Prirucnik Ensi PDF

PRIRUNIK
ZA OBUKU ZA VRENJE
ENERGETSKIH PREGLEDA I
SERTIFIKOVANJE ZGRADA
www.ensi.no

ENSI 2011 Copyright
SADRAJ
1. Uvodne napomene
2. Bilans energije i indikatori (pokazatelji) energetske efikasnosti
3. Algoritam prorauna
4. Prenoenje toplote kroz obodne konstrukcije zgrada
4.1 Teorijske osnove prostiranja toplote u zgradama
4.2 Specijalni sluajevi: Odreivanje koeficijenta prolaza toplote U za podne konstrukcije na
tlu (U value floor)
4.3 Specijalni sluajevi: Odreivanje koeficijenta prolaza toplote U zida koji se granii sa
negrijanom prostorijom
5. Energetski pregled zgrade: uvod i proces razrade projekta
5.1. Identifikacija projekta
5.2. Identifikacija projekta opti podaci o zgradi: obrazac
5.3. Skeniranje objekta
5.4. Skeniranje i energetski pregled obrazac upitnika
5.5. Referentna potrebna energija
5.6. Energetski pregled
5.7. Proraun profitabilnosti
5.8. Energetski monitoring
5.9. Rukovanje i odravanje
6. Koristi za ivotnu sredinu
7. ENSI EAB Software - Vodi za korisnike
8. Mjere energetske efikasnosti Izraunavanje uz primjenu ENSI EAB Software-a
9. Koeficijent prolaza toplote U prirunik
10. ENSI Profitability Software Vodi za korisnike
11. Izvjetaj o energetskom pregledu (template)
12. ENSI EAB Software vjebe 1-3
13. Klimatski i referentni podaci za Crnu Goru
Energetska efikasnost u zgradarstvu
Uvodne napomene
15.01.2011
www.ensi.no

ENSI 2011 Copyright
Energetska efikasnost Uvodne napomene
1. Rije urednika
Za materijal koji se nalazi pred itaocem, u prvom redu zasluge pripadaju kompaniji ENSI iz Norveke,
odnosno njenim vrijednim poslenicima Trondu Dahlsvenu, Ljubomiru ervilovu i Nataliji Gricenko.
Njihov boravak ovdje i posveenost poslu koji ih je i doveo u Crnu Goru, pored niza rezultata, ostavio
je trag i u obliku ovog prirunika. On e svakako u znatnoj mjeri osvijetliti put ka energetskoj
efikasnosti zgrada svima onima koji se odlue za dodatno sticanje znanja i kvalifikacija u ovoj novoj
interdisciplinarnoj oblasti.
Svakako treba pomenuti i napor domaih eksperata M. ekularca, E. Tombarevia i M. Burzana koji
su pomogli naim kolegama iz inostranstva oko sistematizacije i prevoenja materijala.
Uloga urednika i koautora prof. Nenada Kaia i prof. Duana Vuksanovia je sama po sebi razumljiva
i o njoj ne treba troiti rijei. Moda samo treba naglasiti da je njihova aktivnost u ovom pionirskom
poslu pokrivala iroki spektar problematike: od prilagoivanja ENSI software-a domaim uslovima i
definisanja referentnih vrijednosti do dopisivanja nekih poglavlja (poglavlje 4.) za koje su smatrali da
e doprinijeti boljem razumijevanju problema. Sve to sa ciljem ostvarivanja ukupnog kvaliteta rezultata
zajednikih napora, pri emu je vaan aspekt i postizanje kompatibilnosti sa postojeom i buduom
legislativom i tehnikim propisima za ovu oblast u Crnoj Gori.
Naravno, ne manje vaan je njihov napor da ovaj materijal ugleda svjetlost dana i u pogledu
dostupnosti irokom krugu italaca: od polaznika specijalistikog kursa za energetske auditore, do
studenata na III stepenu studija Mainstva i Arhitekture.
Sama knjiga je podijeljena u trinaest poglavlja. Svako poglavlje, uslovno reeno, predstavlja cjelinu za
sebe, pokrivajui problematiku energetske efikasnosti od iste teorije do praktinog korienja ENSI
Software-a. Iako izloeni materijal predstavlja jedan iri prilaz problemu energetske efikasnosti, on je
prevashodno usklaen sa algoritmom koji koristi softver pomenute kompanije ENSI za izraunavanje
potronje energije objekta. Tako e italac koji ovlada izloenom materijom istovremeno biti
osposobljen da koristi i pomenuti softver kompanije ENSI. Samo licenciranje softvera je omogueno
odgovarajuom procedurom koju je precizirala kompanija ENSI kao njegov kreator i vlasnik.
2. Potencijal energetskih uteda u zgradarstvu u CG

6 2
Prema statistikim podacima u Crnoj Gori ima oko 13x10 m izgraenog prostora koji pripada
zgradama razliitih namjena, pri emu nema preciznijih podataka o njihovoj strukturi sa aspekta
namjene (stambeni, poslovni, itd). Sa druge strane, gruba analiza pokazuje da se potronja energije u
2
ovim objektima moe smanjiti relativno jednostavnim zahvatima za 30 do 50 kWh/m g. Treba naglasiti
da uteda energije nije cilj sama po sebi. Kada govorimo o utedama energije, mislimo na takve
utede koje ne ugroavaju odgovarajui komfor koji se zahtijeva u odreenom objektu. Imajui i to na
umu, oigledno je da u Crnoj Gori postoji potencijal utede energije u zgradama, mada trokovi
potrebnih zahvata i njihova isplativost ostaju u sferi odreenih dubioza i meusobnih suprotstavljenosti
zahtjeva ekonomije, ekologije, politike i geopolitike.
ta znai danas cijena energije, kada jedan "daak" sa Wall Street-a izaziva monetarne "oluje" irom
svijeta koje sve ekonomske analize pretvaraju u bezvrijedne brojke. Koja je to onda cijena energije sa
kojom treba raunati u narednih desetak godina, koliko obino iznosi period povraaja ulaganja u
primjeni energetske efikasnosti?
Na postavljena pitanja ne postoji eksplicitan odgovor, odnosno, ako postoji on je u domenu procjena
koje treba uzimati sa rezervom. Najvjerovatnije je mogue pomenute kontroverze prevazii jednim
drugaijim prilazom. Pored toga to svaki predloeni zahvat treba obrazloiti klasinom ekonomskom
raunicom, istovremeno treba imati na umu da svaka proizvodnja-potronja energije izaziva i
zagaenje okoline. Ako bi se uzele u obzir i te tete, odnosno u krajnjoj liniji njihov uticaj na zdravlje
ljudi, znaaj energetske efikasnosti bi se javio u novoj veliini koja bi zasjenila mnoge od izraunatih
efekata ekonomisanja energijom.
ENSI 2011 Strana 2
3. EU Direktive, standardi i procedure u oblasti EE zgrada i odgovarajua

legislativa i regulativa u CG
3.1. EU direktive, standardi i procedure
Evropska legislativa i regulativa u oblasti EE zgrada uspostavljena je u dva nivoa:
I Direktive koje donosi Evropski parlament i Evropski savjet obavezujue su za sve drave
lanice EU: sadre ciljeve/zahtjeve u odreenoj uoj oblasti i smjernice/metode njihovog
ostvarivanja.
II Standardi EN i ISO koje donose dvije nezavisne evropske organizacije nisu obavezujui.
Svaka drava lanica EU moe primijeniti svoje nacionalne standarde, uz uslov da se kroz
uporedive metode i parametre moe provjeravati ispunjenost zahtjeva iz EN i/ili ISO.
Generalno, svaka zemlja lanica EU ima mogunost da operacionalizaciju primjene direktiva prilagodi
svojim specifinim potrebama, lokalnim interesima i energetskim prilikama.
Najznaajnija krovna direktiva, na kojoj se zasniva cjelokupni poduhvat, je direktiva 2002/91/EC o
energetskom ponaanju zgrade, a od maja 2010. njena inovirana verzija - direktiva 2010/31/EU
(recast). Ova direktiva, zajedno sa svojom inoviranom verzijom, zahtijeva uspostavljanje metoda i
procedura (od strane drave) kako slijedi:
Usvajanje metodologije prorauna energetskih karakteristika zgrada, kljuni standard: EN 13790:
2008 (Energy performance of buildings. Calculation of energy use for space heating and cooling,
CEN, the European Committee for Standardization);
Primjenu standarda u domenu energetskih karakteristika, i kod novih, i kod postojeih zgrada;
Definisanje procedure i metodologije sertifikovanja za sve vrste zgrada (kao kljunog cilja svakog
dravnog projekta u EE zgrada);
Uspostavljanje redovne kontrole i ocjene kotlova, sistema i instalacija za grijanje i hlaenje.
3.2. Relevantna nacionalna legislativa i regulativa zakoni i pravilnici za EE zgrada
Relevantni dokumenti dravnog nivoa razvojne strategije u domenu energetske efikasnosti zgrada:
Strategija energetske efikasnosti Crne Gore (oktobar 2005. godine),
Strategija razvoja energetike do 2025. godine (decembar 2007. godine) i
Akcioni plan za implementaciju Strategije energetske efikasnosti za period 2008.-2012. (maj
2008. godine).
Zakoni koji direktno ureuju politiku i pravila ponaanja u oblasti energetske efikasnosti zgrada:
Zakon o energetskoj efikasnosti (Sl.list CG, 29/10) kojim se ureuju odnosi u sektorima finalne
potronje energije, obaveze za donoenje programa i planova za poboljanje energetske
efikasnosti i programi za njihovo sprovoenje, i dr., na snazi od maja 2011.
Zakon o ureenju prostora i izgradnji objekata (Sl.list CG, 51/08): sadri preporuke o primjeni
principa energetske efikasnosti, i u okviru planskih dokumenata, i u okviru tehnike
dokumentacije, kod svih nivoa.
Regulativu koja treba da obezbijedi operacionalizaciju primjene energetske efikasnosti zgrada u praksi
sainjava grupa pravilnika kako slijedi:
1. Pravilnik o energetskoj efikasnosti zgrada (1): tehniki zahtjevi kriterijumi koje treba ispuniti
prilikom projektovanja i graenja novih zgrada i rekonstrukcije postojeih zgrada, izrada elaborata
energetske efikasnosti zgrade na osnovu koga se izdaje energetski sertifikat zgrade;
2. Pravilnik o energetskim karakteristikama zgrada (2): metodologija izraunavanja energetskih
ENSI 2011 Strana 3

karakteristika zgrade, u skladu sa Evropskim direktivama i EN 13790;

3. Pravilnik o energetskom sertifikovanju zgrada (3): zgrade za koje je potrebno izdati energetski
sertifikat, energetske klase zgrada, sadraj i izgled energetskog sertifikata, izuzimanje od
energetskog sertifikovanja;
4. Pravilnik o registrovanju strunjaka za vrenje energetskih pregleda i energetsko
sertifikovanje zgrada (4);
5. Pravilnik o vrenju energetskih pregleda (5).
Nacionalnu politiku u ovoj oblasti vodi Ministarstvo ekonomije preko Sektora za energetsku efikasnost,
kao svoje organizacione jedinice, uz odgovarajua usaglaavanja u sferi regulative vezane za
upravljanje prostorom i izgradnju objekata, koja je u nadlenosti Ministarstva ureenja prostora i
zatite ivotne sredine.
Urednici
Podgorica, januar 2011.
ENSI 2011 Strana 4

Bilans energije
i
pokazatelji energetske efikasnosti
15.01.2011
www.ensi.no

ENSI 2010 Copyright
Budet energije i pokazatelji energetske efikasnosti
Sadraj
1 Uvod ........................................................................................................................................... 3
2 Bilansne stavke ......................................................................................................................... 3

2.1 Bilans energije............................................................................................................................. 4
2.2 Primjer ......................................................................................................................................... 4
3 Pokazatelji energetske efikasnosti (EP indeksi) .................................................................... 5
ENSI 2010 Strana 2

1 Uvod
Da bi se procijenio potencijal utede energije za neku zgradu, mora se prvo stei slika o postojeoj
energetskoj efikasnosti. Drugim rijeima, treba ustanoviti kakva je trenutna situacija?
Nije mogue procjeniti potencijal utede energije samo gledanjem rauna za ukupnu energiju (npr.
700 000 kWh/god) nekog objekta. Jer svakome je jasno da sud o potronji energije nekog objekta u
prvom redu zavisi od toga da li se radi o velikoj ili maloj zgradi. Zato, Specifini zahtijev za energijom
(npr. 130 kWh godinje po m kondicionirane povrine), daje bolju sliku o energetskoj efikasnosti
zgrade. Ipak, ima jo mnogo drugih faktora kao to je tip zgrade (kancelarija, bolnica, kola, itd.),
klimatski uslovi, tehnike instalacije itd., koje utiu na ukupne energetske zahtjeve.
Poreenjem specifine potronje energije sa nacionalnim pokazateljima energetske efikasnosti,
mogue je procjeniti energetsku efikasnost zgrade, kao i energetski rejting u energetskom sertifikatu, i
dobiti prvi pokazatelj o potencijalu za poboljanje energetske efikasnosti.
"Bilans energije i zahtijevane snage moe da se koriste kao osnovni pokazatelj koji odslikava
energetske zahtjeve i energetske karakteristike zgrade
U ovom dokumentu izraz zahtijevana energija se koristi kao opti pojam, koji moe da oznaava
potrebnu energiju ili korienu energiju (prema definicijama koje su date u evropskim standardima).
2 Bilansne stavke
Standardna struktura bilansa zahtijevane energije i snage je napravljena tako da uini uniformnom i
uporedivom dokumentaciju o zahtijevanoj energiji zgrade.
Osnova za bilans je specifikacija zahtijevane energije i snage za razliita optereenja ili bilansne
stavke:
SEZONA BILANSNA STAVKA NOSILAC TOPLOTE

Zima 1. Grijanje Gas, daljinsko grijanje,
2. Ventilacija (grijanje) Lo ulje, ugalj, el. energija,
Cijela godina 3. Sanitarna topla voda Solarna energija
4. Ventilatori i pumpe El. Energija

5. Rasvjeta El. energija
6. Razliiti aparati El. energija, gas
Ljeto 7. Hlaenje El. Energija
8. Spoljni dio zgrade
Specificiranje osam blansnih stavki olakava analizu zahtijevane energije i snage tokom razliitih
perioda godine (sezona). Bilans takoe ukazuje na ukupnu zahtijevanu energiju i snagu koje su
pokrivene razliitim nosiocima toplote.
Grijanje; Zahtijev da se pokriju transmisioni I infiltracioni gubici toplote (poslije oduzimanja iskorstivih
dobitaka toplote od solarnog zraenja, rasvjete, aparata i toplote metabolizma ljudi);
Ventilacija (grijanje); zahtijev da se pokriju gubici toplote uslijed mehanike ventilacije;
Razliiti aparati; zahtijev za sve to nije ukljueno u ostalim bilansnim stavkama,
Hlaenje; zahtijev za hlaenjem kondicioniranog prostora (hladnjae, zamrzivai, friideri, itd. su
ukljueni u stavku razliiti aparati);
Spoljni potroai; zahtijev za spoljanje instalacije (rasvjeta, fontane, grijanje maina, topljenje
snijega, itd.).
ENSI 2010 Strana 3

2.1 Bilans energije

Budet energije je napravljen na osnovu sledeih budetskih stavki:
Bilansna stavka Energetska sekcija I Energetska sekcija II Ukupno
. . . . . . . . . . . m . . . . . . . . . . m . . . . . . . . . . . m
kWh kWh/m kWh kWh/m kWh kWh/m
1. Grijanje
2. Ventilacija (grijanje)
3. Sanitarna topla voda
4. Ventilatori ii pumpe
5. Rasvjeta
6. Razliiti aparati
7. Hlaenje
Ukupno 1 - 7
8. Spoljni dio zgrade
Ukupno 1 8
Godinja zahtijevana energija (kWh/god) i specifina, godinja zahtijevana energija, (kWh/mgod)
(zahtijevana energija po m kondicionirane povrine) su date za svaku bilansnu stavku.
Ponekad je korisno podjeliti zgradu u nekoliko odvojenih energetskih sekcija. Na primjer, u velikoj
poslovnoj zgradi, energetska sekcija 1 moe da bude kancelarijski prostor, energetska sekcija 2 moe
da ukljuuje kafeteriju i kuhinju, a energetska sekcija 3 grijani parking prostor. Podjela na energetske
sekcije takoe zavisi od zahtijevanih uslova ugodnosti i navika korisnika u razliitim oblastima.
Ukupna specifina zahtijevana energija za svaku bilansnu stavku je horizontalna suma za svaku od
bilansnih stavki. Vertikalna suma daje ukupnu zahtijevanu energiju godinje za svaku energetsku
sekciju posebno kao i za cijelu zgradu.
Ako je neophodno, bilansne stavke mogu se podijeliti u pod-stavke, na primjer, 4. Ventilatori/pumpe
mogu da se podijele na 4.1 ventilatori za sistem ventilacije, 4.2 Pumpe za sistem grijanja i 4.3 Pumpe
za sistem hlaenja (pomona energija). Detaljne bilansne stavke zahtijevaju posebnu mjernu opremu
za kontrolu potronje energije za vrijeme njihovog rada. to je detaljniji bilans, to je mjerenje skuplje.
Za velike zgrade ipak, detaljan bilans je nekad neophodan radi bolje kontrole potronje energije.
U manjim zgradama ili porodinim kuama, bilans moe da se pojednostavi i svede recimo na tri
stavke: grijanje (uklj. prirodnu ventilaciju), sanitarna topla voda i kuanski aparati (rasvjeta, oprema,
itd.).
2.2 Primjer
Kroz rad sa bilansom energije, vremenom se stie iskustvo u analizi specifinih potreba za energijom
za razne stavke bilansa i energetske sekcije. Na ovaj nain se, takoe mogu porediti razliite zgrade i
njihova energetska efiasnost (poreenjem potronje energije zgrade sa odgovarajuom pokazateljima
energetske efikasnosti ili zahtijevima).
ENSI Software za proraune energije je zasnovan na ovakvojj strukturi bilansa energije i snage.
Sledei primjer daje Bilans energije i snage jedne poslovne zgrade u Oslu, Norveka.
ENSI 2010 Strana 4

Bilans energije i snage

Zgrada . . . ..: Poslovna zgrada
Povrina. . . : 5.000 m
Bilansna stavka Zahtijevana energija Zahtijevana snaga
kWh/god kWh/mgod kW W/m
1 Grijanje 225 000 45 125 25
2 Ventilacija (grijanje) 90 000 18 200 40
3 Sanitarna topla voda 40 000 8 25 5
4 Ventilatori/pumpe 75 000 15 35 7
5 Rasvjeta 130 000 26 60 12
6 Razliiti aparati 55 000 11 25 5
7 Hlaenje 35 000 7 25 5
Ukupno 1 - 7 650 000 130
8 Spoljni dio zgrade 50 000
Ukupno 1 - 8 700 000
3 Pokazatelji energetske efikasnosti (EP indeksi)

Pokazatelj energetske efikasnosti (zahtijevana energija po m kondicionirane povrine) daje direktnu
sliku o energetskoj efikasnosti zgrade:
Pokazatelji energetske efikasnosti su ciljane vrijednosti (ili zahtijevi) potronje energije u

zgradama koji uzimaju u obzir standard i uobiajene mjere poveanja energetske efikasnosti
Pokazatelji energetske efikasnosti mogu da budu preporuene ciljne vrijednosti zasnovane na analizi
velikog broja zgrada, koje predstavljaju rezultat velikog boja prorauna, ili detaljnog monitoringa ili
procjene izabranih zgrada. Pokazatelji energetske efikasnosti mogu takoe da budu zahtijevane
efikasnosti koje propisuju nacionalne institucije za konstrukciju novih zgrada ili vee rekonstrukcije
postojeih (pravilnici o zgradama).
Ovi pokazatelji mogu da daju ciljne vrijednosti /zahtijeve za razliite tipove zgrada, I to za ukupnu
zahtijevanu energiju (kWh/mgod) ili za svaku bilansnu stavku.
to se tie pokazatelja energetske efikasnosti i energetskog rangiranja radi dobijanja Energetskog
sertifikata, vie detalja je dato u odvojenom dokumentu.
Zahtijevi za energetskom efikasnosu pri gradjenju novih zgrada i veim renoviranjima postojeih u
Norvekoj, prikazane su u donjoj tabeli. Zahtijevi su dati za potrebnu energiju koja je izraunata za
klimatske podatke za Oslo.
Norveki pravilnik o zgradama 2007 zahtijevi za maks. Potrebnu energiju (klima Osla)
Bilansska stavka Stambene Poslovne kole Bolnice Hoteli
zgrade zgrade
kWh/mgod kWh/mgod kWh/mgod kWh/mgod kWh/mgod
1. Grijanje 30 33 39 57 61
2. Ventilacija (grijanje) 7 21 27 42 29
3. Sanitarna topla voda 30 5 10 30 30
4. Ventilatori / pumpe 10 22 25 54 35
5. Rasvjeta 17 25 22 47 47
6. Razliiti aparati 23 34 13 47 6
7. Hlaenje 0 24 0 50 31
Ukupno (zaokrueno) 120 165 135 325 240
ENSI 2010 Strana 5

ENSI EAB Software
Algoritam prorauna
za verziju 8.1
15.01.2011
( PF
www.ensi.no

ENSI 2010 Copyright
ENSI EAB Software Algoritam prorauna
Sadraj
1 Uvod ........................................................................................................................................... 3
2 Potrebna energija ...................................................................................................................... 3

2.1 Potrebna energija za grijanje (QH,nd) Grijanje ........................................................................ 3
2.2 Razmjena toplote u grijanju......................................................................................................... 4
2.3 Potrebna energija za ventilaciju Ventilacija (grijanje) ............................................................ 6
Ukupni toplotni dobici .............................................................................................................................. 7
2.4 Faktor iskorienja toplotnih dobitaka......................................................................................... 9
2.5 Raspodjela toplotnih dobitaka izmeu Grijanja i Ventilacije (grijanje).................................. 10
2.6 Sanitarna topla voda ................................................................................................................. 10
3 Koriena energija .................................................................................................................. 11

3.1 Koriena energija za Grijanje................................................................................................ 11
3.2 Koriena energija za Ventilaciju (grijanje)............................................................................. 11
3.3 Koriena energija za sanitarnu toplu vodu .............................................................................. 12
3.4 Koriena energija za ventilatore i pumpe ................................................................................ 12
3.5 Koriena energija za rasvjetu .................................................................................................. 12
3.6 Koriena energija za razliite aparate (ostali aparati) ............................................................. 12
4 Zahtijevana snaga sistema..................................................................................................... 13

4.1 Grijanje ...................................................................................................................................... 13
4.2 Ventilacija (grijanje) ................................................................................................................... 14
4.3 Sanitarna topla voda ................................................................................................................. 14
4.4 Ventilatori i pumpe..................................................................................................................... 14
4.5 Rasvjeta .................................................................................................................................... 14
4.6 Razliiti aparati .......................................................................................................................... 14
ENSI 2010 Strana 2

1 Uvod
Definicije
Potrebna energija za grijanje i hlaenje; toplota koju treba dovesti, odnosno odvesti kondicioniranom
prostoru da bi se odrala eljena temperatura u datom periodu vremena.
Potrebna energija za sanitarnu toplu vodu; toplota koja treba dovesti potrebnoj koliini sanitarne tople
vode, da bi se zagrijala od temperature koju ima voda sa vodovodne mree do temperature koju treba
da ima na mjestu isporuke.
Koriena energija; energija koja udje u sistem za grijanje, hlaenje i pripremu sanitarne tople vode da
bi se pokrile potrebe za energijom za grijanje, hlaenje i pripremu sanitarne topple vode, ukljuujui i
nerekuperisane toplotne gubitke tehnikih sistema.
EAB Software rauna potrebnu energiju na osnovu kvazistacionarnog energetskog bilansa (jedna
zona), uzimajui u obzir untranje i spoljanje varijacije temperature i uticaj solarnog zraenja kroz
prozore. Dinamiki uticaj toplotnih dobitaka je ukljuen kroz faktor iskorienja toplotnih dobitaka.
Potrebna energija se rauna koristei srednju (mjesenu) spoljanju temperature [C] i srednje
(mjeseno) solarno zraenje na horizontalne i vertikalne povrine orjentisane po odgovarajuim
pravcima u [W/m] za svaki mjesec (gustina fluksa sol. zraenja je razmazana na 24 h).
Algoritam prorauna korien u EAB Softwareu je uglavnom zasnovan na standardu ISO 13790:2008.
Dodatni algoritmi koji nisu opisani u ISO 13790:2008 ili 2004 ili 1999, a korieni su u EAB Softwareu,
opisani su u ovom dokumentu.
Dobijeni rezultat o korienoj energiji uzima u obzir toplotne gubitke sistema kroz stepene efikasnosti.
Proraun koriene energije je uglavnom zasnovan na EN 15316-X:2007.
Prilagoavanja i dodaci potrebni za praktine proraune i programiranje koda je izvedeno uz
znaajnu podrku i pomo Prof. Dr Nikole Kolojanova i njegovog tima sa Tehnikog
Univerziteta Sofija.
2 Potrebna energija
2.1 Potrebna energija za grijanje (QH,nd) Grijanje

Toplota koju treba dovesti ili odvesti kondicioniranom prostoru da bi se odrala eljena temperatura u
datom periodu vremena.
U skladu sa ISO 13790:2008, ukupna potrebna energija za grijanje, QH,nd, se rauna prema izrazu:
QH,nd = Qht H,gn Q H,gn (Wh)
gdje su:
QH,nd ukupna potrebna energija za grijanje zgrade, Wh
Qht ukupna koliina toplote potrebna da pokrije toplotne gubitke (transmisioni (prolaz toplote),
infiltracione i ventilacione), Wh,
QH,gn su ukupni toplotni dobici od sol. zraenja kroz prozore i unutranjih toplotnih izvora: rasvjete,
aparata i toplote metabolizma ljudi, Wh,
H,gn je faktor iskorienja toplotnih dobitaka.
Prema ISO 13790: 2008 potrebna energija za grijanje takoe ukljuuje i koliinu toplote koja je
potrebna da se pokriju gubici toplote usled ventilacije. U EAB Software_u potrebna energija za
ventilaciju je odvojena od grijanja i predstavljena je u prozoru Ventilacija (grijanje).
Potrebna energija za grijanje QH se u EAB Softwareu rauna prema izrazu:
QH = Qht,l H,gn Q H,gn (Wh)
QH je potrebna energija zgrade za grijanje, Wh
ENSI 2010 Strana 3

Qht,l je ukupna koliina toplote potrebna da pokrije transmisione, ventilacione (prirodna vent.) i
infiltracione gubitke, Wh,
QH,gn je ukupni dobitak toplote od solarnog zraenja kroz prozore i unutranjih toplotnih izvora:
rasvjete, ureaja i toplote metabolizma ljudi, Wh
H,gn je faktor iskorienja toplotnih dobitaka.
2.2 Razmjena toplote u grijanju

Koliina toplote koja je potrebna da pokrije transmisione, ventilacione-prirodne i infiltracione gubitke,
odredjuje se prema izrazu:
Qht,l = Qht,l,set + Qht,l,interm (Wh)
Qht,l = H(set,H e)tset,H + H(interm,H e)tinterm,H (Wh)
gdje je:
Qht,l koliina toplote koja je potrebna da pokrije gubitke toplote (transmisione, ventilacione-prirodne
i infiltracione), Wh
Qht,l,set je koliina toplote koja je potrebna da pokrije toplotne gubitke za period sa podeenom
unutranjom temperatrurom u objektu, Wh
Qht,l,interm je koliina toplote koaj je potrebna da se pokriju gubici toplote za period sa
temperaturom na ekanju (set-back temp.), tj. donjom podeenom unutranjom
temperaturom u objektu tokom rada u reimu redukcije ili prekida u grijanju), Wh
H je koeficijent toplotnih gubitaka objekta (usled trasnmisije, prirodne ventilacije i infiltracije), W/K
set,H je podeena unutranja temperatura,
interm,H je temperatura na ekanju (set back temperatura), tj. donja podeena unutranja
temperatura u reimu prekida ili redukcije grijanja,
e je srednja (mjesena) spoljanja temperature tokom perioda prorauna,
tset,H je duina perioda prorauna sa podeenom unutranjom temperaturom, h
tinterm,H je duina perioda prorauna sa donjom podeenom unutranjom temperaturom, h
Qht,l = Qtr + Qi,ve (Wh)
gdje:
Qtr je prolaz toplote kroz omota objekta (zidove, prozore itd), tkz. transmisioni gubici, Wh
Qi,ve je razmjena toplote usled prirodne ventilacije i infiltracije, Wh
H = Htr + Hi,ve (W/K)
U skladu sa navedenim, Qht,l se moe zapisati kao:
Qht,l = (Htr + Hi,ve)(set,H e)tset,H + (Htr + Hi,ve)(interm,H e)tinterm,H (Wh)
Qht,l = Qtr,set + Qi,ve,set + Qtr,interm + Qi,ve,interm (Wh)
2.2.1 Razmjena toplote usled kondukcije-konvekcije (prolaz toplote, transmisioni

gubici)
Na osnovu navedenog, koliina toplote potrebna da pokrije transmisione toplotne gubitke, moe se
napisati kao:
Qtr = Qtr,set,H + Qtr,interm,H (Wh)
Qtr = Htr(set,H e)tset,H + Htr(interm,H e)tinterm,H (Wh)
gdje su:
Qtr,set,H transmisioni gubici za period prorauna sa podeenom unutranjom temperaturom,
Wh
ENSI 2010 Strana 4

Qtr,interm,H transmisioni gubici za period prorauna sa donjom podeenom temperaturom (set

back temp.), Wh
Htr je koeficijent transmisionih gubitaka, W/K
(set,H - e) je razlika izmeu podeene unutranje temperature i spoljanje temperature za period
prorauna sa podeenom unutranjom temperaturom, C
(interm,H - e) je razlika izmeu donje podeene temperature (set back temp.) i spoljanje
temperature za period prorauna sa redukcijom-prekidom u grijanju, C
tset,H je duina vremena prorauna sa podeenom unutranjom temperaturom, h
tinterm,H je duina vremena redukcije-prekida u grijanju, h
Htr = [ AiUi + lkk + j] (W/K)
gdje je
Ai povrina elementa omotaa zgrade, m
Ui je koeficijent prolaza toplote za elemente omotaa zgrade (zidovi, krovovi, prozori), W/mK
lk je duina k-tog linearnog toplotnog mosta, m
k je koeficijent prolaza toplote k-tog linearnog toplotnog mosta, W/mK
j je koeficijent prolaza toplote j-tok takastog toplotnog mosta, W/mK
U EAB Software_u:
Koeficijent prolaza toplote za linearne i takaste toplotne mostoveje je ukljuen u ekvivalentni
koeficijent prolaza toplote Ueqv:
Htr = AiUeqv,i (W/K)
2.2.2 Razmjena toplote usled prirodne ventilacije i infiltracije

Qi,ve = Hi,ve(set,H e)tset,H + Hi,ve(interm,H e)tinterm,H (Wh)
gdje
Hi,ve = acaqi,ve (W/K)
Hi,ve je koeficijent ventilacionih gubitaka toplote usled prirodne ventilacije, W/K
aca je zapreminski toplotni kapacitet vazduha = 1.2*1000/3600=0.33 Wh/mK
qi,ve je zapreminski protok vazduha (infiltracija i prirodna ventilacija) kroz grijani prostor, m/h
(set,H e) je razlika izmeu podeene unutranje temerature i spoljanje temperature za vrijeme
perioda prorauna sa podeenom unutranjom temperaturom, C
(interm,H e) je razlika izmeu donje podeene temperature i spoljanje temperature za period
prorauna dok sistem radi u reimu redukcije-prekida grijanja, C
tset,H je duina perioda prorauna sa podeenom unutranjom temperaturom, h
tinterm,H je duina perioda prorauna dok sistem radi u reimu redukcije-prekida grijanja, h
qi,ve = nV (m/h)
gdje
-1
n je broj izmjena vazduha u zgradi usled infiltracije, h
V zapremina vazduha u grijanom prostoru, m
U EAB Softwareu se prirodna ventilacija i infiltracija raunaju kao pomijeane, i toplotni gubitak se
pokriva sistemom za grijanje u prostorijama objekta. Zbog toga se prirodna ventilacija daje zajedno
kroz broj izmjena vazduha usled infiltracije n.
ENSI 2010 Strana 5

2.3 Potrebna energija za ventilaciju Ventilacija (grijanje)

Potrebna energija za ventilaciju (grijanje) QVe, se u EAB Software_u rauna koristei temperatursku
razliku izmeu spoljanje temperature i ubacne temperature ( temperatura nakon centralnog
predgrijavanja u sistemu za pripremu vazduha), kao to je dato:
QVe = Hm,ve(sup,ve e)tve (Wh)
Hm,ve = a ca qm,ve (W/K)
gdje:
Hm,ve koeficijent ventilacionih gubitaka, W/K
aca je zapreminski toplotni kapacitet vazduha (= 0,33 Wh/mK)
qm,ve je zapreminski protok u sistemu mehanike ventilacije, m/h
sup,ve je projektna ubacna temperatura, C
e je srednja spoljanja temperature za vrijeme prorauna, C
tve je duina radnog perioda sistema ventilacije
Prethodno se moe oznaiti i na sledei nain:
QVe = Qm,ve (Wh)
gdje Qm,ve predstavlja potrebnu toplotu sistema mehanike ventilacije.
Proraun potrebne energije za ventilaciju u EAB Software_u zavisi od radnog reima sistema za
ventilaciju. Dva su karakteristina sluaja:
1. tve < tset,H (h)
Ovo je sluaj kada je radni period sistema za ventilaciju krai od radnog perioda sistema grijanja sa
podeenom unutranjom temperaturom (raspored grijanja).
Tada je:
QVe = acaqm,ve(sup,ve hru,set)tve(Wh)
2. tve > tset,H (h)
Ovdje je radni period sistema za ventilaciju dui od radnog perioda sistema grijanja sa podeenom
unutranjom temperaturom. Tada je:
QVe = acaqm,ve(sup,ve hru,set)tset,H + acaqm,ve(sup,ve hru,interm)(tve tset,H) (Wh)
gdje:
hru,set je temperature poslije rekuperatora toplote za period prorauna sa podeenom unutranjom
temperaturom, C
hru,interm je temperature poslije rekuperatora toplote za period prorauna sa donjom podeenom
unutranjom temperaturom (set back temp.), C
tset,H je duina perioda prorauna sa donjom podeenom unutranjom temperaturom, h
Temperature poslije jedinice za rekuperaciju toplote se raunaju prema izrazima:
hru,set = e(1 hru) + set,H hru (C)
hru,interm = e(1 hru) + interm,H hru (C)
gdje:
hru je temperaturska efikasnost jedinice za rekuperaciju toplote, %
Koliina rekuperirane toplote Qr od ventilacije je uzeta u obzir kroz temperature poslije jedinice za
rekuperaciju toplote, hru.
Ako nema jedinice za rekuperaciju toplote u sistemu za ventilaciju, fiktivno se uzima da je temperatura
poslije rekuperatora toplote jednaka srednjoj spoljanjoj temperaturi e.
ENSI 2010 Strana 6

U EAB Software_u potrebna energije za ventilaciju se rauna prema definisanoj ubacnoj

temperature vazduha. Ako je ubacna temperature vazduha vea od unutranje temperature, ovo
parcijalno grijanje zgrade e bit odbijeno od izraunate neto potrebne energije ze grijanje. Ako je
ubacna temperatura vazduha nia, potrebna energija za grijanje e se poveati. U ovim
proraunima, uzima se u obzir radni period sistema za ventilaciju u odnosu na definisani reim
grijanja.
Ukupni toplotni dobici

Ukupni toplotni dobici, Qgn, su:
Qgn = Qsol + Qint (Wh)
gdje je:
Qsol dobitak toplote od solarnog zraenja
Qint suma dobitaka toplote od unutranjih izvora:rasvjete, razliitih iskoristivih aparata i toplote
metabolizma ljudi, Wh.
2.3.1 Toplotni dobitak od solarnog zraenja

Toplotni dobitak od solarnog zraena, Qsol, se rauna u skladu sa sledeom formulom:
Qsol = (sol,k)t (Wh)
gdje:
sol,k je solarni toplotni fluks k, in W
t je duina posmatranog mjeseca ili sezone, (h)
Toplotni fluks od solarnog zraenja kroz elemente zgrade rauna se prema sledeoj formuli:
sol,k = Fsh,ob,k Asol,k Isol,k Fr,k r,k (W)
gdje:
Fsh,ob,k je faktor sjenke koji uzima u obzir uticaj spoljnjeg osjenenja na dozraeni solarni fluks
povrini k,
Asol,k je k-ta efektivna povrina prijemnika solarnog fluksa, m
Isol,k je srednji mjeseni solarni fluks na povrinu k koji uzima u obzir i oblanost itd, osrednjen na
nivou 24 h, W/m
Fr,k je geometrijski faktor oblika izmeu k-tog elementa zgrade i neba
r,k je fluks usled zraenja neba elementa zgrade k i neba, (W)
Napomena! U EAB Softwareu, zraenje neba (Fr,k r,k) se zanemaruje.
2.3.1.1 Direktni solarni dobici

Direktni solarni toplotni dobici, Qsol,d, se uzima u obzir preko efektivne povrine zastakljenog dijela
omotaa zgrade, koja je data jednainom:
Asol = Fsh,gl ggl (1 FF) Aw,p (m)
U gornjem izrazu EAB Software koristi rezultujui faktor solarnih dobitaka, g:
g = Fsh,gl ggl (1 FF)
gdje:
FSh,gl je faktor umanjenja dobitaka uredjaja za zatitu od zraenja,
ggl je faktor propustljivosti stakla,
FF je faktor okvira (udio okvira u povrini elementa-prozora)
Aw,p ukupna povrina zastakljenog dijela fasade (npr. prozora), m.
ENSI 2010 Strana 7

2.3.1.2 Indirektni solarni dobici

Indirektni solarni dobici, Qsol,i, kroz neprozirne elemente zgrade su obino veoma mali i obino se
kompenzuju gubicima usled zraenja ka vedrom nebu.
U skladu sa F.5.1 EN ISO 13790:2004, oni mogu da se zanemare i zbog toga nisu, kao ni zraenje ka
nebu, ukljueni u EAB Software.
U skladu sa vaeimim ISO 13790:2008, indirektni solarni dobici mogu postati znaajni samo u
sluaju tamnih povrina, slabo izolovanih povrina ili velike povrine okrenute ka nebu.
Asol = S,c Rse Uc Ac (m)
S,c je koeficijent apsorpcije solarnog zraenja neprozirnog elementa,
Rse je toplotni otpor spoljanje povrine neprozirnog elementa,
Uc je koeficijent prolaza toplote neprozirnog elementa, W/mK
Ac je povrine neprozirnog elementa, m
2.3.1.3 Toplotno zraenje ka nebu (zraenje neba)

Toplotno zraenje ka nebu predstavlja dodatne toplotne gubitke.
r = Rse Uc Ac hr er (W)
Rse je toplotni otpor spoljanje povrine neprozirnog elementa, mK/W
Uc je koeficijent prolaza toplote neprozirnog elementa, W/mK
Ac je projekcija povrine neprozirnog elementa, m
hr je koeficijent prelaza toplote zraenjem spoljanje strane, W/mK
er je srednja razlika izmeu spoljanje temperature vazduha i prividne temperature neba, C.
2.3.2 Unutranji dobici

Qint = (int,k)t (Wh)
gdje:
int,k je srednji toplotni fluks od unutranjeg k-tog izvora toplote, W
t je period prorauna, h
EAB Software, unutranje dobitke Qint, dijeli na toplotne dobitke od ureaja (rasvijeta i razliiti aparati) i
na dobitak toplote usled metabolizma ljudi koji borave u zgradi:
Qint = Qoa + Qm (Wh)
Qoa = Qvar,e + Ql (Wh)
Qint =(int,var,e tvar,e + int,l tl + int,m tm)A (Wh)
gdje:
Qint su unutranji toplotni dobici, Wh
Qoa je toplota od drugih aparata, Wh
Qm je toplota metabolizma ljudi, Wh
Qvar,e je toplota od razliitih iskoristivih aparata, Wh
Ql je toplota generisana od osvjetljenja, Wh
int,var,e je srednja snaga razliitih iskoristivih aparata, W/m
int,l je srednja snaga rasvjete, W/m
int,m je toplotni dobitak od ljudi koji borave u zgradi, W/m
tvar,e je radni period razliitih aparata, h
tl je radni period rasvjete, h
ENSI 2010 Strana 8

tm je period boravka ljudi u zgradi radno vrijeme, h

A je kondicionirana povrina, m
Napomena! U EAB Softwareu, ulazne vrijednosti za srednju snagu su date u W/m (ISO 13790 u
vatima). Period prorauna je dat u asovima (ISO 13790 u megasekundama).
2.4 Faktor iskorienja toplotnih dobitaka

Faktor iskorienja toplotnih dobitaka, H,gn, se rauna prema izrazima:
1 a
H , gn = ako je 1
1 a+1
a
H , gn = ako je =1
a +1
gdje:
je odnos dobici/gubici
a je numeriki parameter koji zavisi od vremenske konstante C, vidi dolje
Odnos dobici/gubici, se rauna u skladu sa formulom:
QH,gn
=
Q ht,l + Q m,ve,adj
gdje:
QH,gn je ukupni toplotni dobitak, Wh
Qht,l toplotni gubici usled tansmisije-prolaza toplote, prirodne ventilacije i infiltracije, Wh
Qm,ve,adj je korigovana koliina toplote za ventilaciju, na osnovu prorauna iz 2.3, gdje se umjesto
ubacne temperature koristi unutranja temperatura, Wh
Numeriki parametar a, zavisno od vremenske konstante objekta C, se izraunava prema:
C
a = a0 +
0
gdje:
a0 je numerika konstanta koja zavisi od metode prorauna. Za mjesen proraun, a0 = 1
C je vremenska konstanta objekta
0 je numerika konstanta koja zavisi od metode prorauna. Za mjeseni proraun, 0 = 16
Vremenska konstanta C, koja karakterie unutranju toplotnu inerciju grijanog prostora rauna se
prema izrazu:
Cm
= (h)
H
gdje:
Cm je unutranji toplotni kapacitet, koji predstavlja koliinu toplote akumuliranu u strukturi zgrade
ako unutranja temperature varira sinusoidalno u period od 24 h i sa amplitudom od 1K.
H je koeficijent toplotnih gubitaka zgrade, W/K
Unutranji toplotni kapacitet, Cm, se strogo uzev, dobija sabiranjem efektivnih toplotnih kapaciteta svih
unutranjih elemenata zgrade koji su u direktnom kontaktu sa unutranjim vazduhom:
Cm = jAj (J/K)
gdje:
ENSI 2010 Strana 9

j je unutranji toplotni kapacitet po povrini j-tog elementa zgrade, koristei odgovarajui

vremenski period i maksimalnu efektivnu debljinu, J/mK. Za odreivanje faktora iskorienja,
maksimalna debljina je 10 cm.
Aj je povrina j-tog elementa, m
2.5 Raspodjela toplotnih dobitaka izmeu Grijanja i Ventilacije (grijanje)

U skladu sa gore datim izrazima, potrebna energija za grijanje u EAB Software_u se rauna u
korienjem sledeih formula:
QH = Qht,l H,gn QH,gn (Wh)
QH = (Qtr + Qi,ve) H,gn QH,gn (Wh)
QVe = Qm,ve (Wh)
Procedura koja slijedi pokazuje proraun potrebne energije za Grijanje i Ventilaciju (grijanje) u EAB
Software_u, kao i podjelu ukupnih toplotnih dobitaka na one koji pripadaju grijanju same prostorije,
odnosno sistemu mehanike ventilacije.
U EAB Softwareu, javljaju se 2 sluaja:
1. H,gn QH,gn < (Qtr + Qi,ve) sluaj kada su iskoristivi toplotni dobici manji od potrebne toplote za
grijanje,
2. H,gn QH,gn (Qtr + Qi,ve) sluaj kada su iskoristivi toplotni dobici vei od potrebne toplote za
grijanje, odnosno kada imamo viak energije u odnosu na potrebnu,
gdje:
H,gn je faktor iskorienja plotnih dobitaka
QH,gn su ukupni toplotni dobici, Wh
Qtr + Qi.ve je ukupna koliina toplote koja je potrebna da pokrije transmisione i toplotne gubitke
usled infiltracije (ukljuujui i prirodnu ventilaciju), Wh.
Sluaj 1: potrebna energija za grijanje, QH, i ventilaciju, QVe, je:
QH = (Qtr + Qi,ve) H,gn QH,gn (Wh)
QVe = Qm,ve (Wh)
gdje:
Qm,ve je koliina toplote koja je potrebna da pokrije gubitke usled mehanike ventilacije, Wh.
Sluaj 2: toplotni dobici pokrivaju potrebnu toplotu za grijanje, a viak odlazi na djelimino pokrivanje
gubitaka mehanike ventilacije. Prema tome, potrebna energija za grijanje, QH, i ventilaciju, QVe, je:
QH = 0 (Wh)
QVe = Qm,ve (H,gn QH,gn (Qtr + Qi,ve)) (Wh)
Ovo znai da se toplotni dobici prvo koriste da se smanji/pokrije potrebna energija za grijanje
(pokrivanje transmisionih i gubitaka infiltraciju i prirodne ventilacije), a ostatak se onda koristi da se
smanji/pokrije potrebna energija za mehaniku ventilaciju.
2.6 Sanitarna topla voda

Potrebna energija za sanitarnu toplu vodu: po definiciji to je koliina toplote koja je potrebna da se
preda potrebnoj koliini sanitarne topple vode da bi se njena temperatura poveala od ulazne
(temperatura koju ima hladna voda sa vodovodne mree) do izlazne temperature (temperatura koju
voda treba da ima na mjestu isporuke).
Potrebna energija za sanitarnu toplu vodu moe da se izrauna slijedei EN 15316-3-1:2007:
QW = 4,182 VW,A (W,del W,0) a2 (kWh/mgod)
gdje:
ENSI 2010 Strana 10

QW je potrebna energija za sanitarnu toplu vodu, kWh/mgod

VW,A je godinja zapremina sanitarne tople vode koja treba da se isporui sa odreenom
temperaturom po jedinici kondicionirane povrine, l/m
W,del je temperatura zagrijane sanitarne topple vode, C
W,0 je temperatura hladne vode sa vodovodne mree, C
-
a2 je faktor konverzije kJ u kWh (= 0,27810 kWh/kJ)
U EAB Software_u, (W,del W,0) je oznaeno sa T.
3 Koriena energija
Nakon to se odredi potrebna energija, treba izraunati korienu energiju, kod koje su uzima u
obzir efikasnost sistema.
3.1 Koriena energija za Grijanje

Energetski input u sistem grijanja da bi se zadovoljila potreba za energijom za grijanje.
Proraun koriene energije za sistem grijanja QH,sys, je suma potrebne energije za grijanje i gubitaka
toplote sistema, koji se u EAB Softwareu sastoje od emisionih gubitaka, distribucionih gubitaka,
gubitaka sistema za automastku kontrolu, gubitaka usled upravljanja i odravanja i gubitaka
generacije.
Koriena energija za grijanje se odredjuje iz potrebne prema izrazu:
QH,sys = QH (1/em) (1/dis) (1/ac) (1/TBM) (1/gen) (Wh)
gdje:
QH je potrebna energija koja pokriva toplotne transmisione i gubitke prirodne ventilacije i
infiltracije, uzimajui u obzir dobitke toplote, Wh
em je efikasnost sistema za emisiju toplote
dis je efikasnost sistema za distribuciju toplote
a je efikasnost sistema automatske kontrole grijanja (ovaj faktor uzima u obzir to to sistem za
regulaciju nije u mogunosti (ili nije odgovarajui) da slijedi podeene unutranje temperature)
TBM je efikasnosti upravljanja (menadment) i odravanja sistema za grijanje
gen je efikasnost sistema za generaciju toplote (kotlao, topl. pumpa itd)
Pomona energija za sistem grijanja (elektrine pumpe, kontrolni ureaji itd.) se u EAB Software_u
rauna odvojeno.
3.2 Koriena energija za Ventilaciju (grijanje)

To je energija koja treba da udje u sistem ventilacije da bi se zadovoljili njeni energetski zahtjevi (u
EAB Software_u).
U EAB Software_u, koriena energija za ventilaciju QVe, sys se rauna prema izrazu:
QVe,sys = QVe (1/em) (1/dis) (1/ac) (1/TBM) (1/gen) (Wh)
gdje:
QVe je potrebna energija za pokrivanje gubitaka usled ventilacije, Wh
em je efikasnost emisije ventilacionih jedinica u prostorijama objekta
dis je efikasnost sistema za distribuciju vazduha
ac je efikasnost sistema za automatsku kontrolu-regulaciju ventilacije
TBM je efikasnost sistema za upravljanje (menadment) i odravanje sistema ventilacije
gen je efikasnost sistema za generaciju toplote.
Mogui sluajevi ventilacije:
ENSI 2010 Strana 11
1. uskladjena ventilacija (dovod-odvod vazduha) moe da bude sa jedinicom za rekuperaciju

toplote (rekuperacija, vidi poglavlje 2.3).
2. Samo odsis (odvod) bez rekuperacije
3. Samo dovod bez rekuperacije
3.3 Koriena energija za sanitarnu toplu vodu

Koriena energija za sanitarnu toplu vodu (DHW, STV), QGW, se u EAB Software_u rauna prema
izrazu:
QGW,sys = QW (1/dis) (1/ac) (1/TBM) (1/gen) (Wh)
gdje:
QW je potrebna energija za sanitarnu toplu vodu, Wh
dis je efikasnost sistema za distribuciju
ac je efikasnost sistema za automatsku kontrolu-regulaciju
TBM je efikasnost upravljanja (menadment) i odravanja sistema za pripemu STV
gen je efikasnost sistema za generaciju toplote.
3.4 Koriena energija za ventilatore i pumpe

Koriena energija za rad ventilatora i pumpi se rauna prema:
Qf,p = (f tf + p,H tp,H + p,Ve tp,Ve)Ac + Qpc A (Wh)
gdje:
f je srednja snaga ventilatora po jedinici kondicionirane povrine, W/m
tf je radni period ventilatora, h
p,H je srednja snaga pumpi u sistemu grijanje po jedinici kondicionirane povrine, W/m
tp je radni period pumpi u sistemu grijanja (sezona grijanja), h
p,Ve je srednja snaga pumpi u sistemu ventilacije po jedinici kondicionirane povrine, W/m
tp,Ve je radni period pumpi u sistemu ventilacije (sezona grijanja), h
Qpc je koriena energija pumpi u sistemu hlaenja po jedinici kondicionirane povrine, kWh/m
3.5 Koriena energija za rasvjetu

Energija za rad rasvjete, Ql, se rauna u skladu sa formulom:
Ql = l tl A (Wh)
gdje:
l je srednja snaga rasvjete po jedinici kondicionirane povrine, W/m
tl je radni period rasvjete, h
3.6 Koriena energija za razliite aparate (ostali aparati)

Koriena energija za rad razliite opreme-uredjaja Qvar, se rauna prema formuli:
Qvar = Qvar,e + Qvar,u (Wh)
Qvar = var,e tvar,e Ac + var,u tvar,u A (Wh)
gdje:
Qvar je koriena energija za razliitu opremu-uredjaje, Wh
Qvar,e je koriena energija za rad razliite iskoristive opreme, Wh
ENSI 2010 Strana 12

Qvar,u je koriena energija za rad razliite neiskoristive opreme, Wh

var,e je srednja snaga razliite iskoristive opreme po jedinici kondicionirane povrine, W/m
var,u je srednja snaga razliite neiskoristive opreme po jedinici kondicionirane povrine, W/m
tvar,e je radni period je razliite iskoristive opreme, h
tvar,u je radni period je razliite neiskoristive opreme, h
Koriena energija za rad razliite iskoristive opreme Qvar,e i za rasvjetu Ql u zbiru daju potrebnu
energiju za razliite aparate Qoa (poglavlje Greka! Nije pronaen izvor reference., toplotni dobici).
4 Zahtijevana snaga sistema

Kada se rauna maksimalna zahtijevana snaga za grijanje i ventilaciju, toplotni dobici (od solarnog
zraenja, rasvjete, aparata i ljudi) se ne uzimaju u razmatranje.
Gubici toplote u sistemu za distribuciju, gubici zbog nesavrenog sistema automatske regulacije,
rukovanja i efikasnosti isporuke energije se takoe ne uzimaju u obzir.
Spoljanja projektna temperatura (zima) se odreuje prema lokalnim klimatskim i nacionalnim
pravilnicima i koristi se za dimenzionisanje sistema grijanja, kotlova, razmjenjivaa toplote, izolacije
itd.
4.1 Grijanje
Zahtijevana snaga za pokrivanje ukupnih gubitaka toplote se rauna prema formuli:
H = tr + i,ve (W)
gdje:
tr je zahtijevana snaga potrebna da pokrije transmisione toplotne gubitke, W
i,ve je zahtijevana snaga potrebna da pokrije toplotne gubitke usled infiltracije i prirodne ventilacije,
W
4.1.1 Transmisioni toplotni gubici

Zahtijevana snaga potrebna da pokrije transmisione toplotne gubitke se rauna prema formuli:
tr = Ueqv,i Ai (i e) (W)
gdje:
Ueqv,i je ekvivalentni koeficijent prolaza toplote za svaki dio omotaa zgrade, ukljuujui linearne i
takaste toplotne mostove, W/mK
Ai je povrina svakog dijela omotaa zgrade, m
i e je razlika izmeu unutranje (podeene) i spoljanje projektne temperature, C
4.1.2 Toplotni gubici usled infiltracije

Zahtijevana snaga potrebna da pokrije gubitke usled infiltracije kroz elemente omotaa zgrade se
rauna prema:
i,ve = a ca n V (i e) (W)
gdje:
aca je zapreminski toplotni kapacitet vazduha (= 0.33 Wh/mK)
-1
n je broj izmjena vazduha usled infiltracije u zgradi (ukljuujui prirodnu ventilaciju), h
V je zapremina vazduha u grijanom prostoru, m
i e je razlika izmeu unutranje (podeene) i spoljne projektne temperature, C
ENSI 2010 Strana 13

4.2 Ventilacija (grijanje)

Zahtijevana snaga za ventilaciju se rauna prema sledeem izrazu:
Ve = m,Ve (W)
gdje:
m,Ve = aca qm,Ve (1 hru)(sup,ve e) (W)
m,Ve je zahtijevana grejna snaga sistema ventilacije
aca je toplotni kapacitet vazduha ( = 0.33 Wh/mK)
qm,Ve zapreminski protok vazduha (vazduha koji treba da se zagrije) kroz sistem za ventilaciju, m/h
hru je efikasnost jedinice za rekuperaciju toplote, %
sup,ve e je razlika temperature izmeu ubacnog vazduha i spoljne projektne temperature, C
4.3 Sanitarna topla voda

Zahtijevana snaga za pripremu sanitarne tople vode varira od zgrade do zgrade, zavisno od sistema i
korisnika.
Zahtijevana snaga za pripremu sanitarne tople vode u EAB Software_u je zasnovana na maksimalnoj
satnoj potronji, W/m.
4.4 Ventilatori i pumpe

Zahtijevana snaga za rad ventilatora i pumpi se rauna prema sledeooj formuli:
f,p = f + p,H + p,ve (W)
gdje:
f je instalisana snaga ventilatora, W
p,H je instalisana snaga pumpi u sistemu grijanja, W
p,ve je instalisana snaga pumpi u sistemu ventilacije, W
4.5 Rasvjeta
Zahtijevana snaga za rasvjetu se rauna kako slijedi:
l = PL fL (W)
gdje:
PL je instalisana snaga rasvjete, W
fL je faktor istovremenosti rada rasvjete
4.6 Razliiti aparati

Zahtijevana snaga za razliitu opremu se rauna kao:
l = Pvar fvar (W)
gdje:
Pvar je instalisana snaga razliite opreme, W
fvar je faktor istovremenosti rada razliite opreme.
ENSI 2010 Strana 14

Specijalni sluajevi: Odredjivanje U-
value poda
Ulazne vrijednosti za ENSI Software zasnovane

na ISO 13370:2007
15.01.2011
www.ensi.no

ENSI 2009 Copyright
Izraunavanje U-pod
Sadraj
1 Uvod ........................................................................................................................................... 3
2 Tip poda: pod na tlu .................................................................................................................. 5

2.1 Pod na tlu sa izolacijom ivice ...................................................................................................... 6
2.2 Izolacija vertikalne ivice............................................................................................................... 7
3 Izdignuti pod .............................................................................................................................. 9
4 Grijani podrum......................................................................................................................... 12
5 Negrijani podrum..................................................................................................................... 15
6 Djelimino grijani podrum...................................................................................................... 17
7 Opti izraz za srednju temperaturu ....................................................................................... 17
8 Odreivanje U preko temperature prostora ispod poda ..................................................... 18
ENSI 2009 Strana 2

Izraunavanje U-pod
1 Uvod
Nain izraunavanja koeficijenta prolaza toplote, U poda, za energetske proraune u ENSI
Software_u je prikazan dolje.
i
Grijani prostor
e
Spoljanji
vazduh
c
Podrum
ljunak
Slika 1 Transfer toplote kroz pod
ENSI Software sraunava energetske potrebe grijanja, a U - vrijednosti koje treba unijeti su rezultat
ukupnog toplotnog otpora od unutranjosti (na temperaturi i ) do atmosferskog vazduha na
temperaturi e (spoljanja temperatura). Dakle U - vrijednost odraava toplotne otpore od:
ploe u podnoj konstrukciji
prostora ispod poda (grijani ili negrijani podrumi)
okruujui ljunak-zemlja.
U - vrijednost poda zavisi od razliitih faktora, kao to su:
parametri podne ploe
zidovi i pod u podrumu
toplotni otpor odgovarajuih konstrukcija i elemenata
toplotne karakteristike tla
geometrijski parametri
etiri sluaja sraunavanja U-vrijednosti poda su priloeni i objanjeni u ovom dokumentu:
1. Pod sa konstrukcijom na tlu
2. Izdignuti pod
3. Grijani podrum
4. Negrijani ili djelimino grijani podrum
Metod za proraun U-vrijednosti zida koji se koristi u ENSI Software_u je zasnovan na ISO
13370:2007.
ENSI 2009 Strana 3

Izraunavanje U-pod
1.1 Toplotne karakteristike

Prolaz toplote zavisi od karakteristine dimenzije poda B , koja predstavlja hidrauliki radijus koji je
2
po definiciji jednak koliniku povrine poda i polovine obima poda (rh /2rh =A/P, rh =2A/P= A/0.5P),
(1), dok se ukupna ekvivalentna debljina dt izraunava u skladu sa (2):
A
B = (1)
0.5 P
d t = w + (Rsi + Rf + Rse) (2)
gdje su:
B karakteristina dimenzija poda, u m
A povrina poda, u m
P izloeni-spoljni obim poda, u m
dt ukupna ekvivalentna debljina poda, u m

w je ukupna debljina zidova ukljuujui sve slojeve, u m
koef. provodjenja tla, vidi tabelu 1, u W/mK
Rsi toplotni otpor unutranje povrine, vidi zabelu 2 u mK/W
Rf je toplotni otpor podne ploe, ukljuujui otpor od eventualnih slojeva izolacije preko, ispod ili
unutar podne ploe, i otpor od eventualne prekrivke preko poda, u mK/W
Rse toplotni otpor spoljanje povrine, vidi tabelu 2, u mK/W
Toplotni otpor tekih betonskih ploa i tankih pokrivki na podu se moe zanemariti. Podloga ispod
ploe se smatra da ima istu toplotnu provodljivost kao i tlo i njen toplotni otpor se takoe zanemaruje.
Tabela 1 Toplotna provodljivost tla

Toplotni kapacitet po
Kategorija Opis , W/mK zapremini
J/mK
6
1 ilovaa ili mulj 1.5 3.0 x 10
6
2 pijesak ili ljunak 2.0 2.0 x 10
6
3 homogena stijena 3.5 2.0 x 10
Ako tip tla nije poznat ili definisan, koristite kategoriju 2.
Tabela 2 Otpor povrine

Unutranji, toplotni fluks na dolje Rsi= 0.17 mK/W
Unutranji, horizontalni toplotni fluks Rsi= 0.13 mK/W
Unutranji, toplotni fluks na gore Rsi= 0.10 mK/W
Spoljanji, svi sluajevi Rse=0.04 mK/W
Rsi vai i za vrh i za dno prostora ispod poda.
ENSI 2009 Strana 4

Izraunavanje U-pod
2 Pod na tlu
Slika 2A and 2B Pod na tlu

Da bi odredili koeficijenat prolaza toplote U, koriste se izrazi (3) ili (4), zavisno od toplotne izolacije
poda.
Ako je dt < B (pod neizolovan ili umjereno izolovan):
2 B'
U= ln + 1 (3)
B' +d t d t
Ako je dt B (dobro izolovan pod):

U= (4)
0.457 B' + d t
gdje je:
U koeficijenat prolaza toplote kroz pod, u W/mK.
Ostali parametri su definisani u poglavlju 1.1. Toplotne karakteristike. Debljina zidova je odreena
zavisno od tipa zgrade (slika 2A i 2B).
ENSI 2009 Strana 5

Izraunavanje U-pod
2.1 Pod na tlu sa izolovanom ivicom

Prvo se odredi U - vrijednost prema (3) ili (4). Zatim se odredi linearna toplotnu provodljivost za sluaj
izolacije ivica g,e preko (7) ili (8). U - vrijednost datog poda data je jednainom (9).
Jednaine (7) i (8) sadre dodatnu ekvivalentnu debljinu koja potie od izolacije ivice d, dobijene
prema:
d = R (5)
gdje su:
d dodatna ekvivalentna debljina od izolacije ivice u m
R dodatni toplotni otpor izolacije ivice (ili temelja), dobijen po:
R = Rn dn/ (6)
gdje su:
Rn toplotni otpor horizontalne ili vertikalne izolacije ivice (ili temelja), u mK/W
dn debljina izolacije ivica (ili temelja), u m.
2.1.1 Izolacija horizontalnih ivica

Jednaina (7) se odnosi na izolaciju postavljenu horizontalno po obimu poda (vidi sl. 3)
D D
g ,e = ln + 1 ln + 1 (7)
d t d t + d'
gdje su:
g,e linearna toplotna provodljivost od izolacije ivice, u W/mK
koef. provodjenja toplote tla, vidi tabelu 1, u W/mK
D irina horizontalne izolacije ivice, u m
d ekvivalentna debljina, od izolovanja ivice, u m
i
e Ploa poda Rf
dn
D
Zid temelja
Slika 3 Izolacija horizontalne ivice
ENSI 2009 Strana 6

Izraunavanje U-pod
2.2 Izolacija vertikalne ivice

Jednaina (8) se primjenjuje za izolaciju postavljenu vertikalno ispod tla du obima poda (vidi sl. 4).
Laki temelji, sa koef. provodjenja toplote manjim od od onoga za tlo, se tretiraju kao izolacija
vertikalnih ivica.
2D 2D
g ,e= ln + 1 ln + 1 (8)
d t d t + d'
gdje su:
g,e linearni prolaz toplote od izolacije ivice, u W/mK
koef. provodjenja toplote tla, vidi tabelu 1, u W/mK
D dubina vertikalne izolacije ivice (ili temelja) ispod nivoa tla (u sluaju podignutih podova i
grijanih ili negrijanih podruma, dubina se uzima ispod ploa podruma), u m
d ekvivalentna debljina od izolovanja ivice, u m
i i
e e
Ploa poda Rf Ploa poda Rf
dn dn
D D Temelj laki
n < tlo
Zid temelja
Slika 4. Izolacija vertikalne ivice
Toplotna provodljivost podova sa izolacijom ivica se izraunava se prema (9):
U = U0 + 2g,e/B' (9)
gdje su:
U koef. prolaza toplote izmeu unutranje i spoljanje okoline, u W/mK
U0 koef. prolaza toplote poda bez izolacije ivica, u W/mK
g,e linearni koef. prolaza toplote od izolacije ivica, u W/mK
B karakteristina dimenzija poda, u m
ENSI 2009 Strana 7

Izraunavanje U-pod
Primjer 1: Pod na tlu, pravougaoni pod sa izolacijom ivica

Kua sa pravougaonim podom tipa ploe na tlu, na tlu od ilovae, ima dimenzije 7 m x 30 m. Pod nije
izolovan. Debljina zida je 0.3 m. Temelji zgrade su zatieni vertikalnom izolacijom ivica sa unutranje
strane temelja do dubine od 0.5 m. Izolacija je 75 mm debela sa projektnim koef. provodjenja toplote
od 0.05 W/mK. Odredite koef. prolaza toplote tla.
tla = 1.5 W/mK
a (irina)= 7 m
w = 0.3 m
b (duina)= 30 m
w = 0.3 m D = 0.5 m
dn
dn (dodatna vertikalna izolacija) = 0.075 m
a=7m
n (dodatna vertikalna izolacija) = 0.05 W/mK
D (vertikalna izolacija ivice) = 0.5 m tlo = 1.5 W/mK
Slika 5 Primjer 1
Proraun:
Osnovna toplotna provodljivost:
A = 30 x 7 = 210 m
P = 30 x 2 + 7 x 2 = 74 m
B = 210/(0.5 x 74) = 5.676 m
Rf = 0 mK/W (Otpor tekih betonskih ploa se moe zanemariti)

dt = 0.3 + 1.5 x (0.17 + 0 + 0.04) = 0.615 m
Odreivanje U (bez izolacje ivica):

dt < B, pa je:
2 B' 2 1.5 5.676
U= ln + 1 = ln + 1 = 0.163 ln (29.999 ) =
B' +d t d t 5.676 + 0.615 0.615
=0.55W/mK
Dodavanje vertikalne izolacije:
Rn = dn/n = 0.075 /0.05 = 1.5 mK/W

R = Rn dn/ = 1.5 0.075/1.5 = 1.45 mK/W
d = R x = 1.45 x 1.5 = 2.175 m
g,e=
2D 2D 1.5 2 0 ,5 2 0 ,5
g ,e = ln + 1 ln + 1 = ln 0.615 + 1 ln 0.615 + 2.175 + 1
d t d t + d'
=-0.315 W/mK
Odreivanje U (sa izolacijom ivice):

U = U0 + (2g,e)/ B = 0.55 (2 x 0.315)/ 5.676 = 0.44 W/mK
ENSI 2009 Strana 8

Izraunavanje U-pod
3 Izdignuti pod
Bilo koji tip izdignutog poda. Ovo poglavlje tretira konvencionalni dizajn izdignutog poda u kome se
prostor ispod poda prirodno ventilie spoljanjim vazduhom.
i
Grijani prostor e
Spoljanji vazduh
Ploa poda Rf
Rw
c h
w
Prostor podruma
Rbw Ploa podruma Rg (Ug,Ubf)
z
Tlo
Slika 6 Izdignuti pod

