You are on page 1of 67

1

DCH KINH YU CH

Nhn T Nguyn Vn Th & Huyn Linh Yn L

MC LC

LI NI U

PHN 1. DCH HC NHP MN

Chng 1: Dn nhp: Dch kinh l cun sch Trit mc ch tm hiu v ngun gc v tr v

con ngi, ch khng phi l mt sch bi ton

Chng 2: i ch ca Kinh Dch

Tit I. Dch kinh vi Trit hc

A. Dch kinh vi khoa Siu hnh hc

a). Quan nim nht th vn th


2

b). Quan nim tun hon chung nhi phc thy ca Dch Kinh

c). Hai p dng quan trng ca Dch l ni trn

B. Dch Kinh vi khoa Lun L Hc

1). Dch kinh vi Khoa Lun L Hc u Chu

2). t nhiu nh lut quan trng ca Dch

Tit II. Dch kinh vi khoa Lun L

Tit III. Dch kinh vi o gio

- Dch dy phi chuyn ha ni tm, tu luyn tr thnh Thnh Hin.

- Dch cng dy lm ngi, lm qun t.

Tit IV. Dch vi nhng nguyn tc kh d em li mt i sng l tng.

PHN 2. DCH LUN THIN

Chng 1. Ch Dch theo T nguyn

Chng 2. Dch l bin thin

Chng 3. Dch l bt bin, bt Dch

Chng 4. Dch l gin d

Chng 5. Dch l nghch s (i ngc dng i tr v vi Tri)

Chng 6. Dch l Tng

PHN 3. V CC LUN

Chng 1. Phi L: V cc l Bn th uyn nguyn ni con ngi


3

Chng 2. i cng: V cc tng ng vi Thn, hoc vi V hay Khng ca o Gia, hay

H V ca Pht.

Chng 3. Tnh danh v Hnh dung V Cc

A. Tnh danh V Cc: V Cc l Thng trong con ngi, l Thng cn n tng

hay cha hin dng.

B. Nhn cch ha V Cc

C. Tng hnh V Cc

D. Phn loi tnh danh V Cc

Chng 4. Nhng hu qu ca quan nim V Cc: Hiu V Cc l hiu cn nguyn v tr v

con ngi.

Ph Lc I

Ph Lc II

Cc Sch tham kho

PHN 4. THI CC LUN

Chng 1. i cng

Chng 2. Tnh danh Thi Cc

Chng 3. Tng hnh Thi Cc

Chng 4. Thi Cc v bn Dch Kinh

Chng 5. Tng quan gia Thi Cc v V Cc, Thi Cc v Vn Hu

Chng 6. Quan nim Thi Cc Trung Quc i chiu vi quan nim Atman n v

quan nim Logos u Chu.


4

A. Thi cc vi Atman

B. Thi Cc vi Logos

Chng 7. Nhng hu qu ca quan nim Thi Cc

A. Hu qu Trit l

1). Quan nim Thi Cc v quan nim nguyn th v tr ca cc trit gia Hi Lp

2). Quan nim Thi Cc vi quan nim ca cc nh Huyn Hc u Chu

B. Hu qu Lun l

C. Hu qu o gio

Chng 8. Tng lun

Ph Lc 1

Ph Lc 2

Cc Sch tham kho

PHN 5. H

Chng 1. Xut x

Chng 2. Cu to

Chng 3. i cng

Chng 4. H vi Khoa S hc

Chng 5. Lin lc gia H , Bt qui &Lc Th

Chng 6. Nhng vn Siu Hnh tng n trong H :

1. Trung cung,Trung im hay Bn Th v tr.

2. Chu vi H hay Vn hu vi nguyn l din dch, tun hon


5

3. Quan nim Thi Cc, m Dng hay Nht th, Lng din

4. H vi l sinh thnh

5. Cc hnh thi, cc tng lp con ngi theo H

6. Quan nim Thin Nhn Tng D theo H

7. To Ha qui trung chi diu

Bt

PHN 6. LC TH

Chng 1. Xut x

Chng 2. Cu to

Chng 3. i Cng

Chng 4. nh hng Lc Th i vi cc vn Quc Gia, X Hi, Hc Thut Trung Quc

Ngi xa dng Lc Th :

*Chia Tri thnh 9 cung.

*Chia Trung Hoa thnh 9 chu.

*Chia kinh thnh 9 vng.

*Chia Thi miu thnh 9 phng.

*Chia t cho dn thnh 9 khonh (Tnh in)

*Chia u con ngi thnh 9 cung.

*Chia php tr dn thnh 9 tr (chn iu)

Chng 5. Lc Th & Ton Hc

Chng 6. Lc Th & Chnh tr


6

Chng 7. Lc Th & Phng php khc k, tu thn, Quy Nguyn Phn Bn ca cc o gia

Chng 8. nh hng Lc Th trong t nhiu nc u

Chng 9. H , Lc Th & Hai chiu xui ngc tin ha ca v tr & ca Nhn Loi

Chng 10. Tng lun

Cc Sch tham kho

PHN 7. M DNG

Chng 1. Lai lch

Chng 2. m Dng v V Cc, Thi Cc

Chng 3. Quan nim m Dng

1) Hai chiu, hai mt ca mt bn th duy nht

2) m Dng 2 thc th ring r

3) m Dng trn phng din Tin Thin

4) m Dng trn phng din Hu Thin

Chng 4. Quan nim m Dng vi i sng

Chng 5. m Dng vi Y hc Trung Hoa

Chng 6. m Dng vi thut tu tin, luyn n

Chng 7. m Dng vi Khoa Siu Hnh Hc u Chu

1) m Dng vi Nguyn L ng nht

2) m Dng vi quan nim Thn, Hn

3) m Dng vi quan nim Thin c

Chng 8. m Dng vi Trit Hc v Khoa Hc u Chu


7

PHN 8. T TNG

Chng 1. Nhn nh tng qut

Chng 2. Huyn ngha ca T Tng

Chng 3. T Tng vi nn Hc thut & T tng TrungHoa

Chng 4. T Tng v Hc thut u Chu

Chng 5. T Tng vi ch Thp, ch Vn

Chng 6. T Tng v Khoa hc hin i

Chng 7. Chu k hot ng ca T Tng

Chng 8. Kt Lun

PHN 9. NG HNH

Chng 1. Nhn nh tng qut: Th l Trung Cung Thi Cc; 4 Hnh bn ngoi l T

Tng.

Chng 2. Ng Hnh tng sinh, tng khc

Chng 3. Ng Hnh vi V tr Quan Trung Hoa

Chng 4. Ng Hnh vi S Quan Trung Hoa

Chng 5. m Dng, Ng Hnh vi o Gio Trung Hoa

Chng 6. m Dng, Ng Hnh vi hc thut Trung Hoa

Chng 7. m Dng, Ng Hnh vi ngh thut Trung Hoa

Chng 8. Tng Lun


8

DCH KINH YU CH
Hng i ca Thnh nhn

Nhn T Nguyn Vn Th & Huyn Linh Yn L

Mc lc | Li ni u | Phn 1 2 3 4 5 6 7 8 9

Li ni u
9

C nhiu b bn thy chng ti cho xut bn b Dch Kinh i Ton, khong 1500 trang, hi chng ti

ti sao trn th trng c nhiu b Kinh Dch, cn ra thm, v nh vy n c nhng c im g?

Ti thy l mt cu hi hu l, nn ti s trnh by cng qu v ti sao ti vit b Dch Kinh i Ton

ny.

Ti bt u son tho b Dch Kinh ny vo khong nm 1966. Ti nh b ra 15 nm hon tt n,

nhng may thay sau hn 7 nm mit mi nghin cu, th hon thnh c. Khi y, ti i mua, hoc i

mn tt c nhng sch Dch bng Hn Vn, Anh vn, Php vn v Vit vn hin c lc by gi. c qua

nhng tc phm ca c T Thanh, Phan Bi Chu, Nguyn Mnh Bo, Ng Tt T, Nguyn Duy Tinh,

v.v... ti thy li vn tht l kh hiu.

V Hn Vn, ti may mn c b Tun B Ng n Dch Kinh i Ton, xut bn ngy 18 thng 3 nm

Khang Hi 54 tc 1715, do cc v khoa bng xa cho ti. Quyn ny mi qu u c li bnh ca Trnh T,


10

Chu Hi, Khang Hi v ch t ch khng phi l t tng ca ring ai.

V Anh vn, ti c nhng b nh ca James Legge, Wilhelm / Baynes, R. G. H Siu, v.v... Ti thy

nhng b trn khng c g c sc.

V La Ng, ti c c b ca P. Regis, Yiking, antiquissimus Sinarum liber.

V Php vn, ti c De Harlez, Le Yiking, texte primitif rtabli, trad. et commentaires.

Philastre, P. L. F. Le Yiking ou Livre de Changements de la dynastie des Tscheou traduit pour la

premire fois du Chinois en Francais.

Ti cng c B Dch ca c Nguyn Hin L, xut bn gn y hi ngoi. Sch trnh by sng

sa. Tic rng c b i Thp Dc, v nh c ni, C hon thnh b sch ny trong vng c 2 nm,

v ch son li b Dch ca c Phan bi Chu m thi.

Tt c u khng c g lm ti phi say sa, bi phc. Gn y, c v s sch Dch bng Anh vn,

nhng ton thin v bi ton. Theo ti, Kinh Dch khng phi sch bi ton, v Phc Hi, Vn Vng, Chu

Cng, Khng T, Trnh T, Chu Hi khng h bi ton. Ti khng bi ton. Trong H T Thng ch bn

qua v php bi Dch bng c Thi, v trong Ng Hnh bn qua v lut Tng sinh, Tng khc, qu v

no thch bi ton, a l nghin cu thm, ch khng bit g v cch bi gieo tin theo D Hc, v Bc

Dch chnh tng, hay cch bi Mai Hoa Dch s ca Thiu Khang Tit. Nhiu ngi i vo Dch, cng l

mun hc bi ton. H c bit u rng bi ton l mt nng khiu do Tri ban. Mun bi hay, phi c gic

quan th su, (qu v no thch nghin cu v bi ton, th xin c phn Ng Hnh, ni quyn I, v ni

quyn III H t Thng Chng 9).

