Van Hoa &phong Tuc Viet

HOI AP V VN HOA PHONG TUC NGI VIT 1
MUC LUC
Nam n thu thu bt thn ngha la g? ............................................................... 3

Mi lai la g?.................................................................................................. 4
L vn danh co y ngha g? ............................................................................. 6
Ly v ken tng, ly chng ken ging co ung khng? co cn thit khng? ...... 8
Ngi trong cung ho co ly nhau c khng? ...............................................10
S tch t hng ..............................................................................................12
Tuc thach ci hay d ra sao ? .......................................................................14
Banh su s hay banh phu th? ........................................................................16
Tin nap theo (hay treo) la g?........................................................................17
Nhng cach g b cho ban tre khi lo am ci ................................................19
C du trc khi v nha chng phai co nhng thu tuc, ng tac g ? ................21
L xin du co nhng y ngha g? va thu tuc tin hanh......................................22
Me chng lam g khi con du bt u v nha?.................................................23
Tai sao me c du king khng i a du?....................................................24
Tai sao trong goi qua me cho con gai trc gi vu quy co mt chic trm hay
bay chic kim? ..............................................................................................26
Tai sao phai co phu du .................................................................................28
L lai mt co y ngha g?................................................................................30
Tra li cu hoi khng ro cu hoi.....................................................................31
Khi ngi an ba tai gia cn co nhng thu tuc g?...........................................33
http://www.ebooks.vdcmedia.com
Tai sao na dong khng ly c trai t?..........................................................34
Quan h v ca v le ra sao? ...........................................................................36
Nn nhn nhn vn ly hn nh th nao?......................................................37
Day con t thua bao thai ................................................................................39
Tai sao co tuc xin qun ao cu cho tre s sinh?.................................................41
Con so v nha ma, con ra v nha chng tai sao?..............................................43
Tai sao khi mi e cha t tn chnh?...........................................................44
Tai sao mi e cha t tn chnh (tn huy)?..................................................46
Tai sao tui trong khai sinh, trong vn bng khng ung vi tui tht? ............47
Lam l yt cao t tin xin t tn cho con vao s ho nh th nao?....................48
Co my loai con nui? ...................................................................................50
Xng h th nao cho ung?............................................................................54
V chng xng h vi nhau th nao?..............................................................55
Cach xng h trong ho ...................................................................................57
Phai chng " li chao cao hn mm c "? .......................................................59
Nhp gia vn huy la g ? ................................................................................61
Ai vai lay ai?.................................................................................................62
ao thy tro ..................................................................................................63
Ming tru la u cu chuyn ........................................................................66
Xut x cua tuc nhum rng va cach nhum rng ...........................................69
Tai sao goi la toc th? ....................................................................................71
Mu sc vi truyn thng vn hoa dn tc ......................................................73
V sao co tuc ban m hang ? ban m hang th nao cho t khach ?..................74
ao hiu la g ? hiu theo quan nim thi xa khac thi nay nh th nao ?.......77
Tuc khao lao .................................................................................................82
Yn lao .........................................................................................................83
Tao sao nhng nm gn y co phong trao khi phuc vic ..............................85
ho .................................................................................................................85
Quan h gia ho hang va lang xa nh th nao? Phuc hi..................................86
vic ho li hay hai ?.......................................................................................87
Rung hng hoa co y ngha g ? ...................................................................88
Vai tro tc trng xa va nay khac nhau nh th nao ?....................................90
Nam n thu thu bt thn ngha la g?
y la cu noi ca ming, quen dung ch mi quan h nam n theo quan

nim cua nha nho. Ngi an ng va ngi an ba ngay xa trao cho nhau cai
g, nhn cua nhau cai g, u khng trc tip tn tay, s bm nhay, ra hiu g vi
nhau chng? (Hai ch "thu thu" trai ngc ngha: mt ch "thu" la trao cho, mt
ch "thu" la nhn).
Hai ngi mun mi nhau n tru, th ngi chu tm tru, xp vao ci

tru, t gia ban, khach t nht ly ma n. L giao phong kin tht kht
khe, vic to tnh yu trc tip kho ma thc hin c, hoa chng ch con i mt
thm len nhn nhau!
Ngi chu u t nho n gia, theo phep lch s bt tay nhau, nhay vi
nhau la chuyn thng. Nhng, ngi Vit Nam va ngi a ng noi chung,
nam n v y cham vao da cua ngi khac gii th coi nh co c ch khng ng
n. Ngi an ng co thai sung sa se b an ba xa lanh, nhng khng ang
lo bng ngi con gai lng l, b xa hi dem pha th kho ma ly c tm chng
cho ang tm chng. V vy cac nha quyn quy thng "cm cung" con gai.
Ngay t tui th a sm hnh thanh s ngn cach gii tnh. Thi phong kin xa,
ch nhng ngi co t tng tn tin mi cho con gai i hoc, va co i hoc th con
trai ngi ring con gai ngi ring. Trai gai i cung nhau, vui chi cung nhau b
ban be cung la ch nhao. Co hi he nh am cung phai phn bit an ng ng
bn trai, an ba ng bn phai.
thanh th, v chng nm ngu vi nhau mt ging la chuyn bnh
thng, nhng xin cac ban lu y, nng thn an ba nm nha trong, an
ng nha ngoai a tr thanh np ri. Nga y xa, ph bin moi ni u th,
ngay nay l o vn con nhiu vung, nhiu nha. Nu cac ban co dp v thm ba
con ho hang qu th tt nht hai v chng nn tranh nm chung ging keo cac
cu con cam thy chng ma pht y.
Mi lai la g?
Trong xa hi phong kin xa "Nam n thu thu bt thn" nn hn nhn cn

phai ngi mi gii. nu yu nhau, ci hoi khng cn mi lai se b ch trach la
Phai long nhau" "Mc phai bua yu". Nguyn Du a vach ng cho Kim
Trong. Thuy Kiu c yu nhau ri se "Liu bai mi manh" nn cac cu nha nho
mi kch lit phan i khuyn con chau rng:
"an ng th ch Phan Trn, an ba th ch Thuy Vn, Thuy Kiu"
Chu Manh Trinh vnh Kiu con noi: "Ch v mt ti mi manh cha co,
th tht a nhiu; trng gio mc vao, phn hoa dnh mai"...Nu khng co "Nha
bng a mi" th nha trai lam sao bit c ngi thuc n trong ca cac phong
khu.
Trong xa hi cu, co nhng ngi chuyn lam ngh mi lai, nu ep i
va la th ba mi se tr thanh n nhn sut i. l t hng xong, ta ba mi mt
na mm xi, na con ga kem theo chic ao lua. Chn thang con u long th
nao cung c mi ba mi n d, to ngha tri n. Nhng cung co nhiu tai hoa
do nhng ba mi co ng c bt chnh gy nn, i tre sut i mang mi
hn v phn hm duyn hiu:
..."Hoc la bi "Me thy ln quyt", qun nhng thoi m tm mang ca,

qua lai t nhiu ngot ming, ep ung duyn c nng ni th, nng tin tai
ma nhe ganh tnh chung. Hay v chng "Mi lai eo bong", chng nhm khi vao
lng ra khi, noi ph mt ngot rot vao tai, d danh phn gai ngn ng tnh, gia
nhn s non quyn tao hoa"... (Trch "Vn t sng ngi con gai" - Mt bai
vn t khuyt danh c truyn tung Ha Tnh vao u TKXX). xa hi mi
cung cn co ba mi, ba mi thi nay la ngi c vn, ngi u cho i tre
xy dng hanh phuc lu dai. trong tng lai, co le vai tro cua ba mi la nhng
phng tin thng tin ai chung (nh quang cao trn ai truyn thanh truyn
hnh, bao ch, chup anh) va nhng cng ty du lch, cu lac b nhng ngi c
thn...
L vn danh co y ngha g?
"L vn danh" la l nha trai n nha gai hoi tn tui c gai, ngay nay
goi la l "Cham ngo" hay la l "Dam" (co ni kim ca l dam va hoi cung mt
luc goi la l dam hoi). Truyn Kiu co cu "Tin a canh thip trc cm lam
ghi". "Canh thip" la giy ghi ho tn, tui, qu quan, con ai.
Trc Cach mang Thang Tam 1945, nhiu vung nng thn, con gai t
khi sinh n khi ly chng vn cha t tn, nu nh gia nh khng cho con gai
i hoc. Con gai khng cn vao s ho, s lang, khng i hoc nn cung khng cn
dt tn vi. trong nha con gai mi sinh ra c goi la con Hm, con Mc, con
Cht em...Trong nha goi tn g th xom ging goi theo tn o. n lam l vn
danh, ng bac hoc b mi t cho cai tn ghi trong giy hn thu, co khi
chnh ngi mang tn cung khng bit mnh mang tn g trong giy hn thu, v
khi v nha chng lai goi theo tn chng, khi co con goi theo tn con, co chau
ch tn goi theo tn chau.
L vn danh khng phai hoi tn ma chu yu la hoi tui, hai ho quyt

nh i nam n hp tui nhau th ly c nhau, tui xung khc th thi. Trong
hn nhn xa ch chu trong co mn ng h i hay khng, co hp tui hay
khng, gia nh nao thn trong mi tm hiu ky "Cng, dung, ngn, hanh"
(thng la cac gia nh gia giao). Chng nhng cac chang trai, trc khi ci
cha bit mt v, ma co nhng ng b chng la ngi chu ng i hoi du cung
khng bit mt con du, do o trong gia nh sau nay mi xay ra nhiu chuyn
oai om:
-"Cam n ng ba thng n, ti xin ng y ga, nhng xin tha

chuyn trc: con ti mm mep chng bng ai!"
Tng nh vy la mnh tm c con du hin hu, khng anh a chua

ngoa, ai ng ci v mi bit con du st mi!. Nhng a nh vic, bit tnh
sao?
Lai co trng hp anh trao: Khi i hoi th cho thng em nhanh nhen va
"sach mt" hn ong vai chang r, n khi ci th lai ci cho thng
anh n n, xu x. "Ming tru du nha ngi", bit tnh sao y?
Du sao cung mang ting mt i chng.
Ly v ken tng, ly chng ken ging co ung khng? co

cn thit khng?
i vi cac cu th cu hoi nay tha, v "Noi nao ging y","Cy nao qua
y","Gio nha ai quai nha y","Con nha cng chng ging lng cung ging canh",
"Tm ni co c gi thn", ai chng mun co trai hin gai am, r thao du hin.
Thi nay, mt s ban tre coi thng cho la phong kin lac hu. Co nhng i trai
gai mi ch gp nhau trn mt oan ng, a vi nh c, tnh chuyn vung
tron, thm ch ho a bit ro ca "Ngon ngun lach sng"!!!
anh rng cung co trng hp "Mt ngay nn ngha, chuyn o

nn duyn", song thanh cng la ca bit, tht bai la ph bin. "Tm tng, tm ho"
khng co ngha la tm chn sang giau, khinh ngi ngheo kho, ma chu yu la
tm ni co gia giao, co c . "Cha me hin lanh c cho con","i cha n
mn, i con khat nc". Con ngi sinh ra ln ln do nhiu yu t xa hi chi
phi, nhng nam n thanh nin mi ln ln, trng i cha tng trai, giao duc
gia nh la yu t quan trong va chu ao. Hn nhn la vic h trong, tac ng ca
i, ma con ngi rt d mu quang trong tnh yu. Qua tun trng mt khng
phai moi vic trong quan h v chng u sun se. khi co nhng vic kho khn,
truc trc trong cuc sng, ai cung mun tm iu hay le phai giai quyt cho
thoa ang. Luc o cn da vao "Tng", vao ho hang, tm nhng tnh cam chn
thanh va tri thc ung n. "Mn ng h i", tc la tm ni hai gia nh, hai
bn thn thuc, co nhng mt cn i phu hp vi nhau, ch u phai bc bc
leo thang, ke khinh ngi trong.
Ngoai ra con mt yu t na: Tnh n gien di truyn. Ngay xa trong

mt vai hoan canh c bi t co ng chng thoa thun ngm vi v i "Xin noi".
Xin lu y: nhng ngi an ba o khng thuc loai lng l u - ta cung ch cn
bit noi nho vi nhau thi va nhn manh "Hoan canh c bit"!
Ngi trong cung ho co ly nhau c khng?
cac nc u My, anh ch em con chu bac rut vn co quyn ly nhau,

qua tac phm "gini Grng" ta thy mi tnh gia hai anh em con chu bac
rut Grnge va gini s d trc tr la do thoi keo kit bin ln cua lao
Grng, ch tac gia khng a ng n vn chung huyt thng.
Trung Quc la mt nc chu anh hng cua vn hoa phong kin nng
hn ta nhiu, nhng anh ch em con c, cu rut, con d rut vn c ly nhau.
Xem Bao Thoa, Bao Ngoc... trong "Hng Lu Mng" yu nhau, ly nhau la
chuyn bnh thng. nc ta, di triu Trn, con chau nha vua ch c ly
ngi trong Hoang tc (ly sang ho khac s b nan ngoai thch cp ngi). Hng
ao vng Trn Quc Tun ly Thin Thanh cng chua, tc la c rut cua
mnh. Vua Trn Thanh Tng ly Thin Cam Hoang hu, tc ch con bac rut.
Vua Trn Minh Tng ly L Thanh Hoang hu, tc con chu rut, u la chau ni
vua Trn Nhn Tng vv... Con trong dn gian t triu L v sau, nu trong ho
ni thn cung qu ma ly nhau goi la hn thu, ho hang khng chp nhn. Nu
cung ho nhng a xa i, thuc chi khac nhau hay a xa qu (goi la bit t ly
tng) th vn ly nhau c.
Thi xa, do trong nam khinh n, hoc thiu hiu bit v gien di truyn,
nn anh ch em con c, cu rut coi nh khac ho vn co quyn lam thng gia vi
nhau. Ca dao tuc ng trong dn gian con ca ngi trng hp chau cu ma ly
chau c, coi nh "Thoc lua trong b, ging ma nha ta". Nhng di truyn hoc a
khng nh rng ngi co chung huyt thng ma co con vi nhau th qua nhiu
i dong gin g b thoai hoa, co trng hp b quai thai, v vy anh em ho ly
nhau, k ca ho ni hay ho ngoai u khng co li. Lut phap nc ta qui nh
cung chung huyt thng ba i, k ca bn b hay bn me, u khng c ly
nhau.
S tch t hng
T hng Nguyt lao thin tin" da theo tch Vi C gp ng lao trong

mt m trng, ngi kim sach hng v pha mt trng, sau lng co cai tui
ng y dy o. ng lao bao cho bit y la nhng vn th kt hn cua toan
thin ha. Con nhng dy o buc chn nhng i trai gai se
thanh v thanh chng. Mt hm, Vi C vao ch gp mt ba gia cht mt
m a be i qua. Bng ng gia lai hin ln cho bit a be kia se la v
anh. Vi C gin, bao ay t tm git a be y i. Ngi y t len m
a be gia am ng ri bo trn. Mi bn nm sau, quan Th S Trng
Chu la Vng Thai ga con gai cho Vi C. Ngi con gai dung nhan ti ep,
gia lng may co nh mt bng hoa vang. Vi C gan hoi, v mi bao: Thu
con be, mt ba vu ho Trn b vao ch b mt tn cung tc m phai. Vi C hoi:
Co phai ba vu o cht mt khng? ng i v bao: ung th! Vi C k lai chuyn
trc, hai v chng cang quy trong nhau cho la duyn tri nh sn.
Mu chuyn vui: Tnh yu lam cho con ngi lu ln.
..."Tu Thng , theo ha thn th thng khng cn oi lai tr

khn cua con ngi. lam nh th khng khoi mang ting la tri nho nhen. iu
ma thng nn lam la han ch tr khn cua con ngi."
-"Bng cach nao"?
-"Ch co tnh yu-Khng co g lam con ngi lu ln i nh trong tnh
yu. Tri ch cn phai mt v thn mang vong dy xung trn, c i trai
gai nao gn nhau th qung cho mt vong. Ngi nao cang thng minh
th cn qung thm cho nhiu vong. Con ngi ch lun qun trong nhng vong
y ma chng bao gi ngh ti chuyn ln quy nhiu nha tri na". Tri khen
"Tht la diu k"!, ben truyn cho ng tin gia mang nhng chic vong cua tri
xung trn gian. T ngay b ng tin gia khoac vao ngi mnh nhng vong dy
tnh ai, con ngi ch lun qun vi nhau, khng con ngh ti chuyn anh nhau
vi tri na. ng tin gia y c goi la ng "T" .
Tuc thach ci hay d ra sao ?
a "Thach" la d hoc d nhiu ma hay t. Thi nay tn trong t do luyn

