn gy ra. V nh vi mt em b khng chu vng li v chng ta phi
dng hnh pht buc em phi tun theo. V s b trng pht cc em ny dn p tnh ng ngnh hay ng hn l em
du kn d c coi l mt a tr hin lnh. T hnh thnh mt mc cm v thc trong tm hn em. n tui thiu nin
khi em c sng c lp nhiu hn v t s st hn th c th dn em n mt li lm no nh n cp chng hn. Lc
cc bc cha m cng nh nh trng mi nhn ra rng cu b c coi l ngoan ngon kia li l k cm u mt nhm
nhng a c bit trong m hc sinh chuyn i ly cp vt. Mi ngi khng hiu v sao em ny li hnh ng nh vy.
Chnh em cng khng hiu ni nhng vic lm sai trai ca mnh. Em ny cng khng thch th g nhng ci m bn em ly cp
c. Khi vic b v l em ny thy thc s xu h v t ra rt n hn v nhng hnh vi sai tri ca mnh. T em tm mi
cch thanh minh vi mi ngi v rt vui v nhn hnh pht v mong c mi ngi gip .
Vic chn on trng thi ny tng i d dng bi v nhng nhn t bnh thng ca chnh ch th nh ngi ta
thng ni: ti khng ngh rng em li c th lm th. Nhng hnh vi sai lm nh vy lm cho cc bc cha m cng nh
nh trng ngc nhin.
Trong trng hp ny tm phn hc l phng tin c tc dng rt c lc. V chnh mn hc ny c y kh nng lm
sng t nguyn nhn dn n nhng sai phm trn. V th cha tr trng hp ny chng ta cn c c s hp tc ca
ch th v chng ta s d dng thu c kt qu nh mong mun.
Tm phn hc cng c th iu tr c kt qu nhng trng hp phm sai lm do phn ng nh ni trn. Tuy nhin
iu tr nhng sai phm do phn ng li kh hn nhiu v ch th lun mun gy chuyn. V th nhng em ny thng
cng khng sung sng g. V vy vn quan trng hng u l phi lm th no chim cho c lng tin ca cc em.
ng thi phi lm cho cc em nhn ra vn . Khi cc em c th tin hnh t l gii, phn tch v kt qu l rt ng
khch l.
Trong trng hp may mn nu nhng ri lon biu hin sm th b m l ngi u tin d dng pht hin ra ngun gc
thc s ca tnh trng ri lon ny ca con em mnh. Do ngi m c th nhanh chng khc phc thi khng cng bng
ca mnh vi cc em v thay vo l mang li cho cc em tnh yu thng thc s m cc em ang c nhu cu. Lc u c
th cc em ny t chi tnh cm ca ngi m th ngi m cng nh nhng ngi khc trong gia nh cng nh nh trng
vn phi lm cho cc em thy rng mi ngi rt thng yu cc em nh tan s nghi ng ban u.
Bi hc rt ra trong vic gip cc em phm sai lm d di dng no v ngun gc t u l khng nn ch p dng mt
bin php duy nht. D cho l bin php k lut tht nghim hay ch bng tnh yu n thun hay ch bng nhng iu kin
sng tt hn v n vui chi. Nhng bin php ny nu ch c p dng ring bit th cng kh m c kt qu nh mong
mun. Ni mt cch c th, tm ra ngun gc ch thc ca li lm v t c nhng bin php khc nhau cho ph hp vi
tnh hnh c th.
Trong nhng trng hp gp nhiu may mn nhng kh khn trong vic iu tr c th c cc bc cha m v nh
trng t lo liu c nhng vi iu kin l mi vn thc s r rng m gia nh v nh trng nm c chc
chn. Ngi ta khng th bt c lc no h thy con mnh c sai lm l tc tc i tm thy thuc. Cho nn iu quan trng l
phi phn bit cho c nhng loi sai lm khc nhau trnh nhng s hp tp khng cn thit v vic nh s gip ca
thy thuc ch trong gii hn khi tht l cn thit.
