v? s? l?ng ch?t khai quang ? tr?i, dung l?ng dioxin, v s? ng?i b? nhi?m ?c, ?uth?p d?

? th?t.
?i v?i M?, c m?t s? nguy hi?m nghim tr?ng ph?i th?a nh?n l h? ? ch? huy, theo ?c El
R. Zumwlat, khi l v? ch? huy nh?ng cu?c hnh qun d?i n?c, cu?c chi?n tranh
th nghi?m ha h?c l?n nh?t cha t?ng c . V ph?i ?n b v? tinh
th?n l?n v?t ch?t.
[46]
l ?i khi nh?ng g? v? ch?t ?c mu da cam ? dng b?a b?i trn ?t n?c Vi?t Nam ? l?in
con ng?i v mi sinh dai d?ng cho ?n ngy nay. Tc h?i c?a ch?t ?c muda cam trn ?t n?
m ? l chuy?n r? nh ban ngy. Trong khi c nhi?u t? ch?c v cnhn u M? ln ti?ng ln n h
t ?c mu da cam c?a M? ? Vi?t Nam, m?th?nh th?c c?a chi?n tranh ha h?c m Lin Hi?p Qu?c
? c?m, ?i M? ph?i b?i th?ng chonh?ng n?n nhn c?a ch?t ?c mu da cam, i?u m M? ? lm
c?u qun nhn M? b?nhi?m ?c ch?t ?c mu da cam, v ng gp ? gip ? nh?ng n?n nhn c?a
m ? Vi?t Nam th? c m?t s? nh? ng?i Vi?t lu vong, i?n h?nh l nh?ng thnh vin trong H?ikh
a h?c d?m VAST, m?t h?i khoa h?c ch?ng c m?t cng tr?nh khoa h?c no, nh m ch?ngnh?n th
?y g?, v c?n v s?, ln ti?ng ph? nh?n s? tc h?i c?a ch?t ?c mu da cam, d?a theo viti l
b?t lng c?a M?. H? ch?ng C?ng nhng th?c ra l h? ch?ng Vi?t Nam. H? khng ? th?c?c r?ng
a s? nh?ng ng?i b? nhi?m ch?t ?c mu da cam l nh?ng ng?i mi?n Nam, dnth?ng c?ng nh q
nh?ng ng?i ? cng h? sinh s?ng trn cng m?t m?nh ?t v ccng m?t l? t?ng m h? g?i l
gia . Th?t l khng th? no v nhn tnh hn.
VI.
K?t Lu?n
:
Qua ph?n tr?nh by ? trn, chng ta c th? c m?t k?t lu?n t?ng h?p ng?n:
M? l m?t c?ng qu?c m?nh nh?t th? gi?i, m?nh v? k? thu?t v v? kh, nhng km v? ?o ?c,tm
. Cho nn chnh sch c?a M?, chnh quy?n M?, b? ?nh h?ng nhi?u c?a Thnh Kinh Ki TGio, v?i
c?nh c?a dn Cha, i?n h?nh l Bush con, nn t? cho m?nh quy?n t? tung t? tctrn chnh tr?
?c t?. M? c m?t thnh tch kh?ng khi?p v? nhn quy?n. Nhng M? v?n t? cho m?nh ci quy?n ph
xt nhn quy?n trn th? gi?i. Nguyn nhn hai cu?c chi?n ? Vi?t Nam,ti?n v h?u Geneva, the
o nh nh?n ?nh c?a Daniel Ellsberg, l v? b?n ch?t ? qu?c d?n ?ncu?c xm lng c?a M?:
Theo tinh th?n Hi?n Chng Lin Hi?p Qu?c v theo nh?ng l? t?ng m chng tacng khai th?a nh
l m?t cu?c ngo?i xm, s? xm lng c?a M?.
Dng ngn t? th?c t?, do m?t pha
(M?)
, ngay t? ?u n ? l m?t cu?c chi?n c?a M?:m?i ?u l Php
-
M?, sau ?n ton l M?. Trong c? hai
tr?ng h?p, n l m?t cu?c?u tranh c?a ng?i Vi?t Nam
khng ph?i l t?t c? ng?i Vi?t Nam nhng c?ng ?? duy tr? cu?c ?u tranh
ch?ng chnh sch c?a M? v nh?ng kinh vi?n, ?y nhi?m,k? thu?t gia, h?a l?c, v cu?i cng,
qun ?i v phi cng, c?a M?