Nay, bn Trung Quc cho in ra nhiu sch Dch, nh b Chu Dch i T in, dy 1546 trang, hay b

Bch Th Chu Dch, mt b Dch c khai qut ln t mt ngi m nh Hn, M Vng i, Trng
11

Sa, thng 12, nm 1973. B ny vit trn la trng, v th gi l Bch Th, v c Trng Lp Vn

nghin cu v dch ra Bch thoi.

C ngi khuyn ti mua, nhng ti khng bao gi i vo con ng Sch un, Hnh qui, khng bao

gi i vo con ng qui d cu danh, nn ti khng mua.

Ti quen nhiu v khoa bng, v ng xin th gio cc C v Dch L. Nhng c no cng ni khng

bit g v Dch L, v khng hc Dch khi i thi, v cc C ngh vo t sch cc C thy ci g hay th c

biu, ch ng hi v Dch. C Ph Bng Nguyn H Hong (in Bn - Qung Nam), cho ti mt phn

b Tun b Ng n. C c Lng Trng Hi (Qu Sn - Qung Nam) cho ti b Kinh Dch ca Lai Tr

c.

Nn, ti i vo Kinh Dch, qua o Nho, bng ng li ring t ca ti, nh ti s trnh by sau y.

Ti vo o Khng t nm 1956, qua sch v hin c, ch khng h nh cy vo ai. V ti hc ni

Khng Gio nhiu iu hay ho, mi l. c bit l bit c con ngi va c Thin Tm, va c Nhn

Tm. Thin Tm thi mun i cng chnh, quang minh, chnh i, thun ty, ch thin. Cn Nhn Tm thi

y t t, nhn dc.

Thin Tm khn thay, li n c nn t ngi thy c. Thin Tm l Thin L, Nhn Tm l Nhn

Dc, nn xa mi ni Nhn dc thng, Thin L vong hay Nhn dc tn, tc Thin L hin, v.v... Thin

Tm gip ta tr thnh Thn thnh, Nhn tm gip ta tr thnh con ngi thc s. Thnh th ti mi dch

c cu Kinh Th, m xa nay cha ai dch cho ng ngha ca n. l:

Nhn tm duy nguy

o tm duy vi

Duy tinh duy nht


12

Don chp quyt trung

Dch:

Lng ca Tri siu vi, huyn o,

Lng con ngi in o, ng nghing.

Tinh rng chuyn nht ngy m,

Ra cng, ra sc gi nguyn lng Tri.

Ti thy Khng Gio cho rng con ngi c 3 th o. Thin o dy con ngi lm thn minh, Nhn

o dy con ngi lm Hin nhn qun t, Vt o dy con ngi kim n sinh sng. S d c 3 th o,

v con ngi c 3 phn:

-Thn lm Thn. Sau ny, Thn cn c gi l o Tm, Thin Tm, hay ni theo Pht gia, l

Chn Tm, hay i Ng. Thn lin lc vi ngoi gii bng Tu gic (Intuition), bng Hu hay bng i tr.

-Hn lm ngi. Hn y tht tnh, lc dc, nn cn phi km hm, phi tu sa. Hn con ngi chnh

l Tiu Ng. N lin lc vi ngoi gii bng Tr (Intelligence) hay Tiu tr.

-Xc lm n, sinh sng. Xc lin lc vi ngoi gii bng ng quan (les cinq sens).

Hn v Xc trc sau s bin thin, tiu dit, v chng nm trong vng Sinh, Lo, Bnh, T. Ch c

Thn l bt bin, bt t, bt sinh, v Thn mnh v Thn Tri t l mt.

Ti thy c Khng, khuyn con l B Ng nn c Kinh Thi, nn ti cng mt c nho m ti quen

Nng, dch ton b Kinh Thi, xem trong n du iu g b mt. Sau khi dch xong Quc Phong,

sang ti i Nh, ti mi khm ph ra c mt chuyn m xa nay khng ai bit. l Chn o Ni

Tm, hay o Thn Linh m ta c th tm ra trong lng ta. Ngy nay, ngi ta gi l o Huyn ng
13

(Mysticism), hay Phi

Thin, hay Thin Nhn tng d, Thin Nhn nht qun. Xa, Nghiu, Thun, Thnh Thang, Vn

Vng, V Vng v.v... i c vo o cao siu ny.

Chn o Ni Tm dy rng: Tri chng xa ngi, v Hin Thnh l nhng ngi sng phi kt vi

Tri ngay t khi cn trn gian ny. T khi bit c iu ny, ti mi tm xem trong hon v ny, c

nhng ai bit c ci o cao siu ny, v th ti tm c cc k th, b in ca mi o gio ln, nh

trn Th Gii, v mi tm ra c l Nht Qun, Th ng Qui ca cc o gio, nht l thy c

rng Tam Gio, Nho, Thch, Lo l ng nguyn. T , ti khng cn ng khung vo 1 o gio no c

nh, v i vo khoa tn gio i chiu, tm hiu v so snh mi o gio. Sau , ti li nhn thy rng

Tri trong tm khm mnh, Chn, Thin, M l trong mnh. Nn bin thin, tin ha, hay Hng Cu

cng nm gn trong mnh. i tm ti ni xa vi, nghe tuyn truyn, d d, nht nht u l m vng.

Ni th, c ngha l Kinh Dch tim n trong lng mnh, v Thi Cc l cht Dch, nm sn trong

mnh, v mi s bin thin, tin ha ca Kinh Dch cng u do ni ta. Xa nay thin h c g hay, c g

tt, u do Thi Cc trong ta xui nn. Trong ta c 2 phn: Thin bm (inn), v Th c (Acquis).

Cho nn, khi ti vit Kinh Dch, i t lng su con ngi l V Cc, Thi Cc, i dn ra H , Lc

Th, m Dng, T Tng, Ng Hnh, Tng, T, Ho, Qui, Vn Hu, Vn Tng, v cc hon cnh d

hay m con ngi c th gp. Th l i t Tnh lng ni tm ra ti n o ngoi cnh. Mun cho Kinh Dch

tr nn cao siu, trang trng ti dch Kinh Dch hon ton bng th, mong rng:

Li li ngc nh, chu phun,

Lu cho hu th mun vn di lu.

V
14

Li th ta rt y lng mun thu,

Cho ging trn,cho khoc o vn chng.

Ti mun:

R sng thi gian tm ngha l,

Khi lng Tri t ly tinh hoa...

Nh vy, hc Dch l bit cc lp lang bin ha, chuyn dch ca v tr v ca lng mnh; nhn

s suy ra c chiu hng tin, thoi, v s tr v c vi Bn Th duy nht, tim n ni y lng mnh.

Khi vit b Dch ny, ti khm ph ra c nhiu iu mi m:

1). Dch trnh by hc thuyt Thin a vn vt ng nht th, vi cc h lun ca n, nh Nht th tn

vn th, vn th qui nht th hay ng qui nhi th . Hin nay nhn loi cn tng rng mun loi c

mun bn th khc nhau. Tuy nhin, Khoa Hc gip ta thay i tm nhn, li ngh dn dn.

2). V ti nhn thy Thi Cc trong mi ngi chng ta. l Lng tm, l Thin Nhn trong ta. Lng

tm trong ta, thi mun i bt bin. Cn Nhn tm trong ta thi lun lun bin thin. Chng ta dn dn

phi trt b ci g Bin Thin i vo Bt Bin, tc l b Tiu Ng tr v i Ng.

3). Dch c Tin Thin & Hu Thin. Tin Thin l ci g Hon Thin, L tng. Hu Thin l ci g bt

ton, l thc ti, l nhng g ta trng thy, nhn thy trong cuc i chng ta. Phc Hi v ra 8 qu v 64

qu Tin Thin. Vn vng v v vit ra 8, v 64 qu Hu Thin. H l Tin Thin, Lc th l Hu

Thin. Dch c mc ch khuyn ta i t Hu Thin tr v Tin Thin.

4). Phc Hi v 8 v 64 qu Tin Thin, cho thy rng Dch ch c m v Dng. M m phi i trc,

Dng phi i sau, mi trn o Tri. i c ht con ng y, l hon thnh c Thin Tnh ca mnh.
15

5). Nghin cu su xa hn, ti thy 64 qu Tin Thin chia lm 2 na r rt: Na phi l 32 qu m, t

qu 1 m n qu 6 m: 1 m l Cu, 2 m l n, 3 m l B, 4 m l Quan, 5 m l Bc, 6 m l

Khn.

Cn na tri, cng c 32 qu Dng, t qu 1 Dng, n qu 6 Dng : qu 1 Dng l Phc, 2

Dng l Lm, 3 Dng l Thi, 4 Dng l i Trng, 5 Dng l Qui, 6 Dng l Kin.

Na m l na i u con ngi (50 nm u ca cuc i ), khi y con ngi phi dn thn vo cuc

i, phi ua tranh vi i, phi xy dng giang sn, t quc.

Na Dng l na i sau con ngi (50 nm sau ca con ngi), khi tc hoa dm, khi y con

ngi phi bit qung gnh lo, quay v lo tu tnh ni tm, mong sao c th tr thnh Thnh Hin, Tin,

Pht.

Thiu Khang Tit cho rng: Con ngi phi i na chiu m trc, ct l i vo vt cht, khm ph v

tm hiu vt cht, v phi i na chiu Dng sau, tm hiu cn ct v tm hn mnh. C nh vy, cuc

i mi thc p .

