VE TNH CHAT CACH MANG 1932
XIEM (THAI LAN)
C
uoc cach mang nam 1932 Xiem la
mot hien tng kha oc ao Ngoai
viec thay the che o chuyen che cua trieu
ai Chakri bang che o quan chu lap hien,
cuoc cach mang a thuc ay manh qua
trnh khi au t thi vua Chulalongkorn
nham lam cho nc Xiem hoi nhap vi
tnh hnh the gii hien ai(1). Co quan
iem cho rang cach mang 1932 Xiem la
mot cuoc cach mang t san, nhng cung co
quan iem nhn nhan ay la mot cuoc
chnh bien (Coup Detat). Tham ch, co nha
nghien cu lai anh gia cuoc cach nay va
la mot cuoc cach mang t san va la mot
cuoc chnh bien. Tm hieu va bc au a
ra y kien ca nhan ve van e nay chnh la
muc tieu cua tac gia trong bai viet.
1. Vai net ve cach mang 1932
Cuoi the k XIX au the k XX la giai
oan co nhieu chuyen bien quan trong
dan en nhng bc ngoat ln oi vi tr, xa hoi Xiem ang trong tnh trang
toan nhan loai noi chung va lch s cua
tng quoc gia, khu vc noi rieng, o la: S
bung no cuoc Chien tranh the gii th
nhat (1914 - 1918); Thang li cua Cach
* Ths. Kim Ngoc Thu Trang, Khoa Lch s, Trng HSP Thai Nguyen
KIM NGOC THU TRANG*
mang thang Mi Nga nam 1917 dan en
s ra i cua nha nc xa hoi chu ngha
au tien tren the gii; Cuoc khung hoang
kinh te the gii 1929 - 1933 cung vi s
ra i che o phat xt c va nguy c
mot cuoc chien tranh the gii bung no, e
doa nen hoa bnh va an ninh cua toan the
nhan loai.
khu vc chau A giai oan nay xuat
hien nhng trao lu t tng va cai cach
theo hng dan chu t san. Cai cach
Minh Tr (1868 - 1912) a Nhat Ban t
mot nc nong nghiep tr thanh mot
nc t ban co nen cong nghiep tien tien.
Thang li cua Cach mang Tan Hi nam
1911 va t tng Tam dan cua Ton
Trung Sn cung anh hng manh me en
phong trao au tranh giai phong cac
nc chau A, trong o co Xiem.
Trong khi o, cuoi nhng nam 20 au
nhng nam 30 the k XX, kinh te, chnh
khung hoang gay gat. Cuoc khung hoang
khong ch anh hng en gii cam quyen
ma con anh hng ti li ch va thai o cua
cac tang lp nhan dan, khong ch tac ong
48 Nghin cu ng Nam 7/2012

ti lnh vc tai chnh, kinh te ma con tac vay cung ien nha vua va cac c quan
ong ti cac lnh vc tinh than va chnh tr khac cua chnh phu, bat Bo trng noi vu
cua xa hoi. Ve chnh tr, che o quan chu la hoang than Nacon Xavan cung 40 ngi
chuyen che do Rama VI ng au ngay khac thuoc thanh vien chnh phu lam con
cang to ra loi thi va lac hau trc nhng tin. ong thi, ang Nhan dan cung gi
bien ong cua the gii va khu vc. Trong en nha vua mot toi hau th vi noi
noi bo giai cap thong tr ton tai nhieu mau dung ang Nhan dan khong he co y nh
thuan, tranh gianh quyen lc, gii dan s xam oat bang bat c cach nao tai san cua
va quan s eu bat man vi nhng chnh hoang gia. Muc ch chnh la thiet lap che
sach cai tr cua trieu ai Rama. ang o quan chu lap hien. V vay, chung toi
Nhan dan c thanh lap do luat s Prii yeu cau Hoang thng tr ve kinh o e
Phanomyong ng au a tap hp c tr v chnh the mi do ang Nhan dan
ong ao lc lng muon lat o nen thong thiet lap. Neu Hoang thng t choi e
tr cua che o quan chu chuyen che. Ve ngh nay hoac khong tra li sau khi nhan
mat xa hoi, cac tang lp nhan dan, trong c th th ang Nhan dan se tuyen bo
o co cong nhan, nong dan, tr thc... mat thanh lap mot chnh phu quan chu lap