.
[In practical terms, on one side, it had been an American war almost from its b
eginning: at firstFrench-American, eventually wholly American. In both cases it
was a struggle of Vietnamese
 not all of them but enough to persist
against American policy and American financing, proxies,technicians, firepower,
and finally, troops and pilots.]
M? qun i r?t nhanh nh?ng t?i c chi?n tranh c?a M? ? Vi?t Nam, nh Bc S? Allen Hassannh
?n ?nh:
N?c M? nh? r?t k? nh?ng g? ng?i khc gy cho h?
-
nhng l?i qun r?t nhanh nh?ng g? h? ? gy ra cho ng?i khc
M?i chnh sch c?a M? ?u c tnh cchl?ng chu?n. M? phn xt nhn quy?n c?a n?c khc nh
n ?n v?n ? nhnquy?n c?a M? trn th? gi?i v b? qua nh?ng vi ph?m nhn quy?n tr?m tr?ng tr
ong cc n?c

?ng minh c?a M?. V? v?y M? v?n ? cho m?y dn bi?u c?a M? xa vo chuy?n n?i b? Vi?t Namm
?t cch tr tr?n tr?ch th?ng. M? ?n b cho cc c?u qun nhn M? b? nhi?m ch?t ?c mu dacam
Nam nhng khng th?a nh?n t?i c dng chi?n tranh ha h?c ? Vi?t Nam v khngc s? ?n b n
ng n?n nhn c?a ch?t ?c mu da cam ng?i Vi?t Nam. Th?t ngnh nh?n ?nh c?a Ramsey Clark,
yn Ch?ng L? M? d?i tri?u Lyndon Johnson:
T?i c l?n nh?t t? sau ? Nh? Th? Chi?n l chnh sch ?i ngo?i
c?a M?.
Ti quan ni?m r?ng, n?u nh?ng ti li?u m ti d?n ch?ng trong cu?n sch ny hi?n c ?y trong
h vi?n c?a cc tr?ng ?i h?c, trong cc th vi?n cng c?ng, trong cc ti?m sch, trongInter
...v.., vi?t b?i cc h?c gi? u M? m khng t?o thnh "v?n ?" ?i v?i ng?i M? th?khng c l
l?i c v?n ? ?i v?i nh?ng ng?i Vi?t di c. Trong nh?ng ti li?u ti dng,tuy?t ?i khng
li?u no c?a C?ng s?n. Nhng ti bi?t s? c m?t s? ng?i cho r?ngti ch?ng M? theo sch l?c
CS. Nh?ng ng?i thu?c lo?i ny th?t khng ng ? ti ph?iquan tm, h? khng thu?c gi?i nghi
h?c thu?t tr th?c.
Tuy?t ?i a s? nh?ng tc ph?m vi?t nghim ch?nh v? cu?c chi?n ? Vi?t Nam ?u vi?t b?i cctc
gi? c uy tn trong x? h?i nh h?c gi?, gio s ?i h?c, b? tr?ng, c?u t?ng l?nh, chnh tr?
..v.., nh?ng ng?i ?t s? lng thi?n tr th?c ln hng ?u. Tr?ng phi g?i l chnhth?ng
khi tham kh?o r?t nhi?u ti li?u v d?a trn nh?ng s? ki?n l?ch s?,v phn tch s? vi?c nh
hng l nh v?y. Ph?n l?n nh?ng tc ph?m thu?c lo?i ny vi?t saunm 1975, c khi c? nhi?u nm
u. Khng c l? nh?ng h?c gi? c?a M? trong cc ?i h?c l?n l?ivi?t v? chi?n tranh Vi?t Na
m v?i m?c ch xuyn t?c s? th?t ? bi nh? qu?c gia c?a h?.
K?tlu?n c?a tr?ng phi g?i l chnh th?ng (orthodox) ny l:
Cu?c can thi?p
(intervention)
hay xm lng (invasion) c?a M? vo Vi?t Nam l b?t chnh v l m?t s? sai l?m l?n
lao.
i?u ny ng hay sai? Nh?ng ti li?u trch d?n trong ph?n trn ? c cu tr? l?i r? rng.