Koeficijenat prolaza toplote U je u ovom sluaju data preko: (10):
1 1 1
= + (10)
U U f Ug + U x
gdje je:
U koef. prolaza toplote izmeu unutranje i spoljanje sredine, u W/mK
Uf koef. prolaza toplote podignutog dijela poda, (izmeu unutranjosti i prostora ispod poda), u
W/mK
Ug je koef. prolaza toplote za toplotni fluks kroz tlo, u W/mK
Ux je ekvivalentna koef. prolaza toplote izmeu prostora ispod poda i okoline, koja uzima u obzir
toplotni protok kroz zidove podrumskog prostora i od ventilacije podrumskog prostora, u
W/mK
Proraun koef. prolaza toplote izdignutog poda U (10) se zasniva na (1), (11), (12) i (13):
dg = w + (Rsi + Rg + Rse) (11)
gdje su:
dg ukupna ekvivalentna debljina tla, u m
Rg je toplotni otpor eventualne izolacije na osnovi podrumskog prostora, u mK/W
Koef. prolaza toplote za toplotni fluks kroz tlo se odreuje iz:
2 B'
Ug = ln + 1 (12)
B' +d g d g

Ako se izolacija ivice postavi oko osnove podrumskog prostora, Ug treba modifikovati po proceduri iz
Poglavlja 2.1.
ENSI 2009 Strana 9

Izraunavanje U-pod
NB! Dubina I irina izolacije ivice je prikazana na slici.
i
i i
Ploa poda Ploa
Ploa
D D dn D
dn dn
Ekvivalentna toplotna provodljivost se sraunava po:
2 hU w 1450 v fw
Ux = + (13)
B' B'
gdje je:
h rastojanje gornje povrine poda od spoljnjeg nivoa tla, u m
Uw koef. prolaza toplote zidova podrusmkog prostora iznad nivoa tla vani, u W/mK
je povrina ventilacionih otvora po jedinici duine obima podrumskog prostora, m/m
v prosjena brzina vjetra na visini 10 m, m/s
fw faktor zaklonjenosti od vjetra, (vidi tabelu 3)
Table 3 Wind shielding factor

Poloaj Primjer fw
Zaklonjen Centar grada 0.02
Normalan Predgradje 0.05
Otvoren Ruralni predio 0.10
U sluaju kada podrumski prostor dopire u prosjeku do dubine vie od 0.5 m ispod nivoa tla, Ug se
izraunava po (14), tj.:
z > 0.5 m
Ug = Ubf + zPUbw/A (14)
gdje je:
Ubf koef. prolaza toplote podrumskog poda, u W/mK, odreena u skladu sa (16) ili (17)
z visina podzemnog dijela podrumskog zida, u m
Ubw koef. prolaza toplote podrumskih zidova, u W/mK, odreena po (19)
ENSI 2009 Strana 10

Izraunavanje U-pod
Primjer 2: Izdignuti pod
Posmatrajmo pravougaoni izdignuti pod dimenzija 10.5 m x 7.2 m. Poloaj objekta je normalne
izloenosti vjetru, projektna brzina vjetra je 4 m/s, ventilacioni otvori u zidu podrumskog prostora su
0.002 m/m, visina iznad nivoa tla je 0.3 m, debljina zida je 0.3 m; tlo je je sa soil = 1.5 W/mK. Treba
odrediti U vrijednost izdignutog poda ako je pod neizolovan (Rf = 0.29 mK/W) i zidovi podrumskog
prostora su neizolovani takoe (Uw = 1.69 W/mK).
a = 10.5 m
b = 7.2 m
h = 0.3 m
Rf = 0.29 mK/W
w = 0.3 m
Rf = 0.29 mK/W
tlo = 1.5 W/mK h = 0,3 m
fw = 0.05 Rw = 0.42 mK/W
w = 0.3 m = 0.002 m/m
Rg = 0 mK/W
tlo = 1.5 W/mK

Slika 7 Primjer 2
Proraun:
A = 10.5 x 7.2 = 75.6 m
P = 2 x (10.5 + 7.2 ) = 35.4 m
B = 4.271 m
Uf = 1/(Rsi + Rf + Rse) = 1/(0.17 + 0.29 + 0.04 ) = 2 W/mK

Uw = 1,69 W/mK (R w = 1/ Uw - Rsi - Rse = 1/1.69 0.13 0.04 = 0.422 mK/W)
Ug je sraunata koristei ukupnu ekvivalentnu debljinu osnove podrumskog prostora (koja je

neizolovana - toplotni otpor gustih betonskih ploa moe da se zanemari: Rg = 0)
dg = w + (Rsi + Rg + Rse) = 0.3 + 1.5 x (0.17 + 0 + 0.04) = 0.615 m
2 B' 2 1.5 4.271

Ug = ln + 1 = ln + 1 = 0.699 W/mK
B' + d g dg 4.271 + 0.615 0 .615

2 hU w 1450 v fw 2 0.3 1.69 1450 0.002 4 0.05
Ux = + = + = 0.373 W/mK
B' B' 4.271 4.271
Odreivanje U:
1 1 1 1 1 1
= + = + = 1.46 mK/W => U = = 0.685 W/mK
U U f U g + U x 2 0.699 + 0.373 1.46
ENSI 2009 Strana 11

Izraunavanje U-pod
4 Grijani podrum
e
Spoljanji
vazduh
i w
Grijani prostor
Rw (Ubw)
z
Rf (Ubf)
Tlo
Slika 8 Grijani podrum
Treba izraunati ekvivalentnu debljinu podruma prema (15):
dt = w + (Rsi + Rf + Rse) (15)
gdje je:
w puna debljina zida zgrade na nivou tla, ukljuujui sve slojeve, in m
Rf toplotni otpor svih slojeva ploe poda, ukljuujui otpor moguih slojeva izolacije preko, ispod
ili unutar ploe poda, kao i eventualne pokrivke poda, u mK/W
Da bi odredili Ubf podrumskog poda u W/mK, treba koristititi (16) ili (17), zavisno od toplotne izolacije
podrumskog poda. Ako je izolacija postavljena oko osnove podrumskog prostora, Ubf treba
modigikovati u skladu sa procedurom iz Poglavlja 2.1 .
Dakle, ako je dt + 0,5z < B (neizolovani ili umjereno izolvani podrumski podovi) tada:
2 B'
U bf = ln + 1 . (16)
B' +d t + 0 ,5 z d t + 0.5 z
Ako je dt + 0.5z B (dobro izolovani podrumski podovi), tada:

U bf = (17)
0.457 B' + d t + 0.5 z
Ubw podrumskih zidova zavisi od ukupne ekvivalentne debljine podrumskih zidova dw, sraunate
prema (18). Zatim se odredi Ubw preko (19):
dw = (Rsi + Rw + Rse) (18)
ENSI 2009 Strana 12

Izraunavanje U-pod
gdje je:
Rw toplotni otpor zidova podruma, u mK/W
Ubw koef. prolaza toplote podrumskih zidova, u W/mK.
2 0.5 d t z
U bw = 1 + ln + 1 (19)
z d t + z d w
Ova formula sadri dw i dt. Vai za za dw dt. Ako je dw < dt tada dt moe da se zamijeni sa dw u (19).
Efektivna vrijednost U cijelog podruma u kontaktu sa tlom je (20).
AU bf + zPU bw
U= (20)
A + zP
gdje je z visina podzemnog dijela podrumskog zida, u m.
Primjer 3: Grijani podrum

Podrum ima povrinu poda od 10 m sa 7.5 m, i dubinu od 2.5 m ispod nivoa tla. Koef. prov. toplote tla
je tlo = 2 W/mK. Debljina zida na nivou tla je 0.3 m. Podrumski zidovi se sastoje od 300 mm zida
(toplotne provodljivosti 1.69 W/mK) i 50 mm izolacije toplotne provodljivosti 0.035 W/mK. Izolacija se
nastavlja daljih 0.5 m ispod ploa poda kao vertikalna izolacija ivica temelja. Podrumski zid nije
izolovan. Treba izraunati efektivno U koje karakterie cijeli podrum u kontaktu sa tlom.
a = 10 m (izolacije) = 0.035 W/mK dn (dodatna vertikalna izolacija) = 0.05 m
b = 7.5 m (zidano) = 1.69 W/mK d (basement walls) = 0.3 + 0.05 = 0.35 m
z = 2.5 m tlo = 2 W/(mK) D (vertikalna izolacija ivice) = 0.5 m
w = 0.3 m
Proraun:
A = 10 x 7.5 = 75 m
P = 2 x (10 + 7.5) = 35 m Rw (Ubw)
B = A/(0.5 x P) = 75 /(0.5 x 35) = 4.286 m
z = 2.5 m
Rf = 0 mK/W w = 0.30 m
dt = 0.3 + 2 x (0.17 + 0 + 0.04) = 0.72 m dw = 0.35 m

Rf (Ubf)
Rw =d /= 0.3/1.69+0,05/0.035 = 1.606 mK/W
dw = 2 x (0.13 + 1.605 + 0.04) = 3.552 m
tlo = 2 W/mK D = 0.5 m
Slika 9. Primjer 3
ENSI 2009 Strana 13

Izraunavanje U-pod
Odreivanje Ubf:
Kako je dt + 0,5z < B (dt + 0.5z )= 0.72 + 0.5 x 2.5 = 1.97 m; 1.97 < 4.286) to je:
2 B' 22 4.286
U bf = ln + 1 = ln + 1 =
B' +d t + 0 ,5 z d t + 0.5 z 4.286 + 0.72 + 1.25 0.72 + 1.25
=0.533 W/mK
Dodavanje vertikalne izolacije:
Rn = dn/n = 0.05/0,035 = 1.429 mK/W
R = Rn dn/ = 1.429 0.05/2 = 1.404 mK/W
d = R x = 1.45 x 1.5 = 2.808 m
2D 2D 2 2 0 .5 2 0 .5
g ,e = ln + 1 ln + 1 = ln 0.72 + 1 ln 0.72 + 2.808 + 1 =
d t d t + d'
=-0.395 W/mK
Odreivanje Ubf sa vertikalnom izolacijom:
Ubf = Ubf0 + (2 x g,e)/B = 0.533 (2 x 0.395)/4.286 = 0.349 W/mK
Odreivanje Ubw:
Kako je dw > d t (3.552 > 0.72) to je:
2 0 ,5 d t z 22 0.5 0.72 2. 5
U bw = 1 + ln + 1 = 1 + ln + 1 =
z d t + z dw 2. 5 0.72 + 2.5 3.552
=0.302 W/mK
Odreivanje U:
AU bf + zPU bw 75 0.349 + 2.5 35 0.302
U= = = 0.324 W/mK
A + zP 75 + 2.5 35
ENSI 2009 Strana 14

Izraunavanje U-pod
5 Negrijani podrum
Formule date u ovom poglavlju odnose se na negrijane podrume ventilisane spolja.
i e
Grijani prostor Spoljanji vazduh
Ploa poda Rf
c h
Rw Prostor podruma
w
V
Rbw
Ploa podruma Rg (Ug,Ubf) z
Tlo
Slika 10. Negrijani podrum

U sluaju negrijanog podruma imamo (21):
1 1 A
= + (21)
U U f AU bf + zPU bw + hPU w + 0.33 nV
gdje su:
Uf koef. prolaza toplote poda (izmeu unutranjosti i podruma), u W/mK
Uw koef. prolaza toplote zidova podruma iznad nivoa tla, u W/mK
n broj izmjena na as podruma (u odustvu precizne informacije, vrijednost od n = 0.3 se moe
-1
koristiti), h
V je zapremina vazduha u podrumu, m
Odredite Uf i Uw u skladu sa ISO 6946, oristei vrijednosti povrinskih otpora.
Izraunajtete Ubf i Ubw prema (16), (17) i (19).
ENSI 2009 Strana 15

Izraunavanje U-pod
Primjer 4: Negrijani podrum
Zgrada sa negrijanim podrumom dimenzija 15 m sa 8 m. Ukupna visina podruma je 2.5 m od ega je

podzemni dio 2.0 m ispod nivoa tla a 0.5 m je iznad terena. Kategorija tla je 2. Debljina zida na nivou
tla je 0.3 m. Pod je izolovan sa 50 mm izolacije sa = 0.035 W/mK. Podrumski zidovi i ploe sastoje
se od 300 mm betona ( = 1.69 W/mK).
a = 15 m w = 0.3 m h = 0.5 m
b=8m d (podrumski zid) = 0.3 m z=2m
-1
n = 0.3 h (podrumski zid) = 169 W/mK soil = 2 W/(mK)
Proraun:
A = 15 x 8 = 120 m
Rf h = 0.5 m
P = 2 x (15 + 8 ) = 46 m
B = A/(0.5P) = 120/(0.5x46) = 5.217 m Rbw w = 0.3 m
Rf = d/ = 0.3/1.69 + 0.05/0.035 = 1.606 mK/W
Uf = 1/(0.17 + 1.606 + 0.04) = 0.551 W/mK V
Rg (Ubf)
Rw = d/ = 0.3/1.69 = 0.178 mK/W
Uw = 1/(0.13 + 0.178 + 0.04) = 2.878 W/mK z=2m
tlo = 2 W/mK
Slika 11. Primjer 4.

Zapremina vazduha u podrumu:
V = (a 2 tzid) x (b 2 tzidl) x ((z + h) (t pod_gore + t pod_podruma)) =
= (15 - 2 x 0.3) x (8 - 2 x 0.3) x (2.5 - (0.3 re+ 0.3)) = 202.4 m
Odredjivanje Ubf:
Rg = 0 mK/W
dt = 0.3 + 2 x (0.17 + 0 + 0.04) = 0.72 m
dt + 0.5z < B (0.72 + 0.5 x 2 = 1.72; 1.72 < 5.217), pa je:
2 B' 22 5.217
U bf = ln + 1 = ln + 1 = 0.52
B' + d t + 0.5 z d t + 0.5 z 5.217 + 0.72 + 2 0.5 0 .72 + 2 0 ,5
W/mK
Odreivanje Ubw:
Rbw = d/ = 0.3/1.69 = 0.178 mK/W
dbw = 2 x (0.13 + 0.178 + 0.04) = 0.695 m
dbw < dt (0.695 > 1.075) pa je:
2 0 ,5 d w z 22 0.5 0.695 2
U bw = 1 + ln + 1 = 1 + ln + 1 = 0.974 W/mK
z dw + z dw 2 0.695 + 2 0.695
Odreivanje U:
1 1 A
= + =
U U f AU bf + z PU bw + hPU w + 0.33 nV
1 120
= + =2.319 mK/W
0 ,551 120 0.52 + 2 46 0.974 + 0.5 46 2.878 + 0.33 0.3 202.4
U = 0.431 W/mK
ENSI 2009 Strana 16

Izraunavanje U-pod
6 Djelimino grijani podrum

U sluaju kada je podrum djelimino grijan toplotni fluks se moge sraunati na sljedei nain:
Izrauna se toplotni fluks za cjelovito grijani podrum,
Izrauna se toplotni fluks za negrijani podrum,
Kombinuju se toplotn fluksevi grijanih i negrijanih djelova podruma da bi dobili toplotni fluksevi
za djelimino grijani podrum.
7 Opti izraz za prosjenu temperaturu

Toplota se prenosi kroz izdignuti pod ka podzemnom prostoru i zatim kroz podzrmni prostor ka
spoljanjoj okolini kroz 3 mehanizma:
kroz tlo
kroz zid (iznad nivoa tla) podrumskog prostora
ventilacijom podzemnog prostora.
Stacionarni toplotni bilans daje sljedei izraz za prosjenu temperaturu podrumskog prostora:
us =
(
AUf i + Vc p v + AU g + hPUw e )
(22)
AU + Vc + AU + hPU
f p g w
gdje su:
us je godinja/stvarnau temperatura sezoni grjanja u podrumskom prostoru, u in C
Uf je toplotna provodljivost podignutog dijela poda, u W/mK
i je godinja srednja unutranja temperatura u grejnoj sezoni u C
V je zapreminski protok vazduha, u m/s ,Vc p = 0.33 nV [W/K]
cp je specifini toplotni kapcitet vazuha pri konstantnom pritisku, u J/kgK

je gustina vazduha, u kg/m
v je godinja/stvarna HS srednja temperatura vazduha ventilacije, u C

Ug je toplotna provodljivost tla, u W/mK
h je visina podignutog prostora iznad nivoa tla u m
Uw je toplotna provodljivost zidova podrumskog prostora (iznad nivoa tla) u W/mK
e je godinja/stvarna HS srednja spoljanja temperatura, u C .
Za ire objanjenje detalja pogledajte ISO 13370:2007.
ENSI 2009 Strana 17

Izraunavanje U-pod
8 Odreivanje U preko temperature u podrumskom prostoru

Odredjivanje ekvivalentnog koeficijenta prolaza toplote podruma Uf, equiv
Procjena ekvivalentne vrijednosti koeficijenta prolaza toplote podruma, moe se odrediti iz jednaine
bilansa:
i c
Uf,equiv = Uf (23)
i e
gdje su:
Uf, equiv rezltujui koef. prolaza toplote podrumskog prostora
Uf je koef. prolaza toplote tla
i Srednja temperatura u objektu tokom grijanja prostora
c Srednja temperatura u podrumskom prostoru u grejnoj sezoni
e spoljanja srednja temperatura u grejnoj sezoni.
Mogue je koristiti (23) i unijeti stvarne vrijednosti unutranje, spoljanje i podrumskih temperatura da
bi se odredila rezultujui koef. prolaza toplote. Mjerenja temperature podrumskog prostora moraju biti
relativno velike tanosti.
Ovaj metod je najbolji kada nema nikakvih informacije o podrumskom prostoru.
Primjer 5: Toplotna provodljivost u skladu sa temperaturom podrumskog prostora
Zamislite negrijani podrum sa izmjerenom srednjom temperaturom u grejnoj sezoni 13,6 C.

Unutranja temperatura u grejnoj sezoni je 20 C i srednja spoljanja temperatura u grejnoj sezoni je
(Uf = 2 W/mK). Sraunajte koeficijent toplotne provodljivosti podrumskog prostora.
Uf = 2 W/mK
i = 20 C
i = 20 C e = 5 C
e = 5 C
c = 13.6 C
c = 13.6 C
Slika 12. Primjer 5

i c 20 13.6
U = Uf = 2 = 0.853 W/mK.
i e 20 5
ENSI 2009 Strana 18

Izraunavanje U-pod
9 Priblino odreivanje otpora zemlje za zid/pod u zemlji

Zbog svog relativno malog uticaja na energetski bilans objekta, sluaj poda/zid u ili na zemlji se moe
tretirati i na jedan uslovno reeno, manje taan ali jednostavan nain. Naime, ukupni toplotni otpor
(1/U) se moe tretirati kao zbir otpora samoga poda/zida (1/Uf), otpora zemlje od poda/zida do
povrine tla (RGe) i otpora konvekcije (1/he) na povrini tla, tj.
1/U=1/Uf+RGe+1/he,
pri emu Uf ukljuuje konvekciju na unutranjoj strani zida (u prostoriji).
Slika 13. Primjer 6
Priblina vrijednost ekvivalentnog otpora zemlje se moe odrediti sa dijagrama Toplotni otpor zemlje
(RGe) - Povrina objekta na/zemlji (A).
Primjer 6: Priblono odredjivanje toplotnog otpora zemlje.

2
Povrina zidova i poda u zemlji je 1000 m . Koliki je ekvivalentni otpor zemlje RGe?
2
Iz dijagrama nalazimo da je RGe=6 m K/W.
ENSI 2009 Strana 19
Specijalni sluajevi: Susjedna
Negrijana prostorija
Odredjivanje efektivne vrijednosti U - value zida koji se granii
sa negrijanom prostorijom
Ulazne vrijednosti za ENSI Software zasnovane

na ISO 13370:2007
15.01.2011
www.ensi.no

ENSI 2009 Copyright
Izraunavanje U-zida koji se granii sa negrijanom prostorijom
Sadraj
1 Uvod ........................................................................................................................................... 1
2 U-value zida koji se granii sa negrijanom prostorijom..1
ENSI 2009 Strana 2

Izraunavanje U-zida koji se granii sa negrijanom prostorijom
1. Uvod
Kako ENSI Software zahtijeva unos U_zida koji dijeli grijanu prostoriju od spolnjeg vazduha, problem
se javlja kada se izmedju zida grijane prostorije i okoline nalazi negrijani prostor-prostorija, koja ima
neki svoj toplotni otpor. Taj sluaj se, koristei elektrinu analogiju svodi na izraunavanje efektivne
vrijednosti U_zida koja ukljuuje i toplotni otpor negrijane prostorije.
2. U-value zida koji se granii sa negrijanom prostorijom

Pretpostavimo da negrijana prostorija razmjenjuje sa okolinom toplotu putem prolaza kroz njene
spoljne zidove kao i infiltracijom vazduha kroz procjepe i druge otvore. Infiltracija je definisana brojem
izmjena vazduha nx~ 0.5 -1.0. U skladu sa navedenim, moe se postaviti analogno elektrino kolo
koje odgovara ovom sluaju (Slika 1).
RVx* =nXVX/3
Ventilacija
i
Grijani prostor x e
Negrijani prostor
RZi* Spoljanji
vazduh
Q
RZx*=1/(AU)X
Ventilacija
RVx* Rx*
Negrijana prostorija
i e
RZi* RZx*
Q Q x Q
Slika 1 Transfer toplote kroz negrijanu prostoriju

Iz sheme elektrinog kola vidimo da je ukupni tolotni otpor jednak zbiru otpora pregradnog zida,
RZ I* =1/(Ai UZ i), i rezultujueg otpora negrijane prostorije (paralelno vezani otpori ventilacije i
transmisije), RX:
RX* =RZx* RV x* /(RZx*+RV x*),
gdje je RZx*=1/(AU)X ukupni otpor spoljnih zidova negrijane prostorije, RVx*=nXVX/3 toplotni otpor
ventilacije negrijane prostorije.
Efektivni toplotni otpor pregradnog zida se dobija kao zbir serijski vezanih otpora pregradnog zida I
negrijane prostorije
Ri*=RZ i*+RX.*.
Sada je Efektivna vrijednost koeficijenta prolaza toplote (U value)graninog zida koji djeli grijani I
negrijani prostor
Ui =1/(Ai Ri *).
ENSI 2009 Strana 3
Teorijske osnove
prostiranja toplote u zgradama
15.01.2011
Teorijske osnove
Sadraj
1. Uvod
2. I Zakon Termodinamike (Zakon o odranju energije)

2.1 Energetski bilans zgrade
2.2 Energetski bilans grijaa vode
2.3 Energetski bilans grijaa vazduha
3. Prostiranje toplote
3.1 Elektrina analogija
3.2 Provodjenje toplote-Kondukcija
3.3 Prelaz toplote-Konvekcija
3.4 Prolaz toplote, koeficijenat prolaza toplote (U value)
3.5 Zraenje-Radijacija
3.6 Solarno zraenje
4. Ventilacija i infiltracija
4.1 Prirodna ventilacija
4.2 Prinudna (mainska) ventilacija
4.3 Infiltracija
4.4 Broj izmjena vazduha na as
4.5 Rekuperator toplote
ENSI 2009 Page 2

Teorijske osnove
1 Uvod
Kada je rije o energetskoj analizi nekog objekta, tu se prevashodno analizira njegov energetski
bilans, odnosno bilans energije koju on razmjenjuje sa okolinom u irem smislu. Pri tome se razmjena
energije odvija u formi razmjene toplote [J-Dul, kWh-kilovatas] i mehanikog rada (el. struja itd) [J, kWh].
Ako se analizira razmijenjena energija u jedinici vremena, tada govorimo o energetskom fluksu,
toplotnom fluksu, snazi i sl. izraenom u [W-Vat, kW-kilovat], odnosno gustini toplotnog fluksa ako se
2
on svede na jedinicu povrine (q [W/m ] ). Toplotni fluks je usmjeren od vee ka nioj temperaturi.
Napomenimo da sva energija koja udje u objekat u krajnjoj liniji zavri kao toplota, tako da zgrade
predstavljaju ustvari energetske transformatore koji svaki oblik energije pretvaraju u toplotu i to na
relativno niskoj temperaturi.
Razmjena toplote se odvija kroz tri kljuna mehanizma:
Kondukciju ili provodjenje toplote,
Konvekciju ili prelaz toplote,
Radijaciju ili zraenje.
Kondukcija (provodjenje toplote) je prostiranje toplote kroz
(dominantno) vrsta tijela i kontrolisana je na molekularnom nivo, q
odnosno toplota se prenosi vibriranjem molekula i atoma materije.
2
Pri tome je specifini toplotni fluks (gustina toplotnog fluksa) q [W/m ]
usmjeren od vee ka manjoj temperaturi.
Ukupan toplotni fluks je Q [W ] = Aq , gdje je A [m2] povrina
razmjene toplote.
Konvekcija (prelaz toplote) predstavlja razmjenu toplote izmedju vrste povrina i fluida (ili obrnuto).
Ovdje se kretanje fluidnih djelia javlja kao kljuni mehanizam koji kontrolie proces razmjene toplote:
fluidni djelii koji dodju u kontakt sa
FLUIDNI FLUID povrinom tijela, razmijene energiju sa
DJELI njom (zagriju se ili ohlade) i odu nazd u
q tF struju gdje predaju struji fluida preuzetu
energiju. Kada je rije o zgradi
konvekcija je prisutna kao mehanizam
razmjene energije izmedju povrina
POVRINA tZ zidova i vazduha.
U sluaju da su mehanizmi Kondukcije

i Konvekcije spregnuti, govorimo o Prolazu
toplote. Dakle ovdje se transfer energije sa fluida
FLUID FLUID
na fluid koji su medjusobno odvojeni vrstim
tijelom vri po scenariju:
tF
Konvekcija+Kondukcija+Konvekcija.
U zgradama se odvija proces razmjene toplote
q
izmedju unutranjeg i spoljnjeg vazduha, koji su KONVEKCIJA KONDUKCIJA
razdvojeni zidom. Dakle imamo sluaj prolaza
KONVEKCIJA
toplote. Objekat na ovaj nain razmjenjuje energiju
i ta razmjena definie transmisione gubitke (kod tF
grijanja), odnosno transmisione dobitke (kod
hladjenja).
ENSI 2009 Page 3

Teorijske osnove
Radijacija (zraenje) je elektromagnetni fenomen. Iako sva tijela zagrijana iznad apsolutne nule
zrae, ovaj oblik razmjene toplote igra znaajniju ulogu
na temperaturama iznad 50 C. Drugim rijeima, A
zraenje se kad je rije o objektima prevashodno javlja
Q = Aq
kroz uticaj Solarnog zraenja na objekat.
2 I Zakon Termodinamike (Zakon o

odranju energije)
Zakon o odranju energije se moe definisati na na in prilagodjen problematici energetske analize
zgrada, u obliku: Akumulisana energija u objektu (E) je jednaka razlici dovedene (Ein) i odvedene
(Eout) energije.
Ein OBJEKAT
Eout
E= Ein- Eout
Ako se radi o stacionarnom sluaju (zanemarljiva promjena energije objekta u vremenu, E0),
dovedena energija je jednaka odvedenoj, tj.
Ein=Eout .
Ako posmatramo razmjenu energije u jedini vremena, gornja jednakost prelazi u jednakost
energetskih flukseva koji se dovode, odnosno odvode objektu:
E in = E out .
Energetski fluks koji objekat razmjenjuje sa okolinom se javlja u formi toplotnog fluksa Q , mehanike
snage (el. energija i sl.) P i toplotnog fluksa koji stie zajedno sa fluidom Q F koji ulazi, odnosno izlazi
iz objekta.
Pri tome svaki kilogram fluida koji udje (izadje) u objekat donosi (odnosi) energetski potencijal koji se
naziva entalpija hF [J/kg]=cpt, gdje je cp specifina toplota fluida pri konstantnom pritisku (za vazduh
cp =1 kJ/kgK, za vodu cp =4.2 kJ/kgK), a t [C] temperatura fluida. Pema tome, u sluaju masenog
F [kg/s] koji ulazi (izlazi) iz objekta, kao posledicu te razmjene objekat razmjenjuje
protoka fluida m
ENSI 2009 Page 4

Teorijske osnove
toplotni fluks Q F = m
F hF = m
F c pt .
Konano, nakon zamjene energetski bilans objekta ima oblik
( Q + m
c pt + P )in = ( Q + m
c pt + P )out
. .
Qin Objekat Qout
. .
mcptin mcptout
Pin Pout
. .
Ein Eout
2.1 Energetski bilans zgrade
Posmatrajmo objekat na slici sa unutranjom temperaturom ti pri spoljanjoj te. Pretpostavimo grejnu
sezonu i postavimo energetski bilans objekta u duhu prethodno izloenog zakona o odranju energije.
te
.
QL
. ti
Qg_Sol
TOPLOTA
.
Qg_i VENTILACIJA
VENTILACIJA
. .
m m
ENERGIJA
za .
GRIJANJE
E
ENSI 2009 Page 5
Teorijske osnove
Q g _ Sol + Q g _ i + m
c pte + E = Q L + m
c pt i
odnosno
E = Q L + m
c p ( t i t e ) ( Q g _ Sol + Q g _ i ) ,
gdje je
Q in = E + Q g _ Sol + Q g _ i , Q out = Q L
E - potrebna grejna snaga za grijanje objekta, Q g _ Sol , Q g _ i - spoljanji (solarni) i unutranji (svjetlo,
- toplotni fluks gubitaka (transmisioni);
ljudi, uredjaji) fluks toplotnih dobitaka, Q L
c pt in = m
m c pt e , c ptout = m
m c pt i
[kg/s] - maseni protok vazduha koji ulazi/izlazi u objekat.
m
Pin = 0 , Pout = 0
Dovedena/odvedena mehanika, odnosno elektrina snaga je jednaka nuli, jer smo pretpostavili da se
potrebna energija za grijanje E dovodi u obliku toplote.
2.2 Energetski bilans grijaa vode

Primjenjujui I Zakon Termodinamike, odnosno uslov da je dovedena energija jednaka odvedenoj,
moe se napisati bilans
Q H + m
w cw t w 1 = m
w cw t w 2 , pri emu su zanemarene
promjene kinetike i potencijalne energije fluida-vode.
tw GRIJA tw1
mw
Q H
Nakon sredjivanja dobija se izraz za grejnu snagu grijaa
Q H [W ] = m
w cw ( t w 2 t w 1 ) .
ENSI 2009 Page 6

Teorijske osnove
2.3 Energetski bilans grijaa vazduha (klima komore)

U grija vazduha ulazi vazduh temperature ta1 , zagrijava se i izlazi sa temperaturom ta2. Snaga
grijaa se dobija iz bilansa definisanog I Zakonom:
Q H + m
a c pa t a1 = m
a c pa t a 2 .
ta2 GRIJA ta1

a
m
Q V
Q H = m
a c pa ( t a 2 t a1 ) .
3 Prostiranje toplote
3.1 Elektrina analogija

U elektrici je poznato nekoliko pravila koja se kao analogija koriste i u prostiranju toplote.
a. Omov zakon: Jaina struje I koja protie kroz provodnik proporcionalna je razlici napona U na
krajevima provodnika, a obrnuto proporcionalna elektrinom otporu provodnika R.
.
I
R U
I=
U R
b. U sluaju da je u kolu serijski vezano vie otpora, ukupan otpor kola je jednak zbiru serijski
vezanih otpora.
I
Ri
U U
R1 R2 I= =
U
R R i
ENSI 2009 Page 7

Teorijske osnove
c. Kroz svaki dio kola protie ista struja I, odnosno naponska razlika i otpor izmedju dvije take kola
su definisane Omovim zakonom.
Na primjer:
R1 R2 Ri U Ux
I= =
Ux R R1 + R2
U
Poznato je da se niz procesa u Prirodi ponaa analogno gore navedenim pravilima, pa se moe i
proces prostiranja toplote predstaviti na ovaj nain.
U skladu sa navedenim, moe se uspostaviti analogija izmedju elektrine struje i prostiranja toplote:
2
toplotni fluks q [W/m ], tj. Q [W]=Aq, odgovara jaini struje, razlika temperatura, T [K], potencijalnoj
2
razlici, a toplotni otpor Rq [m K / W], tj. R*q[K / W]=Rq / A, elektrinom otporu.
Prostiranje toplote Elektrina struja
T1 q
Toplotni fluks je u smjeru
pada temperature
I
T2 R
Rq
T=T1-T2 U
Razlika potencijala
T U
q= ----- I = -----
Rq Toplotni otpor R
. T T
Q[W]=Aq= ----- = ---
Rq /A R*q
ENSI 2009 Page 8
Teorijske osnove
Prostiranje toplote Elektrina struja

I
q
R1 R2 R3
Rq1 Rq2 Rq3
T U
T U
2
q[W/m ]= --------------- I = -------------
Rq1+ Rq2+ Rq3 R1+ R2+ R3
T
Q[W]=Aq= ----------------
R*q1+R*q2+ R*q3
Na zadatak e sada biti samo da odredimo oblik i nain izraunavanja toplotnih otpora.
3.2 Kondukcija
Toplotni otpor kondukcije se poveava sa debljinom sloja zida [m]. Sa druge strane, neki materijali
bolje a neki slabije provode toplotu. Ta karektiristika materijala je definisana Koeficijentom provodjenja
toplote [W/mK]: to je ovaj koeficijenat vei materijal bolje provodi toplotu, odnosno toplotni otpor je
manji, i obratno.

Prema tome toplotni otpor kondukcije je
R = odnosno R* = .
A
Materijal [W/mK]
Kamen, Beton, Opeka, Staklo ~ 1
Metal ~ 50 - 200
Drvo ~ 0.1
Voda ~ 0.6
Vazduh ~ 0.02
Izolacija (toplotna) ~ 0.04
ENSI 2009 Page 9

Teorijske osnove
3.3 Konvekcija
Prelaz toplote ili konvekcija je proces iji je intezitet pored razlike temperatura izmedju povrine i
fluida (ili obrnuto) T, kontrolisan i reimom strujanja fluida koji je u kontaktu sa vrstom povrinom.
Uticaj reima strujanja fluida na proces razmjene toplote je definisan Koeficijentom prelaza toplote
T T T T
2
[W/m K], odnosno q= T ili
q= = , odnosno
Q = = * .
1 R 1 R
A
1
Oigledno je da je u skladu sa el. analogijom toplotni otpor konvekcije R = , tj.

1
R* = .
A
W
Orjentacione vrijednosti [
m2K
]
Vazduh u miru ~ 10 (7.5)

Strujanje gasova (vjetar i sl.) ~ 20-30 (25)
Strujanje tenosti ~ 1000
Kondenzacija ~>1000
Isparavanje ~ 500-1000
3.4 Prolaz toplote, Koeficijenat prolaza toplote k ili U value

Kao primjer prolaza toplote uzmimo spoljni zid zgrade koji odvaja njenu unu tranjost od spoljnjeg
vazduha. Dakle u tom sluaju na unutranjoj strani imamo prelaz toplote sa unutranjeg vazduha na
nju unutranju povrinu zida ( konvekcija i7.5 W/m2K, tj. toplotni otpor R i = 1 / i ), zatim

kondukciju kroz zid koji ima vie slojeva (ukupni toplotni otpor R = ) i na spoljanoj strani

2
zida prelaz toplote-konvekciju sa zida na spoljanji vazduh ( konvekcija e25 W/m K, tj. toplotni
otpor R e = 1 / e ). Kako se radi o serijski vezanim otporima ukupan otpor prolaza toplote sa
unutranjeg vazduha na spoljanji je jednak zbiru svih otpora, tj.
Ru= Ri+ R+ Re. 1

1 1
tF1 i

Ru = + +
i e
U skladu sa elektrinom analogijom specifini toplotni fluks je
q 1
e
t F1 t F 2 t F1 t F 2
q= = .
Ru 1
+ +
1 tF2
i e
Sa druge strane moemo definisati specifini toplotni fluks kao proizvod Koeficijenta prolaza
2
toplote (k ili U [W/m K]) i razlike temperatura (t=tF1-tF2):
ENSI 2009 Page 10

Teorijske osnove
tF1 tF 2 tF1 tF 2
q [W / m 2 ] = U t = = .
1 1 1
+ +
U i e
ili u skladu sa prethodnim
t t t F1 t F 2
Q [W ] = AU t = F1 F 2 = .
1 1 1
+ +
AU A i A A e
Sada je jasno da je koeficijenat prolaza toplote reciprona vrijednost ukupnog toplotnog otpora, tj.
[
U W / m2K = ] 1
1
1
=
1
=
1
Rq ARq*
.
+ +
i e
3.5 Radijacija-Zraenje
) apsolutne temperature T[K], proporcionalan je Koeficijentu

Toplotni fluks koji zrai tijelo ( Q Z
-8
emisije povrine (0<<1), povrini (A) i 4. stepenu apsolutne temperature (T). U izrazu =5.44 10
2 4
[W/m K ] predstavlja Stefan-Bolcmanovu konstantu.
T Q Z AT 4 [W ]
Najbolji emiter je tkzv. Crno tijelo iji je koeficijent emisije =1, za razliku od sivog (<1) kojim
se aproksimiraju realna tijela. Prema tome fluks zraenja crnog tijela je
Q b AT 4 [W ]
Crno tijelo zrai po svim talasnim
duinama spektra (), s tim to je
maksimum zranja pomjeren prema
kratkotalasnom zraenju to je vea
temperatura tijela. Dakle tijela na
visokoj temperaturi (Sunce) zrae
dominantno u kratkotalasnom
podruju, dok tijela na nioj
ENSI 2009 Page 11

Teorijske osnove
temeperaturi (Zemlja, objekti na zemlji) dominantno zrae u dugotalasnom podruju.

Sivo tijelo po definiciji zrai puta manje energije i to po cijelom spektru talasnih duina.
Q Z AT 4 [W ]
), dijelom biva reflektovano ( Q ),

Za razliku od crnog tijela, fluks zraenja koji padne na sivo tijelo( Q r
) a dijelom prolazi kroz tijelo ako je providno ( Q ). Drugim rijeima
dijelom apsorbovano ( Q a T
zadovoljen je bilans:
gdje su
Najee se moe uzeti da je Koeficijent emisije jednak koeficijentu apsorpcije ,=a. Prema tome
slijedi da je crno tijelo i najbolji emiter i
najbolji apsorber.
3.6 Solarno Zraenje

Solarni fluks koji prodje kroz prozor
zavisi od uzajamne pozicije Sunca i
prozora (orjentacije prozorske povrine
ENSI 2009 Page 12

Teorijske osnove
pozicije Sunca), spoljnje zatite i karakteristika samog stakla.
ENSI 2009 Page 13

Teorijske osnove
4 Ventilacija i Infiltracija
Kada govorimo o ventilaciji i infiltraciji, u oba sluaja se radi o ulasku svjeeg vazduha u objekat.
Razlika se sa druge strane ogleda u tome to je infiltracija, kao proces prodora vazduha u objekat kroz
procjepe i pukotine, nekontrolisan i u principu nepoeljan proces, dok je ventilacija poeljan i
uglavnom kontrolisan. Naime, ventilacijom treba da se obezbijede potrebne koliine svjeeg vazduha
koje zahtijeva reim rada objekta (ljudi, higijena, procesi), dok je infiltracija u principu prisutna stalno
tokom 24 h. Samo kretanje vazduha je kontrolisano poljem pritiska u i van objekta. Zavisno od toga da
le se polje pritiska kreira prirodnim (vjetar, uzgonske sile) ili vjetakim (ventilator) putem, imamo
prirodnu ili vjetaku (mehaniku) ventilaciju.
TOPLI
HLADNI HLADNI
UZGONSKE SILE VENTILATOR

VJETAR
Koliina vazduha koja ulazi u objekat usled tako izazvane razlike pritisaka je reda veliine
[kg/s ] K p
m
4.1 Prirodna ventilacija
Prirodna ventilacija je posledica vjetra i uzgonskih sila nastalih kao rezultat razlike u gustinama
vazduha u oko lini i unutar objekta.
Vjetar izaziva na napadnoj
strani, strani uz vjetar
objekta, polje nadpritiska, dok
na strani niz vjetar stvara
polje podpritiska. Na taj nain
nastaje razlika pritisaka koja
predstavlja pokretaku
snagu struje vazduha koja
ulazi u objekat.
Razlika pritisaka generisana
ovim mehanizmom izaziva
prostrujavanje vazduha kroz
ojekat dominantno u
horizontalnom pravcu.
ENSI 2009 Page 14

Teorijske osnove
Pored vjetra, razlika pritisaka moe biti generisana razliitim temperaturama, odnosno gustinama
vazduha: zimi je spoljni vazduh hladniji, tei, od vazduha u zagrijanom objektu. Zbog toga je pritisak
na tlu spolja vei od pritiska u objektu i vazduh u donjem dijelu ulazi u objekat. U gornjem dijelu
objekta zagrijani vazduh izlazi, jer masa vazduha koja udje mora i da izadje iz objekta.
Razlika pritisaka je rezultat neravnotee

stubova vazduha visine zagrijanog objekta (h),
jer ostaci stubova vazduha se uravnoteavaju
jer imaju istu gustinu.
4.2 Prinudna (mainska) ventilacija

Ova vrsta instalacije obezbjedjuje manje vie kontrolisane koliine vazduha kojima se ventilira objekat.
Potrebna razlika pritisaka se generie vjetaki, ventilatorom (ventilatorima). Razvod vazduha kroz
objekat se moe izvoditi na razliite naine, zavisno od projektnog reenja.
Kombinacijom koliina vazduha koje se usisavaju, odnosno odsisavaju moe se ostvariti kontrolisano
polje pritiska u objektu, odnosno eljena strujna slika u njemu.
ENSI 2009 Page 15

Teorijske osnove
4.3 Infiltracija
Infiltracija predstavlja prodor vazduha kroz pukotine I procjepe, odnosno dominantno kroz procjepe na
na prozorima i vratima, tkzv. fuge.
4.4 Broj izmjena vazduha na as

Koliina vazduha koju objekat razmjenjuje sa okolinom se najee izraava kroz BROJ IZMJENA
NA AS, n [h ]. Po definiciji ovaj broj pokazuje koliko se puta vazduh u prostoriji odredjene
-1
zapremine kompletno promijenio. Iz te definicije slijedi:
Na primjer ako je n=5, to znai da je za 1 h u prostoriju zapremine V ula petostruka zapremina

svjeeg vazduha.
ENSI 2009 Page 16

Teorijske osnove
4.5 Toplotni otpor ventilacije
Uticaj ventilacije se takodje moe izraziti preko toplotnog otpora ventilacije, koristei elektrinu
analogiju. Razmijenjena koliina energije izazvana ventilacijom pri temperaturskoj razlici vazduha je
nV
Q [W ] = m
cv t = v V cv t = cv t ,
3600
3 -1
gdje je v=1.2 kg/m gustina vazduha, cv=1000 J/kgK spec. toplota vazduha, n [h ] broj izmjena
3
vazduhana as, V [m ] zapremina prostorije. Nakon zamjene ovih numerikih vrijednosti dobijamo
nV t t
Q [W ] = t = = * ,
3 3 Rv
nV
gdje je Rv*=3/(nV) toplotni otpor ventilacije.
4.6 Rekuperator toplote
Kada se ventilacionim sistemom ubacuje vazduh u prostoriju, ista koliina zagrijanog vazduha se
izbacuje iz prostorije. Rekuperatorom se iz tog izlaznog vazduha temperature ti uzima jedan dio
energije (toplote) i njom se predgrijeva ulazni svjei vazduh sa te na tR. Toplotni fluks kojiim
rekuperator predgrijeva svjei vazduh je
Q R = m
c p ( tR te ) .
t
m te
i
REKUPERATOR
Q R
m
tR

m
m
Sa druge strane maximalni mogui toplotni fluks koji bi mogao teorijski ostvariti rekuperator je u
sluaju da zagrije ulazni vazduh sa te na ti, to je u krajnjem sluaju cilj sveukupnog procesa pripreme
vazduha. U tom sluaju, maximalni toplotni fluks rekuperatora je
Q RMax = m
c p ( t i te ) .
Efikasnost rekuperatora se definie kao odnos ostvarenog prema teorijski maksimano moguem
R = Q R / Q RMax = ( t R te ) /( t i te ) , odnosno
Q R = RQ RMax .
Dakle, grejna snaga grijaa koji treba da zavri proces zagrijavanja vazduha sa tR na ti je
Q H = Q RMax Q R = Q RMax RQ RMax = Q RMax (1 R )

Q [W ] = m
H
c ( t t )(1 ).
p i e R
ENSI 2009 Page 17

Identifikacija projekta
15.01.2011
www.ensi.no

ENSI 2009 Copyright
Project Identification
Sadraj
1 Uvod ........................................................................................................................................... 3
2 Ciljevi.......................................................................................................................................... 3
3 Identifikacija projekta ............................................................................................................... 4
4 Opti podaci o zgradi................................................................................................................ 5
5 Potronja energije ..................................................................................................................... 5
6 Raspoloivi podaci.................................................................................................................... 6
7 Opti ekonomski podaci........................................................................................................... 6
8 Osnovni tehniki podaci........................................................................................................... 7
9 Krtiterijumi za ocjenu projekta................................................................................................. 8
ENSI 2009 Page 2

1 Uvod
Na tritu e uvijek postojati veliki broj moguih projekata. Prvi korak je da
se identifikuje projekat koji najvie obeava. Projekat koji "obeava" Identifikacija
karakterie znaajna mogunost utede energije i velike anse za njegovu
realizaciju. Ovo treba da rezultira u profitabilan projekat za vlasnika
Skeniranje
objekta.
Energetski auditor/konsultant mora da utvrdi da li je vlasnik zgrade stvarno
zainteresovan za realizaciju projekta. Kada se zgrada izdaje na
EE potencijal
komercijalnoj osnovi i kada stanari plaaju raune za energiju direktno,
onda vlasnik zgrade obino ima manje interesa za ulaganje u energetski
efikasne instalacije
Energetski pregled
Na kraju, vano je da se se uvjerimo da vlasnik zgrade ima mogunost da
finansira prokekat i /ili da da potrebne garancije za finansiranje sa strane.
U ovoj fazi u dijalog mora biti ukljuen subjekat koji stvarno donosi odluke. Poslovni plan
Tehniki strunjaci su uvijek zainteresovani za nove instalacije i opremu.
Implementacija
2 Ciljevi
Tokom faze identifikacije projekta, treba dati odgovore na sledea tri
pitanja: Eksploatacija
1. Da li je EE potencijal dovoljno velik?
Trokovi razvoja i upravljanja projektom priblino su isti za male i za projekte srednje veliine. Zbog
toga je potrebno da projekat ima neku minimalnu veliinu, da ne bi cijena razvoja projekta pojela
njegovu profitabilnost. Ocjena EE potencijala mora da se iskae i kao specifini (%) i kao ukupni
(kWh/god) potencijal.
2. Ko je stvarni donosilac odluka?
Od kljunog znaaja je da se pronae pravi donosilac odluka koji moe da odlui o buduim koracima
i o potpisivanju neophodnih ugovora. U tom smislu mogu biti ukljueni i vlasnik i zakupac objekta,
kompanija, organizacija ili pojedinac. Obino, tehniko osoblje (oni koji najbolje poznaju zgradu) ne
donose konane odluke o realizaciji projekta.
3. Da li je vlasnih zgrade u mogunosti da finansira projekat?
Uprkos ogromnom, profitabilnom EE potencijalu, vlasnik zgrade moda nee biti u stanju da finansira
realizaciju projekta zbog nedostatka akcijskog kapitala, nemogunosti da dobije kredit i garancije od
banke, itd. Ako projekat ne moe da se finansira, ne bi trebalo troiti dalji trud na razvoj projekta.
ENSI 2009 Page 3

3 Identifikacija projekta
Identifikacija projekta ukljuuje:
Komunikaciju sa vlasnikom zgrade
Prikupljanje kljunih podataka o zgradi I instalacijama
Prikupljanje podataka o potronji energije iz prethodnih godina
Ocjena interesa vlasnika da se realizuje projekat
Ocjena finansijskih mogunosti vlasnika
Prvi sastanak bi trebao biti usmjeren na potrebe vlasnika zgrade i na injenicu da e se zaraditi
novac od sprovoenja mjera energetske efikasnosti.
Prvi sastanak sa vlasnikom zgrade je veoma vaan kao prvi poslovni kontakt. Energetski
auditor/konsulatant treba da pomogne muteriji (vlasniku zgrade) da identifikuje svoje potrebe i da mu
jasno predstavi mogunost za poveanje profita (utedom energije). Za vrijeme prvog sastanka, vano
je takoe da se sazna:
Da li su rauni za energiju isuvie veliki
Postoji li potreba za renoviranjem zgrade
Postoje li tehniki i eksploatacioni problemi koje treba rijeiti
Da li su prisutni znaci loih uslova komfora kao to su suv vazduh, glavobolje, prevelika
infiltracija kroz prozore
Da li se korisnici zgrade esto razbolijevaju
Nakon to se identifikuju potrebe vlasnika zgrade, energetski auditor/konsultant treba da predstavi
svoju filozofiju, strunost i iskustvo u sprovoenju projekata energetske efikasnosti.
Vano je otkriti da li je vlasnik zgrade stvarno zainteresovan za sprovoenje cijelog projekta
energetske efikasnosti ili je zainteresovan za sprovoenje nekoliko jednostavnih, jeftinih mjera.
Pored toga, treba da se ispita finansijska situacija vlasnika zgrade, sposobnost prikupljanja
neophodnih sredstava ili obezbjeivanja uplate garancije za realizaciju cijelog projekta.
U cilju obezbijeivanja efikasnih i tanih procjena i zakljuaka u toku faze identifikacije projekta, treba
prikupiti informacije navedene u sledeim poglavljima.
ENSI 2009 Page 4

4 Opti podaci o zgradi

Osnovne podatke treba da prikupe energetski auditor/konsultant zajedno sa vlasnikom zgrade,
korisnicima zgrade i/ili tehnikim osobljem. Veina informacija bi trebala biti prikupljena tokom prvog
kratkog pregleda zgrade i na prvom sastanku sa vlasnikom objekta. Vano je da prilikom inspekcije
budu prisutni predstavnici vlasnika zgrade, po mogunosti sa lanom osoblja koje radi na eksploataciji
i odravanju. Predstavnici vlasnika bi trebalo da vas provedu kroz objekat i da vam daju dodatne
relevantne informacije.
Pored osnovnih podataka kao to su adresa, kontakt lica i relevantni brojevi telefona, treba prikupiti i
opte podatke o zgradi (veliina zgrade, godina izgradnje itd.)
Opti podci o zgradi
Zgrada Centrala kompanije

Adresa Street 436, 0962 City
Kontakt osoba Mr. Donosioc odluka Telefon + 47 22 33 44 55
Tip zgrade Poslovna zgrada Godina izgradnje 1965
Kondicionirana povrina / 2 3
2.380 m 7.300 m Radno vrijeme 9 h/d 5 d/sedmino
zapremina
5 Potronja energije
Trokove energije i cijene treba prikupiti i ubaciti u sledeu tabelu:
Godina 2007 Daljinsko Struja <Gas> Ostalo Ukupno

grijanje <LoUlje>
Trokovi energije 74 300 21 230 0 0 95 530
Potronja energije 742 900 163 300 0 0 906 200 kWh
Specifina potronja 312 69 0 0 381 kWh/m
3
Potronja vode 643 m 965
Sadanje tarife 0.10 0.13 n.a. n.a. /kWh (incl. VAT)
Ostale cijene **) 0 0 0 0 n.a.
Tarife vae od 01.01.2008
U zgradi je jedan mjera potronje toplotne energije i jedan mjera potronje elektrine
energije.Generalno, zgrada je bila pregrijana za vrijeme prve posjete. Kilma u 2007 godini je bila
uobiajena za ovu oblast.
**) Napajanje, fiksni trokovi, itd.
Preporuuje se da se podaci o potronji energije prikupe za najmanje dvije prethodne godine. Ako su
na raspolaganju podaci o potronji energije za vie godina, trebalo bi da se koristi potronja za godinu
koja je najrelevantnija, u poreenju sa sadanjim uslovima.
Specifina potronja energije se dobija dijeljenjem ukupne potronje energije sa povrinom
kondicioniranog prostora. Kada se uporedi sa referentnim vrijednostima, specifina potronja energije
daje prvi pokazatelj EE potencijala (kWh/mgod).
Tarife energije moraju biti postojee vaee, i to date u formi koja je uobiajena (/litre, /m, etc.) i
kao po kWh. Cijena energije po kWh bi trebala biti odredjena radi daljih ekonomskih prorauna.
ENSI 2009 Page 5

Tipini faktori konverzije izmeu razliitih izvora energije i oznaka:
1 MJ 0.28 kWh
1 GJ 0.28 10 kWh
-
1 kcal 1.17 10 kWh
1 m Prirodni gas 11.0 kWh
1 litre Lako lo ulje 9.9 kWh
1 litre Teko lo ulje 11.0 kWh
1 kg Ugalj (suv) 8.3 kWh
Ako su na raspolaganju nacionalni faktori konverzije za razliite nosioce energije, onda bi trebalo njih
koristiti u proraunima.
6 Raspoloivi podaci
Vano je utvrditi da li je dostupna tehnika dokumentacija zgrade (crtei i specifikacija opreme itd).
RASPOLOIVI PODACI
Crtei zgrade Crtei na raspolaganju, nisu pripremljeni za izmjene
Crtei tehnikih instalacija Crtei na raspolaganju
Tehniki podaci o opremi Nisu na raspolaganju
Mjerai energije Struja i daljinsko grijanje
Ostale informacije Instalirani vodomjeri
Ovaj material ne treba analizirati za vrijeme identifikacije projekta, ali bi trebalo identifikovati ono to je
na raspolaganju. Dostupnost tehnikih informacija e uticati na vrijeme koje je potrebno za sledei
korak: Skeniranje objekta. Ako dokumentacija nije dostupan ili je u loem stanju, budue inspekcije e
uzimati vie vremena i cijana skeniranja objekta e biti vea.
7 Opti ekonomski podaci

Sledei podaci koje treba prikupiti su povezani sa ekonomskom situacijom.
OPTI EKONOMSKI PODACI

Ko plaa raune za energiju? Kompanija
Ko plaa odravanje? Kompanija
Ko plaa renoviranje/investicije? Kompanija
Partner za EE projekat? Kompanija, Gdin. Donosilac Odluka
Renoviranja u zadnje 3 godine? Ne
Mogunost finansiranja? Da, kompanija e da obezbijedi sopstvena
sredstva i finansirati ostatak kreditom
Kompanija/organizacija/jedinica koja plaa raune za energiju ukazuje, po prirodi stvari, ko je

zainteresovan da investira u budue mjere energetke efikasnosti. Onaj ko plaa raune za energiju
imae korist od uteda koje se ostvaruju primjenom EE mjera. Isto vai i za onoga koji plaa
odravanje i renoviranje/investiranje.
Ova informacija ukazuje i na to ko je pravi donosilac odluka u zgradi. Ako ista kompanija/organizacija
plaa raune za energiju, odravanje i renoviranje, onda se donosilac odluka nalazi u ovoj
kompaniji/organizaciji. Kada se identifikuje stvarni donosilac odluka, tada i kompanija/organizacija i
ugovorni partner trebaju biti unijeti u formular. Situacija komplikovanija ako vlasnik zgrade iznajmljuje
ENSI 2009 Page 6

zgradu.
Ako investicija vlasnika zgrade u energetski efikasne mjere vodi do smanjenja trokova energije samo
za zakupca, onda dobit vlasnika zgrade moe da bude veoma mala. Meutim, za vlasnika zgrade
moe da bude interesantno da investira u energetki efikasne mjere i mjere renoviranja, da bi poveao
standard zgrade, unaprijedio uslove komfora i smanjio trokove energije. Ovakva zgrada moe da se
daje u zakup po veoj trinoj cijeni i da tako donosi veu dobit vlasniku zgrade.
Ako je zgrada ili vei dio zgrade (tj. system grijanja), bio renoviran u poslednje tri godine, esto nije
umjesno sprovesti vie od nekoliko malih energetski efikasnih mjera.
8 Osnovni tehniki podaci

Podatke o omotau i tehnikim instalacijama zgrade, treba prikupiti. Isjeak iz standardnog obrasca za
osnovne tehnike podatke je dat ispod.
Osnovni tehniki podaci, omota zgrade i system grijanja
Omota zgrade Komentari

Zid: : Cigla Beton Drvo Izolacija 0 mm
Prozori: Jednostruk : Dvostruk Trostruk
Okviri: : Drvo Aluminijum Plastika
Krov: : Nagnut/potkrovlje Ravan
: Beton Drvo Izolacija 0 mm
Pod prema: Tlo : Negrijanj podrum Izolacija 0 mm
Vidljivi toplotni mostovi: .
Vidljiva oteenja: Spojevi : Prozori Vrata
Sistem grijanja Komentari

Dovod energije: : Daljinsko grijanja Ulje gas
Elektrino Drugo Kapacitet 200.. kW
Sistem: : Radijatori Konvektori Drugo
Direktno struja Topla voda Drugo
Jednocjjevni : Dvocijevni
Term. ventili: : Ne Slabo Srednje
Autom. kontrola: Ne : Slabo Srednje
nastavlja se
Osnovni podaci daju informaciju o tehnikom standardu, uslovima, i o tome da li su koriene neke
uobiajene energetski efikasne mjere (kao to su zamjena/zaptivanje prozora, termostatski ventili,
rekuperacija toplote u sistemu za ventilaciju, itd.). U kombinaciji sa specifinom potronjom energije
ovi podaci su dobri pokazatelji EE potencijala zgrade.
ENSI 2009 Page 7

9 Krtiterijumi za ocjenu projekta

Da bi ocjenili da li projekat obeava ili ne, treba koristiti sledee kriterijume:
Sadanja specifina potronja energije (kWh/mgod) je visoka
Donosilac odluke je zainteresovan za sporvoenje profitabilnih EE mjera
Mogunosti finansiranja su pouzdane
Postoje planovi za renoviranje
Nije bilo veih renoviranja u poslednje tri godine
Izmjerena specifina potronja energije (kWh/mgod) ukazuje na ukupnu energetksu efikasnost
zgrade. Razlika izmeu specifine potronje energije i odgovarajuih referentnih vrijednosti ukazuje na
ukupan potencijal zgrade u smislu utede energije.
ak i zgrada koja ima malu potronju energije moe biti zanimljiva za realizaciju projekta utede.
Zgrada moe da ima tehniku opremu koja je slomljena, iskljuena ili se koristi veoma neefikasno.
Zgrade koje se nalaze u ovakvom stanju esto imaju slabije uslove komfora. Kod ovakvih zgrada javlja
se zahtijev za energetski efikasnim renoviranjem.
Donoslac odluke mora jasno da kae da li je mogue realizovati projekat energetske efikasnosti.
Planovi za renoviranje i druge investicije esto olakavaju realizaciju projekta. Mjere energetske
efikasnosti onda mogu da se dodaju na ostale investicije.
Energetski auditor/konsultant ponekad ne moe lako da ocijeni finansijske mogunosti donosioca
odluke. Pored sopstvene izjave donosioca odluke, lokalna banka ili kreditna kompanija moe da
pomogne prilikom ocjene finansijskih mogunosti.
Ako faza identifikacije projekta ukae na napredak i ako projekat izgleda interesantan i za vlasnika
zgrade i za energetskog auditora/konsultanta, onda proces moe da se nastavi sa sledeom fazom
Snimanje objekta.
ENSI 2009 Page 8

ENSI OPTI PODACI O ZGRADI Strana 1
Zgrada
Addresa
Kontakt osoba Telefon
Tip zgrade Godina izgradnje
Kondicionirana povrina m Reim rada h/d d/sed
Godina 20xx Daljinsko Electrina <Gas> Drugo Ukupno

grijanje energija
<Lo ulje>
Cijena energije
Potronje energije kWh
Specifina potronja kWh/m
Potronja vode m3
Godina 20xx Daljinsko Electrina <Gas> Drugo Ukupno

grijanje energija
<Lo ulje>
Cijena energije
Potronje energije kWh
Potronja vode m3
Postojea tarifa /kWh (uklju. PDV)
Druge cijene <navedite jed.>

Tarifa je na snazi od < dan.mjes.god>
Napomena: (potronja energije je mjerena /procijenjena, duina grejne sezone i odstupanje spoljne
temperature od normalnih klimatskih uslova tokom 2 godine, specifina odstupanja u radu, etc.)
AVAILABLE INFORMATION
Crtei zgrade
Crtei instalacija
Tehniki podaci o opremi
Mjerai potronje
Drugi podaci
GENERALNI PODACI-EKONOMSKI ASPEKT

Ko plaa raune?
Ko plaa odravanje?
Ko plaa renoviranje / rekonstrukciju

/ investiciju?
Parteneri na Ugovoru za Projekat

energetskih uteda?
Renoviranje u zadnje 3 godine?
Finansijske mogunosti?
Komentar:
Popunio: Datum
Building Envelope Komentar

Zid: Opeka Beton Drvo Izolacija mm
Prozori: 1-struki 2-struki 3-struki
Okvir-Ram: Drvo Aluminijum Plastika
Krov: Kosi / potkrovlje Ravan
Beton Drvo Izolacija mm
Pod prema: Tlo Negrijani podrum Izolacija mm
Vidljivi toplotni mostovi:
Vidljiva oteenja: Spojevi Prozori Vrata
Sistem grijanja Komentar

Napajanje energijom: Daljinsko grijanje Ulje Gas
Electrino Drugo Snaga kW
Sistem: Radiatori Convektori Drugo
Direct electricity Topla voda Drugo
1-cijevni 2-cijevni
Therm. ventili: Ne Slabo Savremeno
Autom. kontrola: Ne Slabo Savremeno
Temperatura na ekanju (set back): Ne Da
Leakage:
Insulation: Ne Slabo Savremeno
Sistem ventilacije Komentar

Sistem: Prirodna Izbacivanje Ubacivanje-Izbacivanje
Koliina vazduha m/h Radni reim h/sedm
Razmjenjiva toplote: Ne Da Tip:
Autom. kontrola: Ne Slabo Savremeno
Sistem sanitarne topple vode Komentar

Napajanje energijom: Daljinsko grijanje Ulje Gas
Electrino Drugo Snaga kW
Autom. control: Ne Slabo Savremeno
Mjera protoka: Ne Da
Razvod: Poseban Putem grejnog razvoda
Curenje
Izolacija: Ne Slabo Savremeno
Ventilatori i Pumpe Komentar

Ventilatori: . kW . W/m Radni reim h/sedm
Pumpe: . kW . W/m Radni reim h/sedm
Drugo (uklju. Hladjenje) Komentar

Skeniranje objekta
15.01.2011
www.ensi.no

ENSI 2009 Copyright
Scanning
Sadraj
1 Uvod ............................................................................................................................................... 3
2 Cilj .................................................................................................................................................. 3
3 Proces skeniranja objekta ........................................................................................................... 4
4 Priprema ........................................................................................................................................ 4
5 Inspekcija....................................................................................................................................... 4
6 Opis stanja objekta ....................................................................................................................... 6
7 Energetski prorauni .................................................................................................................... 6

7.1 Sadanja potronja energije ........................................................................................................... 7
7.2 Utede energije............................................................................................................................... 8
8 Ekonomski prorauni ................................................................................................................. 10

8.1 Potencijal EE................................................................................................................................. 10
9 Izvjetaj o skeniranju objekta .................................................................................................... 12

9.1 Prezentacija .................................................................................................................................. 12
ENSI 2009 Page 2

Scanning
1 Uvod
Kada se projekat identifikuje kao koristan i obeavaju, stvarne Identifikacija
objekta
mogunost i profitabilnost projekta trebaju da se ispitaju i predstave
vlesniku zgrade. Da bi se otkrilo da li moe da se sprovede profitabilna
mjera za poveanje energetkse efikasnosti, process razvoja projekta se Skeniranje
nastavlja sa fazom skeniranje objekta.
Skeniranje objekta poinje pregledom zgrade. Ovo omoguava
EE potencijal
energetskom auditoru/konsultantu da da detaljan opis omotaa zgrade,
tehnikih sistema i eksploatacionih uslova /navika korisnika. Na osnovu
ovih zapaanja mogu da se donesu tehnike i ekonomske ocjene da bi se
ocijenio EE potencijal. Energetski pregled
U toku faze skeniranja objekta moe da se koristi odgovarajui softver za

procjenu postojeeg stanja i uteda koje bi se ostvarile primjenom
Poslovni plan
razliitih mjera. Rezultati se sumiraju u izvjetaju o skeniranju objekta,
ukljuujui sledee kljune cifre:
Implementacija
Eksploatacija
Izvjetaj o skeniranju objekta Kljune cifre

Utede enerhije 350 000 kWh/god Neto utede 35 000 /god
Investicija 130 700 Payback 3.7 godina
Rezultati predstavljeni u izvjetaju o skeniranju objekta obino imaju tanost od 20 %.
2 Cilj
Dva glavna cilja procesa skeniranja objekta su:
1. Da se identifikuje ukupni EE potencijal
EE potencijal ukljuuje:
Relevantne mjere energetske efikasnosti i mjere renoviranja
Utede energije i neto utede
Potrebne investicije
Ocjena profita
Ako je EE potencijal profitabilan, sledei cilj je:
2. Da se ubijedi vlasnik zgade da nastavi sa procesom razvoja projekta
Ako se skeniranjem objekta utvrdi da je projekat profitabilan, sledei korak bi trebao da bude
energetski pregled. Energetski pregled moe da bude "pojednostavljen pregled", sa tanou od 10
15 %, ili "detaljan pregled" sa tanou od 5 10 %. Detaljan pregled je neophodan ako vlasnik
zgrade zahtijeva energetsku garanciju: garanciju za potronju energije nakon sprovedenih mjera EE.
ENSI 2009 Page 3

Scanning
3 Proces skeniranja objekta

Nakon to je potpisan ugovor o skeniranju objekta, moe da se sprovede process skeniranja objekta,
sa sledeim glavnim aktivnostima:
Pripreme
Inspekcija
Opis postojeeg stanja i identifikacija mjera
Prorauni energije
Ekonosmki prorauni
Priprema izvjetaja o skeniranju objekta
Prezentacija
Da bi ocijenio cijelu zgradu, energetski auditor/consultant mora da poznaje konstrukciju zgrade kao i
njene mainske i elektro instalacije. Tokom inspekcije zgrade, treba za sve sisteme ispitati tehnike
podatke, standarde, rijeenja, kapacitete, eksploatacione uslove i procedure odravanja. Za neke
projekte potrebno je da se napravi tim strunjaka razliitih disciplina.
4 Priprema
U toku faze pripremanja trebaju da se obave sledee aktivnosi:
Prikupljanje informacija o zgradi
Prikupljanje tehnikih crtea i opisa
Ocjena prikupljenih informacija
Priprema za inspekciju
Osnovne informacije su obino prikuplene u toku faze identifikacije projekta, i utvreno je jesu li na
raspolaganju crtei i opisi. Ovaj material sada treba da se prikupi i ispita.
Crtei i tehniki opisi e pomoi energetskom auditoru da se familijarizuje sa zgradom prije inspekcije
to je vie informacija unaprijed prikupljeno, to e inspekcija biti efikasnija !
Specifina potronja energije (kWh/mgod) je dobar pokazatelj energetkse efikasnosti zgrade i obino
vee specifine potronje energije daju veu mogunost utede.
Ponekad je specifina potronja energije niska. U ovom sluaju, treba obratiti posebnu panju prilikom
inspekcije. Ili se zgrada koristi veoma efikasno, ili su dijelovi tehnikih sistema zgrade polomljeni ili
iskljueni (sistem za ventilaciju moe da bude stalno iskljuen, ili da je temperatura unutar zgrade
isuvie niska, itd.). U ovakvim zgradama uslovi se bitno razlikuju od "projektnih" uslova eksploatacije,
to ima kao rezultat pogorane uslove komfora. Ovakve zgrade zahtijevaju podeavanje uslova
eksploatacije i poboljanje uslova komfora.
5 Inspekcija
Inspekcija je od su[tinskog yna;aja da bi se utvrdilo postojee stanje objekta, tehnikih instalacija,
navika korisnika i eksploatacionih uslova, kao i za procjenu mogunosti za utedu energije, potrebe za
poboljanje uslova komfora i za renoviranjem.
Tokom inspekcije vano je da se identifikuju sve mogue mjere energetke efikasnosti i renoviranja u
vezi sa:
Omotaem zgrade
Sistemom grijanja
Sistemom za ventilaciju
Sanitarnom toplom vodom
ENSI 2009 Page 4