V th chng ta cn bit th no l bnh thn kinh ni chung v bnh tm thn ni ring. Trong cng trnh ny chng ta
khng i su vo cc chng bnh tm thn cng nh cc chng bnh thn kinh iu tr v trnh nhng bnh . Nhng d
sao chng ta cng cn bit i iu v nhng chng bnh ny trn nhng nt chung nht v cn thit nht v mt s ri lon
c tnh cht bnh l. t ra th chng ta cng cn bit th no l bnh thn kinh ni chung v bnh tm thn ni ring, c ch
hot ng ca chng v nhng nguyn nhn dn n nhng chng bnh ny.
ng v mt c ch hot ng ca nhng loi bnh ny th y l s thiu vng vai tr ca thc trong hnh vi. L s
tch ri mt vi vng ca i sng tinh thn ra khi nhng vng cn li.
Ngun gc ca s tch ri ny l do mt c sc nh nh tm l hc Janet khng nh hoc l s dn p nh Freud
qu quyt v y l trng hp ph bin hn c. Ni dn p l ni n s dn p nhng g khng ph hp vi nhn cch
ca chng ta d cho ci l nhng kht khao chy bng m chng ta thm mun. Nhng vng b dn nn v b tch ri hnh
thnh ci m chng ta gi l nhng mc cm.
Vy th mc cm l g? Mc cm ch n gin l nhng kinh nghim qua do khng cn ph hp vi phn cn li ca
nhn cch nn b dn nn v tch ri khi nhng phn cn li nh trn ni.
Nhng cn nh rng nhng ci b dn nn , nhng mc cm li rt nng ng v lun tm cch th hin ra bn ngoi
thng qua nhng triu chng ca bnh thn kinh ni chung v bnh tm thn ni ring. Khi tch ri ra, nhng triu chng
ny lm t lit v ri lon h thn kinh v nh lm cho ch th lun phi c mt hnh vi g nh s m ci ny ci kia m
chng c mt mc ch no r rt. Ngha l s m ch s m vi bt k mt vt g m h bt gp. Tm li hnh vi ny
thot ra khi s kim sot ca thc. Freud gi l nhng hnh vi v thc. y l trng hp ca mt s em nh lun phi
lm mt ci g trong gi hc, khng chu nghe li thy c gio. Khi b pht phi ra ng ca lp cc em vn tip tc p
g hay nm nhng hn si gy ra ting ng m khng c mt mc ch no. Nhng hnh vi c th hin mt cch t
nhin, mt cch v thc. Bn thn em khng th kim sot c hnh vi ca mnh dnh m chng ta cng khng th
lm g c vi bt c mt s can ngn no. Nhng nh chuyn mn cho rng gp trng hp ny th cch tt nht l c
cc em ny trong lp nh cc nh chuyn mn gi l trong vng hot ng ca thc. Hnh vi ny khng thuc phm vi
ca vn v lun l m l bnh l bi v nhng mc cm tm thn ny vt qua khi vng kim sot ca thc, ca
ch. Tm li ngi ta khng th lm g c vi mt ngi ang b ri lon v tinh thn m y l mt thn kinh, mt tm
thn.
y l mt con ngi mang bnh thc s ch khng ch l nhng ri lon thng thng. thc ni chung v ch ni
ring chng cn kh nng g kim sot nhng ri lon thuc loi ny. V th tht l v ch nu chng ta gii thch cho cc
em l cn phi lm th ny hay th kia khi m s m nh lm cho cc em mt kh nng phn bit u l phi u l tri.