long tin vao che o cai tr cua nha vua, giai hien va ch nh mot hoang t co nang lc
cap t san mau thuan ca ve quyen li e hanh ong nh mot nha vua(2). Ngay
chnh tr va kinh te vi che o phong kien. 27 thang 6 nam 1932, nha vua tuyen bo
Ve kinh te, Xiem b cuon vao guong quay chap nhan che o quan chu lap hien va k
cua chu ngha t ban nhng b le thuoc vao ban Hien phap tam thi do Prii
nang ne vao cac nc t ban nc ngoai. Phanomyong trnh len. Hien phap tam
Trong cuoc khung hoang kinh te the gii thi gom 5 phan vi 39 ieu khoan. Phan
(1929 - 1933) t ban lung oan nc ngoai th nhat gom cac ieu khoan chung, phan
tm moi cach lien ket vi tang lp quy toc th hai la ve c vua, phan th ba ve quoc
phong kien Xiem e boc lot nen kinh te hoi, phan th t ve uy ban dan bieu va
Xiem, lam cho i song cua moi tang lp phan th nam la he thong toa an. Theo
nhan dan Xiem them cc kho, long bat o, danh ngha ng au nha nc van la
man vi che o cai tr cua trieu ai Rama vua. Quyen lap phap tach khoi quyen
cang them gay gat. Tat ca cac mat kinh te, hanh phap va t phap. C quan lap phap
chnh tr, xa hoi gop thanh cuoc khung la Ngh vien, c quan hanh phap la Ban
hoang toan dien, bao hieu mot cuoc thay chap hanh ang Nhan dan, co nhiem vu
oi trong xa hoi Xiem tat yeu se phai xay giam sat ng tren quyen lap phap va nha
ra trong nhng nam 30 the k XX. vua. Khong c s phe chuan cua Ban
Ngay 24/6/1932, trong khi nha vua chap hanh th du la nha vua hay ngh vien
ang i ngh mat Ha Hin ben b vnh eu khong the thong qua bat k mot ao
Thai Lan th cac n v quan oi a bao luat nao. Neu nha vua khong chu k mot
Kim Ngoc Thu Trang - Ve tnh chat cach mang 1932 Xiem...
sac lenh ma ngh vien a thong qua th
ngh vien co the phe chuan mien la co s
ong y cua Ban chap hanh ang Nhan
dan. Ban chap hanh ang Nhan dan co
quyen bo nhiem hoac e c ngi len ngoi
vua. Hien phap a han che nhieu quyen
lc cua nha vua. Cac hoang t b gat khoi
nhng chc vu trong chnh phu va trong
quan oi. ang Nhan dan nam quyen
quan l chnh phu.
Ngay 10/12/1932, ban Hien phap chnh
thc c cong bo bao gom 68 ieu vi cac
chng ve hoang gia, ve quyen va ngha vu
cua quan chung nhan dan, ve quoc hoi, ve
chnh phu, ve toa an, chng cuoi cung la
viec sa cha them cua hien phap va
chng ve viec s dung hien phap cung
luat d thao. V tr lanh ao cua ang
Nhan dan b giam sut, nha vua la ngi
ng au nha nc, co quyen lc toi cao ve dan, tr cap khi om au va cho ngi gia
quan s, tuyen chien va k ket hiep c hoa
bnh, co quyen trieu tap va giai tan quoc
hoi. C quan hanh phap la Hoi ong nha
nc, cac thanh vien do vua bo nhiem. Thu
tng va 14 bo trng c chon trong so
ngh vien. Hoi ong nay chu trach nhiem
trc Ngh vien va khi can, Ngh vien se
bo phieu tn nhiem. Vua khong c quyen
phu quyet. Ngh vien co the thong qua ao
luat mac du vua khong ong y. Nhng
ngi trong hoang toc khong c lam
chnh tr. Nhan dan c hng cac quyen
t do ngon luan, bao ch, lap hoi, hoc tap
va co quyen t hu. Tren thc te, ban Hien
phap thang 12/1932 cha ng mot so
iem nhng bo nha vua so vi ban Hien
phap tam thi nhng nhn chung, no anh
49
dau mot bc tien bo tren con ng au
tranh cho dan chu.