C?ng nh nh?ng bi vi?t c?a ti v? Ca
-t R-
MaGio khng ph?i l ? ch?ng Ca
-t R-MaGio
m ch? a ra nh?ng s? th?t v? ?o ny m ti ngh? trong th?i ?i ngy ng?i dn c?n ph?ibi?t
ny c?ng khng ph?i l ? ch?ng M? m ch?
a ra m?t s? s? th?c v? n?c M? linquan ?n v?n ? nhn quy?n v nh?ng g? M? ? lm ? Vi?t
i?u tr th?c M? ? ln ti?ngv? nh?ng v?n ? ny v ngy nay chng ta khng thi?u nh?ng ti li
tn. C nh?ng s? ki?nl?ch s? m ti tin r?ng r?t t ng?i dn M? b?nh th?ng bi?t ?n, khoan
h?ng ng?i Vi?tdi c. Qu?n chng M? th?ng t ? tm ?n nh?ng v?n ? ny, h? ch? quan tm ?
sao cho tho?i mi. Nhng ?i v?i ng?i Vi?t th? khc. Chi?n tranh ? chia r? l?ng ng?i,
th
h?n m?t chi?u ko di, do nh?ng thng tin trong bi vi?t ny l nh?ng thng tin m ticho
g ng?i tin t?ng v m?n chiu bi dn ch? v nhn quy?n c?a M? ? tranh ?ucho dn ch? v n
i?t Nam c?n ph?i bi?t.
Nh?n cu?c chi?n ? Vi?t Nam n gi?n ch? l cu?c chi?n gi?a l? t?ng t? do dn ch? c?a ng?i
Vi?t Qu?c gia ?i v?i l? t?ng ?c ti s?t mu c?a ng?i Vi?t C?ng s?n l khng hi?u g? v? cu
hi?n c?. Do ko di h?n th ?i v?i C?ng s?n l m?t hnh ?ng v tr, b?t ngu?n t? c
i nh?n
r?t thi?n c?n c?a m?nh v? cu?c chi?n.
Hi?n nay chng ta c r?t nhi?u ti li?u v? cu?c chi?n tranh Vi?t Nam v?a qua, g?m cu?c
chi?nch?ng Php v cu?c chi?n ch?ng M?, nhi?u ?n ? c l? khng bao gi? chng ta c th? bi?
?tv ?c h?t. Ng?i Vi?t Qu?c Gia th?ng cho Nam Vi?t Nam l ?ng minh tr?c h?t l c?a Php,
au l c?a M?, ? ch?ng C?ng cho h?. Nhng s? th?t kh au l?ng, trong c? hai cu?c chi?n,Na
m Vi?t Nam ch? l tay sai, con c? c?a Php v M?. Php cha bao gi? coi thnh ph?n qu?cgia
l ?ng minh c?a h?. M? c?n t? hn n?a v? l ng ch? chi ti?n, v l i?u ? M? quy?t?n
p ?nh Geneva nm 1954 ?c k? k?t gi?a Vi?t Minh v Php. Hi?p ?nh Parisnm 1973 trn th?c
? k?t gi?a B?c Vi?t v M?, gip cho M? rt
lui trong danh d? vxa s? Nam Vi?t Nam, theo ng k? ho?ch m?u nhi?m c?a Thin Cha ?
pv?i l?ng ng?i Ki T Gio Vi?t Nam v? h? tin r?ng m?i s? x?y ra trn th? gian ny ?u do s?
quan ph?ng c?a Thin Cha... [Linh m?c Peter Hong O
mi:
N?u chng ta c m?t ?c tin
m?nh m? vo s? Quan Ph?ng c?a Thin Cha th? chng ta ph?i bi?t c?m t? Thin

Cha v? t?t c? nh?ng s? ki?n x?y ra trong ?i ta v trong Gio H?i. Qu anh ch? emnn bi?t m
?t i?u l ch?ng c g? x?y ra ngoi s? x?p ?t trong
T?nh Yu Quan Ph?ng
c?a Thin Cha. Ch?ng c th? l?c tr?n gian no c th? lo li Thin Cha theo ? c?am?nh ?c!