ai hn nhn, lut hn nhn trong ch mi a giai phong cho nam n thanh
nin, nhng lut tuc con go bo, troi buc. thach ci cung la mt l tuc lac hu
ri rt lai, troi buc ca nha trai ln nha gai, co khi lam cho chang r phai bo cuc
ma ni thit thoi nht lai ri vao thn phn ngi con gai, du sao cung mang
ting mt i chng, du sao cung lam cho nhng chang trai khac phai ngai, xui
nn phn hm duyn hiu.
Ngay thi trc cung a co cu: "Gia thu bt lun tai". ang le nn v
nn chng, thanh gia thanh tht, la mng cho ca hai gia nh, nhng gp phai
mt vai ba c, ng bac bn nha gai kho tnh, thach ci nao qun ao, non dep,
nao ru banh cau tru, che thuc, nao np te, ln ga, nao nhn xuyn, hoa tai,
tin mt, lai con tnh u c du c ci bao nhiu mm, nn nha trai phai bo
cuc. Cung co am nha trai pha i chay ngc chay xui, lo xong vic ri keo cay
tra n; song, ngay t bui thanh hn, ngha v chng, tnh thng gia a b st
me, o la mm mng gy nhiu bt trc v sau. Cung co trng hp, nha gai
tung thiu khng u t lc cung cp cho u cai l lang "Tra n ming", oi hoi
nha trai phai lo chu toan. Cung co trng hp, b me c du con phai xut ra
gp nm gp mi ln va sau khi thanh thn con cho con gai, con r nhiu th,
nhng cung thach ci cao tranh ting x xao, am tiu, cho rng con mnh
d duyn ri, nn phai cho khng. "Hay t" la danh cho nhng gia nh co
hoc thc, khng thach tin, thach cua ma thach ch ngha vn chng vi y
chon r con nha gia th, vi hy vong tng lai con mnh con c "Long anh i
trc vong nang theo sau" ch khng n ni phai ri vao nhng anh chang "Vai
u tht bp" ni "Nc mn ng chua"
Banh su s hay banh phu th?
Trong l ci co nhiu l vt, nhng khng th thiu banh "Su s",

nguyn xa la banh "Phu th", mt s a phng noi chch thanh banh
"Su s". Banh su s lam bng bt ng trng, da, u xanh va cac th hng
ngu v, nn hnh tron, boc bng hai khun hnh vung up lai vi nhau va kht,
khun lam bng la da, la cau hoc la da, vo nguyn khng luc gi mau
xanh thm. S d goi la banh phu th (chng v) v o la biu tng cua i v
chng phn ep duyn a: vung tron, trong trng mm deo, ngot ngao, thm
tho, xanh thm, ng thi cung la biu tng cua t tri (tri tron, t vung)
co m dng ngu hanh: Rut trng, nhn vang, hai vo xanh up lai buc bng si
dy hng.
Tin nap theo (hay treo) la g?
Tin "cheo" la khan tin nha trai nap cho lang xa bn nha gai. Trai gai
cung lang xa ly nhau cung phai nap cheo song co giam bt. Xut x cua l
"Nap cheo" la tuc "Lan nhai" tc la tuc chng dy doc ng hoc cng
lang. u tin th ngi ta t chc on mng hn l, ngi ta chuc tung, co ni
con t phao mng. ap l, oan a du cung a tru cau ra mi, a qua,
a tin biu tng. Dn n co nhng ngi lam n bt chnh, li dung c hi
cung chng dy, voi tin, sach nhiu, tr thanh tuc l xu. V thoi xu lan dn,
gy nhiu can tr, triu nh phai ra lnh bai bo. Thay th vao o, cho phep lang
xa c thu tin cheo. Khi a nap cheo cho lang, tc la am ci c lang cng
nhn co giy bin nhn hn hoi. Ngay xa, cha co thu tuc ng ky kt hn, th
t nap cheo coi nh t hn thu. Nap cheo so vi chng dy la tin b. Khoan tin
cheo nay nhiu a phng dung vao vic cng ch nh ao ging, p ng,
lat gach, xy cng lang...Nhng nhiu ni ch cung n cho ly hng che chen.
a hn na th ky, l nay b bai bo ri. Thanh nin ngay nay ch con thy bong
dang cua tin cheo qua ca dao- tuc ng.
- Nui ln th phai vt beo
Ly v th phai np cheo cho lang.
- Ci v khng cheo nh tin gieo xung sui.
- ng xa anh trng thnh thnh

Quan vin mu ao ra nh n cheo.
- Ly chng anh se giup cho
Giup em...
Giup em quan tam tin cheo
Quan nm tin ci lai eo bung cau.
Tht qua cng iu, Ch tin cheo khng th vt qua tin ci.
Nhng cach g b cho ban tre khi lo am ci
ang le mng am ci nh tuc l troi buc thanh ra lo am ci. Tuc cu

a truyn nhim lu khng d mt mai i ngay c. Vy phai lam th nao?
giup cac gia nh ci du, mt s gia vung nng thn co tuc gop l ci: u
nm gia nh bao cho ho hang xom ging bit d nh ci du vao thang nao,
thng thng vao sau vu thu hoach. Ln lt cac gia nh ong gop cac khoan
gao np, gao te, u xanh, ru hoc tin theo nh lng. Con ln ga th gia
nh nao t liu cho gia nh y.
Tuc gop ci cung ging nh hi tng t tng tr, hi cay cy, hi lp

nha... lun phin cac gia nh. y la mt tuc hay, cung nhau lo dn n lt
mnh phai lo nhng khoan ln. Tin, qua ci cua khach, ban a ti thc
cht cung la hnh thc gop l ci, nhng khng chu ng c k hoach, th co
khng cn, th cn khng co, thanh ra tn kem. L chi ho ngay nay, chung vn
kinh doanh bun ban cung la xut phat t hnh thc gop tin nhau lam nha
ci v, tu tru bo nng thn. V xut phat t ho hang giup nhau nn mi goi
la chi ho. Nu oan Thanh nin a phng nao vng manh, can b oan cng
tm lim khit thao vat, t chc "Hi chi ho ci v" co k hoach quan ly kinh
doanh s dung phn phi cht che, t c nhiu ban thanh nin hng ng,
tham gia...Bc u cung a co mt s a phng t chc "Dch vu am ci"
nh mua sm cho thu qun ao ci, bat a, m chen ban gh, phng man, t
chc trang tr, chup anh, ca nhac...va kinh doanh gy quy, va phuc vu thun
tin, co ch u ai vi ngi gop c phn,vi oan vin.
C du trc khi v nha chng phai co nhng thu tuc,

ng tac g ?
Khi nha trai bt u n on du th c du cung vi chu r n trc

ban th gia tin, khu u lam l, t khn nim xin t tin chp nhn k t nay
nn v nn chng, phu h cho trm nm duyn a phn ep, cm st giao hoa.
Cung co th nh gia trng khn h cho co bai ban hn hoi. L xong, hai ngi
a hp tru, bao thuc, i mi chao thn nhn, khach, ban khp mt lt, ngi
nha sau, nhng am ci co t chc thng a co s sp xp v tr sn. Trong
khi chao mi, c du phai gii thiu cho chang r bit mi quan h bit cach
xng h. Sau cung, trc khi bc ra ca v nha chng la l ta cha me: Cha
me ngi sn mt pha ca chnh, nu ng ba ni ngoai con thng tai co n
d th ng ba cung ngi chung mt pha, nhng gh cao hn.
Thi xa ca i tn hn phai lay hai lay, ngay nay chm chc, cui u
cung knh "Xin phep ng ba, cha me con v nha chng", "Xin phep ng ba, cha
me con xin on em X v". Luc o, cha me ban phat cho con gai, con r mt vt
g o lam k nim, co th la nt cai but, mt gng soi nho nho, mt cun sach
hoc mt chic khn, chic quat.... Nha giu con cho thm hoa tai, nhn ci
hoc quan tin... (Chu y, nhng th nay nha trai a a n hm l nap tai.
Trong goi qua cua ba me cho con gai co cai chm cai toc, hoc bay chic kim
nh toc hoc kim khu goi trong khn vung).
i vi ng ba cung co nhng ng tac tng t.
L xin du co nhng y ngha g? va thu tuc tin hanh.
L nay rt n gian: Trc gi on du, nha trai c mt hai ngi, thng

la ba bac, ba c, ba ch cua chu r a mt ci tru, mt be ru n xin du,
bao trc gi oan on du se n, nha gai sn sang on tip. Phong tuc nay
co nhiu y ngha hay: Mc du hai gia nh a quy c vi nhau t trc v ngay
gi va thanh phn a on ri, nhng phong moi s bt trc, moi tin tht
thit, nn mi nh ra l nay, biu hin s cn trong trong hn l. Thi gian nay
chu r va cha me chu r rt bn rn khng th sang nha gai, nn nh ngi ai
din sang bao trc nh b phn "Tin tram". trong trng hp van nht
hoc do thi tit, hoc do tr ngai giao thng, gn qua gi quy c ma oan on
du cha n, nha gai bit chu ng lam l gia tin hoc phai ngi sang nha
trai thm do.
Trng hp hai gia nh cach nhau qua xa hoc qua gn, hai gia nh co
th thoa thun vi nhau min la bt l nay, hoc nhp l xin du va on du lam
mt. Cach nhp l xin du va on du tin hanh nh sau: Khi oan on du n
ngo nha gai, oan con chnh n t trang, sp xp lai ai i trc, ai i sau, trong
khi o mt cu gia i u ho cung vi mt ngi i l (mt mm qua trong ng
tru cau, ru... )vao trc,t ln ban th, thp hng vai ri tr ra dn toan
oan vao lam l chnh thc on du. L nay phai tin hanh rt nhanh. Thng
thng nha gai vai chao xong, chu ng xin min l ri mt v huynh trng
cung ra lun on oan nha trai vao.
Me chng lam g khi con du bt u v nha?
Phong tuc mi a phng mt khac, trai ngc nhau nhng u co y

ngha hay: Ngay xa nhiu a phng Ngh An, Ha Tnh co l tuc me chng
ra ct non cho con du: Nha trai t sn trc ngo mt cai ni ng, mt cai gao,
trong ni t sn mt quan tin ng va ng y nc trong. C du vao n
cng dung gao muc nc ra mt mui, chn tay, me chng bc ra ct non cho
con du. Con du, mt tay cm ly quan tin, mt tay vn cm quat che mt. Me
chng dt con du vao nha t quan tin va cai quat ln ban th, cui u l gia
tin (bn lay ba vai theo t th cua n). Sau o me chng dt c du cm ca tin
va quat vao bung. Trong bung a chun b sn tru nc hoa qua, ging
chiu mi. i chiu trai up vao nhau, do mt ngi thn trong ho co tui tac,
v chng song toan, con chau ng, lam n nn ni, c gia nh mi n trai
chiu; nu me chng co u tiu chun trn th me chng trc tip don ging trai
chiu, nhng b chng th khng c. Khi con du ngh ngi xong, khn ym
chnh t mi bng hp tru ra chao ho. Trng hp me chng a mt th mt ba
c hay ba d thay th. Phong tuc nay co nhiu y ngha:
- Thi xa, con du trc khi v lam du, con hoan toan xa la, b ng,
cha bit u la bung u la bp, ai la b me chng. Tr trng hp xom ging
quen bit nhau t trc khng tnh, la thn phn con gai cha ci a v nha trai
th b d lun giem pha la con nha h n. Co ngi chng lai rut re e l, co
trng hp trc l ci cha h to mt nhau, vy nn me chng nim n ra on
du, dt du vao nha la hay, la phai le. Mi bc v nha chng a c t tin,
ng ba, cha me chng ban phc lc, di dao nh nc quan tin la biu tng
vn ling cua ring ma me chng trao cho.
Nhiu a phng lai co tuc khac: Khi con du va vao n nha th me

chng cm chic bnh vi tam lanh sang hang xom t phut. Tuc o cung co y
ngha hay: Tc la me chng a xac nh vai tro, trach nhim con du se v lam
chu, me chng sn sang trao quyn cng vic trong nha trong ca cho con du,
nhng khng phai trao toan quyn y ht trach nhim ma ba vn la ngi nm
quyn iu hanh, v bnh vi la vt tng trng cho ba Chua trong nha.
Tai sao me c du king khng i a du?
Trong ch phong kin cu, hn nhn cng ep, thng la cha me t

u, con ngi y. Thc ra, trong nhiu gia nh, ngi cha quyt nh
moi vic, ngi me ch bit tun theo. V th a xay ra mt s trng hp oai
om: Ngay con gai vu quy ang le la ngay vui nht trong i nhng ngi th
khoc loc bun tui v b ep buc, ngi th lo s canh lam du, lam v, t tm be
cha ri me, nay t nhin me con xa nhau; me thng con con th dai, cung mui
long sut sui khoc. Th la, trong khi hai ho ang vui mng yn m nha ngoai th
hai me con lui thui, cp non ra v. Tan tic, nha trai chng tm thy c du u
na.
Qua mt vai am ai loai nh vy ngi ta rut kinh nghim khng nn

me c du i a du, dn dn bt chc nhau, tr thanh tuc l. Mt vai a
phng, ca b c du cung khng i a du vi ly do con mnh a ga ban cho
ngi. Tuy rng trong vn sach co ghi "Gia thu bt lun tai" ngha la khng ban
n tin tai trong vic ci hoi, nhng khng hiu v sao trong ngn ng Vit
Nam lai kt hp "Ga ban" lin nhau. Thi nay hn nhn t do, trai gai tm hiu,
yu nhau kt hn trn c s tnh yu i la, cha me ch tham gia gop y, hng
dn, vy th cha me co nn n d l vui cua hai con khng? a co nhiu am
ci ngay nay bo tuc king nay.
Tai sao trong goi qua me cho con gai trc gi vu quy co
mt chic trm hay bay chic kim?
Chung ti cha c bit mt tai liu thanh vn nao noi v tuc nay, co le
v cac cu nha nho ngay xa a cm but la phai vit nhng li thanh nha. Tuc nay
ch la mt th b truyn do ngi me thu th "tm s" ngm vi con gai vao bui
trc khi v nha chng.
Thi trc, c du qun khn nhiu trn u, co nh my chic kim trn

khn la u hiu ri. V khng co tai liu thanh vn, v co nhng trng hp me
mt sm hoc am ci xa qu vng me, nn nhiu ba me thi nay (vn la c
du ngay trc) khng bit truyn tip cho con gai. Xut s cua tuc nay la
phong tai bin "Pham phong". "Pham phong"la g? Noi th tuc la cht ngay trn
bung v ngay khi quan h v chng.
Ca dao tuc ng co cu "nht pham phong, nh long ln" co ngha la: c

n long ln ngon ming, du cht cung sng. Chang r qua my ngay m lo
lng, chay ngc chay xui, bn rn, vt va, m tn hn la m xao xuyn, rao
rc nht, lai thm my chen ru nga nga say, n mt thi im cam xuc qua
a, nu ngi co th cht va tm thn suy tn nhiu th luc xut tinh, thn kinh
t trang thai hng phn qua chuyn thanh c ch qua , d b pham phong,
nu ngi v khng bit x ly kp thi co th ngi chng cht trn bung v.
Hu nh khng co trng hp ngi phu n b pham phong. Trong luc giao hp,
ca bung ong kn, thn th loa l, lai thm tm ly e then xu h, s hai, nu
ngi v tha ngi chng ra, dng vt thoat ra ngoai, mt s iu hoa kh
m kh dng th kho long cu cha. Luc o, sn co cai trm cai trn u hoc
my chic kim nh vanh khn, ngi an ba mt tay vn m rit ly pha di
lng chng mt tay ly chic trm hoc kim chch vao pha di h xng chu,
pha trn hu mn, kch thch n luc nao ngi chng tnh lai. Ngi con trai
nao co lng t th git lng. Nu cha tnh th tip tuc chm kim, ly mui xoa
trng hoc ly giy ban chm th, h thy co mau chay la cha c. Trong
phong i tn hn nn ngon en con nhm tao thm khoai cam, mt khac
cung v muc ch o na, nhng vn chu y phai m rit chng trn bung.
Chung ti khng i su vao lnh vc y dc, song co phng thuc c