Vi vai tro la Quoc vu khanh trong
chnh phu mi, Prii a vach ra mot d an
cai cach kinh te - xa hoi Xiem tren c s
tiep thu kinh nghiem cua nhieu che o xa
hoi khac nhau tren the gii.
Ve xa hoi, Prii vach ra chng trnh
cai tao xa hoi Xiem qua 3 giai oan
nham xay dng nha nc dan chu, ngi
dan c trc tiep c nhng ai bieu u tu
cua mnh len nam chnh quyen, ieu hanh
bo may nha nc.
Thang 3 nam 1933, Prii e trnh len
chnh phu mot ke hoach cai cach ve mat
kinh te vi nguyen tac c ban la xac nh
vai tro cua chnh phu trong viec ch ao
hoat ong kinh te, xa hoi cua at nc: Bao
am i song va viec lam cho moi cong
yeu; ieu hoa hoat ong kinh te trong
nc, to chc san xuat tap the, thanh lap
hp tac xa tn dung, cho nong dan vay e
san xuat; Chuoc lai ruong at cua a chu,
sau o tien hanh ke hoach hoa nong
nghiep tren quy mo ca nc; ay manh
viec san xuat bang may, ap dung k thuat
mi thay the dan lao ong bang tay.
Nhng tang lp tren cua giai cap t san
ban x va bon a chu t do muon thoa
hiep vi che o quan chu a am mu pha
v ke hoach kinh te cua Prii. Thang
4/1933, vi quyen han c hien phap ghi
nhan, Rama VII a giai tan Ngh vien va
Hoi ong nha nc, cong bo sac lenh noi
rang nhom Prii la mot bo phan nho cua
Ngh vien mu tnh chuyen cai to theo loi
50
cong san va chnh sach o i ngc vi
truyen thong cua nhan dan Xiem(3). ong
thi, ngay 2/4/1933, nha vua thong qua
ao luat chong cong. Trc tnh hnh ay,
Prii Phanomyong buoc phai ra nc ngoai
va ang Nhan dan b giai tan.
Trc nguy c cac hoang than, quy toc,
quan chc cao cap thanh lap ang Lien
hiep quoc gia, chuan b phuc hoi che o
quan chu, thu tieu Hien phap va Ngh
vien, phai quan s di s lanh ao cua
tng Pahon a tien hanh ao chnh nam
chnh quyen, loai bo phai quan chu vao
thang 6/1933. Cung t o, ao chnh tr
thanh mot hnh thc quen thuoc trong lch
s Thai nham tranh gianh quyen lc gia
phai quan s va dan s.
2. Nhan nh ve tnh chat cach mang
1932
Theo quan iem cua chung toi, s kien
1932 Xiem khong phai la mot cuoc chnh
bien va ac biet cang khong the nhn nhan
s kien nay va la mot cuoc cach mang lai
va la mot cuoc chnh bien. Chnh bien la
mot s thay oi ln va ot ngot ve chnh tr
trong noi bo thong tr nh thay ngi ng
au chnh quyen, ang cam quyen va hnh
thc cai tr, nhng s kien nam 1932 khong
phai la mot cuoc chnh bien thong thng
nham thay oi ngi cam quyen ma trong
thc te o la mot s thay oi chnh the ro
ret. Hoan toan co can c e khang nh
rang s kien 1932 Xiem la mot cuoc cach
mang mang tnh chat t san, a giai quyet
c nhng van e, nhiem vu c ban cua
mot cuoc cach mang t san.
Nghin cu ng Nam 7/2012
Th nhat, van e c ban cua mot cuoc
cach mang t san la chnh quyen. Cach
mang 1932 a thanh cong trong viec lat o
che o quan chu chuyen che thiet lap che
o quan chu lap hien - mot trong nhng
hnh thc nha nc t san a tng xuat
hien trong thi k bung no cach mang t
san chau Au trc o (cach mang t san
Anh 1642, cach mang t san Phap trong
giai oan 1789 - 1792) hay Nhat Ban
trong cuoc Duy tan Minh Tr 1868 1912
vi viec ban hanh hien phap nam 1889. S
kien vua Rama VII buoc phai chap nhan
mot Hien phap lam thi cham dt che o
quan chu chuyen che, trao quyen hanh
phap cho Ban Chap hanh ang Nhan dan
va quyen lap phap cho mot Ngh vien do
ang Nhan dan lap ra ro rang la mot bien
oi ln ve chnh tr cua Xiem.