ha c chng tr?nh cho m?i ng?i v m?i dn n?c, v chng tr?nh c?a Thin Cha th? tuy?t h
]
Ngy nay chng ta bi?t r?ng th?c ch?t cu?c can thi?p c?a M? vo Vi?t Nam l m?t cu?c xmlng
, khng ph?i l gip Vi?t Nam tranh ?u cho nh?ng gi tr? t? do v dn ch? theo ng ngh?ac?a
o v dn ch?. Noam Chomsky vi?t trong cu?n
The Chomsky Reader
, trang 318:
M?t s? duy?t l?i nh?ng ti li?u l?ch s? cho ta m?t h?nh ?nh khc v? n?c M?: r?ng M?
th?ng nng n? ch?ng l?i, v ngay c? v?i b?o l?c, nh?ng y?u t? ny: nhn quy?n,dn ch? ha,
nng cao m?c s?ng
[A revi * he historical record suggests a different
picture, namely that the U.S. has often opposed with tremendous ferocity, and ev
en violence,these elements

human rights, democratization, and the raising of living standards.] B?n ch?tc?a
hai ch? ? Ng ?nh Di?m v Nguy?n Vn Thi?u ni r? hn g? h?t s? th?t ny. M? can thi?p
vo Vi?t Nam v? quan ni?m chnh tr? v t t?ng th?ng tr? c?a M? sau ? Nh? Th? Chi?n, ngoin
?ng m?c ch kinh t? c?a gi?i ti phi?t.
Ng?i M? ? lm nh?ng g? ? Vi?t Nam ? gip Nam Vi?t Nam? Nhi?u l?m ! ?i Cng l tn ph?t
m, v? sinh m?ng c?ng nh v? v?t ch?t, ? c?u Nam Vi?t Nam, m?t h?nh ?nhsuy r?ng c?a
t?nh B?n Tre trong d?p T?t M?u Thn. Trong khi c nhi?u tc gi? ngo?i qu?c, nh?tl M?, v
i?t v? s? ki?n ny, th? i?u l? l chng ta khng h? th?y nh?ng ng?i hng say chu?cgia , ?
kha c?nh ny c?a cu?c chi?n, v?y th?c ra l h? ch?ng C?ng hay ch?ng qu?cgia Vi?t Nam?
Th?c ch?t cu?c chi?n l ch?ng ngo?i xm: m?i ?u l ch?ng toan tnh c?a Php
-
M?
-Vatican
mu?n ti p ?t n?n h? trn ?t n?c Vi?t Nam (1945
-1954), v sau l
ch?ng tr?nh t? ? qu?c c?a M? mu?n p ?t trn ?u ng?i dn Vi?t Nam sau th?i thu?c ?a (195
-
1975) nh?ng gi tr? c?a M?. M gi tr? c?a M? l g?? Alexis de Tocqueville ? c m?t nh?n x
chnh xcv? gi tr? c?a M?:
Khi chng ta o su vo ?c
tnh qu?c gia c?a ng?i M?, chng ta th?y r?ng h? ch? t?m gi tr? c?a m?i th? trn th? gi?
i trong cu tr? l?i c?a cu h?i: N mang ?n bao nhiu ti?n
C v? nh lo?i gi tr? ny ? gy nhi?u ?nh h?ng trn th? gi?i, k? c? Vi?t Nam.
ch th?c l m?t cu?c chi?n c?a ng?i Vi?t Nam ch?ng ngo?i xm, danh t? gi?i phng khng
v? Vi?t Nam ? l m?t qu?c gia ?c l?p t? ngy 2.9.1945, khng c?n ? tronghon c?nh b? h?,
o nn khng c?n ph?i gi?i phng. Php
-
M? dng qun s? mu?n ti l?pn?n h? c?a Php trn ?t n?c Vi?t Nam nn Vi?t Nam khng chi?
?i v k?t qu? ltr?n i?n Bin Ph?. M? d?ng ln chnh quy?n Cng gio Ng ?nh Di?m ? lm ti
?ng cho M?, sau mang hn n?a tri?u qun vo tn ph ?t n?c Vi?t Nam, v? sinh m?n
g v
v? v?t ch?t, cho nn M?t Tr?n Gi?i Phng Mi?n Nam v Vi?t Nam Dn Ch? C?ng H?a ch? trngch?
ng ngo?i xm v th?ng nh?t ?t n?c. K?t qu? l ngy 30.4.1975.