Thm ch cc em mt lc no cng hiu c i iu trong nhng li gii thch nhng cng chng gip g c cho cc
em. V th trong trng hp nh th ny th khng cn cch no khc l nh s gip sc ca nhng thy thuc chuyn
ngnh tm thn hc. Cc nh tm l hc u nht tr rng phng php iu tr ng tin cy nht l phng php tm phn
hc do Freud sng to i vi nhng chng bnh khc nhau v tm thn do ci v thc b dn nn qu sc gy ra. Tuy nhin
tm cho ra b dn nn qu sc gy ra. Tuy nhin tm cho ra ci v thc b dn nn l g l c mt cng trnh i hi
khc nhiu cng sc ca ngi thy thuc chuyn khoa, ca ngi bnh cng nh ca nhng ngi trong gia nh, v ca
x hi. Nh phng php tm phn (xin c trong Freud v tm phn hc ca cng tc gi) chng ta mi tm ra c ci
nguyn nhn chnh y con ngi ri vo bnh hon. Ch c nh vy chng ta mi hy vng gip cho ngi bnh thot khi
chng bnh lm cho h b t lit hon ton khng cn kh nng hot ng bnh thng na. N khng ch lm hu hoi
tinh thn h m cn lm cho th xc ca h cng b suy kit dn i n ch khng cn kh nng hot ng c hiu qu trong
mi lnh vc ca i sng.
Vy th nguyn nhn c th dn n nhng bnh thn kinh ni chung v bnh tm thn ni ring l g? i vi cc em m
chng ta ang bn n y th nguyn nhn c cc nh chuyn mn gi l tnh cm mt an ton. Tnh cm mt an
ton ny (sentiment dinscurit) bt ngun t tnh yu ca ngi m i vi a con c vn g khng n. Tnh cm
mt an ton ny c biu hin di mt hnh thc chung nht l s kht khao tnh yu thng (dsir daffection). Chng ta
bit rng nh nhiu ln ni trong nhng phn trn l tr em lun c nhu cu tnh mu t v s che ch. S d nh vy l v
cc em cn bt lc trong mi hon cnh sng khi cn nh. Nhu cu tnh mu t v s che ch ny tr thnh bn nng ca tt
c nhng loi vt cng nh con ngi.
Qua nhiu cng trnh nghin cu, cc nh khoa hc u khng nh rng tt c cc em c thng yu v c che ch
t khi cn nh u c y nhng iu kin c lng t tin cao vt ln trn mi kh khn trong cuc sng sau ny v
cc em bit rng cc em lun c s che ch v gip ca mi ngi nht l ca ngi m v nhng ngi thn trong
gia nh. Cc em ny dm phiu lu khm ph trong mt mi trng an ton. T cng gip cho cc em ny d dng thch
nghi vi cuc sng, c tnh cm vi mi ngi, rt d ho hp v s c mt cuc sng hnh phc sau ny. Khng nhng th
cc em ny cn d hc hi c nhng ci tch cc nhng ngi m em yu mn, d tip thu c nhng t tng lnh
mnh gip cho cc em sng tt hn trong i sng gia nh cng nh x hi trong qu trnh sng sau ny.
Nu khng c tnh yu v s che ch, cc em lun cm thy cuc sng thiu an ton v s mt lng tin chnh mnh cng
nh vi nhng ngi khc. Cc em s tr thnh nhng con ngi nht nht thiu s cm thng v rt kh hiu. Nhng kinh
nghim sng trc kia lm cho cc em s mi ci v khng dm mnh dn th hin nhng kh nngca mnh m nhng
kh nng nyli rt cn cho cuc sng tng lai. Khi m cc em khng c hng nhng tnh cm cn thit th cc em cng
kh c tnh cm vi nhng ngi khc. Cc em s tr thnh nhng con ngi c mt cuc sng khp kn vi chnh mnh
cng nh vi tt c nhng ngi xung quanh v th cc em ny rt kh c kh nng ho mnh vo cuc sng chung. Trong
khi chnh cuc sng chung ny s gip cho cc em hon thin nhn cch ca mnh trong s pht trin ton din v hi
ho. Cui cng th cc em ny kh c th nh hnh c tng ca mnh cng nh xc nh c mc ch cuc sng ni
chung cng nh nhng mc tiu n gin nht. V th nhng em ny tuy trn di mi tui nhng vn cn nh mt em
b vi bn tui, lc no cng ng ngc trc nhng s vic xy ra xung quanh. Cc triu chng ca loi bnh tm thn dn
dn xut hin nh l mt s hin nhin khng th trnh c nh chng ta bn n trn.