Tuy nhien, khi ban ve s ra i cua the
che quan chu lap hien Xiem co nha
nghien cu nhan nh rang chu trng ban
au cua ang Nhan dan la anh o che o
quan chu chuyen che, thanh lap che o dan
chu lap hien nhng sau o nhng nha cam
quyen lai thoa hiep vi nha vua va thanh
lap noi cac do Manopakorn - mot quan
chc cao cap gi chc chanh an toa an toi
cao trc o, khau hieu dan chu lap hien
chuyen thanh quan chu lap hien va nh
vay la muc tieu ban au cua cach mang a
thay oi. Va chnh ieu o phan nao noi
len tnh han che, na chng cua cuoc cach
mang. Ve van e nay, theo toi, can co s
nhn nhan anh gia khach quan va a
chieu. S ra i cua the che quan chu lap
hien trong cach mang 1932 hoan toan phu
Kim Ngoc Thu Trang - Ve tnh chat cach mang 1932 Xiem... 51

hp vi ac iem mang tnh truyen thong
cua dan toc Thai khac vi cac quoc gia
trong khu vc, o chnh la s sung bai nha
vua mot cach gan nh tuyet oi. La mot
quoc gia theo ao Phat, ngi Thai Lan coi
nha vua la ngi cha cua x s (goi la Pho
mng), la v chua tren au (goi la
Chaugiuhua), la hien than cua Phat, cua
than linh. Mac du chnh the lap hien c
thanh lap, moi s ieu hanh at nc eu
do chnh phu am nhiem nhng ro rang
nha vua van thc s c chnh phu va dan
chung knh trong, ton sung va van co v tr
nhat nh. Thc te lch s cho en nay cho
thay cac the lc trong chnh phu Thai co
the au tranh gay gat vi nhau, co the gat
bo lan nhau tren chiec ghe lanh ao at
nc, nhng tat ca eu cung hng ti nha tro lanh ao, nhng hau het cac quan lai
vua, eu cung tuyen bo luon luon bao ve
c vua va ngai vang. S ton tai cua che o
quan chu lap hien cua Thai cho en ngay
nay chnh la minh chng cho luan iem
cua tac gia trong bai viet nay. V vay, tac
gia cho rang, dng nh co s khien cng
khi cho rang s ra i cua che o quan chu
lap hien vi viec duy tr ngoi vua ma
khong phai la dan chu lap hien hay nen
cong hoa co the che dan chu la han che
cua cach mang 1932. Ro rang, vi ac tnh
dan toc nhay ben va kha nang thch ng
cao, phai chang nhng nha lanh ao cach
mang 1932 a nhn ra va chon lay mot
hnh thc chnh the va co the hoa giai
c nhng bat man cua cac bo phan quan
chc quan s va dan s va gi c truyen trong la ngi e ra cng lnh chnh tr
thong cua Xiem la duy tr ngoi vua, ton
sung va knh trong nha vua.
Th hai, cach mang 1932 a tiep tuc
m ng cho nhng quan he t ban chu
ngha Xiem phat trien. Cuoc cach mang
a tien them mot bc trong viec thc hien
dan chu hoa nha nc Xiem (ban hanh
hien phap, thi hanh mot so bien phap han
che quyen lc hoang toc va nhng quy toc
lp tren, tao ieu kien cho t san, tieu t
san tham gia vao chnh phu).
Tuy nhien, cach mang 1932 Xiem
khong phai la mot cuoc cach mang t san
triet e. Sau khi che o quan chu lap hien
c thiet lap, trong quan oi, hang loat s
quan cao cap cua che o cu b thay the bi
cac s quan thanh vien cua ang Nhan dan
th trong bo phan dan s ngay sau cach
mang, tuy cac hoang than b tc mat vai
cao cap khac van gi nguyen chc vu cu.