lu truyn trong dn gian: Ct chut va la he gia nho, ngi an ba ngm ri
trum vao ming chng, v luc o ngi chng ang nm sp rt kho thuc.
Trng hp nhe, ngi an ng vn con tnh nhng c th lit nhc sau khi
giao hp, goi la phong tht, phai ung thuc b dng mt thi gian sau mi hi
phuc sc khoe.
Con tai sao lai 7 chic kim: Theo quan nim c truyn " Nam tht n cu"
(an ng 7 va, an ba 9 va). V phong xa , dung cho con r nn ba me v ch
a 7 chic kim - ch khng phai dung cho con gai v con gai khng b pham
phong. Trong hang van trng hp mi co mt trng hp la pham phong,
nhng cac ban tre cung nn bit trc khi ng s bit chu ng x ly. iu
cn thit la phai cung nhau hiu bit, thng cam ma phong nga, nht la trong
tun trng mt hoc v chng cach xa nhau lu ngay v gp nhau. Cac ban gai v
e then xu h nht thi ma mang lai mi n hn sut i.
Gii thiu thm phng thut cha tai bin pham phong: Khi nam n giao
hp vi nhau, khoai cam ln n cc , tinh kh xut qua nhiu, co th cht
(cht trn bung v). Khi xay ra nh th, nht thit khng c y ri nhau ra
(du la xu h cung phai nguyn nh t th ang giao hp). Nu an ng xut
tinh qua nhiu b thoat, th ngi an ba phai chum ming thi hi nong cua
mnh vao ming chng, nu an ba b thoat ht kh, th an ng cung lam nh
vy, tng hi nong cua mnh vao ming v. Tng hi nong nh vy my chuc
ln, dng kh se dn tr lai. Trong khoanh khc cp bach gianh git gia cai
sng va cai cht nh vy, bao v iu hoa hai kh m dng, chng nhng
khng c hoang ht ri khoi ging, ma khng cho dng vt thoat ra khoi
m h, nn phai m cht ly phn na mnh pha di, Ngi a ngt lm ri
khng bit g na, hoan toan phai do ngi sng chu ng m rit ly, cho
kh khng tuyt hn, phai tng kh lin tuc cho n khi sinh kh cua ngi kia
tnh lai mi thi. Cach tng kh: Phai chum ming lai, a c kh t ha an
in(1) ln, truyn qua ming tng kh vao n yt hu ngi kia theo nhp th.
Cach nay ca trai va gai u nn bit. Sau khi dng kh a hi phuc phai dung
bai "Nhn sm phu t thang"(2). Nu nha ngheo khng co nhn sm, th cp tc
dung 4 lang hoang ky, 2 lang ng quy, 5 ng cn phu t, sc ung cung co
th cu sng c.
Trng hp ngi an ng xut tinh qua nhiu kh ht, ma a nh y ra

ri, th phai cp tc vc ngi dy m choang ly ma tng kh vao ming, nu kh
qua ming kho vao th dung ng thng hi hai u ut vao ming ma thi, min
sao hi vao c qua cung hong. Co th mn ngi an ba, con gai manh
khoe khac ha hi, khng nht thit phai la ngi v hoc ngi an ba va giao
hp. o la cach ly ngi cha ngi, kha nng sp cht vn cu sng c.
(1) Ha an in: vung bung di rn.
(2) Nhn sm phu t nhang: Phu t: 1 ng cn. Phuc linh: 7,5 phn. Nhn sm:
1 ng cn. Bach trut: 1 ng cn. Bach thc: 1,5 ng cn
Tai sao phai co phu du
Tuc l xa cn co phu du v hn ngn cng ep, do cha me nh oat,

nhiu ni lai co nan tao hn, thng thng th "N thp tam nam thp luc", con
gia mi ba tui v nha chng a bit g u! do o c du phai co ngi dn
dt. Ngi dt c du goi la phu du.
Ngay xa phu du phai la ngi c, ngi d hay ch em thn thit cua c

du, co kha nng thuyt phuc, bay ve cho c du, c c du knh n, mn
phuc, c b me c du uy thac. Ngi phu du phai la ngi may mn, tt
phuc, duyn a, phn ep, con gai lanh manh ngoan ngoan, gia nh m m,
hu co th truyn kinh nghim lam du, lam me, lam v cho em, cho chau mnh.
Phu du nhiu khi con phai lai nm bay ngay sau cho c du bun
va ch bao kinh nghim. Thng thng phu du cung tr lai vi du r trong
l lai mt. am ci ngay xa phai co phu u, khng nh l, va cung khng co
danh t "Phu r".
am ci ngay nay, nhiu ni co ca phu du, phu r, co am mi n nm

sau i phu u phu r toan la trai thanh, gai lch, cha v cha chng. Co le chu
yu c du thm ban, chu r thm bu. Hay phai chng ngay nay chang r
ben len e then hn xa, nn phai co ngi dn dt. Hay am ci trc thng
sinh ra nhiu am ci sau nn phai chm lo ao tao nhng c du, chu r tng
lai.
L lai mt co y ngha g?
L thanh hn, t hng, hp cn xong xui, hai v chng tn hn tr v

nha gai mang theo l vt ta gia tin ng ba cha me, i chao ho hang thn nhn
bn nha gai sau o on b me va vai thn nhn sang nha chu r. K t bui o,
me c du mi chnh thc ti nha chu r va nha thng gia, v trong l ci, me
c du (co ni ca b) khng i a du. L lai mt thng tin hanh vao ngay
th hai hoc th t sau ngay ci (goi la nh hy hoc t hy) tuy theo khoang cach
xa gn va hoan anh cu th ma nh ngay. Thanh phn chu khach rt hep, ch goi
gon trong pham vi gia nh. Phong theo tuc c Trung Quc: nu trong l lai mt,
co cai thu ln ct l tai tc la ngm bao vi nha gai rng nha trai tra lai, v con
gai ng ba a mt trinh (m tn hn co lot giy ban, goi la giy tham trinh,
xem ngi con gai con trinh tit hay khng. Nu con trinh th trn giy ban se co
my giot mau. Ma Giam Sinh sau khi cng ep pha trinh nang Kiu xong dung
"Nc vo Lu", "Mau mao ga" hong lng gat lang chi tng nhm la Kiu
vn con trinh).
Trng hp hai nha xa xi cach tr, ng gia ba lao th nn min cho

nhau, c du chu r nu bn ng tac cung nn c min th. Nu iu kin cho
phep th nn duy tr, v l nay mang nhiu y ngha tt ep:
-Nhc nhu con ao hiu, bit ta n sinh thanh, coi b me v cung nh b

me mnh.
-Tht cht va m rng mi quan h thng gia, ho hang ngay t bui u,

tnh cam c nhn i.
- Hai gia nh cung trao i rut kinh nghim v vic t chc hn l va

ban bac v trach nhim cua hai bn b me trong vic tac thanh cuc sng cho
i tre trong tng lai
Tra li cu hoi khng ro cu hoi
Tai sao ky quc th? V cac ban tre mun hoi nhng ngai khng t thanh
cu hoi, hoc khng bit ma hoi v nhng vn nay thi trc ch do ngi
me thm vi con gai, ngi an ng ch thm hiu ma khng bao gi noi ti. o
la nhng b mt trong phong gia i trai gai. Chung ti cung ch xin noi thm
vi cac ban tre, xin ch hiu lm la chuyn khiu dm, thit ngh v hanh phuc
i la, v tng lai noi ging, trc khi thanh hn cn co nhng kin thc s
ng: Tui dy th t la tui nao? Co nhng biu hin g v tm sinh ly? " N
thp tam nam thp luc".
Theo anh gia cua cac cu ngay xa, gai mi ba trai mi sau ung tui
dy th. Trong tui phat duc o, c th ln nhanh nh thi, ch u nm n cui
nm a bin i rt nhiu: ma hng, ngc n, mng phat trin, nhu m mao,
nam moc ria mep, mt s th mt ni trng ca, n a hanh kinh, co tm ly e then
khi tip xuc vi ngi khac gii, anh mt t nh kn ao, k ca tip xuc vi ngi
thn trong gia nh nhng khac gii a bt u co s ngn cach. Ca nam va n
tui nay a ham lam dang. Co trng hp tui dy th n sm hn hoc mun
hn vai nm. Thi xa, tao hn, co c gai mi ba tui a bt u sinh n. Nn
chu y, mc du con gai a co duc tnh nhng giao hp sm c th se suy nhc
nhanh chong dn ti hu qua lam cho noi ging b suy thoai.
Trai gai giao hp la thun theo quy lut iu hoa m dng nhng ch
nn khi nao ca hai bn u co khoai cam manh. Ngi an ba thng
khoai cam chm hn an ng, cac ban trai nn chu y kin tr ch i, kch duc
nhe nhang, ng xay ra tm ly lo s. Mt c im na la khoai cam an ba
n chm hn nhng lu hn vy nn co trng hp ngi an ba chan nan v
ngi an ng khng ap ng c yu cu sinh ly, co khi dn ti ngoai tnh
hoc ly hn. V ha nh phuc lu dai, nhiu khi ngi an ng bit t kim ch. V
du trng hp v chng xa vng lu ngay gp nhau, gp phai thi ky hanh kinh
cua v, co khi ngi v n chng phai chiu theo y chng nhng rt co hai n
v sinh phu n.
Trong trng hp mi sinh n cung vy. Ngi an ba co thai gn ti ky

sinh n th chng nhng an ng ma an ba cung vy, phai t kim ch duc cam,
tt nht la nn tam thi dng lai bao v cho san phu va thai nhi: Nam n
thanh nin cha ly v ly chng, hoc tnh duyn khng man nguyn thng co
thoi thu dm at khoai cam nht thi nhng rt hai cho sc khoe lu dai v
sau.
Nu bit trc tranh hu qua khng hay, nht la i vi nam gii.

Trc luc ng phong, ca nam va n u phai sach se, tm hn th thai,
king ky luc mi lao ng nng nhoc hoc mi i xa v cha kp ngh
ngi. Coi vic hiu bit v nhng kin thc v sinh giao hp la cn thit, v,
chng nn nho nhe tm tnh, ch coi o la chuyn dm .
Khi ngi an ba tai gia cn co nhng thu tuc g?
an ng ly v goi la thu, an ba ly chng goi la gia. Co nhiu trng

hp an ba phai tai gia: Mt la duyn khng a, phn khng ep phai ly hn; hai
la na ng t ganh, goa bua khi tui con xoan... y chung ti khng noi
n s khac bit gia lut hn nhn thi xa va thi nay, va nhng quy nh bt
cng v phu n thi phong kin ma ch noi v phong tuc, trong o mt s phong
tuc con duy tr ti nay:
- Cha me ch ga ban mt ln, ln sau khng tham gia ci hoi.
- an ba goa, tuc goi la "Na dong" t co trng hp ly c trai tn, phn

ln lam v k hay v le, noi chung la chp ni t duyn, "R ra cap lai", nn l
ci hoi ch bo hep trong pham vi thn nhn gia nh va vai ba con xom ging
Tai sao na dong khng ly c trai t?
Khng phai tac gia t cu hoi giai ap, ma chnh tac gia thc mc
mong c giai ap v sao co s bt cng o? Ngay xa nhng ngi an ba goa
chng hay b chng bo th ch con cach ly le hay ly k, mc du con tre, con
xoan cung t ai ly c trai tn (trai t). Nhng ai la trai cha v ma kt duyn
vi gai a co mt i chng, du t tui hn mnh, cung b lang trn xa di ci
ch. Ngc lai co nhng c lang qun a ngoai t tun, a hai ba i v vn
ly c con gai t ch bng tui con mnh. Nh vy ma thin ha vn khen la
ep i va la.
Nhng ngi an ba duyn phn hm hiu, qua la l th, ngay xa ch lam

v le nang hu, thi nay rt kho ly chng. Lut hn nhn phong kin co nhiu
iu bt cng i vi phu n, lut hn nhn sau Cach mang a thc hin ung
nam n bnh quyn, nhng tp tuc d lun xa hi vn con bt cng i vi n.
Vy mun thc s giai phong phu n, phu n phai t u tranh oi giai thoat
khoi nhng mc cam v ly noi trn. Xin kin ngh cac cp lanh ao, trc ht la
can b oan th phu n hn g dn d lun xoa bo dn nhng mc cam bt cng
noi trn.
Quan h v ca v le ra sao?
Ngoai tr ch mu h, con nh trong ch phu h ngi an ba

chng my khi co chng ca, chng le; ngc lai an ng nm th bay thip la
chuyn thng, cang quyn qu cao sang cang lm v: Minh Mang co 142 con,
"Nht da ngu giao, tam hu dng" (trong mt m ngu vi nm ba th ba ba co
thai) con bao nhiu v th khng th thng k c. Nguyn Cng Tr 73 tui,
ly v le th 10, m tn hn cam tac:
"Tn nhn duc vn: Lang nin ky? - Ngu thp nin tin nh thp tam"
(Dch ngha: Nang mun hoi anh: chang my tui - Nm mi nm trc mi
hm ba)
ao Thin chua ch cho phep con chin mt v mt chng. Thng thng

v ca ly trc, v le ly sau. Nhng co trng hp ngi con trai lam n xa
nha, t y ly v, cha c cha me va ho hang chp nhn, qu nha cha me a
dam hoi sn cho mt c v khac bt v ci. Ngi v do cha me ci hoi, du
rng ly sau vn la v ca. Ngi v t y chon, nu sau nay c cha me chp
thun, mc du con gai con trai u a ln, vn phai chu phn lam em. Con v
be du nhiu tui hn vn phai chao a con ba ca ang m nga bng anh bng
ch. Trng hp v ca cht sm, khng co con trai th con trai v k e sau vn
la trng nam, la ch tn tha trong ch con trai v le v phn thip khng mn
ng h i , khng phai do ng ba trc tip ci hoi nn khng u quyn k v.
Mun cho gia nh m thm, ngi chng phai kheo i x v ca i hoi v le
cho chng, th ngi v le va b me c ta mi yn tm.
Nn nhn nhn vn ly hn nh th nao?
Nhiu cu cao tui thng phan nan: Thi nay bon tre yu nhau qua d
dang nn bo nhau cung d. Ngc lai lp tre lai cho rng: Ngay xa cac
cu chng bit yu ng la g, ly v ly chng th sinh con e chau, ch my ai
c hng hanh phuc. Ho khng bo nhau chng qua do l giao va phong tuc xa
hi troi buc. Trai lam nn nm th, bay thip, gai chnh chuyn chc tit mt
chng. Ch co ngi an ba phai cam chu thit thoi b giam long ch an ng
khng ng v nay th ly thm v khac, chng cn phai ly hn vi v cu.
Tt nhin trong ch cu cung nh mi, khng ai khuyn khch vic ly

hn. Co nh ng trng hp quan h v chng gp nhiu trc tr, nhng v ngh
n tng lai cua con chau hoc v nguyn c nay, ly do no, ho anh chp nhn
ni thit thoi chung sng v phn s, ma thiu tnh yu. Khng phai moi trng
hp ly hn u ang ch trach. Ngc lai co nhng vu an s ly hn c coi nh
trn thng giai phong cho ca hai bn. Ly hn lai tr thanh c s tai tao hanh
phuc. Vy ta khng nn co thai nhn nhn qua kht khe i vi moi trng
hp ly hn. Tuy nhin, ngay xa cac cu thng co mt cu "Mt ngay la ngha",
thi nay quan h xa hi mi cang thm ti ep, vy nn i v chng sau khi
chia tay ch nn coi nhau nh thu ch, cho du duyn khng a, ph n khng
ep, va nn coi nhau nh ban be. Ban be co thn ma co s, vy nn nhn nhng
ai sau nay la i tng cua ngi v hay ngi chng a ly hn ch co ghen
bong ghen gio. Con con cai, do tnh trang ly hn, tai thu, tai gia, nn trong mt
gia nh co ca con anh, con ti, con chung ta. Chung no i x vi nhau hoa
thun la him, mu thun vi nhau la ph bin. iu o oi hoi ngi lam cha
lam me, lam d ghe, b dng phai thu xp sao cho cng minh, m thm moi b.
Day con t thua bao thai
Tuc ng Vit Nam co cu: "Day con t thua con th - Day v t thua
b v mi v". y chung ti mun nu: Khng nhng day con t thua con th
ma phai day con ngay t khi con nm trong bung me. Bi v cuc sng vt cht
ln tinh thn cua ngi phu n mang thai anh hng trc tip n sc khoe va
tinh thn cua a tre sau nay.
Ngi xa thng noi: "an ba hin du, th d co con. Thai san la le t