Ngay c vi cc em b s sinh khi cm thy thiu tnh yu thng ca ngi m th cc em cng ri vo tnh trng lo u
xao xuyn, tm hn khng lc no c thoi mi d chu v s cng ri vo trng thi b c ch. Vi cc em ba bn tui gp
hon cnh thiu tnh thng lun cm thy nh mnh b b ri th hay ghen tung, gy g hay cu knh nng ny. Vi cc em
t hai tui ri n ba tui khi b ri vo tnh trng thiu tnh thng, lun cm thy mnh b b ri th hay ti thn. Vi mt s
em trong hon cnh ny thng li c cm gic ti thn trin min. V th ch cn cch cho mi ngi quan tm n mnh
i cht cc em thng lm ra b m au, nay th au c mai li au lng v.v V cng l c c cht t tnh thng
ca mi ngi. Cc nh chuyn mn gi l chng ri lon thn kinh bt pht, th trng mnh. l cch tt nht cc
em gy s ch ca mi ngi mt cch t pht v bnh ri lon thn kinh khng th gy s ch ca ngi khc mt cch
ch ng, c thc. n bn tui cc em c tnh c lp hn th cc em lm lon th hin s chng i vi x hi, vi mi
ngi, ng bng v ti t hn c l cc em c th phm ti nhng mc khc nhau.
Tt c nhng biu hin ni trn u l nhng phn ng v mt tm thn bt ngun t s b tc mt mi s u ym, du
dng. Nhng s phn ng ny c th c th hin di nhng triu chng ca bnh tm thn thc s. iu cn tu
thuc vo s i x v cch thc i x vi cc em. V nh trong trng hp s phn ng ca mt em no bng cch v
m nh au lng, au ngc, v.v m chng ta gii quyt bng cch xua ui cc em i chi th ch lm tng thm ci cm
gic khng c yu thng cc em. Hoc t chuyn em v au m chng ta ry la th ch lm cho cc em tip tc lm
cch khi c dp gy s ch v s quan tm ca mi ngi. Cc tt nht l nn quan tm n cc em nh i chi vi
cc em mt cch vui v d chng ta bit hnh vi ca em ch l gi v m, gi v au. iu c th lm cho cc em nhanh
chng qun i ni au tng tng b b ri v khng c mi ngi yu mn quan tm.
C trng hp v cm thy khng c mi ngi quan tm yu mn, cm thy mnh b b ri c em tm cch t tho mn
s kht khao bng nhng hnh vi th dm. Vi nhng hnh vi ny chng ta phi lm g? e do v trng pht nghim
khc chng. Nu chng ta dng nhng bin php ny th cc em cm thy nh mnh l k ti phm. T c th cc em km
nn mi xung lc tnh dc v cc em ngh rng t tho mn (th dm) nh vy l nguy him v khng th chp nhn c.
Nhng n tui dy th th v s tho mn ny l iu cm k, cc em s ri vo tnh trng lo s thng xuyn v s b trng
pht (craint du chatiment) di mc cm ti li, hoc mt s m nh phi chuc ti. Nhiu em c nhng hnh vi trn khng
hiu c l mnh c li lm g v mnh s hi iu g. Thm ch cc em nycng khng hiu c l mnh phm phi ti
li g v ti sao mnh li hnh ng nh vy. Nu tnh trng ko di th nht thit phi nh cy vo nhng nh chuyn mn.
Tht l v ch khi chng ta mun ngi bnh thc c hnh vi ca h. Nhng chng ta, nht l cc bc cha m, c th c
cch phng nga t trc trnh nhng ri lon ny. iu l hon ton c th lm c mt cch chnh xc tm ra
ngun gc dn n nhng loi bnh thn kinh ni chung v bnh tm thn ni ring. T cha tr cho rt nhiu bnh
nhn ri vo loi bnh ny. Ngi ta khng nh rng ngun gc ca nhng chng thn kinh ny bt ngun t nhng kinh
nghim tiu cc m cc em c th trnh c nu nh cc bc cha m bit cch nui dy v quan tm n cc em t khi mi
lt lng cho n khi trng thnh.