C iu l l 32 qu m u nm v hng Ty, cn 32 qu Dng la nm v hng ng, y nh

Dch mun ni rng Vn minh vt cht phi nhng cho u M lnh o, cn Vn minh tinh thn phi

nhng cho Chu ch huy.

6).Vng Dch Tin Thin (8 v 64 qu) xp theo nh m trng, Dng tiu na bn phi (hnh con

c en) v Dng trng, m tiu na bn tri (hnh con c trng).

Cn Dch Hu Thin ca Vn vng th xp theo cch ln lo, o in. ni, trn i vn g cng

c xui, c ngc, cn nghin cu mi mt cho thu o, nh vy mi trnh c li lm, trnh c ri,

gp c may.
16

7). Ti sa mt li ca Dch. Dch xp T Tng nh sau: Thiu Dng, Thi m, Thiu m, Thi

Dng. Ti thy khng n. V con trai nh (Thiu Dng), ln ln khng thnh c con gi ln (Thi m),

v con gi nh (Thiu m ) khng th thnh con trai ln (Thi Dng). Nn ci m Dch gi l Thiu

Dng, ti gi l Thiu m, ci m Dch gi l Thiu m ti gi l Thiu Dng, v ta s c: Thiu m,

Thi m, Thiu Dng, Thi Dng; ng vi l m trng, Dng tiu v Dng trng, m tiu ca Tri

t.

8). Ti tm ra c Dch bin thin v xoay quanh 1 Tm im. Tm im y chnh l Thi Cc, v

c tng trng bng con s nh 5, 10, 15. ni con ngi th Tm im y l Thin Tm, Chn Tm,

Cc Thn, Thi Cc, Lng tm con ngi, ngay gia u no con ngi, ni m ta gi l N Hon

Cung, Huyn Quan Nht Khiu hay Huyn Tn Chi Mn.

Tm im thi bt bin, Vn Tng bn ngoi thi bin thin. Con ngi phi tin t Vn Tng v vi

Thi Cc. Khi vo ti Thi Cc th Nho Gia gi l t o Trung Dung, Pht gia gi l t ti Kim Cng,

Vin Gic, Lo gia gi l luyn xong Kim n. Chu cn gi chung l Qui Nguyn, Phn Bn.

9). Ti cng ngy cng thy Dch dy ta phi lun lun tin ha. Tin ha chnh l bin Dch. V th

Trnh T mi ni: Ty thi bin Dch, d tng o.

M tin ha l g? L i t th thin ti tinh vi, t Phm phu ti S phu, Qun t, Hin Thnh. Chng ta

nn phn bit Tin Ha (volution) vi Thch ng ngoi cnh (adaptation). Trong Kinh Dch, ta thng thy

nhc n Qun t v Tiu nhn. Qun t c th l nhng ngi bit tin ha, Tiu nhn l nhng ngi

ch bit thch ng vi hon cnh.

o Lo cho rng Qun t l nhng ngi tun theo c nhng khun mu truyn thng; Hin nhn

l nhng ngi thot ra c vng cng ta ca cuc i; cn Tiu nhn l nhng ngi sng theo tht
17

tnh, lc dc, ch bit lo sng v hng th. H tin ln nc thang x hi bng sc mnh, bng mu m,

bng bt cng v bo lc, ch bit ngh n mnh m qun ngi.

10). Xa nay, cc nh bnh gii Kinh Dch, cha ai phn bit qu Kp khc qu n ci g? Ti nhn

nh nh sau: Qu n tng trng cho Vn Hu, qu Kp tng trng cho Mi hon cnh m vn hu v

nhn qun gy nn trong khi giao tip vi nhau. Thng Kinh & H Kinh vit li 64 qu, tc l a ra 64

hon cnh tng trng, dy cho con ngi phng php s x cho kho lo, ty theo mi hon cnh

mnh gp.

11). Ngoi ra, ti cn dng Tm im v 6 vng trn ng tm gii Dch: Tm im l Thi Cc, 6

vng trn ng tm bn ngoi l 64 qu Dch,

mi Ho nm trn mt vng trn. Nay nu ta em xoay chuyn, vn ng cc vng trn ng tm ni

trn, th

Tm im s ng yn mt ch, cn cc vng trn bn ngoi s xoay chuyn v chu nh lut thng

ging, bin thin. Ngoi ra chng cn chu nh lut ly tm v hng tm. Nu vy, mun vt trong v tr,

tc l nhng g c hnh tng, u s phi chu nhng nh lut bin thin, thng trm, ly tm (Force

centrifuge), hng tm vy(Force centripte). Ly tm l Tn, l hng ngoi (Extroversion); Hng tm l

T, l hng ni (Introversion).

12). Sau cng, ti suy thm nu Dch l Bin, nu Dch l mt khoa Trit Hc, chuyn kho v Bn Th

bt bin v cc Hin Tng bin thin, th Dch phi c coi l mt Khoa hc ph qut, v mun kho

Dch cho c kt qu, khng nn g b mnh vo nhng li bnh gii ca Nho Gia, m cn phi:

* Kho cc o gio

* Cc Trit gia u, .
18

* Cc pht minh khoa hc.

* Cc Hc thuyt Trit Hc, Khoa Hc c kim na.

T th k 17, Leibniz nh ton hc c (1616 - 1716) cng dy cng nghin cu Dch, v li 64 qu

Dch theo cng thc ca khoa Nh nguyn ton php (Arithmetique binaire ou arithmetique dyadique)

Sang ti th k 19, tinh thn Kinh Dch thm nhp su xa vo Trit Hc, Khoa Hc u Chu, vi

thuyt tin ha ca Lamarck, Darwin, vi bin chng php (tc Dch L) ca Hgel, v Marx, vi thuyt

tng i ca Einstein cng nh nhng quan im mi m nht v tng quan gia nng lc v vt cht

ca nhng nh Bc Hc u M, vi quan nim ca Werner Heisenberg: di mi hnh thi bin thin ca

v tr ch c mt bn th duy nht.

* Nm 1950, hai nh bc hc Francis Crick v James Watson tm ra c c cu DNA cho mun

loi mun vt.

* Nm 1963, ngi ta tm ra c mt m di truyn hc (Genetic code). Nm 1961, khi lm quyn

Trung Dung, ni trang 267, ti chng minh rng 64 m s (codons) trong khoa di truyn hon ton

ging th t 64 qu Dch Phc Hi. Nhng ti cha h cng b, nn cng nh khng. Nm 1974, ng

Harley Bialy tuyn b c cu DNA hon ton ging 64 qu Dch. Ngy nay, nhiu nh Bc Hc cng ng

nh vy.

* ng Gunther Stent trong quyn The Coming of the Golden Age (1969), ng Martin Schonberger trong

quyn The I Ching and the Genetic Code (1979), ng Johnson F. Yan (Nghim Tn Hin) trong quyn

DNA and the I Ching (1991) v.v... ang trit khai thc cc vn trn.

* Chng ta cng ta cng nn bit rng, nm 1957 hai nh Bc Hc tr tui ngi Trung Hoa, Yng

Zhn Ning (Dng Chn Ninh),v Li Zhn Do (L Chnh o), tuyn b nh c Kinh Dch m pht
19

minh v chng nghim rng trong th gii in t, pha phi v pha tri khng c cng c tnh nh nhau.

Cng trnh ny c gii thng Nobel (1957) v vt l v lm chn ng gii khoa hc chng km

g thuyt tng i ca Einstein.

Mong rng cc nh bc hc tng lai s cn c nhiu ngi i vo con ng ny.

Ti s in b sch ny thnh 3 Tp:

- Tp u, khong 500 trang, bn v Dch L, V Cc, Thi Cc, H , Lc Th, m Dng, T

Tng, Ng Hnh. Tp u bn v Thin o, v Ct Dch (qu v no mun kho cu, Hc Dch mun

tm ra ci g mi, nn c k quyn ny). T xa nay, cc Hc gi cha ai chu bn v cc vn trn cho

tng tn, v i vo Dch l i ngay vo qu, vo Ho, nh vy Dch s mt i phn Thi Cc, m ch bt

u bng phn m Dng, y nh l con rng mt u, ch bit c m Dng bin thin, m khng bit c

Hng Cu l Thi Cc. Tp u dy cch lm Thnh Hin, v cho ta nhiu kin thc, nu ta mun tin

thm.

- Tp 2 l Thng Kinh (khong gn 400 trang) ni u c phn Dch Kinh gin lc, ging s ngi

coi sau ny khi vo cc qu s hiu d dng hn, sau l gii 30 qu Dch u tin.

- Tp 3 l H Kinh (khong trn 600 trang, gm H Kinh, H T, Thuyt Qui, T Qui, Tp Qui.). Hai

quyn sau bn v o qun t, o lm ngi v dy gii quyt mi hon cnh kh khn xy ra trong

cuc i.

Trong khi son tho b Dch ny, ti dng n dy nhiu ni nh: i Hc Minh c, cho mt s

sinh vin Vn Khoa, Thng Thin v Cao i ti trng Nhn V, C Quan Ph thng gio l Cao i, v

cha Pht gio Vit Nam ti Hoa K.