nhin cua tri, t. Ngi khng bnh th khng cn phai ung thuc".
Theo y hoc c truyn "...Tm kh kinh s th con b in, thn kh khng u th
con h thop, t kh khng hoa th con gy com, tm kh h kem th con nhut
nhat. Con la theo kh me, me khng cn thn sao c! Me ch ung nhiu th
thuc, ung nhiu ru, ch chm cu xng xin, ch i ai, tiu tin vao ch
khng thng i, ch treo cao xng pha him tr, ch ganh vac nng nhoc, ch
giao cu phong tung, ch nm ngu nhiu, ch mc ao qun qua m, ch n cm
qua no. Tinh thn phai chn tnh, khng pham n tht tnh ( mng qua, gin
qua, au thng qua, ghen ghet qua, yu qua, ham mun qua v.v...). Mun con
sau nay sinh ra thng thn nghim trang th ngi me nn ming noi li ngay
thng, lam vic ngay thng. an ba rp tm lam vic ac th khng sinh e c,
ngi ta c tn g la tai tri ghet bo, bit u rng: o chnh la do t mnh gy
ra. V kh gan rut b ut kt, ba b mach: tm, t, thn u b ut nn kho
sinh..." (Theo "Phu ao san nhin" cua Hai Thng lan ng).
V le o dn gian co cu: "Cy kh khng co lc, ngi c khng co
con". Cn phai giao duc con t trong bung me ma thut ng khoa hoc goi la
"Thai giao". Ngay xa cac bc tin bi a rn day ngi me tng lai (san phu)
khng c gin d, hoang ht, khng c ngh iu xu, lam vic xu, nghe
chuyn d, nhn canh tang thng, cn noi nng, i ng khoan thai...
Co mi lin h khng kht gia thai nhi vi sc khoe va tm trang ngi

me, gia thai nhi vi th gii bn ngoai, co nhng phan ng "Tip nhn" hoc
"Chi bo" cua thai nhi trc cac tac ng cua ngoai canh. Theo tai liu nghin
cu khoa hoc: Nhn cach con ngi c hnh thanh rt sm, ngay t trc khi
ra i. y ngh, cam xuc va nhng ni bun vui cua ngi me truyn vao a con.
Nhiu phu n co thai a bit gi gn tnh cam cn bng do o gi c sc khoe
cho a con. Nhng ni au cua ngi me phai chu ng trong thi gian thai
nghen anh hng manh ti a tre s sinh. Long thit tha i vi a tre cha ra
i la mt bin phap gi gn sc khoe cho a tre tt nht, va co anh hng
quyt nh ti quan h me con sau nay"...
Tai sao co tuc xin qun ao cu cho tre s sinh?
Cach tra li n gian nht la xin ly "khc" (ly may). Ngi me t

khi mi thu thai a chu y xem trong ba con, ho hang, lang xom nha ai co con cai
bu bm, hay n chong ln, t khoc t quy, ao c sp ti con mnh e ra cung
c nh th th xin mt cai ao, hay cai qun, cai ta cu cua a be v sa sang
lai dung cho con mnh. Xut x la do mt vai ngi lam, ri bt trc nhau,
dn dn la truyn ra thanh phong tuc.
Nguyn ngay xa, ta cha co nhng th vai mong mn ban rng rai trong
dn gian, th trng toan nhng vai th b lai nhum nu, th cng, tre s sinh
da con non mc d b xy xat, hai nhi cang mc mi cang au yu. Nha
ngheo khng sn tin mua a anh, nha giau cung xin ao cu cho tre s sinh la v
le y. Tre th chong ln, qun ao th lu mi rach, ch vai thang sau a qua c,
ngi ta khng n pha i dung vao vic khac nn ct gi lai, danh cho em ut. V
vy, ngi cho ao cung cam thy vinh d c ngi khac quy mn con mnh va
coi a be sp ra i cung co phn hi hng cua mnh.
Con so v nha ma, con ra v nha chng tai sao?
Con so la con sinh u long, con ra la nhng a con sinh sau. Nu nui
c ca th con so la trng, con ra la th. Phong tuc nay ph bin Bnh Tr
Thin va mt s a phng ngoai Bc, con Ngh An, Ha Tnh th tr trng
hp r, noi chung con gai khng c sinh e nha cha me mnh. Con gai mi
ln ln, mi sinh ln u tin, tre ngi non da, cha bit i ng, n ung, tm
git, king khem ra sao, hn na trong ngi yu khoe ra sao mun nh va me
chng hoc ch em nha chng cung ngn ngai, kho noi hn vi me e va em ut
mnh. Con nhng ln sinh sau a co kinh nghim, co th t mnh giai quyt c
nhiu vic.
Phong tuc, "Con so v nha ma" la mt phong tuc hay nhng mun giai
quyt c m ep cung phai co thu xp: Gn ngay c, me chng hoc chang
r sang qu ngoai tha chuyn trc, nu co kho khn v kinh t hoc ng xa
xa xi cach tr cung cn thao lun vi nhau v trach nhim cho thoa ang, sau
khi me tron con vung, chau cng cap, chang r cung cn sm mt s l vt,
nhm ngay tt sang ta n gia tin bn ngoai va ng ba ngoai xin on v con
v. ng ba ngoai con cn thn anh du vi hoc nho ni tran cho chau va cac
th bua phep khac cac th ta ma ac quy khng dam n quy ri chau doc
ng.
Ngh Tnh lai co phong tuc ngc lai: Cho la sinh d t lanh, ngoai con
du ra, khng ai c quyn sinh trong nha. Con gai v nha ma, nu nh n ky
ng thai, tr da, khng kp tr v nha chng, s sinh n doc ng th
b me phai dng tam chic lu goc vn, hoc nu khng kp, th ra chung
tru ma e.
Thit ngh khng cn phn tch, ban oc cung thy c phong tuc nao
hp tnh ly hn.
Trng hp a m ci ma, v nha ma thiu ngi chm nom th con so

cung v nha chng.
Tai sao khi mi e cha t tn chnh?
Theo phong tuc, mt ngi t sinh ra khi cht mang rt nhiu tn goi:
Mi lot long th thng Cu, thng Co, con Hm, thng Mc, con Cun, thng Cht
em, con Cht a... thng la t tn xu cho d nui, n khi ln ln th anh Hai,
anh Ba, ch Bay... ly v ly chng th anh Nhiu, anh , ch Xa...Co con goi
theo tn con, co chau ch tn goi theo tn chau, n khi cht th t tn hem goi
la hiu cung, ngi co hoc th t t tn t, ngi co chc tc th t tn
thuy, ngi co chc tc hoc v cao sang thng c xng tn theo ho, hay tn
a phng: Cu an Mai, Cu Tam Nguyn Yn , ng Trang Trnh, ng Tu V
Xuyn, Quan Tham Nam Sn... o la theo phong tuc xng h cua Trung Quc.
Trong nhiu tn goi nhng ch co tn huy la chnh: Tn huy la tn t khi vao s
ho, khi vao lang ghi trong s h, khi i hoc t khi vao s ho, khi vao lang ghi
trong s h, khi i hoc.
Tai sao mi e cha t tn chnh (tn huy)?
Ngay nay e ra la khai sinh, co thu tuc quan ly h tch cht che. Ngay
trc mi lang xa cung co hng h lo s sach sinh t, gia thu nhng khng
quan ly cht che, Nha nc ch quan tm n s inh (t 18 tui), s in
thu thu va bt lnh, bt phu, v vy vao s lang cang mun cang hay, ln ln
c vai nm thu thn, phu phen tap dch. Trong xa hi cu, tnh trang hu
sinh v dng kha ph bin, t co gia nh sinh nm e bay c vung tron, v
vy qua cac tun c mi tam yn tm, khi o mi t tn huy.
Cac ho mi nm t t mt ln. Trong dp t t, cac gia nh co con chau

mi sinh sm sa ci tru, chai ru, hng hoa, l vt n nha th ho yt
cao tin t va vao s ho cho cac con trai trc l yt cao, ngay o mi co tn
huy chnh thc, c ho hang cng nhn. Trong khi vao s ho phai i chiu
gia pha xem co trung tn cac v tin t hoc ng ba chu bac trong ni
thn hay khng. Nu co tc la pham huy th phai i tn. Khng nhng
phai tranh pham huy t tin bn ni ma con phai tranh pham huy can cu
ng ba ngoai mc du khac ho, tranh pham huy hiu cua thanh hoang, thanh
mu, linh thn tng a phng. nng thn, cac v co uy vong trong lang, trong
ho thng c dn chung biu tru ru va nh t tn cho con. Ngi t tn
c gia nh o nh n sut i.
Tai sao tui trong khai sinh, trong vn bng khng ung
vi tui tht?
iu nay cung gy kha nhiu rc ri, phc tap cho cac nha khao cu s
hoc, bin soan gia pha. a co trng hp anh em cung cha cung me sinh ra ma
em nhiu tui hn anh. Ch co la s t vi la chnh xac nht, chnh xac n tng
gi, nhng t ngi con gi c la s t vi, phn ln ng b ba me ch nh
c con mnh cm tinh con g, qua o ma tnh ra tui thc (tui mu).
Nh trn a noi, co ba ly do khai bt tui: - chm c vai nm khoi

phai ong thu thn va i phu, i lnh.
- Di thi Phap thuc, tranh han nh qua tui khng c i hoc,

khng c thi.
- Do vic vao s ho chm gn mt nm con vic vao s lang, hang phe,

hang giap, co khi chm n nm sau nm.
Trng hp nng tui ln cung co ba ly do nhng khng ph bin lm:
- nhanh n tui ly v (theo l "n thp tam, nam thp luc"). Nhiu
gia nh mun ci con du v sm co ke n ngi lam va sm co chau
ni doi tng ng.
- Di thi Phap thuc, cac cng s khng tuyn ngi di 18 tui nn

phai khai tng tui.
- Mt s a phng, co l lang cho tng thm tui chong n tui
ln lao mng tho.
Mu chuyn vui: Scuture vi H Ch Minh Scutur, Tng thng Ghi N

sang thm Vit Nam theo li mi vi t cach la khach cua H Chu Tch. Trong
bui mt tinh tin a tai Quang trng Ba nh Ha Ni, Scutur ht li ca
ngi va khm phuc H Chu Tch. ng phat biu ai y: V ti sp sinh, nu sinh
con trai, ti se t tn con la H Ch Minh.
Ti c d bui l o, thm ngh: ng nay qua tht rt chn thanh va rt

cam phuc H Ch Minh nhng ng ta cha hiu cu "nhp gia vn huy" cua
phong tuc nc ta, cu o co g kha c chi ngi ta. Lin o H Chu Tch tra li
lai rt khn kheo, tai tnh "Bac khng co v nn khng co con, vy Bac ngh
cac chau thanh nin, nu sp ti, chau nao co con trai th t tn chau la
Scutur!"
Moi ngi d l u vui ci thoai mai, phuc tai i ap cua Bac, va

c long khach nc ngoai, va phu hp vi phong tuc nc ta trong hoan
canh o.
Lam l yt cao t tin xin t tn cho con vao s ho nh th

nao?
Vn nay a co l t xa, chng co g mi me. "Ho nao a co n np sn

th c theo l cu tin hanh". i vi nhng ho mi phuc hi lai vic ho, cha vao
nn np, chung ti xin mach mt vai kinh nghim:
1.Yt cao t tin: Theo l cu ch sau khi i chiu gia pha, king k cac
trng hp pham huy (t tn trung vi tn huy cua t tin va thn nhn gn gui
nht, k ca ni ngoai) mi chnh thc t tn huy cho tre s sinh, yt cao t tin
va xin vao s ho. Ngay nay phai lam thu tuc khai sinh kp thi, trng hp xa
qu, khng kp v i chiu gia pha, nh trung tn huy t tin trc h, th tm
cach i, hoc tranh goi thng xuyn trong nha. L yu cao t tin rt n
gian, nen hng, ci tru, chen ru cung xong, thng kt hp l t t hang
nm ma yt cao chung tt ca con chau trong ho sinh trong nm cung mt lt.
L vao s ho cung n gian, ct sao cho gia nh ngheo nht trong ho cung
khng gp phai iu g phin phc.
2.Vao s ho: Th t s ho ghi theo nm sinh, ai sinh trc ghi trc, sinh
sau ghi sau. Trng hp nhiu nm b ph khoang nay mi lp lai s ho, th phai
thng k theo n v h gia nh hoan chnh ca ho, sau o mi lp s tip i
vi nhng tre s sinh. Mu s: Ho Tn (Tn Huy. Tn thng goi) con ng ba,
thuc i th my, chi th my? Con trng hay con th my? Ngay thang,
nm, sinh, ngay vao s ho.
3.Con gai vao s ho: Bt c trai hay gai, sau khi sinh u co yt cao t
tin, a c t tin phu tr phu h, nhng nhiu ho ngay xa khng vao t ho
i vi con gai, cho rng "N nhn ngoai tc", con gai la con ngi ta, ln ln i
lam du lo c nghip nha chng v th khng cng nhn con gai vao ho. Tuy
vy, ngay trc CM T8-1945 mt s ho a xoa bo iu bt cng o, con gai
cung co moi quyn li ngha vu nh con trai.
Ngay nay, trong phong trao khi phuc vic ho, xin kin ngh cac ho c
bit quan tm n con gai va nang du cua ho, ho nao coi trong vai tro phu n,
va coi trong vai tro ngi me, ngi v, ngi c, ngi ch, th ho o mi vng
manh. Ca nc ang ra sc vn ng k hoach hoa gia nh, con gai cung nh
con trai, vy nn vn dung phong tuc cung phai phu hp vi t duy thi ai.
Co my loai con nui?
Co ba loai con nui: Con nui chnh thc, con nui danh ngha va con
nui gia v.
Con nui chnh thc: Co hai loai :
- Con lp t : Gia nh khng co con trai, nui con anh em rut hoc con
anh em chu bac rut. Co th nui t be, hoc ln ri mi nui, thm ch co ngi
a thanh gia tht, co con ri mi nhn lam con nui. Ngi con nui lp t o
chu trach nhim sn soc, nui dng cha me nui luc tui gia va hng
khoi tang t sau khi mt, nn khi c hng quyn tha k gia tai hn ca
nhng ngi con gai do chnh cha me sinh ra, v con gai la "con ngi
ta", sau khi ga chng lo c nghip nha chng. Con nui lp t c hng
rung hng hoa nu cha nui la tc trng, c ho hang chp nhn la cung
huyt thng ni thn. Nu ngi con nui lp t la con th cua ng em th con
ngi con trng cua ng em vn phai goi ngi con nui lp t o bng bac
(ang le goi la chu) . Khi cha me nui cht, tang ch cua v chng ngi lp t
cung ba nm nh cha me e. Trng hp cha me cht trc, phai xin
phep cha me nui mi c v chu tang, nhng khng c phep mc ao khu
gu, khn ngang khng c hai giai bng nhau. Khi cha me nui a sinh con
trai th thi quyn lp t nhng vn la con nui c hng quyn tha k nh
cac ngi con khac.
- Con nui ha phong t: Co my trng hp:
+ Con hoang thai nui t luc mi sinh. Co nha him hoi dn t trc, khi
sinh n th on v, san phu c bi dng mt t tin va sau o khng c
quyn nhn hay thm con.
+ Con m ci hay con nha ngheo kho, em v nui la phuc, mc du
khng him hoi. Nu nui thc s t luc con nho cung c hng moi quyn
li trong gia nh. Cha me nui cung co trach nhim dng v ga chng, sng
nui cht chn, cung c cha me nui chia cho mt phn gia tai khi ra ring.
Trng hp cha me nui khng co con trai cung co th lp ngi con nay lam
tha t, song khng c can d vao phn hng hoa, t in cung nh vic ho,
bi le khac dong mau, khng c ho chp nhn. Tang ch i vi cha me nui
cung ba nm nh cha me e, i vi anh em nui cung mt nm nh anh em
rut, nhng i vi ho hang bn b me nui th khng tang. Tr mt trng hp
con nui a mang ho cua b nui, khng bit b e (hoang thai) va a c ho
hang chp nhn th moi l nghi hiu hy, tang ch u nh ngi trong ho, song
vn khng c hng hng hoa, t in. Nu b nui la tc trng vn khng
c k th tc trng ma vai tro tc trng thuc con trai trng cua chu em.
Theo phong tuc mt s a phng "v nam dung n" th ngi con
r cung co quyn li va ngha vu nh con nui ha phong t noi trn, nhng
ch tang b me v mt nm, anh em rut cua v chn thang, ngoai ra
khng tang cho ai bn nha v. Lp t ch lp t cho chau ngoai, khng lp
t cho con r. Chau ngoai cung khng c lam tc trng (nh trn).
Con nui danh ngha: Co my trng hp:
- Nha him con qua my ln tao sa, tao lac, hu sinh, v dng, hoc theo
s t vi li gi sinh, xung khc vi cha me nn phai ban lam con nui cho d
nui. Khi sinh n xong b e sn mt chai ru, ci tru n nha b nui, lam l
gia tin bn b nui xin cho ghe ca nng nh, sau o mi b me nui n nha
xem mt a tre va nhng quyn cho b nui t tn cho a be. Sau nay khi
ln ln th mng 5 (oang ngo) ngay Tt dt a be n tt nha b me nui. a
be cung xp theo v tr anh em rut mt nha theo quan h la tui. Sau nay ln
ln, trong huyt thng ba i anh em chau chau khng c quyn ly nhau.
Nu vi pham cung coi nh mc ti loai lun. Chon B me nui th chon gia
nh phuc hu, lm con nhiu chau, lam n thnh vng.
- Do cam n c, ngha tnh nhn lam con nui.
- Anh em kt ngha vi nhau thn tnh, nhn b me cua anh em cung nh