Tuy nhin cng phi ni rng trong s nhng kinh nghim tiu cc c nhng ci vt khi tm tay ca cc bc cha
m. Nh mt cuc kh sinh do nhiu nguyn nhn khc nhau phi iu tr ti bnh vin nhiu ngy. T cng c th lm
xut hin nhng ri lon pht sinh s lo lng l nguyn nhn cho nhng chng thn kinh xut hin. Nhng cng c th khng
dn n nhng chng bnh tm thn nu nh sau a tr c sn sc hp l v chu o. iu c th khng lm xut
hin nhng g ng lo ngi cho em sau ny. Tri li nu s nui dng tip sau khng c bo m hay nu gp nhng
kinh nghim tiu cc, nh b ng xung ci vc hay ci h rng, vi ci kinh nghim tiu cc ban u th rt c th lm cho
cc em khi ng li nhng ri lon tm thn trc kia.
T chng ta c th rt ra kt lun l nhng kinh nghim tiu cc ban u cc em l nhng ri lon ban u v tm
thn c th khng dn n nhng kt qu nghim trng g ng k nu nh tip sau cc em c nui dng chu o
khng gp nhng bin c nguy him lm tng thm nhng ri lon ban u khi mi sinh, ngha l cc em c m bo an
ton. Tri li nhng tai bin trong cuc sng trng thnh, nh gp tai nn xe c, au kh trong tnh yu, m khng gy ra
nhng s c ch v thn kinh cng nh nu s khng c cuc sng an ton khi cn tr khng li du n trong con ngi,
th cng khng c kh nng lm xut hin nhng ri lon tm thn trong cuc sng thi trng thnh. iu chng t mt
ln na quan im ca Freud v vai tr quan trng ca nhng bin c thi tr th i vi cuc sng ca c mt i ngi.
ng thi cng t ra mt vn v cng quan trng v vai tr ca ngi ln ni chung v vai tr ca cc bc cha m ni
ring trong vic nui dy con em mnh ngay t khi mi lt lng cho n khi trng thnh, m thi k quan trng nht l thi k
u ca cuc i mt con ngi. Mt ln na cc nh chuyn mn nhc chng ta ng c coi thng ci v thc v s sng
dai dng v v s ni dy ca chng. N c th lm cho con em chng ta chuyn sang mt hng sng khc hn hng m
cc bc cha m mong mun khin chng ta cng ng ngng. Nhng tt c nhng din bin li khng phi t trn tri ri
xung m l chnh t s nui dng ca chng ta vi nhng sai lm m chng ta qun, tng nh chng khng cn tn
ti na. V vy li khuyn b ch nht l ng coi thng nhng g xy ra i vi cc con em chng ta khi chng mi sinh ra
cho n tui trng thnh, ngha l cho n tui mi by, mi tm. Khng nn c ngh rng chng cn b khng bit g
v mi vic s qua i cng vi tui khn ln ca cc em.