Mi kha ging chng 4 nm. Hc vin c ngi 80, 90 tui, c ngi cha ti 30 tui.
20

B Dch ny, ti vit xong vo khong nm 1973. Hi nhiu c quan mun xut bn n nh

Khai Tr, Cao i, i Hc Minh c, nhng lc t nc cha bit ra sao, nn ti nh ch.

n k l Sinh Nht nm 1995, nh ti sau khi c t qu, thy n rt c ch cho th h sau, nn nh ti

quyt tm cho xut bn b ny. Mi u thu ngi nh my, nhng sau mun cho hon ho chu ton

hn, hn na li mun ph bin trong gii Sinh vin, vi c mong cc em s tm c ci g mi m

pht minh, ng hu mang li li ch cho quc gia, dn tc sau ny, nn nh ti t hc nh computer,

t nh ly, v son phn P DNG VO THI I, cc em thy Hc Dch l nn p dng vo i

sng, vo mi s, mt cch bin ha, v nhc nh cc em rng Dch c t thi Thng C, m cho ti

ngy nay vn dng c trong Khoa Hc, th ng nn bao gi b qun n, v hc n rt c li cho Tinh

Thn ln Vt Cht.

c bit 2 quyn sau ny, phn cui tt c cc qu, u c mc P DNG CHO THI I, n rt c

li ch cho chng ta hin nay, khi phi ng u vi bao ni kh khn trong cuc sng hin ti, m t xa

ti nay t sang u cha c v no lm ra, nn c gi lun cho l c Dch v hiu Dch qu kh. Ti

ngh nh sau:

* Qu v no hiu Hn Vn, c t u qu.

* Qu v no c cc sch Dch, m khng hiu ngha ca n lm, th nn c phn Bnh ging,

hoc phn p dng vo Thi i trc.

* Cc em sinh vin, hoc cc v m trnh vn ha trung bnh, nn c phn p dng vo Thi i

trc, v phn ny nh ti son, dng nhng li vn rt thng dng, d hiu, cho chng ta vi la

tui 18 tr ln, sc hc c, vit, v ni c thng tho ting Vit l c th hiu c mt cch d dng.

Qu v ng ngi b Dch qu di, khng c th gi c, thc ra n c 64 qu = 64 on khc sau + 9


21

Chng ca Tp I, v nhng on, nhng Chng ny khng lin lc g vi nhau, nn c sau, trc g

cng c. Qu v c n nh c bo, dn dn n s thm nhp. Hn na, vi phn p Dng vo Thi

i, v nhng in tch trong phn Bnh Ging, s lm qu v thch th, v lc li c phi chi n di

hn..., l l do ti sao nh ti li say m, tip tay vi ti, cho n ra i gia lc kh khn ny.

Nh ti sa sang li b Dch ca ti, cho n c chng chng hn, v lm phn p dng vo

Thi i cho mi qu, nn k tn chung lm Kinh Dch vi ti. Ti khng bao gi ng c v gi, nh

ti i c vi ti vo Thin o. l mt phn thng ln cho ti, khi gi yu, tn tt. Cn phn ch

Hn, th nh ti khuyn ti nn m nhim. Mi u ti khng chu, v thy qu sc ti. Nh ti phi khuyn

khch mi, ti mi chu. Nay th mi chuyn m p. Ti b Stroke t 7 nm nay, tay phi b bi khng

c ng c, nhng nh m c bng tay tri vn c.

Ti ngh b Dch ny rt c ch cho th h mai sau, v chc chn s c n trn thu xp cho u vo

y.

Bc s Nhn t Nguyn vn Th

Nguyn ging s Trit Hc Trung Hoa (i hc Vn Khoa Saigon)

Nguyn gio s Trit Trung Hoa (i Hc Minh c Saigon)

v b Nguyn vn Th tc Huyn Linh, L th Yn

chuyt .

Westminster, th nm ngy 17 thng 10 nm 1996


22

DCH KINH YU CH

Hng i ca Thnh nhn

Nhn T Nguyn Vn Th & Huyn Linh Yn L

Mc lc | Li ni u | Phn 1 2 3 4 5 6 7 8 9 | chng 1 2

Phn 1

DCH HC NHP MN

Chng 1. Dn Nhp

Hc Dch c th chia ra lm hai ng li:

1. Mt l hc gc Dch tc l chuyn kho v V Cc, Thi Cc, tm hiu v ngun gc ca v tr v

con ngi.

2. Hai l hc ngn Dch tc l kho st v l m Dng tiu trng ca tri t, tun tit thnh suy ca

hon v, tc l hc v cc Ho, Qui, hc v Tng, T, S.

Hc Dch theo li th nht s gip ta tm li c cn nguyn ca tm hn v bit ng tu luyn

tin ti Chn, Thin, M, Phn bn, Hon nguyn.

Hc Dch theo li th hai c th gip ta tin tri, tin on phn no vn hi, kh th ca lch s nhn

loi, cng nh nhng ng c bin ha trong hon v..


23

Chng ta nn nh Dch l do Tri truyn! Phc Hi, Vn Vng, Chu Cng, Khng T u l nhng

ngi c Thng mc khi, u c nhng khi c siu vit. Cc Ngi dy cng suy t, kho

st, ghi ch, sng tc mi lu truyn cho chng ta c gia ti Dch hc qu bu y. i vo khoa Dch hc,

ta phi c gng t cho c vi c nhn, tm cho ra ci r cuc i, gc gc v tr, nhng nh lut chi

phi mi s bin thin ca t tri, cng nh vin ch, cng l ca qun sinh, v nhn loi. Chng ta s

dng nhng ha bn Dch lm nhng bn ch ng, dn li cho tm thn ta bng qua cc lp lang

bin o bn ngoi ca v tr i vo cn nguyn bt bin, tm im hng cu ca trn hon. T ta s

i ngc li, tm cho ra dn dn cc cn c, then cht cng nh nhng nhp iu, tit tu ca mi bin

thin.[1]

S kho cu ny s i hi chng ta nhiu cng phu, bt buc ta phi tim tm suy cu m ngy,

nhng cng rt ro l th. S hc hi ca chng ta s khng phi l mt s cp nht my mc, m l c

mt cng trnh sng to hi hp. S tm ti hc hi ny cng c th gip chng ta gn c, khi trong ci

lng ha hi cng To Ha,[2] gp g li cc Thnh Hin mun ni, mun tha.

Thc vy, nhn vo cc bn Dch ta s lnh hi c s kin v cng quan trng ny l To Ha hay

Thi Cc n o ngay trong lng su Vn Hu. To Ha v Vn Hu hp li thnh mt i th, y nh mt

cy v i c mun cnh l, hoa qu xum xu.[3]

Thi Cc, To Ha l cn ct; Vn Hu l nhng hin tng bin thin chuyn dch bn ngoi.

Suy ra: nu ta bit vt qua nhng lp lang, bin o ca hon cnh, xc thn v tm hn, ta s tm v

c vi To Ha, vi Thi Cc n o ni y lng ta.

Th tc l: t ngn suy ra gc, t bin thin suy ra hng cu, t cc tng lp bin thin bn ngoi suy

ra tm im bt bin bn trong. Nh vy hc Dch l bit cc lp lang bin ha, chuyn dch ca v tr


24

v ca lng mnh; nhn , s suy ra c chiu hng tin thoi v tr v c cng bn th duy nht,

tim n ni y lng mnh. Xa nay c bit bao ngi nh hc Dch m tr v c vi cn nguyn ca

mnh, vi Tri, vi Thi Cc.

Ngy b Dng chn nhn i nh Hn, tc gi b Chu Dch Tham ng Kh, mt b sch cn bn

cho o Thn Tin, ta sch nh sau:

o Thn Tin luyn n, tu o thc ht sc gin d: chng qua l kt hp vi Thi Cc (To Ha)

m thi[4]

ng gii thch:

Tham l tham d cng Thi Cc.

ng l ha ng cng Thi Cc.

Kh l kh hp vi Thi Cc. [5]

Thi Uyn, nho gia thi Tng cho rng: Ngi qun t hc Dch tin ti thn minh[6]

Tc gi quyn Thi Cc quyn bng huyt cho rng: Dch l mt phng php, mt con ng ln

lao, trng i gip ta tr v vi Tri, vi Thng .[7]

Vn o T gn y cng ch trng rng hc Dch ct l tm cho ra cn ct tinh hoa ca mnh, tm

cho ra nh mnh sang c ca mnh, tm cho ra nh phn bn hon nguyn, ch khng phi v chuyn bi

ton, sm v.[8]

Ngi xa ch nhng ngi hc Dch mt cch thin cn, b cn bn, i tm chi mt, ngn ngnh

nh sau:

Ch Nhu m Dch mn phn phn


25

Ch kin phin chi bt kin cn

Quan tng lao suy h th,

Ngon t dic th snh khng ngn,

Tu tri nht bn sinh song cn,

Thy tn thin nhi d vn tn.

Khit khn Bao Hi vi nhn

Du du kim c hng thy lun. [9]

Tm dch:

Ch Nho bn Dch ni lng bng,

Ngnh ngn tinh tng, gc chng thng

Xem Tng, tn cng suy qu H

Ngon T, ph sc snh li khng

C hay mt gc hai cnh ch

Mi thy nghn con, vn chu ng,

Ni gt Phc Hi ai t,

Ngn sau tri k, d vi trng.

C nhn xa tm ra c b quyt ca Ha Cng, to ra c H , Lc Th, Hng Phm, sng tc ra

c Dch Tng, Dch Qui, khng phi v thy Thn qui, Long m, m chnh v bit quan st hin

tng t tri, tim tm suy cu, i su vo y lng v tr, vo ti Thin a chi tm, Hong cc chi

cc, ri t , c ci nhn bao qut c ni gii ln ngoi gii.


26

Cho nn iu kin cn bn hc Dch cho c kt qu l:

- Kho st kinh vn.

- Quan st ni gii, ngoi gii.