Scanning
Pumpama i ventilatorima
Osvjetljenjem
Sistemom za hlaenje
Procedure za eksploataciju i ordavanje
Navike korisnika
Kontrolna lista pregleda objekta bi trebala da se koristi kako bi se sve ove stavke tretirale na
odgovarajui nain. Treba voditi rauna da je predstavnik vlasnika zgrade prisutann za vrijeme
inspekcije, poeljno je da to bude neko od osoblja koje radi na eksploatacioji i odravanju. Ova osoba
bi trebala da vas sprovede kroz objekat i da vam da mnogo vrijednih informacija koje bi inae teko
mogli da naete.
Vano je da se inspekcija izvri temeljno. Sa druge strane, ne treba troiti ni previe vremena.
Inspekcija je dio faz skeniranja objekta, a ne detaljan energetski pregled.
Neophodno je da se familijarizujete s objektom kako bi izvrili proraune potronje energije i
profitabilnost. Kontrolna lista pregleda pokriva veinu neophodnih informacija, ali ne zaboravite da
napravite sopstvene pribiljeke i skice kada je to neophodno. Slike su vrlo korisne
Na jednoj istoj zgradi mogu da se nau razliite vrste prozora i vrata. Svi relevantni tipovi treba da se
nadju na Kontrolnoj listi, sa procjenjenom povrinom razliitih vrta prozora, vrata itd.
Da bi ste imali pokazatelje temperature u objektu, ponesite opremu za mjerenje temperature.
Ispod se nalazi isjeak iz ENSI - Kontrolne liste pregleda:
Prozori
2SWDRFMHQDSRVWRMHHJVWDQMDORHSULKYDWOMLYRGRER Loe
8NXSQD SRYULQD 8 YULMHGQRVW VUHGQMD
P :P.
9UVWDPDWHULMDOD 'GUYR3SODVWLND$ODOXPLQLMXP
9UVWDRNYLUD -MHGQRVWUXN'GYRVWUXN%VSUHJQXW
9UVWD]DVWDNOMHQMD 6MHGQRVWUXNR]DVWDNOMHQR*GYRVWUXNR]DVWDNOMHQR*WURVWUXNR]DVWDNOMHQR
Komentari: Potrebno je bolje zaptivanje prozora
Kontrolna lista je jednostavna za korienje; trikiranje odabranih polja, ubacivanje traenih
podataka (tj. povrine prozora, U vrijednost za prozore) i dodavanje kljunih Komentara se koristi da
bi se opisalo postojee stanje.
Ova inspekcija obezbjeuje osnovu za sve dalje proraune potronje energije i zbog toga je vrlo vano
da se cijela Kontrolna lista paljivo ispuni.
Pored ispitivanja postojeeg stanja, vano je da se za vrijeme inspekcije identifikuju sve mogue
mjere energetke efikasnosti i renoviranja, i zbog toga Kontrolna lista takoe sadri spisak moguih
mjera, vidjeti primjer ispod za omota zgrade.
0RJXHPMHUHRPRWD]JUDGH
'RGDWQDL]RODFLMDVSROMDQML]LGRYL =DSWLYDQMHVSRMHYDQDIDVDGL
[ 2SUDYNDYUDWD 1RYDYUDWD
[ 2SUDYNDSUR]RUD 1RYLSUR]RUL
[ ]DSWLYDQMHYUDWDSUR]RUD [ 'RGDWQDL]RODFLMDNURY
'RGDWQDL]RODFLMDSRG
ENSI - Kontrolna lista pokriva sve sisteme koji trebaju da se ocijene tokom inspekcije: opti podaci i
uslovi eksploatacije, potronja energije i vode, omota zgrade, system grijanja, system ventilacije,
ENSI 2009 Page 5

Scanning
sanitarna topla voda, ventilator ii pumpe, osvijetljenje, razliita oprema, system za hlaenje i
spoljanje instalacije.
6 Opis stanja objekta

Na osnovu inspekcije zgrade, mogu da se pripreme prorauni potronje energije i ekonomski
prorauni. Da bi se pripremile sve ulaze veliine za ovaj proraun, potreban je opis stanja zgrade.
Opis stanje zgrade sadri kratak pregled svih dostupnih informacija, na sledei nain:
Kontrolna lista pregleda
Crtei
Tehniki opisi
Soptvene pribiljeke, skice i slike
Opte komentare u vezi sa renoviranjem i mjerama za poboljanje uslova komfora treba napomenuti u
ovoj fazi i kasnije ih ukljjuiti u izvjetaj o skeniranju objekta.
Za ekonomske i proraune potronje energije, potrebno je da dovoljno dobro poznavati zgradu. U tom
cilju treba
Provjeriti jo jednom Kontrolnu listu i prikupljene informacije

Napraviti dodatne napomene, procjene i komentare da bi se sumiralo stanje objekta
Ocijeniti mogue mjere energetske efikasnosti i renoviranja
Vrijeme za skeniranje objekta je obino ogranieno (oko 40 60 sati za vjeog auditora/konsultanta,

zavisno od veliine i sloenosti projekta), a samo kratak iyvjetaj o skoeniranju treba da se pripremi za
vlasnika zgrade. Pisani opis stanja zgrade nije neophodan.
7 Energetski prorauni
Radi ilustracije, za proraun potronje energije u ovoj knjizi se koristi ESNI softver. Proraun pomou
ENSI softvera se vri u skladu sa relevantnim EN standardima, i on je veoma korisno sredstvo (tool)
za Skeniranje, Pregled, kao i Sertifikovanje zgrada. Takoe se mogu koristiti i drugi softveri i alati za
proraun potronje energije.
Dva osnovna prorauna mogu da se sprovedu:
Postojee stanje
Utede energije primjenom mjera energetske efikasnosti i mjera renoviranje
Na kraju mogu da se odrede utede ostvarene primjenom mjera energetske efikasnosti i renoviranja i
ukupna potronja energije nakon primjene mjera EE i renoviranja
ENSI 2009 Page 6

Scanning
7.1 Sadanja potronja energije

Na osnovu podataka koji su prikupljeni za
vrieme inspekcije, trebaju da se definiu
stvarne vrijednosti svih parametara id a se
unesu u kolonu "Stvarna" kao to je
prikazano na slici.
Izraunata potronja energije za grijanje je

255 kWh/mgod.
Kada se slian proraun sprovede za sve bilansne stavke (Grijanje, ventilacija, sanitarna topla voda,
itd.), izraunata potronja energije treba da se unese u Bilans energije - Skeniran. Vrijednosti
izmjerene potronje energije takoe trabaju da se unesu.
BILANS ENERGIJE - SKENIRAN

Bilansna Stavka Stvarna Stvarna Baseline Poslije mjera
Raunata Mjerena Raunata Raunata
[kWh/mgod] [kWh/mgod] [kWh/mgod] [kWh/mgod]
1. Grijanje 255
2. Ventilacija (grijanje) 51 312
3. Sanitarna topla voda 10
4. Ventilatori i pumpe 15
5. Osvjetljenje 33 69
6. Razliiti potroai 26
7. Hlaenje 0 0
Ukupno 390 381
U ovom primjeru potronja energije se mjeri samo za daljinsko grijanje (grijanje, ventilacija i sanitarna
ENSI 2009 Page 7
Scanning
topla voda), i struju (ventilatori, pumpe, osvijetljenje i razliiti potroai) a ne za svaku budetku stavku
posebno. U ovoj zgradi nema hlaenja.
Postojee stanje zgrade moe da se prikae kao: Izraunato, Izmjereno i Bazna linija. Ako je
unutranja temperature isuvie niska, ili neka oprema ne radi, izraunata potronja energije na
Baznoj liniji zasnovana na spoljnoj projektnoj temperaturi i odgovarajuem radnom reimu, treba da
se koristi kao osnova za proraun uteda od razliitih mjera.
Velika razlika izmeu izraunate i izmjerene potronje energije ukazuje na to da su uneeni parametri
koji opisuju postojee stanje ("Stvarno") moda pogreni. Potrebna je pravilna kalibracija modela
pomou softvera dok se izraunata ukupna potronja energije ne izjednai sa postojeim stanjem.
Prije podeavanja ulaznih vrijednosti radi kalibracije, treba provjeriti da li su tana oitavanja mjeraa.
7.2 Utede energije

Sledei korak je raunanje uteda energije usled razliitih mjera energetske efikasnosti i renoviranja.
U Kontrolnoj listi pregleda objekta su oznaene sve relevantne mjere.
Da bi se procjenila vrijednost uteda energije potrebno je izraunati nove vrijednosti parametara na
kojima se intervenie i unijeti ih u kolonu Mjere. Softver izraunava utede u koloni "Uteda".
ENSI 2009 Page 8

Scanning
Sledei korak je da se prenesu izraunate utede energije (kWh/mgod) u formular "Potencijal EE ",
gdje je dat kratak opis svake mjere. Mnoei vrijednost uteda sa kondicioniranom povrinom,
raunaju se ukupne utede energije (kWh/god) i unose u obrazac.
Potencijal EE
Mjere Utede energije Ekonomija
Neto Inve- Pay-
E&O
utede sticija back
[kWh/mgod] [kWh/god] [/god] [/god] [] [god]
Izolacija spoljanjih zidova 30.66 88 914
Novi prozori 81.74 236 930
Izolacija tavanice 7.01 20 329
Balansiranje sistema grijanja i
25.09 72 761
termostatski ventili
Izolacija cijevi, ventili itd. 5.76 16 704
Sistem autoomatske regulacije 49.89 144 681
Eksploatacija i odravanje rutine /
15.19 44 051
Monitoring energije
Rekuperacija toplote, system za
19.85 47 243
ventilaciju
Energetski efikasni tuevi 1.84 4 369
Ukupno 237 676 000
Komentari (iz softvera u obrazac za potential EE):

Novi prozori: Utede energije smanjenjem U-vrijednosti (47.32 kWh/mgod) + utede smanjenjem
infiltracije (34.42 kWh/mgod) daju ukupne utede zbog zamjene prozora 81.74 kWh/mgod.
Balansiranje sistema grijanja i termostatski ventili: Ukupan rezultat ovih mjera je smanjenje
temperature sobe za 3 C. Ukupone utede su 25.09 kWh/mgod.
Automatska regulacija: Automatska regulacija za grijanje (9.5 kWh/mgod) + promjena donje zadate
temperature (40.09 kWh/mgod) + automatska regulacija za sanitarnu toplu vodu (0.30 kWh/mgod)
daju ukupne utede od 49.89 kWh/mgod.
Isti postupak treba da se sprovede za one mjere koje utiu na nekoliko budetskih stavki.
ENSI 2009 Page 9

Scanning
8 Ekonomski prorauni
Ekonomski prorauni u fazi skeniranja objekta ukljuuju sledea tri elementa:
Neto utede (/god)
Investicije ()
Ocjenu profita (Period otplate, god)
Koristi srednje vrijednosti pri izraunavanju visine investicije jer u fazi skeniranja objekta nema
vremena za raspisivanje tendera.
U cijenu investicije trebaju da se ukljue svi trokovi koji se odnose na pojedinu mjeru, ne samo cijena
opreme:
Mjere investicije
Mjera: Izolacija spoljanjih zidova
Projektovanje/planiranje 10 000
Upravljanje projektom 6 000
Komponente 55 000
Montaa 65 000
Kontrola i testiranje 3 000
Dokumentacija o izvedenom stanju 3 000
Ostali trokovi 2 000
Takse, PDV 36 000
Ukupna investicija 180 000
Ukupna investicija za svaku mjeru treba da se unese u obrazac "Potencijal EE".

Kada se raunaju utede u novcu za pojedine mjere, vano je da se koriste tane cijene energje (koje
odgovaraju pojedinim nosiocima energije) (tj. ako se primjenom neke mjere vru uteda energije koja
se dovodi sistemom daljinskog grijanja, onda aktuelne tarife daljinskog grijanja trebaju da se koriste da
bi se izraunale utede u novcu).
8.1 Potencijal EE
Potential EE se dobija kao rezultat uteda, investicija i procjene profita.
Kriterijum za procjenu profita koji se najee koristi u fazi skeniranja objekta je period otplate u
godinama (Metoda otplate, pay-back, PB).
Investicija [Eu ]
PB = , [god] .
Utede [Eu ]
Ovaj metod bi trebao da se koriti samo za kratkorone proraune (3 5 godina) i za grube procjene,
kakve imamo u fazi skeniranja objekta.
Kriterijum za procjenu profita moe da varira od zgrade do zgrade. Neko nee smatrati mjeru
profitabilnom ako je period otplate preko 3 godine, dok e sa druge strane neko prihvatiti period
otplate od 6 - 8 godina ili ak i dui. Zahtijevi vlasnika zgrade treba da se definiu za vrijeme faze
identifikacije projekta ili to je prije mogue za vrijeme faze skeniranja objekta.
Da bi se izvrio to precizniji proraun profita, treba da se izraunaju PO (Pay-Off, Metoda Otplate na
bazi NPV), NPV (Net Present Value, Metoda Sadanje Vrijednosti novca) i/ili IRR (Internal Rate of
Return, Unutranja Stopa Povrata). Za rangiranje mjera najee se koristi the Net Present Value
Quotient (NPVQ). Ovi prorauni mogu da se urade prilikom pripreme poslovnog plana.
ENSI 2009 Page 10

Scanning
Izraunati period otplate svake mjere i ubaciti rezultate u obrazac Potencijal EE:
Potencijal EE
Neto Inve- Pay-
E&O (*)
utede sticija back
[kWh/mgod] [kWh/god] [/god] [/god] [] [god]
**
Izolacija spoljanjih zidova 30.66 88 914 0 8 890 180 000 20.2
*
Novi prozori 81.74 236 930 0 23 690 201 600 8.5 ***
Izolacija tavanice 7.01 20 329 0 2 030 11 000 5.4 **
Balansiranje sistema grijanja i
25.09 72 761 0 7 280 49 800 6.8 **
Insulation of pipes, valves etc. 5.76 16 704 0 1 670 7 000 4.2 **
Automatic control system 49.89 144 681 300* 14 170 22 400 1.6 **
Uputstva za ekspoloataciju i
odravanje / Sistem monitoringa 15.19 44 051 800* 3 600 18 100 5.0 **
energije
Rekuperacija toplote, system za
19.85 47 243 400* 5 740 22 000 3.8 **
ventilaciju
Energetski efikasni tuevi 1.84 4 369 0 570 400 0.7 **
Ukupno (mjere EE **) 124.6 350 000 1 500 35 060 130 700 3.7
Ukupno (mjere EE i renoviranja
237.0 676 000 1 500 67 640 512 300 7.5
***)
*) Ukljueni su samo dodatni trokovi za usluge druge kompanije. Ostatak aktivnosti na

ekspolataciji i odravanju (E&O) vri postojee osoblje angaovano za E&O, bez bilo kakvih
dodatnih trokova u odnosu na dananje stanje.
Skeniranje: vlasniku zgrade treba da se prikae samo ukupni potencijal EE; prorauni za svaku
mjeru posebno su za unutranju upotrebu.
ENSI 2009 Page 11

Scanning
9 Izvjetaj o skeniranju objekta

Na osnovu prikupljenih podataka i prorauna, pripremiti kratak izvjetaj o skeniranju objekta sa
kljunim brojevima i predlozima mjera za poboljanje energetske efikasnosti i mjerama renoviranja:
Utede energije 350 000 kWh/god Neto utede 35 000 /god
Investicije 130 700 Period otplate (PB) 3.7 god
Identifikovan potencijal uteda energije je 350 000 kWh/god (31 %).
Sprovoenjem mjera EE za koje je ukupna investicija 130.700 , mogue je smanjenje trokova
eksploatacije od 35 000 /god. Ovo odgovara periodu otplate od 3,7 god.
Takoe, sprovoenjem renovacionih mjera (onako kako je prodiskutovano sa vlasnikom zgrade),
mogiu da se ostvare ukupne utede od 676.000 kWh/god (59 %).
U ovom sluaju ukupna investicija e biti 512 000 , i ukupno smanjenje trokova eksploatacije od
67 600 /god. Ovo odgovara periodu otplate od 7,5 god.
USLOVI KOMFORA
Uslovi komfora u zgradi su prilino dobri, meutim, za vrijeme zime javljaju se problemi sa
infiltracijom vazduha zbog infiltracije vazduha oko prozora, kao i kroz same prozore. Zbog ovoga bi
trebalo zamijeniti prozore.
ODRAVANJE
U zgradi nema sistematskih procedura u eksploataciji I odravanju. Predloena poboljanja i
uspostavljanje pomenutih procedura i monitoringa energije nee samo poveati energetsku
efikasnost, nego e smanjti i ukupne dugorone trokove odravanja.
PREDLOENE MJERE POVEANJA ENERGETSKE EFIKASNOSTI

1. Izolacija tavanice
2. Balansiranje sistema grijanja i termostatski ventili
3. Izolacija cijevi, ventili, itd.
4. Sistem automatske regulacije
5. Procedure u radu I odravanju / Monitoring energije
6. Rekuperacija toplote u sistemu vetilacije
7. Energetski efikasni tuevi
Predlau se sledee mjere poboljanja:
MJERE - RENOVIRANJE
8. Izolacija spoljanjih zidova u kombinaciji sa planiranom poravkom fasade
9. Novi prozori
9.1 Prezentacija
Sledei korak je da se izvjetaj o skeniranju objekta predstavi vlasniku zgrade i tehnikom
menadmentu, sa ciljem da donesu odluku da se nastavi sa sledeom fazom razvoja projekta,
energetskim pregledom.
Prezentacija treba da se dobro pripremi. Tehniki detalji nisu neophodni, treba se skoncentrisati na
profitabilnost projekta koja je bitna za vlasnika zgrade.
Vlasnik zgrade obino nee donijeti odluku da lid a nastavi sa procesom na samoj prezentaciji.
Meutim, uinite sve kako bi se sastanak zavrio sa dogovorom o buduim koracima tako to ete
dogovoriti i vrijeme sledeeg sastanka ili telefonskog razgovora.
ENSI 2009 Page 12

Scanning
Dodatak
Primjer Izvjetaja nakon obavljenog Skeniranja
ENSI 2009 Page 13

PRIMJER
IZVJETAJ O SKENIRANJU OBJEKTA
01.05.2007
Zgrada ENSI Head Office

Adresa
Vlasnik zgrade ENSI - Energy Saving International

Adresa
Telefon
Kontakt osoba Trond Dahlsveen

Telefon
Energetski auditor / konsultant A. Savings

Energy Audit Ltd.
Zakljuci
PROCJENA PROFITA
Utede energije 304 000 kWh/god Neto utede 27 000 /god

Investicija 91 400 Payback 3,4 god
PROCJENA PROFITA ZA PREDLOENE MJERE EE
Identifikovani potencijal za utedu energije je 304 000 kWh/god (30 %).

Provoenjem mjera energetske efikasnosti ija je ukupna investicija priblino 91.400 , mogue je
smanjenje trokova eksploatacije od 27 000 /god.
Ovo odgovara periodu otplate od 3.4 god.
Takoe, sprovoenjem renovacionih mjera (koje zatijeva vlasnik), mogua je uteda od ukupno
615.400 kWh/god (47 %).
U ovom sluaju ukupna investicija e biti priblino 532 000 , i ukupno smanjenje trokova
eksploatacije 49 000 /god.
Ovo odgovara periodu otplate od 9.3 god.
USLOVI KOMFORA (sadanje stanje i poboljanja)
Uslovi komfora u zgradi su dobri, medjutim, tokom zime javljaju se problemi sa promajom. Uzrok je
infiltracija vazduha kroz prozore kao i uzgonske struje koje se mogu javiti. Zbog toga bi trebalo
zamijeniti prozore na zgradi.
ODRAVANJE (sadanje stanje i poboljanja)
U zgradi nema sistematskih procedura za rad i odravanje . Predloena poboljanja i uspostavljanje
ovih procedura i monitoringa energije nee samo poveati energetsku efikasnost, ve e smanjiti i
ukupne dugorone trokove odravanja.
Mjere energetske efikasnosti

Sledee mjere energetske efikasnosti su predloene i ukljuene u dati proraun profita:
PREDLOENE MJERE POVEANJA ENERGETSKE EFIKASNOSTI
1. Izolacija tavanice
2. Balansiranje sistema grijanja i termostatski ventili
3. Izolacija cijevi, ventili, itd.
4. Sistem automatske regulacije
5. Procedure za rad I odravanje / Monitoring energije
6. Rekuperacija toplote, sistem za ventilaciju
7. Energetski efikasni tuevi
Sledee mjere renoviranja su neophodne, ali nisu profitabilne samo sa take gledita utede energije:
MJERE - RENOVIRANJE
8. Izolacija spoljanjih zidova
9. Novi prozori
Stanje
Utede energije podrazumijevaju da se zgrada i tehniki sistemi koriste u skladu sa uputstvom o
eksploataciji.
Kamate i inflacija nisu uzimane u obzir kod raunanja perioda otplate. Investicija je odredjena na bazi
trokova predloenih zahvata na planu energetske efikasnosti I renoviranja. Sve cijene ukljuuju PDV.
Ukupne utede i investicije imaju tanost od of 20 %.
Potronja energije i cijena energije
The following table shows the measured energy demand and the real energy costs of the building in
2006, before EE:
Godnina 2006 Daljinsko Struja <Gas> Ostalo Ukupno
grijanje <Lo-ulje>
Trokovi za energiju 74 300 21 230 0 0 95 530
Potronja energije 742 900 163 300 0 0 906 kWh
200
Specifina potronja 312 69 0 0 381 kWh/m
3
Potronja vode 643 m 965
Sadanje tarife 0.10 0.13 n.a. n.a. /kWh (incl. VAT)
Ostali trokovi 0 0 0 0 n.a.
Tarife vae od 01.01.2006 (date)
Jedan kalorimetar i jedan strujomjer su na raspolaganju. Generalno, zgrada je pregrijana. Klima u
2006. godini je bila bliska tipinoj meteorolokoj godini za ovo podruje.
Implementacija
Energetski auditor / consultant e kontaktirati vlasnika zgrade da mu predstavi izvjetaj o skeniranju
objekta i da prodiskutuje sa njim o nastavklu procesa sprovoenja profitabilnih mjera energetske
efikasnosti.
PRIKUPLJANJE PODATAKA I UPITNIK
za
SNIMANJE I ENERGETSKI PREGLED ZGRADA
1 Opti podaci
1D]LYSURMHNWD]JUDGHORNDFLMH
*UDG 8OLFD 3RWDQVNL
EURM
9ODVQLN]JUDGH
.RQWDNWRVRED 5DGQR
PMHVWR
7HO )D[ HPDLO
7LS]JUDGHVWDPEHQDEROQLFDLGU
*RGLQDL]JUDGQMH 8UHGRYQRMXSRWUHELRGJRG
'DWXPSRVOHGQMHJUHQRYLUDQMDUHNRQVWUXNFLMH
.OLPDWVNLSRGDFL
0MHVWR
*HRJUDIVNDLULQD *HRJUDIVNDGXLQD 1DGPRUVND
YLVLQDP
3RHWDNJUHMQHVH]RQH .UDMJUHMQHVH]RQH 6WHSHQGDQL
6SROMQDSURMWHPSHU]LPD& 6SROMQDSURMHNWQD
WHPSOMHWR&
6UHGQMD EU]LQD YMHWUD X JUHMQRM 'RPLQDQWQLVPMHUYMHWUDXJUHMQRMVH]RQL
VH]RQLPV
7LPHQHUJHWVNLKNRQVXOWDQDWDQD]LY 7HO (PDLO

.DNYLFUWHLVXQDUDVSRODJDQMX]DSUHGPHWQX]JUDGXIDVDGDSRGRYLSUHVMHFLGHILQLVDWL

=DNRMHVLVWHPHVXQDUDVSRODJDQMXFUWHLJULMDQMHYHQWLODFLMDLGUGHILQLLWH

=DNRMHVLVWHPHVXQDUDVSRODJDQMXWHKQLNDGRNXPHQWDFLMDLSURMHNWLGHILQLLWH

$NRMHYLHRGMHGQH]JUDGHQDSUHGPHWQRMORNDFLMLSRGDFL]DVYDNX]JUDGXVHWUHEDMXSRSXQLWLXSRVHEQRP
ENSI Template Page 1
Project Name
Building Inspection Checklist
IRUPXODUX
$NRYLHVLVWHPDXXSRWUHELSRSXQLWHSRVHEQHWDEHOH]DVYDNLRGQMLK'RGDMWHLOLREULLWHUXEULNHSUHPDSRWUHEL
1DSUDYLWHIRWRJUDILMHVNLFHLVO

Project Name
1.2 Upotreba zgrade

2GJRYRUQL]D
XSUDYOMDQMHLRGUDYDQMH
7HO )D[ HPDLO
3RVWRMHL XJRYRUL ]D XVOXJH 2GJRYRUQDILUPD 3ULUXQLFL]DXSUDYOMDQMHLRGUDYDQMHVXGRVWXSQL

XSUDYOMDQMDLRGUDYDQMD RVRED ]DVOHGHHVLVWHPH
VLVWHPJULMDQMD VLVWHPJULMDQMD
YHQWLODFLRQLVLVWHP YHQWLODFLRQLVLVWHP
VLVWHPVDQLWDUQHWRSOHYRGH VLVWHPVDQLWDQUHWRSOHYRGH
UDVYMHWD UDVYMHWD
VLVWHPKODHQMD VLVWHPKODHQMD
GUXJR GUXJR
8JUDHQLPMHUDL 3RORDM 'DWXP 1D]LYWLS 6HULMVNL )DNWRU

XJUDGQMH EURM PMHUDD
(OHNWULQDHQHUJLMD
&HQWUDOQRJULMDQMHPMHUD
XWURHQHWRSORWH
7HQRJRULYRPMHUDSRWURQMH
3ULURGQLJDV
+ODGQDYRGD
3RVHEDQPMHUD]DXWURHQX
UDVKODGQXHQHUJLMX
6DQLWDUQDWRSODYRGD
'UXJR
7URDN]DHQHUJLMXSODD
7URNRYHRGUDYDQMDSODD
7URNRYHUHQRYLUDQMDSODDSODWLH
0RJXQRVWVDPRVWDOQRJILQDQVLUDQMDPMHUD
Dodatne informacije i komentari.
0RJXHPMHUHXSRWUHED]JUDGH
6LVWHPXSUDYOMDQMDHQHUJLMRP 3ULUXQLN]DXSUDYOMDQMHLRGUDYDQMH
6LVWHPXSUDYOMDQMD]JUDGRP 2EXNDRVREOMD]DXSUDYOMDQMHLRGUDYDQMH
8JUDGQMDPMHUDD


Project Name
1.3 Uslovi u objektu, reimi boravka i grijanja

3RVWRMHLXVORYLXREMHNWXGREULSULKYDWOMLYLORL
8QXWUDQMDWHPSHUDWXUD 0MHUHQD 0MHUHQDSUL 1RUPH
VSROMDQMRM
WHPSHUDWXUL
8QXWUDQMDWHPSHUDWXUD&
6HWEDFNWHPSHUDWXUD
7HPSHUDWXUDQDHNDQMX&
5DVSRUHG 5DGQLGDQL 6XERWD 1HGHOMD

5HLPERUDYNDKGDQ
5HLPJULMDQMDKGDQ
6PMHQH 2GVDWL 'RVDWL .RPHQWDUL
VPMHQD
VPMHQD
VPMHQD
VPMHQD
3UD]QLFLRVLPXRELDMHQLKSUD]QLNDGHILQLVDWL

%URMRVREDX]JUDGL]DEROQLFHNROHLGUXNOMXLWHEURMSDFLMHQDWDXHQLNDLGU
6WDOQRSULVXWQLK]DSRVOHQLK 2VRED
3ULYUHPHQRSULVXWQLK]DSRVOHQLK 2VRED
SRVMHWLODFD
3URVMHDQEURMSULVXWQLK 2VREDWRNRPSHULRGD]DSRVMHGQXWRVWL
Dodatne informacije i komentari:

Project Name
2 Potronja
2.1 Potronja energije

*RGLQD 3RSXQLWHSRVHEDQIRUPXODU]DVYDNXRGSUHWKRGQHNDOHQGDUVNHJRGLQH
1RVLODFHQHUJLMH 'DOMLQVNRJULMDQMH (OHNWULQD *DV8OMH'UXJR +ODHQMH 8NXSQR
HQHUJLMD JRULYR
0MHVHF -HGLQLFD N:K N:K -HGLQLFD N:K N:K N:K
-DQXDU
)HEUXDU
0DUW
$SULO
0DM
-XQ
-XO
$YJXVW
6HSWHPEDU
2NWREDU
1RYHPEDU
'HFHPEDU
7RWDO
8NXSQDVSHFSRWURQMD
N:KP
7URDN]DHQHUJLMX\HDU
'UXJLWURNRYL VD3'9BRP
6DGDQMHWDULIH N:KVD3'9BRP
6DGDQMHWDULIH XQLWVD3'9BRP
2HNLYDQHWDULIH N:KVD3'9BRP
2HNLYDQHWDULIH XQLWVD3'9BRP
6DGDQMHWDULIHRGGDWXP
2HNLYDQHWDULIHRGGDWXP
'UXJLWURNRYLREMDVQLWH
OPWRQD*FDO0-
Neto kalorine moi:
1RVLODFHQHUJLMH .DORULQDPR -HGLQLFD .RPHQWDUL
'RQMDWRSORWQDPR
*DV
/RXOMH
'UXJR
Dodatne informacije i komentare (dnevne/none tarife, srednja mjesena vanjska temperatura, stepen
dani toplija / hladnija u odnosu na normalnu godinu, i dr.)

Project Name
2.2 Potronja vode

*RGLQD SRSXQLWHSRVHEDQIRUPXODU]DVYDNXRGSUHWKRGQHNDOHQGDUVNHJRGLQH
+ODGQDYRGD ,VSXWHQRX 6DQLWDUQDWRSOD 8NXSQRP
P NDQDOL]DFLMXP YRGDDNRMH
PMHUHQDRGYRMHQR
-DQXDU
)HEUXDU
0DUW
$SULO
0DM
-XQ
-XO
$YJXVW
6HSWHPEDU
2FWREDU
1RYHPEDU
'HFHPEDU
8NXSQR
7URDNJRGVD3'9BRP
6DGDQMHWDULIH PVD3'9BRP
2HNLYDQHWDULIH PVD3'9BRP
3RVWRMHHWDULIHQDVQD]LRG
GDWXP
2HNLYDQHWDULIHQDVQD]LRG
GDWXP

Project Name
3 Omota zgrade
3RGDFL WUHED GD RGJRYDUDMX NRQGLFLRQLUDQRM SRYULQL ]JUDGH D RPRWD ]JUDGH VH GHILQLH X NRQWDNWX VD
VSROMDQMLPYD]GXKRP
8NXSQDSRYULQDSRGDP .RQGLFLRQLUDQDSRYULQDP
8NXSQD]DSUHPLQDP .RQGLFLRQLUDQD]DSUHPLQDP
3RYULQDSRGDSURMHNFLMDP %URMVSUDWRYD
2ELPSRGDP 1HWRYLVLQDSURVWRULMDP
3.1 Spoljanji zidovi

2SWDRFMHQDVDGDQMHJVWDQMDGREURSULKYDWOMLYRORH
8NXSQDSRYULQDP 6UHGQMD8YULMHGQRVW:P.
]LGNRQVWUXNFLMH ,]RODFLMD
2UMHQWDFLMD 1 1( ( 6( 6 6: : 1:

3RYULQD]LGDP
.RQVWUXNFLMD]LGD
:
8YULMHGQRVW:P.
3RYULQD]LGDP
.RQVWUXNFLMD]LGD
:
8YULMHGQRVW:P.
3RYULQD]LGDP
.RQVWUXNFLMD]LGD
:
8YULMHGQRVW:P.
3RYULQD]LGDP
.RQVWUXNFLMD]LGD
:
8YULMHGQRVW:P.
Dodatne informacija i komentari (oteenja, idr).

Project Name
3.2 Prozori
2SWDRFMHQDSRVWRMHHJVWDQMDGREURSULKYDWOMLYRORH
8NXSQDSRYULQD 6UHGQMD8YULMHGQRVW
P :P.
7LSPDWHULMDOD :GUYR3SODVWLND$ODOXPLQLMXP'UXJR
7LSUDPD 6MHGQRVWUXNL'GXSOL%VSUHJQXWL
7LSVWDNOD *MHGQRVWUXNR]DVWDNOMHQMH*GYRVWUXNR]DVWDNOMHQMH*WURVWUXNR]DVWDNOMHQMH
2UMHQWDFLM 'LPHQ 3RYU .ROLL 8NXSQD 8NXS 7LS 7LS 7LS 6RO 8
D D[E LQD SRYULQ GXLQD PDWHULMDO UDPD ]DVWDNOM GRE YULMHG
IXJD D J
P[P P NRP P P :3 6 * :P
' .

8NXSQR
Dodatne informacije i komentari (premaz/presvlaka stakla, punjenje gasom, toplotni mostovi, uoljiva
oteenja, slomljena/nedostajua stakla, idr).

Project Name
3.3 Vrata
7LSPDWHULMDOD :GUYR3SODVWLND$ODOXPLQLMXP'UXJR
7LSUDPD 6MHGQRVWUXNR'GYRVWUXNR%VSUHJQXWR
7LS]DVWDNOMHQMD *MHGQRVWUXNR]DVWDNOMHQMH*GYRVWUXNR]DVWDNOMHQMH*WURVWUXNR]DVWDNOMHQMH
2UMHQWDFLMD
9HOLLQD3RYULQD .ROLLQD 8NXSQD 8NXSQD 0DWHULMDO 7LS 7LS 6RODUQL 8

D[E MHGQRJ SRYULQD GXLQD UDPD ]DVWDN GRELWDN YULMHGQRVW
SUR]RUD IXJD J
P[P P NRP P P :3 6 * :P.

'

8NXSQR

Project Name
3.4 Krov
.URY=LG3ODIRQ
.RQVWUXNFLMD5 ,]RODFLMD
7LSNURYD5) 3RWNURYOMHWLSNURYD5) 3RWNURYOMHWLSNURYD5) 3RWNURYOMHWLSNURYD5)

.URYQHSRVUHGQR
L]QDGJULMDQRJ
SURVWRUD H H
H2 H1

6UHGQMD
WHPSHUDWXUDX
SRWNURYOMX&
9LVLQDP + +
7LSNURYD5) 'LPHQ]LMH 3RYULQD 'HEOMLQD .RQVWUXNFLMD 8YULMHGQRVW

P P P 7LS5 :P.
.URYQDSORD
3RGSRWNURYOMD
9HUWLNDOQLHOHPHQWL
Komentari, informacije (vidljiva oteenja, toplotni mostovi, idr):

Project Name
3.4.1 Krovni prozori

0DWHULMDORNYLUD ''UYR3SODVWLND$ODOXPLQLXP'UXJR
5DPRNYLUWLS 6MHGQRVWUXNL'GYRVWUXNL%VSUHJQXW
7LS]DVWDNOMHQMD *MHGQRVWUXNR*GYRVWUXNR*WURVWUXNR
8NXS
7LSPDWHULMDOD
]DVWDNOMHQMD
2UMHQWDFLMD
7LSUDPD
SRYULQD
.ROLLQD
8NXSQD
QD 6RODUQL
1DJLE
9HOLLQD 3RYULQD 8
7LS
GXLQ GRELWDN
D[E MHGQRJ YULMHGQRVW
D J
IXJD
P P P P '3 6' * VWHSHQL :P.

8NXSQR

Project Name
3.5 Pod
8NXSQDSRYULQDP 8YULMHGQRVWVUHGQMD:P.
3RGQDSORD3RGUXPVNDSORD=LGRYL
.RQVWUXNFLMD) ,]RODFLMD
7LSSRGD)/ 7LSSRGD)/ 7LSSRGD)/

3ORDQDWOX 1HJULMDQLSRGUXP *ULMDQLSRGUXP
6UHGQMDWHPSHUDWXUDSRGUXPD&
9LVLQDSRGQHSRYULQHXRGQRVXQDQLYRWODP
'XELQDSRGUXPVNRJSRGDXRGQRVXQDQLYRWODP
9LVLQDSRGUXPVNLKSURVWRULMDP
7LSSRGD)/ 'LPHQ]LMH 3RYULQD 2ELP 'HEOMLQD .RQVWUXNFLMD 8YULMHGQRVW

P P P P 7LS) :P.
3RGQDSORD
3RGUXPVNDSORD
=LGRYL

3.6 Mjere, omota objekta

0RJXHPMHUHRPRWD]JUDGH
'RGDWQDL]RODFLMDYDQMVNL]LGRYL =DSWLYDQMHIXJDQDIDVDGL
3RSUDYNDYUDWD 1RYDYUDWD
3RSUDYNDSUR]RUD 1RYLSUR]RUL
=DSWLYDQMHSUR]RUDYUDWD 'RGDWQDL]RODFLMDNURY
'RGDWQDL]RODFLMDSRG

4 Sistem grijanja
6LVWHP VQDEGLMHYDQMH WRSORWRP 8XSRWUHELRGJRG

Project Name
JHQHULVDQMHWRSORWH
7LSVLVWHPD 'DOMLQVNRJULMDQMH/RNDOQRJULMDQMH5D]PMHQMLYDNDSRGVWDQLFD'LUHNWQRGDOMLQVNRJULMDQMH
.RWDR7RSORWQDSXPSD(OHNWULQR'UXJR
1RVLODF 3ULURGQLJDV(OHNWULQDHQHUJLMD%LRPDVD8JDOM7HNRXOMHPD]XW/DNRORXOMHGL]HO
HQHUJLMH 'UXJR
.RWDRJHQHUDWRUXXSRWUHELRGJRG 7LSQD]LY .DSDFLWHWN:
(ILNDVQRVWVWDQMHNRWODJHQHUDWRUD 77&
5D]PHQMLYDWRSORWHXXSRWUHELRGJRG 7LSQD]LY .DSDFLWHWN:
(ILNDVQRVWVWDQMHUD]PHQMLYDD 7777&
$XWRPDWVNDUHJXODFLMD 'D1H
6WDQMHDXWRPDWVNHUHJXODFLMH
7LSDXWRPDWVNHUHJXODFLMH
6HW%DFNWHPSHUDWXUD 'D1H
&LUNXODFLMDYRGHNUR]NRWORYHNRMLQHUDGH 'D1H
7LSHNVSDQ]LRQHSRVXGH 2WYRUHQD=DWYRUHQD
&XUHQMD 'D1H
3ULWYDUDMXHNODSQHJRULRQLN 'D1H
5D]YRGQLVLVWHP -HGQRFLMHYQLGYRFLMHYQLGUXJR
8NXSQDVQDJDUD]YRGQLVLVWHPN:
(ILNDVQRVWVWDQMHUD]YRGQLVLVWHPD
0DWHULMDOFLMHYL
%DODQVLUDQVLVWHPUD]YRGD 'D1H
%DODQVLUDMXLYHQWLOL 'D1HGUXJR
1RVLRFWRSORWH 9RGD3DUD9D]GXKGUXJR
77&
6WDQMHWRSORWQHL]RODFLMH
0DWHULMDOWRSORWQHL]RODFLMH
(PLVLRQLVLVWHP
*UHMQDWLMHOD 5DGLMDWRUL.RQYHNWRUL NROLLQD 6QDJDN:
,QGXNFLRQL)DQ&RLO NRP
3RMHGLQDQLVLVWHPLJULMDQMD NROLLQD 6QDJDN:
7HUPRVWDWVNLUDGLMDWRUVNL 'D1HGUXJR .ROLLQD 7LS
YHQWLOL NRP
5DGLMDWRUVNRJULMDQMH 3RGQRSODIRQVNR]LGQR 7LS

Project Name
4.1 Mjere, sistem grijanja

0RJXHPMHUHVLVWHPJULMDQMD
%DODQVLUDQMHVLVWHPDJULMDQMD 8JUDGQMDWHUPRVWDWVNLKYHQWLOD
]DPMHQDSRORPOMHQLKWHUPRVWDWVNLKYHQWLOD 3RSUDYNDVLVWHPDUHJXODFLMH
1RYLVLVWHPDXWRPDWVNHUHJXODFLMH 'HXUQDWHPSHUDWXUD
8JUDGQMD]DWYRUHQHHNVSDQ]LRQHSRVXGH 3RGHDYDQMHNRWODJRULRQLND
LHQMHNRWOD 1RYLNRWDRJRULRQLN
6HNYHQFLMDOQDVWHSHQDVWDNRQWURODJRULRQLND 3UHNLGFLUNXODFLMHNUR]NRWORYHNRMLQHUDGH
8JUDGQMDNODSQHXGLPQRPNDQDOX 3RSUDYNDFXUHQMD
,]RORYDQMHFLMHYLYHQWLODLGU 3ULUXQLN]DXSUDYOMDQMHLRGUDYDQMH
1RYLWLSJUHMQLKWLMHOD 3URPMHQDPMHVWDVDGDQMLKJUHMQLKWLMHOD
3URPMHQDJRULYD


Project Name
5 Ventilacioni sistem
1D]LYEURM 8XSRWUHELRGJRG
1DSDMDVHWRSORWRPL] (ILNDVQRVW
7LSYHQWLODFLRQRJVLVWHPD 3ULURGQDYHQWLODFLMD0HKDQLNRRGYRHQMHRWSDGQRJYD]GXKD0HKDQLNR
YHQWLOLVDQMH%DODQVLUDQD9D]GXQRJULMDQMH'UXJR
8OD]VYMHLSURWRNSURMHNWQLPK 2WSDGQLYD]GXKSURWRNSURMHNWQLPK
8OD]VYMHLSURWRNPMHUHQLPK 2WSDGQLYD]GXKSURWRNPMHUHQLPK
9HQWLODFLRQLYD]GXKXEDFLYDQLSURMPK 5HFLUNXODFLMDYD]GXKDSURMHNWQD
9HQWLODFLRQLYD]GXKXEDFLYDQLPMHUHQLPK 5HFLUNXODFLMDYD]GXKDPMHUHQD
7HPSHUDWXUDYD]GXKD& 6WYDUQR 0MHUHQRSULVSROMDQMRMWHPSHUDWXUL& 1RUPH
WXEDFLYDQLYHQWLODFLRQLYD]GXK
WRWSDGQLYD]GXK
5HLPUDGDUDGQLGDQLKGQHYQR 5HLPUDGDYLNHQGVDWLGQHYQR
$XWRPDWVNDUHJXODFLMD 6WDQMH
.ODSQH =DWYDUDQMH'LKWRYDQMH 6WDQMH
.RQWURODNODSQL 5XQD$XWRPDWVND 6WDQMH
7RSORWQDL]RODFLMDYD]GXQLKNDQDOD 'RYRGQLRGYRGQL 0DWHULMDOL]RODFLMH
%DODQVLUDQDGLVWULEXFLMDYD]GXKD 'D1H
*ULMDYD]GXKD.DORULIHU 9RGDHOHNWULQDHQHUJLMDGU
%URMJUHMQLK]PLMDNRP 6WDQMH
6QDJDJUHMQH]PLMHN: 7LS
XNXSQLNDSDFLWHWKHDWLQJFRLOVN:
5HNXSHUDWRUWRSORWHWLS 3URVMHQD
HILNDVQRVW
2YODLYDL 9RGDSDUD 7LS
)LOWHUL 'RYRGQLRGYRGQL 7LS
+ODGQMDFL 'LUHNWQDHNVSDQ]LMDSUHNRUDVKDOGQRJPHGLMXPD NDSDFLWHWN:
2SUHPD 6QDJD .ROLLQD .RULVQLNH 'RYRGQDWHPSHUDWXUD

QDYLNH &
8NXSQR NRP K 3URMHNWQD 0MHUHQD
N: VHGPLQR
)DQ&RLODSDUDWLKODHQMH
)DQ&RLODSDUDWLJULMDQMH
.OLPDXUHDMLKODHQMH
.OLPDXUHDMLJULMDQMH

Project Name
GUXJR

Project Name
5.1 Mjere, ventilacioni sistem

0RJXHPMHUHYHQWLODFLRQLVLVWHP
%DODQVLUDQMHYHQWLODFLRQLKNDQDOD 8JUDGQMDHILNDVQLKNODSQL
8JUDGQMDVWHSPRWRUD]DYHQWLODWRUH XJUDGQMDQRYLKYHQWLODWRUD
XJUDGQMDUHNXSHUDWRUD XJUDGQMDQRYRJVLVWHPDYHQWLODFLMHVD
UHNXSHUDWRURP
LHQMHUD]PHQMLYDDWRSORWH IUHNYHQWQDNRQWURODYHQWLODWRUD
XJUDGQMDNRQWUROHSUHNRWDMPHUD SRSUDYNDVLVWHPDUHJXODFLMH
QRYLVLVWHPDXWRPDWVNHUHJXODFLMH GHWHNWRUSULVXVWYDRVREOMD
XJUDGQMDLHQMHILOWHUD XNODQMDQMHRYODLYDD
SULUXQLN]DXSUDYOMDQMHLRGUDYDQMH XJUDGQMDNRQWUROHUDSURWRNDYD]GXKD
LHQMHVLVWHPDNDQDOD


Project Name
6 Sanitarna topla voda

679VLVWHPXXSRWUHELRGJRG 6WDQMHGREURSULKYDWOMLYRORH
1DSDMDQMHWRSORWRP
7LSVLVWHPD 'DOMLQVNRJULMDQMHWRSORWQDSRGVWDQLFD.RWDR7RSORWQDSXPSD'LUHNWQRHOHNWULQR'UXJR
1RVLRFHQHUJLMH
3ULURGQLJDV(OHNWULQDVWUXMD%LRPDVD&RDO7HNRXOMH/DNRXOMH'UXJR
.RWDRXXSRWUHELRGJRG 7LSQD]LY .DSDFLWHWN:
(ILNDVQRVWVWDQMHNRWODJHQHUDWRUD
(ILNDQRVWVWDQMH
SRVHEQLVLVWHPL]D679 NROLLQDNRP NDSDFLWHWN:
$XWRPDWVNDUHJXODFLMD 'D1H
7HUPRVWDWVNRSRGHHQMH&
'LVWULEXFLRQLVLVWHP
0DNVLPDOQLNDSDFLWHW679OLWVDW 0DNVNDSDFLWHWVLVWHPD679N:
6WDQMHVLVWHPDGLVWULEXFLMH
0DWHULMDOFLMHYL
5HFLUNXODFLRQDSXPSD 'D1H 7DMPHU]DUHFLUNOXDFLMX
&XUHQMD
=DSUHPLQDUH]HUYRDUD 7HPSHUDWXUDYRGHXUH]HUYRDUX&
7HPSHUDWXUDKODGQHVYMHHYRGH 7HPSHUDWXUDLVSRUXHQHWRSOHYRGH
3RWURQMDVLVWHPD679
8JUDHQLWXHYLNRP 8JUDHQHVODYLQHNRP
8SRWUHEDWXHYDSXWDVHGPLQR 3UDQMHSGRRYDSXWDVHGPLQR
3RWURQMDWXHYDOPLQ 7RSOLREURNSRUFLMDGQHYQR
8JUDHQHNDGH]DNXSDQMHNRP +ODGQLREURNNRPGQHYQR
8XSQD]DSUHPLQDNDGD]DNXSDQMHOLW WRSODYRGDVD7!
8SRWUHEDNDGD]DNXSDQMHSXWDVHGPLQR 0DNVLPDOQDXSRWUHED679:P
=DVWDQRYHVUHGQMDSRYULQDVWDQRYDP EURMRVREDSRVWDQX
6ODYLQH WHGQLWXHYLWHUPRVWDWVNHPLMHDMXHVODYLQHDXWRPDWVNLRQRIIWXHYLLVODYLQHLGU

Project Name
6.1 Mjere, sanitarna topla voda (STV)
0RJXHPMHUH679
WHGQLWXHYL .RQWURODWXHYDSUHNRWDMPHUD
7XHYLVDWHUPRVWDWVNLPPLNVHURP 7HUPRVWDWVNDNRQWURODWRSOHYRGH
.RQWUROD FLUNXODFLRQH SXPSH SUHNR 3RSUDYNDFXUHQMD
WDMPHUD
5HNXSHUDFLMDWRSORWHRWSDGQHYRGH 3ULUXQLN]DXSUDYOMDQMHLRGUDYDQMH
,]RORYDQMHFLMHYLYHQWLODLGU 8JUDGQMDORNDOQLKJULMDD]DXGDOMHQHLOLL]RORYDQHVODYLQH
WHGQHVODYLQH 8JUDGQMDQRYRJVLVWHPDJULMDD]D679VRODUQLWRSORWQD
SXPSDLGU

7 Ventilatori i pumpe
9HQWLODWRULSXPSH ,QVWDOLUDQD 6UHGQMD 5DGQLUHLP XXSRWUHEL 7LSUHJXODFLMH
VQDJD VQDJD KVHGPLQR RGJRG NRPHQWDU
N: :P
'RYRGQLYHQWLODWRU
2GYRGQLYHQWLODWRU
'RYRGQLYHQWLODWRU
2GYRGQLYHQWLODWRU
8NXSQRYHQWLODWRUL
3XPSHJULMDQMH
3XPSHYHQWLODFLMD
3XPSH679
3XPSHKODHQMH
3XPSH]DJRULYR
'UXJHSXPSHGHILQLVDWL
,,
8NXSQRSXPSH
7.1 Mjere, ventilatori i pumpe

0RJXHPMHUHYHQWLODWRULLSXPSH
.RQWURODSUHNRWDMPHUD .RQWURODSXPSH]D679SUHNRWDMPHUD
)UHNYHQWQDNRQWURODYHQWLODWRUD )UHNYHQWQDUHJXODFLMDSXPSL
8JUDGQMDQRYLKYHQWLODWRUD 8JUDGQMDQRYLKSXPSL
8JUDGQMDVWHSPRWRUD

Project Name
8 Sistem rasvjete
6YHWLOMNH 6QDJD 6LMDOLFD 6QDJD -HGLQLFD 8NXSQD 8XSRWUHELRG
VLMDOLFH SR MHGLQLFH NRP VQDJD 7LSUHJXODFLMHNRPHQWDUL
: MHGLQLFL :
NRP
6DXDUYODNQRP

)OXRUHVFHQWQH

&//

'UXJH

8NXSQR
5DG
2VYMHWOMHQMHVHLVNOMXXMHXSURVWRULPDNRMLQLVXXXSRWUHEL)RWRHOLMH,QIUDFUYHQLVHQ]RUL9UHPHQVNDNRQWUROD
5HGRYQRLHQMHNXLWD
2VYMHWOMHQMH
8NXSQDVUHGQMDVQDJD:P 5DGQRYULMHPHKVHGPLQR
0DNVLPDOQDVLPXOWDQDVQDJD:P 5DGQRYULMHPHVHGPLFDJRG
8.1 Mjere, sistem osvjetljenja

0RJXHPMHUH
8JUDGQMDHQHUJHWVNLHILNDVQRJRVYMHWOMHQMD .RQWURODNRQVWDQWQRJLQWHQ]LWHWDRVYMHWOMHQMD
8JUDGQMDDXWRPDWVNHUHJXODFLMH 'HWHNWRUSULVXVWYDRVRED
3ULUXQLN]DXSUDYOMDQMHLRGUDYDQMH


Project Name
9 Razno
5D]QRLVNRULVWLYR .ROLLQD 6QDJD 8NXSQD 6UHGQMD 5DGQL 8XSRWUHEL .RPHQWDUL
NRP MHGLQLFH VQDJD VQDJD UHLP RGJRG
: N: :P KVHG
5DXQDUL
.RSLUDSDUDWL
'UXJR79UDGLR
'UXJRNXKLQMD
'UXJRGHILQLLWH
8NXSQR

5D]QRLVNRULVWLYR
8NXSQDVUHGQMDVQDJD:P 5DGQLUHLPKVHG
0DNVVLPXOWDQDVQDJD:P 5DGQLUHLPVHGPLFDJRGL

5D]QRQHLVNRULVWLYR .ROLLQD 6QDJD 8NXSQD 6UHGQMD 5DGQL 8XSRWUHEL .RPHQWDUL
NRP MHGLQLFH VQDJD VQDJD UHLP RGJRG
: N: :P KVHG
/LIWRYL
0DLQH]DYH
DNRVSDGDMXX
QHLVNRULVWLYR
GUXJR
GUXJR
8NXSQR

5D]QRQHLVNRULVWLYR
8NXSQDVUHGQMDVQDJD:P 3HULRGXSRWUHEHKVHGPLQR
0DNVVLPXOWDQDVQDJD:P 5DGQLSHULRGVHGPLFDJRGLQMH
9.1 Mjere, razno

0RJXHPMHUH
2JUDQLHQMHVQDJH 2EXNDLHGXNDFLMDNRULVQLND
,VNOMXLYDQMHRSUHPHYDQUDGQRJYUHPHQD 8VSRVWDYLWL VWDQGDUGH ]D HQHUJHWVNX NODVX ]D QRYX
RSUHPX

10 Sistem hlaenja (kondicioniranja vazduha)

1D]LYEURMVLVWHPDKODHQMD 8XSRWUHELRGJRG
Project Name
6QDGELMHYDQMHKODHQMHPJHQHULVDQMHUDVKODGQHHQHUJLMH
1RVLODFHQHUJLMH (OHNWULQDHQHUJLMDGUXJR
5DGQLIOXLGIUHRQ
5DVKODGQLXUHDMXXSRWUHELRGJRG 7LSQD]LY
(ILNDVQRVW VWDQMH UDVKODGQH PDLQH JHQHUDWRUD
UDVKODGQHHQHUJLMH
6ORERGQRKODHQMH 'DQH
,QVWDOLUDQLNDSDFLWHWXNXSQDSRWUHEQDHOHNWULQD 5DVKODGQLNDSDFLWHWN:
VQDJDN:
6LVWHPGLVWULEXFLMH
7LSVLVWHPDKODHQMD 9D]GXQRKODHQMH9HQWLORNRQYHNWRUVNLDSDUDWLIDQFRLODSDUDWL5DGLDMDFLRQR
KODHQMHLQGXNFLRQRGUXJR
5DVKODGQLIOXLG 7HPSHUDWXUD UDVKODGQRJ
IOXLGD
5DGQR YULMHPH 6H]RQDKODHQMD GR
VDWLVHGPLQR
7HPSHUDWXUD 6SROQMD SURMHNWQD
NRQGLFLRQLUDQRJ YD]GXKD WHPSHUDWXUD

6WDQMHVLVWHPDKODHQMD 0DNVLPDOQD XQXWUDQMD
WHPSHUDWXUD
$XWRPDWVNL VLVWHP 'D1H 7LSVLVWHPDXSUDYOMDQMD
XSUDYOMDQMD
3RVHEQRKODHQMH ,QVWDOLUDQL 5DVKODGQL 3XPSH 5DGQRYULMHPH 8XSRWUHEL .RPHQWDUL

NDSDFLWHW NDSDFLWHW N: KVHGPLQR RGJRG
N: N:
=DVHUYHUVNXVREX
2VWDOR
8NXSQR
10.1 Mjere, sistem hlaenja

0RJXHPMHUHVLVWHPKODHQMD
6ORERGQRKODHQMH 6HNYHQFLMDOQDNRQWURODJULMDQMDKODGMHQMD
3RSUDYNDVLVWHPDDXWRPDWVNHUHJXODFLMH 3ULUXQLN]DXSUDYOMDQMHLRGUDYDQMH
1RYLVLVWHPDXWRPDWVNHUHJXODFLMH


Project Name
11 Okolina
2NROLQD 8NXSQL 2SHUDWLRQSHULRG 5DGVD 8 .RPHQWDUL
NDSDFLWHW KVHGPLQR VHGPLFDJRG NRQWURORP XSRWUHEL
N: YUHPHQD RGJRG
2VYMHWOMHQMHRNROLQH
,QFDQGHVFHQWQHODPSH
6RGLXPODPSH+36//36/
)OXRUHVFHQWQHODPSH
(QHUJHWVNL HILNDVQR
RVYMHWOMHQMH
&DUHQJLQHKHDWHU
'UXJRIRQWDQHEXQDULLGU
2WDSDQMHVQLMHJD
3RNULYHQDSRYULQD 3RGHHQD YULMHGQRVW
P ]DRQRII&
Dodatne informacije/komentari:
11.1 Mjere, okolina

0RJXHPMHUHRNROLQD
.RQWURODNUR]RJUDQLHQMHVQDJH $XWRPDWVNDUHJXODFLMDRWDSDQMDVQLMHJD&
7LPHUFRQWURORIFDUHQJLQHKHDWHU .RQWURODRWDSDQMDVQLMHJDSUHNRWDMPHUD
,QVWDOODWLRQRISKRWRFHOOIRURXWGRRUOLJKWLQJ


Referentna potrebna energija-
Baseline
15.01.2011
kWh * 1.000
Mjereno
500
Raunato
400
300
200
100
0
Prije mjera Poslije mjera
www.ensi.no

ENSI 2010 Copyright
Referentna potrebna energija-Baseline
Sadraj
1 Uvod ........................................................................................................................................... 3
2 Cilj ............................................................................................................................................... 3
3 Procedura za uspostavljanje Baseline_a ............................................................................ 3
4 Manje izmjerene nego izraunate utede energije ................................................................ 4
5 Primjer 1 ..................................................................................................................................... 7
6 Primjer 2 ................................................................................................................................... 10
ENSI 2010 Strana 2

1 Uvod
U toku snimanja objekta i energetskog pregleda, prave se energetski prorauni. Iako izraunati
zahtijevi za energijom (potrebna, koriena ili isporuena energija) mogu da odgovaraju izmjerenoj
potronji, oni mogu I da se znaajno razlikuju medju sobom.
Izmjerena potronja energije moe da bude vea od izraunate za projektne/zahtijevane radne uslove
(uslijed curenja vode u sistemu grijanja, previsoke stvarne unutranje temperature, nepravilnog
rukovanja i odravanja itd.) Izmjerena potronja energije moe takoe biti i manja ako su neki od
tehnikih sistema iskljueni (npr. sistem ventilacije), unutranja temperatura preniska, itd.
Ako se stvarni radni uslovi razlikuju od projektovanih/zahtijevanih uslova, tada e izmjerene utede
takoe da odstupaju od izraunatih uteda. Da bi se izbjegao bilo kakav nesporazum u vezi sa
izraunatim i izmjerenim utedama energije, veoma je vano da se vlasnik zgrade i energetski
auditor/konsultatnt sloe oko zahtijevanih radnih uslova.
Ako je unutranja temperature preniska, ili se neka oprema ne koristi, trebalo bi tada izraunati
zahtijeve za energijom za neko zadato referentno stanje, zasnovano na uslovima unutranjeg
komfora i radnog vremena. Tako definisano referentno stanje se oznaava kao Baseline i u odnosu
na njega se odredjuju vrijednosti za utede od mjera za poboljanje energetske efikasnosti.
Ponekad vlasnik zgrade eli istovremeno da pobolja unutranje uslove komfora i da sprovede mjere
energetske efikasnosti i renoviranja. On takoe moe da poeli da instalira sistem za mehaniku
ventilaciju, povea kapacitet postojeeg ventilacionog sistema ili da grije neke negrijane prostorije
(npr. da preuredi skladini u kancelarijski prostor). Ove izmjene vode ka poveanju zahtijeva za
energijom i novi zahtijevi bi trebali biti ukljueni u definiciju Baseline_a.
2 Cilj
Cilj je da se:
Dobije taan Baseline zahtjev za procjenu

utede energije i profita od mjera za poboljanje energetske efikasnosti
3 Procedura za uspostavljanje Baseline_a

Za vrijeme energetskog pregleda, vlasnih zgrade i enrgetski auditor/konsultant zajedno moraju da:
Definiu projektne/zahtijevane radne uslove
Na osnovu dogovorenih radnih uslova i ustanovljenog stanja kroz inspekciju objekta se:
Odredjuje zahtijev za energijom za Baseline uslove
Kada se rauna Baseline zahtijev za energijom, ulazne vrijednosti sledeih parametara ne bi smjele
da budu nie od projektnih/zahtijevanih vrijednosti:
Temperatura prostorije
Stepen ventilacije
Radni period (Ventilacije, ventilatora i pumpi)
Radni period i srednja potrebna snaga (rasvijeta i razliita oprema)
Ako su stvarne vrijednosti ovih parametara nie, treba koristiti projektne/zahtijevane vrijednosti da bi
se izraunao Baseline. Ako su stvarne vrijednosti vie, koristiti stvarne vrijednosti. Ulazne vrijednosti
za sve ostale parameter trebaju da su stvarne vrijednosti.
Energetski auditor/konsultant treba da objasni, a vlasnik zgrade da prihvati glavne razloge odstupanja
izmeu izraunate Baseline zahtijevane energije i izmjerene potronje.
ENSI 2010 Strana 3

Ako vlasnik zgrade eli da unaprijedi uslove komfora u nekim djelovima objekta, zahtijevana energija
mora da da odovara ovim novim radnim uslovima. Novi zahtijevi trebaju da budu ukljueni pri
proraunu Baseline.
Novi zahtijevi se uglavnom odnose na sledee parametre:
Temperatura prostorije
Stepen ventilacije
Radni period
Rasvijeta (smanjenje/poveanje stepena osvijetljenja)
Teorijski, podeavanje stvarnih radnih uslova da bi se uinili bliim projektovanim/zahtijevanim, moe
biti prvi korak. Poslije jedne godine sa ispravnim radom, predloene mjere energetske efikasnosti
mogu da se implementiraju i tada e izmjerene utede energije biti jednake izraunatim utedama.
Ovo nije ni racionalan ni profitabilan nain sprovoenja projekta energetske efikasnosti. Bolje rijeenje
je:
Koristiti izraunati Baseline zahtijev za energijom

Pri analiziranju utede energije i profita od mjera energetske efikasnosti
4 Manje izmjerene nego izraunate utede energije

Moe se desiti da je izmjerena potronja energije nia od Baseline zahtijeva za energijom koji je
izraunat na osnovu projektovanih/zahtijevanih radnih uslova (slika dolje):
kWh * 1.000
Izmjereno
500
Izraunato
400
300
200
100
0
Prije mjera Poslije mjera
Izmjerena potronja energije je nia od Baseline zahtijeva za energijom zbog toga sto sistemi u
zgradi ne rade kako bi trebali ili neki od njih uopte ne rade
Moe postojati vie razloga zbog kojih je izmjerena potronja energije manja:
Da bi smanjio energetske trokove, vlasnik zgrade je iskljuio, ili smanjio radni period nekih
tehnikih instalacija;
Sistem grijanja je bio iskljuen u nekim sekcijama zgrade za vrijeme sezone grijanja;
Neke tehnike instalacije su pokvarene i nisu popravljene ili zamjenjene;
Sistem automatske kontrole i ventili nisu ispravno podeeni, tako da je temperatura u
prostorijama isuvie niska;
Instalacija klimatizacije je isuvie mala i nema kapacitet da ispuni zahtijeve za grijanjem pri
niskim spojanjim temperaturama.
ENSI 2010 Strana 4

Jedan primjer je sluaj sa niskom srednjom unutranjom temperaturom za vrijeme sezone grijanja
(slika dolje). Sistem grijanja nije izbalansiran, pa u nekim prostorijama su unutranje temperature
niske (16 17 C), dok su ostale prostorije bolje grijane, ali ispod standarda. Kao poslijedica, srednja
temperature u objektu bi mogla da bude oko 18 C.
Da bi se postigla projektovana unutranja temperatura (21 C) u najhladnijim prostorijama pove anjem
temperature razvodne vode, sa istim neizbalansiranim sistemom grijanja, rezultat e biti previsoke
temperature u ostalim prostorijama. Dakle, srednja temperature u zgradi e biti oko 23 C. Ova
vrijednost moe da se koristi kao baseline za proraune uteda energije iz mjera energetske
efikasnosti.
Zgrada Zgrada
Stvaro stanje Baseline
16 16 21 21
17 18 22 23
18 19 23 24
20 20 25 25
Neizbalansiran sistem Neizbalansiran sistem

grijanja, temperature ne grijanja, min. temperature u
odgovaraju standardu skladu sa standardom
Srednja temperatura t = 18 C Srednja temperatura t = 23 C
Koristei 23 C, izra unat baseline zatijev za energijom je vii od izmjerene potronje energije.
Da bi se postigla temperatura od 21 C u sakoj pros toriji, potrebno je hidrauliki izbalansirati sistem
grijanja i ugraditi termostatske radijatorske ventile:
Zgrada Zgrada
Baseline Poslije mjera
21 21 21 21
22 23 21 21
23 24 21 21
25 25 21 21
Neizbalansiran sistem Izbalansiran sistem grijanja,

grijanja, min. temperature u unutranja temperature u
skladu sa standardom skladu sa standardom
Srednja temperatura t = 23 C Srednja temperatura t = 21 C
ENSI 2010 Strana 5

Izraunate utede e odgovarati razlici temperature izmeu 23 C and 21 C. Kako je sadanja

srednja unutranja temperatura 18 C:
Budue izmjerene utede energije e biti nie od izraunatih uteda energije
Alternativno, izmjerene utede energije bi bile jednake izraunatim utedama ako vlasnik zgrade
implementira projekat u dva koraka.:
1. Poveati temperature razvodne vode u sistemu grijanja da bi se obezbijedile temperature u
prostorijama ne nie od onih koje su propisane standardom. Poslije jedne godine rada,
izmjerena potronja energije obezbjeuje novo Stvarno (veu od one koja je bila prethodne
godinei naravno blioj izraunatoj Baseline).
2. Sprovesti mjere. Izmjerene utede energije e sada biti jednake izraunatim utedama.
Nije preporuljivo da se implementra projekat na ovaj nain. Prihvatanjem izraunatog Baseline na
nain kako je gore opisano, cilj projekta energetske efikasnosti e biti ostvaren ranije: nii zahtijevi za
energijom sa korektnim radnim uslovima.
Vlasnik zgrade mora da bude informisan o tome da je kao baseline neophodno koristiti proraunat
zahtijev za energijom, prilagoen za standardne uslove ugodnosti i zahtijevane radne uslove. On mora
da shvati i da e izmjerene utede energije biti manje od izraunatih uteda energije ali samo na
osnovu utvrdjenog Baseline_a.
ENSI 2010 Strana 6