Tham ch, chnh nhng ngi khi xng
va lanh ao cach mang a e c hoac ch
nh nhieu quan lai cu vao cac chc vu
quan trong trong ngh vien va chnh phu,
trong khi nhng phan t cap tien trong
nhom dan s do Prii Phanomyong ng
au khong c c vao nhng chc vu quan
trong cua chnh quyen dan s. Ro rang,
ngay t bc au len cam quyen, ang
Nhan dan a co nhng han che do chnh
ban than nhng nha lanh ao, ac biet la
cac quan chc quan s co nhng moi quan
he chat che, nhieu mat vi cac the lc
phong kien cu.
Prii Phanomyong tuy gi vai tro quan
cua ang Nhan dan, em lai cho cuoc cach
mang mot hoc thuyet dan chu t san
52
nhng ngay t au trong t tng cua ong
a mang tnh chat on hoa. Ban than Prii
Phanomyong la mot tr thc tieu t san,
chu anh hng cua nhng t tng dan
chu t san chau Au. Nhng han che ln
nhat cua ong cung nh cua gii tieu t san
Xiem noi chung la cho, ho muon tm cach
xoa bo nhng tan tch phong kien, ong
thi m c tm c mot con ng phat lai va la lc lng tham gia cach mang.
trien mang lai cuoc song am no, hanh phuc
cho nhan dan. Nhng au tranh cho hanh
phuc cua nhan dan, ho lai s tnh tch cc
cach mang cua nhan dan va khong keu goi
quan chung nhan dan rong rai tham gia
cai tao xa hoi. ay chnh la ac iem va
cung la han che cua giai cap tieu t san.
Mac du mang tnh chat t san nhng
cach mang 1932 Xiem van co nhng
iem khac biet c ban vi cac cuoc cach
mang t san chau Au trong nhng the k
trc.
Trc het, ve giai cap lanh ao. chau
Au, lanh ao cach mang t san thng la
ban than giai cap t san hoac lien minh
gia t san vi quy toc mi (tc la nhng
quy toc t san hoa) va ong lc quan trong
la cong nhan, nong dan, th thu cong.
Trong khi o, Xiem, giai cap t san ch
va mi xuat hien va luon co quan he chat
che vi giai cap phong kien bi nhng moi
lien he khac nhau. ai bieu cua nhng t
tng dan chu tieu t san Xiem chnh la
cac quan chc dan s va quan s c du
hoc chau Au va chu anh hng cua
nhng t tng dan chu t san chau Au.
Chnh ho la nhng ngi a truyen ba
nhng t tng dan chu ay vao Xiem.
Nghin cu ng Nam 7/2012
Ve lc lng tham gia, trong cuoc cach
mang nam 1932 khong co ong ao quan
chung tham gia. Quan chung nhan dan
khong phai la ong lc cua cach mang.
Tham gia vao cuoc cach mang nay la mot
so quan chc va s quan tre ang bat man
vi nhng chnh sach cua nha vua. Chnh
nhng ngi nay va la lc lng lanh ao
Nh vay, au the k XX, trc nhng
bien chuyen cua tnh hnh the gii, khu
vc va trong nc, chiec ao quan chu
chuyen che Xiem tng bc tr nen chat
hep oi hoi phai co mot cuoc oi mi
manh me hn na. Cach mang 1932 dien
ra vi s thay the che o quan chu chuyen
che bang che o quan chu lap hien la mot
bc tien quan trong cua Xiem. Cung vi
cai cach di thi Mongkut (1851 - 1868)
va Chulalongkorn (1868 - 1910), cach
mang 1932 la moc quan trong trong qua
trnh Can ai hoa Thai Lan va Ket qua
quan trong nhat cua cach mang 1932 la
nha nc t san Thai Lan a that s
hnh thanh./.
CHU THCH
1. D.G.E. Hall (1997), Lch s ong Nam A,
NXB Chnh tr Quoc gia, Ha Noi, tr.1147
2. Vu Dng Ninh (1994), Lch s vng quoc
Thai Lan, NXB Giao duc, Ha Noi, tr.105
3. Rebricova (1962), Lch s hien ai Thai
Lan, NXB S that, Ha Noi, tr.72.
4. Nguyen Khac Vien (1987), Thai Lan - Mot
so net ve chnh tr, kinh te, xa hoi, van hoa
va lch s, NXB Thong tin l luan, Ha Noi,
tr.59-60.