- Tim tm suy cu. [10]

C nh vy mi tm ra c vi c nhn, tm ra c nh bin hng ca tri t cng nh ca bn

thn, tm ra c bn nguyn v tr tim n ngay trong lng mnh, tm ra l nht qun ngay trong ngi

mnh. [11]

Khi con ngi tm ra c cn nguyn ca tm hn, s khng cn quan nim theo ng li qua phn

gin cch. Khi nhn thc c bn nguyn duy nht n tng di cc lp lang phin din ca v tr,

tm hn s khai thng c ngun mch nh sng, s thng tu, s trc gic, v s nhn thy r hng i

ca tm thn. Dn d nh s trung thnh theo ri nh Ho quang n c ch ng, nh s bn b trn

hng i c ch vch, lt thng mi gian lao, mi cm by, mi tr ngi gy nn bi t ma, vt dc;

thc thn, kiu , tm hn cng ngy cng thy cn tm bng sng, ho kh gia tng.

Dn d tm hn s nhn ra Chn Th tim n y lng khi mt cng tm ti, m mm nh xa. Lc y

tm hn s pht huy, phng pht c nh Thin Chn ra bn ngoi, soi sng cho th nhn bit ng li

Qui nguyn, Phn bn. [12]

Mun hc Dch cho c kt qu, cn phi tm cho ra l bin hng ngay trong lng mnh, tm ra c bn

nguyn ca v tr, c l nht qun ngay trong lng mnh.

Khi tm ra c cn nguyn, s thng tu, s nhn thc v s tm ra c Thin Chn. Nhn ra c

Thin Chn, l vo c tm im ca vng Dch. Lc y s bit c nhng nh lut chi phi s bin

Dch, l do v mc ch ca s bin Dch.


27

Chu T ni: Ci vi diu ca To Ha, ch c nhng ngi i su vo nguyn l mi c th bit c

[13]

Hong min Trai vit: Tr tri l phng tin vo o, m tr tri u c d; cn phi nhn thc c

thc th ca v tr; lc y u ui c s mi hin l ra; bng khng th ch l ging thuyt vn t, ngy

mt lao sao, lm cho bn th v vn, m cn nguyn cng chng bit l chi. [14]

ng vit thm: Lng nguyn vn, khng b xuyn xao, chia x mi c th thy c ci bao la ca o

th, c hc nhiu bit rng, mi r c ci t vi ca o th.

Trn phng din bn th, bn tnh, th vn vt in nhau, nhng trn phng din bin Dch th mi s,

mi vt u c mt v mt khc l. Cho nn tn tm s hm sc c L vn vt; bc hc s hiu r L

vn vt [15]

Nu ta hc Dch vi mc ch l tm chn l, tm nguyn th, th chng nhng ta tm ra c bn ca

cc hin trit ng, m cn tm ra c bnh sinh chi ch ca cc hin trit u Chu.

Thc vy, Hraclite nghin cu s bin Dch chnh l tm cho ra o th (Logos), cho ra Chn l i

ng ph qut. [16]

Salomon Ibn Gebirol cng khuyn mi ngi hy vn ln cho ti bn th, thc hin nh mnh

mnh v c hnh phc, khoi lc tuyt vi. [17]

CH THCH

[1] Lhomme qui tudie le Livre des Changements connatra la raison dtre du bonheur et du malheur, de

la dcadence et de llvation, et la voie rationelle (Tao) selon laquelle il convient davancer ou de

reculer, de laquelle il rsulte le salut ou la perte.


28

-- Yi king, tome I, page 11, en note.

-- La voie rationnelle, page 67, note 2)

[2] Duy tch thnh hin hoi huyn bo chn. .-- Chu Dch Tham ng Kh.

[3] Xem cc ha bn Dch ca Phc Hi.

[4] Chu Dch Tham ng Kh - trang 1.

[5] Ib. 1.

[6] Qun t hc Dch nhi ch thn d. .-- Trng Bin Tng Nguyn Hc n,

quyn III, trang 678.

[7] Dch chi vi th gio nhn hi Thin chi i Kinh i php d. .--

Trn th, Thi cc quyn bng thuyt - trang 52.

[8] ... Li Thin tm nhn i c s long m ph xut H, thn qui ti Th xut Lc, s d chiu th

thnh nhn t o t dn phn bn qui cn d ch o nh. Tin Thnh nhn chi nhi hoch qui, d

minh m Dng vn hnh chi o. Hu Thnh xin chi nhi thnh Dch, d cng tnh mnh phn hon

chi l. Thin kin gi bt st, hoc cnh mc vi bc ph sm v chi thut, v ngoi nhi tht ni, x bn

nhi trc mt, khuy c nht oan d t ho, nhi bt kin o chi i ton.

, , .

, . , . ,

, , , , . -- Vn o t

ging o tinh hoa lc, quyn I, trang 9.

[9] Dch Kinh i Ton, trang 35b.


29

[10] T vit: Ng thng chung nht bt thc, chung d bt tm d t. : ,

. -- Lun Ng - V Linh Cng, XV cu 30.

[11] La conscience pntre dans le plan du Centre mtaphysique. -- M. Snard - Le Zodiaque - page 33.

[12] Lorsque lidentit humaine dcouvre lorigine de sa conscience, elle cesse de concevoir par catgorie

et dualisme.

Lorsquelle prend conscience de lUnit sous-jacente de lunivers, elle souvre la lumire de lintuition

qui la fconde; elle nat ainsi la lumire de lIntelligence claire et saisit la direction que doit suivre sa

volont. Puis par la fidlit constante au rayon entrevu, persistant dans cette mme direction malgr les

piges et les obstacles de lesprit des tnbres, matrialisme, sensorialit, rationalisme, orgueil, elle

sent crotre en elle la lumire et avec elle la force. Peu peu elle voit, reconnat, concoit la divinit

quelle cherchait dabord obscurment tandis quelle la portait en elle, et peut alors la manifester dans le

monde sensible. La servante de Dieu est devenue la Mre du Verbe, le lien et linterprte entre

lInconscient et le Supraconscient, entre la Terre et le Ciel, entre l Esprit et son Ple rceptif, la

substance, et la Vierge ouvre ainsi lhomme la Voie du retour LEssence. -- Snard, Le Zodiaque,

pages 196, et 197.

[13] To Ha vi diu, duy thm l gi nng thc chi. , . --Trng bin

Tng Nguyn hc n, quyn 3, trang 673.

[14] Tr tri ni nhp o chi phng, nhi tr tri phi d s. Yu tu mc nhn thc th phng kin oan ch.

Bt nhin, tc ch th ging thuyt vn t, chung nht huyn hoa nhi chn th on, nguyn bt tng

thc. , . . , ,

, .-- Trng bin Tng Nguyn hc n III, trang 693.


30

[15] Tn c tnh, s d tn tm nhi cc h o th chi i, o vn hc s d tr tri, nhi tn h o th chi

t. T tnh quan chi, vn vt ch th nht dng. T o quan chi, tc vt cc th nht dng, c n tn

th tm nhi vn vt chi l v bt hon c, duy k cc th nht dng, c tu cng l tr tri, nhi vn s, vn

vt chi l phng thy qun thng. , ,

. , . , ,

, , , . -- Trng bin Tng

Nguyn hc n quyn III -- trang 692.

[16] Le vrai cest luniversel, la totalit des fragments du monde, lintelligence de luniversel, la mditation

de linvisible, la saisie totale de la totalit. (Kostas Alexos - Hraclite et la philosophie p. 64)

...Le Logos est la Raison une, universelle, unificatrice (Vernunft)

Hraclite et la philosophie - page 58-59.

[17] Si tu tlves jusqu la matire universelle et que tu tabrites sous son ombre, tu y verras tout ce quil

y a de merveilleux. Il faut donc que tu fasses pour cela les plus grands efforts, car cest l le but auquel

lme humaine est destine et l est la plus grande jouissance et la plus grande flicit. -- M. Snard,

Le Zodiaque - page 323.

DCH KINH YU CH

Hng i ca Thnh nhn

Nhn T Nguyn Vn Th & Huyn Linh Yn L


31

Mc lc | Li ni u | Phn 1 2 3 4 5 6 7 8 9 | chng 1 2 3 4 5 6

Phn 2

DCH LUN THIN

M u

Dch l mt cun sch c Thnh Hin xa nay sng thng. Nho gia coi Kinh Dch nh mt Thnh

kinh.

c Khng hc Dch rt cng phu. Ngi v gi hc Dch, c Dch, c n ba ln t l sch mi lm

ra cc thin truyn. [1]Th m Ngi cn ni trong Lun Ng: Nu Tri cho ta sng thm t nm na, cho ta

hc xong o Dch, th ta c th khng phm li ln na. [2]

Ngi vit Thp dc b sung cho Dch Kinh. Thp dc l: [3]

1. Thon thng truyn ct ngha Thon t Thng Kinh. [4]

2. Thon h truyn ct ngha Thon t H Kinh.

3. Tng thng truyn gii cc Tng trong Thng Kinh.

4. Tng h truyn gii cc Tng trong H Kinh. [5]

5. H T thng truyn

6. H T h truyn

7. Vn ngn truyn [6]

8. Thuyt qui truyn


32

9. T qui truyn

10. Tp qui truyn

Trnh Di vit Dch truyn. Chu Hy vit Dch kinh bn ngha, Dch hc Khi Mng. Thiu t nhn

c Chu Dch vit thnh b Hong Cc Kinh Th.

Kho th tch o Lo, ta thy o c Kinh, Xung H Chn Kinh, Nam Hoa Kinh c rt nhiu im

lin quan vi Dch. o gia, n gia ton p dng nh lut Dch tu c, luyn thn. [7] Ngy b Dng

p dng Dch l vit thnh b Tham ng Kh.

Nhn sang pha o Pht, ta thy Vng Cnh Mnh ly Thin Tng minh Dch, Thch Ngu ch ly

Dch l p dng vo khoa Thin hc. [8] Hin nay ta cn thy nhng b nh Dch Hc Thin gii ca Tr

Hc Thin s v.v...

Ging bnh v Dch xa nay c hn 700 tc gi.