5 Primjer 1
Izmjerena ukupna potronja energije jedne poslovne zgrade u Oslu (10 godina stara) u proloj godini
je bila 383 000 kWh. Grijana povrina zgrade je 2 380 m. Sistem grijanja nije izbalansiran to za
poslijedicu ima nisku temperature u prostorijama na viim spratovima zgrade. Srednja temperature za
vrijeme sezone grijanja u zgradi je 18 C.
Kolike bi bile izraunate i izmjerene utede postizanjem srednje temperature od 21 C u zgradi
(hidraulikim bilansiranjem cijevne mree i instalacijom termostatskih ventila)?
ENSI EAB Software pomae u rijeavanju ovog pitanja. Proraun stavke bilansa Grijanje je u tri
koraka:
1. Sadanja koriena energija(Stvarno)
2. Baseline koriena energija
3. Utede energije postignute balasniranjem cijevne mree i ugradnjom termostatskih ventila.
Da bi se pojednostavio proraun, pretpostaviemo da su svi drugi parametri jednaki referentnim
uslovima.
Korak 1; Sadanja koriena energija (Stvarno)
Srednja unutranja temperature je 18 C
Koriena energija za grijanje, Stvarno: = 18,5 kWh/mgod
ENSI 2010 Strana 7

Korak 2; Baseline koriena energija

Koriena energija za grijanje, Baseline: = 42,3 kWh/mgod
ENSI 2010 Strana 8

Korak 3; Utede energije postignute balansiranjem cijevne mree i ugradnjom termostatskih

ventila
Koriena energija Nakon mjera: = 32,1 kWh/mgod

Koriena energija za grijanje iz prorauna pomou Software_a:
Sadanja koriena energija Stvarno 18.5 kWh/mgod
Baseline koriena energija 42.3 kWh/mgod
Koriena energija Nakon mjera 32.1 kWh/mgod
Sraunate utede: (42.3 32.1) kWh/mgod = 10.2 kWh/mgod = 24 276 kWh/god
Izmjerene utede energije: (18.5 32.1) kWh/ma = - 13.6 kWh/ma = - 32 368 kWh/year
U izvjetaju o Energetskom pregledu mora da se navede da su utede od 24 276 kWh/god, utede
izraunate na osnovu uslova ugodnosti koji su u skladu sa standardom (Baseline). Proraun
profitabilnosti je takoe zasnovan na Baseline. Ipak, kako je unutranja temperature u objektu bila
preniska, izmjerena potronja e se poveati za 32 368 kWh/god.
Drugi primjer se odnosi na zgradu kod koje je instaliran sistem za mehaniku ventilaciju. Ako postoji
balansiran-uravnoteen sistem ventilacije (dovedena koliina vazduha=odvedenoj koliini vazduha)
bez jedinice za rekuperaciju toplote, takva instalacija je relevantna za mjere energetske efikasnosti. U
sluaju da je sistem ventilacije bio iskljuen u toku nekoliko godina (zbog pokvarenog ventilatora,
oteenog grijaa, itd.), tada je potronja energije za ventilaciju jednaka nuli. Ukljuivanje ovog
sistema za venilaciju sa jedinicom za rekuperaciju toplote, nee dovesti do utede energije.
Pretpostavimo da je sistem za mehaniku ventilaciju, koji je potreban zgradi, popravljen i ponovo
puten u rad. U tom sluaju zahtijev za energijom zgrade e se poveati. Projektovani rad sistema za
ENSI 2010 Strana 9

ventilaciju mora da se koristi kao baseline za proraun utede energije i ostvarenog profita od
instalacije Rekuperatora toplote u sistem.
6 Primjer 2
Izmjerena ukupna potronja energije u jednoj poslovnoj zgradi staroj 10 godina u proloj godini je bila
383 000 kWh. Grijana povrina zgrade je 2 380 m. Sistem za ventilaciju ima staru jedinicu za
rekuperaciju toplote ija je efikasnost 40 %. Ukupan stepen ventilacije je 6 m/hm.
Radni period ventilacionog sistema je 20 sati sedmino zbog nekih greaka u sistemu za automatsku
kontrolu. Sistem za ventilaciju bi trebalo da radi 55 sati sedmino.
Kolike bi bile izraunate i izmjerene utede izazvane korigovanjem radnog perioda na 55 sati
sedmino i instalacijom nove jedinice za rekuperacijju toplote ija je efikasnost 60 %?
Problem moe da se rijei korienjem dijela ENSI EAB Software_a koji odgovara bilansnoj stavci
ventilacija (grijanje). Proraun ide u tri koraka:
1. Sadanja koriena energija (Stvarno)
2. Baseline koriena energija
3. Uteda energije od instalacije jedinice za rekuperaciju toplote
Korak 1; Sadanja koriena energija (Stvarno)
Radni period 20 sati sedmino
Razmjenjiva toplote sa efikasnou

od 40%
Koriena energija za ventilaciju

(grijanje),
Stvarna: = 13,4 kWh/mgod
Korak 2; Baseline koriena energija
ENSI 2010 Strana 10

Radni period 55 sati sedmino

Razmjenjiva toplote sa
efikasnouod 40%
Koriena energija za ventilaciju

(grijanje),
Baseline: = 36,6 kWh/mgod
ENSI 2010 Strana 11

Korak 3; Utede energije postignute ugradnjom nove jedinice za rekuperaciju toplote

mjera: razmjenjiva toplote-rekuperator sa efikasnou od 60 %
Koriena energija Nakon mjera: = 21.8 kWh/mgod

Koriena energija za ventilaciju (grijanje) iz prorauna Software_a:
Sadanja koriena energija, Stvarno 13.4 kWh/mgod
Baseline koriena energija 36.6 kWh/mgod
Koriena energija Poslije mjera 21.8kWh/mgod
Sraunate utede: (36.6 21.8) kWh/mgod = 14.8 kWh/mgod =35 224 kWh/god
IIzmjerene utede: (13.4 21.8) kWh/ma = - 8.4 kWh/ma = - 19 992 kWh/year
U izvjetaju o energetskom pregledu mora da se navede da uteda od 35 224 kWh/god je uteda
energije izraunata na osnovu radnog perioda ventilatora koji odgovara projektu (Baseline).
Proraun profitabilnosti je takoe zasnovan za ovaj isti Baseline. Ipak, kako je radni period sistema
za ventilaciju u zgradi bio prekratak, izmjerena potronja energije e se poveati za 19 992 kWh/god.
ENSI 2010 Strana 12

Energetski pregled
15.01.2011
www.ensi.no

ENSI 2010 Copyright
Energetski pregled
Sadraj
1 Uvod ........................................................................................................................................... 3
2 Cilj ............................................................................................................................................... 4
3 Proces energetskog pregleda.................................................................................................. 4
4 Priprema..................................................................................................................................... 5
5 Inspekcija ................................................................................................................................... 5
6 Opis stanja zgrade .................................................................................................................... 8
7 Prorauni energije..................................................................................................................... 9
8 Ekonomski prorauni ............................................................................................................... 9
9 Potencijal EE............................................................................................................................ 11
10 Izvjetaj o energetskom pregledu ......................................................................................... 12

10.1 Mjere EE.................................................................................................................................... 13
10.2 Koristi vezane za ivornu sredinu ............................................................................................. 13
10.3 Implementacija .......................................................................................................................... 14
10.4 Rukovanje i odravanje ............................................................................................................. 15
10.5 Energetski monitoring ............................................................................................................... 15
11 Prezentacija ............................................................................................................................. 16
ENSI 2010 Strana 2

Energetski pregled
1 Uvod
Nakon prezentacije izvjetaja o skeniranju objekta, vlasnik zgrade mora da Identifikacija
projekta
odlui da li su potencijal energetske efikasnosti i profitabilnost prihvatljivi.
Kriterijum profitabilnosti se mijenja od objekta do objekta, ali bi zahtijevi
trebalo da budu odreeni za vrijeme samog skeniranja objekta. Skeniranje
Ako je potencijal EE prihvatljiv, proces se nastavlja sa pojednostavljenim ili

detaljnim energetskim pregledom. Potencijal za
Pojednostavljeni energetski pregled unaprijeenje
Ovai tip energetskog pregleda obezbjedjuje tanost u procjenama od 10

15 % I jeftiniji je od detaljnog energetskog pregleda. Energetski pregled
Detaljni energetski pregled
Detaljni energetski pregled je obimniji i ukljuuje energetske garancije. Biznis plan
Tanost detaljnog energetskog pregleda moe se kree u granicama 5
10 %.
Implementacija
Izvjetaj o energetskom pregledu je rezultat i pojednostavljenog i detaljnog
pregleda. Ukljuene su sledee stavke:
Potencijal EE (mjere, investicije, utede i profit) Pogon
Opis stanja zgrade
Detaljan opis svake mjere EE i mjere renoviranja
Koristi za ivotnu sredinu
Vremenski raspored-kalendar implementacije
Finansiranje
Kriterijum za energetsku garanciju
Rukovanje i odravanje (ukljuujui i obuku osoblja)
Energetski monitroing
Glavne elementi izvjetaja o energetskom pregledu su date u donjoj tabeli:
Potencijal EE Energetski pregled

Period
Mjere Investicija Neto utede NPVQ
otplate
[] [kWh/god] [/god] [god] r = 7%
1. Energetski efikasni tuevi 400 3 500 350 0.9 6.90
2. Sistem za automatsku kontrolu 20 000 148 250 14 300 1.4 4.02
3. Uputstva za rukovanje i odravanje/
20 000 45 200 3 530 5.7 0.61
Sistem energetskog monitoringa
4. Rekuperacija toplote, sistem
25 000 47 240 4 220 5.5 0.27
ventilacije
5. Balansiranje sistema grijanja i
53 000 73 340 7 330 7.1 0.26
6. Izolacija cijevi, ventila itd. 9 500 17 170 1 720 5.5 0.26
7. Izolacija tavanice 12 500 20 270 2 030 6.2 0.14
Mjere EE 139 400 355 060 33 510 4.1
8. Novi prozori 260 000 246 090 24 610 10.6 - 0.14
9. Izolacija spoljanjih zidova 185 000 106 310 10 630 17.4 - 0.29
Ukupno sve mjere 584 400 707 470 68 750 8.5
ENSI 2010 Strana 3

Energetski pregled
2 Cilj
Dva glavna cilja samog energetskog pregleda, bilo pojednostavljenog, bilo detaljnog, su:
1. Da se napie izvjetaj o energetskom pregledu koji bi se koristio kao osnova za

implementaciju mjera EE i mjera renoviranja
Izvjetaj o energetskom pregledu je glavni dokument kako za vlasnika zgrade tako i za energetskog
auditora/konsultanta i izvoaa radova u fazi implementacije projekta.
Ako je potencijal EE profitabilan, energetski audiotor/konsultant bi trebalo da:
2. Ubijedi vlasnika zgrade da nastavi sa procesom razvoja projekta
Sledei korak je da se napravi biznis plan (ako je potrebno finansiranje sa strane), ili da se pone sa
fazom implementacije.
3 Proces energetskog pregleda

Nakon potpisivanja ugovora o izvoenju energetskog pregleda, proces pregleda moe da se izvede
prema sledeoj shemi aktivnosti:
Pripreme
Inspekcija
Opis postojeeg stanja i moguih mjera-zahvata
Energetski prorauni
Ekonomski prorauni
Priprema izvjetaja o energetskom pregledu
Prezentacija
Da bi se ocijenilo stanje zgrade u potpunosti, energetski auditor/konsultant bi trebao da poznaje
konstrukciju cijele zgrade, njenih mehanikih i elektrinih sistema, kao i tehnike mjerenje razliitih
parametara. Tehniki podaci, standardi, reenja, kapaciteti, radni uslovi i procedure odravanja,
trebalo provjeriti kod svih sistema tokom inspekcije. Da bi se osigurao to vei kvalitet energetskog
pregleda, energetski auditor/konsultant treba da razmotri i varijantu saradnje sa ostalim ekspertima
kako bi bile pokrivene sve discipline.
Da bi se postigla visoka tanost detaljnog energetskog pregleda, neophodni us precizni energetski i
ekonomski prorauni. Obino, vea tanost prorauna zahtijeva i vie vremena za pripremu ulaznih
podataka.
Moe se zahtijevati garancija o potronji energije poslije implementacije mjera, to najee zahtijeva
da energetski auditor/konsultant bude zaduen za cijeli projekat (Ugovor o energetskoj efikasnosti),
ukljuujui implementaciju sistema za rukovanje i odravanje, sistema energetskog monitoringa kao i
obuku osoblja.
U odnosu na pojednostavljeni, detaljni energetski pregled, sa energestkim garancijama zahtijeva vie:
detaljne inspekcije
mjerenja
detaljan opis sadanjeg stanja zgrade
detaljni energetski prorauni
detaljni ekonomski prorauni
detaljan izvjetaj o energetskom pregledu
Sve to treba da rezlutira sa:
ENSI 2010 Strana 4

Energetski pregled
manjim odstupanjem rezultata ( 5 10 % u odnosu na ono to omoguava pojednostavljeni

pregled, tj. 10 15 %)
4 Priprema
Glavne aktivnosti koje su ukljuene u fazu pripreme su:
Procijena prikupljenih podataka u toku skeniranja objekta
Priprema za novu isnpekciju
Osnovne informacije su ve prikupljene za vrijeme identifikacije projekta i skeniranja, i ukljuene su u
izvjetaj o skeniranju, kontrolnu listu (Inspection Checklist), crtee i tehnike opise.
Dodatna inspekcija je potrebna da bi se dobili taniji podaci i informacije.
Mjerenje najvanijih parametara kao to su unutranja temperatura, stepen ventilacije, kapaciteti, itd.
bi trebalo izvesti kako za pojednostavljeni tako i za detaljni energetski pregled. Treba provjeriti da li je
mjerna oprema ispravna prije odlaska na teren.
Ugovorite sastanak sa vlasnikom zgrade u vezi inspekcije i provjeriti da li on ima dovoljno vremena za
poslove registracije i mjerenja. Neophodno je da jedan ili vie predstavnika vlasnika zgrade, bude na
raspolaganju tokom ispekcije. Poeljno je da na raspolaganju bude i osoblje slube odravanja, jer oni
trebaju da obezbjede pristup svim instalacijama u zgradi, obezbjede dodatne informacije itd.
to ste bolje pripremljeni, to e inspekcija biti efikasnija!
5 Inspekcija
Za vrijeme inspekcije, treba istovremeno razmotriti sve mogue mjere EE i mjere renoviranja vezanim
za:
Omota zgrade
Sistem grijanja
Sistem ventilacije
Sistem pripreme sanitarne tople vode
Ventilatore i pumpe
Sistem rasvijete
Hlaenje
Postupke rukovanja i odravanja
Navike korisnika
Puno informacije je ve uneseno u Kontrolnu listu inspekcije (Inspection Checklist) za vrijeme
skeniranja objekta. Detaljnije i tanije informacije treba da se dobiju i unesu u kontrolnu listu tokom
dodatne inspekcije, ukljuuui i izmjerene vrijednosti.
ENSI 2010 Strana 5

Energetski pregled
Isjeak iz ENSI_jeve kontrolne liste inspekcije (Inspection Checklist) sistema Ventilacija:

,PH%U 0DLQ 8IXQNFLMLRGJRG
'RYRGWRSORWHRG .RWDR (ILNDVQRVW
7LSYHQWLODFLRQRJVLVWHPD 3ULURGQD YHQWLODFLMD 0HKDQLNL RGYRG 0HKDQLNL RGYRG

%DODQVLUDQ*ULMDQMHWRSOLPYD]GXKRP2VWDOR
3URWRN GRYHGQRJ VYMHHJ YD]GXKD 3URWRN RWSDGQRJRGYHGHQRJ YD]GXKD
SURMHNWRYDQRPK SURMHNWRYDQRPK
3URWRN GRYHGQRJ VYMHHJ YD]GXKD 3URWRN RWSDGQRJRGYHGHQRJ YD]GXKD
PMHUHQRPK PMHUHQRPK
3URWRN VYMHHJ YD]GXKD SURMHNWRYDQR 5HNXSHUDFLMDYD]GXKDSURMHNWRYDQR
PK
3URWRNVYMHHJYD]GXKDPMHUHQRPK 5HNXSHUDFLMDYD]GXKDPMHUHQR
7HPSHUDWXUDYD]GXKD& 6WYDUQR 0MHUHQDVSROMDQMDWHPSHUDWXUD 6WDQGDUG
W6YMHLYD]GXK
W2WSDGQLRGYHGHQLYD]GXK
5DGQLSHULRG5DGQLGDQLKGDQ 5DGQLSHULRGYLNHQGKGDQ
$XWRPDWVNDNRQWUROD 'D 6WDQMH 6ODER

9UVWDDXWRPDWVNHNRQWUROH $XWRPDWVNRVWDUWVWRS
.ODSQH =DWYDUDQMH=DSWLYHQH 6WDQMH 6ODER
.RQWURODNODSQL 5XQR$XWRPDWVNR 6WDQMH 3ULKYDWOMLYR
7RSORWQDL]RODFLMDYD]GXQLKNDQDOD 'RYRG2GYRG 0DWHULMDOL]RODFLMH
%DODQVLUDQDGLVWULEXFLMDYD]GXKD 'D1H
GRYHGHQL RGYHGHQL
*ULMDL 9RGD(OHNWULQL'UXJR
%URMJULMDDNRP 6WDQMH 3ULKYDWOMLYR
.DSDFLWHWJULMDDN: 7LS
8NXDQNDSDFLWHWJULMDDN:
-HGLQLFD ]D UHNXSHUDFLMX WRSORWH 1HPD UHNXSHUDFLMH 6UHGQMDHILNDVQRVW
WLS WRSORWH
9ODHQMH 9RGDSDUD 7LS
YD]GXKD
)LOWHUL 'RYRG2GYRG 7LS
+ODGQMDFL 'LUHNWQDHNVSDQ]LMDUDVKODGQLIOXLG1HPD .DSDFLWHWN:
2SUHPD 6QDJD .ROLLQD 5DGQR 7HPSHUDWXUD&

NDSDFLWHW YULMHPH QDGRYRGX
8NXSQRN: NRP KVHGP 3URMHNWRY 0MHUHQR
DQR
6REQLIDQFRLONRQYHFWRULKODHQMH
6REQLIDQFRLONRQYHFWRULJULMDQMH
ENSI 2010 Strana 6

Energetski pregled
.OLPDXUHDMSUR]RUVNLLOLVSOLWKODHQMH

.OLPDXUHDMSUR]RUVNLLOLVSOLWJULMDQMH
'UXJR
Za vrijeme skeniranja objekta, identifikovae se oigledne mjere EE. Za vrijeme inspekcije, dodatne
mjere se mogu ukljuiti u kontolnu listu inspekcije (Inspection Checklist).
Za vrijeme ove dodatne inspekcije, vano je ocijeniti praktine mogunosti i posledice implementacije
svake mjere. Ovo je potrebno kao potvrda da li se mjera moe realizovati, odnosno da je ulaganje
opravdano.
0RJXHPMHUHVLVWHPYHQWLODFLMH
%DODQVLUDQMHYHQWLODFLRQLKNDQDOD ,QVWDODFLMDKHUPHWLQLKNODSQL
,QVWDODFLMDPRWRUDYHQWLODWRUDVDGYLMHEU]LQH ,QVWDODFLMDQRYLKYHQWLODWRUD
[ ,QVWDODFLMDMHGLQLFH]DUHNXSHUDFLMXWRSORWH 1RYLVLVWHPYHQWLODFLMHVDUD]PMHQMLYDHPWRSORWH
3URYMHUDUD]PMHQMLYDDWRSORWH )UHNYHQWQDNRQWURODYHQWLODWRUD
,QVWDODFLMDYUHPHQVNRJNRQWUROHUD 5DSDUDFLMDVLVWHPD]DDXWRPDWVNXNRQWUROX
[ 1RYLVLVWHPDXWRPDWVNHNRQWUROH .RQWURODGHWHNFLMHSULVXVWYD
,QVWDODFLMD]DPMHQDILOWHUD 8NODQMDQMHRYODLYDDYD]GXKD
[ 8SXWVWYR]DXSUDYOMDQMHLRGUDYDQMH ,QVWDODFLMDNRQWUROHUDSURWRNDYD]GXKD
LHQMHNDQDODVLVWHPD

ENSI 2010 Strana 7

Energetski pregled
6 Opis stanja zgrade

U dokumentaciji o postojej situaciji i stanju na koju se oslanjaju svi predlozi i prorauni u izvjetaju o
energetskom pregledu, mora se dati detaljan sistematizovan opis stanja zgrade po sledeoj shemi:
Opti uslovi
Omota zgrade
Sistem grijanja
Sistem ventilacije
Sistem za pripremu sanitarne tople vode
Ventilatori i pumpe
Sistem rasvjete
Razliita oprema
Sistem hlaenja
Spoljni potroai
Kontrolna lista inspekcije (The Inspection Checklist) daje korisnu strukturu informacija koje mogu da
se ukljue u opis stanja zgrade. Sledei primjer je isjeak iz poglavlja opis stanja zgrade, izvjetaja o
energestkom pregledu koji se odnosi na sistem za ventilaciju.
Sistem za ventilaciju
,PH%U 0DLQ 8IXQNFLMLRGJRG
'RYRGWRSORWHRG .RWDR (ILNDVQRVW
9UVWDVLVWHPD]DYHQWLODFLMX %DODQVLUDQL
3URWRN GRYHGQRJ VYMHHJ YD]GXKD 3URWRN RGYHGQRJ YD]GXKD
SURMHNWRYDQRPK SURMHNWRYDQRPK
3URWRN GRYHGQRJ VYMHHJ YD]GXKD 3URWRN RGYHGQRJ YD]GXKD PMHUHQR
PMHUHQRPK PK
7HPSHUDWXUDYD]GXKD& 6WYDUQD 0MHUHQDSULVSROMDQMRMWHPSHUDWXUL 6WDQGDUG
W'RYHGQLYD]GXK
W2GYHGQLYD]GXK
5DGQLSHULRGUDGQLGDQLKGDQ 5DGQLSHULRGYLNHQGLKGDQ
$XWRPDWVNDNRQWUROD 'D 6WDQMH 6ODER

9UVWDDXWRPDWVNHNRQWUROH $XWRPDWVNRVWDUWVWRS
.ODSQH =DWYDUDQMH 6WDQMH 6ODER
.RQWURODNODSQL 5XQR 6WDQMH 3ULKYDWOMLYR
%LODQVLUDQDGLVWULEXFLMDYD]GXKD 'D
*ULMDL 9RGD
%URMJULMDDNRP 6WDQMH 3ULKYDWOMLYR
8NXSDQNDSDFLWHWJULMDDN:
2SUHPD 6QDND .ROLLQD 5DGQL 7HPSHUDWXUH&

NDS SHULRG GRYRGD
8NXSQR NRP KVHGP 3URMHNWRYD 0MHUHQR
N: QR
6REQLIDQFRLONRQYHNWRULJULMDQMH
ENSI 2010 Strana 8

Energetski pregled
7 Prorauni energije
Kao i u fazi skeniranja objekta, potrebno je uraditi dva glavna energetska prorauna:
Postojea situacija (Stvarno)
Utede energije nakon mjera energetske efikasnosti i renoviranja
Sabiranjem uteda od predloenih mjera energetske efikasnosti i renoviranja, moe se odrediti
potronja energije nakon primjene mjera za poveanje energetske efikasnosti.
Da bi se pripremili prorauni energije, moe da se koristi ista metodologija koja je opisana za fazu
skeniranja objekta. Ipak, na osnovu prikupljenih podataka iz dodatne inspekcije, neke vrijednosti za
"Stvarno" i "Mjere" mogu da budu razliite.
Kada se koristi ENSI EAB Softver, proraun energije za grijanje izgleda kao na sledeoj slici.
Izraunate utede bi trebalo da se prenesu u odgovarajuu kolonu u obrascu za potencijal EE a onda

treba naparaviti ekonomske proraune.
8 Ekonomski prorauni
Ekonomski prorauni ukljuuju tri glavna elementa:
Neto utede (/god)
Investicije ()
Profitabilnost (Period/vrijeme otplate i NPVQ - Koeficijent sadanje neto vrijednosti )
Da bi ocjena profitabilnosti bila to preciznija, period isplate, trebalo da sraunati neto trenutnu
vrijednost (NPV) i/ili unutranju stopu otplata. Ovi prorauni mogu da se izvedu tokom pripreme biznis
plana.
ENSI 2010 Strana 9

Energetski pregled
Kada se raunaju utede u novcu za svaku mjeru (tj. ako data mjera tedi energiju isporuenu
daljinskim sistemom grijanja, trebalo bi koristiti sadanje tarife daljinskog grijanja da bi se izraunale
utede u novcu), vano je koristiti tanu cijenu energije (koja odgovara pripadajuem nosiocu energije.
Za vrijeme energetskog pregleda, trokovi ulaganja treba da su zasnovani na detaljnim proraunima,
tako da je ponekad potrebno nabaviti pojedinane ponude od potencijalnih snabdijevaa ili izvoaa
radova.
Treba paljivo provjeriti da li su ukljueni svi trokovi koji su vezani za mjeru, tj. ne samo trokovi za
opremu/komponente:
Mjere Investicije
Mjere: Izolacija spoljanjih prozora
Projektovanje/Planiranje 13 000
Komponente 55 000
Instalacija 66 000
Takse, PDV 37 000
Ukupna investicija za svaku mjeru se prenosi u tabelu Potencijal EE, i onda se rauna vrijeme otplate
i NPVQ.

Neto Period
R&O Investicija NPVQ
utede otplate
[kWh/mg][kWh/god] [/god] [/god] [] [god] r=7%
Izolacija spoljanjih zidova 36.66 106 310 0 10 630 185 000 17.4 -0.29 ***
Novi prozori 84.86 246 090 0 24 610 260 000 10.6 -0.14 ***
Izolacija tavanice 6.99 20 270 0 2 030 12 500 6.2 0.14 **
Balansiranje grijanje, instalacija
25.29 73 340 0 7 330 53 000 7.1 0.26 **
termostatskih ventila
Izolacija cijevi, ventili itd. 5.92 17 170 0 1 720 9 500 5.5 0.26 **
Sistem za automatsku kontolu 51.12 148 250 500* 14 300 20 000 1.4 4.02 **
Uputstva za rukovanje i odravanje
15.62 45 300 1 000* 3 530 20 000 5.7 0.61 **
/ Sistem za monitoring energije
Rekuperacija toplote, sistem za
19.85 47 240 500* 4 220 25 000 5.5 0.27 **
ventilaciju
Energetski efikasni tuevi 1.47 3 500 0 350 400 0.9 6.90 **
Ukupno (Mjere EE**) 126.3 355 060 2 000 33 510 139 400 4.1
Ukupno (Mjere EE i renoviranja.
247.8 707 470 2 000 68 750 584 400 8.5
***)
* Samo dodatni trokovi za servisnu kompaniju sa strane su ukljueni. Ostale aktivnosti na

rukovanju i dravanju (R&O) izvrava postojee osoblje R&O, bez bilo kakvih dodatnih trokova u
odnosu na postojeu situaciju.
ENSI 2010 Strana 10

Energetski pregled
9 Potencijal EE
Na osnovu prorauna energije i ekonomskih prorauna, mjere se mogu rangirati prema vrijednosti
NPVQ. Osim toga, mjere EE i renoviranja mogu da se razdvoje, kao to je navedeno u donjoj tabeli.

Mjere Investicija Neto utede Period NPVQ
otplate
[] [kWh/god] [/god] [god] r = 7%
1. Energetski efikasni tuevi 400 3 500 350 0.9 6.90
2. Sistem za automatsku kontrolu 20 000 148 250 14 300 1.4 4.02
3. Uputstva za rad i odravanje 20 000 45 200 3 530 5.7 0.61
Sistem monitoringa energije
4. Rekuperacija toplote, sistem za 25 000 47 240 4 220 5.5 0.27
ventilaciju
5. Balansiranje sistema grijanja i 53 000 73 340 7 330 7.1 0.26
6. Izolacija cijevi, ventili itd. 9 500 17 170 1 720 5.5 0.26
7. Izolacija tavanice 12 500 20 270 2 030 6.2 0.14
Mjere EE 139 400 355 060 33 510 4.1
8. Novi prozori 260 000 246 090 24 610 10.6 - 0.14
9. Izolacija spoljanjih zidova 185 000 106 310 10 630 17.4 - 0.29
Ukupno sve mjere 584 400 707 470 68 750 8.5
Ovo su rezultati koji bi trebalo da se predstave u izvjetaju o energetskom pregledu. Mogu se napraviti
dodatni ekonomski prorauni da bi se ocijenile poslijedice moguih promjena kamatne stope, cijena
energije, tarifa, itd.
Na osnovu prorauna energije moe se kompletirati energetski bilans.
ENERGETSKI BILANS ENERGETSKI PREGLED

Stvarno Stvarno Baseline Poslije mjera
Bilansna stavka
Raunato Mjereno Raunato Raunato
[kWh/mg] [kWh/mg] [kWh/mg] [kWh/mg]
1. Grijanje 263 242 37
2. Ventilacija 51 312 51 31
3. Sanitarna topla voda 10 10 8
4. Ventilatori / Pumpe 14 14 14
5. Rasvjeta 25 69 25 25
6. Razliiti aparati 31 31 31
7. Hlaenje 0 0 0 0
Ukupno 394 381 373 146
ENSI 2010 Strana 11

Energetski pregled
10 Izvjetaj o energetskom pregledu

Izvjetaj o energetskom pregledu sadri sledea poglavlja (plus priloge):
1. Rezime
2. Uvod
3. Organizacija projekta
Pregled imena, adresa, brojeva telefona i e-mail adresa ukljuenih pertnera.
4. Standardi i regulative
Kratak pregled standarda i regulativa koji su relevantni za energetsku efikasnost i renoviranje.
5. Opis stanja zgrade
Opis trenutnog stanja zgrade, tehnikih sistema i naina rada.
6. Potronja energije
Potronja energije u poslednjih nekoliko godina, kao i bilans energije prije i poslije primjene
mjera (raunata, mjerena i baseline).
7. Potencial EE
Tabela o potencialu EE sa dodatnim komentarima.
8. Mjere
Detaljan opis svake mjere: postojea situacija, predloena mjera, utede energije i investicija.
9. Koristi vezane za ivotnu sredinu
Uticaj na ivotnu sredinu i koliko je projekat usaglaen sa relevantnim propisima i
standardima.
10. Implementacija
Predlog kako da se organizuje implementacija projekta,sa odgovarajuim rasporedom
vremena.
11. Finansiranje
Plan finansiranja, tok novca i ekonomski uslovi.
12. Energetske garancije (samo za detaljni energetski pregled)
Kriterijumi za ponuene energetske garancije.
13. Rukovanje i odravanje
Opis predloenih procedura za rukovanje i odravanje, uputstva, ukljuujui i obuku osoblja.
14. Monitoring energije
Opis predloenog sistema za monitoring energije, na osnovu ET-krive.
15. Energetski sertifikat
Kljuni podaci i rezultati energetskog pregleda koji e se koristiti za pripremu energetskog
sertifikata.
ENSI 2010 Strana 12

Energetski pregled
10.1 Mjere EE
Listu mjera treba izloiti u izvjetaju o enrgetskom pregledu. Detaljan opis sadanje situacije,
predloenih mjera i trokova ulaganja treba dati za svaku od njih, kao u donjoj tabeli.
Mjera br. 9 Izolacija spoljanjih zidova
Postojee situacija
Spoljanji zidovi od stare opeke, 250 mm bez izolacije.
U= 0.9 W/mK
Opis mjere
Spoljanja izolacija sa 100 mm mineralne vune, klase A, plus nova spoljanja fasada od cigle.
Ovo e smanjiti U zida na 0.3 W/mK. Ukupna izolovana povrina = 1 560 m.
U= 0.3 W/mK

Proraun utede (pomou ENSI EAB Software_a)
Utede energije: 43.34 kWh/mgod
2 380 m = 103 159 kWh/god
0.1 /kWh = 10 316 /god
Investicija:
Projektovanje/Planiranje 13 000
Komponente 55 000
Ugradnja 66 000
Porezi, PDV 37
*RGLQMLWURNRYL5 2 0 /god
1HWRXWHGH 10 320 /god
(NRQRPVNLYLMHNWUDMDQMD 17.9 godina
10.2 Koristi vezane za ivornu sredinu

Uticaj projekta na ivotnu sredinu bi trebalo opisati. Ako postoje pravila i standardi koji se tiu zatite
ivotne sredine i sa kojima bi projekat trebao biti usaglaen, onda bi ih ovdje trebalo pomenuti. Za na
primjer, izraunate utede u primarnoj energiji, pod pretpostavkom da se energija za daljinsko grijanje
dobija sagorijevanjem prirodnog gasa, odnosno smanjenje emisije CO2 su kako slijedi:
Nosilac energije:
Elektrina
kWh/mgod Daljinsko grijanje
energija
Isporuena energije Jedinica Ukupno
Stvarno stanje
Suma (Koriena energija) 394 324.0 70.0
Efikasnost generacije - 70 %
Isporuena energija (u ispor. formi) 533 462.9 70.0
Poslije mjera
Suma (Koriena energija) 146 76.0 70.0
Efikasnost generacije - 70 %
Isporuena energija (unweighted) 179 108.6 70.0
Utede
ENSI 2010 Strana 13

Energetski pregled
Suma (Koriena energija) 248 248.0

Isporuena energija (unweighted) 354 354.3
PRIMARNA ENERGIJA
Faktor primarne energije f - - 1.36 4.05
Sadanje stanje kWh/mgod 913 629.5 283.5
Poslije mjera kWh/mgod 460 177.0 283.5
Utede kWh/mgod 453 452.5
Smanjenje emisije CO2
Koeficijent CO2 emisije K kg/kWh - 0.277 1.34
Sadanje stanje kgma 222 128.2 93.8
Poslije mjera kg/ma 124 30.1 93.8
kg/mgod 98 98.1
Utede
t/god 234 233.6
10.3 Implementacija
Organizacija i aktivnosti koje bi trebao da ponudi energetski auditor/konsultant (upravljanje projektom,
uspostavljanje postupaka za rukovanje i odravanje, monitoring energije, itd.) bi trebalo da budu
opisani.
Dinamiki plan aktivnosti sa etapama bi mogao da izgleda:
Kalendar aktivnosti
Aktivnost
(dd.mm.yy)
Nalaenje izvoaa radova; Projektovanje/planiranje 01.10.08
Planiranje i priprema tenderske dokumentacije 01.12.08
Predraun izvoaa radova -
Vraenje tenderske dokumentacije 10.02.09
Ocjena 20.02.09
Ugovor 01.03.09
Ugovor: Upravljanje projektom 01.03.09
Pripreme potpisnika ugovora 15.03.09
Implementacija 01.04.09
Implementacija zavrena 01.08.09
Putanje u pogon 15.08.09
Startovanje: Rukovanje i odravanje 01.08.09
Startovanje: Monitoring energije 01.08.09
Konano putanje u rad 30.09.09
ENSI 2010 Strana 14

Energetski pregled
10.4 Rukovanje i odravanje

Procedure putanja u rad kojima se provjerava ispravno i efikasno funkcionisanje su veoma vane pri
prijemu radova, odnosno zgrade. Ipak, ako se ne koriste odgovarajui sistemi i postupci rukovanja i
odravanja, stanje u kome je zgrada i oprema e se vremenom pogoravati.
Tri su osnovna cilja ustanovljavanja postupaka za rukovanje i odravanje:
1. Obezbjedjenje odgovarajuih radnih uslova u zgradi

2. Dranje radnih trokova, uklj. energiju, na to niem moguem nivou i to na trajnoj
osnovi
3. Izbjegavanje velikih i skupih opravki
Rukovanje; dnevne, sedmine i mjesene aktivnosti koje se ponavljaju u okviru od jedne godine za
sisteme tehnikih instalacija u zgradi.
Odravanje; sve aktivnosti i zahvate koje treba izvesti u periodu duem od jedne godine.
Opravke; popravka onoga to je slomljeno ili oteeno tako da nakon toga ima poetni standard i
kvalitet.
Da bi se zgrada koristila i odravala kako treba, neophodno je da se zna:
Kako instalacije treba da rade
Koje instalacije zahtijevaju odravanje
Kako se rukuje i kako da se odravaju instalacije
Kada odravati instalacije
Ko je odgovoran za odredjen posao.
Ovaj dokument bi trebao biti predstavljen osoblju koje radi na rukovanju i odravanju.
10.5 Energetski monitoring

Potronja energije u mnogim zgradama
Potronja energije
je 20 40 % vea od energije koja je [kWh/god]
potrebna da se odi potrebni nivo
Optimalan rad
komfora. Ove zgrade imaju veliki
Stvarna potronja
potencijal za utedu energije. Prije EE
Primjenom mjera energetske efikasnosti
Poslije EE
(instalacija termostatskih radijatorskih
ventila, zaptivanje prozora, itd.),
potronja energije se obino smanjuje
na proraunati optimalni nivo i ne
mijenja se u toku od nekoliko godina,
kao to je ilustrovano na slici.
Vrijeme [god]
Iskustvo iz mnogih projekata EE
pokazuje da ipak potronja energije
poinje da se poveava poslije odreenog broja godina. Nekad poslije 3 5 godina, potronja energije
se vraa na isti nivo kao prije primjene mjera EE. Isti trend je uoen i kod novih zgrada nakon nekoliko
godina rada.
Ovakve okolnosti su esto prouzrokovane grekama u rukovanju: Ne postoje sistematski postupci
za kontinualnu kontrolu radnih uslova i potronju energije. Da bi se ovaj problem rijeio, moraju
se primjeniti postupci za sistematski monitoring energije.
Energetski monitoring predstavlja sistematske postupke za nedjeljno praenje i kontrolu potronje
energije i radnih uslova u zgradi. Poreenjem izmjerene potronje sa izraunatom potronjom energije
ENSI 2010 Strana 15

Energetski pregled
za svaki mjesec, osoblje koje je odgovorno za rukovanje i odravanje moe da obezbijedi ispravno
funcionisanje tehnikih isntalacija zgrade.
Osnovni alat u sistemu monitoring energije je Potronja energije

[kWh/m sedm]
dijagram Energija-Temperatura (ET). Svaka
ET kriva = Cilj
zgrada ima svoju, jedinstvenu ET-krivu (linija na
dijagramu) do koje moe da se doe 15
proraunom energije. ET-dijagram sa desne

10
strane ukljuuje ET-krivu i izmjerene potronje
energije za odgovarajuu srednju sedminu 5
temperaturu.
-20 -10 0 10 Srednja spoljanja
ET kriva pokazuje koja bi potronja energije temperatura [C]
trebala da bude pri razliitim spoljanjim

temperaturama.
Ako sedmina potronja odstupa vie od 10 % od zadate vrijednosti, potrebno je preduzeti mjere da
se otkrije to je uzrok toga i da se naprave odreene korekcije.
Energethski auditor/konsultant moe da pripremi uputstvo za energetski monitoring prije
implementacije projekta. Uputstvo treba da je prilagoeno projektu i da sadri:
Uputstva za korisnika
Registracione i proraunske obrasce
ET-krivu
Upitnik o odstupanjima
Energetski auditor/konsultant moe da ponudi da obezbijedi obuku o energetskom monitoringu gdje bi
osoblju koje radi na rukovanju i odravanju predstavio postupak energetskog monitoringa.
11 Prezentacija
Sledei korak je prezentacija izvjetaja o energetskom pregledu vlasniku zgrade i tehnikom
menadmentu sa ciljem da se donese odluka o radu na razvoju projekta sa pripremom biznis plana
(ako je potrebno finansiranje sa strane), ili da se pone sa pripremama za implementaciju projekta.
Prezentacija mora da bude dobro pripremljena. Treba se fokusirati na ekonomske aspekte i
profitabilnost za vlasnika zgrade. Uvjerite se da su oni razumjeli sadraj izvjetaja o energetskom
pregledu, i pitajte za dodatne informacije oko tehnikih detalja ako je potrebno.
Vlasnik zgrade obino nee donijeti konanu odluku da li da nastavi sa procesom ili ne za vrijeme
same prezentacije. Ipak, nastojte da zavrite satsanak sa dogovorom o buduim koracima tako to
ete dogovoriti vrijeme sledeeg sastanka ili nastaviti sa telefonskim pozivima.
ENSI 2010 Strana 16

Proraun profitabilnosti
15.01.2011
www.ensi.no

ENSI 2009 Copyright
Prorauni profitabilnosti
Sadraj
1 Uvod ........................................................................................................................................... 3
2 Ekonomski parametri................................................................................................................ 3
2.1 Investicija, I0 ................................................................................................................................ 3
2.2 Godinje neto utede, B.............................................................................................................. 4
2.3 Tehniki / ekonomski vijek trajanja, n.......................................................................................... 4
2.4 Stopa inflacije, b .......................................................................................................................... 5
2.5 Diskontna stopa, d....................................................................................................................... 5
2.6 Nominalna diskontna stopa, nr .................................................................................................... 5
2.7 Stvarna diskontna stopa, r .......................................................................................................... 5
3 Osnove ekonomije .................................................................................................................... 6

3.1 tednja novca u banci (kretanje unaprijed u vremenu)............................................................... 6
3.2 Diskontna vrijednost dananja vrijednost (kretanje unazad u vremenu) ................................. 7
4 Proraun profitabilnosti ........................................................................................................... 8

4.1 Metod perioda otplate (PB Pay Back) ...................................................................................... 8
4.2 Metod sadanje neto vrijednosti, isto: Neto trenutne vrijednosti (NPV Net Present Value) .... 8
4.3 Metod perioda povrata investicije, isto: Period isplate (PO Pay Off) ..................................... 11
5 Ukupna profitabilnost paketa mjera ...................................................................................... 13

5.1 Metod perioda otplate (PB) ....................................................................................................... 14
5.2 Metod sadanje neto vrijednosti, isto: Neto trenutne vrijednosti (NPV).................................... 14
5.3 Koeficijent neto trenutne vrijednosti (NPVQ) ............................................................................ 14
5.4 Metod perioda povrata investicije, isto: Period isplate (PO) ..................................................... 14
5.5 Interna stopa otplate, isto: Unutranja stopa otplate (IRR - Internal Rate of Return ) .............. 15
6 Metoda na bazi trokovi ivotnog ciklusa (LCC-Life Cycle Cost) ...................................... 16
7 Tok novca - Uvod .................................................................................................................... 17
8 Dodatak: Tabela anuiteta........................................................................................................ 19
ENSI 2009 Strana 2

1 Uvod
Vaan dio razvoja bilo kojeg projekta je procjena njegove isplativosti.
U prvoj fazi procjene, efekti finansiranja projekta se obino ne razmatraju. Dakle, efekti koje
uslovljavaju kreditne kamate, porezi, dotacije, subvencije itd. se ne uzimaju u obzir pri proraunu
profitabilnosti projekta.
Ovaj dokumet daje osnove za standardni proraun profitabilnosti projekta, sa primjerima koji se
odnose na energetsku efikasnost u zgradarstvu. Dati su i opisani su sledei elementi prorauna:
Ekonomski parametri
Osnove ekonomije
Proraun profitabilnosti
Cilj prorauna profitabilnosti je da se:
odredi profitabilnost projekta i/ili mjera/podprojekata, i da se pravilno rangiraju
Na kraju ovog poglavlja uvedeni su osnovni principi toka novca u projektu, gdje su predstavljeni glavni
efekti finansiranja projekta.
2 Ekonomski parametri
Analiza profitabilnosti zahtijeva da se to je mogue tanije kvantifikuju sledei ekonomski parametri:
Investicija I0 []
Godinje neto utede B [/year]
Tehniki /ekonomski vijek trajanja n [year]
Stopa inflacije b 100 [%]
Nominalna diskontna stopa nr 100 [%]
Stvarna diskontna stopa r 100 [%]
2.1 Investicija, I0
Investicija ukljuuje sve trokove koji su vezani za realizaciju projekta, koji obino ukljuuju:
Projektovanje/planiranje
Upravljanje prjektom / Obezbjeivanje kvaliteta
Djelovi i Komponente
Montaa
Kontrola i testiranje
Dokumentacija izvedenog stanja
Tehniki prijem
Obuka
Ostali trokovi
Porezi, PDV
ENSI 2009 Strana 3

2.2 Godinje neto utede, B

Pojednostavljen proraun godinjih neto uteda [/god] koje predvidja projekat energetske efikasnosti
je:
B=S x E + F
B Godinje neto utede [/god]
S Godinje utede energije [kWh/god]
E Cijena energije [/kWh]
F Smanjenje naknada [/year]
Smanjenje naknada moe ukljuivati smanjenje naknade za vrnu snagu [kW], naknadu za
prikljuenje, ekoloke naknade, itd.
Ako mjera zahtijeva dodatno odravanje (nova instalacija) ili vodi ka smanjenju trokova odravanja,
to mora da se uzme u obzir da bi se kompletirala procjena godinje neto utede:
B = S x E + F O&M
O&M Promjena trokova upravljanja i odravanja (+ or )
Ako je cilj projekta stvaranje novih prihoda, na primjer izgradnja novih kapaciteta za grijanje i/ili
proizvodju elektrine energije, u tom sluaju S bi bila koliina energije prodata na tritu. Dakle, B bi
bile novane zarade, tj. prihodi dobijeni od prodaje energije umanjeni za operativne trokove pogona.
E u ovom sluaju moe da se uzme kao aktuelna trina cijena enegije.
2.3 Tehniki / ekonomski vijek trajanja, n

Tehniki vijek trajanja: Fiziki vijek trajanja investicije/opreme, tj. period tokom koga oprema moe da
radi (tehniki)
Ekonomski vijek trajanja: Praktini vijek trajanja investicije/opreme, tj. vijek trajanja do trenutka kada je
profitabilno prei na novu opremu.
Ako su komponente/proizvodi zamjenjeni prije nego to su se istroili kao rezultat toga to su na
tritu na raspolaganju nove i efikasnije komponente, tada je ekonomski vijek krai od tehnikog vijeka
trajanja. Izmjene standarda i regulativa, cijena energije, zahtijevanih uslova ugodnosti, itd. takoe
mogu da dovedu do zamjene opreme prije isteka njihovog tehnikog vijeka trajanja.
Primjer: Nov PC ima tehniki vijek trajanja 7 10 godina, ali je ekonomski vijek trajanja uobiajeno 3 godine.
Poslije 3 godine, softver koji je na raspolaganju radi efikasnog korienja zahtijeva novi PC.
Za proraun i ocjenu profitabilnosti, koristi se ekonomski vijek trajanja.
U sledeoj tabeli je dat ekonomski vijek trajanja izabranih komponenti u energetskom sistemu, prema
standardu EN 15459, Dodatak A.
Komponenta Ekonomski Komponenta Ekonomski

vijek trajanja vijek trajanja
[godina] [godina]
Kotlovi 20 Toplotne pupme 15 - 20
Gorionici, uljni i gasni 10 Mjerai 10
Kontrolni sistem, centralni 15 - 25 Pumpe, reguliue 10 - 15
Kontrolni ventili, automatski 15 Ventili za isklj., automatski 15
Kontrolni ventili, runi 30 eline cijevi, otvoren sistem 30
Elektrini konvektori 20 - 25 eline cijevi, zatvoren sistem 15
Jedinica za rekup. topl., ciklina 15 Termostati za radijatore 15
Jedinica za rekup. topl., statina 20 Termostatski ventili 20
ENSI 2009 Strana 4

Ekonomski vijek trajanja u norvekim projektima energetske efikasnosti:
Komponenta Ekonomski Komponenta Ekonomski

vijek trajanja vijek trajanja
[godina] [godina]
Konstrukcija zgrade/omota 60 Rasvijeta 20
Kontrolni sistem, centralni 15 Oprema za tednju vode 5 - 10
Izolacija 40 Prozori, novi 30
Izolacija cijevi 15 Prozori, zaptivanje 5
2.4 Stopa inflacije, b

Inflacija se definie kao srednje godinje poveanje cijena za svu potroaku robu. Buduu inflaciju je
teko predvidjeti, i moe da varira za razliitu vrstu roba i usluga kao i za tarife (ukljuujui energiju i
vodu). U princiou postoje znaajne razlike izmeu zemalja kao I kroz razliite faze ekonomskog
razvoja zemalja.
2.5 Diskontna stopa, d

Diskontna stopa se koristi da se izrauna sadanja vrijednost, na primjer, buduih uteda energije
prilagoene cijeni kapitala. Diskontna stopa moe da bude nominalna i stvarna, pri emu se stvarna
diskontna stopa podeava kako bi se eliminisao efekat oekivane inflacije.
Razliiti investitori/klijenti imaju razliite zahtijeve, i zato diskontna stopa koja se koristi za proraun
profitabilnosti moe znaajno da varira od investitora do investitora. Osim toga, diskontne stope
projekata koji se finansiraju iz dravnog/regionalnog budeta obino utvruju federalne/regionalne
vlasti, i ove stope su obino nie od onih koje koriste privatni investitori.
2.6 Nominalna diskontna stopa, nr

Nominalna diskontna stopa ukljuuje oekivanu optu inflaciju.
Ako klijent ne postavlja specijalne uslove, za poetak se moe koristiti risk free stopa otplate kao
nominalna diskontna stopa. U normalnim okolnostima interesna stopa koju primjenjuje vlada na
dravne obveznice I druge vredonosne papire moe biti uzeta kao risk free diskontna stopa.
2.7 Stvarna diskontna stopa, r

Stvarna diskontna stopa je nominalna stopa korigovana za inflaciju, za relativno poveanje cijene
energije, i za drugo mogue relativno poveanje cijena.
Stvarna diskontna stopa, korigovana za inflaciju:
nr b
r=
1+ b
Primjer:
Nominalna diskontna stopa nr = 25%
Inflacija b = 18%
Kolika je stvarna diskontna stopa?
n r b 0.25 0.18
r= = = 0.059 = 5.9%
1+ b 1 + 0.18
Ako se oekuje da e se vrijednosti znaajnih parametara, (npr. cijena energije), znaajno razlikovati
od srednje inflacije, tada bi stvarna diskontna stopa takoe trebala biti korigovana za relativnu stopu
inflacije (e) odgovarajueg parametra.
Stvarna diskontna stopa, korigovana za inflaciju i relativnu inflaciju:
ENSI 2009 Strana 5
1 nr b
r= e
1+e 1+ b
Ako se stvarna diskontna stopa koristi za proraune profitabilnosti, budue neto utede bi trebalo da
su zasnovane na dananjim cijenama energije, a ne uveane stopom inflacije. Ako se koristi
nominalna stopa inflacije, tada bi budue neto utede trebalo uveati za stopu inflacije.
3 Osnove ekonomije
3.1 tednja novca u banci (kretanje unaprijed u vremenu)

Iznos novca B0 [] je deponovan u banci. Ako je nominalna interesna stopa koju nudi banka i, koliki e
biti iznos novca u banci poslije n godina?
B0 Iznos novca u banci danas
Bn Iznos novca poslije n godina
i 100 Interesna stopa u banci
n Vrijeme (godina) za koje je novac u banci
Iznos novca koji je u banci poslije 1 godine:
B1 = B0 + B0i = B0 (1 + i)
Poslije 2 godine:
2
B2 = B1 + B1i = B0 (1 + i)
Poslije n godina:
n
Bn = B0 (1 + i)
Primjer
Danas imate 1 500 na bankovnom raunu, i interesna B []

stopa je 15 %.
Koliko e novca biti na Vaem bankovnom raunu poslije Bn
5 godina?
B0
B0 1 500
i 0.15
n 5 godina
n 5
B5 = B0 (1 + i ) = 1 500 (1.15) = 3 017
0 n Vrijeme
[godina]
ENSI 2009 Strana 6

3.2 Diskontna vrijednost dananja vrijednost (kretanje unazad u vremenu)

Ako je u banci Bn [] nakon n godina od sada, koji iznos B0 [] danas odgovara ovom novcu na
osnovu srednje interesne stope u toku n godina? B0 moe da se izrauna na osnovu gornje jednaine:
Bn
B0 =
(1 + i )n
Primjer
Za 10 godina trebate da imate 20 000 na Vaem B []

bankovnom raunu. Koliko novca trebate da deponujete
danas na vaem tednom raunu, pretpostavljajui srednju Bn
interesnu stopu od 5%? B0

B10 20000
B0 = = = 12278
(1 + i )10 (1 + 0.05 )10
0 n Vrijeme
[godina]
Sadanja vrijednost buduih uteda/zarada se rauna koristei isti pristup:

Bn
Sadanja vrijednost =
(1 + d )n
gdje su
Bn Utede/zarade u n-toj godini
d Diskontna stopa, nominalna ili stvarna:
1. ako je Bn uveano sa interesnom stopom, tada bi trebalo koristiti nominalnu diskontnu
stopu (nr)
2. ako Bn nije uveano sa interesnom stopom, tada bi trebalo koristiti stvarnu diskontnu
stopu (r).
1
se zove diskontni factor.
(1 + d ) n
ENSI 2009 Strana 7

4 Proraun profitabilnosti
Postoji nekoliko metoda za izraunavanje profitabilnosti investicije:
Period otplate
Neto trenutna vrijednost
Koeficijent neto trentne vrijednosti
Period povrata uloenog novca
Interna stopa otplate
Sve ove metode su bazirane na konceptu diskontne vrijednosti (sadanja vrijednost).
U proraunu se koriste sledei parametri:
Investicija I0 []
Godinje neto utede B [/god]
Ekonomski vijek trajanja n [godina]
Stvarna diskontna stopa r 100 [%].
4.1 Metod perioda otplate (PB Pay Back)

Period otplate je vrijeme koje je potrebno da se otplati investicija, pri jednakim godinjim neto
utedama (B1 = B2 = = Bn):
Investicija I
Period otplate (PB) = = 0 [god ]
Godinje neto utede B
Ako je period otplate dui nego ekonomski vijek trajanja mjere, mjera nije profitabilna.
Metod perioda otplate je koristan za brze procjne, ali ima ogranienja:
treba ga koristiti kada je stvarna diskontna stopa niska,
treba ga koristiti kada je period otplate manji od 4 - 5 godina
Metod ignorie vrijednost godinjih uteda poslije isteka perioda otplate.
Primjer
Jedinica za rekuperaciju toplote je instalirana u ventilacionom sistemu. Cijena investicije je 10 000 , i
godinja neto uteda je 2 500 :
I 0 10000
PB = = = 4 godine
B 2500
4.2 Metod sadanje neto vrijednosti, isto: Neto trenutne vrijednosti (NPV Net
Present Value)
Ako ima inflacije, 1 000 u 2009. godini nee imati istu vrijednost kao 1 000 u 2008; to znai da u
2009. godini nee biti mogue sa 1 000 platiti onoliko dobara i usluga koliko je bilo mogue platiti sa
1 000 u 2008. Isto vai i za buduu vrijednost uteda energije koje se ostvaruju investiranjem u
energetsku efikasnost.
Da bi se sumirala diskontna vrijednost buduih godinjih uteda, neophodno je da se definie
referentna godina, sa kojom bi trebalo da se poveu sve investicije i utede. Sva budua plaanja bi
trebalo da se odnose na istu referentnu godinu. Uobiajeno, je da je referentna godina ona u kojoj su
izvrene investicije (godina 0). Sadanja neto vrijednost
NPV neke mjere ili projekta je sadanja vrijednost svih buduih neto uteda za vrijeme ekonomskog
vijeka trajanja umanjena za poetnu investiciju:
Sadanja neto vrijednost (NPV) = Diskontna vrijednost neto utede Investicija
ENSI 2009 Strana 8

Kriterijum profitabilnosti : NPV > 0
Ako su godinje neto utede razliite (ali nisu

uveane za inflaciju) za svaku godinu; B1 B2 B3
..... Bn, neto trentna vrijednost se rauna kao:
B1 B2 Bn
NPV = + + ... + I0

(1 + r ) (1 + r ) (1 + r )n
1 2

U mnogim projektima pretpostavlja se da su neto

utede jednake za svaku godinu; B1=B2 ==Bn.
Tada se jednaina za raunanje neto trenutne
vrijednosti pojednostavljuje:
1 (1 + r )
n
NPV = B I0
r
Svodjenje buduih uteda/zarada na sadanju vrijednost nije isto to i usklaivanje njihovih vrijednosti
zbog opte inflacije. ak i kada su utede/zarade (ili trokovi) date kao konstantne vrijednosti, one
moraju biti korigovane stvarnom diskontnom stopom da bi se uzela u obzir smanjena vremenska
vrijednost novca.
Primjer
Vlasnik zgrade eli da instalira termostatske radijatorske ventile u zgradi.
Na osnovu datih podataka, odrediti da li je investicija profitabilna.
Investicija I0 2 300
Godinje utede energije S 19 000 kWh/god
Cijena energije E 0,03 /kWh
Ekonomski vijek trajanja n 10 godina
Nominalna diskontna stopa nr 100 34 %
Inflacija b 100 25 %
Godinje neto utede energije:

B = S E = 19 000 0.03 = 570 /god
Stvarna diskontna stopa:
n r i 0.34 0.25
r= = = 0.07 = 7%
1+ i 1 + 0.25
ENSI 2009 Strana 9

Neto trenutna vrijednost:
1 (1 + r )
n
NPV = B I0
r
1 (1 + 0.07 )
n
NPV = 570 2300 = 1703
0.07
NPV je pozitivna, to znai da je investicija profitabilna.
Koeficijent neto trenutne vrijednosti NPVQ

Koeficijent neto trenutne vrijednosti, NPVQ, je odnos neto trenutne vrijednosti i ukupne investicije:
NPV
Koeficijent neto trenutne vrijednosti = NPVQ =
I0
Najvei NPVQ ukazuje na najprofitabilniju mjeru. Koeficijent neto trenutne vrijednosti moe da se
koristi i za rangiranje mjera energetske efikasnosti.
Primjer
Koja je od sledeih mjera najprofitabilnija?
1. Instalacija termostatskih radijatorskih ventila, sa ukupnom investicijom od 2 300 i godinjim
neto utedama od 570 .
2. Instalacija jedinice za rekuperaciju toplote u sistemu za ventilaciju, sa ukupnom investicijom
od 10 000 i godinjim neto utedama od 2 500 .
Termostatski ventili Jedinica za rekuperaciju
toplote
Investicije I0 2 300 10 000
Godinje neto utede B 570 /god 2 500 /god
Ekonomski vijek trajanja n 10 godina 15 godina
Stvarna diskontna stopa r 100 7 % 7 %
Period otplate 4 godina 4 godina
Koji je NPVQ EE mjera?

1. Termostatski ventili
Neto trenutna vrijednost za termostatske ventile je izraunata u prethodnom primjeru: NPV1 = 1 703
NPV 1703
NPVQ1 = = = 0.74
I0 2300
Ovo znai da na svaki uloeni 1 , vlasnik zgrade danas ima dobit od 0.74 .
2. Jedinica za rekuperaciju toplote
1 (1 + r )
n
NPV = B I0
r
1 (1 + 0.07 )
15
NPV2 = 2500 10000 = 12770
0.07
NPV 12770
NPVQ2 = = = 1.28
I0 10000
Obje mjere su profitabilne i imaju period otplate od 4 godine. Ipak, instalacija jedinice za rekuperaciju
toplote je profitabilnija zbog veeg NPVQ. Razlog je u razlici u ekonomskom vijeku trajanja, dok mjere
ostvaruju utede u periodu od 10 i 15 godina, sukcesivno.
ENSI 2009 Strana 10

4.3 Metod perioda povrata investicije, isto: Period isplate (PO Pay Off)
PO je period koji je potreban da se povrati investicija, uzimajui u obzir stvarnu diskontnu stopu. Ovo
znai da je PO broj godina za koji je NPV = 0:
1 (1 + r )
n
NPV = B I0 = 0
r
Ova jednaina moe da se rijei iterativno po n, koristei faktor anuiteta ili pomou softvera. Koristei
faktor anuiteta:
B r
f = = = Faktor anuiteta
I 0 1 (1 + r ) n
Ako su faktor anuiteta (f) i stvarna diskontna stopa (r) poznati, period otplate (n) se moe nai iz
tabela anuiteta, kao to je pokazano u donjem primjeru.
Example
Godinje neto utede B 15 000 /god
Stvarna diskontna stopa r 100 7 %
B 15000
Faktor anuiteta: f = = = 0.2098
I 0 71500
Tabela anuiteta (vidi dodatak)
n Interesna stopa, r, %
godina
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
1 1.0100 1.0200 1.0300 1.0400 1.0500 1.0600 1.0700 1.0800 1.0900 1.1000
2 0.5075 0.5150 0.5226 0.5302 0.5378 0.5454 0.5531 0.5608 0.5685 0.5762
3 0.3400 0.3468 0.3535 0.3603 0.3672 0.3741 0.3811 0.3880 0.3951 0.4021
4 0.2563 0.2626 0.2690 0.2755 0.2820 0.2886 0.2952 0.3019 0.3087 0.3155
5 0.2060 0.2122 0.2184 0.2246 0.2310 0.2374 0.2439 0.2505 0.2571 0.2638
6 0.1725 0.1785 0.1846 0.1908 0.1970 0.2034 0.2098 0.2163 0.2229 0.2296
Sa stvarnom diskontnom stopom od 7 % i anuitetom od 0.2098, period otplate je 6 godina.
Interna stopa otplate (IRR)

Interna stopa otplate je stopa koja izjednaava neto trenutnu vrijednost buduih uteda/toka novca za
ekonomski vijek trajanja dobara sa cijenom investicije.
1 (1 + r )
n
NPV = B I0 = 0
r
Ova jednaina moe da se rijei iterativno po r koristei faktor anuiteta, ili pomou softvera.
Ako su faktor anuiteta (f) i ekonomski vijek trajanja (n) poznati, onda se interna stopa otplate moe
nai iz tabela anuiteta.
ENSI 2009 Strana 11

Prorauni profitabilnosti - primjer
Jedinica za rekuperaciju toplote je instalirana u sistemu grijanja jedne osnovne kole.
Godinje neto utede S 30 000 kWh/god
Cijena energije E 0,06 /kWh
Ekonomski vijek trajanja n 10 godina
Nominalna diskontna stopa nr 100 30 %
Inflacija b 100 20 %
Kakva je profitabilnost mjere?

Stvarna diskontna stopa:
n r b 0 .3 0 .2
r= = = 0.083 = 8.3 %
1+ b 1 .2
Period otplate
Godinje neto utede u novcu:
B = S E = 30 000 kWh/god 0,06 /kWh = 1 800 /god
I 0 10500
PB = = = 5.8 godina
B 1800
Trenutna neto vrijednost
1 (1 + r )
n
NPV = B I0
r
1 (1 + 0.083 )
10
NPV = 1800 10500 = 1399
0.083
NPV > 0 mjera je profitabilna
Koeficijent neto trenutne vrijednosti
NPV 1399
NPVQ = = = 0.13
I0 10500
Period povrata uloenog novca
Faktor anuiteta, f:
B 1800
f = = = 0.17
I 0 10500
Iz tabele anuiteta u dodatku:
r = 8.3 % i f = 0.17 Period otplate NPV = priblino 8.3 godina
Period otplate NPV < Ekonomski vijek trajanja Mjera je profitabilna
Interna stopa otplate
Iz tabele anuiteta u dodatku:
n = 10 god i f = 0.17 Interna stopa otplate = 11 %
Interna stopa otplate > Stvarna diskontna stopa Mjera je profitabilna
Razlika izmeu erioda otplate (5.8 god) i perioda otplate NPV (8.3 god) je 2.5 godina, to znai da je
period otplate NPV 1.5 put due od perioda otplate. To pokazujei da se razlika izmeu perioda otplate
i perioda otplate NPV brzo poveava sa vremenom otplate u godinama.
ENSI 2009 Strana 12

5 Ukupna profitabilnost paketa mjera

Ako je enegetski auditor/konsultant identifikovao nekoliko profitabilnih mjera energetske efikasnosti i
renoviranja, dakle paket mjera, bilo bi od interesa da se izrauna ukupna profitabilnost cijelog paketa
mjera. Ovakvi prorauni omoguavaju da se uporede razliiti paketi (ili alternative) i da se rangiraju u
skladu sa integralnom profitabilnou.
Da bi se izraunala profitabilnost paketa, potrebno je da se definie vremenski period analize (p), tj.
broj godina u kojem e se analizirati profitabilnost. Duina perioda analize treba da se definie
pojedinano za svaki projekat, zavisno od zahtjeva klijenta. Za projekte energetske efikasnosti u
zgradarstvu, period analize od 10 - 15 - 20 godina bi mogao biti tipian.
Ako sve mjere u paketu imaju dui ekonomski vijek trajanja od perioda analize, profitabilnost paketa
moe se izraunati u skladu sa procedurama opisanim u prethodnim poglavljima. Rauna se po
pravilu sa ekonomskim vijekom trajanja koji je jednak periodu analize, mada neke mjere imaju krai
ekonomski vijek trajanja. Ovo je sluaj u sledeem primjeru, gdje se analizira period od 15 godina:
Ekonomski vijek
Mjere Investicija Neto utede
trajanja
[] [/god] [godina]
1. Instalacija maina za pranje sua 4 000 1 200 7
2. Balansiranje sistema grijanja, instalacija 15 000 3 500 10
temostatskih ventila
3. Nova automatska toplotna podstanica 14 000 3 700 15
4. Novi prozori 40 000 3 000 20
Ukupno 73 000 11 400
Na kraju ekonomskog vijeka trajanja prve dvije mjere, potrebna je dodatna-sekundarna investicija
da bi se obezbijedile budue utede.
Iznos sekundarne investicije za svaku mjeru je predmet pojedinanih razmatranja energetskog
auditora/konsultanta, i moe da bude jednak poetnoj investiciji ili samo jednom njenom dijelu.
Osnovni rezon je da se mjera nadograuje da bi se obezbijedio kako poetni nivo uteda, tako i
funkcionalnost.
Za gornji primjer neophodna je sledea sekundarna investicija:
Mjere Iznos sekundarne Godina sekundarne

investicije inesticije
1. Instalacija maina za pranje sua 4 000 8 i 15
2. Balansiranje sistema grijanja, ugradnja 10 000 11
termostatskih ventila
Pretpostavljeno je da je nova maina za pranje sua potrebna u 8. i 15. godini. Za drugu mjeru,
kompletna zamjena ureaja nije neophodna ako je originalna instalacija pravilno odravana.
Uzimajui u obzir ove sekundarne investicije, moe se izraunati profitabilnost cijelog paketa mjera,
koristei sledee parametre:
Poetna investicija I0 []
Godinje neto utede B [/god]
Sekundarna investicija u godini i Ii []
Ekonomski vjek trajanja n [god]
Stvarna diskontna stopa r 100 [%]
Period analize p [year]
ENSI 2009 Strana 13

5.1 Metod perioda otplate (PB)
Ovaj metod za paket mjera je slian metodu perioda otplate koji je ranije opisan: to je vrijeme koje je
potrebno da se otplati poetna investicija u paket mjera, na osnovu jednakih godinjih neto uteda (B
= B1 = B2 = = Bn):
Investicija I
Period otplate(PB) = = 0 [godina ]
Godinje neto utede B
Ovaj metod je pogodan jedino za inicijalnu procjenu profitabilnosti paketa mjera. Sekundarne
investicije koje se javljaju poslije isteka vremena otplate nisu razmatrane. Ako je izraunato vrijeme
otplate due od najkraeg ekonomskog vijeka trajanja paketa, izraunato vrijeme otplate moe da
bude varljivo.
Vrijeme otplate za projekat iz primjera:
I 0 73000
PB = = = 6.4 godina
B 11400
5.2 Metod sadanje neto vrijednosti, isto: Neto trenutne vrijednosti (NPV)
NPV paketa mjera je sadanja (trenutna) vrijednost buduih neto uteda umanjena za sadanju
vrijednost buduih sekundarnih investicija za vrijeme perioda analize (od 1. godine do godine p) i za
inicijalne investicije (godina 0):
p
(Bi I i )
NPV = I0
i =1 (1 + r )
i
Ili:
B I B I Bp I p
NPV = 1 11 + 2 22 + ... + I0
(1 + r ) (1 + r ) (1 + r )p

NPV za projekat iz primjera, sa 5 % stvarne diskontne stope:
11400 11400 11400 400 11400 11400 11400 10000
NPV = + ... + + + + + +
(1 + 0.05 ) (1 + 0.05 ) (1 + 0.05 ) (1 + 0.05 ) (1 + 0.05 ) (1 + 0.05 )11
1 7 8 9 10
11400 11400 400

+ + ... + 73000 = 34850
(1 + 0.05 )12
(1 + 0.05 )15
5.3 Koeficijent neto trenutne vrijednosti (NPVQ)
Koeficijent neto trenutne vrijednosti, NPVQ, je odnos neto trenutne vrijednosti za analizirani period
vremena i inicijalne investicije za paket mjera:
NPV
Koeficijent sadanje neto vrijednosti = NPVQ =
I0
NPVQ za projekat iz primjera:
NPV 34850
NPVQ = = = 0.48
I0 73000
5.4 Metod perioda povrata investicije, isto: Period isplate (PO)

Zbog efekta sekundarnih investicija, proraun PO bi bio varljiv.
ENSI 2009 Strana 14

5.5 Interna stopa otplate, isto: Unutranja stopa otplate (IRR - Internal Rate of
Return )
Interna stopa otplate je stopa koja izjednaava sadanju (trenutnu) neto vrijednost budueg toka
novca (utede i sekundarne investicije) za analizirani vremenski period paketa mjera sa iznosom
poetne investicije.
p
(Bi I i )
NPV = I0 =0
i =1 (1 + r )
i
gdje se IRR=r moe da se izrauna iterativno ili pomou softvera.