b me cua mnh va ngc lai b me cung nhn ngi anh em kt ngha vi con
mnh nh con cai trong nha. Trong nhng trng hp o, ngi Vit th goi
chung la con nui, b me nui nhng m Han goi la "ngha phu nghia t" khac
vi "ngha phu t", tang ch khng quy nh cho trng hp "dng phu dng
t", nu co ga con cho nhau th cang tt ep "thn thng gia thn".
- Con nui gia v: V con kho nui, s ma ta quy nhiu ngi me em

con bo ng bo ch, nhng dn trc ngi trc sn a v nui, sau vai gi
hoc vai ngay n chuc nhn lam con nui. y la cach anh trao con e thanh
con nui, con nui la con e la ma. Trng hp nay anh rng phai thng
cam y c trc, nhng cung phai chon ngi mn e, con khng sai en, nui
suc vt mat tay...
Ngoai ba loai con nui dng trn noi trn, con co tuc "ban khoan" con
cho thn linh nh ban con cho c Thanh Trn, c thanh Mu... a la con
thn thanh, co tu, co s, co bua, co du n hn hoi th ma quy khng dam ben
mang n a anh ma b me nui con cung phai c bit chu y: Khng
cho con n ung nhng th u tap, phai mc sach se, khng c va chng
va up, khng con bo l la, khng c chi rua x va con, s ngai goi v
tri. Con ch c goi cha e bng thy, bng cu... Goi me bng m, bng ch,
bng u, bng e. Hai t "Cha, me" ch c tn xng vi thn thanh. Ban cho
c Thanh Trn ch c xng ho Trn khi khn vai, ban cho pht phai xng
Mu, nhng ban cho c thanh mu la Liu Hanh khng phai i ho. S d goi
la "ban khoan" v ch ban thi gian con nho d nui. n tui 13 tui tc ht
tui ng u, n tui va o s lang xa th lam l xin chuc v.
Chnh th mi hin nay cng nhn con nui cung co quyn li va ngha
vu ngang con e, o la con nui thc s c chnh quyn a phng cng
nhn trn c s thoa thun gia ngi nui va ngi e hoc gia ngi nui va
thn nhn u trong trng hp b me e khng con. a be m tui thiu
nin cung c quyn t nguyn xin lam con nui, chon b me nui. B me
nui co th nui nhiu con tuy theo kha nng, nhng khng th nhn lam con
nui cua nhiu gia nh. Tui b me nui phai cao hn tui con nui t nht 20
tui.
Xng h th nao cho ung?
Vn nay thuc lnh vc ngn ng hoc, giao duc hoc, nhng dnh dang
nhiu n phong tuc c truyn. Mi nghe tng n gian qua, a be ln ba
cung bit. Qua vy, tre con va hoc noi a c cha me, anh ch bay cho cach
xng h, th nhng n ln n gia vn con sai sot. Nhiu khi ch v mt sai sot
nho trong cac xng h ma gy nn thanh kin nng n.
i vi cac nc khac chu a, ai t nhn xng co 3 ngi: Ngi noi,

ngi nghe va ngi, vt, s vic c cp n trong cu noi. Ch co sau t
c ban nu dch mc mac ra ting Vit la: tao, may, no, chung no, chung tao,
chung may.
V du: "B me chau bao chau a ba chau sang thm hai cu". Cu nay nu
dch t i ra ting nc ngoai th nh sau: "Chung no bao tao a no sang gp
chung may".
Vit Nam ta a quen t nho, ang tui ng th goi la ng, ang tui bac
th goi la bac khng c "may tao ch t", "ca me mt la". Chung ta nn thng
cam vi ngi nc ngoai hoc ting Vit. ai t nhn xng ting Vit rt a
dang phong phu nhng cung rt phuc tap, iu kho khn phc tap nht la, ngay
trong ai t nhn xng cua ta a mang sc thai tnh cam, th hin s yu thng
tc gin, knh trong, khinh ghet , khach sao, thn mt...
Trong cach xng h cua ta co phn bit tn ti trt t ro rang. Chau be hoi
rng: Tai sao ng bao chau tha bm, th ma chau goi ng ng lai khng tha
bm chau. Chau cung khng hiu sao cha me goi con th goi thng Giap con t
c con con goi tn cha me th khng c. Tai sao ng chu gia ri lai con goi
la "ng tre". Cach dung t xng h cua ta con tuy thuc vao mc thn s
gia ngi noi va ngi nghe. V du, tht thn tnh ban be goi nhau bng may
tao, hn th qu; goi nhau bng tha qu anh hoc bng ng th coi nh giu ct
kch bac nhau. Ngc lai, mi quen bit s s ma may tao th coi nh bt lch s,
i khi nghe bc mnh bo i khng them tra li. Cu gia va Lao gia ng ngha
nhng khi noi "Ti hoi cu gia" th rt khac "Ti hoi lao gia". Cung co trng
hp "lao" cha hn a gia, ma la cach goi thn mt.
Nu co quan h ho ni, ho ngoai th goi theo quan h thn thuc gn bo

tnh thn thit hn; mc du t tui hn mnh nhng ngang hang cha me mnh th
goi bng chu, bac, c, d theo ung vai v trong ho. Ngc lai, i vi ngi a
ln tui mc du la bc chau nhng cho khoi "chng" nn goi bng anh,
ng, bac ng... Coi nh goi thay con, chau mnh, nh vy thanh nha va lch s
hn.
Thun tuy quan h xa hi, khng co quan h ho hang nhng theo phep
xa giao "trng nht tu vi huynh, trng thp tu vi phu" (hn mt tui lam
anh, hn mi tui lam cha), tc la tn ln ngang bng vi cha ma goi chu, bac.
y la phep tn xng.
V chng xng h vi nhau th nao?
Ngi Vit Nam ta t nho n ln, n gia noi chuyn vi nhau a quen
tai nhng nu din giai cho ngi nc ngoai biu at c y u sc thai ngn
ng k tht ly thu . V du: "Nha ti" dch ra ting Phap la "Ma maison" th ngi
Phap lam sao hiu ni.
Thi nay v chng tre xng h vi nhau "anh anh em em" u ym thn
thit bit bao! Du chng t hn dm ba tui vn la anh. Lui lai bn mi nm
trc, nhng gia nh t nhiu c u hoa, v chng goi nhau b ng "mnh"
cung th hin c tnh cam m a, goi nhau bng "cu, m" cung thanh nha,
nhng nhng t o con xa la vi nng thn, mt s tn tin mun goi nhng vn
con ngng ngung vi hang xom, ch thm kn to tnh vi nhau trong bung, tho
the ch u hai ngi nghe vi nhau. Cach goi nhau bng tn "trng khng"cung
la mt bc cai tin ln, ch cac cu ngay xa, thi tre ch goi nhau bng "b
thng cu", "u no", "me hm"...
Ngi mi ly nhau cha co con, chng chng co chc v g ma goi th

lam sao? B qua, co c mi v lam du, mun goi chng ang chi bn nha hang
xom v, chng bit xng h ra sao ben ra ngo goi tht to "ai i! V nha n
cm". T "ai" y khng phai la ai t nghi vn, hay ai t phim ch ma
co ngha la "chng ti i". Con khi noi chuyn vi ngi khac th gii thiu v
mnh hay chng mnh la "nha ti". T "nha ti" tht la m a gn bo, "mnh "
va "ti" tuy hai nhng mt. "Nha ti" tc la "chng ti" hay "v ti" ch khng
th noi "v anh", "chng no" la "nha anh nha no". V chng noi chuyn vi
nhau thng hay noi trng khng "Nay! Ra ti bao!" hoc "nao ai bao mnh"...
Cach xng h trong ho
Co xem s gia pha toan ho mi bit c: Mnh thuc i th my, i

trn mnh la nhng ai, mnh thuc chi nao, nhanh nao, bng vai vi mnh trong
ho la nhng ai? Co s gia phai mi phn bit c th th trong ho mi ngi
t xac nh c quan h trong ni tc ma xng h cho ung, chu ra chu, bac ra
bac, anh ra anh, em ra em v.v....
Xng h trong ni tc khac vi xng h ngoai xa hi, khoi mang ting

"Ca me mt la". Ngoai xa hi da theo tui tac va chc vu a v, trong gia tc
da theo th th, nhng khi giao thip vi tng ca nhn cu th lai phai kt hp
theo cach xng h ngoai xa hi theo quan h tui tac. Co th ung theo huyt
thng th anh A phai goi ti bng ng chu, nhng ti cung goi anh A bng bac,
v anh A a la ngi tui cao, goi bng chau bt tin va bt lch s. Ti goi
anh A bng bac o la goi thay cho chau cht ti, mc du ti t tui hn
anh nhng v th th ngang vi ng ni anh A. Tuy nhin nu t tui qua ma
goi bng ng cung bt tin, co khi phai ha xung mt bc ma goi bng chu mi
thn mt.
Trong khi chung ti bin soan gia pha co ngi ba con trong ho thc mc:
Gia pha co nhm ln g gia cac chi trong ho ta hay khng? Tai sao anh
X. Con t tui hn chau ni ti, ma ti lai phai goi anh X. bng ng.
Xin tra li: o la hin tng ph bin khng co g c bit. Ngay trong mt gia
nh anh ca a co con, ma chu ut cha ra i: hin tng "Em bu ch du, chau
bu ba" la chuyn bnh thng trong xa hi cu, ch mi qua hai i a co s
chnh lch 1 i, vy th trong ho hang qua nhiu i, chnh lch dm ba i
khng co g la la.
nng thn con mi quan h giy m r ma chng cht qua gia thng
gia, gia ba con ni ngoai, nn cach xng h lai cang phc tap, thng thng th
v chng thng nht cach xng h vi ng chu ba bac bn ni bn ngoai nh
nhau, nhng cung co trng hp do quan h huyt thng thn s khac nhau
chng goi bng em, v goi bng bac hay ngc lai. Nhng du sao "Mau thoang
con hn nc la", goi nhau theo quan h gia tc vn thn mt hn goi theo quan
h xa hi.
Phai chng " li chao cao hn mm c "?
Trong ting Vit t "chao" thng i i vi t "hoi" va t "mi", cach

chao hoi, chao mi, chao tha mi a phng co mt phong tuc khac, lai con
l thuc vao i tng c chao va phong cach ngi chao. i vi cac cu gia,
khum num knh cn ng lai "bm cu a" th cu co cam tnh ngay nhng i vi
ngi lp trung nin tn tin ma lam nh vy th ngi ta tng ch giu "i
qua nghing non khng chao" khng phai v ghet nhau h hng vi nhau ma v
qua yu nhau bng li noi ma con bng khoe m t nu ci, co trng hp mt noi
ro hn ming.
Chao hoi i i vi nhau, hoi chao: "ng khoe khng?" "ng i u

y?" Nhiu khi hoi bng qu, hoi khng cn tra li, nhng nu khng chao hoi
th ra iu lanh nhat khinh ngi. Chao mi i i vi nhau: Cn phn bit mi
thc s hay mi thay li chao. Nc ci! Hanh khach trn hai chic thuyn i
doc sng, ngc chiu nhau cung mi nhau n cm li mi thun tuy thay li
chao ch co ai nhay sang thuyn kia ma n u! li chao co thc s cao hn
mm c khng. Co khi khng co mm c, ch chao xung, e khng n, nhng
qua thc, mm cao c y ma li chao nhat nheo, khinh khi, kiu ky th
mm c cung bo i.
Li chao biu hin phong cach con ngi, biu hin n np cua gia nh,
thun phong my tuc cua ia phng va cua ca dn tc ta. Song, mi ni mt
khac, mi thi mt khac. Ngay xa chao bng cach vai lay; ngay nay chao bng
cach bt tay. Chung ti se tr lai vn nay trong cu hoi "Ai vai lay ai".
Nhp gia vn huy la g ?
Theo phep xa giao, trc khi n thm mt gia nh cn tm hiu tn Huy

cua ng ba cha me va ban thn tn ngi mnh nh n thm, tranh trong khi
noi chuyn hoc xng hoa th t ng n tn huy gia tin ngi ta "Huy"
ng ngha vi "ky" (tc la king ky). Ngay gi tc la huy nht hay ky nht. Tn
huy la tn chnh nhng lai la tn king noi n, khi gin nhau ngi ta e tn
huy ra ma chi. ng ba, cha me, chu bac co th goi con chau bng thng no con
kia theo tn huy, k ca nhng ngi cao tui trong lang xom. Trong ngn ng
thng thng co trung m cung phai noi tranh i, nu khng se b coi la hn.
Thi nay, giao thip rng rai, trong quan h ban b ng ch goi tn
nhau la chuyn bnh thng. Song v cac vung nng thn phai tuy theo phong
tuc tng vung ma xng h, nu c theo ho tn ghi trong a ch th tn va giy t
hanh chnh ma goi th cha chc hn cac v cao tui a vui long. Tr nhng
ngi a thoat ly, cng tac, con thng thng ngi ta vn hay goi nhau bng
tn con trng ho c tn chau ch tn.
min nam nc ta hay goi tn theo th t sinh ra trong gia nh, nu a