V d:

+ Vng Bt ch gii Dch

+ Mnh H

+ Kinh Phng em cc qu phi hp vi Thp Can gi l Np Gip.

+ Tun Sng ly nh thng ging gii Dch.

+ Lai Tri c ly l thc tng tc l m Dng in o, vng lai gii Dch.

+ Tiu Tun ly l bng thng tc l m bin Dng, Dng bin m gii Dch. [9]

Ngoi ra cn c nhiu danh nhn, danh s dng Dch on nh v lai, trong s c: Trng

Lng (Hn), Nghim Qun Bnh (Hn), Ch Ct Lng (Tam Quc), L Thun Phong (ng), Vin
33

Chnh Cng (ng), Thiu Khang Tit (Tng), Lu C (Lu b n) (Minh). [10]

Dch c ba loi:

1.- Lin Sn ly qu Cn lm cn bn.

2.- Qui Tng ly qu Khn lm cn bn.

3.- Chu Dch ly qu Cn lm cn bn.


34

[11]

Hin nay Lin Sn, Qui Tng tht lc [12], ch cn li Chu Dch.

Trnh Huyn cho rng: i nh H c Lin Sn, i nh n c Qui Tng, i nh Chu c Chu Dch.

Trnh Huyn gii thch ba nhan y nh sau:

- Gi l Lin Sn tng trng cho my t u cc ngn ni bc ln, min man khng ngng.

- Gi l Qui Tng v Vn Vt u tng n bn trong.

- Gi l Chu Dch v bin dch ph qut khng u khng c. [13]

Hi tc gi, ta thy rng du Dch Kinh c thay tn, i qu, nhng ngha v mc ch trc sau vn

l mt.

Dch ct bn v Vn Vt, Vn Tng lin tc bin thin, pht trin nh my n n lin tc bc ln t

nhng dy ni xa xm. Dch bn v s bin thin, m bin thin th thng xuyn din bin khp ni trong

v tr. Nhng sch Chnh ngha khng ng quan im vi Trnh Huyn v cho rng:

Sch Dch thi Thn Nng gi l Lin Sn.

Sch Dch thi Hong gi l Qui Tng.

Sch Dch thi Chu gi l Chu Dch. Nh vy Chu Dch l sch Dch i Chu, cng nh Chu L, Chu
35

Th, v.v..[14]

Hc Dch phi tn cng phu. C tn cng phu, mi tm ra c ci hay, ci p ca Dch. Di y ta

s ln lt kho st v ch Dch di nhiu tit mc:

1.- Ch Dch theo T nguyn

2.- Dch l bin Dch

3.- Dch l bt Dch

4.- Dch l gin d

5 - Dch l nghch s

6 - Dch l Tng

Chng 1. Ch Dch theo T Nguyn

Hc Dch trc tin cn phi hiu ch Dch. Hiu c ch Dch tc l hiu c phn no ngi

vit sch. B in Trnh th ni: Ch Dch do hai ch Nht Nguyt to nn. L trong thin h c th tm

thu trong mt Chn mt L. [15] Suy ra: Nht l mt tri, tng trng cho s bt bin, Hng Cu, vin

mn. Nguyt l mt trng, tng trng cho s bin thin, tm b, khuy khuyt. Nh vy, ch Dch gm

trong thn c 2 ngun sinh lc tng i, l tn ti ca m Dng, l bin hng ca v tr, s Hng Cu

ca Bn Th do vng Dng i din, v cc trng thi doanh h, tiu trng ca Vn Hu, do vng

Nguyt tng trng.

Nh vy, Dch bao qut c bin hng, bao qut c hin tng ln bn th. Dch l Ton Nht.
36

Ch Dch m tch i s thnh ra Nht, Nguyt hai vng, m Dng chia r, nht d cch trng.

S qua phn ny s l u dy mi r, sinh ra mi hin tng trong tri t. Dng l Cn, m l

Khn, nn Dch cho rng: Cn Khn l ca ca Dch. [16]

Mi hay: Mt Dch qua phn, ha t tri,

t tri cm ng, s sinh si,

Sinh si, to tc, thnh mun vt,

Mun vt chung qui mt Dch thi.

Khi m Nguyn Th chia ly, phn tn, th mm u tranh, chng i t nhin s sinh ra. u tranh,

chng i y xt v mt phng din l mt ng c ht sc hu hiu sinh bin ha, v th Dch ni:

Cng nhu tng thi nhi sinh bin ha. [17]

Nhng nu ch thy s u tranh, chng i gia m Dng, th mi thy c chiu bin ha a n

chia ly, cht chc, v, mi thy c c mt chiu hng ca v tr.

Ngoi chiu hng trn, V tr cng nh Dch cn c mt chiu hng th hai: l chiu m Dng

tng sinh, tng tha. m Dng vn c th tip tay nhau, c th tha hip, on t, lm nn i

nghip. y l chiu hng xy dng, ly tnh thng xa b hn th, c hn gn li nhng g v,

on t li nhng g chia ly, tn lc. Thnh Hin cho rng chiu hng ny mi l chnh yu. Cc o

gia l lun mt cch rt su sc nh sau:

Nu Bn Th v qua phn nn thnh m Dng, thnh Vn Hu, th ta cng c th phi hp Vn

Hu li thnh m Dng; phi hp m Dng li thnh Bn Th. M m Dng chng qua l Thn
37

Kh, Tm Thn trong ta.

Tu luyn cho Tm kt hp vi Thn, khin cho Thn Kh hp nht, khng cho ngoi vt khin dn,

lm tn lc ra bn ngoi; tu luyn Tm Thn tr thnh Siu Nhn, thnh Tin Thnh, l mc ch

ca cng trnh m o gia gi l luyn n.

i ng Chn kinh vit:

Nht Nguyt hp bo nhi thnh Thi Cc. [18]

Theo o gia, ch n chnh l ch Dch bin th, v c u Nht, m chn l Nguyt. [19]

Th mi hay:

Mt Dch qua phn to t tri.

m Dng cch tr, mi chia phi

Tm thn v th on vin li,

Thi Cc ri ra s rng ngi.

Mt ch Dch phn ra, th thy cch thc tri t Vn Vt pht sinh, thy cn bn ca Vn Hu; hp li

th thy cng ch mun loi, thy phng thc tu luyn tin ti Thn minh. Nh vy, chng phi l k

diu sao?

Hc Dch qun thng thng h, vn bin phng nguyn, h chng phi l mt cng vic thch th

lm sao?[20]

CH THCH

[1] Khng t vn nhi hc Dch, c chi vi bin tam tuyt chi nhi vi chi truyn. ,

.
38

[2] Gia ng s nin, tt d hc Dch kh d v i qu h. , , . Lun

Ng Thut nhi tht, cu 16 - Bn dch on Trung Cn.

[3] Cf. Wilhelm Baynes, The I Ching Book II, p. 274 - 280.

[4] Thon truyn khc Thon t ca Vn Vng - Thon t bao gi cng ngay u qu. Thon truyn

bao gi cng c ch Thon vit.

[5] Tng cn chia lm i Tng (ct ngha hnh nh ton qu), Tiu Tng ct ngha hnh nh tng Ho.

Nh vy Qu no, Ho no cng c Tng truyn v bt u bng ch Tng vit.

[6] Vn ngn ch c trong 2 qu Kin v Khn v bt u bng ch Vn ngn vit.

[7] Cf. Nguyn n Trng - To ha thng - trang 56

T V Lng, Trung Quc trit hc s. nht chng h - trang 25.

[8] Cf. Nguyn n Trng, To ha thng - trang 56.

[9] Cf. Nguyn n Trng, To ha thng - trang 56

- L Chng Cng, Dch hc tho lun tp, trang 1,2,3.

- V nh thc tng xin c Dch Kinh lai ch gii - quyn I, cc trang 38 - 44.

[10] Cc li sm ng ca Gia Ct, L thun Phong, Vin Chnh Cng, Thiu khang Tit, Lu C hin cn

ghi trong tp Trung Quc nh thin nin chi d ngn.

[11] Hnh v phng theo Dch hc tho lun tp - trang 69.

[12] Th vin bn Nam Dng, ni c nhng B Lin Sn, Qui Tng trong Th Vin.

[13] Ng Khang Chu Dch i cng - trang 11.

[14] T V Lng Trung Quc Trit hc s - trang 31.


39

[15] B in Trnh th vit: Dch tng Nht tng Nguyt thin h chi l nht C, nht Ngu nhi tn h.

: , . Dch Kinh i Ton - Chu Dch thng kinh

- trang 77.

[16] T vit: Cn Khn k Dch chi mn da. . H T h, VI

[17] Cng nhu tng thi nhi sinh bin ha. . H T thng II.

[18] Nht Nguyt hp bo nhi thnh Thi Cc. . i ng Chn Kinh quyn h trang

23.

[19] n t Nht u Nguyt cc, trung gian nht hoch h Nht Nguyt hp nht chi v d. K ni nht

im vi tinh kh hn hp, d tng nht lp kim n d. ,

. , .

Tu chn bt t phng - trang 26.

[20] Thy Tm tp hc k ngn. (Dip Thy Tm Tin sinh thch.)

Trng bin Tng Nguyn hc n quyn 3, trang 593

Phn 3

V CC LUN

Chng 1. Phi l

i vi i a s qun chng, V cc l mt danh t xa vi, thng khng gi ra cho h mt


40

nim no, y thc nh nh mt non thn quanh nm c my m che lp, khng cho cp mt th nhn

dm hnh c.[1]

Bn v V cc cng ht sc kh khn, v V cc mnh mng v hn, khng th no lng vo trong

khun kh nim, t ng, tng hnh.

Chng ta ch c th dng thn tr lnh hi V cc, ch khng th dng tm t suy cu V cc.