U skladu sa formulom, iterativno dobijena IRR za projekat iz primjera je:
IRR = 11.8 %.
Za projekat iz primjera, profitabilnost za svaku mjeru i za cijeli paket je prikazana u tabeli:
Vrijeme
Mjere I0 B n NPV NPVQ ISO
otplate
[] [/god] [god] [god] [] [%]
Instalacija novih maina za pranje 4 000 1 200 7 3.3 2 994 0.74 23
sua
Balansiranje sistema grijanja, 15 000 3 500 10 4.3 12 026 0.80 19.4
instalacija termostatskih ventila
Nova automatska toplotna podstanica 14 000 3 700 15 3.8 24 405 1.74 25.6
Novi prozori 40 000 3 000 20 13.3 -2 613 -0.07 4.2
Ukupno (za analizirani period od 15 73 000 11 400 6,4 34 850 0,48 11.8
god)
Sekundarne investicije:
Mjere Sekundarne Godina sekundarne

investicije investicije
1. Instalacija maina za pranje sua 4 000 8 i 15
2. Balansiranje sistema grijanja, instalacija termostatskih 10 000 11
ventila
Ukupno sekundarne investicije 18 000
ENSI 2009 Strana 15

6 Metoda na bazi trokovi ivotnog ciklusa (LCC-Life Cycle Cost)

LCC analiza je ekonomski metod procjene projekta kod kojeg se uzimaju u razmatranje svi trokovi
tokom ivotnog vijeka objekta: od projektovanja, eksploatacije, pa do njegove eliminacije na kraju
njegovog ivotnog ciklusa. U LCC analizi trokovi koji se javljaju u razliitim vremenima se svode na
njihovu sadanju vrijednost.
LCC analiza je naroito pogodna za procjenu razliitih alternativnih projekata zgrade koji svi
zadovoljavaju nametnute zahtijeve, ali imaju razliite trokove poetnih ulaganja, razliite trokove
eksploataije, odravanja i proravki, i mogunost razliitog tehnikog vijeka trajanja.
LCC analiza je takoe pogodna za procjenu kako projekata energetske efikasnosti, tako i za procjenu
profitabilnosti bilo koje date mjere, odnosno uporedjenje dvije alternativne mjere.
LCC metoda obezbjeuje bolju procjenu dugorone profitabilnosti projekta/mjera u odnosu na bilo koju
drugu ekonomsku metodu koja se fokusira samo na trokove poetnog ulaganja i eksploatacije u
prvim godinama. U isto vrijeme LCC analiza zahtijeva vie informacija od ostalih metoda za procjenu
profitabilnosti. LCC za zgradu se rauna u skladu sa formulom:
n n
LCC = I 0 + I j (1 + r ) + (Ai + Oi + M i + Ci + Cl i + Si ) (1 + r ) Res (1 + r )
j i n
j =1 i =1
where:
I0 Poetna investicija, u godini 0
Ij Sekundarne investicije (trokovi zamjena) u godini j od zavretka projekta
Ai Trokovi administracije (menadment zgrade, administracija, osiguranje, porezi i naknade)
Oi Trokovi eksploatacije
Mi Trokovi odravanja
Ci Trokovi potronje (energije, vode i rukovanja otpadom)
Cli Trokovi ienja
Si Trokovi usluga (aktinosti u podravanju jezgra biznisa; recepcija, kantina, IT, usluge
kopiranja, obezbijeenje, itd.)
Res Preostala vrijednost (trokove ruenja/uklanjanja (+), ili prihode (-) ukoliko se zgrada/oprema
prodaje), u godini n od poetka projekta
r Diskontna stopa
n Period analize i/ili predvieni ivotni vijek
Ako se pretpostavlja da su trokovi administracije, eksploatacije, potronje, ienja i usluga, jednaki
svake godine, formula se svodi na:
1 (1 + r )
n n n
LCC = I 0 + I j (1 + r ) + M i (1 + r ) + (A + O + C + Cl + S ) Re s (1 + r )
j i n
j =1 i =1 r
Najnii LCC trokovi ukuazuju na najprofitabilniju investiciju, mjeru ili rijeenje.

Razliiti klijenti mogu da imaju rezliite zahtijeve to se tie perioda analize koji bi trebalo koristiti u
proraunima. to je krai period analize to je problem odredjivanja Res trokova vei. Razliiti klijenti
e takoe imati razliite zahtijeve to se tie nivoa diskontne stope.
Ako je period analize dui od ekonomskog vijeka trajanja sistema ili mjere, sekundarna investicija (Ij)
mora da se ukljui u proraun u skladu sa datom formulom. Ako ima nekoliko sekundarnih investicija
za vrijeme analiziranog perioda, svaka od njih bi trebala da bude ukljuena u proraun. Kada se
porede dvije alternative, treba koristiti isti period analize.
ENSI 2009 Strana 16

Kada se LCC analiza vri da bi se uporedile alternativne mjere energetske efikasnosti ili projekti,
parametri na koje ne utiu alternativna rijeenja, kao npr. trokovi administracije, ienja i usluga
mogu se iskljuiti iz prorauna.
7 Tok novca - Uvod

Predstavljeni prorauni profitabilnosti ukljuuju jedino procjenu samog projekta. Za vlasnika projekta
(iznajmljivaa) stvarni ekonomski efekti zavise od naina na koji je projekat finansiran. On e uloiti dio
sopstvenih sredstava (uee), otplaivati kredit i dobiti smanjene trokove za energiju (utede). To se
najbolje moe sagledati kroz analizu toka novca.
Equity C
A
B1 B 2 B3 B4 B5 B6
Savings S
H Project Owner,
Borrower
F
Grant Repayment
Bank L Loan
Loan
O
I0
W
Primjer prorauna toka novca
Investicija 114 900

Godinjeneto utede 29 800 /god
Stopa inflacije 5 %
Tok novca-period 10 godina
Projekat e se finansirati na sledei nain:
Finansijski izvori Investicija Interesna stopa Period

[] [%] [god]
Kredit od fonda za energetsku 60 000 6.0 5
efikasnost 30 000 12.0 8
Kredit od lokalne banke 24 900
Uee
Ukupno 114 900
Neto utede:
Neto utede svake godine su uveane za 5% inflacije:
Godina 1 29 800
Godina 2 29 800 1.05 31 290
Godina 3 31 290 1.05 32 855
Kredit:
Priblini proraun moe se izvesti korienjem faktora anuiteta:
Kredit 1, daje godinju otplatu od:
ENSI 2009 Strana 17
6 % i 5 godina f = 0.2374 (iz tabele anuiteta) 14 244 /god
Kredit 2, daje godinju otplatu od:
12 % i 8 godina f = 0,2013 (iz tabele anuiteta) 6 039 /god
Kredit, godina 1-5 (Kredit 1 + Kredit 2) 20 283 /god
Kredit, godina 6-8 (Kredit 2) 6 039 / god
Ovo daje sledei tok novca:
Tok novca Godina

projekta
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Investicija (114 900)
Finansiranje:
Kredit EE fond 60 000
Kredit lokalna 30 000

banka
Uee 24 900
Kredtne obaveze (20 283) (20 283) (20 283) (20 283) (20 283) (6 039) (6 039) (6 039)
Neto utede 29 800 31 290 32 855 34 497 36 222 38 033 39 935 41 932 44 028 46 230
Neto tok novca (24 900) 9 517 11 007 12 572 14 214 15 939 31 994 33 896 35 893 44 028 46 230
Akumulirani Tok (24 900) (15 383) (4 376) 8 196 22 410 38 349 70 343 104 239 140 132 184 160 230 390
novca
U finansijskim proraunima, brojevi u zagradama () znae minus.

Za vlasnika projekta, pozitivni tok novca znai "priliv novca" (neto utede su vee nego trokovi za
otplatu kredita), a nagativni tok novca znai "odliv novca" (trokovi za otplatu kredita su vei nego neto
utede).
Uee uplauje vlasnik projekta / iznajmljiva, to ini da je za njega tok novca negativan u godini 0.
Akumulirani tok novca postaje pozitivan u 3. godini, to znai da je uee otplaeno.
ENSI 2009 Strana 18

8 Dodatak: Tabela anuiteta
B r
f= = -n
= faktor anuiteta
I 1 - ( 1+ r )
0
god 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
1 1.0100 1.0200 1.0300 1.0400 1.0500 1.0600 1.0700 1.0800 1.0900 1.1000
2 0.5075 0.5150 0.5226 0.5302 0.5378 0.5454 0.5531 0.5608 0.5685 0.5762
3 0.3400 0.3468 0.3535 0.3603 0.3672 0.3741 0.3811 0.3880 0.3951 0.4021
4 0.2563 0.2626 0.2690 0.2755 0.2820 0.2886 0.2952 0.3019 0.3087 0.3155
5 0.2060 0.2122 0.2184 0.2246 0.2310 0.2374 0.2439 0.2505 0.2571 0.2638
6 0.1725 0.1785 0.1846 0.1908 0.1970 0.2034 0.2098 0.2163 0.2229 0.2296
7 0.1486 0.1545 0.1605 0.1666 0.1728 0.1791 0.1856 0.1921 0.1987 0.2054
8 0.1307 0.1365 0.1425 0.1485 0.1547 0.1610 0.1675 0.1740 0.1807 0.1874
9 0.1167 0.1225 0.1284 0.1345 0.1407 0.1470 0.1535 0.1601 0.1668 0.1736
10 0.1056 0.1113 0.1172 0.1233 0.1295 0.1359 0.1424 0.1490 0.1558 0.1627
11 0.0965 0.1022 0.1081 0.1141 0.1204 0.1268 0.1334 0.1401 0.1469 0.1540
12 0.0888 0.0946 0.1005 0.1066 0.1128 0.1193 0.1259 0.1327 0.1397 0.1468
13 0.0824 0.0881 0.0940 0.1001 0.1065 0.1130 0.1197 0.1265 0.1336 0.1408
14 0.0769 0.0826 0.0885 0.0947 0.1010 0.1076 0.1143 0.1213 0.1284 0.1357
15 0.0721 0.0778 0.0838 0.0899 0.0963 0.1030 0.1098 0.1168 0.1241 0.1315
16 0.0679 0.0737 0.0796 0.0858 0.0923 0.0990 0.1059 0.1130 0.1203 0.1278
17 0.0643 0.0700 0.0760 0.0822 0.0887 0.0954 0.1024 0.1096 0.1170 0.1247
18 0.0610 0.0667 0.0727 0.0790 0.0855 0.0924 0.0994 0.1067 0.1142 0.1219
19 0.0581 0.0638 0.0698 0.0761 0.0827 0.0896 0.0968 0.1041 0.1117 0.1195
20 0.0554 0.0612 0.0672 0.0736 0.0802 0.0872 0.0944 0.1019 0.1095 0.1175
25 0.0454 0.0512 0.0574 0.0640 0.0710 0.0782 0.0858 0.0937 0.1018 0.1102
30 0.0387 0.0446 0.0510 0.0578 0.0651 0.0726 0.0806 0.0888 0.0973 0.1061
40 0.0305 0.0366 0.0433 0.0505 0.0583 0.0665 0.0750 0.0839 0.0930 0.1023
50 0.0255 0.0318 0.0389 0.0466 0.0548 0.0634 0.0725 0.0817 0.0912 0.1009
60 0.0222 0.0288 0.0361 0.0442 0.0528 0.0619 0.0712 0.0808 0.0905 0.1003
god 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
1 1,1100 1,1200 1,1300 1,1400 1,1500 1,1600 1,1700 1,1800 1,1900 1,2000
2 0,5839 0,5917 0,5995 0,6073 0,6151 0,6230 0,6308 0,6387 0,6466 0,6545
3 0,4092 0,4163 0,4235 0,4307 0,4380 0,4453 0,4526 0,4599 0,4673 0,4747
4 0,3223 0,3292 0,3362 0,3432 0,3503 0,3574 0,3645 0,3717 0,3790 0,3863
5 0,2706 0,2774 0,2843 0,2913 0,2983 0,3054 0,3126 0,3198 0,3271 0,3344
6 0,2364 0,2432 0,2502 0,2572 0,2642 0,2714 0,2786 0,2859 0,2933 0,3007
7 0,2122 0,2191 0,2261 0,2332 0,2404 0,2476 0,2549 0,2624 0,2699 0,2774
8 0,1943 0,2013 0,2084 0,2156 0,2229 0,2302 0,2377 0,2452 0,2529 0,2606
9 0,1806 0,1877 0,1949 0,2022 0,2096 0,2171 0,2247 0,2324 0,2402 0,2481
10 0,1698 0,1770 0,1843 0,1917 0,1993 0,2069 0,2147 0,2225 0,2305 0,2385
11 0,1611 0,1684 0,1758 0,1834 0,1911 0,1989 0,2068 0,2148 0,2229 0,2311
12 0,1540 0,1614 0,1690 0,1767 0,1845 0,1924 0,2005 0,2086 0,2169 0,2253
13 0,1482 0,1557 0,1634 0,1712 0,1791 0,1872 0,1954 0,2037 0,2121 0,2206
14 0,1432 0,1509 0,1587 0,1666 0,1747 0,1829 0,1912 0,1997 0,2082 0,2169
15 0,1391 0,1468 0,1547 0,1628 0,1710 0,1794 0,1878 0,1964 0,2051 0,2139
16 0,1355 0,1434 0,1514 0,1596 0,1679 0,1764 0,1850 0,1937 0,2025 0,2114
17 0,1325 0,1405 0,1486 0,1569 0,1654 0,1740 0,1827 0,1915 0,2004 0,2094
18 0,1298 0,1379 0,1462 0,1546 0,1632 0,1719 0,1807 0,1896 0,1987 0,2078
19 0,1276 0,1358 0,1441 0,1527 0,1613 0,1701 0,1791 0,1881 0,1972 0,2065
20 0,1256 0,1339 0,1424 0,1510 0,1598 0,1687 0,1777 0,1868 0,1960 0,2054
25 0,1187 0,1275 0,1364 0,1455 0,1547 0,1640 0,1734 0,1829 0,1925 0,2021
30 0,1150 0,1241 0,1334 0,1428 0,1523 0,1619 0,1715 0,1813 0,1910 0,2008
40 0,1117 0,1213 0,1310 0,1407 0,1506 0,1604 0,1703 0,1802 0,1902 0,2001
50 0,1106 0,1204 0,1303 0,1402 0,1501 0,1601 0,1701 0,1800 0,1900 0,2000
60 0,1102 0,1201 0,1301 0,1401 0,1500 0,1600 0,1700 0,1800 0,1900 0,2000
ENSI 2009 Strana 19

Tabela anuiteta (nastavak)
B r
f= = -n
= faktor anuiteta
I 1 - ( 1+ r )
0
god 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
1 1,2100 1,2200 1,2300 1,2400 1,2500 1,2600 1,2700 1,2800 1,2900 1,3000
2 0,6625 0,6705 0,6784 0,6864 0,6944 0,7025 0,7105 0,7186 0,7267 0,7348
3 0,4822 0,4897 0,4972 0,5047 0,5123 0,5199 0,5275 0,5352 0,5429 0,5506
4 0,3936 0,4010 0,4085 0,4159 0,4234 0,4310 0,4386 0,4462 0,4539 0,4616
5 0,3418 0,3492 0,3567 0,3642 0,3718 0,3795 0,3872 0,3949 0,4027 0,4106
6 0,3082 0,3158 0,3234 0,3311 0,3388 0,3466 0,3545 0,3624 0,3704 0,3784
7 0,2851 0,2928 0,3006 0,3084 0,3163 0,3243 0,3324 0,3405 0,3486 0,3569
8 0,2684 0,2763 0,2843 0,2923 0,3004 0,3086 0,3168 0,3251 0,3335 0,3419
9 0,2561 0,2641 0,2722 0,2805 0,2888 0,2971 0,3056 0,3140 0,3226 0,3312
10 0,2467 0,2549 0,2632 0,2716 0,2801 0,2886 0,2972 0,3059 0,3147 0,3235
11 0,2394 0,2478 0,2563 0,2649 0,2735 0,2822 0,2910 0,2998 0,3088 0,3177
12 0,2337 0,2423 0,2509 0,2596 0,2684 0,2773 0,2863 0,2953 0,3043 0,3135
13 0,2292 0,2379 0,2467 0,2556 0,2645 0,2736 0,2826 0,2918 0,3010 0,3102
14 0,2256 0,2345 0,2434 0,2524 0,2615 0,2706 0,2799 0,2891 0,2984 0,3078
15 0,2228 0,2317 0,2408 0,2499 0,2591 0,2684 0,2777 0,2871 0,2965 0,3060
16 0,2204 0,2295 0,2387 0,2479 0,2572 0,2666 0,2760 0,2855 0,2950 0,3046
17 0,2186 0,2278 0,2370 0,2464 0,2558 0,2652 0,2747 0,2843 0,2939 0,3035
18 0,2170 0,2263 0,2357 0,2451 0,2546 0,2641 0,2737 0,2833 0,2930 0,3027
19 0,2158 0,2251 0,2346 0,2441 0,2537 0,2633 0,2729 0,2826 0,2923 0,3021
20 0,2147 0,2242 0,2337 0,2433 0,2529 0,2626 0,2723 0,2820 0,2918 0,3016
25 0,2118 0,2215 0,2313 0,2411 0,2509 0,2608 0,2707 0,2806 0,2905 0,3004
30 0,2107 0,2206 0,2305 0,2404 0,2503 0,2603 0,2702 0,2802 0,2901 0,3001
40 0,2101 0,2201 0,2301 0,2400 0,2500 0,2600 0,2700 0,2800 0,2900 0,3000
50 0,2100 0,2200 0,2300 0,2400 0,2500 0,2600 0,2700 0,2800 0,2900 0,3000
60 0,2100 0,2200 0,2300 0,2400 0,2500 0,2600 0,2700 0,2800 0,2900 0,3000
god 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40
1 1,3100 1,3200 1,3300 1,3400 1,3500 1,3600 1,3700 1,3800 1,3900 1,4000
2 0,7429 0,7510 0,7592 0,7674 0,7755 0,7837 0,7919 0,8002 0,8084 0,8167
3 0,5584 0,5662 0,5740 0,5818 0,5897 0,5976 0,6055 0,6134 0,6214 0,6294
4 0,4694 0,4772 0,4850 0,4929 0,5008 0,5087 0,5167 0,5247 0,5327 0,5408
5 0,4185 0,4264 0,4344 0,4424 0,4505 0,4586 0,4667 0,4749 0,4831 0,4914
6 0,3865 0,3946 0,4028 0,4110 0,4193 0,4276 0,4359 0,4443 0,4528 0,4613
7 0,3652 0,3735 0,3819 0,3903 0,3988 0,4073 0,4159 0,4245 0,4332 0,4419
8 0,3504 0,3589 0,3675 0,3762 0,3849 0,3936 0,4024 0,4113 0,4201 0,4291
9 0,3399 0,3487 0,3575 0,3663 0,3752 0,3841 0,3931 0,4022 0,4112 0,4203
10 0,3323 0,3412 0,3502 0,3592 0,3683 0,3774 0,3866 0,3958 0,4050 0,4143
11 0,3268 0,3358 0,3450 0,3542 0,3634 0,3727 0,3820 0,3913 0,4007 0,4101
12 0,3226 0,3319 0,3411 0,3505 0,3598 0,3692 0,3787 0,3881 0,3976 0,4072
13 0,3196 0,3289 0,3383 0,3477 0,3572 0,3667 0,3763 0,3859 0,3955 0,4051
14 0,3172 0,3267 0,3362 0,3457 0,3553 0,3649 0,3746 0,3842 0,3939 0,4036
15 0,3155 0,3251 0,3346 0,3443 0,3539 0,3636 0,3733 0,3831 0,3928 0,4026
16 0,3142 0,3238 0,3335 0,3432 0,3529 0,3626 0,3724 0,3822 0,3920 0,4018
17 0,3132 0,3229 0,3326 0,3424 0,3521 0,3619 0,3718 0,3816 0,3915 0,4013
18 0,3124 0,3222 0,3320 0,3418 0,3516 0,3614 0,3713 0,3812 0,3910 0,4009
19 0,3118 0,3216 0,3315 0,3413 0,3512 0,3610 0,3709 0,3808 0,3907 0,4007
20 0,3114 0,3212 0,3311 0,3410 0,3509 0,3608 0,3707 0,3806 0,3905 0,4005
25 0,3104 0,3203 0,3303 0,3402 0,3502 0,3602 0,3701 0,3801 0,3901 0,4001
30 0,3101 0,3201 0,3301 0,3401 0,3500 0,3600 0,3700 0,3800 0,3900 0,4000
40 0,3100 0,3200 0,3300 0,3400 0,3500 0,3600 0,3700 0,3800 0,3900 0,4000
50 0,3100 0,3200 0,3300 0,3400 0,3500 0,3600 0,3700 0,3800 0,3900 0,4000
60 0,3100 0,3200 0,3300 0,3400 0,3500 0,3600 0,3700 0,3800 0,3900 0,4000
ENSI 2009 Strana 20

Tabela anuiteta (nastavak)
B r
f= = -n
= faktor anuiteta
I 1 - ( 1+ r )
0
god 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50
1 1.4100 1.4200 1.4300 1.4400 1.4500 1.4600 1.4700 1.4800 1.4900 1.5000
2 0.8249 0.8332 0.8415 0.8498 0.8582 0.8665 0.8749 0.8832 0.8916 0.9000
3 0.6374 0.6454 0.6535 0.6616 0.6697 0.6778 0.6859 0.6941 0.7023 0.7105
4 0.5489 0.5570 0.5652 0.5733 0.5816 0.5898 0.5981 0.6064 0.6147 0.6231
5 0.4997 0.5080 0.5164 0.5248 0.5332 0.5416 0.5501 0.5587 0.5672 0.5758
6 0.4698 0.4783 0.4869 0.4956 0.5043 0.5130 0.5217 0.5305 0.5393 0.5481
7 0.4507 0.4595 0.4683 0.4772 0.4861 0.4950 0.5040 0.5130 0.5220 0.5311
8 0.4380 0.4470 0.4561 0.4652 0.4743 0.4834 0.4926 0.5018 0.5110 0.5203
9 0.4295 0.4387 0.4479 0.4572 0.4665 0.4758 0.4851 0.4945 0.5039 0.5134
10 0.4236 0.4330 0.4424 0.4518 0.4612 0.4707 0.4802 0.4897 0.4993 0.5088
11 0.4196 0.4291 0.4386 0.4481 0.4577 0.4673 0.4769 0.4865 0.4962 0.5058
12 0.4167 0.4263 0.4360 0.4456 0.4553 0.4650 0.4747 0.4844 0.4941 0.5039
13 0.4148 0.4244 0.4342 0.4439 0.4536 0.4634 0.4732 0.4830 0.4928 0.5026
14 0.4134 0.4231 0.4329 0.4427 0.4525 0.4623 0.4721 0.4820 0.4919 0.5017
15 0.4124 0.4222 0.4320 0.4419 0.4517 0.4616 0.4715 0.4813 0.4912 0.5011
16 0.4117 0.4215 0.4314 0.4413 0.4512 0.4611 0.4710 0.4809 0.4908 0.5008
17 0.4112 0.4211 0.4310 0.4409 0.4508 0.4607 0.4707 0.4806 0.4906 0.5005
18 0.4108 0.4208 0.4307 0.4406 0.4506 0.4605 0.4705 0.4804 0.4904 0.5003
19 0.4106 0.4205 0.4305 0.4404 0.4504 0.4603 0.4703 0.4803 0.4903 0.5002
20 0.4104 0.4204 0.4303 0.4403 0.4503 0.4602 0.4702 0.4802 0.4902 0.5002
25 0.4101 0.4201 0.4301 0.4400 0.4500 0.4600 0.4700 0.4800 0.4900 0.5000
30 0.4100 0.4200 0.4300 0.4400 0.4500 0.4600 0.4700 0.4800 0.4900 0.5000
40 0.4100 0.4200 0.4300 0.4400 0.4500 0.4600 0.4700 0.4800 0.4900 0.5000
50 0.4100 0.4200 0.4300 0.4400 0.4500 0.4600 0.4700 0.4800 0.4900 0.5000
60 0.4100 0.4200 0.4300 0.4400 0.4500 0.4600 0.4700 0.4800 0.4900 0.5000
god 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60
1 1.5100 1.5200 1.5300 1.5400 1.5500 1.5600 1.5700 1.5800 1.5900 1.6000
2 0.9084 0.9168 0.9253 0.9337 0.9422 0.9506 0.9591 0.9676 0.9761 0.9846
3 0.7188 0.7270 0.7353 0.7436 0.7519 0.7603 0.7686 0.7770 0.7854 0.7938
4 0.6315 0.6399 0.6483 0.6568 0.6653 0.6738 0.6823 0.6909 0.6994 0.7080
5 0.5844 0.5931 0.6018 0.6105 0.6192 0.6280 0.6368 0.6456 0.6544 0.6633
6 0.5570 0.5659 0.5748 0.5838 0.5927 0.6018 0.6108 0.6198 0.6289 0.6380
7 0.5402 0.5493 0.5585 0.5676 0.5768 0.5861 0.5953 0.6046 0.6139 0.6232
8 0.5296 0.5389 0.5483 0.5576 0.5670 0.5764 0.5859 0.5953 0.6048 0.6143
9 0.5228 0.5323 0.5418 0.5513 0.5609 0.5704 0.5800 0.5896 0.5992 0.6089
10 0.5184 0.5280 0.5376 0.5473 0.5570 0.5666 0.5763 0.5860 0.5958 0.6055
11 0.5155 0.5252 0.5350 0.5447 0.5545 0.5642 0.5740 0.5838 0.5936 0.6034
12 0.5137 0.5234 0.5332 0.5431 0.5529 0.5627 0.5726 0.5824 0.5923 0.6021
13 0.5124 0.5223 0.5321 0.5420 0.5519 0.5617 0.5716 0.5815 0.5914 0.6013
14 0.5116 0.5215 0.5314 0.5413 0.5512 0.5611 0.5710 0.5810 0.5909 0.6008
15 0.5111 0.5210 0.5309 0.5408 0.5508 0.5607 0.5707 0.5806 0.5906 0.6005
16 0.5107 0.5206 0.5306 0.5405 0.5505 0.5605 0.5704 0.5804 0.5904 0.6003
17 0.5105 0.5204 0.5304 0.5404 0.5503 0.5603 0.5703 0.5802 0.5902 0.6002
18 0.5103 0.5203 0.5303 0.5402 0.5502 0.5602 0.5702 0.5802 0.5901 0.6001
19 0.5102 0.5202 0.5302 0.5401 0.5501 0.5601 0.5701 0.5801 0.5901 0.6001
20 0.5101 0.5201 0.5301 0.5401 0.5501 0.5601 0.5701 0.5801 0.5901 0.6000
25 0.5100 0.5200 0.5300 0.5400 0.5500 0.5600 0.5700 0.5800 0.5900 0.6000
30 0.5100 0.5200 0.5300 0.5400 0.5500 0.5600 0.5700 0.5800 0.5900 0.6000
40 0.5100 0.5200 0.5300 0.5400 0.5500 0.5600 0.5700 0.5800 0.5900 0.6000
50 0.5100 0.5200 0.5300 0.5400 0.5500 0.5600 0.5700 0.5800 0.5900 0.6000
60 0.5100 0.5200 0.5300 0.5400 0.5500 0.5600 0.5700 0.5800 0.5900 0.6000
ENSI 2009 Strana 21

tabela anuiteta (nastavak)
B r
f= = -n
= faktor anuiteta
I 1 - ( 1+ r )
0
god 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70
1 1.6100 1.6200 1.6300 1.6400 1.6500 1.6600 1.6700 1.6800 1.6900 1.7000
2 0.9931 1.0017 1.0102 1.0188 1.0274 1.0359 1.0445 1.0531 1.0617 1.0704
3 0.8022 0.8107 0.8191 0.8276 0.8361 0.8447 0.8532 0.8617 0.8703 0.8789
4 0.7167 0.7253 0.7340 0.7427 0.7514 0.7601 0.7688 0.7776 0.7864 0.7952
5 0.6721 0.6810 0.6900 0.6989 0.7079 0.7169 0.7259 0.7349 0.7440 0.7530
6 0.6472 0.6563 0.6655 0.6747 0.6839 0.6931 0.7024 0.7117 0.7209 0.7303
7 0.6326 0.6419 0.6513 0.6607 0.6701 0.6796 0.6890 0.6985 0.7080 0.7175
8 0.6238 0.6334 0.6429 0.6525 0.6621 0.6716 0.6813 0.6909 0.7005 0.7102
9 0.6185 0.6282 0.6379 0.6475 0.6573 0.6670 0.6767 0.6864 0.6962 0.7060
10 0.6153 0.6250 0.6348 0.6446 0.6544 0.6642 0.6740 0.6838 0.6936 0.7035
11 0.6133 0.6231 0.6329 0.6428 0.6526 0.6625 0.6724 0.6823 0.6922 0.7020
12 0.6120 0.6219 0.6318 0.6417 0.6516 0.6615 0.6714 0.6813 0.6913 0.7012
13 0.6113 0.6212 0.6311 0.6410 0.6510 0.6609 0.6709 0.6808 0.6908 0.7007
14 0.6108 0.6207 0.6307 0.6406 0.6506 0.6605 0.6705 0.6805 0.6904 0.7004
15 0.6105 0.6204 0.6304 0.6404 0.6504 0.6603 0.6703 0.6803 0.6903 0.7002
16 0.6103 0.6203 0.6303 0.6402 0.6502 0.6602 0.6702 0.6802 0.6902 0.7001
17 0.6102 0.6202 0.6302 0.6401 0.6501 0.6601 0.6701 0.6801 0.6901 0.7001
18 0.6101 0.6201 0.6301 0.6401 0.6501 0.6601 0.6701 0.6801 0.6901 0.7000
19 0.6101 0.6201 0.6301 0.6401 0.6500 0.6600 0.6700 0.6800 0.6900 0.7000
20 0.6100 0.6200 0.6300 0.6400 0.6500 0.6600 0.6700 0.6800 0.6900 0.7000
25 0.6100 0.6200 0.6300 0.6400 0.6500 0.6600 0.6700 0.6800 0.6900 0.7000
30 0.6100 0.6200 0.6300 0.6400 0.6500 0.6600 0.6700 0.6800 0.6900 0.7000
40 0.6100 0.6200 0.6300 0.6400 0.6500 0.6600 0.6700 0.6800 0.6900 0.7000
50 0.6100 0.6200 0.6300 0.6400 0.6500 0.6600 0.6700 0.6800 0.6900 0.7000
60 0.6100 0.6200 0.6300 0.6400 0.6500 0.6600 0.6700 0.6800 0.6900 0.7000
god 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80
1 1.7100 1.7200 1.7300 1.7400 1.7500 1.7600 1.7700 1.7800 1.7900 1.8000
2 1.0790 1.0876 1.0963 1.1050 1.1136 1.1223 1.1310 1.1397 1.1484 1.1571
3 0.8875 0.8961 0.9047 0.9134 0.9220 0.9307 0.9394 0.9481 0.9568 0.9656
4 0.8040 0.8129 0.8217 0.8306 0.8395 0.8484 0.8574 0.8663 0.8753 0.8842
5 0.7621 0.7712 0.7804 0.7895 0.7987 0.8078 0.8170 0.8262 0.8355 0.8447
6 0.7396 0.7489 0.7583 0.7677 0.7771 0.7865 0.7959 0.8053 0.8148 0.8242
7 0.7270 0.7365 0.7461 0.7556 0.7652 0.7748 0.7844 0.7940 0.8036 0.8133
8 0.7198 0.7295 0.7392 0.7489 0.7586 0.7683 0.7781 0.7878 0.7976 0.8073
9 0.7157 0.7255 0.7353 0.7451 0.7549 0.7647 0.7745 0.7844 0.7942 0.8041
10 0.7133 0.7232 0.7331 0.7429 0.7528 0.7627 0.7726 0.7825 0.7923 0.8022
11 0.7119 0.7219 0.7318 0.7417 0.7516 0.7615 0.7714 0.7814 0.7913 0.8012
12 0.7111 0.7211 0.7310 0.7410 0.7509 0.7609 0.7708 0.7808 0.7907 0.8007
13 0.7107 0.7206 0.7306 0.7406 0.7505 0.7605 0.7705 0.7804 0.7904 0.8004
14 0.7104 0.7204 0.7303 0.7403 0.7503 0.7603 0.7703 0.7802 0.7902 0.8002
15 0.7102 0.7202 0.7302 0.7402 0.7502 0.7602 0.7701 0.7801 0.7901 0.8001
16 0.7101 0.7201 0.7301 0.7401 0.7501 0.7601 0.7701 0.7801 0.7901 0.8001
17 0.7101 0.7201 0.7301 0.7401 0.7501 0.7601 0.7700 0.7800 0.7900 0.8000
18 0.7100 0.7200 0.7300 0.7400 0.7500 0.7600 0.7700 0.7800 0.7900 0.8000
19 0.7100 0.7200 0.7300 0.7400 0.7500 0.7600 0.7700 0.7800 0.7900 0.8000
20 0.7100 0.7200 0.7300 0.7400 0.7500 0.7600 0.7700 0.7800 0.7900 0.8000
25 0.7100 0.7200 0.7300 0.7400 0.7500 0.7600 0.7700 0.7800 0.7900 0.8000
30 0.7100 0.7200 0.7300 0.7400 0.7500 0.7600 0.7700 0.7800 0.7900 0.8000
40 0.7100 0.7200 0.7300 0.7400 0.7500 0.7600 0.7700 0.7800 0.7900 0.8000
50 0.7100 0.7200 0.7300 0.7400 0.7500 0.7600 0.7700 0.7800 0.7900 0.8000
60 0.7100 0.7200 0.7300 0.7400 0.7500 0.7600 0.7700 0.7800 0.7900 0.8000
ENSI 2009 Strana 22

Energetski Monitoring
15.01.2011
kWh
15 ?
10
5
-20 -10 0 10 20 C
www.ensi.no

ENSI 2009 Copyright
Energy Monitoring Introduction
Sadraj
1 Uvod ........................................................................................................................................... 3
2 Sedmina potronja energije ................................................................................................... 4
3 Formiranje ET krivih ................................................................................................................. 4
4 ET-kriva prije i nakon mjera EE ............................................................................................... 5
5 Procedure energetskog monitoringa ...................................................................................... 5
6 Potrebna oprema....................................................................................................................... 5
6.1 Mjera srednje temperature ........................................................................................................ 6
6.2 Mjerai energije ........................................................................................................................... 6
7 Formulari za pravljenje energetskog bilansa ......................................................................... 7
8 ET-kriva ...................................................................................................................................... 8
9 Evidenciona-kontrolna lista odstupanja ................................................................................. 8
10 Primjer ........................................................................................................................................ 8
11 Korienje rezultata energetskog monitoringa...................................................................... 9
12 Industrija .................................................................................................................................... 9
ENSI 2009 Strana 2

1 Uvod
Ovaj dokument opisuje osnovnu metodologiju za energetski monitoring zgrada.
U mnogim zgradama, potronja energije je

vea nego to je potrebno da bi se zadovoljio
eljeni komfor. Takve zgrade imaju velik
potencijal utede energije. Energetska
potronja bi se mogla smanjiti za 20-40%
primjenom odgovarajuih mjera energetske
efikasnosti (termostatski radijatorski ventili,
zaptivanje prozora, automatsko upravljanje idr).
Primjenom ovih mjera, potronja energije e se
smanjiti na nivo sraunat tokom energetskog
pregleda i ostae na tom nivou odreeno
vrijeme.
Meutim, iskustvo steeno na izvedenim projektima pokazuje da nakon nekoliko godina, potronja
energije poinje ponovo da raste. Nakon 3 do 5 godina, esto se potronja energije vraa na isti nivo
kao i prije primjene mjera energetske efikasnosti. Sline pojave su takoe registrovane I na novim
zgradama.
Da bi se ovo izbjeglo, uveden je energetski monitoring:
Energetski monitoring je korisno sredstvo za kontrolu namijenjen za permanentno

odravanje potronje energije na korektnom nivou.
Energetski monitoring se bazira na periodinom (sedminom) registrovanju potronje
energije i mjerenjem pratee srednje spoljanje temperature vazduha.
Energetski monitoring se pokazao kao korisno sredstvo ne samo nakon primjene mjera energetske
efikasnosti ve i tokom cijelog ivotnog vijeka zgrade. Energetski monitoring, osim to slui da se
otkrije i izbjegne prekomjerna potronja energije i vode, pomae vlasniku zgrade i tehnikoj slubi da
obezbijede:
Pravilniju upotrebu tehnikih instalacija

Dokumentovanje rezultata mjera utede energije
Lake prepoznavanje zgrada sa najveim potencijalom poboljanja energetske
efikasnosti
Brzu povratnu informaciju o posljedicama promjena u nainu upotrebe sistema
Poveanje svijesti o moguim utedama enrgije
Bolje ekonomisanje sa trokovima energije i vode.
Internacionalna iskustva u primjeni energetskog monitoringa kao posebne mjere, pokazuju da su

ostvarene utede u potronji energije i vode reda veliine 5 do 15%. Ovo naravno podrazumijeva da
se preduzimaju potrebni zahvati kada se registruju devijacije u odnosu na eljenu vrijednost.
ENSI 2009 Strana 3

2 Sedmina potronja energije

Osnovni alat u sistemu energetskog monitoringa je dijagram Energija Temperatura, tkz. ET-
dijagram.
Horizontalna osa pokazuje srednju Potronja energije

[kWh/m sedmino]
spoljnu temperaturu tokom sedmice
[C/sedmi no], a vertikalna osa pokazuje
potronju energije tokom iste sedmice po 15
jedinici povrine kondicioniranog prostora,
[kWh/msedmino]. 10
ET dijagram (desno) sadri registrovane

podatke o izmjerenoj potronji energije i 5
odgovarajuoj spoljanjoj temperaturi za
odreeni period vremena. U ovom
Srednja spoljanja
-20 -10 0 10 20
primjeru, svaka taka predstavlja temperatura [C]
sedmini bilans. Linija koju ine ova
mjerenja se zove ET kriva.
Tokom grejne sezone, potronja energije se poveava sa opadanjem spoljanje temperature. Kako
spoljanja temperatura raste, potronja energije opada sve dok ne dostigne svoj minimum koji
odgovara potronji van grejne sezone. Ova potronja energije sadri potronju za sanitarnu toplu
vodu, ventilatore, pumpe, osvjetljenje, raznu opremu, idr. Ako je zgrada klimatizovana, potronja
energije e se ponovo poveati tokom ljetnjih mjeseci.
3 Formiranje ET krivih
Svaka zgrada ima svoju karakteristinu
ET krivu. ET-kriva je formirana na
osnovu rezultata energetskih prorauna
pomou odgovarajueg softvera (npr
ENSI Software). Ona pokazuje kolika bi
trebala biti potronja energije za razliite
spoljanje temperature, pretpostavljajui
korektne radne uslove - eljene
vrijednosti.
Ako je sedmina potronja vea za 5
do10% u odnosu na eljenu vrijednost,
treba intervenisati i preduzeti radnje radi
utvrdjivanja I otklanjanja uzroka.
Normalna odstupanja uzrokovane varijacijama u solarnom zraenju, vjetru, navikama korisnika i dr. su
u okviru ovih limita.
ENSI 2009 Strana 4

4 ET-kriva prije i nakon mjera EE

ET-kriva postojee zgrade se formira na
osnovu postojeih radnih uslova i navika
korisnika. Ako se uslovi promijene kao
posljedica mjera energetske efikasnosti,
graevinskih radova, novih naina upotrebe
objekta i dr, ET kriva e se takoe
promijeniti.
Slika prikazuje tipine promjene na ET krivoj
nakon realizacije mjera poboljanja
energetske efikasnosti.
Prije nego se nova ET kriva pone koristiti, moraju biti primijenjene sve mjere energetske efikasnosti,
nove navike / procedure upotrebe uspostavljene i testiranje sprovedeno. Samo na ovaj nain nova ET
kriva e opisivati korektnu potronju energije u zgradi.
5 Procedure energetskog monitoringa

Pratee procedure energetskog monitoringa, na bazi metodologije ET krive, treba sprovesti kroz
sledee korake:
*Proitati mjerae energije jednom sedmino u
zgradi (*) i sraunati specifinu potronju
energije.
*Registrovati srednju spoljnu temperaturu za
odgovarajui period.
*Ucrtati ove podatke za sedmicu, u ET dijagram.
Odstupanja od ET krive ukazuju na neku
neispravnost opreme ili pogreno podeene
reime rada. Ovo se mora ispitati i nakon toga
se moraju sprovesti potrebne popravke ili
podeavanja.
(*) Neke instalacije sa veoma velikom energetskom potronjom mogu imati ea oitavanja,
zavisno od reima rada.
6 Potrebna oprema
Sledea oprema, sredstva i informacije su potrebni za uspostavljanje i rad programa energetskog
monitoringa:
Mjera srednje spoljanje temperature
Mjera utroene energije
Tarifni sistem energije koja se koristi
ET kriva
Upitnik lista za evidenciju odstupanja
Tehniko osoblje zadueno za upravljanje i odravanje uobiajeno sprovodi sedmine aktivnosti i
radnje energetskog monitoringa. Prema tome neophodno ih je osposobiti da upravljaju sistemom
pravilno i korektno detektuju odstupanja.
ENSI 2009 Strana 5

6.1 Mjera srednje temperature

Mogu se ugraditi posebni instrumenti da bi se mjerila
i automatski sraunavala srednja spoljanja
temperatura odreenog perioda. Trajanje perioda Srednja temp.
dato je u satima i prikazano na mjerau zajedno sa + 17.3
srednjom spoljanjom temperaturom za
odgovarajui period. vani
Mjera temperature je najbolje postaviti unutar

objekta (prostor u zgradi) tako da je korisniku
olakan pristup. Sam dava je najbolje postaviti vani
u sijenci (sjeverni zid).
Alternativno, srednja spoljanja temperatura se
moe dobiti iz kontrolnog sistema zgrade ili iz
lokalne meteoroloke stanice.
6.2 Mjerai energije

Mjerai potronje elektrine energije, toplote
centralnog grijanja, gasa i tenog goriva su najee
u upotrebi. Ako stvarna potronja energije (kWh, GJ,
i dr.) ne moe biti oitana direktno sa mjeraa, mora
se izraunati.
Nekada su dodatni mjerai neophodni radi dobijanja
odvojenih podataka o potronji energije grijanja,
ventilacije i sanitarne tople vode ili da bi se zgrada
podijelila na vie djelova (npr: kancelarije, restoran,
parking prostor i dr).
ENSI 2009 Strana 6

7 Formulari za pravljenje energetskog bilansa

Formulare koje treba pripremiti za svaku zgradu, za prikupljanje oitavanja sa mjeraa energije i
temperature i za potrebe prorauna su:
Energetski monitoring - Oitavanje
Zgrada kola u Norvekoj
Datum 23.03.2007 30.03.2007
Vrijeme 10:00 09:00
Sati od poslednjeg itanja [h] 168 167
Readings
Srednja spoljanja temperatura: 1,3 3,5
Mjerai potronje:
EL1 Oitavanje: 14 656 14 969
Elektrino brojilo Faktor 30 30
mjeraa:
EL2 Oitavanje: 7 941 8 111
Elektrino brojilo Faktor 30 30
mjeraa:
OIL 1 Oitavanje: 2 877 2 969
Satni broja, dizna 1 Faktor 100 100
mjeraa:
DH 1 Oitavanje: 101 333 102 678

Centralno grijanje Faktor 1 1
mjeraa:
ENERGETSKI MONITORING SEDMINI PRORAUN

Srednja temperatura: 3,5 C Duina perioda: 167 h Sedmica: 13
EL 1 EL 2 ULJE 1 ULJE 2 STV 1 STV2 SUMA
[kWh]
Oitavanje od ove 14 969 8 111 2 969 102 678
sedmice
Oitavanja od 14 656 7 941 2 877 101 333
prethodne sedmice
= Razlika 313 170 92 1 345
x Faktor mjeraa 30 30 100 1
Suma, kWh 9 390 5 100 9 200 1 345 25 035
TOTAL Mjereno Preraunato na Grijani Specifina potronja energije

[kWh] period prostor [kWh/mweek]
[kWh] [m]
25 035 25 185 2 300 11,0
Na ET dijagram e se ucrtati 3.5 C i 11.0 kWh/m sedmi no.
ENSI 2009 Strana 7

8 ET-kriva
ET kriva zgrade, pri pretpostavljenim korektnim radnim uslovima, je neophodna prije nego se pone s
monitoringom energije.
9 Evidenciona-kontrolna lista odstupanja

Ako je izmjerena potronja energije izvan granica ET krive, tehniko osoblje mora istraiti razlog za to i
preduzeti potrebne zahvate bez odlaganja.
Da bi se lake otkrio razloga poremeaja, treba pripremiti listu za evidenciju i ukljuiti je u Prirunik za
upravljanje i odravanje u svakom projektu.
Evidenciona lista treba da je prilagoena specifinim zahtjevima pojedinih sistema objekta.
Sistemi koje treba Mogua odstupanja
provjeravati
Sistem grijanja Pogrena zadata taka termostata
Pogrena podeenost automatskog sistema upravljanja (vidi Prrunik za
upraljanje i odravanje)
Otvoreni prozori
Oteeni ventili
Curenja u sistemu razvoda i dr.
Ventilacioni sistem Pogreno podeen sistem automatskog upravljanja (vidi Prrunik za
upraljanje i odravanje)
Rekuperator pokvaren / zaprljan, idr.
10 Primjer
Sistem automatskog upravljanja u toplotnoj
podstanici je polomljen, tako da sistem radi bez
set-back (deurnog, nonog) reima. Nakon jedne
sedmice, tehniko osoblje registruje potronju
energije od 15 kWh/msedmino pri srednjoj
spoljanjoj temperaturi od -5 C. Ovo je
odstupanje od 4 kWh/msedmino u odnosu na
ET krivu.
Troak nastao usled ovog odstupanja se moe sraunati:

Kondicionirana povrina zgrade 2 300 m
Cijena energije 0,12 /kWh
Dodatni trokovi 4 kWh/msedmino 2 300 m 0,12 /kWh = 1 100 /
sedmino
Zbog sedminog sistema energetskog monitoringa, ovaj kvar je ustanovljen i popravljen nakon svega
7 dana. Da nije bilo sedminog monitoringa u zgradi, kvar se moda ne bi ni otkrio prije redovne
inspekcije definisane procesom odravanja. Tako recimo, da je inspekcija odravanja obavljena
nakon 8 sedmica, 8800 bi bilo izgubljeno (8 sedmica po 1 100 sedmino).
ENSI 2009 Strana 8

11 Korienje rezultata energetskog monitoringa

Oitavanja koja su unesena u monitoring-evidencione liste na ve opisani nain, mogu biti unijeta i
analizirana u sklopu kompjuterskog softvera za energetski monitoring. Ovo moe obezbijediti dodatne,
interesantne informacije kao to su:
Troak energije (izmjerena potronja pomnoena sa odgovarajuim tarifama ukljuenim u
softver);
Akumulirani troak potronje energije (kWh) u bilo kom dijelu tekue godine;
Uporeenje izmjerene potronje energije sa proraunom dobijenim ciljanom vrijednou;
Sedmina i prethodno uoena odstupanja od ET krive (u i kWh);
Pregled godinje potronje energije i trokova, izmjereno i sraunato, u formi izvjetaja.
12 Industrija
Na isti nain na koji se ET kriva koristi da
opie potronju energije u zgradi, zavisno od
spoljanje temperature, EP kriva (energija
proizvodnja) se moe koristiti da se opie kako
e potronja energije i jednoj idnustriji zavisiti
od obima proizvodnje.
Slika prikazuje tipian primjer EP krive za
proizvodnju nekog proizvoda. EP kriva e se
razlikovati za razliite vrste industrije i
proizvodnih tehnologija.
U industrijskim postrojenjima, sedmina i asovna oitavanja mogu biti neophodna. Ovo zavisi od
konkretnih industrijskih uslova, obima proizvodnje i potronje energije.
Korienjem energetskog
monitoringa na pravi nain,
utede e se izvjesno ostvariti,
kako je to ve pokazalo iskustvo
u velikom broju realizovanih
projekata.
ENSI 2009 Strana 9

Rukovanje i odravanje
Uvod
15.01.2011
www.ensi.no

ENSI 2009 Copyright
Rukovanje i odravanje uvod
Sadraj
1 Uvod ........................................................................................................................................... 3
2 Ciljevi.......................................................................................................................................... 4
3 Definicije .................................................................................................................................... 4
3.1 Rukovanje ................................................................................................................................... 4
3.2 Odravanje .................................................................................................................................. 5
4 Proces Rukovanja&Odravanja, R&O ..................................................................................... 6

4.1 Uputstvo za R&O......................................................................................................................... 7
4.2 Organizacija R&O........................................................................................................................ 8
ENSI 2009 Page 2

1 Uvod
Ovaj dokument definie koristi i glavni sadraj profesionalnih rutina za rukovanje i odravanje, koje
obezbjeuju planirano i odrivo rukovanje i odravanje zgrade.
Moderna zgrada predstavlja veliku investiciju vlasnika zgrade. Osim same strukture zgrade i omotaa,
esto su prisutne razliite instalacije, kao npr:
Grijanje prostora;
Sanitarna topla voda;
Ventilacija;
Rasvjeta;
Ventilatori i pumpe;
Klimatizacija;
Elektrine instalacije visokog i niskog napona;
Liftovi;
Protivpoarni alarm i sprinkler sistemi; itd.
Svi ovi sistemi zahtijevaju korektno rukovanje i odravanje kako bi se obezbijedilo njihovo ispravno
funkcionisanje i dug radni vijek.
Za nove zgrade i instalacije opis operacija za rukovanje i odravanje (R&O) bi trebao biti pripremljen
prije putanja u rad. U postojeim zgradama i za postojee instalacije, ovi opisi mogu nedostajati, ali u
svakom sluaju to mora biti uradjeno od strane specijaliste.
Da bi se osigurao pravilan rad objekta tokom njegovog radnog vijeka i da bi se u isto vrijeme
minimizirali trokovi rada, odravanja i opravki, preporuuje se da se jasno definiu procedure
odravanja na odgovarajuem nivou za razliite sisteme i djelove zgrade. Zahtijevi treba da su u
skladu sa nacionalne/lokalnim propisima, tehnikim standardima, a esto i dodatnim specifinim
zahtijevima koje propisuje vlasnik zgrade.
Osim toga, vano je imati kvalifikovano i obueno osoblje za R&O, koje je odgovorno za primjenu svih
propisanih procedura, kao iza izvjetavanje o napretku i preduzimanje akcija u sluaju nekih
odstupanja.
Trokovi R&O bi trebali biti ukljueni u godinji budet zgrade. Neke od tih stavki, kao to su
rukovanje, inspekcije, periodina odravanja, itd. mogu biti procijenjeni na osnovu planirani procedura
R&O. Treba predvidjeti rezervu u budetu za neoekivane opravke. Sa odgovarajuim R&O, potreba
za neoekivanim opravkama e biti smanjena u znatnoj mjeri.
Godinji trokovi za rad zgrade sa njenim tehnikim instalacijama ukljuuju:
Trokove rukovanja;
Trokove odravanja;
Trokove utroka energije, vode, upravljanje otpadom;
Trokove ienja.
ENSI 2009 Page 3

2 Ciljevi
Tri su glavna razloga uspostavljanja propisanih procedura za rukovanje i odravanje:
1. Obezbjediti odgovarajue i/ili planirane radne peformanse zgrade

2. Dranje operativnih trokova, uklj. energiju, to je niim, mogue na stalnoj osnovi
Pokazalo se da se ovi ciljevi mogu postii uspostavljanjem i pridravanjem profesionalnih procedura

za rukovanje i odravanje uz pomo motivisanog i obuenog osoblja.
3 Definicije
Rukovanje se definie kao dnevne, sedmine ili mjesene aktivnosti koje se ponavljaju u periodu od
jedne godine za zgradu i sisteme tehnikih instalacija koji bi trebalo da zadovolje funkcionalne
potrebe, odnosno zahtjeve.
Odravanje se definie kao planirane aktivnosti i napori koji se izvode u ciklusima periode due od
jedne godine.
Popravke se definiu kao planirana odravanja onoga to je slomljeno ili oteeno, da bi mu se vratio
originalan standard i kvalitet.
Zamjena je planirana zamjena/odravanje dijelova zgrade ili tehnikih instalacija koji imaju krai radni
vijek od samog omotaa zgrade.
3.1 Rukovanje
Procedure rukovanja uljuuju:
Rukovanje i inspekciju od strane zaposlenih u unutranjosti zgrade i na njenim instalacijama;
Rukovanje i inspekciju koju sa strane vri kompanija sa posebnim kompetencijama, npr.
rukovanje i nadzor nad liftovima, protivpoarnim alarmima, sprinkler sistemima, ventilacionim
sistemima, itd.
Intervencije i inspekcija na spoljnjem dijelu zgrade koje vre sami zaposleni; uklanjanje
snijega, uredjenje okolnog terena, rukovanje tehnikim konstrukcijama i sistemima, itd.
Intervencije i pregledi spoljanjeg dijela zgrade od strane angaovanih kompanija. Ovo mogu
da budu svi radovi oko zgrade i ugovori kao to je uklanjanje snijega, uredjenje okolnog
terena, rad na tehnikim konstrukcijama i sistemima, itd.
Neki primjeri zadataka rukovanja i intervencija:
Rukovanje Primjer
Unutranjost Kontrola i odravanje prozora, vrata, nepominog namjetaja i drugog
nepominog pokustva. Doprinos istoi unutranjosti objekta; osigurava da
roba nije skladitena na stepenitima, hodnicma i prolazu za evakuaciju u
sluaju poara.
Sistem grijanja Provjera da li sistem grijanja radi kao to je projektovano, ukljuujui provjeru
kontrolnih parametara. ienje radijatora i ventila spolja. Podmazivanje
leajeva. Revizija kotla i inspekcija u toku jedne godine.
Sistem ventilacije Provjera da li ventilacione jedinice rade kao to je planirano,ukljuujui provjeru
kontrolnih parametara. Provjera curenja i oteenja izolacije. Periodino
ienje filtera. Podmazivanje leajeva. Podeavanje kainih prenosnika.
ENSI 2009 Page 4

Revizija i inspekcija klima komora u toku jedne godine.

Rasvjeta ienje lampiona, sijalica i svjetleih tijela.
Voda i sanitarne Provjera curenja cijevi i ventila. Kontrola temperature sanitarne tople vode,
instalacije zamjena zaptivki na slavinama za vodu. ienje naslaga ulja i masnoa.
Energija Sedmine operacije na energetskom monitoringu (uklj. oitavanje mjeraa,
ucrtavanje u ET-krivu i analiza i otklanjanje odstupanja)
Spoljanji dio Kontrola i opravka prozora, vrata, zidova, itd. ienje oluka i drenaa.
zgrade Doprinos istoi spoljanjosti objekta; ienje spoljanjih povrina, ienje
snijega, batovanstvo i briga o biljkama.
Ugovoreni sevisi Planirani radovi koje vri ovlaeno osoblje tokom jedne godine na
obezbjeenju sigurnosti i kvaliteta specijalnih tehnikih instalacija, kao to su
sistemi za zatitu od poara,liftovi,snabdijevanje strujom, itd.

Budet za trokove rukovanja bi trebalo da ukljuuje sledee glavne budetske stavke:
Plate i sva plaanja zaposlenima koji su aktivni u odravanju;
Trokovi rukovoenja, izuzev ako nisu pokriveni trokovima cijele administracije;
Godinji trokovi za ugovorene servise I druge intervencije od kompanija spolja. Npr. za
upravljanje i nadzor liftova, protivpoernih alarma, sprinkler instalacija, ventilacionih sistema,
itd.;
Materijali i oprema, alati, itd. za uklanjanje snijega, landscape services, rad tehnikih
konstrukcija i sistema, itd.;
Rezerva za neplanirane poslove.
3.2 Odravanje
Odravanje pokriva sve aktivnosti i napore koji se izvode u ciklusima od jedne ili vie godina.
Ovo ukljuuje odravanje, zamjene i hitne popravke, da bi se postiglo da tehniki sistemi zgrade
ostanu na poetnom nivou kvaliteta i funkcionalnosti.
Neki primjeri odravanja:
Odravanje Primjer
Periodino odravanje Rad na unutranjosti i spoljanjosti zgrade da bi se sprijeilo propadanje

unutranjosti i spoljanjosti kao rezultat normalnog habanja, npr. farbanje. Za slubu za odravanje,
zgrade ovo moe da bude npr. zamjena ili servis elektrinih motora, rotacione
opreme kao to su pumpe, ventilatori, itd.
Zamjena unutranjih i Zamjena dijelova zgrade koji imaju krai vijek trajanja od ostatka zgrade,
spoljanjih komponenti na primjer prozori, vrata. Za tehnike sisteme ovo ukljuuje zamjenu
dotrajalih slavina, svjetleih tijela, grijaa, ventila, motora, pumpi, itd.
Hitne opravke u Ukljuuje rad i napore neophodne da se poprave kvarovi i isprave

unutranjosti zgrade i oteenja, ukljuujui slomljene prozore i vrata, curenja na krovu, itd. Za
spolja tehnike instalacije to ukljuuje popravku curenja vodovodnih instalacija,
grijanja, gasa, i kanalizacionih cijevi kao i ventilacionih kanala,opravku
kotlova koji ne rade, gorionika, klima komora, pumpi, itd
ENSI 2009 Page 5

Budet za trokove odravanja obuhvata sledee glavne stavke:

Plate i sva plaanja zaposlenima koji su aktivnu u odravanju;
Trokovi rukovoenja, izuzev ako nisu prikljueni trokovima cijele adminsitracije;
Trokovi opreme, tehnologije i komponenti potrebne za odravanje;
Materijalu i opremu;
Rezreva za neplanirane poslove.
Ispravno periodino i planirano odravanje sprijeava prekomjerno habanje i smanjuje rizike

neplaniranih opravki i kvarova.
4 Proces Rukovanja&Odravanja, R&O

Da bi se obezbijedilo efikasno i odgovarajue R&O, planiranje, razvoj i implementacija bi trebalo da se
izvode korak po korak, u skladu sa procesom R&O, kako je toprikazano na donjojoj ilustraciji:
Odluka i finansijska podrka

vieg rukovodstva A
Snimanje postojee
situacije B
Cilj
C
Strategija i akcioni
plan D
Upitstva za R&O
E
Pisanje Kontinualno rukovanje i

izvjetaja odravanje F
Rukovodstvo zgrade mora da shvati znaaj i koristi od uvoenja i unaprijeenja procedura u R&O za
njihovu zgradu. Ono treba da se odlui da izdvoji vrijeme i resurse za razvoj/unaprijeenje navedenih
procedura. Dakle, proces bi trebalo da ide kako slijedi:
A. Izvrna odluka vieg rukovodstva.
B. Snimak i opis postojee situacije:
Postojea rijeenja i sistemi za zgradu, grijanje, ventilaciju, hlaenje, sanitarnu toplau
vodu, rasvjetu, itd., i stanje njihove dokumentaciji.
Postojee procedure, sporazumi, aktivnosti, itd u pogledu R&O.
Postojea situacija bi mogla djelimino da se opie i na osnovu izvrenog energetskog
pregleda, ili moe da se definie kao poseban zadatak kojim bi se prikupile sve informacije
potrebne za uspostavljanje procedura R&O. Vano je da se provjeri da li raspoloiva
dokumentacija (crtei, specifikacije, dijagrami toka, itd.) odgovara postojeoj situaciji.
ENSI 2009 Page 6

C. Moraju se postaviti jasni ciljevi, tj. navesti precizno ta bi se sve postiglo uvoenjem R&O. Oni
moraju biti takvi, da omoguavaju vlasniku zgrade da moe ocjenjivati da li su ciljevi
postignuti. Oni treba da su mjerljivi u novcu, vremenu, potronji, itd.
D. Strategija mora da se definie na osnovu postojee situacije i definisanih ciljeva. Ova
strategija mora jasno da precizira kako da budu postignuti i ona rezultira akcionim planovima
ili opisima poslova/zadataka ko, kada i kako bi trebao da radi predvidjene zahvate.
E. Specifina uputstva za R&O moraju da budu pripremljena na osnovu prikupljenih podataka i
donesenih odluka.
F. Nakon toga se definiu uputstva za R&O kao moda najvaniji elemenat u dnevnom radu na
poslovima odravanja zgrade. I energetski monitoring je vaan dio ovog uputstva. Kontinualno
pisanje izvjetaja je neophodno da bi se dokumentovalo ono to je postignuto i ostvarene
utede. Istovremeno to je vano i da bi se identifikovala potreba za prilagoavanjem i
auriranjem procedura, odnosno eventualna korekcija ciljeva i strategije.
4.1 Uputstvo za R&O

Da bi se zgradom rukovalo i da bi se odravala na odgovarajui nain, apsolutno je neophodno znati:
Kako se rukuje i kako se odravaju instalacije
Kada da se intervenie u smislu R&O instalacija
Ko je odgovoran za rad
Ova dokumentacija bi trebala da je lako dostupna u uputstvu za R&O i da je prije svega jednostavna
za korienje.
Samo uputrstvo za rukovanje i odravanje je organizovano u tri poglavlja
1. Administrativni dio koji obezbjedjuje osnovne potrebne informacije (opisuje ciljeve, strategiju,
organizaciju, odgovornosti, poziv na primjenjivane zakone i propise, adrese, telefone, itd);
2. Operativni dio koji obezbjeuje informacije o tome ko, kad i ta treba da uradi (akcioni plan,
procedure i upitnici);
3. Dio sa dokumentacijom koji daje istoriju o onome to je uraeno i to se dogodilo (izvjetaji i
dokumentacija iz dijela 2).
Energetski monitoring treba da je integralni dio procedura za R&O, bilo kao dio uputstva za R&O, ili u
posebnom uputstvu.
Osim toga, ovdje trebaju biti i dodatni dokumenti kao to su:
Pregled sistema, glavnih komponenti i radne povrine
Principijelne sheme
Kartice komponenti
Lista rezervnih dijelova
Broure
Crtei
Protokoli o balansiranju
Ovi dokumenti moraju se arhivirati i organizovati tako da su lako dostupni u svakodnevnom radu i
moraju se aurirati kad god se napravi neka izmjena.
ENSI 2009 Page 7

4.2 Organizacija R&O

R&O moe da se organizuje na razliite naine zavisno od postojee situacije (da li se radi o grupi
zgrada ili samo o jednoj, mala ili velika zgradu, sloenost tehnikih instalacija, itd).
Kada se diskutuje i priprema R&O, ukljuene su tri glavne strane:
Vlasnik zgrade Osoblje za R&O Korisnici zgrade
Vlasnici zgrade mogu da budu: Osoblje koje brine, Korisnici zgrade mogu da budu svi
Gradska administracija ili rukovodi i radi na koji rade ili provode vrijeme u zgradi;
vladina institucija odgovorna poslovima R&O u doktori, medicinske sestre, pacijenti,
za korienje javnih zgrada; zgradama, tehnikim nastavnici, studenti, administratori,
Skuptina stanara koja instalacijama, razliito osoblje. Oni zavise od
upravlja stambenom zgradom; unutranjosti zgrade, dobrog funkcionisanja zgrade koje
Privatne kompanije koje su omotau zgrade i obezbjeuje odgovarajui unutranji
vlasnici zgrade(a). vanjskiom dijelu zgrade. komfor i mogunosti.
U optinama, na primjer, R&O moe u principu da se organizuje na tri naina:

1. R&O organizuje korisnik zgrade
2. R&O je podjeljeno izmeu korisnika zgrade i vlasnika zgrade
3. R&O organizuje vlasnik zgrade
Alternativa 1, R&O organizuje korisnik zgrade
Korisnik zgrade (na primjer rukovodstvo bolnice ili djejeg vrtia) je odgovoran za sveukupno R&O.
Sve poslove moe da obavlja sopstveno osoblje za R&O, ili dio poslova oko R&O moe da obavlja
lokalna kompanije angaovana po ugovoru.
Prednosti:
Korisnik zgrade donosi sve odluke i moe da odredi poslove veeg prioriteta, odnosno kojim
e se redom izravati;
Bri je proces donoenja odluka koji omoguava i brz odgovor na odstupanja i kvarove u radu;
Kako korisnik zgrade sam plaa trokove R&O, ovi trokovi mogu biti nii;
Korisnik zgrade je tolerantniji u odnosu na improvizacije i promjene/otkazivanje planova u
odnosu na druge alternative.
ENSI 2009 Page 8
Slabosti:
Osnovne aktivnosti, znanje i vjetine vlasnika zgrade se znaajno razlikuju od onog koje se
zahtijeva za rukovoenje R&O;
Korisnici zgrade se ne fokusiraju na odravanje;
Za manje zgrade, moe da bude teko da se postigne efikasno korienje osoblja zaduenog
za R&O.
Alternativa 2, R&O je podjeljeno izmeu korisnika zgrade i vlasnika zgrade
Korisnik zgrade je odgovoran za pravilan rad i za to je odgovorno sopstveno osoblje koje radi na R&O.
Vlasnik zgrade bi bio odgovoran za odravanje pomou svoje sopstvene slube ili jedinice za R&O.
Ova jedinica moe da izvrava poslove sa svojim sopstvenim osobljem, upravlja radom koji obavljaju
podizvoai, ili moe da bude kombinacija ova dva naina.
Prednosti:
Iste prednosti kao i u sluaju 1 kada R&O organizuje korisnik zgrade za dio koji se tie
rukovanja;
Centralizovano jrukovoenje koja opsluuje grupu zgrada podrava primjenu irih iskustava i
znanja u multidiciplinarnom odravanju, opravci i rekonstrukciji;
Centralna kupovina veih koliina usluga i zaliha moe da smanji jedinine trokove;
Efikasnije korienje osoblja R&O moe da se postigne centralizovanom jedinicom koja
opsluuje vie zgrada.
Slabosti:
Iste slabosti kao i kada R&O organizuje korisnik zgrade, za dio koji se tie rukovanja;
Sporiji odgovor na kvarove i popravke.
ENSI 2009 Page 9