ra ngoai xa hi th thng gn tn huy. V d : ng Bay La, ch Ba Tch ...
Ai vai lay ai?
Vai lay la phep xa giao thi xa, khng ch dung khi cung t ma ngi
sng cung lay nhau..."i xa vua i vi bay ti, b v i vi chang r, ngi
tn trng vi ke ti u u phai lay ap l... n i nha Tn mi t ra l "tn
qun ti thn", nn thin t khng ap lay bay ti na... Ngay xa t quan khanh
s tr xung u theo c l ma ap l ke ti u, nu ke ti u (b di) chi t, mi
dung l tuc bai ap lai. Con vai la nghi thc luc a l xong....N c ta xa kia co
chn cng ng co l tng kin, ke ha quan cung vai bc trng quan... Gn
y nhng ke hiu s khng bit xet n c in lai cho la l cua tn trng i
vi ke ti u, con ke ti u i vi tn trng khng c vai, ch lay xong la c
ng thng va lui ra..."(Trch Vu trung tuy but cua Pham nh H trang 174).
Xem oan vn trch dn trn ta thy vai lay la mt phep xa giao, khng
ch vai lay ngi trn ma ngi trn cun g vai lay ap l. T lay nhau chuyn
sang vai nhau trong bui tng kin, n nay ta tip thu vn hoa u Ty vn gi
c phep tn ti (tn trng ti u).
Theo phong tuc l giao cua ta, b di phai chu ng chao b trn trc,
tre chao gia trc, tro chao thy trc . Nu b trn khng chao lai ngi di,
thy khng chao lai tro, tc la khng ap l, th cung bt lch s chng khac g t
chi ngi khac, lam cho ngi a tay trc ngn g ngung va bt bnh. Khng
bit vai, chao lai ngi khac la a t lam mt i phong cach lch duyt cua chnh
mnh.
Chung ti xin trch k lai cu chuyn "Tam nguyn Tng c lay ng
Nhiu". ng Nhiu Chui ngi cung lam n mng ln tho 80 Cu Tam Nguyn
cung ti mng. Khi lam l chuc tho, cu Tam cung nh moi ngi l ng Nhiu
hai l rt knh cn. "Ai i cu Tam Nguyn Tng c lai lay mt ngi dn
thng. ng Nhiu vi vang sup xung lay ta. Cu Tam ng Nhiu dy,
n tn noi: Ta l la l cai thin tc cua ng Nhiu y..." (Trch Nguyn
Khuyn va giai thoai _ Bui. V. Cng bin soan_Hi VHNT Ha Nam Ninh xut
ban- tr 123)
ao thy tro
Quan h thy tro noi ring v mt phong tuc cung cn co mt tp sach

ring. tra li cho nhng cu hoi v ao thy tro, chung ti thit ngh my
dong s lc th cha th nao noi cho ht c.
Dn tc ta vn tn s trong ao, di chnh th nao cung vy. Vai tro thy

giao lun lun tiu biu cho tng lp tr thc, tin tin c toan th xa hi cng
nhn. Ngh giao vn la ngh cao qu nht. Nn giao duc thi phong kin cung
nh thi dn chu u thng nht mt phng chm "tin hoc l hu hoc vn"
"nha trng gn lin vi gia nh va xa hi"... Nhn tai phuc vu xa hi, iu
hanh b may Nha nc u c "ng thy", tc la khun mu, ao tao nn,
"khng thy may lam nn". Tiu chun anh gia kin thc u thng nht
da vao ch thi c, co hoc v, cp bc ro rang.
V tt ca nhng le trn, co ngi t vn : Vy t thy cao hn cha

co qua ang khng? Cha me sinh ra, nui dng mnh, thy giao la ngi truyn
thu kin thc cho mnh. S d hin at, thi th c tai nng vi i u nh
thy.
Ngay xa, t nho n khi i thi u c nhn, tin s thng cung ch hoc
mt thy cung lm la vai ba thy, ch khng nh ngay nay mi nm mt lp ri
mi mn mt thy. Ngay xa co nhiu trng hp thy tro cung lu chong
i thi nhng hoc tai thi phn , tro u thy hong. Co nhng ng thy ao
tao c nhiu ng Nghe, ng Cng nhng ban thn ng thy lai chng
u at g, chng nhn quan tc g, co ngi thi u cung khng ra lam
quan ma ch tip tuc day hoc. Co nhng thy giao ao cao c trong c
mn sinh n trong hn cha. Thy Chu Vn An la ngi thy tiu biu nht c
lit th Vn Miu.
Ngay xa, thy day c mt s hoc sinh u at c nhn, tin s

th t nhin vai v trong xa hi c nng ln ro rt, quan tnh quan huyn cung
phai knh n, chng nhng i vi thy giao ma ca gia nh thy. Quang Trung
ba ln mi Nguyn Thip (La Sn Phu T) ra lam qun s, chnh la thu phuc
nhn s Bc Ha, v Nguyn Thip la thy giao cua nhiu triu thn L Trnh
ng thi. Nganh giao duc tuy co ch thi hng, thi hi, thi nh rt nghim
rt cht, song rt t giao chc rt t trng cng, cp huyn , cp phu ch co
mt vai hun ao giao thu n lng nha nc, hu ht la cac lp t thuc.
Mt nha kha gia trong vung nui thy cho con n hoc , xom lang chung
quanh gi n n thu giao khng phai np hoc ph, ch n ngay mng 5 thang 5
ngay Tt... cha me hoc tro mi a l tt n tt thy tuy tm. Giau co th thung
gao np, b qun ao...Ngheo th mt ci tru mt be ru cung xong. Mn sinh
cua mt thy thng t chc nhau lai goi la Hi ng mn, co trng trang,
giam trang va mt s can trang giup vic trng trang. Con thy mc du t tui
hn cung c goi la th huynh. Thy nao co ting day gioi, day nghim th
c nhiu s t n theo hoc , Hi ng mn vn ng cac gia nh mn sinh
ong gop tin cua tao rung, tao tru bo ri phn cng cay cy, n mua mang
gt t ganh v gia nh nha thy gia nh thy chi dung. Khi thy mt lai
dung rung o lo tang ma cho thy, cho v thy va gi tt t t v sau. Hoc tro
tang thy cung ba nm nh tang cha me, nhng khng mc tang phuc, goi la
tm tang tc la tang trong long.
Cu Thng Nin v l tang v thy: Nguyn Khc Nin (1889-1954)

ngi Sn Hoa, Hng Sn, Ha Tnh u nh giap Tin s (tc Hoang Giap)
khoa inh Mui 1907 lam Thng th b Cai lng hng chnh triu Bao ai.
Nguyn Khc Nin la hoc tro cu Nguyn Duy D ngi Sn Tin, mt ngi
ni ting hay ch huyn Hng Sn, a c hi T vn hang huyn tn xng
la "Hng Sn t h". Nguyn Khc Nin thu giao cu D cach nha mnh trn
4 km. n ky thi Hng hai thy tro cung lu chong i thi, hoc tro u c nhn,
c vao Hu thi Hi u lun Hoang giap, thy ch u Tu tai. Theo ch thi
c thi trc: C nhn mi c d thi Hi, con Tu tai th phai 3 khoa Tu tai
mi c thi. Ba nm mi co mt khoa, thy Tu cha kp ch thi lai khoa sau
th a t trn - 1909.
Hn 30 nm sau, ba Tu D mt, luc o Nguyn Khc Nin a ln n

chc Thng thu trong triu. Nghe tin v thy hoc cu mt, ng anh xe t Hu
v Ha Tnh phung ving. Nha cach sng va ng quc l, Tri huyn tip
in a lnh cho Tng ly a phng em kiu va vong long ra tn b sng on
rc cu thng v qu l v thy. Nha ng ba Tu trn nh i Sn Trai, ngi
trai trang leo ln cung cam thy mt, hn na soi a lm chm. Nhng to
long cung knh nh n thy, cu thng Nin a xung cang, i chn t co hai
ngi lnh hu du hai bn, ln tn nha thy gn nh i . Tt nhin cu Thng
th a i chn t th t tun phu tri huyn n tng ly cung phai thao hia hai
cp nach ma leo ln. Ngi con trng cu Tu va mt s gia nn khn ao chnh t
a xp hang ng cng. Mc du ch la dn thng t hn mt vai tui, nhng
con trai cu Tu cung c Cu Thng Nin vai chao rt cung knh (v c coi la
th huynh).
Hoc tro cu ma thy lai mt t lu, nay v l tang v thy, y la chuyn

thc mt thy tai nghe, k lai du co li thi, nhng cung hy vong cac ban oc
cht loc c trong phong tuc xa chut hng v ngot ngao chng ?
Ming tru la u cu chuyn
Theo phong tuc Vit Nam, ming tru tuy re tin nhng cha ng nhiu
tnh cam y ngha, giau ngheo ai cung co th co, vung nao cung co. Ming tru i
i vi li chao, ngi lch s khng n tru cach mt ngha la a tip th tip
cho khp:
"Tin y n mt ming tru

Hoi rng qu quan u chng la"
"u tro tip khach" la tru, ngay xa ai ma chng co, hoa chng ring Tu
Xng mi "Bac n chi nha ta vi ta" Qu nhau mi tru, ghet nhau theo phep
lch s cung mi nhau n tru nhng "cau sau ra thanh mi". c bit "tru la
u cu chuyn" giao duyn gia i trai gai: "Ln la iu thuc ming tru,
ng n d chiu long ban la".
Tru vang nha ln tru xanh

Duyn em sanh vi tnh anh tuyt vi.
Mi tru khng n th trach moc nhau:
- i u cho m hi
Chiu trai khng ngi tru khng n.
- Tha rng bac me ti rn
Lam thn con gai ch n tru ngi.
Khi a quen hi ben ting, trai gai cung mn ming tru to tnh, nht
la cac chang trai nh ming tru ma tan tnh:
- T ngay n phai ming tru

Ming n mi o da su m chiu.
- Mt thng, hai nh, ba su

Cm n chng c, n tru cm hi.
"Co tru, co vo, khng vi" th mi khng th nao o c, chng khac

g "co chn, co chiu khng ngi nm chung".
- Cho anh mt ming tru vang

Mai sau anh tra cho nang i mm.
- Yu nhau chng ly c nhau

Con ln bo oi, bung cau bo gia.
Ming tru khng t o g "ba ng mt m tru cay" nhng "ming

tru nn du nha ngi". Ngay nay rng trng nhiu ngi khng bit n tru
na, nht la thanh ph, nhng theo tuc l nha ai co con gai ga chng, sau khi
n hoi xong cung em cau tru cau biu hang xom va ba con ni ngoai. V
ming tru la tuc l, la tnh cam nn n c hay khng cung chng ai chi t
Thi xa, n tru con s b bo "bua m", "bua yu" nn ngi ta co thoi
quen:
- n tru th m tru ra
Mt la thuc c hai la mn vi.
Cac cu cang gia cang nghin tru, nhng khng con rng nn "i u ch
nhng ci cung chay" (Nguyn Khuyn). Ci chay gia tru lam bng ng, ch
bo va ming cau, ming tru, ming vo nhng tram tr rt cng phu, ngay nay
khng con thy co trn th trng nn cac cu qua phai nh con chau nha h.
V tru cau la "u tro tip khach" lai la biu tng cho s tn knh,
ph bin dung trong cac l t thn, t gia tin, l tang, l ci, l tho, l mng...
Nn tm tru cung oi hoi phai co my thut, nht la l ci co tru tm canh
phng co cau vo tr hoa, "cau gia dao sc" th ngon. Bay tru trn a, hat cau
phai song hang, tru vao gia, a tru bay 5 ming hoc 10 ming, khi a mi
khach phai bng hai tay. T gia tin th tru tm, con t l thin thn th phai 3 la
tru pht mt t vi trn ngon la va 3 qua cau nguyn .
Xut x cua tuc nhum rng va cach nhum rng
Tuc nhum rng la tuc c xa cua dn tc Vit, co t thi cac vua Hung
vi tuc n tru. S thn cua nc Vn Lang (giao ch) tra li vua nha Chu
(Trung Quc) ve tuc n tru "Chung ti co tuc n tru kh mui u va
nhum cho rng en...".
Khiu thm my cua con ngi cung tuy thuc theo c im dn tc va

tuy thuc theo thi ai ma thay i. i vi cac dn tc chu Phi hay n
th da cang en cang ep. Nc ta ngay nay, chng ai nhum rng en na,
nhng ngay xa "bo cng trang im ma hng rng en". n nh Phan K
Bnh la mt nha tr thc tin b u th ky, chu trng cai tao phong tuc con co
nhn xet: "an ng rng trng th chng sao, ch an ba nha t t by gi ma
rng trng th coi kh ng mt i chut. Nhng lu dn cung phai quen mt, co le
quen mt ri th trng lai ep hn en nhiu".
Nm quan mua ly ming ci

Mi quan chng tic, tic ngi rng en.
Tuc nhum rng a li thi, nhng xin gii thiu cach nhum rng c
truyn cua dn tc ta, cac ban tre c bit: (co th vn dung trong nganh my
ngh, ke ve, nhum cac ch phm bng xng bng nga voi va nha). Trc ht
dung cac canh kin tan nho, vt nc chanh kn 7 ngay, ch ti i ngu pht
thuc y vao hai manh la da hoc mo cau ri p vao hai ham rng. Trong khi
nhum rng th phai king nhai. Nhum nh th 5, 7 ngay cho rng o gia ra
mau canh gian thi bi thuc rng en. Thuc rng en lam bng phen en trn
vi canh kin, nhum 1, 2 ming la en kt lai, oan ly cai so da con dao
ma t cho chay nha ra, ly nha y pht vao rng cho khng phai ra c na.
Tai sao goi la toc th?
Cac c gai c mai toc th trng thm duyn dang. Toc th vn la mt vai
si toc ngn pht ph hai bn tran va vanh tai. Co nhng ban trai nghe noi cac
c gai co mai toc th, tng la cac c a co ngi yu, nhng thc t nao cac c
a th tht cung ai?
Nguyn xa, cac i trai gai yu nhau hoc co nhng i a nn v nn

chng, ang mn nng m thm bng v mt ly do g o lam cho tnh duyn
dang d, i la xa nhau. Ho quyt mt long, du cho sng can a mon, nm
thang ch i vn mt long thuy chung. Trc khi lu luyn chia tay, ho ct trao
cho nhau mt m toc m tin va lun gi trong mnh nh ky vt. M toc o
goi la toc th. Ch toc b ct o dn moc lai va dai dn, mai toc mi moc o goi
la toc th. Trong chuyn Kiu co cu:
Toc th a chm ngang vai

Nao li non nc, nao li sc son.
Co ngha la dm ba nm sau, ch toc b ct cut a moc dai chm ngang

vai ri vn cha thy bong dang ngi yu. Nn nh, thi xa con trai cung
toc dai, cung bui toc, va v vy cung co toc th.
Mu sc vi truyn thng vn hoa dn tc
C mi dn tc vic vn dung mu sc co tp quan khac nhau. Th du

cac nc phng Ty, mu en la mu tang toc, con Vit Nam va cac
nc phng ng th ph bin mau tang la mu trng.
Mu sc con mang c trng sc thai cua cac tng lp xa hi khac nhau:

Th du mu vang la cua vua, t cac quan ai thn cho n thng dn, cm
khng ai c mc qun ao hoc xy dng nha ca mau vang. Mu tm la sc
phuc cua cac quan ai thn. Mu iu, mu o danh ring t thn va lam sc
phuc cho cac cu thng tho. Mu nu song la cua ca Thin danh cho nhng ke
quy y Pht t, cung nh mu en la sc phuc cua linh muc ao Ky-T. Mu
xanh la cua nhng ngi con theo oi Ca Khng sn Trnh, cua hoc tro cha
u at:
Trong bai th La-sn phu-t Nguyn Thip gi Tin s Nguyn Khan

co cu:
Qun kim bao ht trung triu s,

C nga lm tuyn khm thng thanh....
(Co ngha la: Nay ngai a la khanh tng trong triu, ma con nh n ban
hoc ngay xa ao vn xanh). "ao vn xanh" tc la cha hin at, vn con la b
qun ao cua ngi han s. Mu ao tc mu hoa ao la cua cac nang ca
s, cho nn mi co danh t "Hat a ao". Mu en, mu nu la trang phuc re tin
nht cua qun chung nng dn. Mu xanh nhp ni t t nc Trung hoa sau
giai phong goi la xanh cng nhn.
Vit Nam, t xa ti nay, mu o, mau vang, mau hng, dung trong

trng i ch danh chuc tung, khao lao, mng r, con trong l tang ch
co th dung mu trng, mu xanh, mu en, mu tm.... khng hiu v sao, gn
y nhan nhan cac ca hang, trng iu (l tang) cung dung mu o, mu
vang rc r, phai chng cac cu gia cht la ang mng, khng cn phai an ui, lu
luyn, nn chng cn dung mu en, trng, xanh, tm nh ngay xa. V th mi
xy ra cu chuyn oai om: Co ngi i mng ng ban 70 tui lai mua mt bc
trng iu mu o thu 4 ch vang "Tin canh nhan du", co khac g chuc cho
ban mnh mau cht chong c ln dao chi trn canh Bng Lai. Nguyn
"Tin canh nhan du", (Ngha la thanh nham dao chi trn canh tin) la an ui
ngi mi mt t nay ht n trn gian ln hng canh tin.
V sao co tuc ban m hang ? ban m hang th nao cho t

khach ?
Trong phong tuc ngay Tt, chung ti a trnh bay: u nm ai cung mun
vn hi hanh thng, lam n sui se, lam quan co ngay khai n, ke s co ngay khai
but, nha nng co ngay khai canh, lam th co ngay khai cng, ngi lam ngh
bun ban co ngay m hang. Theo tm ly chung moi vic khi u u kho khn,
ma "u i th ui lot !". Ring trong ngh bun ban lai cang bp bnh, co
ngay mua may ban t, co ngay ngi sut bui chng ai ngo ti, co thang li lai
nhiu, li lc ln, co thang thua l mt ca ch ln chai, v vy khng nhng chon
ngay m hang u nm, ma ca u thang, u tun, tng ngay con phai y n
chuyn m hang: m hang vao luc nao ? ban cho ai "Nhe va" ca ngay ban
t hang ?
Thng thng mun c ng khach n mua th thai ngi ban hang

phai nim n, vn va, n cn, ban ni gia hn bnh thng cu c ng
khach va gi c ch Tn ng hang u. Song co ngi lai tng nhm ban
m hang phai ban cho t, ngi mua mc ca ch t khng mua bo i, rt cuc
ngi l sut bui khng ai hoi n, thm ch con co thai va ma thut b i cho
la tai ngi m hang nng va, chi rua ngm va "t va" ngi m hang.
Ngi ban hang nh vy khng bit rng: chnh mnh la ngi nng va nht.
Ngay trc ngi ta mun i ch sm c mau m hang co gia re hn

chut t, nhng ngay nay nhiu ngi ngai m hang v s vng phai hang ngi
khng bit mnh ban hang nng va lai oi "t va" ngi mua m hang.
n y ta co th kt lun c: Ban m hang nn ban t hn hay re hn

gia bnh thng ?
Chuyn vui: "M hang nhe va " hay "N nh Chua Chm"
"N nh Chua Chm". o la thanh ng ph bin ch ngi lm n.