TI LIU THAM KHO
S. FReud
- La psychologie de la vie quotidienne (Payot)
- Psychologie collective et analyse du moi (Payot)
- Trois essais sur la thorie de la sexualit (Gallimard)
- La science des rves (P.U.F)
- tudes sur lhystrie (P.U.F)
F.G. jung
- Le moi et linconscient (Payot)
Bergson
- L effort intellectuel in l nergie spirituelle (P.U.F)
- L volution cratrice (P.U.F)
Ribot
- Psychologie de l attention (P.U.F)
- Les maladies de la mmoi re (P.U.F)
Sartre
- L imaginaire, psychologie phnomlogique de l imagination (P.U.F)
Baruk
- Psychoses et nvroses (P.U.F)
Piaget
- Psychologie de lintelligence (A. Colin)
p. janet
- Les dbuts de lintelligence (Flammarion)
Delacroix
- Les grandes formes de la vie mentale (P.U.F)
Taine
- de l intelligence (P.U.F)
Palmade
- La psycho- technique (P.U.F)
MC LC
Li nh xut bn. 1
I. MC CH V NGUYN TC.. 2
1. My quan nim khc nhau v vn nui dy tr th. 2
2. Mc ch nui dy tr th. 13
3. Nguyn tc trong vic nui dy tr th. 16
II. S CHN MUI V MT TM SINH L CA TR TH. 34
1. Nhng t cht t nhin bm sinh. 34
2. Vai tr ca tr thng minh, ca tr tu. 37
3. S pht trin t nhin ca nhng t cht t nhin. 40
4.Vai tr ca s lp i lp li v s gia nhp. 54
III. NHNG THI K U TIN CA S PHT TRIN.. 59
1. S ph thuc. 61
2. Nguyn tc v s thch th. 65
3. Tnh thch th c ch . 68
4. Tnh t m, s khm ph v s bt chc. 71
5. Tnh kh bo. 75
6. Vn t do v k lut, s t kim sot. 78
IV. C CU HNH THNH NHN CCH CA CC EM... 82
1. S d hp th v s m th 83
2. S ng nht 87
3. Ci siu ti 91
4. Vai tr ca lun l x hi 96
5. Tui c th. 99
6. Con ngi tin s. 109
7. Vai tr ca chi v tr chi 116
V. TUI THIU NIN.. 123
1. Tnh cch chung. 123
2. Tui dy th 127
3. Thi k ng tnh luyn i 141
4. Cc bc ca thi k tnh dc ch thc. 151
5. Thi k hnh thnh thc h. 165
VI- NHNG VN CN CH .. 169
 Cng mt tc gi
Trit hc phng Ty trong Vn con ngi trong s nghip cng nghip ho v hin i ho. Nghin cu x hi hc,
NXB Chnh tr quc gia, H.1998.
Trit hc phng Ty trong nh hng ca h t tng v tn gio i vi ngi Vit Nam hin nay. Nxb. CTQG, H.
1996.
Ch ngha hin sinh v Tm phn hc trong gio trnh trit hc Mc- L nin, Nxb CTQG, H. 1999.
Ci tin nghim ca Kant trong Kant ngi sng lp nn trit hc c in c. Nxb Khoa hc x hi v nhn vn quc
gia, H. 1997.
Vi nt v Freud v Tm phn hc. Tp ch Trit hc, TTKHXH v NVQG, 5/1999.
Hin tng lun ca Huserl v s t do sng to ca ch th t duy. Tp ch Trit hc, TTKHXH v NVQG, 3/1993.
Tr thc khoa hc v qu trnh t t n (en soi) n cho n, v n (poor soi). Tp ch Trit hc, TTKHXH v NVQG, 2/1997.
Tha ho vi tnh cch l mt phm tr trit hc v tnh phong ph ca n. Tp ch Trit hc, TTKHXH v NVQG, 2/1986.
My tro lu trit hc phng Ty. Nxb H v THCN, H.1984, ti bn 1986.
Li sng tn th thn tng v nhn cch. Tp ch Trit hc, TTKHXH v NVQG, 9/2001.
Freud v Tm phn hc. Nxb Vn ho thng tin, H. 2000.
Nhng ch c bn ca trit hc phng Ty. Nxb Vn ho thng tin, H. 2001.
chu trch nhim xut bn:
V AN CHNG
chu trch nhim bn tho:
PHM NGC LUT
bin tp:
TT HO - QUANG DNG
Trnh by ba:
TRN I THNG
Trnh by sch:
PHNG CH BN NH SCH NG TY
Sa bn in:
VN THO
In 800 cun kh 13x19 ti Xng in Tp ch tin hc v i sng. giy cnk khxb s 553/xb-qlxb/ 65- VHTT. In xong v np
lu chiu thng 9 nm 2002.