Alternativa 3, R&O organizuje vlasnik zgrade

Vlasnik zgrade je odgovoran za R&O (Centralizovano) tako da korinik zgrade nita ne radi niti brine
ioemu. Sluba vlasnika zgrade za R&O sa svojim sopstvenim osobljem moe da izvodi radove na
rukovanju, odravanju, popravkama i rekonstrukcijama, rukovodi podizvoaima i sl.
R&O se izvodi uglavnom u skladu sa usvojenim planovima. U sluaju kvarova ili veih odstupanja u
radu, vlasnik zgrade obavjetava slubu za R&O i zahtijeva njihove intervencije.
U veim optinama, osoblje za R&O moe da bude podjeljeno u manje grupe koje su odgovorne za
pojedine zgrade.
Prednosti:
Ova alternativa omoguava dobru kontrolu za vlasnika zgrade, jer su sve odluke i pripreme u
domenu njegove odgovornosti;
Centralna kupovina veih koliina usluga i zaliha moe da smanji jedinine trokove;
Podrava razvoj primjenu irih iskustava i znanja u multidiciplinarnom rukovanju, odravanju,
opravkama i rekosntrukciji u organizaciji R&O;
Mogunost efikasnijeg korienja osoblja angaovanog za R&O;
Mogunost razvijanja efikasne kombinacije korienja sopstvenog osoblja i osoblja spolja,
angaovanog po ugovoru.
Slabosti:
Due vrijeme odziva za korigovanje odstupanja i opravku kvarova;
este izmjene osoblja za R&O (system rotacije) moe da bude uzrok neefikasnosti (slabo
poznavanje zgrade), i da bude uzrok nezadovoljstva vlasnika zgrade;
esto je oteana koordinacija izmeu korisnika zgrade i vlasnika zgrade, na primjer kada se
dese promene/odlaganja planova.
Bez obzira kako se poslovi administriraju, organizuju i izvravaju, veoma je vano imati kvakifikovano,
iskusno i motivisano osoblje na R&O.
ENSI 2009 Page 10

Energetska efikasnost zgrada
Koristi u odnosu na ivotnu sredinu
15.01.2011
www.ensi.no

ENSI 2010 Copyright
Energetska Efikasnost u Zgradama Koristi u odnosu na ivotnu sredinu
Sadraj
1 Uvod ........................................................................................................................................... 3
2 Direktno i indirektno smanjenje emisija ................................................................................. 3
3 Emisija pri proizvodnji energije ............................................................................................... 4
4 Potencijal globalnog zagrijavanja, GWP (engl.Global Warming Potential)......................... 6

4.1 Ekvivalentni CO2......................................................................................................................... 6
5 Primarna energija i emisija CO2 ............................................................................................... 7

5.1 Primarna energija ........................................................................................................................ 7
5.2 Emisija CO2 ................................................................................................................................ 7
5.3 ENSI Excel program (tool) ........................................................................................................ 8
ENSI 2010 Strana 2

1 Uvod
Smanjenje potronje energije kroz razliite mjere energetske efikasnosti, smanjuje zagaenje koje se
nezbjeno javlja pri proizvodnji energije korienjem fosilnih goriva. To predstavlja prvi i direktan
pozitivan uticaj na ivotnu sredinu koja nas okruuje. Zamjena fosilnih goriva obnovljivim izvorima
energije je druga vana mjera u cilju smanjenja emisija, odnosno zagadjenja okoline.
Koristi i posledice za okolinu treba opisati u izvjetaju sa energetskog pregleda. Ako postoje
ekonomske utede usled koristi za ivotnu okolinu ove utede treba ukljuiti u dio koji se bavi
ukupnom profitabilnou projekta.
Ovaj dokument definie kljune posledice po okolinu koje treba procijeniti i opisati. Sledee glavne
teme su navedene:
Direktno i indirektno smanjenje emisije
Emisije nastale pri proizvodnji energije
GWP globalni potencijal zagrijavanja (Global Warming Potential), (promjene u klimi)
Primarna energija i emisija CO2
2 Direktno i indirektno smanjenje emisija

Projekat energetske efikasnosti direktno smanjuje emisiju usled smanjene potronje goriva u kotlu
sistema grijanja zgrade.
Projekat EE takoe moe smanjiti emisiju indirektno (npr. smanjenje emisije u centrali sistema
centralnog gradskog grijanja i/ili energane koja proizvodi elektrinu energiju).
Ilustracija dolje pokazuje kako utede toplote u zgradi redukuje emisiju u kotlarnici sistema centralnog
grijanja.
ENSI 2010 Strana 3

3 Emisija pri proizvodnji energije

Mjere energetske efikasnosti na kod korisnika, imae direktni uticaj na zagaenje kroz cijeli energetski
sistem.
Emisija sistema za proizovodnju energije je posledica sagorijevanja fosilnih goriva (nafta, gas, idr).
Najee zagaujue komponente od ovih goriva su:
CO2 Ugljen dioksid je neotrovni gas iz prirode. Nekodljiv za ivot i okolinu pri normalnoj
atmosferskoj koncentraciji ali se smatra za jednog glavnih uzronika koji doprinose klimatskim
promjenama u smislu globalnog zagrijavanja.
SO2 Sumpor dioksid je gas sa lokalnim i globalnim uticajem na ivotnu sredinu a nastaje pri
sagorijevanju goriva. Emitovana koliina zavisi od sadraja sumpora u gorivu koje se koristi
kao i od kvaliteta opreme na licu mjesta.
NOx Azotni oksidi su uobiajeno prisutni kao NO and NO2. Nastaju tokom procesa sagorijevanja.
N2O Azot-suboksid jedan od gasova staklene bate
CH4 Metan jedan od gasova staklene bate
Takoe, esto su na meti sledee zagadjivae:

CO Ugljen monoksid je otrovan gas koji nastaje nepotpunim sagorijevanjem goriva
Teki metali: Olovo (Pb), iva (Hg), Kadmijum (Cd), Hrrom (Cr), Nikal (Ni), Cink (Zn), Bakar (Cu),
Arsen (As), Selen (Se), Vanadijum (Vn), Berilijum (Be) su po zvaninoj klasifikaciji teki metali,
od kojih su neki prisutni pri sagorijevanju fosilnih goriva. Izvori zagaenja se mogu prepoznati
kroz korelaciju koncentracije tekih metala i goriva koje se koristi u konkretnoj
elektrani/energani ili industrijskom postrojenju.
POP Trajni organski zagadjivai su vezani za razliite aktivnosti od kojih je jedna sagorijevanje
fosilnih goriva. Najvie prouavani POP su dioxani and furani.
VOC ili (NM)VOC Ne-metanske isparljive komponente su organska ispariva jedinjenja bez-metana,
je grupni naziv za vie isparivih vrstih jedinjenja. Glavni izvor VOC su vozila.
TSP Ukupne lebdee estice Sadri sve estice sa prenikom manjim od 15 mikrona. Ove
estice nastaju usled sagorijevanja tenih i vrstih goriva, otpada, transporta, idr. Apsorbuju i
raznose druge tetne vrste supstance kao to su teki metali, umpor, idr.
PAH Policiklini aromatski ugljovodonici emtituju se iz dizel goriva, uglja, grijanja na drva, pri
proizvodnje koksa i vatre na otvorenom (sagorijevanje otpada, umski poari, i nakon paljenja
usjeva).
Tip zagadjenja vazduha od sagorijevanja goriva je direktno u vezi sa hemijskim sastavom goriva sa
izuzetkom, NOx, koji se formira od jedinjenja kiseonika i azota tokom sagorijevanja u vazduhu. Glavni
faktor koji detereminie brzinu stvaranja NOx oksida je tehnologija kotla, pei i druge opreme za
sagorijevanje. Kontroliui parametar je temperatura sagorijevanja: to je via temperatura plamena
veaa je proizvodnja Nox I obratno.
Koliina SO2, koji se formira tokom procesa sagorijevanja fosilnih goriva koja sadre sumpor, je
direktno u vezi sa sadrajem sumpora u gorivu. U veini zemalja sadraj sumpora u gorivu je
ogranien. Manje skupa goriva sa vie sumpora moraju biti mijeana sa gorivom sa manjim
sadrajem sumpora ili instalacije moraju imati opremu za smanjenje zagadjenja.
TSP nastaju od nesagorivih supstanci u fosilnom gorivu (ugalj, lo ulje) ili u sluaju neispravnih
gorionika, od nastanka ai. TSP je nosilac tekih metala i PAH. PAH su prisutni u gorivima i takoe
nastaju pri nepotpunom sagorijevanju tekih ugljovodonika (konstituenti tekih goriva ulja i uglja).
Nepotpuno sagorijevanje vodi takoe formiranju VOC i CO. Meutim u poredjenju sa transportom,
stacionarno sagorijevanje nije tako velik izvor VOC i CO.
ENSI 2010 Strana 4
Na probleme zagaenja se moe uticati kroz:

Nove tehnologije
Smanjenjem potronje energije na kraju lanca, smanjuju se energetske potrebe sistema. Ovo se
odraava na mjestu proizvodnje energije, gdje sad za smanjene zahtjeve treba i manje goriva.
Tehnoloke mjere mogu ukljuiti novu opremu koja ima usavrene komponente za smanjenje emisije.
Poveanje visine dimnjaka moe smanjiti lokalnu emisiju. Ovim se smanjuje lokalni nivo koncentracija
u okolini rasprivanjem zagaenja. Medjutim, smanjujui lokalni problem, prenosimo problem u vii
sloj atmosfere gdje se emisije prenose globalno.
Mjere koje tretiraju emisije iz stacionarnih izvora se mogu podijeliti u 4 kategorije:
Uklanjanje zagaivaa iz dimnih gasova
Poboljanje kvaliteta goriva (tj. sadraja sumpora) ili prelaz na goriva koja manje zagauju
okolinu (prirodni gas)
Podeavanje uslova za sagorijevanje
Sledea tabela daje kratak pregled zagaenja koja su u vezi sa proizvodnjom energije, efekte na
ovotnu okolinu i mogue mjere.
Najee komponente emisije povezane sa proizvodnjom energije i potronjom, sa moguim mjerama
za smanjenje uticaja na okolinu
Tip zagaenja Efekat na ivotnu Mogue mjere za smanjenje zagaenja ivotne

okolinu okoline
CO2 Efekat staklene bate, Konverzija u goriva koja manje zagauju,
globalno zagrijavanje, smanjenje CO2 u dimnim gasovima
klimatske promjene
SO2 Kisele kie, direktan uticaj Konverzija na gorivo sa niim ili nultim sadrajem
na: organski ivot, ume, sumpora (prirodni gas), ugradnja purifikatora
zgrade i kulturno-
umjetnike spomenike,
zdravlje
NOx Kisele kie, kvalitet tla Poboljanje efikasnosti sagorijevanja, ugradnja
instalacija za preiavanje, upotreba katalitikih
konvertera
estice, praina, Vidljivo zagaenje Promjena u gorivo koje manje zagauje, ugradnja
idr vazduha, vidljivo ureaja za preiavanje, izgradnja visoijeg
zagaenje na tlu, dimnjaka (prenos problema na globalni nivo)
zdravstveni problemi
estice, praina, Vidi spisak gore Mjere energetske efikasnosti
SO2, NOx i CO2
Nivo emisija od sagorijevanja goriva e se mijenjati shodno efikasnosti sagorijevanja, kvalitetu goriva i
temperaturami sagorijevanja. Nivo emisije CO2 i SO2 zavise od odgovarajueg sadraja ugljenika i
sumpora u gorivu, respektivno.
Zagaenje okoline pri proizvodnji energije i potronji vrstih goriva bez preiavanja dimnih gasova,
navedeno je u sledeoj tabeli.
ENSI 2010 Strana 5

Emisija pri proizvodnji energije (stacionarno sagorijevanje) bez preiavanja

estice
NCV**** CO2 CO2 CH4 N2O NOX CO (NM)VOC SO2
(TSP)***
Gorivo*
kWh/kg g/kWh g/kg g/kg g/kg g/kg g/kg g/kg g/kg g/kg
3
Prirodni gas (po Nm ) 9.31 202.0 1 880 0.17 0.003 1.68 1.68 0.17 zanem. 0.12
**LPG (TNG-teni naftni
13.14 227.0 2 984 0.05 0.09 2.37 0.47 0.05 zanem. 0.13
gas, propan, idr.)
Kerozin 12.43 258.7 3 216 0.45 0.03 4.48 0.90 0.22 1.0 0.29
Lako loivo ulje (Nafta
12.50 264.0 3 301 0.45 0.03 4.50 0.90 0.23 6.0 0.28
idr., S<0,3%)
Teko lo ulje - mazut
11.16 278.5 3 109 0.40 0.02 4.02 0.80 0.20 20.0 0.71
(mazut idr., S<1 %)
Ugalj (S<1,5%) 6.25 353.8 2 211 0.23 0.03 2.25 0.45 0.11 16.2 5.45
Ogrevno drvo (20 %
4.17 359.0 1 496 4.50 0.06 1.5 75.00 9.00 2.16 0.22
vlanost)
* Tabela je zasnovana na podacima za Emisione faktore za sektore Komercjalni / Institucije i Rezidencijalni, datim u
Izvoru: Revised 1996 IPCC Guidelines for National Greenhouse Gas Inventories: Reference Manual Chapter 1,
Energy. Za ugalj emisioni faktori za NMVOC i za CO su preraunati za Energy Industries sector.
** Podaci za TNG (izuzev CO2 emisionih faktora) su preraunati iz izvora vedski EPA, IPCC, IVL Institut za istraivanja
o ivotnoj sredini (engl. Environmental Research Institute Ltd)
*** Podaci za estice (estine supstance / praina) su preraunati iz izvora SSB, Norveka evidencija o emisijama (engl.
The Norwegian emission inventory, 2005)
**** NCV = Donja toplotna mo (Net Calorific Value, Low Calorific Value)
4 Potencijal globalnog zagrijavanja, GWP (engl.Global Warming

Potential)
GWP je mjera koliko odreeni gas staklene bate doprinosi (po procjeni) globalnom zagrijavanju.
GWP se sraunava za odreeni vremenski interval ija se vrijednost mora navesti uvijek kada se
navodi GWP.
Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) obezbjeuje opte prihvaene vrijednosti za
GWP, koje su se neznatno promijenile izmeu 1996 i 2001.
Po definiciji, CO2 se koristi kao referentni, pa samim tim po definiciji ima uvijek GWP vrijednost = 1.
IPCC je sugerisao da se za svrhu poreenja koriste sledee GWP vrijednosti za 100-godinji period:
Gas GWP100
Ugljen-dioksid (CO2) 1
Metan (CH4) 21
Azo-suboksid (N2O) 310
Fluoro-ugljovodonici (HFCs) 150 11 700
Per-fluoro-karbonati (PFCs) 6 500 9 200
Sumpor-heksaflorid (SF6) 23 900
4.1 Ekvivalentni CO2

Ekvivalentni CO2 (CO2e) je mjera koja slui za izraunavanje (ili uporeenje) emisija od razliitih
gasova staklene bate na osnovu njihovog GWP. Npr. GWP za metan (CH4) je 21. Ovo znai da
emisije od jedne milione metrikih tona metana su ekvivalentne emisiji 21 miliona metrikih tona
ugljen-dioksida CO2.
CO2 e = 1 x CO2 + 21 x CH4 + 310 x N2O + .
ENSI 2010 Strana 6

5 Primarna energija i emisija CO2

Izraunavanje primarne energije i emisije CO2 je bazirano na Chapter 8, EN 15603:2008 Energy
performance of buildings Overall energy use and definition of energy ratings.
5.1 Primarna energija

Primarna energija je razlika izmeu isporuene i izvezene energije za svaki energent:
EP = (Edel,i fP,del,i) (Eexp,i fP,exp,i)
where
Edel,i je isporuena energija za energent i;
Eexp,i je izvezena energija za energent i;
fP,del,i je faktor primarne energije za isporueni energent i;
fP,exp,i je faktor primarne energije za isporueni energent i.
Dva faktora fP,del,i i fP,exp,i mogu biti isti.
5.2 Emisija CO2

Emisija CO2 je sraunata kao razlika izmeu emisije isporuene i izvezene energije za svaki energent:
mCO2 = (Edel,i K,del,i) (Eexp,i K,exp,i)
gdje:
Edel,i je isporuena energija za energent i;
Eexp,i je izvezena energija za energent i;
K,del,i je CO2 emisioni koeficijent za isporuenu energiju i;
K,exp,i je CO2 emisioni koeficijent za izvezenu energiju i.
Dva faktora K,del,i i K,exp,i mogu biti isti.
5.2.1.1 Faktori primarne energije i emisioni koeficijenti CO2

Faktor primarne energije i emisioni koeficijent CO2 treba da su definisani na nacionalnom nivou.
Primjer je dat u Aneksu E, EN 15603 (vidi dolje).
Faktori primarne energije Koeficijent emisije
fp CO2, K
Nenadoknadivi Ukupno Kg/MWh
Lo ulje 1.35 1.35 330
Gas 1.36 1.36 277
Antracit 1.19 1.19 394
Lignit 1.40 1.40 433
Koks 1.53 1.53 467
Drvena strugotina 0.06 1.06 4
Cjepanice 0.09 1.09 14
Bukva-cjepanice 0.07 1.07 13
Cjepanice-jelovina 0.10 1.10 20
Elektrina energija iz hidroelektrana 0.50 1.50 7
Elektrina energija iz nuklearnih elekt. 2.80 2.80 16
Elektrina energija iz termoel. na ugalj 4.05 4.05 1 340
Elektrina Termoel., kombinacija 3.14 3.31 617
ENSI 2010 Strana 7

5.3 ENSI Excel program (tool)

Odredjivanje primarne energije i emisije CO2 se moe vriti pomou ENSI MS Excel programa
(Primarna energija i CO2 prorauni.xls). U radnoj svesci postoje 3 radna lista:
Nivo-PRIJE
Nivo-POSLE
Nivo-UTEDE
Ako odredjujete bilans jedne zgrade, koristite samo radnu listu Nivo- PRIJE. Rezultujui nivo primarne
energije i emisioni koeficijent CO2 e biti prikazani.
Nivo je prikazan i za svaku stavku u energetskom bilansu.
Ako elite da odredite stanje zgrade prije i nakon primjene mjera energetske efikasnosti, koristite
radnu listu Nivo-PRIJE da unesete stvarno stanje zgrade. Nivo-POSLE koristite da unesete
sraunatu isporuenu energiju nakon primjene mjera. U svakoj radnoj listi, prikaz je dat odvojeno. U
treoj radnoj listi Nivo-UTEDE, prikazane su utede u primarnoj energiji i smanjenje CO2 emisija
(sraunato na osnovu unesenih CO2 koeficijenata).
ENSI 2010 Strana 8

ENSI EAB Software
Vodi za korisnike
Verzija 8.1
15.01.2011
ENSI
EAB
Software
www.ensi.no

ENSI 2010 Copyright

ENSI EAB Software 8.1 Vodi za korisnike
Sadraj
1 Uvod ........................................................................................................................................... 3
2 Poetak rada .............................................................................................................................. 3

2.1 Instalacija .................................................................................................................................... 3
2.2 Pokretanje programa................................................................................................................... 3
2.3 Licenca ........................................................................................................................................ 4
3 Glavni meni ................................................................................................................................ 5
4 Rad sa projektima ..................................................................................................................... 5

4.1 Novi projekat ............................................................................................................................... 5
4.2 Opti podaci ................................................................................................................................ 6
4.3 Otvaranje projekta ....................................................................................................................... 8
5 Omota zgrade .......................................................................................................................... 9
6 Zgrada-Zbirni podaci ................................................................................................................ 9

6.1 Konstrukcija zgrade..................................................................................................................... 9
6.2 Reimi boravka ljudi i grijanja.................................................................................................... 10
7 Grijanje ..................................................................................................................................... 10
8 Ventilacija (grijanje) ................................................................................................................ 11
9 Sanitarna topla voda ............................................................................................................... 13
10 Ventilatori, pumpe, rasvjeta ................................................................................................... 14
11 Razni potroai, iskoristivi i neiskoristivi ............................................................................ 15
12 Hlaenje i spoljni dio zgrade.................................................................................................. 15
13 Rezultati ................................................................................................................................... 16
13.1 Bilans energije i snage .............................................................................................................. 16
13.2 Mjere ......................................................................................................................................... 17
13.3 ET - kriva ................................................................................................................................... 18
13.4 Godinja iskoriena energije ................................................................................................... 19
13.5 Gubici toplote ............................................................................................................................ 20
14 tampanje i arhiviranje projekta............................................................................................ 20

14.1 Snimanje slike sa ekrana .......................................................................................................... 20
14.2 tampanje izvjetaja ................................................................................................................. 20
14.3 Arhiviranje projekta.................................................................................................................... 21
14.4 Pomo ....................................................................................................................................... 22
ENSI 2010 Strana 2

1 Uvod

ENSI EAB softver je prilagoen za brze proraune energetske efikasnosti postojeih i novih objekata.
Sledea poglavlja opisuju instalaciju softvera i objanjavaju razliite programske prozore, glavne
funkcije i mogunosti, kao i korienje softvera. Detaljnije informacije o parametrima, definicijama i
nainu kako da se ocijene mjere energetske efikasnosti, mogu se nai u fajlu Pomo koji ide uz
softver.
2 Poetak rada
2.1 Instalacija
Da bi softver radio ispravno, instalacija mora da se obavi korienjem originalnih kompakt diskova sa
ENSI EAB Softverom. Da bi se instalirao softver, potrebno je dva puta kliknuti instalacioni fajl EAB
Software xx 8.1.exe. Sam po sebi, softver se instalira u direktorijumu Program files. Prilikom
instalacije, korisnik moe da pregleda i izabere bilo koji drugi direktorijum za instalaciju softvera
(preporuuje se za korisnike Windows Vista).
2.2 Pokretanje programa

Da bi pokrenuli program:
Kliknite dugme START
Izaberite PROGRAMS: ENSI EAB Software xx 8.1
Kliknite na ikonu ENSI EAB xx 8.1 (za korinsike Windows XP)
Korisnici Windows Vista treba da slijede sledee

korake za pokretanje programa:
desni klik na ikonu programa ENSI EAB
xx 8.1.exe
izabrati Run as administrator (ponoviti
svaki put kada elite da startujete softver)
ili podesiti nivo privilegije za ENSI EAB
xx 8.1.exe fajl u Properties>Compatibility
na nivo Run this file as administrator
ENSI 2010 Strana 3

2.3 Licenca
ENSI EAB Software je softver za koji je potrebna licenca. Potrebno je da imate poseban licencni fajl
da biste pokrenuli registrovanu verziju programa. Prvi put kada pokrenete program, pojavie se
sledei prozor:
Kliknite dugme OK i nastavite sa sledeim prozorom za registraciju:
Unesite ispravno Vae ime i e-mail adresu i onda kliknite dugme Save Registration File. (da biste
sauvali registracioni fajl u operativnom sistemu Windows Vista trebate da pokrenete softver kao
administrator, vidjeti poglavlje 3).
U prozoru za potvrdu vidjeete da je sauvan registracioni fajl:
NB! Registracioni fajl moete nai u istom direktorijumu u kojem je instaliran program.
Poaljite ENSI-ju elektronskom potom fajl EAB Software_reg.txt. Nazad ete dobiti licencni fajl.
Sauvajte licencni fajl koji ste dobili od ENSI-ja u direktorijum ENSI EAB Software xx 8.1 (gdje je
program instaliran).
Sledei put kada pokrenete program, on e biti registrovana verzija ENSI EAB Softvera.
ENSI 2010 Strana 4

3 Glavni meni
Ikone u glavnom meniju Vam omoguavaju da pristupite razliitim ekranima u programu. Na sledeoj
slici prikazan je meni i odgovarajui prozor za svaku ikonu.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16
1. Novi projekat 9. Ventilacija (grijanje)
2. Otvori projekat 10. Sanitarna topla voda
3. Sacuvaj projekat 11. Ventilatori & pumpe i osvjetljenje
4. tampanje 12. Razni potroai
5. Opti podaci 13. Hlaenje i spoljnii dio zgrade
6. Geometrija zgrade 14. Rezultati
7. Zgrada-Zbirni podaci 15. Snimanje slike sa ekrana
8. Grijanje 16. Pomo
4 Rad sa projektima
4.1 Novi projekat

Pri pokretanju programa mogui izabor je izmeu Novi projekat ili Otvori projekat. Ovo moe da
se uradi ili iz prozora na poetku ili iz glavnog menija.
Ako odaberete Novi projekat, pojavie se ekran Opti podaci.
ENSI 2010 Strana 5

4.2 Opti podaci
Vano je da prvo zadate ime projektu (po difoltu, projekat e biti sauvan u direktorijumi Work, u pod-
direktorijumu sa imenom koje ste unijeli u ovu eliju).
Budui prorauni mogu da budu zasnovani bilo na standardnim klimatskim podacima, standardnim
vrijednostima i tabelama sa praznicima koje su dio softvera, ili korisnik moe sam da definie
standardne vrijednosti i tabele sa praznicima.
Sledei korak je da se izaberu standardne vrijednosti iz padajuih lista:
Klimatski podaci
Tip zgrade
Standardni uslovi
Tabela sa praznicima
Da biste dobili informacije o klimatskim podacima, pritisnite dugme br. 1, i pojavie se sledei
ekran:
ENSI 2010 Strana 6

NB! Promjena klimatskih podataka iz programa nije mogua. Ako je to potrebno, promjene treba
izvriti direktno u fajlovima sa klimatskim podacima.
Pritiskom na dugme br. 2 pojavie se ekran Standardni uslovi:
Klikom na dugme Izmijeni moete da promijenite i sauvate referentne vrijednosti za standardne

uslove kao novi fajl.
Pritiskom na dugme br. 3 otvorie se sledea tabela sa praznicima:
ENSI 2010 Strana 7

Klikom na dugme Izmijeni moete da izmijenite i sauvate podatke o praznicima (broj prazninih
dana po mjesecima) kao novi fajl.
4.3 Otvaranje projekta

Da biste radili sa prethodno sauvanim projektom, izaberite Otvori projekat iz poetnog prozora ili iz
glavnog menija:
Markirajte eljeni projekat (*.prj fajl) koji je sauvan u jednom od pod-direktorijuma direktorijuma
Work.
Ako nijedan projekat nije izabran, pokrenue se novi projekat.
Poto izaberete postojei projekat, koristite ikone kako za prolaz kroz geometriju zgrade kao i razliite
stavke enrgetskog bilansa, kako biste izvrili izmjene, proraune i tampali rezultate.
ENSI 2010 Strana 8

5 Omota zgrade
Klikom na dugme na ekranu Opti podaci pojavie se sledea tabela koja definie
geometriju zgrade, sa 8 orjentacija plus krov i pod:
Prije poetka energetskog prorauna, omota zgrade treba da se opie na ovom ekranu. Prvo unesite
stvarne povrine i stanje zidova, prozora, krova i poda u gornjem dijelu ovog ekrana. U srednjem dijelu
bie prikazana ukupna povrina i srednj koeficijenat.prolaza toplote U za sve zidove i prozore.
Korisnik moe kasnije, u donjem dijelu ekrana sa nazivom Mjere, da unese parametar koji opisuje
mjere vezane za omota zgrade.
NB! Da biste nastavili rad na ekranu Opti podaci, moraju biti uneseni podaci za najmanje jednu
stranu svijeta, krov i pod.
6 Zgrada-Zbirni podaci
6.1 Konstrukcija zgrade

Kondicionirana povrina, kondicionirana zapremina i toplotni kapacitet moraju biti unesenii, dok se
povrine spoljanjih zidova, prozora, krova i poda uitavaju iz prethodnog ekrana.
ENSI 2010 Strana 9

6.2 Reimi boravka ljudi i grijanja

U ovom polju unose se podaci o toploti metabolizma ljudi, reimu boravka ljudi i reimu grijanja u
zgradi.
7 Grijanje
Nakon to se zavri prethodni unos podataka, klik na dugme u prozoru Zgrada-Zbirni
podaci, nas vodi u prozor Grijanje.
Postojee stanje za zgradu koja se razmatra, treba da se unese u kolonu Stvarno. Kada se pokree
softver, pretpostavljene vrijednosti u kolonama Stvarn, Bazna linija i Mjere su jednake
vrijednostima Standard. Ako se postojee stanje zgrade razlikuje od standardnih vrijednosti,
vrijednosti u koloni Stvarna treba da se izmjene. (podaci: U - zidova, U - prozora, U - krova, U - poda
i ukupni solarni dobitak, mogu da se izmjene samo u tabeli sa geometrijom zgrade). Poto se podese
svi parametri u koloni Stvarna, potronja energije za grijanje e se pojaviti u poslednjem redu
Iskoriena energija.
ENSI 2010 Strana 10

Ako se stvarni uslovi eksploatacije razlikuju od projektovanih/zahtijevanih uslova, onda e izmjerene

utede takoe odstupati od izraunatih uteda. Da bi se izbjegao bilo kakav nesporazum u pogledu
izmjerenih i izraunatih uteda, veoma je vano da se vlasnik zgrade i energetski auditor sloe o
zahtijevanim uslovima eksploatacije ili tzv. koloni Bazna linija. Ako je stvarna sobna temperature
isuvie niska, ili neka oprema nije u upotrebi, potreba za energijom izraunata na osnovu
projektovanih/zahtijevanih uslova komfora i operativnih navika, treba da se koriste kao Bazna linija
da bi se dobila tana vrijednost uteda koje su posledica mjera za poboljanje energetske efikasnosti.
Ove nove zahtijevane vrijednosti treba unijeti u kolonu Bazna linija.
U koloni Mjere korisnik moe da definie mjere mijenjanjem odgovarajuih parametara. Izraunate
2
utede u kWh/m e se pojaviti u koloni Uteda i ukupna izraunata iskoriena energija nakon
primjene mjera e se pojaviti u poslednjem redu Iskoriena energija ispod kolone Mjere.
Za svaku stavku bilansa (ventilacija, sanitarna topla voda, ventilatori i pumpe, osvjetljenje i razliiti
potroai), program radi na isti nain kao i za grijanje. Za stavku bilansa hlaenje i spoljni dio zgrade,
podaci o iskorienoj energiji treba direktno da se unese u program.
8 Ventilacija (grijanje)
Za ventilaciju je mogue koristiti bilo glavni programski prozor i ukupan stepen ventilacije, bilo unositi
podatke za svaki sistem ventilacije u zgradi posebno.
Ako aktivirate dugme "Sistemi ventilacije", otvara se novi prozor koji vam omoguava da unesete
podatke posebno za svaki ventilacioni sistem.
ENSI 2010 Strana 11

Podatke o reimu rada, koliini vazduha, rekuperaciji toplote, temperaturi ubacivanog vazduha i snazi
ventilatora, treba unijeti za svaki specifian system ventilacije. Uneseni podaci e biti svedeni na jedan
osrednjeni sistem ventilacije i bie preneseni u glavnii prozor. Na osnovu ovih podataka program e
izraunavati iskorienu energiju za ventilaciju (grijanje).
Ako zgrada nema mehaniku ventilaciju, ulazna vrijednost za Reim rada treba da je 0. Potreba za
energijom je onda automatski data kao 0 kWh/m i ostali parametri se ne mogu podeavati.
Ukoliko elite da ocjenite novi system ventilacije u sluaju kada u zgradi ne postoji sistem ventilacije,
tada parametre novog sistema za ventilaciju ubacite u kolonu Bazna linija.
ENSI 2010 Strana 12

Prozor sanitarna topla voda (STV) je prikazan ispod:
Maksimalna simultana snaga sistema STV moe se unijeti u sledeu tabelu:
ENSI 2010 Strana 13

10 Ventilatori, pumpe, rasvjeta
Ovaj ekran pokriva dvije stavke bilansa (Ventilatori i pumpe i Rasvjeta), kao to je dolje
prikazano:
NB! Pumpe u sistemu hlaenja moraju da budu unesene posebno u kWh/m god.
Maksimalna simultana snaga osvjetljenja se unosi u sledeu tabelu:
ENSI 2010 Strana 14

11 Razni potroai, iskoristivi i neiskoristivi
Stavka bilansa Razni potroai je podjeljena na dva dijela: 6.1 iskoristivi i 6.2 neiskoristivi.
Maksimalna simultana snaga raznih potroaa se unosi u sledeu tabelu:
12 Hlaenje i spoljni dio zgrade
U budetskoj stavci Hlaenje i spoljni dio zgrade potreba za energijom treba da se unese direktno.
Za detaljnije proraune ovih bilansnih stavki, treba koristiti specijalizovane softvere ili izvriti poseban
proraun.
ENSI 2010 Strana 15

Detalniji proraun koriene energije za Hlaenje bie ukljuen u sledeoj verziji ENSI EAB Softvera.
13 Rezultati
13.1 Bilans energije i snage
Kada su za sve bilansne stavke ispunjene kolone Stvarna, Bazna linija i Mjere, kliknite zelenu
ikonu Rezultati da biste dobili Bilans energije i snage.
Bilans energije sadri izraunatu godinju iskorienu energiju za Stvarno, Bazna linija i
2
Nakon mjera (u kWh/m kondicionirane povrine i u kWh/god).
2
Informacije o godinjoj iskorienoj energiji (kWh/m ) za istu zgradu, ali sa standardnim referentnim
vrijednostima su u koloni Standardno.
Klikom na Bilans snage, odgovarajui bilans maksimalne potrebne simultane snage, u svakom
bilansu se pojavljuje:
ENSI 2010 Strana 16

2
Specifina (W/m kondicionirane povrine) i ukupna potrebna snaga (kW) su prikazane u kolonama
Stvarna, Bazna linija and Nakon mjera. Podaci za STV, rasvjetu i razliite potroae e biti
preraunata ako korisnik unese podatak za maksimalnu simultanu snagu.
Mogue je da se promijeni spoljna projektna temperatura (SPT) koja je podeena na pretpostavljenu
vrijednost, koristei kliza. Potrebna snaga za grijanje i ventilaciju e biti automatski preraunata.
Razlika izmeu standardne SPT i unesene SPT ne treba da iznosi vie od 20%.
NB! Promjena SPT nee biti sauvana u project fajlu.
13.2 Mjere
2
Klikom na Mjere, prikazuje se pregled mjera i iuteda ostvarenih pomou njih u kWh/m
kondicionirane povrine i u kWh/god za svaki izmjenjeni parametar. Takoe je data i izraunata suma
svih uteda.
ENSI 2010 Strana 17

Mjere vezane za rasvjetu i razliite aparate, takoe utiu na energiju utroenu za grijanje. Rezultujue
neto godinje utede (kWh/god) su prikazane u koloni Stvarno.
Ako se zatamni neka od mjera u koloni Parametar, moe da se izmjeni njeno ime ili da se da opis u
bijeloj kuici Mjera. Ovaj novi opis bie ukljuen u tampanom izvjetaju.
13.3 ET - kriva
EAB Softver rauna ET-krivu koja se koristi za energetski monitoring za tri sluaja; Stvarno, Bazna
linija i Nakon mjera.
Izraunata iskoriena energija za grijanje i ventilaciju moe da se uporedi sa Kalibracionom

linijom koju definie korisnik (na osnovu mjerenja u realnom vremenu). Tada korisnik moe da
mijenja razliite parametre prorauna i da kalibrie model dok se izraunata linija potronje za
Stvarno ne poklopi sa zelenom kalibracionom linijom:
ENSI 2010 Strana 18

Takoe je mogue oitati tane vrijednosti pomjerajui kursor po ET krivoj. Tekst pored prikazuje
spoljnu temperaturu i sedminu potronju energije za odgovarajuu taku.
Desnim klikom na povrinu dijagrama moete da sauvate ET krivu. Slika e biti sauvana kao bmp-
fajl na eljenoj lokaciji (po pretpostavci u direktorijumu Work u kojem je program instaliran):
13.4 Godinja iskoriena energije

Godinja iskoriena energija je prikazana kao naslagani dijagram za Stvarno, Bazna linija i
Posle mjera, razdvojen po odredjenim stavkama.
ENSI 2010 Strana 19

13.5 Gubici toplote

Prozor Toplotni gubici prikazuje gubitke toplote kroz razliite komponente. U kolonama Stvarno i
Nakon mjera prikazani su koeficijent gubitka toplote H (W/K) i specifini koeficijent gubitka toplote H
2
(W/m K kondicionirane povrine):
14 tampanje i arhiviranje projekta
14.1 Snimanje slike sa ekrana
Ikona Snimi sliku sa ekrana se kristi da bi se sauvao izabrani dio ekrana. Slika e po pretpostavci
biti sauvana u direktorijumu Work u kojem je program instaliran, u pod-direktorijumu koji ima naziv
tekueg projekta.
14.2 tampanje izvjetaja
ENSI 2010 Strana 20

Da tampate izvjetaj kliknite

dugme tampanje izvjetaja.
Verzija ekrana sa klimatskim
podacima, podacima o praznicima,
geometriji zgrade i svim
proraunima, koja je pogodna za
tampanje moe da se pregleda i
tampa.
Takoe je mogue tampanje
pojedinanih strana cijelog
izvjetaja.
14.3 Arhiviranje projekta
Da biste sauvali novi ili izmjenjeni projekat, kliknite dugme Sauvaj projekat u glavnom meniju.
Projekat sa ekstenzijom *.prj e po pretpostavci biti sauvan u direktorijumu Work gdje je program
instaliran, u pod-direktorijumu sa istim imenom kao i tekui fajl. Korisnik moe da izmjeni lokaciju i ime
fajla.
Kada zatvarate program, a tekui projekat nije sauvan, pojavie se sledei prozor:
ENSI 2010 Strana 21

14.4 Pomo
Klikom na ikonu Pomo otvorie se dokument u PDF formatu koji sadri definicije, detaljna
objanjenja razliitih ekrana i parametara, dodatne informacije za procjenu razliitih mjera energetske
efikasnosti.
ENSI 2010 Strana 22

MJERE ENERGETSKE EFIKASNOSTI
Izraunavanje uz primjenu ENSI EAB
softvera
15.01.2011
www.ensi.no

ENSI 2009 Copyright
Mjere energetske efikasnosti; Izraunavanje pomou ENSI EAB Software_a
Sadraj
1 Definicije .................................................................................................................................... 3
2 EE mjere I ENSI EAB softver.................................................................................................... 4
3 Omota objekta ......................................................................................................................... 4

3.1 Zidovi i prozori ............................................................................................................................. 5
3.2 Krov i pod .................................................................................................................................... 8
3.3 EE mjere, omota objekta ........................................................................................................... 9
3.4 Zgrada-zbirni podaci ................................................................................................................... 9
4 Reim boravka i grijanja ......................................................................................................... 11

4.1 Definicija parametara ................................................................................................................ 11
5 Opte EE mjere........................................................................................................................ 12
6 Grijanje ..................................................................................................................................... 13
7 Ventilacija (grijanje) ................................................................................................................ 18

Definicija parametara............................................................................................................................. 19
8 Sanitarna topla voda (STV) .................................................................................................... 21

9 Ventilatori i pumpe .................................................................................................................. 22

9.1 Definicija perametara ................................................................................................................ 23
10 Rasvjeta.................................................................................................................................... 24
11 Razno........................................................................................................................................ 25
12 Aneksi....................................................................................................................................... 27
12.1 Aneks 1 ..................................................................................................................................... 27
ENSI 2009 Page 2

1 Definicije
Definicije u skladu sa EU standardima i direktivama:
Potrebna energija za grijanje i hlaenje:
Toplota koja se treba dovesti ili odvesti kondicioniranom prostoru da bi se odravala eljena
temoeratura tokom odredjenog perioda vremena.
Potrebna energija za sanitarnu toplu vodu (STV).
Toplota koju treba dovesti potrebnoj koliini vode za poveanje njene temperature od temperature
koju ima hladna voda iz vodovodne mree, do predviene temperature na mjestu isporuke.
Koriena energija
Energija koja ulazi u sistem grijanja, hlaenja ili sistem za pripremu STV, da bi se zadovoljile
energetske potrebe za grijanjem, hlaenjem (ukljuujui suenje) ili toplom vodom (potrebna energija
plus gubici distribucije i emisije sistema, se uzimaju u obzir preko koeficijenata efikasnosti).
ENSI-jev EAB softver sraunava godinju potrebnu energiju i utroenu energiju.
Poboljanje energetske efikasnosti: poveanje u efikasnosti korienja finalne energije kao rezultat
tehnolokih promjena, promjena u navikama, i/ili ekonomskih mjera.
Mjere poboljanja energetske efikasnosti (EE mjere): sve mjere koje vode ka poboljanju energetske
efikasnosti, koje je mjerljivo, da se verifikovati, ili se moe procijeniti.
Energetske utede: energetske utede ustanovljene mjerenjima i/ili procjenama potronje prije i nakon
primjene jedne ili vie mjera za poboljanje energetske efikasnosti, a uz zadovoljenje potrebnih uslova
komfora i rada u objektu.
ENSI 2009 Page 3

2 EE mjere I ENSI EAB softver

Energetske utede usled EE mjera se sraunavaju mijenjanjem relevantnih parametara u ENSI EAB
softveru.
esto je sasvim lako ustanoviti koje to parametre treba podesiti da bi se sraunale ove utede, npr:
EE mjere Parametar u softveru
Dodatna / nova izolacija krova U - vrijednost krova
Ugradnja novih sistema automatske regulacije Automatsko upravljanje (Grijanje)
Ugradnja rekuperatora toplote u sistem ventilacije Rekuperacija toplote
Poveana efikasnost rada gorionika Efikasnost izvora energije
Neke EE mjere mogu uticati na vie od jednog parametra, npr:

EE Mjere Parametar u softveru
Nova izolacija spoljnjih zidova U-vrijednost, Infiltracija
Novi prozori U-prozora, Infiltracija, dobitak od solar. zracenja
Druge EE mjere utiu na isti parametar na vie mjesta u bilansu i ukupne utede su jednake sumi
uteda od svake stavke u bilansu, npr:
EE mjere Parametar Stavka u budetu
softvera
Smanjena snaga osvjetljenja Osvjetljenje Grijanje (+), Osvjetljenje (-)
Grijanje, Ventilacija, Topla voda, Ventilatori i
Energetski monitoring TUZ / EM
pumpe
Toplotna pumpa, solarno grijanje, idr Efikasnost izvora en. Grijanje, ventilacija, topla voda
Za neke mjere, moe biti nejasno koji parametri su relevantni:

1. Grijanje Parametar softvera
Hidrauliko balansiranje sistema grijanja Unutranja temperatura (*)
Termostatski ventili na radijatorima Unutranja temperatura (*)
3. Topla voda Parametar softvera
Cirkulaciona pumpa sistema sanitarne tople vode Efikasnost distribucije energije
(*) Moe takoe biti ukljueno u emisionu efikasnost
3 Omota objekta
Da bi se zapoeo energetski proraun zgrade, treba da se definie toplotni omota zgrade (spoljnji
zidovi, prozori, vrata, krov i pod). Ovo se radi u 2 koraka:
1. Unosite sve parameter koji opisuju sadanje stanje omotaa objekta (povrine, koeficijenta
prolaza toplote U, faktore koji definiu solarne dobitke), i softver e automatski sraunati
ukupnu povrinu fasade, ekvivalentno-srednje U i dobitke od solarnog zraenja (sveden na
povrinu)
2. Unesite EE mjere koje se tiu omotaa zgrade promjenom u pretpostavljenim (,,default)
vrijednostima, koja su ista kao ona unesena za sadanje stanje.
ENSI 2009 Page 4

3.1 Zidovi i prozori

Zidovi i prozori se mogu unijeti za 8
orjentacija (N, NE, E, SE, S, SW, W,
NW).
Zidovi dozvoljava unos ne-
transparentnih konstrukcija a Prozori
transparentnih djelova.
Vrata se mogu definisati pod kolonom
Zidovi ili Prozori zavisno od toga da
li postoje transparentni djelovi u vratima
ili ne.
Za sve orjentacije, zidovi i prozori se mogu ,,definisati na 3 razliita naina, kao to slijedi na primjeru
prozora:
1. Kada svi prozori imaju iste karakteristike, unosite ukupnu povrinu svih prozora a broj prozora
kao n = 1:
Alternativno, unesite svaku veliinu prozora koja se javlja i odgovarajui broj prozora, ali sa istom
vrijednou koeficijenta U i g (faktor solarnih dobitaka) za svaki prozor.
ENSI 2009 Page 5

2. Kada prozori imaju razliite karakteristike, unesite ukupnu povrinu za svaki tip i n = 1 za svaki
tip:
3. Svaki tip prozora se definie unoenjem povrine jednog prozora, vrijednosti koeficijenta U,
faktora solarnih dobitaka g i brojem komada:
3.1.1 Definicija parametara

A- zidova
Povrina spoljanjih zidova, bez prozora [m].
Da li povrinu treba sraunati na osnovu unutranjih, ukupnih unutranjih ili spoljanjih dimenzija treba
da je definisano nacionalnim standardima. Pretpostavljajaju se unutranje dimenzije kada se radi o
irini (duini) zida, odnosno od poda do poda kada je rije o visini zida.
Povrina vrata se moe ukljuiti pod Zidovi ako nemaju providnih djelova.
ENSI 2009 Page 6
Koeficijenat prolaza toplote zida, U

Srednja vrijednost koeficijenta prolaza toplote zida ukljuujui toplotne mostove [W/mK].
rijednost koeficijenta U zavisi od debljine zida, ukljuujui i izolaciju, nain gradnje, material i toplotne
mostove. Toplotni mostovi e po pravilu poveati U vrijednost za 10 do 20%. Provjerite domae
nacionalne preporuke ili sraunajte U vrijednost koristei jednanu ispod, u skladu sa ISO 10211.
1
U= + U T
R si + R 1 + R 2 + ... + R n + R se
Gdje su,
U koeficijenat prolaza toplote
R toplotni otpor
Rsi toplotni otpor na unutranjoj povrini zida = 0,13
Rse toplotni otpor na spoljanjoj povrini spoljanjeg zida = 0,04
Rn = dn/n, toplotni otpor sloja n u zidu
dn debljina materijala sloja n zida
n toplotna provodljivost materijala sloja n u zidu
UT dodatak usled toplotnih mostova
Ako je U vrijednost zidova korigovana pojednostavljenim metodama - npr. preko bx faktora (npr.
zidovi ka negrijanom prostoru), unesite rezultujuu, srednju U-vrijednost nakon uzimanja korekcije u
obzir.
A-prozora
Povrina prozora, ukljuujui okvir [m].
Povrina vrata se moe ukljuiti pod Prozori ako imaju transparentnih djelova.
U-vrijednost prozora
Srednji koeficijenat prolaza toplote prozora ukljuujui i okvir prozora [W/mK]. Infiltracija nije
ukljuena.
U - vrijednost zavisi od broja stakala, veliine prozora, materijala okvira, idr. U - vrijednost se moe
umanjiti povrinskom zatitom ili punjenjem gasom.
Primjer: Dvostruko zastakljeni prozor sa drvenim okvirom ima U - vrijednost 2.5 3.0 W/mK.
(tipine U - vrijednosti se mogu nai u preporukama za prozore )
g ukupni Faktor solarnih dobitaka
Ovaj faktor definie ukupni udio solarnog zraenja koji prodje kroz prozor (ukljuujui dodatno
zasjenenje)
g = ggl x FSh,ob x FSh,gl x (1 FF)
ggl propustljivost zastakljenjnih povrina (ref. ISO 13790:2008; npr. jednostruko zastakljenje ggl =
0.8; dvostruko zastakljenje; ggl = 0.7, trostruko zastakljenje; ggl = 0.6)
FSh,ob Faktor smanjenja usljed vanjskih prepreka (druge zgrade, drvee,) za prozore
FSh,gl Dodatno zasjenenje (ref. ISO 13790:2008 Toplotne karakteristike zgrada Proraun
potronje energije za grijanje i hlaenje prostora)
FF Udio povrine rama prozora, treba ga odrediti po ISO 10077-1. Vrijednosti od FF = 0.2 do 0.3
za klimatske zone gdje dominira potreba za grijanjem i FF = 0.2 za klimatske zone gdje
dominira hlaenje prostora, se mogu koristiti kao fiksirane vrijednosti udjela povrine rama u
povrini prozora za sve prozore u zgradi.
Na osnovu unesenih brojeva, softver e sraunati ekvivalentnu (po jedinici povrine) U-vrijednost za
zidove i U i g vrijednost za prozore.
ENSI 2009 Page 7

n (broj prozora)
Broj prozora sa istim karakteristikama.
3.2 Krov i pod

Nakon unoenja svih zidova i prozora, treb definisati krov i pod.
U sluaju da u krovu postoje prozori, moe se unijeti njihov nagib i orjentacija.

A-krova
Povrina vanjskog krova, bez krovnih prozora [m].
Da li se povrina izraunava na bazi unutranjih, ukupnih unutranjih ili spoljnih dimenzija, treba
konsultovati nacionalne standarde.
Povrina krova koju treba unijeti u program zavisi od toga da li se potkrovlje grije ili ne ( i):
1: povrina krova je jednaka povrini plafona najvieg sprata

2: povrina krova je jednaka nagnutim povrinama koje ine krov
1 2
U-vrijednost krova
Srednji koeficijent prolaza toplote kroz krovnu konstrukciju, ukljuujui toplotne mostove i uzimajui u
obzir i toplotni otpor u negrijanom potkrovlju. [W/mK].
Vrijednost koeficijenta U treba da obuhvati sve toplotne otpore od unutranjosti grijane zgrade do
spoljnog atmosferskog vazduha (npr. da ukljui otpor negrijanog potkrovlja). U-vrijednost zavisi od
visine krova ukljuujui izolaciju, konstrukciju, material i toplotne mostove. Treba konsultovati
nacionalne preporuke i/ili propise o U-vrijednosti, ili sraunati ih u skladu sa ISO 6946.
ENSI 2009 Page 8

A-poda
Povrina poda [m] (samo pod koji je dio toplotnog omotaa objekta).
Da li se povrina odredjuje na bazi unutranjih, ukupnih unutranjih ili vanjskih dimenzija treba
konsultovati nacionalne standarde. Pretpostavljaju se unutranje dimenzije poda.
Koeficijent prolaza toplote poda, U-poda
Srednji koeficijent prolaza toplote za konstrukciju poda, uzimajui u obzir i toplotne otpore od
negrijanih podruma i od tla. [W/mK].
Koeficijent U zavisi od debljine poda i izolacije, naina gradnje i materijala, toplotnih mostova i
toplotnog otpora negrijanog podruma i tla (U-vrijednosti su date u ISO 13370, ili se moe koristiti ENSI
Excel alat za raunanje).
3.3 EE mjere, omota objekta

Sledea tabela ilustruje povezanost izmeu najbitnijih EE mjera na Omotau zgrade i na koje
parametre utiu:
EE mjera na omotau zgrade Relevantni parametri u softveru

Dodatna / nova izolacija, spoljanji zidovi U-zida, (Infiltracija)*
U-prozora, Infiltracija, Ukupni solarni
Novi prozori
dobitak
Zaptivanje / popravka prozora U-prozora, Infiltracija
Dodatna / nova izolacija, krov U-krova
Dodatna / nova izolacija, pod U-poda
* Ako postoje procjepi / curenja kroz fasadu, dodatna / nova izolacija za spoljanje zidove e takoe
smanjiti infiltraciju.
Mjere energetske efikasnosti se unose u

tabelu Mjere.
Po defaultu, ova tabela se automatski
popunjava unesenim vrijednostima iz
sadanjeg stanja. Ove vrijednosti treba
promijeniti u one koje odgovaraju
mjerama koje se vrednuju.
Ako se ne planiraju nikakve mjere za
neki parametar, treba ostaviti vrijednost
koja jeste.
3.4 Zgrada-zbirni podaci

Unesite Kondicioniranu povrinu, Kondicioniranu zapreminu i Toplotni kapacitet. Povrine spoljnih
zidova, prozora, krova i poda e biti preuzete iz prethodnih menija za unos.
ENSI 2009 Page 9


Kondicionirana povrina
Porvrina poda kondiconiranog prostora (grijanog), uzimajui u obzir sve spratove ako ih ima vie;
ACond = AFloor cond
Da li povrinu treba sraunati na bazi unutranjih, ukupnih unutranjih ili vanjskih dimenzija treba
konsultovati nacionalne standarde.
U sluaju da se stepenita ne griju a zidovi izmeu njih i kondicionirane povrine (prostorija) su
izolovani, ne treba ih ukljuiti u kondicioniranu povrinu. U suprotnom, stepenita treba ukljuiti u
kondicioniranu povrinu.
Kondicionirana zapremina
Grijani ili hlaeni prostor: VCond = ACond D
D je neto visina prostorija (vertikalno rastojanje izmeu unutranjih povrina ploa istog sprata).
Sputeni plafoni su ukljueni u neto visinu prostorija.
Toplotni kapacitet
Efektivni unutranji toplotni kapacitet zgrade po jedinici kondicionirane povrine [Wh/(mK)]
Toplota koja se moe akumulirati u konstrukciji zgrade zavisi od tipa gradnje. Ovaj parametar utie na
faktore iskorienja toplotnih dobitaka.
ISO 13790:2008 daje metod za izraunavanje unutranjeg toplotnog kapaciteta u poglavlju 12.3.1.1.
Prema poglavlju 12.3.1.2, sledee vrijednosti za unutranji toplotni kapacitet mogu se koristiti u
nedostatku nacionalnih vrijednosti (za raunanje na nivou mjesenih vrijednosti, kao u ENSI EAB
softveru):
Klasa Cm
kJ/mK Wh/mK
Vrlo lagana 80 22
Lagana 110 31
Srednja 165 46
Teka 260 72
Vrlo teka 370 103
Slino, u 15603:2008; Anneks A date su vrijednosti navedene u sljedeoj tabeli:
Tip zgrade Cm kJ/mK Cm Wh/mK
Svi zidovi, pod i plafon od kamena ili betona, bez pokrivanja zidova, drvenog 500 139
poda, tepiha, ili sputenog plafona, rel.male prostorije od oko 20 m
Isto ali za velike sobe 250 69
Sobe oko 20 m, betonski pod i plafon, zidovi od uplje opeke 400 111
Isto, sa tepisima na podu 350 97
Isto, sa tepisima na podu i sputenim plafonom 250 69
Sobe oko 20 m sa tepisima na podu, sputenim plafonom i malterisanim 150 42
zidovima
Debelo, masivno drvo 200 56
Skeletna konstrukcija 100 28
NAPOMENA1: Toplotni kapacitet je normalizovan kondicioniranom povrinom poda prostorije sraunatom sa spoljanjim
dimenzijama.
NAPOMENA2: U zgradi sa razliitim toplotnim kapacitetima pojedinih prostorija, uzmite u obzir ekvivalentni toplotni kapacitet s
obzirom na povrine.
ENSI 2009 Page 10

4 Reim boravka i grijanja
4.1 Definicija parametara

Toplota metabolizma (ljudi)
Srednja toplota od metabolizma osoba tokom boravka, svedena na jedinicu kondicionirane povrine
[W/m].
Po ISO 13 790 toplotne dobitke od ljudi u objektu treba definisati na nivou drave.
Reim boravka u objektu
Prisustvo osoba tokom radnih dana, subote i nedelje [h /dnevno]
Reim rada grijanja
Broj sati normalnog rada sistema grijanja (unutranja temperatura na podeenoj vrijednosti) tokom
radnih dana, subote i nedelje [h/dnevno].
Kao primjer, standardni periodi rada (boravka) za grijanje, osvjetljenje, opremu, ventilaciju i prisutnost
osoba za standardne energetske proraune u Norvekoj data je u Aneksu 1.
ENSI 2009 Page 11

5 Opte EE mjere
Tabela ispod prikazuje najbitnije Opte EE mjere i koji parametri u softveru su za njih relevantni:
Opte EE mjere Relevantni parametri u softveru

Energetski monitoring (ME) TUZ/ME
Tehniki menadment-upravljanje zgrade (TUZ) Automatska regulacija, TUZ/ME
Trening osoblja zaduenog za upravljanje i odravanje
TUZ/ME
sistema
Ovi parametri su ukljueni u vie stavki energetskog budeta u ENSI EAB sofveru:
TUZ/ME Grijanje,
Ventilacija,
Sanitarna topla voda,
Ventilatori i pumpe.
Automatska regulacija Grijanje,

Ventilacija,
Sanitarna topla voda.
U gornjem primjeru, TUZ/ME parametar je poboljan za 8 % (od 90 % na 98 %) to daje specifinu

2
utedu energije od 9.73 kWh/m god.
Pri izraunavanju i vrednovanju ovih optih mjera, utede po svim stavkama u energetskom bilansu
na koje ta mjera utie, moraju se sumirati.
Utede od primjene procedura tehnikog menadementa u zgradi i sistema energetskog monitoringa,
mijenjae se od projekta do projekta, zavisno od starosti i stanja sistema.
Kao primjer su date vrijednosti za TUZ/EM u sljedeoj tabeli:
Postojanje procedura za rad sistema i odravanje TUZ/EM
nema 85 90 %
postoje za rad sistema i odravanje 90 95 %
postoje za rad sistema, odravanje i energetski monitoring 95 99 %
ENSI 2009 Page 12

6 Grijanje
Donja tabela ilustruje povezanost izmeu najbitnijih EE mjera za Grijanje i parametara softvera na
koje one utiu:
EE mjere u sistemu grijanja Relevantni parametri u softveru

Hidrauliko balansiranje sistema grijanja Unutranja temperatura (*)
Ugradnja termostatskih ventila Unutranja temperatura (*)
Zamjena neispravnih termostatskih ventila (*)Unutranja temperatura
Novi tip grejnog tijela Emisiona efikasnost
Smanjenje temperature grejnog fluida Emisiona efikasnost
Promjena poloaja postojeoh grejnih tijela Emisiona efikasnost
Ugradnja zatvorene ekspanizione posude Efikasnost razvodnog sistema
Redukcija curenja Efikasnost razvodnog sistema
Izolovanje cijevi, ventila, idr. Efikasnost razvodnog sistema
Popravka sistema automatske regulacije Automatska regulacija
Novi sistem automatske regulacije Automatska regulacija
Reducirana temperatura van radnog vremena (tokom noi i vikenda) Setback temperatura
Podeavanje gorionika / kotla Efikasnost izvora energije
ienje kotla Efikasnost izvora energije
Novi gorionik / kotao Efikasnost izvora energije
Redovna kontrola brenera Efikasnost izvora energije
Prekid cirkulacije kroz kotlove koji nisu ukljueni Efikasnost izvora energije
Ugradnja klapne u dimnom kanalu Efikasnost izvora energije
Prirunik za upravljanje i odravanje TUZ/EM
Energetski monitoring TUZ/EM
(*) Po EU standardima, ovaj parametar moe ukljuiti u emisionu efikasnost. U ENSI EAB sofveru
preporuujemo da se koristi sobna temperatura.
ENSI 2009 Page 13

Svi ovi parametri softvera su ukljueni u meni energetskog bilansa Grijanje:
NB! Rezultati u koloni Uteda su medjuzavisni. Promjena bilo koje vrijednosti e uticati na cjelinu
prorauna.
Kako se vidi u gornjem primjeru, primjena predloenih EE mjera e smanjitt potronju energije od
114.9 kWh/mgod do 46.5 kWh/mgod.