Tt c nhng nim, nhng danh t, nhng hnh dung c lin quan ti V cc ch l nhng phng

tin eo hp gip ta linh gic c V cc, ch khng phi l nhng nim, nhng hnh nh chnh xc v

V cc.

C hiu nh vy, ngi vit v ngi c mi thot vng t tng ca nim, t ng.

Ch V cc xut hin t lu i trong nn vn hc v o gio Trung Quc.

Dch Kinh khng cp n V cc; ch cp n Thi cc . [2]

Trong th tch Nho gio, ch V cc pht tch t thin Thi cc thuyt ca Chu Lim

Kh.[3]

Chu Lim Kh vit: V cc nhi Thi cc . Nh vy i vi Nho gio, chung qui, V cc,

Thi cc u cng l bn th ca v tr, c khc nhau chng l hai th: n, hin.

Ni chung, th Nho gia thng lun v Hu, t cp n V. t cp, nhng khng phi khng hay

khng bit. V li, V vn trng hn Hu, V thng p dng cho Tri, cho thn minh.

Trung Dung vit: Thng thin chi ti, v thanh v x, ch h. .

Dch Kinh vit: Thn v phng, nhi Dch v th. [4]

Tri li, ch V cc, ch V c dng trong o c Kinh ca Lo T [5] t th k th V trc

Cng Nguyn.
41

Cc o gia cng thng cp n H, H V, Khng. [6]

Du sao, H v, V cc cng l mt quan nim ht sc trng i i vi Chu. [7]

V cc, H v y chnh l Tuyt i bt kh th ngh, ch khng phi l h khng, hu o nh cc

sch gio khoa thng lm tng. [8]

Hiu vn V cc, H v, ta s vn c bc mn b mt, t bao lu nay, bao trm trn siu hnh

hc Chu, v trnh c nhng s hiu lm, nhng li gii thch ngy th, nng cn.

Trong thin kho lun sau y, tc gi s dn chng cc nh huyn hc ng Ty kim c xin minh

rng V cc hay H v l quan nim cao siu nht v Tuyt i th, v Thng . [9]

cho vn c sng t, v cho c gi d dng theo di, xin lp thnh mt biu nht lm ghi

ch nhng cung cch, quan nim, hnh dung v Thng qua cc trit hc o gio c kim [10] nh

sau:

CC QUAN NIM V THNG

Mn phi Quan nim v Thng Danh hiu Thng


Quan nim ca cc nh Tuyt i th v ng, bt kh t ngh, v V Cc, H V, H Khng, Hng Mng, Hn
Huyn Hc thanh v x, v tr, v phng s n (Nant, Chaos, Vide)
Quan nim ca cc nh Tuyt i th, Bn th, Cn nguyn, Cng Trung, Nht, Thi Cc, o (Principe, Logos,
Huyn Hc v cc Trit ch ca v tr L'Un, Tout)
gia
Quan nim ca cc Tuyt i th, Bn th, Cn nguyn, Cng Thng , Hong Thin, Ngc Hong, Thng
o gio ch ca v tr , Thin, Tri, To Ha, Ch T (Dieu,
Crateur, Roi, etc...)
Quan nim ca cc Tuyt i th c nhn cch ha, nhn To ha nh hanh
o gio v qun hnh ha; Thng c nhn hnh, nhn Tri gi oan nghit
chng dng

Nhn vo bn, ta thy, i vi cc bc thng trm thng nhn, Thng cng ngy cng tr nn

v hnh tng, v bin t, bt kh t ngh [11]; Ngc li i vi qun chng, Thng cng ngy cng
42

tr nn hu tnh, hu tng, hu hnh, c ta ngi, c hnh ng, cng yu thng, hn gin, ghen tung,

th on nh con ngi. l mt cng l c th em p dng vo bt k o gio no.

Tc gi s i vo ti vi mt thi ht sc khch quan, khng bin h cho mt tn gio no, m

ch mun cng c gi i tm chn l, trao li cho c gi nhng cha kha m cc kho tng t tng

u.

Bn v V cc, v Thng , v Tuyt i bt kh tu ngh, tc gi s dng phng php i chiu.

Tc gi s so snh cc quan nim, t ng ca cc nh o gio. S so snh ny s lm sng t nhng

quan nim huyn b ca Chu.

Ti sao, li da vo cc nh Huyn hc (mystiques)?

V cc nh huyn hc, tc l cc v chn tu c o, l nhng ngi trc tip thng t c

Thng .

Trong quyn Studies in Mystical Religion, bc s Rufus Jones nh ngha huyn hc nh sau: Huyn

hc l mt loi tn gio ch trng s trc gic c mi lin lc vi Thng ; n s nhn thc trc tip

c s hin din ca Thng . l tn gio ti giai on cao siu nht, mnh lit nht, sng ng

nht. [12]

Thnh Thomas d'Aquin nh ngha huyn hc l s nhn thc c Thng mt cch sng ng do

kinh nghim bn thn. [13]

Bergson cng da vo cc nh huyn hc nhn nh l c Thng .

ng cho rng nu ta chp nhn cc kt lun ca cc nh khoa hc v khoa hc, th ta phi chp nhn

cc kt lun ca cc nh huyn hc v Thng . [14]

Ti sao li kho st quan nim ca cc v c o ca cc o gio?


43

Tha: v chn l cn phi ph qut, vt tm khng gian, thi gian; vt tm cc quc gia v o gio,

v chn l l gia ti chung ca nhn loi, chn l phi l ci g vnh cu, ph bin mi ni, mi i. [15]

Ti sao cn kho st cc trit gia?

Tha: v trit gia l ngi mi mit suy t, c cng tm hiu, dm c nhng t tng mi m, tm khun

so x hi.

Bergson nhn nh: Trit hc khng phi nguyn l s phc hi ca thn tr, s phi hp gia tm

thn vi cn nguyn sng to. Trit hc cn nghin cu s bin thin tng qut, s tng trng, din bin

ca chn l v, nh vy, trit hc chnh l s tng b ca khoa hc. [16] Nhng trong thin kho lun ny

tc gi khng theo loi trit hc ph thng khoa c. Nn trit hc b in mt truyn c ng ln Ty li

ch trng n V hn Hu. [17]

Nhng t ng, nhng quan nim tng ng gia ng v Ty phi chng l n tn v l biu hiu cho

chn l hng cu ph qut ? [18]

Ti sao phi da vo cc sch thnh, cc kinh in o gio ?

Bi v chnh l tinh hoa nhn loi c ng nn nhi...

oOo

Trong cng trnh kho cu kinh Dch, ta bt chc tin nhn bn v V cc, Thi cc trc tin, v V

cc tc l cn nguyn v tr, l ch cht ca Dch Kinh.

C bit r cn nguyn gc gc, th chng ta mi suy lun c ra ngn ngnh.

Th tc l, chng ta xoay ngc vn nhn thc: Mun bit mnh, mun hiu v tr, trc tin phi

bit Tri, bit Thng .

Saint Martin vit: Ta ch c th hiu bit c chng ta trong Thng v s vinh quang ngi. [19]
44

C l, cng v th m Trung Dung vit: T chi nhn bt kh d bt tri Thin. [20]

Tm dch:

Bit ngi trc phi bit Tri,

Hiu Tri chng ni, hiu ngi lm sao ?

Chng ta kho cu v Thng , nhng khng theo li qun chng, thng nhn m theo ng cc

v thnh hin, cho nn s khng cu n hnh thc, sc tng, m ton cp ti Tuyt i siu vit, tru

tng.

S kho cu ny khng phi l s kho cu sung m ct chuyn ha con ngi, minh tm, c o.

Thnh Thomas, trong mt lc xut thn, gp cha Kit ti Naples. Cha hi ngi mun c tng

thng v cng phu bin kho v Thnh th, ngi tr li: Cha, xin cho con c Cha. [21]

c g cng l nguyn c v ch hng ca chng ta trong cng trnh kho cu Dch Kinh.

CH THCH

[1] Cf. I Corinthiens 1, 14: L'homme psychique n'accueille pas ce qui est de l'Esprit de Dieu.

[2] Dch H t thng (Chng 11)

[3] Tng Nguyn hc n quyn 12 Lim Kh hc n (h) Thi cc thuyt trang 1, 2, 3.

...V cc nhi Thi cc .

...L bn v hnh, c v chi V cc. . (Ib. 1b)

...T V cc thuyt o vn vt thng, thin a chi chung thy d T vn s phn o V cc

thng, thnh nhn chi chung thy d. (Ib. 2a)

[4] Dch H t thng, chng IV.


45

[5] Thng c bt thc, Phc qui V cc. , . Lo T, o c Kinh

chng 28.

Thin h vn vt sinh Hu, Hu sinh V. , . Lo T, o c

Kinh chng 40.

[6] Xem cc b sch:Tnh Mnh khu ch, o th thp nh chng, Tnh Mnh Php Quyt minh ch v.v...

[7] Cf. Fong Yeou Lan, Prcis d'histoire de la Philosophie chinoise, pages 43-44.

[8] Cf. T in v danh t trit hc ca Trn Vn Hin Minh, ni ch H v: H v (nihil, nant), khng c

g c, hay c cng nh khng.

[9] G.G. Scholem, Les grands courants de la mystique juive, page 369.

[10] Nhc ty c thun tc gi vi quyn vi thin, nhc thanh bn, t nguyn gi vi tht vi thm. Gio chi

d nh bch xuyn. L chi ng gi nh nht thy. Thun tc chi gio, bt qu hnh nht phng,

cng nguyn chi gio ni kh n ng vn loi. Tr gi bt cuc nht phng, t gi bin hnh v

ni. Th d hc nhn ti h pht phn lp ch, do thin nhp thm, tt cu L chi cc tr.

, , . . .

, . .

. Sao Kiu ng Chng quyn I trang 5.