Nhng tai sao Chua Chm lai lm n nh vy ? Truyn thuyt k rng: "Chm"
la hang cung dn min Thanh Hoa, chng co gia tai in san hay ngh ngng
g, quanh nm ch co anh dm, mo cua, bt c nui thn. "Chm" tn tht la g,
qu quan u, ba con ho hang thn thch co nhng ai ? Chng ai y n. Mt
con ngi "T nh Chua Chm" c. Nguyn do: co my ln sang sm, Chm
vao mt quan nho n lot da, t nhin nhng hm do chu quan ban rt t hang.
V vy, mt n mi, mi n trm, cac chu quan ai gp Chm, cung co nai
Chm vao n qua ly may. Ai c Chm hm nao chiu c vao n th hm y
u ban c t hang. Nhng Chm lam g co nhiu tin tra, ngi ta vui
long mi Chm n, bao gi co tin tra cung c, ma khng co cung thi, do o
trong khp vung khng ai mc n nhiu bng Chm.
Nm 1527, Mac ng Dung cp ngi cua vua L Cung Hoang, dng nn

nha Mac. n nay 1532 Nguyn Kim khi ngha pho L chng Mac, i tm hu
du tn cua vua L, tm c Chm, mc du kh rach ao m, nhng co kh
tng vng (ngi ta con n ai rng: Chm i u cung co am my che
trn u, tri ang nng gt cung tr nn dm mat...) Chm c pho ln ngi
vua m u thi L Trung Hng ong Thanh Hoa (tc Ty ) chng
vi nha Mac Ha Ni (tc ng ).
Sau khi ln lam vua, khng co iu kin gn gui qun chung nh trc, va
cung khng nh n ai bao nhiu ma trang trai n nn na, Chua Chm (thc ra
la Vua Chm) anh phai ha lnh uc tht nhiu tin, ri Chm i n u rai
tina n y, cho cng chung ai nhanh tay, manh bc th nht ly. V th nn
mi co thanh ng "N nh Chua Chm".
ao hiu la g ? hiu theo quan nim thi xa khac thi

nay nh th nao ?
Cac ban bit ch Han thy ro: Ch "Hiu" la ch vit tt cua hai ch
"Lao" trn (lt bt phn di) va ch "T" di. "Hiu" tc la mi quan h
cha trn, con di ; suy rng ra la ao ngha cua con chau i vi cha me, ng
ba, t tin.
oc bai "ao hiu" cua Nht Thanh (Tr.331 cun "t l qu thoi"- NXB
ng Thap) cung vi mt s bai noi v l Mng lao,Yn lao, ti rt nht tr va
khng lp lai, ch xin noi thm vai li. ao hiu xuyn sut trong moi phong tuc
cua nhn dn ta, khng th khng noi n ch hiu khi vit v phong tuc c
truyn cua ta. L t, l tang, l ci, k ca sinh e, xy nha dng ca, hi he nh
am, vic nc, vic lang, thun phong my tuc a anh ma trong s nhng
phong tuc a li thi, ngay nay b xp vao loai i phong bai tuc, ta cung cht
loc c mt phn tinh hoa cua ao hiu.
"Hiu" la thin kinh a ngha, la gc cua moi c tnh. Ca dao tuc ng a

noi nhiu, ngay trong bai hoc v long, trong "Lun ly giao khoa th" cac em a
hiu: "Cng cha nh nui Thai Sn, ngha me nh nc trong ngun chay ra"...
Nhng chn ly o, ai khng chp nhn, song quan nim v ch "Hiu" ngay nay
cung co phn khac thi xa. Ti khng dam ln mt day i, ch xin thut lai
mt bui tranh lun trong ni b gia nh ti:
Trc ht ti hoi" "Hiu" la g? Chau nhanh nhau tra li: "Hiu" la hiu
vi dn, Bac H khuyn" "Trung vi nc, hiu vi dn". ai bao cung nhc
lun: " Hiu vi chn, tc la can b phai chm lo cho dn, ng n hi l, ng
hach dch vi dn".
- "Vic hiu" la g?
- "Vic hiu " la vic ... la vic... la vic can b chm lo cho nhn dn ma
khng n cua ut, khng... n y chau lung tung. Thng con ut ti tra li thay:
- "Vic hiu" la vic a am ma, v hm trc, a am ma xong, ng

hang xom ng ln cam n thn bng c hu a giup gia nh lo xong vic
hiu....
n y, c chu em ti phu hoa thm:
- Chau noi co ly y anh a! "Vic hiu" la vic i vi ngi cht, cho

nn ngi ta thng noi "Hiu", "Hy", tc la ch vic tang, vic ci. Nhng
chau a, vic hiu phai ba nm ch khng phai a ma xong la xong u ! n
nh tin s Ly Trn Quan, mt ngi tn trung tn hiu cui triu L, trc khi
cht con vit i cu i "Tam nin chi hiu d hoan. Thp phn chi trung v
tn" (Ch "Hiu" 3 nm a xong, ch "Trung" mi phn cha tron).
- Hiu i vi ngi cht, con i vi ngi sng th sao? "S t nh s

sinh" kia ma?
- , anh mun bit con anh co hiu hay khng, xin anh hay rang ch sau
khi anh cht se ro. Ca dao co cu "Khi sng th chng cho n. n khi cht
xung lam vn t rui". Thi xa con th na la by gi. Nhng anh cung ng
lo rui n ht phn, v thanh nin ngay nay co bit oc vn na u ma t rui.
n y lai chuyn sang muc tranh cai gia ti va chu em v quan nim ch
"Hiu" thi xa vac thi nay.
- Thi nay lp tre chng bit "Chn ch cu lao" la cai g. Cng n mang
nng e au, nui con khn ln tn bao nhiu tm lc, n nay chung no co ln
ma chng co khn.
- Ti phan nan - a th con hn lao, bng bnh...
o chng qua la cai mon n ng ln, mnh nui con ri nui chau cung
th.
Lp tre by gi nhiu ngi noi ngc: "Sinh ra ta, nui ta ln ln, o la

trach nhim cua cac ng b ba b". Co a con trach b me: "Sao ngi ta n
sung mc sng, c chiu chung. B mnh th "Kht khe", "Ky bo' ma con
k n hu!" - Chu em ti k thm.
i vi nhng ng b ba me co nhng a con nh vy, qua tht la bt

hanh, song cung phai khng nh s ngi o rt t, va lai khi n tui trng
thanh, c tip thu s giao duc cua gia nh, nha trng, xa hi va qua khao
nghim thc t cua cuc i, chung se thay i tnh tnh. B me bao gi cung
sn sang tha th, nc mt chay xui la le thng tnh.
Ban n cu ca dao: "ca khng n mui ca ng, con cai cha me trm
ng con h ", ri "Trng khn hn vt"... c dp, con ca ti xen vao:
- Con xin phep cha me va chu, con cai cha me khng phai trm phn trm
con h ca. Nu cho me ngh sai lam sai, con can ngn th o co phai la bt hiu
u!
ng chu gt gu tan thanh:
- Chau noi co ly. Cu "Con cai cha me trm phn con h" ch ung khi
a con con th u, ch khi a trng thanh co nhiu c cu con khn hn cha
me. "Con hn la nha co phuc" ma ! Thi ai ngay nay, khoa hoc ky thut tin
vun vut, t duy chnh tr, kinh t by gi cung i mi ma canh gia chung ta
thng hay thu cu, bao thu c chp. u cung la mu thun gia hai th h...
- Theo chu, cu tuc ng "Co con ti sng, khng co con ti cht" co ung
khng?
- ung thi xa nhng khng ung thi nay. Thi xa co cu "Bt hiu
hu tam, v hu vi ai" (co 3 iu bt hiu vi cha me, trong o khng co con la
iu nng nht). Cha me ng ba tuy a qua i nhng khng con sng trong ta,
nu ta khng co con th sau khi ta cht, ta cung lam tiu tan nt giong mau cua
bao i t tin, ng cha lu lai. Nhng con ti sng th sao ? Co t ngi cho
rng nui con chng qua ch mang thm ti va. a vy sao nhiu ngi ghet con
lai thng chau. Co le ho ngh rng chon ho a khng ni c nghip cha ng
th hy vong chau mnh se ni.
Trong cun "Mt nghn le mt m" mt nha thng thai a tra li am

ng: "Ni kh nht va dai dng nht trn i la co a con h". Nhng con mt
mt khac, ma la mt tch cc va ph bin "Con khn n mt me cha" "Mt con
mt cua", co ai t. Gp nhau ngi ta hoi thm nhau: "My trai may gai ri ?",
ch co hoi: "My cua ri ?"u. Con nh cu "Tre cy cha, gia cy con" ngay
nay lin con ung khng ?
Nhn nhc n nhng gng hiu knh thi xa c nha vua ban bin
vang nh thi vua L Huyn Tng cach y gn ba trm nm (1663-1671), ban
bin o vi bn ch vang "Hiu hanh kha phong" nh thi vua Ham Nghi cach
y hn mt trm nm (1885-1888) chu em ti thc mc co tnh cht gi y:
"Thi nay thiu g gng hiu kinh sao t trung ng n a phng cha thy
co hnh thc khen thng biu dng g ?. Trong quyn "Nh thp t hiu" co
Luc Tch ngi qun Cu Chn mi 6 tui n nha ho Vin n tic xong du
qua quyt mang v cho me Qun Cu Chn la t Thanh Hoa ngay nay. Luc Tch
cung c lit trong s "Thao hai mi bn, thm nghn mun thu", sao trong s
sach ta, khng thy noi n. ng chu va dt li, cu con trai th cua ti xen
ngay :
- Tng ai ni danh, ch nh Luc Tch giy quyt v cho me cung a vao

s cach, th nc ta giy mc u ma thng k cho ht, mt vung cung n
hang ngay hang vn ngi. Ngay nh chau y, luc nho cung i n gi vi chu
nha th ho, hn ch con nh, luc o chau mi bn, nm tui, chau con nh chu
xe sn cho chau mt tai la chui trc khi n c, th ri phn gio, phn nm,
cha, xi, hoa qua cua chau, chau u goi ca lai mang v phn me, phn em, mc
du chau rt them, chau hn hn Luc Tch ch chu ! Nghe con nhc lai chuyn
cu, v ti nhoen ming ci gt u tan thng. ti lic thy v ti con rm rm
nc mt v cam ng. Cu con th cua ti, bng quay lai pha chu, t ngt
hoi:
- Vua ban bng 'Hiu hanh" g g o co ung i tng khng chu ? Hay
lai nghe di tu bao ln, ch phong cho bon lm tin, kheo nnh, c n
khao cho to ? Chu a, ngay xa cac cu ngc lm" "c ai thanh ho Ngu vua
Thun" th ung la khng khn: hiu vi cha me a anh mt nhe, ch vi mu g
ghe cay nghit nh kiu me con Cam, gp phai chau th n am ch ng hong
"Trm cay ng m t nim ngon ngot". i nha ai, co ngi chn con nui me
nh Han Quach C ma cung c "Thm nghn mun thu". ang ly ra triu
nh phai ngheiem tr ti git ngi, hn na lai la ti git hai tre con. Cui cung
chu em ti quay sang hoi ti:
- Theo y anh, th nao la "Co hiu", th nao la "Bt hiu". Gia hai a
con, anh chon a nao, mt nh chau y: Con nha ngheo, mi 4, 5 tui a bit
gianh phn ngon v biu me, mt la a giau sang, khng ung ngay gi cha
cungc ly c ba ra ngay gi, c ban linh nh khoan hiu, trong khi o th ht
hui ngi me qu mua, lam lu ngheo hen nh trong chuyn "Bao hiu cha" cua
Nguyn Cng Hoan. Th nao, gia "Luc Tch nha ta" mc du co luc con hn
lao bng bnh va nhn vt "Chu hang t con cop" cua Nguyn Cng Hoan,
anh chon a nao ?
Dng nh tranh dung dng cho nhng iu khng phai, chu em ti

quay lai, nho nhe bao chau:
- Chau a, chau co th tranh lun vi cha me nhng phai l , t tn, phai

bit la li, chon luc, tuyt i khng c co thai nong nay, cau gt, hn
lao, nht la khi co khach, khi ra ng, gia cng chung, hoc trc m t v con,
ng ng ba trn ban th qu mng b me chau rng khng bit day con;
ng v con chau, em ut chau khinh nhn b me chau, tt nhin cung khinh
nhn ca chau. Sau nay chau se ro: co nui con mi bit long cha me.
T nay n gi nha ti ch ngi nghe, by gi mi ln ting: "Nghe cha

con, chu chau nha ng noi th ai cung co ly "!
Xin mn cu o lam cu kt cho bai nay.
Tuc khao lao
By gi n bc n dng nh,
Co ru th ng chng gy ra.
(Nguyn Khuyn)
Ln lao cung phai khao. "Khao lao" khng kho khn nh khao v th nh
trung. Lo u l la c, co mi th mi phe giap hay thn xom khc n, v ln
lao la quyn ng nhin khng phai cu canh. Nhng nha giau co thng nhn
dp bay tic mng tho t l, n ung linh nh. T sng cha me, co vn chuc tho
vi ban t vn hanh l tr t. Cha me ngi pha trong, con trai, gai, du, r, chau
cht, phn th bc trn di ng hai bn, nam bn trai, n bn phai, lam l t ba
tun ru, co tu nhac trong th , vui ve. T sng cha me mi ln hai lay, khac t
thn, t t mi ln bn lay. t vn vt, bai vn t chuc tho thng la ca mt
cng trnh but mc , co khi ngi trong vung n nc n xem t va nghe oc
vn.
Co am mng tho mi ba con ho hang lang tng, tic tung hat xng hai
ba bn ngay. "Phu quy sinh l ngha", co nhiu nha lam l mng tho cha me ln
lao 70,80,90 tui...Khng phai tuc l bt buc, giau co bay ra tht ai mi moi
ngi n chia vui vi mnh, ng thi lam vui long cha me, tng cung la mt
tuc hay, co th khin cho nhng ke nhe tnh hiu thao, khng lo phung dng
cha me cho c tui tho nh ngi, phai ly lam suy ngh va h then.
Yn lao
Yn" la tic ru. Nhiu lang co tuc yn lao, hang nm hay hai ba nm
mt ln, tht tic mng tho cac quan lao. Co th noi y la mt thnh in thi
thai bnh, khng phai la mt hu tuc a gy nn nhiu t oan nh tuc ngi th
hng m. "Sng lu ln lao lang", t nhin co vinh d tui tho, khng phai
tranh danh mi co, chng phai co tin ma mua c, co quyn th ma tao nn
c.
Mi nm c n dp lang m hi hoc ngay ai l co nh ky, cac quan