Faktor oblika
Odnos izmeu povrine toplotnog omotaa (zidovi, prozori, krov i pod) i kondicionirane zapremine u
zgradi:
Faktor oblika = AE = AWalls + AWindow + ARoof + AFloor

Vc V cond
Faktor kompaktnosti je sraunat sofverom na bazi unesenih vrijednosti za omota zgrade.
Faktor prozora [%]
Odnos izmeu ukupne povrine prozora (ukljuujui okvire) i kondicionirane povrine [%]:
AW
Faktor prozora = 100 , [%]
AC
Faktor prozora softver sraunava na osnovu unesenih vrijednosti za omota objekta.
Infiltracija
-1
"Prirodni" intenzitet izmjene vazduha, na as za cijelu zgradu [h ]
Intenzitet prirodne (ne-mehanike) ventilacije sadri ukupno curenje vazduha (infiltracija kroz fuge na
prozorima, vratima, elementima fasade, idr), provjetravanje (sporadino otvaranje prozora i vrata) i
ENSI 2009 Page 14

protok vazduha kroz sistem prirodne ventilacije (kanali, resetke za ulaz vazduha, idr). Dominantan dio
prirodne ventilacije dolazi od infiltracije vazduha iz okoline.
Unutranja temperatura
Osrednjena unutranja temperatura kada je zgrada zagrijana / ohlaena u cilju odravanja podeene
vrijednosti temperatura za kondicioniranu povrinu / zapreminu zgrade (vrijeme rada u Setback
reimu grijanja nije ukljuena) [C].
Srednja unutranja temperatura se izraunava kao ekvivalentna temperatura osrednjena po
pripadajuoj zapremini, koristei zapreminu odgovarajueg kondicioniranog prostora unutar zgrade.
Ako zgrada ima mehaniki sistem ventilacije, temperatura otpadnog vazduha definie vrijednosti
ekvivalentne unutranje temperature.
Ako postoji Setback reim (reducirani reim) grijanja tokom noi, vikenda i praznika, on se uzima u
obzir preko parametra "Setback temperature (Donja zadata temperature).
Setback temperatura (Temperatura na ekanju)

Srednja unutranja temperatura u periodu kada u zgradi nema osoblja ili je grijanje reducirano (tokom
noi, vikenda i praznika) [C]
Temperatura se moe zadati ili runo (od strane osoblja koje upravlja) ili automatski. Osoblje
zadueno za upravljanje mora uloiti trud da bi postiglo utedu manualnim podeavanjem Setback
temperature u odnosu na automatsku regulaciju.
Tokom praznika ENSI softver pretpostavlja da je temperatura sniena na vrijednost unijetu u polje
Setback temperatura (Donja zadata temperatura) (vidi pojanjenje ispod).
Broj praznika sa 24 asovnim Setback reimom je

opisan u tabeli praznika i zavisi od tipa objekta i
drave.
U primjeru je prikazana tabela praznika za norveku
poslovnu zgradu. Praznici po mjesecima sadre
zvanine praznike mimo vikenda (vikendi nisu
ukljueni u praznike po mjesecima).
Za sluaju Setback reima u postojeem objektu, razliite temperature treba unijeti u polja
Unutranja temperatura i Setback temperatura:
Tada program pretpostavlja da e Setback temperatura biti na snazi tokom praznika i van radnog
vremena definisanog reimom rada grijanja.
U sluaju da nema redukcije, istu temperaturu treba unijeti u polja Unutranja temperatura i
Setback temperatura
ENSI 2009 Page 15

NB! Ispravan unos vrijednosti temperature u Setback reimu je odgovornost korisnika / energetskog
konsultanta. Ova temperatura je obino via nego temperatura podeena na kontroleru.
Temperaturska razlika izmeu unutranje i Setback temperature je obino 2 do 4 C za normalni
reim rada, zavisno od toplotnog kapaciteta objekta.
NB! U sluaju kada se eli unijeti samo jedna srednja temperatura za cijelu grejnu sezonu (npr.
korigovana temperatura u svrhu energetskog sertifikovanja), korisnik moe unijeti iste temperature za
unutranju i Setback temperature. Moe i da unese srednju temperaturu pod Unutranja
temperatura a podesi reim rada grijanja na 24 sata/dnevno.
Toplotni doprinosi:
Toplotni doprinos od razliitih sistema i instalacija u zgradi, koji utiu na potrebnu energiju za grijanje.
- Od ventilacije
Toplotni doprinos od ventilacionog sistema [kWh/mgod]
Ako je temperatura vazduha koji se sistemom ventilacije ubacuje u prostor nia od unutranje
temperature, "Grejna" potrebna energija se uveava za pokrivanje razlike u toplotnom bilansu
zgrade, i obratno.
- Od osvjetljenja
Specifini toplotni doprinos od osvjetljenja [kWh/ma]
Poveana snaga za osvjetljenje e sniziti potrebnu energiju za grijanje, ali poveati potrebnu
energiju za rad osvjetljenja.
- Od Raznih potrosaa (razne opreme)
Toplotni doprinos od raznih potrosaa [kWh/ma]
Iskoristivi toplotni dobitak od razliite opreme e uticati na bilans toplote u zgradi (npr. kompjuteri,
fotokopir maine, idr.). Poveanje snage razne vrste opreme e sniziti potrebnu energiju za
grijanjem, ali poveati potronju energije za rad tih ureaja.
Toplotni dobitak od solarne energije ili osoba (toplota od metabolizma) je takoe sadran u proraunu,
ali njihov doprinos grijanju nije prikazan na ekranima.
Emisiona efikasnost (%)
Emisiona efikasnost odraava toplotne gubitke zbog:
ne-uniformne raspodjele temperature u prostoriji;
grejnih tijela ugraenih u samu konstrukciju zgrade;
preciznosti u kontroli unutranje temperature;
Postoje 2 mogunosti kako se emisiona efikasnost ukljuuje u proraune:
Prva mogunost je preko direktnog definisanja efikasnosti sadanjeg stanja unosei ga u polje
oznaeno kao Emisiona efikasnost. Druga mogunost koristiti ekvivalento poveanje Unutranje
temperature i Setback temperature (ako je relevantno), a emisionu efikasnost zadaje kao 100%.
Oba pristupa su opisana u EN 15316-2-1.
ENSI 2009 Page 16

Efikasnost razvod(nog) sistema (%)

Efikasnost razvodnog sistema koja se unosi u ENSI EAB softver treba da obuhvati sledee:
toplotne gubitke du razvodnih cijevi smjetenih u negrijanim prostorijama koji se ne mogu
iskoristiti za grijanje
U cilju procjene toplotnih gubitaka, treba provjerite stanje cijevi i ventila u grejnoj centrali i sistemu
distribucije.
Na nekim mjestima treba ukloniti spoljanju izolaciju da bi ustanovili da li je izolacija suva i ispravno
postavljena oko cijevi i ventila.
Automatska regulacija
Ureaji koji reguliu rad sistema grijanja i prilagodjavaju ga spoljnim uslovima, unutranjim
potrebama, idr. opisani su preko definisanja efikasnosti sistema automatske regulacije [%].
Ovaj parametar ne obuhvata instalacije za upravljanje na strani distribucije (npr. ventili za
balansiranje) ili strani potronje (npr. termostatski ventili) sistema grijanja. Takve mjere utiu na
unutranju temperaturu ili emisionu efikasnost.
Tipina vrijednost efikasnosti sistema automatske regulacije je od 80% do skoro 100%.
TUZ/EM (Tehniki menadment zgrade / energetski monitoring)
Procedure i servis u vezi sa upravljanjem i menadmentom zgrade i pripadajuih tehnikih sistema,
kroz primjenu razliitih oblasti i profesija. [%].
Primjeri su dati u poglavlju 5. Vrijednost za svaku zgradu mora utvrditi energetski konsultant, koji mora
procijeniti nivo postojeeg rada i procedura u vezi sa radom i odravanjem zgrade i sistema.
Istovremeno treba utvrditi da li je sistem energetskog monitoringa u funkciji ili ne.
Efikasnost izvora energije
Srednja efikasnost instalacija za proizvodnju i skladitenje toplote, za zgradu tokom grejne sezone [%]
Efikasnost zavisi od tipa sistema, goriva, uestanosti ukljuivanja I dr.
Primjeri:
Kotao na gas: 85 95 % Elektrini kotao 100 %
Kotao na lo ulje: 50 85 % Daljinsko grijanje 100 %
U principu, sistem radi jedan period vremena, pa se iskljuuje nakon dostizanja eljene temperature.
Sistem sa duim ciklusom ukljuivanja/iskljuivanja (on/off rada) ima veu efikasnost nego sistem sa
regulacionim reimom sa estim promjenama on u off.
U sluaju da nosioc toplote (topla voda) dolazi iz izvora van zgrade, efikasnost se odnosi samo na
sisteme nakon kalorimetara. To vai i ako je zgrada vezana na sistem daljinskog grijanja..
ENSI 2009 Page 17

7 Ventilacija (grijanje)
Sljedea tabela prikazuje zavisnost izmeu najbitnijih EE mjera za Ventilacioni ssitem i na koje
parametre u softveru one utiu:
EE mjera na ventilacionom sistemu Relevantni parametri sofvera

Balansiranje ventilacionih kanala Koliina vazduha za ventilaciju
Ugradnja regulatora protoka vazduha Koliina vazduha za ventilaciju
Ugradnja efikasnih klapni/dampera Grijanje: infiltracija
Koliina vazduha, ventilatori i pumpe:
Ugradnja 2-step motora ventilatora
Ventilatori
Koliina vazduha, Ventilatori i pumpe:
Ugradnja novih ventilatora
Ventilatori
Rekuperacija toplote, Ventilatori i pumpe:
Ugradnja jedinice za rekuperaciju toplote
Ventilatori
Novi sistem ventilacija sa rekupreratorom Koliina vazduha. Rekuperacija toplote
ienje razmenjivaa toplote Rekuperacija toplote
ienje kanala Koliina vazduha
Oliina vazduha, Ventilatori i pumpe:
Frekventna kontrola ventilatora
Ventilatori
Ugradnja kontrole tajmera Vrijeme rada
Popravka sistema automatske regulacije Automatska regulacija
Novi sistem automatske regulacije Automatska regulacija
Oliina vazduha, Ventilatori i pumpe:
Upravljanje preko detektora prisutnosti
vrijeme rada
Ugradnja/ienje filtera Koliina vazduha
Uklanjanje ovlaivaa Vlaienje
Parametri za Ventilacija (grijanje) su prikazani u donjoj tabeli:
ENSI 2009 Page 18

Definicija parametara
Reim rada
Vrijeme rada ventilacionog sistema tokom sedmice [h / week]
Vrijeme rada je identino za "Ventilacija" i za Ventilatori.
Koliina vazduha za ventilaciju
Projektovana / izmjerena koliina vazduha za sisteme mehanike ventilacije, definisana je kao
2
koloina dovedenog svjeeg vazduha na as po 1 m kondicionirane povrine, [m/ hm].
Ako je mogue, treba izmjeriti protok vazduha koristei adekvatnu opremu. Projektna koliina vazduha
se moe nai u tehnikoj dokumentaciji, crteima i opisima.
Iako mehanika ventilacija pokriva samo dio kondicionirane povrine, ventilaciona koliina vazduha
(m/h), unesena u sofver mora biti svedena na kondicioniranu povrinu cijele zgrade da bi se dobila
ispravna vrijednost za proraun. Kako bi se specifina potronja energije za ventilaciju, ili sistem
sanitarne tople vode, mogla kombinovati sa grijanjem, sve mora biti svedeno na istu kondicioniranu
povrinu.
Koliina vazduha za ventilaciju objekta je zapremina vazduha koju treba zagrijati sa spoljnje na
temperaturu koju vazduh ima na reetkama za ubacivanje u kondicionirani prostor. Koliina svjeeg
zraka moe biti razliit (nii) od ubacivanog; npr. ako se otpadni vazduh mijea sa dovedenim svjeim
vazduhom. U tom sluaju kapacitet evntilatora treba da odgovara ukupnom protoku (svjei vazduh +
recirkulacioni vazduh). U sluaju da se unosi nova koliina zraka, tada treba izmijeniti i potrebnu
snagu Ventilatora takoe.
Temperatura ubacivanog vazduha (ulazna temperatura, temperatura na reetki)
Srednja temperatura vazduha koji se ubacuje u kondicionirani prostor zgrade tokom grejne sezone
[C].
Potrebna energija za ventilaciju je definisana kao energija potrebna za zagrijavanje ventilacionog
vazduha (nakon njegovog prolaska kroz rekuperator) do srednje temperature ubacivanja u
kondicionirani prostor.
Ako je temperatura ventilacionog vazduha jednaka unutranjoj temperaturi, doprinos od Ventilacije
Grijanju e biti jednak nuli. Ako je ova temperatura nia nego unutranja temperatura, potrebna
energija za grijanje e se uveati da pokrije razliku u bilansu energije grijanja. Ako je ova temperatura
via nego unutranja temperatura vazduha, potrebna energija za grijanje e biti smanjena u skladu sa
tim.
Rekuperacija toplote
Srednja efikasnost jedinice za rekuperaciju toplote u ventilacionom sistemu [%].
Ako se ventilacioni sistem sastoji samo od otsisnog ventilatora, tada je parametar Repuperacija
toplote jednak nuli.
Emisiona efikasnost (%)
Emisiona efikasnost odraava gubitke zbog:
stratifikacije vazduha u prostoriji (to daje viu unutranju temperaturu ispod plafona i viih
djelova prostorije)
promjene reima rada tokom vremena u zavisnosti od sposobnosti sistema kontrole da
obezbijedi uniformnu i konstantnu temperaturu.
Uticaj sistema regulacije i stratifikacije su uzeti u obzir preko Emisione efikasnosti koristei se
faktorima efikasnosti datim u EN 15316-2-1:2007 (donja tabela). To je mogue uiniti i povienjem
unutranje temperature pod Grijanje, Temp(eratura) ubac(ivanog) vazduha, pod Ventilacija,
grijanje (temperaturska variranja data u EN 15243).
ENSI 2009 Page 19

Emisione efikasnosti za vazduno grijanje (ne odnosi se na sisteme za domainstva) (visina prosotrija
4 m)
Emisiona efikasnost
Konfiguracija
Upravljaka veliina Nii kvalitet Vii kvalitet
sistema
regulacije regulacije
Sobna temperatura 0.82 0.87
Dodatno grijanje u
Sobna temperatura (kaskadna
dovodnom vazduhu 0.88 0.90
kontrola temp. ubacivanog vazduha)
(dodatni grija)
Temperatura odsisavanog vazduha 0.81 0.85
Grijanje
recirkulacionog
Temperatura vazduha u prostoriji 0.89 0.93
vazduha (inductioni
uredjaj)
Efikasnost razvodnog sistema (%)

Efikasnost razvodnog sistema koju treba unijeti u ENSI EAB softver treba da odraava gubitke toplote
od sistema distribucije koji ne doprinose grijanju objekta.
Treba provjeriti cijevi i ventile u toplotnoj podstanici kao i distribucione cijevi da bi procijenili gubitke u
sistemu. Na nekim mjestima treba ukloniti vanjsku izolaciju kako bi provjerili da li je izolacija suva i
ispravno rasporeena oko cijevi i ventila.
Automatska regulacija
Ureaji koji regulliu rad ventilacionog sistema, uskladjujui njegov rad sa spoljanjim uslovima,
unutranjim potrebama (povratna temperatura), idr. Opisani su preko efikasnosti sistema automatske
regulacije [%].
Treba provjeriti sistem automatske regulacije kako bi se uvjerili da radi ispravno.
Tipina vrijednost efikasnosti sistema automatske regulacije se kree od 80% do 100%.
Vlaenje
Mehaniko vlaenje sobnog vazduha preko ovlaivaa ugraenog u ventilacioni sistem.
Ako postoji ugraen ovlaiva koji radi, potronja energije za ventilaciju e se poveati za oko 40 do
50%. Ako procenat treba izmijeniti s obzirom na lokalne klimatske uslove ili projektno reenje, ovo se
moe uraditi izmjenom referentnih vrijednosti u programu.
Primjena sistema ovlaivanja i njihov uticaj na potronju energije treba biti vrednovano od strane
kompetentne osobe. Ovlaiva na bazi pare treba energiju za proizvodnju pare. Ovlaiva na bazi
kapljica vode treba energiju za snadbijevanje vodom. Takoe mu treba energija za grijanje
ventilacionog vazduha nakon njegovog vlaenja (koje izaziva snienje temperature usljed isparavanja
vode).
TUZ/EM
Procedure i servis u vezi sa upravljanjem i menadmentom zgrade i pripadajuih tehnikih sistema,
kroz primjenu razliitih oblasti i profesija. [%].
Za primjere, vidi poglavlje 5.
Efikasnost izvora toplote
Srednja efikasnost instalacija za proizvodnju i skladitenje toplote u zgrad tokom grejne sezone [%]
Ako se i grijanje i ventilacija napajaju iz istog sistema za proizvodnju toplotne energije, efikasnost
izvora za grijanje i ventilaciju e biti ista, u suprotnom moe biti razliita. Efikasnost zavisi od tipa
sistema, goriva, uestanosti ukljuivanja, idr.
ENSI 2009 Page 20

Primjeri:
Gasni 85 95 % Elektrini kotao 100 %
kotao
Kotao na 50 85 % Daljinsko grijanje 100 %
lo ulje
Ova efikasnost ne uzima u obzir toplotne gubitke u razvodnom sistemu i emisiji ve samo efikasnost
sistema izvora i skladitenja toplote. U sluaju daljinskog grijanja, efikasnost izvora se odnosi samo
na dio sistema nakon mjeraa toplotne energije (kalorimetra), tj. ne tretira efikasnost toplane ili gubitke
nastale do mjesta ulaska u zgradu.
Doprinos grijanju
Viak energije od ventilacionog sistema koji doprinosi smanjenju energetske potrebe za grijanjem.
Ako je temperatura ventilacionog vazduha via nego unutranja temperatura, doprinos grijanju e
biti pozitivan i obratno.
8 Sanitarna topla voda (STV)

Sljedea tabela daje zavisnost izmeu najbitnijih EE mjera za sistem STV i parametara u softveru koji
su relevantni za to:
EE mjere kod sistema STV Relevantni parametri u softveru

Tuevi koji tede vodu STV potronja
Kontrola tueva preko tajmera STV potronja
Termostatski mikser-tuevi STV potronja
Mikseri vode, koji tede vodu, za pranje ruku STV potronja
Termostatski mikser-tuevi STV potronja
Kontrola pumpe za toplu vodu preko tajmera Efikasnost razvodnog sistema
Redukcija curenja Efikasnost razvodnog sistema
Izolacija cijevi, ventila idr Efikasnost razvodnog sistema
Termostatska kontrola temperature tople vode Automatska regulacija
Rekuperacija toplote iz otpadne vode Efikasnost izvora
Ugradnja lokalnog grijaa za udaljene ili lokalne prikljuke Efikasnost izvora
Ovi parametri softvera su ukljueni u stavku energetskog bilansa STV (sanitarna topla voda, engl.
DHW).
ENSI 2009 Page 21


Potronja STV
Godinja koliina utroene sanitarne tople vode na zadatoj temperaturi, svedena na jedinicu
kondicionirane povrine [l /m a]
Postoji vie metoda kako da se srauna koliina sanitarne tople vode (date u EN 15316-3-1:2007).
Temperaturska razlika
Razlika temperatura izmeu zadate temperature isporuene tople vode i hladne vode dobijene iz
vodovodne mree [C].
Efikasnost razvodnog sistema (%)
Efikasnost razvoda unesena u ENSI EAB Software treba da odraava uticaj samo onih gubitaka u
distribucionoj (razvodnoj) mrei sanitarne tople vode, koji ne mogu doprinijeti grijanju objekta. Treba
provjeriti cijevi i ventile u toplotnoj podstanici, kao i distribucione cijevi, kako bi se procijenili gubici u
sistemu. Uklonjanjem spoljne izolacije na nekim mjestima, provjerava se da li jeizolacija suva i pravilno
rasporeena oko cijevi i ventila. Procedura procjene je slina kao kod sistema razvoda kod grijanja.
Maksimalna simultana snaga
Maksimalna simultana ptrebna snaga za STV [W/m]
Maksimalna simultana snaga se unosi da bi se napravio kompletan bilans potreba za grejnom
snagom. Ova vrijednost ne utie na proraun utroene energije za STV.
9 Ventilatori i pumpe
Sledea tabela prikazuje zavisnost izmeu najbitnijih EE mjera za Ventilatore i pumpe i parametara
softvera koji su relevantni za to:
EE mjere kod Ventilatora i pumpi Relevantni parametri u sofveru
Kontrola ventilatora preko tajmera Period rada
Ventilatori, Ventilacija (grijanje): koliina
Frekventna regulacija ventilatora
vazduha za ventilaciju
Frekventna regulacija pumpi Pumpe, grijanje: efikasnost razvoda
Ventilatori, Ventilacija (grijanje): intenzitet
Ugradnja novih ventilatora
ventilisanja
ENSI 2009 Page 22
Ugradnja novih pumpi Pumpe

Ventilatori, Ventilacija (grijanje): intenzitet
ugradnaj 2-step motora ventilatora
ventilisanja
Ovi parametri sofvera su ukljueni u stavku energetskog bilansa Ventilatori i pumpe.
9.1 Definicija perametara

Rezim rada
Vrijeme rada ventilatora u ventilacionom sistemu [h/sedm.]
Ovaj period je jednak vremenu rada kod Ventilatora pod Ventilacioni sistem.
Ventilatori
Srednja specifina potrebna snaga za rad ventilatora ventilacionog sistema [W/m]
Ne zaboravite da sraunate potrebnu snagu za ventilatore svjeeg i otpadnog vazduha. Promjene u
koliini vazduha e proizvesti i promjene u potrebnoj snazi ventilatora.
Pumpe u ventil. sistemu
Srednja specifina potrebna snaga za rad pumpi koje dovode toplu vodu do grijaa u sistemu
ventilacije [W/m]
Softver podrazumijeva (default), da je radno vrijeme pumpi ventilacionog sistema jednako radnom
vremenu samih ventilatora, ali samo tokom trajanja grejne sezone.
Ako se grija ventilacionog sistema napaja elektrinom energijom, potrebna snaga za pumpe e biti 0.
Pumpe u grejnom sistemu
Srednja specifina potrebna snaga za pumpe koje crikuliu toplu vodu u siistemu grijanja. [W/m]
Softver podrazumijeva (default) da je vrijeme rada ovih pumpi (grijanje) jednako duini trajanja grejne
sezone. Ako se zgrada grije elektrinom energijom, potrebna snaga za pumpe e btii 0.
Pumpe u rashl. sistemu
Godinja specifina potrebna energija za ventilatore i pumpe u sistemu hlaenja [kWh/mgod]
Ako nema hlaenja, parametar Pumpe, hlaenje kao i stavka u bilansu Hlaenje je 0.
NB! Pumpe sistema STV softver ne razmatra zbog relativno male potrebne snage po jedinici
povrine, W/m. Ako treba, potrebna snaga za pumpe, STV, se moe dodati u Razno, ne doprinosi
grijanju.
ENSI 2009 Page 23

10 Rasvjeta
Donja tabela prikazuje zavisnost izmeu najbitnijih EE mjera za osvjetljenje i parametara sofvera koji
su za to relevantni:
EE mjere kod sistema osvetljenja Relevantni parametri sofvera

Ugradnja energetski efikasnosg sistema
Srednja snaga
osvjetljenja
Regulacija konstantnog intenziteta osvjetljenja Srednja snaga
Ugradnja automatske regulacije Srednja snaga, Vrijeme rada
Regulacija preko detektora prisutnosti osoba Srednja snaga, Vrijeme rada
Softver ukljuuje tri parametra u stavki bilansa Rasvjeta:
Ova tri parametra su meupovezana. Ilustracija dolje prikazuje kako se potrebna snaga za osvjetljenje
moe mijenjati tokom tipinog 24-asovnog ciklusa. Energiju utroenu za osvetljenje predstavlja
povrina ispod krive.
W/m
Potrebna snaga
0
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24
Ako je vrijeme rada osvjetljenja definisano kao period tokom kog se najvei dio osvjetljenja koristi,
tada je Srednja potrebna snaga osvjetljenja, 24-asovna utroena energija podijeljena sa vremenom
rada. U donjoj ilustraciji, radno vrijeme je podeeno na 9h/dnevno, pa je odgovarajua srednja
potrebna snaga predstavljena takastom linijom na slici A.
W/m
Srednja potrebna snaga
0
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24
Fig A Srednja potrebna snaga tokom vremena rada

Maksimalna simultana snaga je predstavljena takastom linijom na slici B. Maksimalna simultana
snaga koja se desi jednom godinje, logino je vea nego za tipian prosjean dan.
ENSI 2009 Page 24

Max. simultana potrebna snaga

W/m
2
0
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24
Fig B Potrebna maksimalna simultana snaga.

U elektro - terminologiji, potronja energije podijeljena sa maksimalnom simultanom snagom se
naziva upotrebni period (period rada, korienja) i uvijek je krai nego vrijeme stvarnog rada.

Reim rada
Vrijeme tokom kog je najvei dio osvjetljenja u upotrebi [h /sedmino].
Vrijeme rada moe biti jednako vremenu definisanom rasporedom boravka ljudi u objektu.
Srednja snaga
Specifina potrebna snaga za osvjetljenje tokom perioda rada [W/m].
Maksimalna simultana snaga
Maksimalna potrebna simultana snaga za osvjetljenje [W/m]
Maksimalna simultana snaga moe biti unesena da bi se omoguio prikaz kompletnog bilansa snage.
Ovo nema uticaja na proraun utroene energije za osvjetljenje.
11 Razni potroai
Sljedea tabela prikazuje povezanost izmeu najbitnijih EE mjera za Razni potroai i parametara
softvera koji su za to relevantni:
EE mjere pod Razni potroai Relevantni parametri sofvera

Kontrola ogranienjem snage Srednja snaga
Edukacija i obuka korisnika Srednja snaga
Propisivanje klase (efikasnosti) za novu opremu Srednja snaga
Iskljuivanje opreme tokom perioda nekorienja Srednja snaga, Period rada
Stavka u bilansu Razliiti potroai je podijeljena u iskoristivi i neiskoristivi:
ENSI 2009 Page 25

Toplota od raznih potrosaa (opreme) koja utie na toplotni bilans zgrade je doprinos grijanju (npr.
raunari u kancelarijama). Ta toplota e redukovati potrebnu energiju za grijanjem tokom grejne
sezone. To su Iskoristivi razni potroai.
Toplota od npr. maina lifta, ne utie na energetski bilans pa je ne moemo iskoristiti. Isto vai za
serversku sobu (sa adijabatskim zidovima) sa posebnim sistemom hlaenja. Ako viak toplote moe
biti vraen putem ventilacionog sistema, treba ukljuiti poveanjem vrijednosti parametra Efikasnost
izvora toplote ili parametra Rekuperacija toplote pod Ventilacija (grijanje).

Reim rada - raznih potrosaa
Period vremena kada se veina opreme koristi [h / sedmino].
Srednja snaga raznih potrosaa (oprema)
Specifina srednja snaga za raznu opremu tokom radnog vremena [W/m].
Maksimalna simultana snaga raznih potroaa
Maksimalna specifina potrebna simultana snaga raznih potrosaa (oprema) [W/m]
Maksimalna simultana snaga moe biti unesena da bi se omoguila priprema kompletnog bilansa
snage. Ovo nema uticaja na proraun potronje energije za raznu opremu.
ENSI 2009 Page 26

12 Aneksi
12.1 Aneks 1
Standardno vrijeme rada za grijanje, osvjetljenje, opremu, ventilaciju i zaposjednutost osobljem za
normalizovane energetske proraune po norvekom standardu iz 2007.
Zgrada Radno vrijeme (h /radni dani/ sedmice)
Grijanje, rasvjeta i Ventilacija Osoblje

oprema
Porodina kua 16/7/52 24/7/52 24/7/52
Stambene zgrade 16/7/52 24/7/52 24/7/52
Vrtii 10/5/52 10/5/52 10/5/52
Poslovne zgrade 12/5/52 12/5/52 12/5/52
kolske zgrade 10/5/44 10/5/44 10/5/44
Univerziteti i visoke kole 12/5/52 12/5/52 12/5/52
Bolnice 16/7/52 16/7/52 24/7/52
Domovi sa medicinskom njegom 16/7/52 16/7/52 24/7/52
Hoteli 16/7/52 16/7/52 24/7/52
Sportski objekti 12/5/44 12/5/44 12/5/44
Komercijalne zgrade 12/6/52 12/6/52 12/6/52
Objekti kulturne namjene 11/5/52 11/5/52 11/5/52
Laka industrija, hale 9/5/52 9/5/52 9/5/52
ENSI 2009 Page 27

Koeficijent prolaza toplote "U"
Prirunik
15.01.2011
www.ensi.no

ENSI 2009 Copyright
Koeficijenti prolaza toplote za izabrane konstrukcije zgrada i prozore
Sadraj
1 Spoljanje konstrukcije zgrade - neprovidne......................................................................... 3

1.1 Zidovi ........................................................................................................................................... 3
1.2 Meuspratne konstrukcije ........................................................................................................... 6
1.3 Krovna konstrukcija..................................................................................................................... 7
2 Prozori ...................................................................................................................................... 10
2.1 Dvostruko i trostruko zastakljenje sa meuprostorima ispunjenim gasovima .......................... 10
2.2 Fasadna PVC bravarija (okviri) ................................................................................................. 11
2.3 Fasadna stolarija (drveni okviri) ................................................................................................ 12
2.4 Fasadna bravarija (metalni AL okviri)........................................................................................ 13
2.5 U-vrijednosti za prozore ............................................................................................................ 14
ENSI 2009 Strana 2

1 Spoljanje konstrukcije zgrade - neprovidne

Date vrijednosti koeficijenta U ne ukljuuju toplotne mostove, gdje su meuspratne konstrukcije
povezane sa zidovima i krovom, ivini armirano-betonski elementi prozora i vrata, itd.
gustina debljina d koeficijent U
1.1 Zidovi [kg/m] [mm] [W/mK]
1.1.1 Betonski zidovi, neizolovani
100 4.42
150 3.90
200 3.49
Masivni zidovi od armiranog ili 300 2.91
nearmiranog betona 400 2.44
500 2.09
1000 1.35
1.1.2 Betonski zidovi (100-200mm), dodatna 25 2.00
izolacija: 50 1.10
1.1.2.1 Fibrocement plates - ploe od betona 75 0.90
armiranog sintetikim vlaknima 100 0.64
50 1.85
75 1.50
1.1.2.2 Blokovi od gas-betona 100 1.10
400
(porozni beton) 150 0.95
200 0.77
50 1.90
75 1.55
500 100 1.35
150 1.00
1.1.2.3 Blokovi od keramzit
200 0.84
betona (beton sa granulama od
50 2.04
ekspandirane gline)
75 1.70
700 100 1.45
150 1.15
200 0.93
50 1.55
75 1.20
400 100 0.99
150 0.73
200 0.58
1.1.2.4 Paneli od gas-betona
spratne visine 50 1.65
75 1.35
500 100 1.10
150 0.85
1.1.2.5 Paneli od keramzit 200 0.82
betona spratne visine
50 1.85
75 1.50
700 100 1.30
150 0.99
200 0.80
20 1.35
1.1.2.6 Ploe od stiropora sa 30 1.00
slojem zavrne obrade ("demit 40 0.81
sistem) 50 0.67
75 0.48
100 0.37
ENSI 2009 Strana 3


Zidovi [kg/m] [mm] [W/mK]
1.1.3 Laki betoni
100 1.50
150 1.10
400
200 0.85
250 0.70
300 0.59
1.1.3.1 Zid od blokova od gas-
100 1.65
betona
150 1.10
500 200 0.93
250 0.78
1.1.3.2 Zid od blokova od keramzit 300 0.66
betona 100 1.80
150 1.35
700 200 1.05
250 0.88
300 0.76
100 1.15
150 0.81
400 200 0.63
250 0.57
1.1.3.3 Paneli od gas betona 300 0.44
150 0.92
500 200 0.72
250 0.59
1.1.3.4 Paneli od keramzit betona 300 0.50
150 1.15
700 200 0.90
250 0.74
300 0.63
1.1.4 Zid od opeke bez izolacije
Zid sa spojnicama od 10mm,
obostrano malterisan:
zid od opeke
zid od 1 opeke 1800 54 3.50
zid od 1 opeke 108 2.76
270 1.68
1.1.5 Zid od opeke sa izolacijom
Unutranja izolacija od 50mm
mineralne vune sa zavrnom
obradom od lamperije:
zid od opeke 54 0.65
1.1.6 Zidovi od drveta
Kompaktni zid (od brvana) 60 1.70

75 1.45
100 1.15
125 0.99
ENSI 2009 Strana 4


Zidovi
[kg/m] [mm] [W/mK]
1.1.7 Zid od kaseta od elinog lima sa mineralnom
vunom A klase i dodatnom mineralnom vunom vee
gustine (tvrdom mineralnom vunom)
100 0.45
1.1.8 Betonski zid sa suvomontanom izolacijom,

mineralna vuna A klase
50 0.74
75 0.54
100 0.42
125 0.35
150 0.30
175 0.26
200 0.23
1.1.9 Betonski zid sa izolacijom od mineralne vune
A klase i zidanom oblogom od opeke
50 0.60
75 0.44
100 0.34
125 0.28
150 0.24
175 0.21
200 0.18
Toplotni mostovi
izazvani serklaima
nisu ukljueni (nisu
uzeti u obzir)
ENSI 2009 Strana 5


1.2 Meuspratne konstrukcije [kg/m] [mm] [W/mK]
1.2.1 Betonska ploa, neizolovana
1.2.1.1 Klasian beton (od kamenog 100 3.26
agregata) 150 2.91
200 2.67
300 2.33
400 2.09
500 1.85
1.2.1.2 Klasian beton sa 2mm podne obloge
100 2.99
150 2.62
200 2.44
1.2.2 Konstrukcija od panela od armiranog gas

betona sa podnom oblogom, neizolovana 100 1.15
125 0.99
400
150 0.87
175 0.77
200 0.70
100 1.30
125 1.10
500 150 0.95
175 0.85
200 0.77
1.2.3 Konstrukcija od 150 mm debelih panela od
armiranog gas betona sa podnom oblogom,
izolovana mineralnom vunom A klase, postavljenom
izmeu elemenata potkonstrukcije od 50mm na
rastojanju od 500mm, sa daanim podom debljine
31mm.
30 0.57
50 0.45
75 0.37
100 0.30
1.2.4 Drvena konstrukcija sa tavanjaama 75 x

200mm na meusobnom rastojanju od 500mm.
1.2.4.1 neizolovana 1.05
30 0.61
1.2.4.2 izolovana mineralnom 50 0.40
vunom 100 0.33
125 0.29
150 0.27
200 0.23
ENSI 2009 Strana 6

gustina
debljina d koeficijent U
Meuspratne konstrukcije
[mm] [W/mK]
[kg/m]
1.2.5 Armiranobetonska (AB) ploa sa potpatosnicama
48 x d (mm), izolovana mineralnom vunom A klase
50 0.68
75 0.51
100 0.40
125 0.34
150 0.29
175 0.25
200 0.22
1.2.6 Armiranobetonska / armirana od lakog betona 30 0.87

ploa sa plivajuim podom, izolovana polistirenom 50 0.61
(stiroporom) ili tvrdom mineralnom vunom: 80 0.42
100 0.35
120 0.29
Primjenjiva za meuspratne
konstrukcije izloene spoljnjem
vazduhu ili dobro provjetrenim
pomonim prostorijama. Za slabo
provjetrene podrume i pomone
prostorije koeficijent U je za 0,01
2
W/m K nii.
Debljina elementa, t
150 200 250
0 1.01 0.82 0.69
30 0.58 0.51 0.46
1.2.7 Laki klinker beton 770
50 0.45 0.41 0.37
80 0.33 0.31 0.29
100 0.29 0.27 0.25
120 0.25 0.24 0.23
1.2.8 Elementi od gas betona 150 200 240 300
0 0.77 0.61 0.52 0.43
30 0.49 0.42 0.38 0.33
50 0.39 0.35 0.32 0.28
80 0.30 0.27 0.26 0.23
500 100 0.26 0.24 0.23 0.21
120 0.23 0.22 0.20 0.19
gustina
debljina koeficijent U
1.3 Krovna konstrukcija
d [mm] [W/mK]
[kg/m]
1.3.1 Krov (montane konstrukcije) od panela od armiranog 100 1.70
gas-betona sa oblogama 125 1.15
400 150 0.99
175 0.87
200 0.78
100 1.50
500 1.30
125
ENSI 2009 Strana 7
150 1.10
175 0.97
200 0.86
1.3.2 Ploa od betona od ekspandirane gline - keramzit
betona, sa izolacijom od poroziranog materijala sa gornje
strane, malterisana 50 1.75
75 1.40
100 1.10
125 0.95
150 0.83
200 0.65
1.3.3 (Montana) Ploa od armiranog gas-betona 150 mm,
izolovan mineralnom vunom A klase sa kairanom ter-
hartijom (bez podne obloge)
20 0.71
30 0.61
40 0.52
50 0.47
75 0.37
100 0.30
1.3.4 Krovna konstrukcija (ravni krov) od drvenih greda
(talpi, fosni), neventilisana
Grede irine 50mm na razmaku od 600mm. Plafon od
ljepenke (kartona) i paneli. Gornja strana od ljepenke,
panela i krovnog pokrivaa. upljine (izmeu greda)
ispunjene mineralnom vunom A klase.
Visina greda 75 mm 75 0.48

100 mm 100 0.37
125 mm 125 0.31
150 mm 150 0.28
175 mm 175 0.24
200 mm 200 0.22
1.3.5 Kosi drveni krov izolovan mineralnom vunom klase A,
rog 48xd, vjetrobarijera od tabli od drvenih vlakana
150 0.27
175 0.24
200 0.21
225 0.19
250 0.18
275 0.16
300 0.15
ENSI 2009 Strana 8


Krovna konstrukcija
[kg/m] [mm] [W/mK]
3.6 Drvena krovna konstrukcija na betonskoj /
lakobetonskoj ploi, izolovana mineralnom vunom A
klase
50 0.60
75 0.43
100 0.34
125 0.28
150 0.24
175 0.21
200 0.18
250 0.15
300 0.13
3.7 Masivna krovna konstrukcija od betona/lakog
betona, izolovana stiroporom (stirodurom) ili tvrdom
mineralnom vunom
50 0.64
80 0.43
100 0.36
120 0.30
150 0.25
160 0.23
200 0.19
3.8 Lako-betonski (montani) elementi, izolovani Debljina elementa t,
stirodurom ili tvrdom mineralnom vunom mm
150 200 250
0 1.08 0.86 0.71
50 0.45 0.41 0.37
80 0.34 0.31 0.29
770
100 0.29 0.27 0.25
120 0.26 0.24 0.23
150 0.21 0.20 0.19
160 0.20 0.19 0.18
200 0.17 0.16 0.16
3.9 Elementi od gas-betona (montani), izolovani 150 200

stirodurom ili tvrdom mineralnom vunom 0 0.78 0.61
50 0.39 0.34
80 0.30 0.27
500 100 0.26 0.24
120 0.23 0.21
150 0.20 0.18
160 0.19 0.18
200 0.16 0.15
240 300
0
50 0.45 0.37
80 0.29 0.25
100 0.24 0.21
450
120 0.21 0.19
150 0.19 0.17
160 0.17 0.15
200 0.16 0.15
0.14 0.13
ENSI 2009 Strana 9

2 Prozori
Koeficijenti prolaza toplote izraunati su u skladu sa EN ISO 10077-1:2000.
2.1 Dvostruko i trostruko zastakljenje sa meuprostorima ispunjenim

gasovima
Vrsta gasa u meuprostoru
Zastakljenje
(koncentracija gasa 90 %)
Normalna
Vrsta Staklo Dimenzije, mm Vazduh Argon Kripton SF6
emisivnost
4-6-4 3.3 3.0 2.8 3.0
Staklo bez 4-9-4 3.0 2.8 2.6 3.1
premaza
0.89 4-12-4 2.9 2.7 2.6 3.1
(Normalno
staklo) 4-15-4 2.7 2.6 2.6 3.1
4-20-4 2.7 2.6 2.6 3.1
4-6-4 2.9 2.6 2.2 2.6
Jedno 4-9-4 2.6 2.3 2.0 2.7
staklo sa 0.4 4-12-4 2.4 2.1 2.0 2.7
premazom 4-15-4 2.2 2.0 2.0 2.7
4-20-4 2.2 2.0 2.0 2.7
4-6-4 2.7 2.3 1.9 2.3
Jedno 4-9-4 2.3 2.0 1.6 2.4
Dvostruko
staklo sa 0.2 4-12-4 1.9 1.7 1.5 2.4
zastakljenje
premazom 4-15-4 1.8 1.6 1.6 2.5
4-20-4 1.8 1.7 1.6 2.5
4-6-4 2.6 2.2 1.7 2.1
Jedno 4-9-4 2.1 1.7 1.3 2.2
staklo sa 0.1 4-12-4 1.8 1.5 1.3 2.3
premazom 4-15-4 1.6 1.4 1.3 2.3
4-20-4 1.6 1.4 1.3 2.3
4-6-4 2.S 2.1 1.5 2.0
Jedno 4-9-4 2.0 1.6 1.3 2.1
staklo sa 0.05 4-12-4 1.7 1.3 1.1 2.2
premazom 4-15-4 1.5 1.2 1.1 2.2
4-20-4 1.5 1.2 1.2 2.2
Staklo bez 4-6-4-6-4 2.3 2.1 1.8 2.0
premaza 4-9-4-9-4 2.0 1.9 1.7 2.0
0.89
(Normalno
staklo) 4-12-4-12-4 1.9 1.8 1.6 2.0
2 stakla sa 4-6-4-6-4 2.0 1.7 1.4 1.6
premazom 0.4 4-9-4-9-4 1.7 1.5 1.2 1.6
4-12-4-12-4 1.5 1.3 1.1 1.6
2 stakla sa 4-6-4-6-4 1.8 1.5 1.1 1.3
Trostruko
zastakljenje premazom 0.2 4-9-4-9-4 1.4 1.2 0.9 1.3
4-12-4-12-4 1.2 1.0 0.8 1.4
2 stakla sa 4-6-4-6-4 1.7 1.3 1.0 1.2
premazom 0.1 4-9-4-9-4k 1.3 1.0 0.8 1.2
4-12-4-12-4 1.1 0.9 0.6 1.2
2 stakla sa 4-6-4-6-4 1.6 1.3 0.9 1.1
premazom 0.05 4-9-4-9-4 1.2 0.9 0.7 1.1
4-12-4-12-4 1.0 0.8 0.5 1.1
NAPOMENA: Vrijednosti toplotne propustljivosti Ug u tabeli su sraunati koristei EN 673. Mogu da se koriste
za datu emisivnost i koncentraciju gasa. Za pojadinane zastakljene elemente emisivnost i/ili koncentracija
gasa mogu da se mijenjaju u toku vremena. Procedura za procjenu efekta starenja na toplotne karakteristike
zastakljenih elemenata je data u EN 1279-1 i EN 1279-3.
ENSI 2009 Strana 10

2.2 Fasadna PVC bravarija (okviri)

Ako drugi podaci nisu na raspolaganju. vrijednosti u tabeli 3 mogu da se koriste za PVC okvire bez
metalnih ojaanja.
Toplotna propustljivost plastinih okvira sa metalnim ojaanjem
Uf
Materijal okvira Vrsta okvira
W/(mK)
Poliuretan (PUR) Sa metalnim jezdgrom debljine PUR 5 mm 2.8
2.2
Dvije komore
1)
PVC-profili sa komorama
2.0
Tri komore
1)
Sa rastojanjem izmeu povrina zidovaili komora od najmanje 5 mm (Vidi sliku. 1)
Slika 1 Komora u PVC okviru

Ostale sekcije plastinog profila bi trebalo da se izmjere ili izraunaju.
ENSI 2009 Strana 11

2.3 Fasadna stolarija (drveni okviri)

Vrijednosti za drvene okvire mogu da se uzmu sa slike 2. Za Uf. date vrijednosti odgovaraju sadraju
vlage od 12 %. Za definiciju debljine okvira. vidi sliku 3.
Uf , W/(mK)
Debljina okvira df in mm
Slika 2 Koeficijenat Uf za drvene i metalno-drvene okvire (vidi sliku 3)
zavisno od odebljine okvira df
d1 + d 2
df =
2
df =
d +d
jsa jf
Slika 3 Definicija debljine df okvira za razliite prozorske sisteme
ENSI 2009 Strana 12

2.4 Fasadna bravarija (metalni AL okviri)

Za metalne okvire bez termo-prekida. koristiti Uf = 5.9 W/(mK).
Za metalne prozore sa termo-prekidom. uzeti Uf sa linije na slici 4.
Uf , W/(mK)
Slika 4 Uf za metalne okvire sa termo-prekidom
Najmanje rastojanje izmeu naspramnih metalnih sekcija, d, in mm
ENSI 2009 Strana 13

2.5 U-vrijednosti za prozore

Tabela 4 i tabela 5 daju tipine vrijednosti sraunate primjenom algoritma iz EN ISO10077-1:2000
koristei linearnu toplotnu propusljivost iz dodatka E standarda. Vrijednosti za prozore sa drugaijum
udjelom povrine okvira mogu se izraunati prema standardu.
Tabela 4. Toplotna propusljivost prozora Ut sa udjelom povrine okvira 20 % od ukupne
povrine prozora
Toplotna propustljivost okvira Uf
Ug W/(mK)
Zastakljenje
W/(m'K)
1.0 1.4 1.8 2.2 2.6 3.0 3.4 3.8 7.0
Jednostruko 5.7 4.8 4.8 4.9 5.0 5.1 5.2 5.2 5.3 5.9
3.3 2.9 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 3.4 3.5 4.0
3.1 2.8 2.8 2.9 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 3.9
2.9 2.6 2.7 2.8 2.8 3.0 3.0 3.1 3.2 3.7
2.7 2.4 2.5 2.6 2.7 2.8 2.9 3.0 3.0 3.6
2.5 2.3 2.4 2.5 2.0 2.7 2.7 2.8 2.9 3.4
2.3 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 2.7 3.3
Dvostruko
2.1 2.0 2.1 2.2 2.2 2.3 2.4 2.5 2.G 3.1
1.9 1.8 1.9 2.0 2.1 2.2 2.3 2.3 2.4 3.0
1.7 1.7 1.8 1.8 1.9 2.0 2.1 2.2 2.3 2.8
1.5 1.5 1.6 1.7 1.8 1.9 1.9 2.0 2.1 2.6
1.3 1.4 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8 1.9 2.0 2.5
1.1 1.2 1.3 1.4 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8 2.3
2.3 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.6 2.7 3.2
2.1 2.0 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 3.1
1.9 1.8 1.9 2.0 2.0 2.2 2.2 2.3 2.4 2.9
1.7 1.6 1.7 1.8 1.9 2.0 2.1 2.2 2.2 2.8
1.5 1.5 1.6 1.7 1.8 1.9 1.9 2.0 2.1 2.6
Trostruko
1.3 1.4 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8 1.9 2.0 2.5
1.1 1.2 1.3 1.4 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8 2.3
0.9 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.6 2.2
0.7 0.9 1.0 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 2.0
0.5 0.7 0.8 0.9 1.0 1.1 1.2 1.2 1.3 1.8
NAPOMENA: Proraun je napravljen koristei -vrijednosti u skladu sa dodatkom E. Vrijednosti za prozore sa
udijelom povrine okvira razliitom od 30 % trebaju da se ocijene prema jednainama iz glavnog dijela
standarda.
Primjer:
Opis U. W/mK
Dvostruko zastakljenje. bez premaza (normalno staklo), Ug = 2.9 (tabela 2)
Zastakljenje
4 -12 - 4 mm. vazduh
Drveni okvir. meko drvo. df = 110 mm. povrina okvira je Uf = 1.4 (Sl. 2)
Okvir
20%
Prozor Ut = 2.7 (tabela 4)
Koeficijenat prolaza toplote zastakljenja u Tabeli 2 (Ug) je za centralni dio povrine zastakljenja i ne
ukljuuje efekat draa stakala na ivicama zastakljenja. Sa druge strane koef. prolaza toplote okvira
(Uf) ne uzima u obzir zastakljenja. Tabele 4 i 5 daju ukupnu U-vrijednost prozora. i oba efekta su
ukljuena.
ENSI 2009 Strana 14

Tabela 5. Koeficijenat prolaza toplote prozora Ut sa udjelom povrine okvira od 30 % od ukupne

povrine prozora
Koeficijenat prolaza toplote prozora Uf
Ug W/(mK)
Zastakljenje
W/(mK)
1.0 1.4 1.8 2.2 2.6 3.0 3.4 3.8 7.0
Jednostruko 5.7 4.3 4.4 4.5 4.6 4.8 4.9 5.0 5.1 6.1
3.3 2.7 2.8 2.9 3.1 3.2 3.4 3.5 3.6 4.4
3.1 2.6 2.7 2.8 2.9 3.1 3.2 3.3 3.5 4.3
2.9 2.4 2.5 2.7 2.8 3.0 3.1 3.2 3.3 4.1
2.7 2.3 2.4 2.5 2.6 2.8 2.9 3.1 3.2 4.0
2.5 2.2 2.3 2.4 2.6 2.7 2.8 3.0 3.1 3.9
2.3 2.1 2.2 2.3 2.4 2.6 2.7 2.8 2.9 3.8
Dvostruko
2.1 1.9 2.0 2.2 2.3 2.4 2.6 2.7 2.8 3.6
1.9 1.8 1.9 2.0 2.1 2.3 2.4 2.5 2.7 3.5
1.7 1.6 1.8 1.9 2.0 2.2 2.3 2.4 2.5 3.3
1.5 1.5 1.6 1.7 1.9 2.0 2.1 2.3 2.4 3.2
1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 1.9 2.0 2.1 2.2 3.1
1.1 1.2 1.3 1.5 1.6 1.7 1.9 2.0 2.1 2.9
2.3 2.0 2.1 2.2 2.4 2.5 2.7 2.8 2.9 3.7
2.1 1.9 2.Q 2.1 2.2 2.4 2.5 2.6 2.8 3.6
1.9 1.7 1.8 2.0 2.1 2.3 2.4 2.5 2.6 3.4
1.7 1.6 1.7 1.8 1.9 2.1 2.2 2.4 2.5 3.3
1.5 1.5 1.6 1.7 1.9 2.0 2.1 2.3 2.4 3.2
Trostruko
1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 1.9 2.0 2.1 2.2 3.1
1.1 1.2 1.3 1.5 1.6 1.7 1.9 2.0 2.1 2.9
0.9 1.1 1.2 1.3 1.4 1.6 1.7 1.8 2.0 2.8
0.7 0.9 1.1 1.2 1.3 1.5 1.6 1.7 1.8 2.6
0.5 0.8 0.9 1.0 1.2 1.3 1.4 1.6 1.7 2.5
NAPOMENA: Proraun je napravljen koristei -vrijednosti u skladu sa dodatkom E. Vrijednosti za prozore sa
udijelom povrine okvira razliitom od 30 % trebaju da se ocijene prema jednainama iz glavnog dijela standarda.
ENSI 2009 Strana 15

ENSI Profitability Software
ENSI Softver za proraun
profitabilnosti
Vodi za korisnike
Verzija 7.0
15.01.2011
www.ensi.no

ENSI 2010 Copyright

ENSI Profitability Software 7.0 Vodi za korisnike
Sadraj
1 Uvod ........................................................................................................................................... 3
2 Instalacija ................................................................................................................................... 3
3 Startovanje................................................................................................................................. 3
4 Registracija ................................................................................................................................ 3
5 Poetak novog projekta............................................................................................................ 5
6 Prorauni.................................................................................................................................... 6
6.1 Parametri profitabilnosti .............................................................................................................. 6
6.2 Mjere ........................................................................................................................................... 7
6.3 Paketi mjera ................................................................................................................................ 9
6.4 Dodatne investicije .................................................................................................................... 11
6.5 Uporeenje paketa .................................................................................................................... 14
6.6 tampanje ................................................................................................................................. 15
7 Otvori postojei projekat ........................................................................................................ 15
8 Naputanje softvera ................................................................................................................ 16
ENSI 2010 Strana 2

1 Uvod

ENSI Profitability Software (Softver za proraun profitabilnosti) je kompjuterizovana verzija metoda
prorauna opisanih u dokumentu Prorauni isplativosti (engl. Profitability Calculations). Poglavlja
koja slijede opisuju kako se instalira I koristi ENSI Profitability Software.
2 Instalacija

ENSI Profitability Software verzija 7.0 radi sa MS Windows XP ili novijim verzijama. Instalacija
zapoinje pokretanjem "Profitability Software 7.0 Setup.exe". Nakon toga, instalacioni program e vas
voditi kroz proceduru instalacije.
3 Startovanje
Nakon to je instalacija zavrena, uradite sljedee da bi ste startovali program:
Kliknite na Start dugme
Odaberite foldere ENSI Profitability Software iz Programs menija
Kliknite Profitability Software ikonu
Za korisnike Windows Vista Run as administrator (pokreni kao administrator).
4 Registracija
Pri prvom pokretanju programa, pojavie se prozor o izboru jezika. Odaberite jezik i pritisnite OK.
Pojavie se prozor za registraciju. Unesite sve potrebne podatke da bi se automatski generisali podaci
potrebni za dobijanje licence.
Kada ste zavrili sa formularom, kliknite veliko dugme da bi ste potvrdili da su informacije tane.
ENSI 2010 Strana 3

Odgovorite na pitanje: Da li je informacija tana?:
Nakon pritiska na Da i pritiska na Licenca OK, softver e automatski generisati potrebne podatke i
prikazati ovu tabelu:
Fajl sa podacima - Licence.epf je smjeten u folderu gdje je instaliran program. Pratite uputstva u
gornjoj tabeli i poaljite email sa prikaenim fajlom Licence.epf vaem provajderu softvera.
Kada primite odgovor putem emaila sa prikaenim fajlom Licence.epf, sauvajte ga u direktorijumu
gdje je smjeten program Profitability Software i zamjenite postojei sa novim fajlom Licence.epf.
Sada moete pokrenuti program Profitability Software.
Startni prozor e se pojaviti i sada imate puni pristup softveru.
ENSI 2010 Strana 4

5 Poetak novog projekta

Pritisnite dugme Novi projekat. Unesite inicijalne podatke o projektu i pritisnite dugme Profitabilnost.
U prozoru Podaci odaberite Energetski (Energija) ili Monetarni (Novac) metod prorauna ili
unesite Nominalnu diskontnu stopu i stopu inflacije da bi dobili Stvarnu (realnu) diskontnu stopu.
Kada izaberete metod prorauna Energija, moraju se unijeti tarife-cijene energije da bi se

odgovarajue utede izrazile u EUR, NOK, USD etc. Moete odabrati do 4 razliita izvora energije sa
odgovarajuim cijenama energije i snage.
Dodijeljeni / podrazumijevani nazivi izvora energije se mogu promijeniti. Sve cijene energije i snage
treba unijeti po kWh, odnosno po kW.
Sauvani podaci o projektu se kasnije mogu promijeniti kao i prorauni profitabilnosti koji se mogu
preraunati za nove kamatne (isto: interesne) stope i / ili energetske tarife.
ENSI 2010 Strana 5

6 Prorauni
6.1 Parametri profitabilnosti

Profitabilnost je predstavljena preko 6 kriterijuma:
1. Period otplate (PB-Pay Back)
2. Period povrata investicije (isto: Period isplate) (PO-Pay Off)
3. Interna stopa otplate (isto: Unutranja stopa otplate) (IRR-Internal Rate of Return)
4. Sadanja neto vrijednost (isto: Neto trenutna vrijednost) (NPV-Net Present Value)
5. Koeficijent sadanje neto vrijednosti (isto: Koeficijent neto trenutne vrijednosti) (NPVQ-NPV
Quotient)
6.1.1 Period otplate (PB-Pay Back)

Period otplate je vrijeme potrebno za isplatu investicije, na osnovu jednakih godinjih uteda:
PB = Period otplate
I0
PB = I0 = Pocetna investicija
B
B = Neto godinja uteda
6.1.2 Period povrata investicije (isto: Period isplate) (PO-Pay Off)

PO je vremenski period (n) za koji je NPV = 0, kada su svi ostali paramteri zadati:
1 (1 + r )
n
r = Stvarna (isto: realna) diskontna stopa
NPV = B I0 = 0
r n = PO = Period povrata investicije
I0 = Pocetna investicija
6.1.3 Interna stopa otplate (isto: Unutranja stopa otplate) (IRR - Internal Rate of
Return)
IRR je kamatna (isto: interesna) stopa koja daje NPV = 0 sa radnim vijekom jednakim ekonomskom
radnom vijeku investicije:
1 (1 + r )
n
r = IRR = Interna stopa otplate
NPV = B I0 = 0
r n = Ekonomski radni vijek
6.1.4 Sadanja neto vrijednost (isto: Neto trenutna vrijednost) (NPV-Net Present
Value)
NPV je sadanja vrijednost (diskontovana vrijednost) buduih neto godinjih uteda tokom
ekonomskog vijeka umanjeno za investiciju. Da bi mjera bila isplativa, NPV mora biti vee od 0
NPV = Sadanja neto vrijednost
B1 B2 Bn Bx = Neto godinja uteda
NPV = + + ... + I 0
(1 + r )1 (1 + r )2 (1 + r )n n = Ekonomski radni vijek

r = Stvarna (isto: realna) diskontna stopa
6.1.5 Koeficijent sadanje neto vrijednosti (isto: Koeficijent neto trenutne vrijednosti)
(NPVQ-NPV Quotient)
NPVQ je odnos NPV prema ukupnoj investiciji:
NPVQ = Koeficijent sadanje neto vrijednosti
NPV
NPVQ = NPV = Sadanja neto vrijednost
I0
to je vea NPVQ vrijednost, projekat isplativiji.
ENSI 2010 Strana 6

Za detalje oko sraunavanja isplativosti paketa mjera, konsultovati ENSI dokument "Prorauni
isplativosti.
6.2 Mjere
U ovom prozoru-listi, sve sraunate mjere su izlistane i rangirane prema njihovoj isplativosti, gdje je po
definiciji mjera najisplativija mjera ona sa najveim NPVQ:
Nove mjere se unose pritiskom na dugme Novo. Nakon toga, ukazuje se sledei prozor:
ENSI 2010 Strana 7

Ako je metod prorauna kWh/god odaberite energetski izvor i unesite utede energije u kWh,
odnosno snage u kW. Ukupne utede u Eu se automatski sraunavaju. Softver dozvoljava utede od
2 razliita izvora energije za svaku mjeru ponaosob. Unesite godinje trokove Eksploatacije &
Odravanja (O&M) i ekonomski radni vijek.
Prethodno usvojena stvarna (isto: realna) diskontna stopa se koristi za proraun isplativosti.
Ako je izabrani metod prorauna monetarni, popunite ukupne utede u valuti direktno:
ENSI 2010 Strana 8

6.3 Paketi mjera

Softver ukljuuje izabrane mjere u pakete pri unosu svake mjere (poglavlje 6.2). Izborom opcije
Paket 1 Paket 4, ekran prikazuje mjere sortiranene prema njihovoj isplativosti.
Pri unoenju mjera u pakete, treba imati u vidu da postoje 2 osnovne vrste mjera, prema tome da li su
utede energije :
Zavisne od drugih mjera
Nezavisne od drugih mjera
Npr. utede energije od uvoenja kontrole deurnog grijanja zavisi od ukupnih gubitaka toplote. Ovo
znai da od ugradnje novih prozora zavisi i uteda od setback temperature (reim na ekanju).
Pri uvoenju mjera koje smanjuju potronju sanitarne tople vode, energetske utede e biti jednake
nezavisno da li smanjujemo sobnu temperaturu, ugraujemo nove prozore, ugraujemo rekuperaciju
toplote u sistemu mehanike ventilacije, idr.
ENSI 2010 Strana 9

A. Mjere gdje su utede zavisne od drugih mjera

Npr. mjere:
1. Hidrauliko balansiranje i ugradnja termostatskih ventila P1
2. Novi prozori P1
Paket 1 se sastoji od 6 mjera, dok Paket 2 sadri takodje 6 mjera ali se izvodi bez mjere novih
prozora:
Paket 1
Energetske utede se izraunavaju ukljuivanjem sve 3 mjere i dobijeni rezultati su uneseni u softver
profitabilnosti, gdje je P1 dato uz ime mjere:
Paket 2
Novi proraun energije se sprovodi bez mjere novih prozora.
Novi rezultati su uneseni u softver profitabilnosti, gdje se P2 pojavljuje uz naziv mjere.
Investicije su iste za ove 2 mjere, ali su utede neto vee usled veih toplotnih gubitaka u varijanti
bez ugradnje novih prozora.
B. Mjere kod kojih utede nisu zavisne od drugih mjera

Npr. mjera:
Ugradnja energetski efikasnijih tueva.
Za ove mjeru, investicija i utede su iste, nezavisno od toga u koji paket su ukljuene.
ENSI 2010 Strana 10

Paket 1
Paket 2
6.4 Dodatne investicije

Softver dozvoljava ukljuenje dodatne (sekundarne) investicije u proraun.
Prvo, unesite duinu trajanja perioda koji se analizira (broj godina), i pritisnite OK dugme.
Softver automatski poredi duinu trajanja analiziranog perioda sa ekonomskim vijekom svake mjere.
Ako neka mjera ima krai ekonomski vijek od perioda koji se analizira, softver e oznaiti
odgovarajue mjere crvenom bojom da bi vas obavijestio da treba unijeti dodatnu investicija za tu
mjeru. Mjere obiljeene crvenom bojom, odnosno rezultati takvih mjera se nee pojavljivati:
ENSI 2010 Strana 11

Korisnik treba da unese sekundarnu investiciju manuelno za svaku od oznaenih mjera na nain:
Odaberite konkretnu mjeru i kliknite Promijeni i ekran slian prethodnom ekranu ,,Mjera e se
pojaviti, ali sa dugmetom ,,Dodatne investicije:
Kliknite na dugme Dodatne investicije da otvorite sljedei ekran:
ENSI 2010 Strana 12

Korisnik treba da unese ili dodatnu investiciju za ovu mjeru ili potvrdi 0, u kom sluaju softver
sraunava varijantu bez dodatnih investicija.
ENSI 2010 Strana 13

Zatim potvrdite unesene podatke pritiskom na OK. Unesene dodatne investicije e se pojaviti na
ekranu.
Za ukupni Paket, period otplate se bazira na poetnoj investiciji, dok IRR, NPV i NPVQ sadre i
dodatne investicije.
6.5 Uporeenje paketa

Tab Uporedi pakete prikazuje ukupnu isplativost svakog paketa, rangiranu prema IRR.
Treba znati da se uporedjuju samo oni paketi koji imaju isti analizirani period.
U sluaju da dodatne investicije nekog paketa nisu razrijeene, odgovarajui paket nee prikazati
rezultate i bie obiljeen crvenom bojom u Uporedi pakete.
ENSI 2010 Strana 14

6.6 tampanje
Kada kliknite na dugme tampanje , pojavljuje se sledea tabela:
Oznaite izvetaj koji se treba odtampati I kliknite na ,,Print ili Izlaz u MS word.
7 Otvori postojei projekat

Da bi otvorili postojei projekat kliknite Otvori projekat u prvom ekranu i odaberite projekat.
ENSI 2010 Strana 15

8 Naputanje softvera
Da bi napustili program, odaberite Izlaz iz File

menija ili pritisnite dugme Izlaz.
ENSI 2010 Strana 16

<Naziv projekta>
Izvjetaj o energetskom pregledu
dd.mm.200x
Slika
Logo EE Kompanije
<PROJECT NAME>
ENERGY AUDIT REPORT
Sadraj
1 Rezime .................................................................................................................................. 3
2 Uvod ..................................................................................................................................... 5
2.1 Osnovna razmatranja............................................................................................................. 5
2.2 Proces razvoja projekta ......................................................................................................... 5
3 Organizacija projekta........................................................................................................... 6
4 Standardi i vaea pravila ................................................................................................... 6
5 Opis stanja zgrade ............................................................................................................... 7
5.1 Opti uslovi ............................................................................................................................ 7
5.2 Podaci o zgradi ...................................................................................................................... 8
Sistem grijanja .............................................................................................................................. 12
5.3 Ventilacioni sistem ............................................................................................................... 13
5.4 Sistem sanitarne tople vode................................................................................................. 14
5.5 Ventilatori i pumpe ............................................................................................................... 15
5.6 Sistem rasvjete .................................................................................................................... 15
5.7 Razno .................................................................................................................................. 17
5.8 Hlaenje .............................................................................................................................. 18
5.9 Spoljanje instalacije............................................................................................................ 18
6 Potronja energije.............................................................................................................. 20
6.1 Izmjerena potronja energije................................................................................................ 20
6.2 Sraunata i bazna potronja energije................................................................................... 20
6.3 Energetski bilans ................................................................................................................. 21
7 Potencijal poboljanja energetske efikasnosti ................................................................ 22
8 Mjere energetske efikasnosti ............................................................................................ 23
8.1 Spisak mjera........................................................................................................................ 23
8.2 Mjere ................................................................................................................................... 23
9 Koristi u odnosu na ivotnu okolinu ................................................................................ 24
10 Primjena i organizacija ...................................................................................................... 25
11 Finansiranje........................................................................................................................ 26
12 Rukovanje i odravanje ..................................................................................................... 27
12.1 Uvod .................................................................................................................................... 27
12.2 Prirunici i procedure rukovanja i odravanja ....................................................................... 27
12.3 Energetski monitoring .......................................................................................................... 28
12.4 Pirunik i procedure za energetski monitoring...................................................................... 28
13 Energetska garancija......................................................................................................... 28
Aneks........................................................................................................................................... 29

<PROJECT NAME>
ENERGY AUDIT REPORT
1 Rezime
Bazna ili Baseline potronja energije zgrade <naziv> je oko xxx kWh/god za <centralno grijanje> i
xxx kWh/god za <elektrinu energiju>, ukupno xxx kWh/m god.
Kroz energetski pregled je uoen znaajan potencijal poboljanja energetske efikasnosti za ovu
zgradu:
Ukupne energetske utede kWh/god
Ukupne utede /god
Investicije
Prosti period otplate godina
Potencijal utede energije za prepoznate EE mjere i mjere renoviranja su prikazani u sledeoj tabeli,
sa rangiranjem mjera prema njihovoj isplativosti (KNTV, NPVQ):
EE Potencijal- energetski pregled

<Naziv zgrade> Kondicionirana m
povrina:
EE mjere Investicije Ukupne utede Period NPVQ
otplate KNTV
[] [kWh/yr] [/yr] [year] *
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Isplative EE mjere
9.
10.
11.
Ukupno sve mjere

* Na bazi x % stvarne kamatne stope.
Da bi investicija i utede bile tano procijenjene, sve mjere treba da su primijenjene kao jedan
projekat. Raunske stavke imaju tanost od xx %.
Prikazane utede u isporuenoj energiji podijeljene na utede po pojedinim nosiocima energije:

Nosilac energije (energent) Jedinica Sadane Nakon mjera Utede
Elektrina kWh
Centralno grijanje kWh
Lo Ulje / ugalj tona
Gas m

<PROJECT NAME>
ENERGY AUDIT REPORT
Smanjenje emisije CO2 postignuto prmjenom svih mjera je xxx tona/god.
Plan finansiranja je sljedei:
Kredit xx EUR
Kredit yy EUR
Akcijski kapital EUR
Ukupna investicija EUR
Preporuuje se uvoenje odgovarajueg reima rada, sistema odravanja i procedura za

obezbjeivanje adekvatnih uslova rada u zgradi uz minimalne trokove rada, ukljuujui energiju,
na dugoronom nivou. Ovdje treba da su definisane i procedure energetskog monitoringa na bazi
ET krive i prirunika, kao i obuke R&O osoblja.
Realizacija projekta moe da startuje u <mjesec> 200x i bude zavrena u roku od xx <mjesec i/
godina>.
<Energetski auditor > moe ponuditi ugovor klju u ruke za cijeli projekat i obezbijediti energetsku
garanciju <obrisati ako nije relevantno>

<PROJECT NAME>
ENERGY AUDIT REPORT
2 Uvod
2.1 Osnovna razmatranja
Izvjetaj o izvrenom skeniranju objekat, uoio je potencijal utede energije od xx %, sa ukupnim
periodom otplate x god. <Vlasnik zgrade> je iskazao interesovanje za detaljniju procjenu
potencijala utede i potrebnih investicija. Ugovor za svrhu sprovoenja pojednostavljenog
energetskog pregleda zgrade je potpisan sa <energetski auditor >. Rezultati su dati u ovom
izvjetaju.
<Krakta prezentacija vlasnika zgrade >

<Kratka prezentacija energetsog auditora>
Cilj projekta <smanjiti troak za energiju, poboljati uslove u zgradi, obezbijediti efikasniji rad i
odravanje zgrade i tehnikih instalacija.>
2.2 Proces razvoja projekta

Razvoj projekta sadri procjenu i primjenu isplativih mjera energetske efikasnosti (EE) u zgradi.
Svaka zgrada je jedinstvena i svaki projekat mora biti odvojeno razmatran u cilju pronalaenja
pojedinanih mogunosti uteda energije. Vlasnici zgrade mogu imati razliite planove za
renoviranje i razliite zahtjeve u pogledu isplativosti EE mjera.
Dakle, ukupni proces razvoja projekta podijeljen je u 6 glavnih aktivnosti kao to slijedi na donjem
dijagramu:
1. Identifikacija projekta
2. Skeniranje
3. Energetski pregled
4. Biznis plan
5. Implementacija
6. Pogon
Ovaj izvjetaj je baziran na <pojednostavljenom / detaljnom> energetskom pregledu.

<PROJECT NAME>
ENERGY AUDIT REPORT
3 Organizacija projekta
Naziv projekta / zgrade /

lokacije:
Adresa:
Kontakt osoba:
Tel:
Fax:
Uloga u projektu:
Vlasnik zgrade:
Kontakt osoba:
Adresa:
Tel:
Fax:
Uloga u projektu:
Energetski auditor:
Kontakt osoba:
Adresa:
Tel:
Fax:
Uloga u projektu:
<Drugi ukljueni partneri...>
4 Standardi i vaea pravila

Sljedei standardi i pravila su relevantni za mjere energetske efikasnosti i renoviranja:
Od ovih standarda i pravila, sljedei zahtjevi su relevantni:

<PROJECT NAME>
ENERGY AUDIT REPORT
5 Opis stanja zgrade

<Upitnik o zgradi daje korisne informacije koje opisuju postojee stanje zgrade, instalacija i navika
u korienju.>
5.1 Opti uslovi
1D]LYSURMHNWD]JUDGHPMHVWD
7LS]JUDGH
*RGLQDL]JUDGQMH 8XSRWUHELRGJRG
'DWXPQDMQRYLMHJUHQRYLUDQMDUHNRQVWUXNFLMH
3RVWRMHLXJRYRUL 2GJRYRUQDILUPDRVRED 3ULUXQLFL]DXSUDYOMDQMHLRGUDYDQMHVX

XSUDYOMDQMHLRGUDYDQMH UDVSRORLYL]D

3RVWRMHHVWDQMHXSURVWRUX]JUDGH
6UHGQMHVREQHWHPSHUDWXUH 6WYDUQR 0MHUHQDVSROMDQMD 1RUPH
WHPSHUDWXUD
6REQDWHPSHUDWXUD&
'HXUQDWHPSHUDWXUD&
5DVSRUHG 5DGQLGDQL 6XERWD 1HGHOMD

%RUDYDNKGDQ
5DVSRUHGJULMDQMDKGD\
6PMHQH 2GK 'RK .RPHQWDUL
VWVPMHQD
QGVPMHQD
UGVPMHQD
WKVPMHQD
3UD]QLFLRVLPXRELDMHQLKSUD]QLNDQD]QDLWL

%URMRVREDX]JUDGL=DEROQLFHNROHLVOXNOMXLWLEURMSDFLMHQDWDXHQLNDLVO
6WDOQRSULVXWQLKRVREOMH 2VRED
3ULYUHPHQRSULVXWQLKRVREOMH 2VRED
3URVMHDQEURMSULVXWQLKX]JUDGL RVREDWRNRPVPMHQH
8JUDHQLPMHUDL 0MHVWR 2GJRGLQH 1D]LYWLS 6HULMVNLEU )DNWRUPMHU


<PROJECT NAME>
ENERGY AUDIT REPORT
Dodatne informacije:
5.2 Podaci o zgradi
8NXSQDSRYULQDSRGDP .RQGLFLRQLUDQD SRYULQD
P
8NXSQD]DSUHPLQDP .RQGLFLRQLUDQD ]DSUHPLQD
P
3URMHNFLMDSRGDQDWORP %URMVSUDWRYD
2ELPSRGDP 9LVLQDSODIRQDP
5.2.1 Zidovi
2SWDRFMHQDVWDQMDORHSULKYDWOMLYRGREUR
8NXSQDSRYULQDP 8 YULMHGQRVW VUHGQMD
:P.
.RQVWUXNFLMD]LGD: ,]RODFLMD
2UMHQWDFLMD 1 1( ( 6( 6 6: : 1:

3RYULQD]LGDP
.RQVWUXNFLMD]LGD:
8YULMHGQRVW:P.
3RYULQD]LGDP
.RQVWUXNFLMD]LGD:
8YULMHGQRVW:P.
3RYULQD]LGDP
.RQVWUXNFLMD]LGD:
8YULMHGQRVW:P.
3RYULQD]LGDP
.RQVWUXNFLMD]LGD:
8YULMHGQRVW:P.
Dodatne informacije (radni uslovi, slike, sheme, skice itd):

<PROJECT NAME>
ENERGY AUDIT REPORT
5.2.2 Prozori
2SWDRFMHQDSRVWRMHLKSUR]RUDORHSULKYDWOMLYRGREUR
8NXSQD SRYULQD 8YULMHGQRVWVUHGQMD:P.
P
7LSPDWHULMDOD :GUYR3SODVWLND$ODOXPLQLMXPGUXJR
7LSRNYLUD 6MHGQRVWUXNL'GYRVWUXNL%VSUHJQXWL
9UVWD]DVWDNOMHQMD *MHGQRVWUXNR]DVWDNOMHQMH*GYRVWUXNR]*WURVWUXNR]
2UMHQWDFLMD 'LPHQ]LMH3RYULQD .ROLLQD 8NXSQD 8NXSQD 7LS 7LS 7LS )DNWRU 8

D[E MHGQRJ SRYULQD GXLQD PDWHULMDOD UDPD ]DVWDNOMHQMD VRODU YULMHGQRVW
IXJD GRELWDND
J
P P NRP P P :3 6 * :P.
'

7RWDO
5.2.3 Vrata
2SWDRFMHQDSRVWRMHHJVWDQMDORHSULKYDWOMLYRGREUR
7LSRNYLUD 6MHGQRVWUXNL'GYRVWUXNL%VSUHJQXWL
7LS]DVWDNOMHQMD *MHGQRVWUXNR]DVWDNOMHQMH*GYRVWUXNR]*WURVWUXNR]
2UMHQWDFLMD 'LPHQ]LMH 3RYULQD .ROLLQD 8NXSQD 8NXSQD 7LS 7LS 7LS )DNWRU 8
D[E YUDWD SRYULQD GXLQD PDWHULMDOD RNYLUD ]DVWDNOMHQMD 6RODU YULMHGQRVW
IXJD GRELWDND
J
P P NRP P P :3 6 * :P.
'

8NXSQR
<PROJECT NAME>
ENERGY AUDIT REPORT
Dodatne infromacije
5.2.4 Krov
.URY]LGSODIRQ
.URYWLS5) 3RWNURYOMHNURYWLS5) 3RWNURYOMH5) 3RWNURYOMH5)

.URYRGPDKL]QDG
JULMDQRJSURVWRUD H H

H2 H1

6UHGQMD
WHPSHUDWXUDX
SRWNURYOMX&
9LVLQDP + +
7LSNURYD5) 'LPHQ]LMH 3RYULQD 'HEOMLQD .RQVWUXNFLMD 8YULMHGQRVW

P P P 7LS5 :P.
.URYQDSORD
3RGSRWNURYOMD
9HUWLNDOQLHOHPHQWL
5.2.5 Krovni prozori

8NXSQD SRYULQD 8YULMHGQRVWVUHGQMD:P.
P
7LSUDPD 6MHGQRVWUXNL'GYRVWUXNL%VSUHJQXWL
7LS]DVWDNOMHQMD *MHGQRVWUXNR]DVWDNOMHQMH*GYRVWUXNR]*WURVWUXNR]

<PROJECT NAME>
ENERGY AUDIT REPORT
2UMHQWDFLMD 'LPHQ]LMH 3RYULQD .ROLLQD 8NXSQD 8NXSQD 7LS 7LS 7LS )DNWRU 8
D[E MHGQRJ SRYULQD GXLQD PDWHULMDOD RNYLUD ]DVWDNOMHQMD 6RODU YULMHGQRVW
IXJD GRELWDND
J
P P NRP P P :3 6 * :P.
'

8NXSQR
Dodatne infromacije
5.2.6 Pod
3RGQDSORDSORDSRGUXPD]LGRYL
7LSSRGD)/ 7LSSRGD)/ 7LSSRGD)/

3ORDQDWOX 1HJULMDQLSRGUXP *ULMDQLSURVWRU

6UHGQMDWHPSHUDWXUDXSRGUXPX&
9LVLQDSRYULQHSRGDL]QDGVSROMDQMHJWODP
'XELQDSRGDSRGUXPDXRGQRVXQDQLYRSRYULQHWODP
9LVLQDSODIRQDXSRGUXPXP
7LSSRGD)/ 'LPHQ]LMH 3RYULQD 2ELP 'HEOMLQD .RQVWUXNFLMD 8YULMHGQRVW

P P P P 7LS) :P.
3ORD
3RGUXPSORD
=LGRYL


<PROJECT NAME>
ENERGY AUDIT REPORT
Sistem grijanja
,]YRUWRSORWHJHQHUDWRU 8XSRWUHELRGJRG
7LSVLVWHPD
1RVLODF
HQHUJLMH
.RWDRJHQHUDWRUXXSRWUHELRGJRG 7LS1D]LY .DSDFLWHWN:
.RWDRJHQHUDWRUXXSRWUHELRGJRG 7LS1D]LY .DSDFLWHWN:
5D]PHQMLYDWRSORWHXXSRWUHELRGJRG 7LS1D]LY .DSDFLWHWN:
(ILNDVQRVWVWDQMHUD]PHQMLYDD 7777&
$XWRPDWVNDUHJXODFLMD
7HPSHUDWXUDQDHNDQMXGHXUQD
&LUNXODFLMDYRGHNUR]NRWORYHNRMLQHUDGH"
7LSHNVSDQ]LRQHSRVXGH
&XUHQMD
.ODSQHJRULRQLFL
6LVWHPGLVWLUEXFLMH
8NXSQLNDSDFLWHWUD]YRGVLVWHPDN:
(ILNDVQRVWVWDQMHUD]YRGQRJVLVWHPD
0DWHULMDOFLMHYL
%DODQVLUDQLVLVWHPUD]YRGD
5HJXODFLRQLYHQWLOL
1RVLODFWRSORWH
77&
(PLVLRQLVLVWHP
*UHMQDWLMHOD .ROLLQD .DSDFLWHWN:
NRP
3RMHGLQDQLJUHMQLXUHDML .ROLLQD .DSDFLWHWN:
NRP
7HUPRVWDWVNLYHQWLOLJUHMQLK .ROLLQD 7LS
WLMHOD NRP
5DGLMDWRUVNRJULMDQMH 7LS

<PROJECT NAME>
ENERGY AUDIT REPORT
5.3 Ventilacioni sistem

1D]LYEURM 8XSRWUHELRGJRG
1DSDMDVHWRSORWRPL] (ILNDVQRVW
7LSYHQWLODFLRQRJVLVWHPD
8VLVVYMHLYD]GXKSURWRNSURMHNWQLPK 3URWRN RWSDGQRJ YD]GXKD SURMHNWQL
PK
8VLVVYMHLYD]GXKSURWRNPMHUHQLPK 2WSDGQLYD]GXKPMHUHQLPK
6YMHL]UDNSURWRNSRSURMHNWXPK 5HFLUNXODFLMDYD]GXKDSURMHNWQD
6YMHLYD]GXKL]PMHUHQLSURWRNPK 5HFLUNXODFLMDYD]GXKDPMHUHQR
7HPSHUDWXUDYD]GXKD& 6WYDUQD 0MHUHQDVSROMDQMDWHPSHUDWXUD 1RUPH
WVYMHLYD]GXK
WRWSDGQLYD]GXK
3HULRGUDGDUDGQLPGDQLPDKGDQ 3HULRGUDGDYLNHQGKGDQ
$XWRPDWVNDUHJXODFLMD 6WDQMH
.ODSQH 6WDQMH
8SUDYOMDQMHNODSQDPD 6WDQMH
7RSORWQDL]RODFLMDYD]GXQLKNDQDOD 0DWHULMDOL]RODFLMH
%DODQVLUDQDGLVWULEXFLMDYD]GXKD
*ULMDL
%URMJULMDDNRP 6WDQMH
8NXSQLNDSDFLWHWJULMDDN:
5HNXSHUDWRUWRSORWHWLS 3URVMHQD HILNDVQRVW

2YODLYDL 7LS
)LOWHUL 7LS
+ODGQMDFL .DSDFLWHWN:
2SUHPD .DSDFLWW .ROLLQD 5DG 7HPSQDSDMDQMD&

N: NRP KZHHN 3URMHNWQD 0MHUHQD
6REQL)DQB&RLONRQYHNWRULKODGMHQMH
6REQL)DQ&RLONRQYHNWRULJULMDQMH
.OLPDXUHGMDMLKODHQMH
.OLPDXUHGMDMLJULMDQMH
'UXJR

<PROJECT NAME>
ENERGY AUDIT REPORT
5.4 Sistem sanitarne tople vode

6LVWHPXXSRWUHELRGJRG 6WDQMHORHSULKYDWOMLYRGREUR
1DSDMDQMHWRSORWRPJHQHULVDQMHWRSORWH
7LSVLVWHPD
1RVLRFHQHUJHLMH
(ILNDVQRVWVWDQMHNRWODJHQHUDWRUDWRSORWH
(ILNDVQRVWVWDQMHUD]PHQMLYDDWRSORWH
3RMHGLQDQL679XUHDML .ROLLQD .DSDFLWHWN:
NRP
$XWRPDWVNRXSUDYOMDQMH
6WDQMHDXWRPDWVNRJXSUDYOMDQMD
7LSDXWRPDWVNRJXSUDYOMDQMD
=DGDWDWDND&WHUPRVWDWVNHNRQWUROH
6LVWHPUD]YRGD
0DNVLPDOQLNDSDFLWHW679VLVWHPDOLWK 0D[LPDONDSDFLWHW679VLVWHPDN:
6WDQMHUD]YRGQRJVLVWHPD
0DWHULMDOFLMHYL
5HFLUNXODFLRQHSXPSH 7DMPHU]DUHFLUNXODFLMX
&XUHQMD
5H]HUYRDUDNXPXODWRUNDSDFLWHWOLW 7HPSHUDWXUDYRGHXUH]HUYRDUX
7HPSUDWXUDKODGQHYRGHL]PUHH 7HPSHUDWLVSRUXHQHWRSOHYRGH
679SRWURQMD
8JUDHQLWXHYLNRP 8JUDHQHVODYLQHNRP
8SRWUHEDWXHYDSXWDVHGPLQR 3UDQMHSRGRYDSXWDVHGPLQR
3RWURQMDWXHYDOLWPLQ 7RSOLREURNSXWDGQHYQR
,QVWDOLUDQHVODYLQHQDNDGDPD]DNXSNRP +ODGQLREURNSXWDGQHYQR
8NXSQD]DSUHPLQDNDGD]DNXSDQMHOLW 7RSODYRGDVD7!
8SRWUHEDNDGD]DNXSDQMHSXWDVHGPLOQR 0D[LPXSRWUHED679QDVDW:P
=DVWDQRYH3URVMHQRSRVWDQXP %URMRVREDXVWDQX
6ODYLQH

<PROJECT NAME>
ENERGY AUDIT REPORT
5.5 Ventilatori i pumpe

9HQWLODWRULSXPSH ,QVWDOLUDQL 6UHGQMDVQDJD 3HULRGUDGD 8XSRWUHEL 7LSXSUDYOMDQMD
NDSDFLWHW :P KZHHN RG\HDU NRPHQWDUL
N:
9HQWLODWRUVYMHLYD]GXKD
EU
9HQWLODWRURWSDGQLYD]GXK
EU
9HQWLODWRUVYMHHJYD]GXK
EU
9HQWLODWRURWSDGQLYD]GXK
EU
8NXSQRYHQWLODWRUD
3XPSHJULMDQMH
3XPSHYHQWLODFLMD
3XPSH679
3XPSHKODHQMH
3XPSH]DJRULYR
'UXJHSXPSHQDYHVWL
'UXJHSXPSHQDYHVWL
8NXSQRSXPSH
5.6 Sistem rasvjete

6YMHWLOMNH .DSDFLWHW /DPSL .DSDFLWHW -HGLQLFH 8NXSQL 7LSNRQWUROHNRPHQWDUL
ODPSL SR MHGLQLFH .RP NDSDFLWHW 8XSRWUHELRG6WDQMH
: MHGLQLFL : N:
NRP
6DXDUHQLPYO

)OXRUHVFHQWQH

&//

'UXJH

8NXSQR
5DG


<PROJECT NAME>
ENERGY AUDIT REPORT
5DVYMHWD
8NXSQRVUHGQMDVQDJD:P 3HULRGUDGDKVHGPLQR
0DNVLPDOQDVLPXOWDQDVQDJD:P 3HULRGUDGDVHGPLFDJRGLQMH

<PROJECT NAME>
ENERGY AUDIT REPORT
5.7 Razno
5D]QRLVNRULVWLYR .ROLLQD .DSDFLWHW 8NXSQL 3URVMHQD 3HULRGUDGD 8XSRWUHEL .RPHQWDUL
NRP MHGLQLFH NDSDFLWHW VQDJD KVHGPLQR RGJRG
N: N: :P
.RPSMXWHUL
)RWRNRSLUL
'UXJR79UDGLR
'UXJRNXKLQMD
'UXJRQDSLL
8NXSQR

5D]QRLVNRULVWLYRXVPLVOXWRSORWQLKGRELWDND
8NXSQRVUHGQMDVQDJD:P 3HULRGUDGDKVHGPLQR
0DNVLPDOQDVLPXOWDQDVQDJD:P 3HULRGUDGDVHGPLFDJRG

5D]QRQHLVNRULVWLYR .ROLLQD .DSDFLWHW 8NXSQL 3URVMHQD 3HULRGUDGD 8XSRWUHEL .RPHQWDUL
NRP MHGLQLFH NDSDFLWHW VQDJD KVHGPL RGJRG
N: N: :P
/LIWRYL
9HPDLQHDNRVX
QHLVNRULVWLYH
'UXJRQDYHVWL
'UXJRQDYHVWL
8NXSQR

5D]QRQHLVNRULVWLYR
8NXSQDSURVMHQDVQDJD:P 3HULRGUDGDKVHGPLQR
0DNVLPDOQDVLPXOWDQDVQDJD:P 3HULRGUDGDVHGPLFDJRGLQMH

<PROJECT NAME>
ENERGY AUDIT REPORT
5.8 Hlaenje
6LVWHP KODHQMD QD]LY 8XSRWUHELRGJRG
EURM
1DSDMDQMHKODHQMHPQDLQJHQHULVDQMD
1RVLODFHQHUJLMH
5DVKODGQLIOXLGIUHRQ
5DVKODGQLXUHGMDMXXSRWUHELRGJRG 7LSQD]LY
(ILNDVQRVWVWDQMHUDVKODGQHPDLQH
3ULURGQRKODGMHQMHIUHHFRROLQJ
,QVWDOLUDQLNDSDFLHWWRSWDOQDHOHNWULQDVQDJDN: 5DVKODGQLNDSDFLWHWN:
6LVWHPUD]YRGD
7LSVLVWHPDKODHQMD
5DGQLIOXLGVLVWHPDKODHQMDIUHRQ 7HPSHUDWXUDUDGQRJIOXLGD

3HULRGUDGDKVHGPLQR 6H]RQDKODGMHQMD GR
GDQPMHVHF
7HPSHUDWXUDVYMHHJYD]GXKD 6SROMQMDSURMHNWQD
WHPSHUDWXUDOMHWL
6WDQMHVLVWHPDKODHQMD 0DNVLPDOQDVREQD
WHPSHUDWXUD
$XWRPDWVNLVLVWHPUHJXODFLMH 7LSVLVWHPDXSUDYOMDQMD
2GYRMHQRKODHQMH ,QVWDOLUDQL .DSDFLWHW 3XPSH 3HULRGUDGD 8XSRWUHEL .RPHQWDUL

NDSDFLWHW KODHQMDN: N: KVHGPLQR RGJRG
N:
=DNRPSMXWHUVNXVDOX
'UXJRQDYHVWL
8NXSQR
5.9 Spoljanje instalacije

8NXSQL 3(ULRGUDGD 5DGVD
8 XSRWUHEL
6SROMDQMHLQVWDODFLMH NDSDFLWHW NRQWURORP .RPHQWDUL
KVHGPLQR VHGPLFJRG RGJRG
N: YUHPHQD
6SROMDQMHRVYMHWOMHQMH
6YMHWLOMNHVDXDUHQLPYODNQRP
6RGODPSH+36//36/HWF
)OXRUHVFHQWQHODPSH
(QHUJHWVNLHILNDVQRRVYMHWOMHQMH
*ULMDPRWRUDDXWRPRELOD
'UXJRIRWQDQHEXQDULLGU
7RSOMHQMHVQLMHJD

<PROJECT NAME>
ENERGY AUDIT REPORT
7DND SRGHHQRVWL ]D

3RNULYHQDSRYULQDP
RQRII&

<PROJECT NAME>
ENERGY AUDIT REPORT
6 Potronja energije
6.1 Izmjerena potronja energije
Sljedea tabela prikazuje izmjerenu potronju energije zgrade i troak, za zgradu u prethodne 3
godine, prije primjene mjera energetske efikasnosti:
Centralno Elektrina Gas /
Godina 20XX Drugo Ukupno
grijanje energija Lo ulje
Troak za energiju
Utroena energija kWh
3
Potronja vode m
Godina 20YY Drugo Ukupno
Troak za energiju
3
Potronja vode m
Year 20zz Drugo Ukupno
Troak za energiju
Potronja vode m3
Postojee tarife /kWh (sa PDV-om)
Drugi trokovi *) <navesti jedinicu>
Tarife validne od: <datum.mjesec.godina>
*) Snaga, fiksni trokovi, idr.
Kalorine moi
1RVLODFHQHUJLMH .DORULQDPR -HGLQLFD .RPHQWDUL
*DV
/RXOMH
'UXJR
Postojee tarife i kalorine moi se koriste u daljim proraunima.
6.2 Sraunata i bazna potronja energije
<Objasnite uslove / predtpostavke za definisanje bazne potronje >

<PROJECT NAME>
ENERGY AUDIT REPORT
6.3 Energetski bilans

Sraunata i izmjerena potronja energije prije i nakon primjene mjera energetske efikasnosti i
renoviranja, je prikazana u tabeli Energetski bilans:
ENERGETSKI BILANS ENERGETSKI PREGLED

Prije EE - Prije EE Bazna Nakon EE i
Stavka bilansa Prije EE Izmjereno
Sraunato potronja renoviranja
[kWh/mgod] [kWh/mgod] [kWh/mgod] [kWh/mgod]
Grijanje
Ventilacija (grijanje)
STV
Ventilatori
Pumpe
Osvjetljenje
Razno
Hlaenje
Ukupno
Potrebni komentari / pojanjenja

<PROJECT NAME>
ENERGY AUDIT REPORT
7 Potencijal poboljanja energetske efikasnosti

Energetskim pregledom su ustanovljene znaajne mogunosti utede energije kroz poboljanje
efikasnosti.
Ukupne energetske utede kWh/god
Ukupne utede /god
Investicije
Prosti period otplate godina
Potencijal uteda energije je sumarno prikazan u donjoj tabeli, gdje su mjere rangirane prema
njihovoj isplativosti (NTVK, NPVQ):
EE potencijal Energetski pregled

<naziv zgrade> Kondicionirana m
povrina
EE mjere Investicija Uupne utede Period NPVQ
otplate NTVK
[] [kWh/god] [/god] [godina] *
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Isplative EE mjere
9.
10.
11.
Ukupno sve mjere

* Na bazi x% stvarne kamatne stope
Utede su predstavljene po pojedinim nosiocima energije (energentima) u tabeli koja slijedi:

Nosilac energije / energent Jedinica Sadanja Nakon mjera Uteda
Elektrina energija kWh
Centralno grijanje kWh
Lo Ulje / Ugalj ton
Gas m
Komentari / pojanjenja:

<PROJECT NAME>
ENERGY AUDIT REPORT
8 Mjere energetske efikasnosti

8.1 Spisak mjera
EE mjere i mjere renoviranja

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
8.2 Mjere
Mjera br. <X.> <Naziv >
Postojee stanje
<opis>
U= W/mK
Opis mjere
<opis>
U= W/mK
Sraunavanje uteda (ENSI EAB Softver)
Energetske utede: kWh/mgod
m = kWh/god
/kWh = /god
Investicijet:
Projektovanje / planiranje:
Upravljanje projektom
Komponente
Ugradnja
Kontrola i testiranje
Dokumentacija o izvedenom stanju
Drugi trokovi
xxx
Porezi, PDV
Ukupna investicija
7URNRYLXSUDYOMDQMDLRGUDYDQMDJRGLQMH /god
8NXSQHXWHGH /god
(FRQRPVNLUDGQLYLMHN godina
<jedan za svaku mjeru>

<PROJECT NAME>
ENERGY AUDIT REPORT
9 Koristi u odnosu na ivotnu okolinu

Sraunate utede u isporuenoj energiji, primarnoj energiji, i odgovarajue smanjenje emisije CO2
su:
Nosilac energije:
Prirodni gas
Elektrina
Centralno
energija
Lo ulje
grijanje
Drugo
Ugalj
Drvo
kWh/mgod
ISPORUENA ENERGIJA JEDINICA UKUPNO

Stvarno stanje
Suma (energija koja se troi) kWh/mgod
Efikasnost generisanja %
Isporuena energija (ukupna) kWh/mgod
Nakon mjera
Ukupno (energija koja se troi) kWh/mgod
Efikasnost generisanja %
Isprouena energija (ukupna) kWh/mgod
Utede
Ukupno (utroena energija) kWh/mgod
Isporuena energija kWh/mgod
PRIMARNA ENERGIJA
Faktori primarne energije f, stvarni -
Stvarno stanje kWh/mgod
Faktori primarne energije f, nakon mjera -
Nakon mjera kWh/mgod
Utede kWh/mgod
Redukcija emisije CO2

CO2 emisioni koeficijentK, sadanji kg/kWh
Sadanje stanje kg/mgod
CO2 koeficijent emisije K, nakon mjera kg/kWh
Nakon mjera kg/mgod
kg/mgod
Utede
t/god
Dodatne informacije: (kako / da li projekat moe da se prilagodi relevantnim standardima i

propisima iz oblasti zatite ivotne sredine, isl.)

<PROJECT NAME>
ENERGY AUDIT REPORT
10 Primjena i organizacija
Sljedei vremenski raspored je predloen za dalu razradu i primjenu projekta:
Kalendar
Aktivnost
(dan.mjesec.godina)
Potpisivanje ugovora; Projektovanje / planiranje
Planiranje i priprema tenderske dokumentacije
Predraun izvodjaa radova
Vraanje tenderske dokumentacije
Ocjena
Ugovor
Ugovor: Upravljanje projektom
Pripreme potpisnika ugovora
Implementacija
Implementacija zavrena
Putanje u pogon
Startovanje: Rukovanje i odravanje
Startovanje: Monitoring energije
Konano putanje u rad
Predlog za organizaciju faze implementacije
<energetski auditor> nudi da se postara oko sljedeih aktivnosti:

Projektovanje / planiranje i priprema tenderske dokumentacije
Projekat: upravljanje / osiguranje kvaliteta
Uspostavljanje procedura za upravljanje i odravanje, ukljuujui obuku
Uspostavljanje sistema energetskog monitoringa, ukljuujui obuku
<obrisati ako nije relevantno>
<Vlasnik zgrade> e se postarati oko sljedeih aktivnosti:

Ocjena, sprovoenje tendera
Potpisivanje ugovora
<Drugi podugovarai / partneri> e se postarati oko sljedeih aktivnosti:

Primjena

<PROJECT NAME>
ENERGY AUDIT REPORT
11 Finansiranje
Na bazi pregovora sa vlasnikom zgrade, sljedei plan finansiranja je predloen:
Izvor finansiranja Iznos Kamatna Plan

[] stopa [godina]
[%]
Kredit od xxx
Kredit od xxx
Akcijski kapital
Ukupna investicija
Sljedea tabela daje pojednostavljeni cashflow ukupnog projekta EE, na bazi X% godinje stope
inflacije.
Cashflow projekta Godina

(u 1 000 ) 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Investicija
Finansiranje:
Kredit xxx
Kredit xxx
Akcijski kapital
Cijena servis. duga
Neto utede
Neto tok novca
Akumulirani tok novca
Komentari:

<PROJECT NAME>
ENERGY AUDIT REPORT
12 Rukovanje i odravanje
12.1 Uvod
Procedure putanja u pogon u cilju obezbjeenja pravilnog funkcionisanja, veoma su vane kada
se puta u rad jedna zgrada. Meutim, uslovi nee ostati nepromijenjeni tokom radnog vijeka
zgrade, osim ako se koriste odgovarajue procedure rukovanja i odravanja.
Tri su osnovna cilja uspostavljanja procedura za rukovanje i odravanje:
1. Obezbjedjenje odgovarajuih radnih uslova u zgradi

2. Dranje radnih trokova, uklj. energiju, na to niem moguem nivou i to na trajnoj
osnovi
Rukovanje; dnevne, sedmine i mjesene aktivnosti koje se ponavljaju u okviru od jedne godine
za sisteme tehnikih instalacija u zgradi.
Odravanje; sve aktivnosti i zahvate koje treba izvesti u periodu duem od jedne godine.
Opravke; opravke onoga to je slomljeno ili oteeno i njihovo dovodjenje na poetni standard ili
kvalitet.
U cilju adekvatnog rukovanja i odravanja zgrade, neophodno je da se zna:

Kako se rukuje i kako se odravaju instalacije
Kada odravati instalacije
Ko je odgovoran za odreeni posao.
Ova dokumentacija mora biti prezentirana u priruniku za upravljanje i odravanje.
12.2 Prirunici i procedure rukovanja i odravanja

<Energetski auditor> e pripremiti prilagoeni Prirunik za upravljanje i odravanje prije putanja u
pogon realizovanih mjera, ukljuujui 3 glavna poglavlja:
1. Administrativni dio (organizacija, odgovornosti, veza sa zakonskoj regulativi, adresa,
telefon, idr)
2. Operacioni dio (akcioni planovi, procedure, evidencione-kontrolne liste)
3. Dokumentacioni dio (izvjetaji i dokumentacija iz dijela 2)
Takoe, treba da postoji veza sa prateim dokumentima <podesite>:

Pregled sistema, glavnih komponenti i prostora rada
Principijelni crtei
Kartoni / liste komponenti
Liste rezervnih djelova
Broure
Crtei
Protokoli balansiranja
<Energetski auditor> e obezbijediti obuku u cilju upoznavanja tehnikog osoblja sa procedurama

za rukovanje i odravanje.

<PROJECT NAME>
ENERGY AUDIT REPORT
12.3 Energetski monitoring

Energetski monitoring su sistematske procedure za sedmino registrovanje i kontrolu energetske
potronje i uslova rada u zgradi. Poreenjem izmjerene potronje sa sraunatom ciljanom
potronjom za svaku sedmicu, osoblje odgovorno za rukovanje i odravanje moe obezbijediti
optimalno upravljanje tehnikim instalacijama zgrade.
Energy consumption
Osnovno sredstvo u sistemu energetskog
[kWh/m week]
monitoringa je dijagram Energija-Temperatura,
tkz. ET dijagram. Svaka zgrada ima svoj The ET-Curve = Target
jedinstveni ET dijagram (krivu) koja se moe
formirati na osnovu energetskih prorauna. ET 15
dijagram (desno) sadri ET krivu i registrovanu
mjerenu potronju energije koja odgovara 10
srednjoj spoljanjoj sedminoj temperaturi u
tom periodu. 5
ET kriva pokazuje kakva bi potronja energije

trebala biti (ciljana vrijednost) pri razliitim
-20 -10 0 10 Mean outdoor
spoljanjim temperaturama. temperature [C]
Ako je sedmina potronja vea 10% od ciljane vrijednosti, treba preduzeti radnje u cilju
utvrdjivanja uzroka i njegovog eliminisanja.
12.4 Pirunik i procedure za energetski monitoring

<Energetski auditor > e pripremiti Prirunik za energetski monitoring prije putanja u pogon
objekta nakon realizovanih mjera. Prirunik e biti prilagoen ovom projektu i sadrae:
Uputustva za korisnike
Formulare za evidencijukontrolne liste i proraun
ET-krivu
Evidencionu-kontrolnu listu za odstupanja.
Mjerenja energije e se vriti postojeim mjeraima za <centralno grijanje > i elektrinu energiju (ili
novim brojilima). Srednja spoljanja temperatura e biti mjerena novim <temperaturskim
datalogerom > koji e se instalirati na mjestu zgrade (alternativa je da se podaci o spoljnoj
temperaturi dobiju od <Energetskog auditora > ili od lokalne meteoroloke stanice xx).
Sedmine procedure trebaju biti realizovane od strane osoblja zaduenog za upravljanje i
odravanje na zgradi i one su kako slijedi:
1. Oitati brojila energija na zgradi i sraunati specifinu potronju energije
2. Registrovati srednju spoljanju temperaturu za odgovarajui period
3. Ucrtati ove podatke u ET dijagram
4. Odstupanja od ET krive ukazuju na neku neispravnost opreme ili pogrenu podeenost reima
rada. Indentifikujte uzrok, i primijenite potrebne mjere radi otklanjanja uzroka poremeaja.
<Energetski auditor > e obezbijediti obuku u cilju predstavljanja procedura tehnikom osoblju.
Ako tehniko osoblje ne moe da nae uzrok za odstupanja, <Energetski auditor > moe pomoi
uz odgovarajui nadoknadu.
13 Energetska garancija
Uslovi i kriterijumi za ponuenu energetsku garanciju.
<Samo za ugovaranje karakteristika, klju u ruke ugovori, ESCOs na bazi detaljnog energetskog
audita. Obrisati poglavlje ako nije relevantno.>

<PROJECT NAME>
ENERGY AUDIT REPORT
Aneks
<Ukljuiti ako je neophodno. >
<Dodatni detalji i objanjenja: slika, crtei, tehnike specifikacije, prorauni, broure, cijene,
reference, idr>

ENSI EAB software
Vjebe 1 - 3
15.01.2011
www.ensi.no

ENSI 2009 Copyright
THE ENSI EAB SOFTWARE - EXERCISE
Vjeba 1 Proraun "Prije mjera EE" i "Poslije mjera EE"

Napravljen je obilazak jedne POSLOVNE zgrade u glavnom gradu Vae zemlje. Zgrada je stara
15 godna. Kao rezultat inspekcije prikupljeni su sledei podaci:
2
U - prozora 2.9 W/m K (svi prozori)
Infiltracija 0.7 h-1
2
U - krova 1.5 W/m K
2
Osvjetljenje 8 W/m (srednja snaga)
Efikasnost gener. toplote (grijanje, ventilacija) 83 % (kotao)
Ne postoje procedure ni za eksploataciju i odravanje ni za menadment energijom.
Procjenjuje se da je efikasnost u postojeem stanju 90 %.
Svi ostali parametri su jednaki "Standard vrijednostima definisanim u the ENSI EAB
Software. (Za ovu vjebu koristite podrazumjevane dimenzije omotaa
zgrade (povrine zidova, prozora, krova, poda))
Zadaci:
1. Kolika je sadanja raunska potronja energije u ovoj zgradi? (Koriena
energija)
2. Koliko energije moe da se utedi primjenom navedenih mjera EE:
- Ugradnja novih prozora sa U -vrijednou = 1.3 W/mK. Ugradnja

-1
novih prozora takoe utie i na smanjenje infiltracije na 0.4 h .
- Kao dodatak mjere pod A: Ugradnja novog kotla, to rezultuje

poveanjem efikasnosti generisanja toplote na 92 % (grijanje,
ventilacija)
-
3. Zahtijev za zamjenom prozora iz zadatka 2 je na snazi. Izraunati
potronju energije za grijanje, pod pretpostavkom da je kotao zamijenjen
toplotnom pompom koja ima COP 2.2 (efikasnost generisanja toplote= 220%).
ENSI 2009 Page 2

Vjeba 2 Potronja energije: Grijanje

Opte stanje objekta:
15 godina stara poslovna zgrada u glavnom gradu u Vaoj zemlji.
3,2 11,0
10,2 Prozor
Window
1,7
33,0
1,3
11,7 12,0
32,7
Poslovna zgrada ima kancelarije orjentisane prema jugu i sjeveru i hodnike u sredini. Zgrada ima
tri jednaka sprata (prizemlje, prvi i drugi sprat) i ravan krov. Nema podruma.
Za vrijeme sezone grijanja srednja temperature u zgradi je 19C. Prozori su dvostruko zastakljeni
sa drvenim okvirima, U - prozora = 2.9 W/mK.
Spoljanji zidovi zgrade su od betonskih blokova. Pretpostavlja se da toplotni mostovi uzrokuju
poveanje U vrijednosti zidova za 10 %. Zidovi se sastoje od:
50 mm beton (koef. toplotne provodljivosti, i = 1.7 W/mK)

20 mm izolacija od mineralne vune (koef. toplotne provodljivosti, m= 0.05 W/mK)
50 mm beton (koef. toplotne provodljivosti, o = 1.7 W/mK)
Otpor prelazu toplote sa unutranje strane je Rsi = 0.13 mK/W

Otpor prelazu toplote sa spoljanje strane je Rse = 0.04 mK/W
Izraunati U vrijednost zidova, i u daljem raunu koristiti vrijednost zaokruenu na drugu
decimalu.
Geometrija zgrade:
Sjever Istok Jug Zapad
Povrina spoljanjih zidova AZidovi 270.2 125.4 270.2 125.4
Povrina prozora AProzori 92.8 6.6 92.8 6.6
Povrina krova (AKrov) = Povrina poda (APod) = 396 m

Kondicionirana povrina (Akond.) = 1 188 m
ENSI 2009 Page 3

Kondicionirana zapremina (Vkond.) = 4 356 m
ENSI 2009 Page 4

Ostali poznati parametri:

U -krova 1.0 W/m K
U -poda 0.4 W/m K
Sistem automatske regulacije u sistemu grijanja je star, ali radi (efikasnost je 92 %), Nema donje
podeene temperature u prostorijama zbog polomljenih tajmera.
Grejna tijela su radijatori postavljeni uz spolanje zidove, bez termostatskih ventila, a procijenjena
emisiona efikasnost je 93 %.
Cijevi i ventili su dobro izolovani. Duina cijevi u negrijanim prostorijama je mala. Efikasnost
razvodnog sistema je jednaka standardnoj vrijednosti u softveru.
Kod sistema za grijanje i ventilaciju (grijanje) nema procedura i propisanih postupaka za
eksploataciju i odravanje i upravljanjem energijom. Procjenjuje se da postojee stanje ima
efikasnost od 90%.
Isti gasni kotao obezbjeuje energiju za grijanje i ventilaciju (grijanje). Efikansost generisanja
toplote je 83 %.
NB! Svi ostali parametri jednaki su vrijednostima "Stvarna definisanim u ENSI EAB software.
Zadatak:
Izraunati sadanju (Stvarna) potronju energije za sledee stavke: Grijanje, Ventilacija
(grijanje) i Sanitarna topla voda.
Vjeba 3 Mjere energetske efikasnosti (EE)

Stanje objekta je isto kao u zadatku 2.
Treba da se procijene sledee mjere EE (kao jedan paket):
Ugradnja novih prozora sa U-vrijednou 1.3 W/mK. Ugradnja prozora utie da se infiltracija
smanji na 0.3 h-1.
Donja podeena temperature je korigovana, pa sistem radi sa donjom podeenom

temperaturom 16 C.
Balansiranje sistema grijanja i ugradnja termostatskih radijatorskih ventila dovodi do poveanja

emisione efikasnosti od 98 %.
Ugradnja novog kotla sa efikasnou generisanja toplote 92 %.
Dodatna izolacja krova postavljanje sloja izolacije debljine 40 mm od mineralne vune (koef.
toplotne provodljivosti m= 0.04 W/mK) preko betonske ploe u potkrovlju.
Zadatak:
Izraunati utede energije i potronju energije po svim stavkama (grijanje, ventilacija, sanitarna
topla voda) poslije primjene mjera EE.
ENSI 2009 Page 5

Crnogorska verzija EAB Softvera Referentne vrijednosti

1 Klimatski podaci za Crnu Goru
Pri definisanju mjesta/klimatskih zona, treba voditi rauna o:
broju mijesta/stanica kako bi se pokrile razliite klimatske zone u zemlji
broju najveih i najvanijih naselja u zemlji
klimatski podaci za mjesta/stanice trebalo bi da su na raspolaganju i da su prihvaeni od
strane lokalnih vlasti
Da bi se opisala tipina grejna klimatska godina za svako mjesto/stanicu, potrebni su sledei
podaci:
Poetak i kraj sezone grijanja (datumi)
Spoljnja projektna temperatura (zima)
Srednja mjesena spoljanja temperatura
Sunevo zraenje osrednjeno na nivou mjeseca (ukljuujui srednju oblanost) za etiri
strane svijeta i horizontalnu povrinu.
(Ove klimtske podatke kao ulaz zahtijeva ENSI Software, dok je u nekim analizama potrebno imati
i podatke o relativnoj vlanosti /R. Vlanost [%]/ i dnevnim amplitudama spoljne temperature / Td
[C]/ ).
Predloena su sledea klimatska mjesta/zone za koje su obezbijeeni klimatski podaci iz programa
Meteonorm:
1. Zona I _ Podgorica
2. Zona II _ Niksic
3. Zona III _ Pljevlja
Podaci o sezoni grijanja, srednjim mjesenim temperaturama i srednjem mjesenom globalnom

sunevom zraenju (osrednjeno za 24 h), su obezbijeeni iz softvera Meteonorm. Relativna
vlanost i dnevne temperaturske amplitude osrednjene na nivou mjeseca su dobijene obradom
raspoloivih podataka lokalnih meteo stanica.
Drava: Crna Gora

Mjesto: Zona I _ Podgorica
Sezona Spoljna projektna
Start: 15 Okt Stop: 15. Apr -6 C
grijanja temperatura
Mjesec Jan Feb Mar Apr Maj Jun Jul Avg Sep Okt Nov Dec
Srednje temperature [C]
5.5 6.5 10.0 13.8 19.8 24.5 26.7 26.5 20.7 16.0 10.8 6.5
Sunevo zraenje na vertikalnu povrinu, ukljuujui oblanost [W/m2]
Sjever 24 32 44 58 75 86 84 64 51 37 26 21
Istok 52 70 98 123 156 169 178 165 127 92 67 40
Jug 137 133 152 143 130 120 132 157 179 169 171 126
Zapad 56 66 96 133 150 165 179 158 132 92 71 55
Horizontal 76 102 156 210 267 293 305 272 206 139 95 65
R.Vlanost % 72 68 65 66 63 60 52 52 62 68 75 74
Td [C] 5.8 7.6 7.5 5.6 6.8 4.4 4.8 7.9 7.2 6 6.4 4.3
str. 1
Drava: Crna Gora

Mjesto: Niksic Zona II _ Niki
Start: 29 Sep Stop: 2 Maj -12 C
grijanja temperature
Srednja temperatura [C]
1.8 2.2 6.1 10.3 15.8 19.5 21.1 20.9 15.9 12.1 7.4 2.7
Sunevo zraenje na vertikalnu povrinu, ukljuujui oblanost [W/m2]
Sjever 28 37 44 59 74 82 81 68 48 36 23 23
Istok 56 81 92 127 137 148 162 148 108 77 54 43
Jug 143 159 148 129 113 103 115 139 142 144 128 121
Zapad 60 81 95 107 132 142 148 144 106 82 57 52
Horizontal 74 106 148 194 228 246 259 241 172 122 76 62
R.Vlanost % 72 70 67 67 67 67 57 59 66 71 75 73
Td [C] 6.4 8.9 8.6 5.4 6.4 3.8 5 7.7 7 5.8 6.8 4.4
Drava: Crna Gora

Mjesto: Zona III _ Pljevlja
Start: 10. Sep Stop: 2. Maj -18 C
grijanja temperatura
Srednja temperatura [C]
-2.1 -1.6 2.5 7.4 13.0 16.4 17.9 17.7 12.6 8.8 4.0 -1.5
2
Sunevo zraenje na vertikalnu povrinu, ukljuujui oblanost [W/m ]
Sjever 31 44 55 57 68 78 78 60 47 34 24 25
Istok 57 83 98 109 127 138 148 137 101 69 53 44
Jug 131 160 141 117 105 99 111 129 132 128 116 126
Zapad 58 90 100 114 128 130 137 129 99 77 53 55
Horizontal 68 104 141 182 215 228 240 222 161 112 70 59
Vlanost % 83 78 73 70 71 74 72 72 76 78 81 85
Td [C] 12.6 12.4 7.9 5.4 6 3.3 5 6.3 6.4 6.9 9.7 7.8
str. 2
2 Geometrija zgrade za Crnu Goru

Dok se ne definiu referentne zgrade za Crnu Goru, koristie se sledea geometrija zgrada:
Faktor
Grijana Povrina Broj Visina
prozora
Tip zgrade
povrina sprata spratova sprata Kompaktnost* (%)**
2 2
(m ) (m ) (m)
4 220 840 5 2.7 0.37 20.4
Stambena zgrada
4 770 340 14 2.6 0.31 15.3
Bolnica 18 030 3 000 6 3.2 0.28 14.1
Vrti 1 000 400 3 2.6 0.65 18.0
Poslovni objekat 2 380 396 6 3.2 0.36 15.1
kola 3 510 1 050 4 3.3 0.42 23.9
Univerzitet 16 600 4 150 4 3.3 0.30 32.0
Skladite 3 200 3 200 1 6 0.41 10.0
Hotel 4220 840 5 2.7 .37 20.4
*Kompaktnost ili faktor kompaktnosti je fo=Ae / VC (Primjer: kola ima Ae=4900 m , V=11583 m3,
2
fK=4900/11583=0.42)
**Udio povrine prozora je izraunat u skladu sa: ( prozora / grijana povrina)*100, %; Primjer: kola
ima grijanu povrinu od 3510 m2 i povrinu prozora od 840 m2 = (840/3510)*100=23,9%
3 Tabela sa praznicima za Crnu Goru
Praznici su neradni dani (ne raunajui vikende).

Tip zgrade Jan Feb Mar Apr Maj Jun Jul Avg Sept Okt Nov Dec
kola 10 3 4 21 17
Vrti 5 3 3 1
Univerzitet 5 2 3 1
Stambena
zgrada 15
Poslovni obj. 3 2 3 1
Bolnica
Skladiste 2 2 3 1
Hotel
str. 3
4 U-value (vrijednosti) koje treba koristiti u EAB Softveru

Kako su se standardima propisani uslovi (vrijednosti koeficijenta prolaza toplote - U-value) mijenjali
vremenom, sve njih moemo uslovno, sistematizovati u 2 grupe: Stari i Novi. Za EAB Softver je
predloeno sledee:
Uslovi
Stari=JUS Novi=Predlog
Kada se radi o konkretnim pojedinanim objektima, njihove se U-vrijednosti moraju posebno

odredjivati, zavisno od vremena u kom je izgradjena i njenog stanja.
Predloene referentne vrijednosti Koef. prolaza toplote (U-values)

Zona II,III Zona III Zona I Zona I,II
Tip povrine (stara) (nova) (stara) (nova)
W/m2 K W/m2 K W/m2 K W/m2 K
Stambena zgrada U-zid 0.90 0.45 1.10 0.60
5 spratova
U-prozor 3.00 2.00 3.00 2.00
U-krov 0.45 0.30 0.50 0.40
U-pod 0.45 0.30 0.45 0.40
Stambena zgrada U-zid 0.90 0.45 1.10 0.60
14 spratova
U-prozor 3.00 2.00 3.00 2.00
U-krov 0.45 0.30 0.50 0.40
U-pod 0.45 0.30 0.45 0.40
Bolnica U-zid 0.90 0.45 1.10 0.60
U-prozor 3.00 2.00 3.00 2.00
U-krov 0.45 0.30 0.50 0.40
U-pod 0.45 0.30 0.45 0.40
Vrti U-zid 0.90 0.45 1.10 0.60
U-prozor 3.00 2.00 3.00 2.00
U-krov 0.45 0.30 0.50 0.40
U-pod 0.45 0.30 0.45 0.40
Poslovna zgrada U-zid 0.90 0.45 1.10 0.60
U-prozor 3.00 2.00 3.00 2.00
U-krov 0.45 0.30 0.50 0.40
U-pod 0.45 0.30 0.45 0.40
kola U-zid 0.90 0.45 1.10 0.60
U-prozor 3.00 2.00 3.00 2.00
U-krov 0.45 0.30 0.50 0.40
U-pod 0.45 0.30 0.45 0.40
Univerzitet U-zid 0.90 0.45 1.10 0.60
U-prozor 3.00 2.00 3.00 2.00
U-krov 0.45 0.30 0.50 0.40
U-pod 0.45 0.30 0.45 0.40
Skladite U-zid 1.10 0.75 1.10 0.75
U-prozor 3.50 3.00 3.50 3.00
U-krov 0.50 0.40 0.50 0.50
U-pod 0.50 0.40 0.50 0.50
str. 4
Hotel U-zid 0.90 0.45 1.10 0.60

U-prozor 3.00 2.00 3.00 2.00
U-krov 0.45 0.30 0.50 0.40
U-pod 0.45 0.30 0.45 0.40
5 Infiltracija
Pored mehanike ventilacije, objekat se ventilira i infiltracijom: vazduh ulazi u (izlazi iz) objekat
"prirodnim" putem kroz procjepe i druge otvore. Tako razmijenjena koliina vazduha se izraava
kroz broj izmjena (zapremina) na as. Prirodna (nemehanika) ventilacija ukljuuje ukupan protok
usled curenja vazduha (infiltracija kroz procjepe prozora, vrata, elemenata fasade i sl.),
provjetravanje izazvano sluajnim otvaranjem prozora i vrata, itd.
Tip zgrade Infiltracija [h-1]

Svi tipovi zgrada 0.5/0.3
Stanje zgrade Infiltracija [h-1]

Prozori i spoljanji zidovi u loem stanju ~ 0.5 1.0 h-1
Prozori i spoljanji zidovi u normalnom stanju ~ 0.3 0.6 h-1
Prozori i spoljanji zidovi dobro zaptiveni ~ 0.2 0.4 h-1
6 Reimi boravka
(Prema vrijednostima za Makedoniju)
Povrina Toplota
Broj ljudi Reim boravka (h/dan)
Tip zgrade Metabolizma
m 2 (*)
Wm2 Radni dani Subote Nedjelje
Stambena
zgrada 5 4 220 211 3.5 16 16 16
spratova
Stambena
zgrada 14 4 770 220 3.2 16 16 16
spratova
Bolnica 18 030 900 3.5 24 24 24
Vrti 1 000 100 7 10 0 0
Poslovna 2 380 160 5.3
10 0 0
zgrada
kola 3 510 351 7 12 0 0
Univerzitet 16 600 166 7 16 8 0
Skladite 3 200 32 1.0 10 6 0
Hotel 4 220 141 2.7 16 16 16
(*) Preovlaujui broj ljudi koji simultano koristi zgradu. Unutranji toplotni dobici od ljudi se
uzimaju u obzir kao senzibina toplota.
str. 5
7 Sobna temperatura, reim grijanja i Set_back (deurna) temperatura

Sobna temperatura koja se unosi u EAB softver je ustvari srednja unutranja temperatura cijele
zgrade tokom grejne sezone. Sa druge strane, nacionalni standardi obino daju preporuke za
minimalne sobne temperature u pojedinim zonama boravka stana(spavaa soba, dnevna itd) a ne
zgrade. Dakle, potrebni su dopunski prorauni da bi se dolo do referentih vrijednosti za sobnu
temperaturu koja se koristi i programu i koja predstavlja srednju unutranju temperaturu cijele
zgrade.
Set_back ili deurna temperatura je srednja sobna temperatura u reimu redukcije (grijanja), to
jest u vrijeme kada zgrada ne radi (tokom noi, vikenda i praznika). Set_back temperatura se
moe sniziti runo (od strane osoblja koje rukuje) ili automatski. ENSI program pretpostavlja da e
deurna temperatura vaiti i za vrijeme praznika i tokom sati van definisanog normalnog reima
grijanja. Temperaturska razlika izmeu unutranje (sobne) i Set_back (deurne) temperature je
obino u opsegu od 2 do 4C za zgrade koje se normalno koriste.
Referentne vrijednosti srednjih sobnih temperatura, rasporeda grijanja i Set_back (deurnih)

temperatura za razliite tipove zgrada u Crnoj Gori su prikazane u tabeli (uzeto prema podacima u
susjednim zemljama):
Set_back (deurna)
Reim rada grijanja (h/dan)
Tip zgrade Sobna temp. temperatura (*)
[C] Radni
Subote Nedelje [C]
dani
Stambena 19 16 16 16 16
Bolnica 21 24 24 24 21
Vrti 20 12 0 0 17
Poslovna 19 12 0 0 16
kola 19 16 0 0 16
Univerzitet 19 16 8 0 16
Skladite 15 12 6 0 12
Hotel 20 16 16 16 18
(*) vikendi i praznici
str. 6
8 Ventilacija
Za sisteme mehanike ventilacije, koriste se sledee referentne vrijednosti:
STARO
Tip zgrade Tip Reim rada Kol. vazd. Infiltracija Rekuperacija Ventilatori
2
ventilacije [h/sedmi] ventilacije [1/h] toplote [%] [W/m ]
3 2
[(m /h)/m ]
Stambena 5 sp. Prirodna 0 0 0.8 0 0
Stambena14sp. Prirodna 0 0 0.8 0 0
Bolnica Balansiran 168 5.0 0.6 0 2.4
Vrti Prirodna 0 0 1 0 0
Poslovna Prirodna 0 0 0.8 0 0
kola Prirodna 0 0 0.8 0 0
Univerzitet Prirodna 0 0 0.8 0 0
Skladite Odsis 50 2.5 0.8 0 0.9
Hotel Prirodna 0 0 0.8 0 0
NOVO (Predloeno)
Tip zgrade Tip Period rada Protok Infiltracija Rekuperacija Ventilatori
2
ventilacije [h/week] ventilacije [1/h] toplote [%] [W/m ]
3 2
[(m /h)/m ]
Stambena 5 sp Balansiran 168 1.3 0.3 50 1
Stambena 14sp Balansiran 168 1.3 0.3 50 1
Bolnica Balansiran 168 5.0 0.6 50 2.4
Vrti Balansiran 60 1.9 0.3 50 0.7
Poslovni obj. Balansiran 40 2 0.3 50 0.8
kola Balansiran 50 1.8 0.3 50 0.7
Univerzitet Balansiran 72 3 0.3 50 1.2
Skladite Balansitan 50 4.2 0.5 50 0.9
ili Odsis 50 4.2 0.5 0 0.7
Hotel Balansiran 168 1.35 0.3 50 1
Projektovana/mjerena koliina vazduha u ventilacionom sistemu je izraena kao kao koliina

vazduha na as po m2 grijane povrine [(m3/ h)/ m2].
Iako sistemi mehanike ventilacije pokrivaju samo dio grejne povrine, ventilacioni protok (m3/h) se
svodi na ukupnu grejnu povrinu zgrade, kako bi se dobila korektna vrijednost za EAB proraune.
Ventilatori - srednja potrebna snaga za ventilatore ventilacionog sistema [W/m2]

Potrebna snaga ukljuuje ventilatore dovodnog (ako postoje) i otpadnog vazduha. Promjene u
protoku ventilacije e uobiajeno uticati na snagu ventilatora.
9 Pumpe
Sistem Tip zgrade W/m2 Tip zgrade W/m2
Grijanje Stambena 5sp 0.5 Poslovne 0.3
Stambena 14sp 0.5 kole 0.5
Bolnica 0.3 Univerzitet 0.3
Vrti 0.3 Magacin 0.2
Hotel 0.5
str. 7
Ventilacija Svi 0
Pumpe, grijanje - srednja potrebna snaga za pumpe grejnog sistema [W/m2] (Ako se zgrada grije
elektrinom energijom potrebna snaga pumpi e biti 0, osim ako se radi o centralnom sistemu.)
Pumpe, ventilacija - srednja potrebna snaga za pumpe ventilacionog sistema (distribucija vode ka
grijaima) [W/m2]
Ako se grijanje u ventilacionom sistemu bazira na elektrinoj energiji, potrebna snaga je 0.
str. 8

Referentne vrijednosti za potronju STV su sraunate na osnovu povrine zgrade, broja ljudi i
prosjene potrebe za sanitarnom vodom u [l/(osobi 24 h)].
U donjoj tabeli sve je preraunato u (l/m2god) za vodu temperature 55C i za mijeanu vodu (tj.
T = 50 C kada se unosi kao ulazni podatak koji zah tijeva EAB Software).
Povrina Referentna vrijednost za EAB

Tip zgrade Broj osoba (*)
[m2] Software [(l/m2)/god]
Stambena 5sp 4 220 211 500
Stambena 14sp 4 770 220 500
Bolnica 18 030 900 1600
Vrti 1 000 100 540
Poslovna 2 380 160 230
kola 3 510 351 120
Univerzitet 16 600 1300 140
Skladite 3 200 32 50
Hotel 4 220 141 900
(*) srednji, jednovremeni broj ljudi u zgradi
Srednja potrebna snaga tokom perioda upotrebe

Period upotrebe je definisan na 10h (izmeu 7:30 i 17:30). Potronja energije na dan (24 sata)
podijeljena sa periodom rada (10 sati) nam daje prosjenu potrebnu snagu u periodu rada,
prikazanu takastom linijom na slici A.
Slika A: Srednja potrebna snaga u periodu rada
11. Primjeri
U tabeli koja slijedi, prikazani su primjeri potronje energije razliitih tipova zgrada u varijanti Stari
JUS i varijanti Novi predlog. Drugim rijeima napravljeno je poredjenje potronje energije kada bi
zgrade bile izgradjene prema starim, odnosno novim propisima. Izraunate utede u procentima
ukazuju na potencijal energetski efikasnih zgrada.
str. 9
Potronja energije po STARIM-JUS I NOVIM propisima
str. 10
Anex 1: Referentne vrijednosti koriene u EAB Software_u STARO II,III

Stamb. Stamb. Hotel
Crna Gora Bolnica Vrti Posl.obj. kola Univer Skladite
5sp 14sp
Geometrija
zgrade
2
Spoljanji zid m 1630 2330 7520 700 1560 1960 3540 1120 1630
2
Zidovi sjever m 706 790 2932 270 600 765 1100 436 706
2
Zidovi istok m 100 375 1170 110 180 305 700 174 100
2
Zidovi jug m 724 780 2248 210 600 585 1080 335 724
2
Zidovi zapad m 100 385 1170 110 180 305 660 175 100
Ukupna povrina 2
m 880 2540 180 360 840 4710 320
proz. 940 940
2
Prozor, sjever m 340 70 580 60 165 230 240 130 340
2
Prozor, istok m 60 370 650 5 15 30 2120 30 60
2
Prozor, jug m 480 80 600 110 165 540 260 130 480
2
Prozor, zapad m 60 360 710 5 15 40 2090 30 60
2
Povrina krova m 840 340 3000 400 396 1050 4150 3200 840
2
Povrina poda m 840 340 3000 400 396 1050 4150 3200 840
2
Grijana povrina m 4220 4770 18030 1000 2380 3510 16600 3200 4220
3
Grijana zapremina m 11394 12402 59499 2600 7616 11583 54780 19200 11394
Toplotni kapacitet Wh/m2K 84 84 84 84 84 84 84 84 84
Reim rada/boravka
(h/radni dan)_grijanje h/d 16 16 24 12 12 16 16 12 16
(h/subotom)_ grijanje h/d 16 16 24 0 0 0 8 6 16
(h/nedeljom)_grijanje h/d 16 16 24 0 0 0 0 0 16
2
Toplota Metabolizma W/m 3.5 3.2 3.5 7 5.3 7 7 1 2.7
(h/radni dan)_ osobe h/d 16 16 24 10 10 12 16 10 16
(h/subotom)_osobe h/d 16 16 24 0 0 0 8 6 16
(h/nedeljom)_osobe h/d 16 16 24 0 0 0 0 0 16
Grijanje
Ukupni propust.
% 0.56 0.56 0.56 0.56 0.6 0.56 0.56 0.6 0.56
solarnog zraenja
-1
Infiltracija h 0.8 0.8 0.6 1 0.8 0.8 0.8 0.8 0.8
Unutranja
C 19 19 21 20 19 19 19 15 20
temperatura
Deurna temperatura C 16 16 21 17 16 16 16 12 18
Emisiona efikasnost % 100 100 100 100 100 100 100 100 100
Distribuciona
% 100 100 95 95 97 95 95 97 95
efikasnost
Efikasn. autom.
% 97 97 97 97 97 97 97 97 97
regul.
TUZ / EM-Efikasnost
% 96 96 96 96 96 96 96 96 96
(Teh. upravlj. obj.)
Efikasnost
% 100 100 80 80 80 80 80 80 80
proizvodnje
-1
Faktor kompaktnosti m 0.37 0.31 0.21 0.65 0.36 0.42 0.30 0.41 0.37
Faktor prozora % 20.4 15.3 14.1 18.0 15.1 23.9 28.4 10.0 22.3
Ventilacija
Period rada h/sed 0 0 168 0 0 0 0 50 0
3
(m /h)/
Koliina vazduha 2 0 0 5.0 0 0 0 0 2.5 0
m
Temperat.
C 19 19 21 20 19 19 19 15 20
ubacivanja
Rekuperacija toplote % 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Emisiona efikasnost % 100 100 100 100 100 100 100 100 100
Distribuciona
% 95 95 95 95 95 95 95 95 95
efikasnost
str. 11
Efik. autom. regul. % 97 97 97 97 97 97 97 97 97

Vlaenje (1ili 0) 0 0 0 0 0 0 0 0 0
TUZ / EM-Efikasnost
% 96 96 96 96 96 96 96 96 96
Efikasn. izv. toplote % 100 100 80 80 80 80 80 80 80
Vlaenje % 50 50 50 50 50 50 0 50 50
Sanitarna topla
voda
2
STV instalacije l/m 500 500 1600 540 230 120 140 50 900
Kuhinja (dT) C 50 50 50 50 50 50 50 50 50
Distribuciona
% 92 92 95 95 95 95 95 96 92
efikasnost
Efik. autom. regul. % 97 97 97 97 97 97 97 97 97
TUZ / EM-Efikasn.
% 96 96 96 96 96 96 96 96 96
Efikasnost izv. topl. % 100 100 80 80 80 80 80 80 80
Osvjetljenje
Reim rada h/sedm. 56 56 168 35 35 40 50 35 70
2
Prosjena snaga W/m 3 3 5.0 8.0 8.0 10.0 8.0 3.0 8.0
Ventilatori i
pumpe
Reim rada h/sedm. 0 0 168 0 0 0 0 50 0
2
Ventilatori W/m 0 0 2.5 0 0 0 0.8 0.9 0
2
Pumpe vent. W/m 0 0 0.1 0 0 0.1 0 0 0
2
Pumpe-grijanje W/m 0.5 0.5 0.4 0.4 0.4 0.5 0.4 0.2 0.5
2
Pumpe-hladjenje kWh/m 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
TUZ / EM-Efikasn.
% 96 96 96 96 96 96 96 98 96
Razliiti
iskoristivi dobici
Reim rada h/sedm. 90 90 168 30 35 40 45 35 90
2
Prosjena snaga W/m 3.0 3.0 4.0 2.0 11.0 6.0 11.0 0.5 1.0
Razni neiskor.
ureaji
Reim rada h/week 90 90 168 30 35 40 45 35 90
2
Simultana snaga W/m 0.1 0.1 1.2 0.6 1.0 1.1 0.5 2.0 0.1
Aneks 1: Referentne vrijednosti koriene u EAB softveru NOVA zona 3 (Predlog)

Stamb. Stamb. 14 Hotel
Crna Gora Bolnica Vrti Posl.obj. kola Univer. Skladit.
5 sp sp
Geometrija
zgrade
2
Spoljanji zid m 1630 2330 7520 700 1560 1960 3540 1120 1630
2
Zidovi sjever m 706 790 2932 270 600 765 1100 436 706
2
Zidovi istok m 100 375 1170 110 180 305 700 174 100
2
Zidovi jug m 724 780 2248 210 600 585 1080 335 724
2
Zidovi zapad m 100 385 1170 110 180 305 660 175 100
Ukupna povrina 2
m 880 2540 180 360 840 4710 320
prozora 940 940
2
Prozori sjever m 340 70 580 60 165 230 240 130 340
2
Prozori istok m 60 370 650 5 15 30 2120 30 60
2
Prozori jug m 480 80 600 110 165 540 260 130 480
2
Prozori zapad m 60 360 710 5 15 40 2090 30 60
str. 12
2
Povrina krova m 840 340 3000 400 396 1050 4150 3200 840
2
Povrina poda m 840 340 3000 400 396 1050 4150 3200 840
2
Grijana povrina m 4220 4770 18030 1000 2380 3510 16600 3200 4220
3
Grijana zapremina m 11394 12402 59499 2600 7616 11583 54780 19200 11394
2
Toplotni kapacitet Whm K 84 84 84 84 84 84 84 84 84
Reim boravka
(h/radni dan) _grij. h/d 16 16 24 12 12 16 16 12 16
(h/subotom)_ grij. h/d 16 16 24 0 0 0 8 6 16
(h/nedeljom)_grij. h/d 16 16 24 0 0 0 0 0 16
2
Toplota Metaboliz. W/m 3.5 3.2 3.5 7 5.3 7 7 1 2.7
(h/radni dan)_
h/d 16 16 24 10 10 12 16 10 16
osobe
(h/subotom)_osobe h/d 16 16 24 0 0 0 8 6 16
(h/nedelj.)_osobe h/d 16 16 24 0 0 0 0 0 16
Grijanje
Ukupna propust.
% 0.4 0.4 0.4 0.4 0.5 0.4 0.4 0.5 0.4
solarnog zraenja
-1
Infiltracija h 0.3 0.3 0.6 0.3 0.3 0.3 0.3 0.5 0.3
Unutranja
C 19 19 21 20 19 19 19 15 20
temperatura
Deurna
C 16 16 21 17 16 16 16 12 18
temperatura
Emisiona
% 100 100 100 100 100 100 100 100 100
efikasnost
Distribuciona
% 100 100 95 95 97 95 95 97 95
efikasnost
Efikasn. autom.
% 97 97 97 97 97 97 97 97 97
regul.
TUZ / EM-Efikasn.
% 96 96 96 96 96 96 96 96 96
-1
Faktor kompakt. m 0.37 0.31 0.27 0.65 0.36 0.42 0.30 0.41 0.37
Faktor prozora % 22.3 18.4 14.1 18.0 15.1 23.9 28.4 10.0 22.3
Ventilacija
Reim rada h/week 168 168 168 60 40 50 72 50 168
3 2
Koli.vaz.za vent. m /h m 1.3 1.3 5.0 1.9 2 1.8 3 4.2 1.35
Ubacna
C 19 19 21 20 19 19 19 15 20
temperatura
Rekuperacija
% 50 50 50 50 50 50 0 0 50
toplote
Emisiona
% 100 100 100 100 100 100 100 100 100
efikasnost
Distribuciona efik. % 95 95 95 95 95 95 95 95 95
Efik. autom. regul. % 97 97 97 97 97 97 97 97 97
Vlaenje (1 ili 0) 0 0 0 0 0 0 0 0 0
TUZ / EM-Efikas.
% 96 96 96 96 96 96 96 98 96
Vlaenje % 50 50 50 50 50 50 50 50 50
Sanitarna Stamb.5 Stamb. Hotel

Bolnica Vrti Posl.obj. kola Univer. Skladit.
topla voda sp 14 sp
2
STV instalacije l/m 500 500 1,600 540 230 120 140 50 900
Kuhinja (dT) C 50 50 50 50 50 50 50 50 50
Efikasnost
% 96 96 96 96 96 96 96 96 96
distribucije
Efik. regulacije % 97 97 97 97 97 97 97 97 97
str. 13
TUZ / EM-Efikas.
% 96 96 96 96 96 96 96 96 96
(Teh. uprav. obj.)
Efikasn.izv. topl. % 100 100 85 85 85 85 85 85 85
Osvjetljenje
Period rada h/sedm. 56 56 168 35 35 40 50 35 70
2
Ventilatori i
pumpe
Period rada h/week 168 168.0 168 60.0 40 50 72 50 168
2
Ventilatori W/m 1.0 1.0 2.4 0.7 0.8 0.7 1.2 0.9 1.0
Pumpe 2
W/m 0.0 0.0 0.1 0.0 0.2 0.1 0.2 0.0 0.0
ventilacija
2
Pumpe grijanje W/m 0.5 0.5 0.3 0.3 0.3 0.5 0.3 0.2 0.5
2
Pumpe hlaenje kWh/m 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
TUZ/ EM-Efikas.
% 96 96 96 96 96 96 96 96 96
(Teh.upravl. obj.)
Razliiti
iskoristivi
ureaji
(dobici)
Reim rada h/sedm. 90 90 168 30 35 40 45 35 90
2
Razliiti
neiskoristivi
ure. (dobici)
Reim upotrebe h/sedm. 90 90 168 30 35 40 45 35 90
2
Simultana snaga W/m 0.1 0.1 1.2 0.6 1.0 1.1 0.5 2.0 0.1
str. 14

Prirucnik Ensi PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Prirucnik Ensi PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

PRIRUNIK

2. Potencijal energetskih uteda u zgradarstvu u CG

3. EU Direktive, standardi i procedure u oblasti EE zgrada i odgovarajua

ENSI 2011 Strana 3

karakteristika zgrade, u skladu sa Evropskim direktivama i EN 13790;

Podgorica, januar 2011.

ENSI 2011 Strana 4

2 Bilansne stavke ......................................................................................................................... 3

3 Pokazatelji energetske efikasnosti (EP indeksi) .................................................................... 5

ENSI 2010 Strana 2

SEZONA BILANSNA STAVKA NOSILAC TOPLOTE

4. Ventilatori i pumpe El. Energija

ENSI 2010 Strana 3

2.1 Bilans energije

ENSI 2010 Strana 4

Bilans energije i snage

3 Pokazatelji energetske efikasnosti (EP indeksi)

Pokazatelji energetske efikasnosti su ciljane vrijednosti (ili zahtijevi) potronje energije u

ENSI 2010 Strana 5

2 Potrebna energija ...................................................................................................................... 3

3 Koriena energija .................................................................................................................. 11

4 Zahtijevana snaga sistema..................................................................................................... 13

ENSI 2010 Strana 2

2.1 Potrebna energija za grijanje (QH,nd) Grijanje

ENSI 2010 Strana 3

2.2 Razmjena toplote u grijanju

2.2.1 Razmjena toplote usled kondukcije-konvekcije (prolaz toplote, transmisioni

ENSI 2010 Strana 4

Qtr,interm,H transmisioni gubici za period prorauna sa donjom podeenom temperaturom (set

2.2.2 Razmjena toplote usled prirodne ventilacije i infiltracije

ENSI 2010 Strana 5

2.3 Potrebna energija za ventilaciju Ventilacija (grijanje)

ENSI 2010 Strana 6

U EAB Software_u potrebna energije za ventilaciju se rauna prema definisanoj ubacnoj

Ukupni toplotni dobici

2.3.1 Toplotni dobitak od solarnog zraenja

2.3.1.1 Direktni solarni dobici

ENSI 2010 Strana 7

2.3.1.2 Indirektni solarni dobici

2.3.1.3 Toplotno zraenje ka nebu (zraenje neba)

2.3.2 Unutranji dobici

ENSI 2010 Strana 8

tm je period boravka ljudi u zgradi radno vrijeme, h

2.4 Faktor iskorienja toplotnih dobitaka

ENSI 2010 Strana 9

j je unutranji toplotni kapacitet po povrini j-tog elementa zgrade, koristei odgovarajui

2.5 Raspodjela toplotnih dobitaka izmeu Grijanja i Ventilacije (grijanje)

2.6 Sanitarna topla voda

ENSI 2010 Strana 10

QW je potrebna energija za sanitarnu toplu vodu, kWh/mgod

3.1 Koriena energija za Grijanje

3.2 Koriena energija za Ventilaciju (grijanje)

1. uskladjena ventilacija (dovod-odvod vazduha) moe da bude sa jedinicom za rekuperaciju

3.3 Koriena energija za sanitarnu toplu vodu

3.4 Koriena energija za ventilatore i pumpe

3.5 Koriena energija za rasvjetu

3.6 Koriena energija za razliite aparate (ostali aparati)

ENSI 2010 Strana 12

Qvar,u je koriena energija za rad razliite neiskoristive opreme, Wh

4 Zahtijevana snaga sistema

4.1.1 Transmisioni toplotni gubici

4.1.2 Toplotni gubici usled infiltracije

ENSI 2010 Strana 13

V je zapreminski protok vazduha, u m/s ,Vc p = 0.33 nV [W/K]