lao tu hi chua hay ni cng quan hay mt ng cai, lang em c quat vi
phn g bat m n rc ra nh. Nhng lang tru phu thng sm u vong long
rc lao, lao 100 tui i vong iu che bn long xanh, lao 90 tui i vong iu
hai long xanh, lao 80 tui vong xanh (on cong) mt long, lao 70 vong xanh
(on ng) mt long. Trai trang cm c khing vong u non du ao nep. am
rc rt trong th.
Tai nh lang, ni gia thit lp ban th tin lao, cac quan lao ngi hai
gian bn theo th bc tui, co lang yn ca lao ba th gian trai lao ng ngi, gian
bn phai lao ba ngi.
Tuy theo l lang, co ni lao 90 tui hoc ln hn na ngi mt mnh chiu

nht, co ni cha n 60 tui a la bc cao nin nht, cung ngi mt mnh chiu
nht.
T lao cung u nghi thc nh t thn, ba tun ru vi vn t tin lao, vn

chuc tho quan lao, co ban t vn hanh l, phng bat m tu nhac. Luc t, quan
lao ngi trc nhng mm c t gia chiu, ch ung ru sung khng n, la
thu y trang nha, trnh trong i vi dn lang, ngi chng kin cuc l din hanh
va chm chu nghe vn t, vn chuc tho. Nhng mm c kia se c mang n
tng nha biu cac cu.
C yn lao thng la rt thnh hu ca v phm ln lng, co ni mi c

hai banh day, hai banh chng vi nhng mon gio, nem va nhiu th banh khac
lam rt cng phu. Chiu nht, mt cu ngi th c biu ca mt c goi la c mt,
chiu nh, hai cu ng i la c i th c biu mi cu mt na c, nhng c di
la ng hang c bn cu mt c.
T ngan xa, nhng khi co vic lang, khng h co bong phu n ni nh

trung. Ngay yn, s hin din cua cac lao ba em lai cho dn lang mt cam giac
c bit vui v m m. My tuc yn lao la do ao hiu ma ra, mt c tnh dn
tc, co y ngha rt trong hu, tre vui ao tre, gia vui tui gia, trai ngc hn vi
cai tham canh my nc vn minh cng thnh c n tui gia la b lit vao
hang ngi v dung, n hai xa hi, con chau t chm nom, ngi i lanh nhat.
Luc van nin, toc bac da mi, vi cuc sng bun te ni thn da nm
thang tri, cac cu hn cung cam thy sung sng a c ca lang to tnh quy
trong, quy trong rt mc trong cuc rc on nhng bui yn m, con chau cac
cu th c hanh din la gia nh co phuc mi c tui tho, cho nn nhiu nha,
du ngeo cung rang may sm cho ng ba i d yn. Cu th mu ni nhung en, ao
voc ai hng, cu th khn nhiu tam giang, giy vn hai, cu th ao oan huyn
qun lua bach, co nhng cu nha bn han, quanh nm qun nu ao vai luc nay
cung qun chuc bu, ao the thm, ao lang cheo go, dep mi thay quai... Y phuc
tuy hoan canh mi nha, khng co l nh nao, ch tr mau vang cua nha vua,
quan dn u khng c mc. Trc ngc, di vong dy thao quang c la tui
gm mau lam, mau huyn ng tru, thuc, ci, chay... am rc quan lao, y
phuc mau sc nh vy vi vong long c quat, va gi cam. Nhng nha t my
i khng h co ng cha c d, khng khoi bui ngui tic thng ngi a
khut, khng khoi them mun c mong cho gia nh i nay va i sau.
Tao sao nhng nm gn y co phong trao khi phuc vic

ho
T nm 1975 lai nay, nht la nhng nm gn y. T Bc ch Nam u co

phong trao khi phuc vic ho, vi ni dung: Din dch, bin soan, ph bin gia
pha, sa sang tn tao t m, t ng t chc t t, gi t hang nm va gn bo
tnh cam gia tc hn trc. o la mt phong trao t phat, cha co mt vn ban
ch th nao cua c quan trung ng a phng, hay nganh vn hoa co hng dn
khuyn khch. Vy nhn t nao ch ao, thuc ay phong trao lan rng nhanh nh
vy?
y la quy lut phat trin xa hi khach quan . Trong thi ky khang chin.
Moi ngi dn, trn cng v cua mnh u phai dn toan b tm sc vao s
nghip bao v T Quc, moi ngi khi o con phai lo nhng vn bc xuc
nht : n , sng cht ... va nhng vic khng th nh hoan c. Sau khi hoa
bnh, cuc sng vt cht a tng i n nh th nhu cu v i sng tinh thn
vn hoa lai ni ln. Vic i lai, thm ving nhau trong gia nh ho hang thn
thuc, vic cung c, gn bo mi qun h gia tc, vic th phung t tin, ng ba,
cha me t ngan xa tr thanh tm linh cua moi ngi. y la mt lnh vc
quan trong trong i sng vn hoa va t tng.
Di bt ky xa hi nao, du xu hng chnh tr, tn ngng tn giao khac

nhau, tnh cam gia nh vn vy. Tnh gia tc la khai nim m rng cua tnh gia
nh, mau thoang hn nc la. o la tnh cam t nhin moi ngi u tha nhn.
V vy. Khi phuc vic ho la vic lam hp vi tm t cua s ng nhn dn, mt
ngi xng c trm ngi hng ng. o cung la thun phong my tuc.
Quan h gia ho hang va lang xa nh th nao? Phuc hi

vic ho li hay hai ?
Phuc hi vic ho la mt cach ung n, v t, tc la phat huy c thun

phong my tuc. Nu can b s s bit kheo leo vn dung ng li, loai tr c
3 chiu hng tiu cc sau y th cang co nhiu dong ho vng manh cang co li
cho phong trao chung:
- Ngn nga mt s phn t li dung tnh cam ho hang thn thuc e keo
be, keo canh.
- Phuc hi vic ho, ng thi nhn o phuc hi lun ca nhng thu tuc, m
tn d oan.
-Da vao th co ngi nha, ngi trong ho co chc co quyn bop meo
lut phap, lam n sai trai.
Ngoai ra, nu t chc hi he nh am khng ung luc, ung ch gy lang

ph, nhiu th gi va tin cua, anh hng n cng vic, thi vu san xut, th nn
kheo leo hng dn han ch mt tiu cc. Ho hang thanh at th lang xa phn
vinh
Trc Cach Mang Thang Tam, b may hng ly co quyn iu hanh

nhng cng vic v hanh chnh, phap ly, trt t tr an, con nhng vic xy dng
nng thn, chn hng phong hoa nh lam ng sa, ao ging, sa sang nh
chua, hi he ... hi ng hao muc mun huy ng cng sc, tin cua cua dn
phai da vao cac ho, nn mi xa, thn co mt Hi ng tc biu bao gm nhng
ngi co vai v trong cac ho. Ch nhng v o mi co kha nng vn ng con
chau trong cac ho ra lang xa lam nhng vic cng ch.
Phuc hi vic ho, nu c hng dn ung n se co li nhiu mt i

vi phong trao a phng:
- Phuc hi lun ly, ao c ky cng xa hi, xy dng np sng vn minh,

gia nh vn hoa mi.
- Gop phn trong vic giao duc t tng cha me hin t, con trung hiu,
chau thao hin, nui con khoe, day con ngoan.
- Vn dung kinh nghim cua cac ho thi xa, co t binh in, hoc in,
t chc l ho, hi tng t. Vn ng t cac giai thng cho con chau trong ho
hoc khoi, ln lp, ln cp, hoan thanh ngha vu qun s, nu cao y thc tn trong
ngi gia, thng yu giup ngi c nh, m au, tan tt ...
-Nu kheo t chc, cac ho con co th co tu sach, cu lac b vn hoa ...
Rung hng hoa co y ngha g ?
Rung hng hoa " la rung danh ring giao cho tc trng lo vic phung
th hng khoi cho cha ng, t tin. Rung hng hoa lu truyn t i nay
sang i khac. Rung hng hoa khng c chia, khng c ban. Lut phong
kin cm ban rung hng hoa. Chng nao canh ca trng khng con ngi
ni doi tng ng hoc i bit x xa qu, ho khuyt tc trng th ngi con
trng hoc ch tn tha trong cua canh hai ln thay, tip tuc hng rung
hng hoa va lo vic gi tt hng khoi. Chng nao toan b con chau trong ho
u phiu c bat quan ( con gai khng c tnh n ) th ngi cui cung ang
hng hng hoa nu co kho khn c bit lam n xin ban, ly trng nao lam
sai lut l trn se b quan x phat, nu trong ho co ngi tha kin.
V co rung hng hoa nn vic t t c duy tr bn vng, du ho ln

hay be, thanh at hay bnh thng, du tc trng giau hay ngheo, sang hay hen,
gia hay tre ( co khi mi ch la a be con nm bay tui ), vic t t vn uy nghi
ng u.
Vai tro tc trng xa va nay khac nhau nh th nao ?
Ngay xa vic ho la c vao tc trng. Ho ln co tc trng ho ln; cac

chi co trng ch . Tc trng co quyn li, ngha vu ro rang. Rung hng hoa
va t in co nhiu th l to, nha th ho ln, t kh y u va ngc lai. Khi vao
t l, tc trng u con tre tui vn la chu t, cac ng chu du cao tui vn la
bi t. Nu nho qua th mt ng chu k trng thay th, cung nh ng vua tre
cha thanh nin co phu chnh ai thn.
Thi nay rung t thuc s hu toan dn, khng con rung hng hoa,
khng con ch thu t nh trc, quyn li cua tc trng hoc ngi thay tc
trng, i vi t tin va ho hang cung tuy thuc vao nhn thc; tm t, trnh
hiu bit, hoan canh sinh sng cua tng ngi, khng co mt ch quy nh
nao rang buc. Co nhiu ho, tc trng ngu c hoc khng thoat ly cng tac
phng xa cung khng giao ( hoc khng giao c ) vic ho cho ai. Trong hoan
canh o, vic hng khoi t t t tin va quan h ho hang b ph khoang.
Th theo nguyn vong, tm t, tnh cam " Ung nc nh ngun ", ngay
gi ngay tt con chau mun dng ln T tin bat nc, nen hng. b cu
tnh trang trn nhiu ho a co sang kin thanh lp mt hi ng gm nhng
ngi co uy tn, nhit tnh trong ho chm lo vic ho. Cha co mt vn ban
hay co mt tin l nao qui nh o la ban nghi l. la hi ng gia tc hay hi
ng tc biu ...
Trc mt, ho nao manh hay yu, thanh at hay suy vi, tnh cam ho hang
gn bo hay khng, tac ng tt xu ti phong trao chung, con tuy thuc vao
nhit tnh, kha nng t chc lanh ao cua mt s ca nhn, ong vai tro chu cht,
ch cha co mt c ch nao bao am s bn vng lu dai.
Trong thi ky khang chin con chau tan mac, nhiu ho b ph khoang
khng con c s vt cht chm lo t ng hng hoa. T sau hoa bnh,
thng nht t nc, mt s ho c khi phuc nhng v " Duy y ch ", nn
phong trao loe ln mt thi gian ngn ri lui dn. Khng con rung hng hoa
cua t tin lai th con chau ong gop tin gi vao quy tch kim ly lai
hang nm ma lo hng khoi. Nhng ri do trt gia, mt vai yu t khach quan
na tac ng, hng khoi cung ngui dn. o la ni long trn tr nht cua nhng
con chau mun k tuc s nghip cha ng, mun lam cho anh linh t tin, cha
ng, mun cho dong ho ngay cang thanh at

Van Hoa &phong Tuc Viet

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Van Hoa &phong Tuc Viet

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

HOI AP V VN HOA PHONG TUC NGI VIT 1

Nam n thu thu bt thn ngha la g? ............................................................... 3

Nam n thu thu bt thn ngha la g?

y la cu noi ca ming, quen dung ch mi quan h nam n theo quan

Hai ngi mun mi nhau n tru, th ngi chu tm tru, xp vao ci

Trong xa hi phong kin xa "Nam n thu thu bt thn" nn hn nhn cn

"an ng th ch Phan Trn, an ba th ch Thuy Vn, Thuy Kiu"

..."Hoc la bi "Me thy ln quyt", qun nhng thoi m tm mang ca,

L vn danh khng phai hoi tn ma chu yu la hoi tui, hai ho quyt

-"Cam n ng ba thng n, ti xin ng y ga, nhng xin tha

Tng nh vy la mnh tm c con du hin hu, khng anh a chua

Ly v ken tng, ly chng ken ging co ung khng? co

anh rng cung co trng hp "Mt ngay nn ngha, chuyn o

Ngoai ra con mt yu t na: Tnh n gien di truyn. Ngay xa trong

Ngi trong cung ho co ly nhau c khng?

cac nc u My, anh ch em con chu bac rut vn co quyn ly nhau,

T hng Nguyt lao thin tin" da theo tch Vi C gp ng lao trong

Mu chuyn vui: Tnh yu lam cho con ngi lu ln.

..."Tu Thng , theo ha thn th thng khng cn oi lai tr

Tuc thach ci hay d ra sao ?

a "Thach" la d hoc d nhiu ma hay t. Thi nay tn trong t do luyn

Banh su s hay banh phu th?

Trong l ci co nhiu l vt, nhng khng th thiu banh "Su s",

Tin nap theo (hay treo) la g?

- Ci v khng cheo nh tin gieo xung sui.

- ng xa anh trng thnh thnh

Nhng cach g b cho ban tre khi lo am ci

ang le mng am ci nh tuc l troi buc thanh ra lo am ci. Tuc cu

Tuc gop ci cung ging nh hi tng t tng tr, hi cay cy, hi lp

C du trc khi v nha chng phai co nhng thu tuc,

Khi nha trai bt u n on du th c du cung vi chu r n trc

i vi ng ba cung co nhng ng tac tng t.

L xin du co nhng y ngha g? va thu tuc tin hanh.

L nay rt n gian: Trc gi on du, nha trai c mt hai ngi, thng

Me chng lam g khi con du bt u v nha?

Phong tuc mi a phng mt khac, trai ngc nhau nhng u co y

Nhiu a phng lai co tuc khac: Khi con du va vao n nha th me

Tai sao me c du king khng i a du?

Trong ch phong kin cu, hn nhn cng ep, thng la cha me t

Qua mt vai am ai loai nh vy ngi ta rut kinh nghim khng nn

Thi trc, c du qun khn nhiu trn u, co nh my chic kim trn

Ca dao tuc ng co cu "nht pham phong, nh long ln" co ngha la: c

Chung ti khng i su vao lnh vc y dc, song co phng thuc c

Trng hp ngi an ng xut tinh qua nhiu kh ht, ma a nh y ra

(1) Ha an in: vung bung di rn.

Tai sao phai co phu du

Tuc l xa cn co phu du v hn ngn cng ep, do cha me nh oat,

Ngay xa phu du phai la ngi c, ngi d hay ch em thn thit cua c

am ci ngay nay, nhiu ni co ca phu du, phu r, co am mi n nm

L thanh hn, t hng, hp cn xong xui, hai v chng tn hn tr v

Trng hp hai nha xa xi cach tr, ng gia ba lao th nn min cho

-Nhc nhu con ao hiu, bit ta n sinh thanh, coi b me v cung nh b

-Tht cht va m rng mi quan h thng gia, ho hang ngay t bui u,

- Hai gia nh cung trao i rut kinh nghim v vic t chc hn l va

Tra li cu hoi khng ro cu hoi

Trong trng hp mi sinh n cung vy. Ngi an ba co thai gn ti ky

Nu bit trc tranh hu qua khng hay, nht la i vi nam gii.

Khi ngi an ba tai gia cn co nhng thu tuc g?

an ng ly v goi la thu, an ba ly chng goi la gia. Co nhiu trng

- Cha me ch ga ban mt ln, ln sau khng tham gia ci hoi.

- an ba goa, tuc goi la "Na dong" t co trng hp ly c trai tn, phn

Tai sao na dong khng ly c trai t?

Nhng ngi an ba duyn phn hm hiu, qua la l th, ngay xa ch lam