[11] (The One is) alleged by mystics to be ineffable, incapable of being described in words etc...

Such phrases as inexpressible, unutterable, beyond all expression bespatter the writings of

mystics all over the world... W.T. Stace, Mysticism and philosophy, p. 79.

...The God seeing man... can always enter, naked and unencumbered with images, into the inmost part

of his spirit. There he finds revealed an Eternal Light...It(his spirit is undifferentiated and without
46

distinction and therefore it feels nothing but the unity (Jan Van Ruysbroeck, 1293 1381). Ib. page 94.

[12] Le Dr Rufus Jones, dans ses excellentes Studies in mystical Religion dfinit son sujet comme il

suit:J'emploierai le mot pour exprimer le type de religion qui met l'accent sur l'intuition immdiate de la

relation avec Dieu, sur la prise de conscience directe et intime de la Prsence divine. C'est la religion

son stade le plus aigu, le plus intense et le plus vivant. G.G. Scholem, Les grands courants de la

mystique juive, page 16.

[13] Thomas d'Aquin dfinit brivement la mystique: Cognitio Dei experimentalis, connaissance de Dieu

par exprience. G.G. Scholem, Les grands courants de la mystique juive, page 16.

[14] Des tmoignages des mystiques, ces guides spirituels de l'humanit, le philosophe (Bergson) dduit

l'existence de Dieu, car si nous acceptons les conceptions scientifiques des savants, nous devons de

mme admettre les opinions des mystiques sur la divinit. Henri Bergson.

Cf. F. Tomlin, Les grands philosophes de l'Occident, page 265.

[15] Quod semper, quod ubique, quod ab omnibus. Henri Gouhier, L'histoire et sa philosophie, trang 49.

[16] La philosophie n'est pas seulement le retour de l'esprit lui mme, la coincidence de la conscience

humaine avec le principe vivant d'o elle mane, prise de contact avec l'effort crateur. Elle est

l'approfondissement du devenir en gnral, l'volutionnisme du vrai, et par consquent la vrai

prolongement de la science. -- Bergson, L'volution cratice, page 339. -- Tomlin, Les grands

philosophes de l'occident, page 263.

[17] Ainsi quand Aristote envisageait la mtaphysique comme la connaissance de l'tre en tant qu'tre,

l'identifiait l'ontologie, c'est dire qu'il prenait la partie pour le tout. Pour la mtaphysique orientale,

l'tre pur n'est pas le premier ni le plus universel des principes, car il est dj une dtermination; il faut
47

donc aller au del de l'tre, et c'est mme l ce qui importe le plus. Ren Gunon, La mtaphysique

orientale, page 10.

[18] Ce sont seulement les formes extrieures dont elle est revtue pour les ncessits d'une exposition,

pour en exprimer ce qui est exprimable, ce sont ces formes qui peuvent tre soit orientales soit

occidentales. Mais sous leur diversit, c'est un fond identique qui se retrouve partout et toujour partout

du moins o il y a de la mtaphysique vraie, et cela pour la simple raison que la vrit est une. Ren

Gunon, La mtaphysique orientale, page 4.

[19] Nous ne pouvons nous lire que dans Dieu lui mme, et nous comprendre que dans sa propre

splendeur. Saint Martin, Ecce Homo page 18. Tableau naturel agenl

[20] Trung Dung Chng XX.

[21] Interrog par le Christ en une clbre vision de Naples sur le prix de ses peines et de son labeur

concernant l'Eucharistie, il rpondit: Vous mme Seigneur.

L. Jugnel, Pour connatre la pense de Saint Thomas d'Aquin, page 13.

DCH KINH YU CH

Hng i ca Thnh nhn

Nhn T Nguyn Vn Th & Huyn Linh Yn L


48

Mc lc | Li ni u | Phn 1 2 3 4 5 6 7 8 9 | chng 1 2 3 4 5 6 7 8 | ph lc 1 2 | STK

Phn 4

THI CC LUN

Chng 1. i cng

Sau khi bn gii V Cc ta c th cp n Thi Cc mt cch d dng hn.

Mun hc Dch phi hiu Thi Cc v Thi Cc chnh l gc Dch, l tm Dch. Hc Dch m khng hiu

Thi Cc, cng y nh ng bn ngoi hng ro, ngm vo ta lu i, lm sao bit c trn chu, bo

vt bn trong!

Thi Cc chng nhng l cn nguyn Kinh Dch, m cn l cn nguyn v tr, Vn Hu.

Dch Kinh vit v v tr khi nguyn bng nhng li l ht sc vn tt nh sau:

Dch hu Thi Cc, th sinh Lng nghi: Lng nghi sinh T tng: T tng sinh Bt qui v.v...

Ni nm na l: Thi Cc sinh tinh thn, vt cht, v tr, vn vt [1]

A. THI CC VI TNG NHO

Tng Nho bn ci rt nhiu v Thi Cc. Di y xin tm tt s lc kin ca t nhiu Trit gia

nh:
49

Chu Lim Kh (1017 - 1073)

Thiu Khang Tit (1011 - 1077)

Trnh Di (Y Xuyn) (1033 - 1107)

Chu Hi (1130 - 1200)

Lc Tng Sn (1139 - 1192)

Chu Lim Kh (1017 - 1073) l v Tng Nho c cng lm sng ng li quan nim Thi Cc ca Dch

Kinh. Lim Kh tin rng: trong v tr c mt L rt huyn diu, uyn thm, bt trc, bin ha v phng,

tuy v hnh, v trng, v x, v thanh, nhng chnh l cn bn ca vn vt: l Thi Cc [2]

Thi Cc hay L l khu nu, l trc ct vn vt, Vn Hu. Chu Lim Kh gi: Thi Cc l V Cc ; ng

rng Thi Cc v hnh th, l mt hot lc, mt huyn nng vt tm tri gic ca ng quan [3]

Chu Lim Kh vit thin Thi Cc thuyt lun v Thi Cc v s khi nguyn ca Vn Hu. Thin

ny bt u bng mt cu bt h: V Cc nhi Thi Cc.

Thiu khang Tit (1011 - 1077) gi cn nguyn v tr l Nht. Nht y chnh l Thi Cc. [4]i vi

Thiu t, Thi Cc cng l o, l Hong Cc, l Tm. Tt c nhng danh t u l nhn to, ch

nh Nguyn Th v tr[5]

ng cn cho rng Thi Cc chng u xa, Thi Cc ngay trong tm hn con ngi, l Tm con

ngi. ng vit: Tm l Thi Cc, o l Thi Cc [6]Thi Cc khi cha sinh vn vt th gi l Tin Thin.

Khi Thi Cc bt u hot ng, phn ha to dng qun sinh th gi l Hu Thin[7]

Thiu khang Tit cn lp ra Tin Thin , ly cc con s v li s sinh ha ca v tr. ng dng s

1 tng trng cho Thi Cc. Tin Thin ca Thiu T tu trung cng ging nh Thi Cc bn ca
50

Chu Lim Kh, tuy mt bn thi dng s, mt bn thi dng tng, m t Thi Cc v cng cuc sinh

ha qun sinh Vn Hu.[8]

i vi Trnh Di (1033 - 1107) th Thi cc, hay o, hay L, hay Kh Chn Nguyn cng l mt.[9]

Chu Hi (1130 - 1200) m lun rt nhiu v Thi Cc. i khi, Chu Hi gi Thi Cc l L c trc tri

t, sinh ra tri t vn vt, v hng lng trong tri t vn vt. [10] Chu Hi cho rng V Cc hay Thi

Cc vn ch l mt thc th v thanh, v x, lm khu hu cho tri t, mun loi.[11]

Gi l Thi Cc, v l tuyt i, khng bn b, v cng, khng th c thm g hn c na. Lng trong

vn vt lm cng ch cho vn vt. Vn vt khng c Thi Cc, tc l khng c gc gc ch t, khng

th no tn ti c. [12] Vn vt l phn nh ca Thi Cc, u c Thi Cc lng bn trong. Thi Cc

lng trong vn vt nh nh trng lng y nc: mun vn ao h, mun ngn hnh nh, cng khng lm

cho trng suy suyn, pha phi. [13] V Cc hay Thi Cc l o, l L, thuc hnh nhi thng, siu xut

khng gian, thi gian.

m Dng kh cht c tnh, c trng, l Kh thuc hnh nhi h tc l l thuc khng gian, thi gian [14]

Theo Chu t, ta c th nhn v tr trn 2 hnh din:

Nu nhn v tr trn bnh din hnh tng, phin din, ta s thy ty ni, ty thi ng tnh lun phin,

m Dng dch v, bin ha a oan.

Nhng nu nhn v tr trn bnh din t vi, trn bnh din Bn Th Thi Cc, ta s thy vng lng im

lm, mc du l vn l hm ng trong.[15]

Thi Cc khng phng s, khng hnh th, khng a v [16] Tuy nhin Thi Cc chnh l khun thing

mun loi mun vt.

Chu Hi vit: Thi Cc l L ca tri t, mun vt [17] Phng hu Lan cho rng ch L y i chiu vi
51

t ng Trit hc Hi lp tc l Hnh thc (Form)[18]. i vi Lc Tng Sn, th Thi Cc, Trung

hay L cng nh nhau [19] Nhng ng cho rng nguyn quan nim Thi Cc , khng cn g phi

thm quan nim V Cc na. [20] i vi ng V Cc l mt quan nim c vay mn ca Lo gio,

khng h thy c ni Tin Nho. ng cho rng ch V Cc khng phi l li l ca Chu t [21]ng tranh

lun rt nhiu vi Chu Hi v quan im ny. [22]

ng bin lun vi Chu Hi nh sau: Tn huynh ngy trc gi th cho Thoa sn c ni rng: Khng ni

V Cc th Thi Cc ng mt vt, khng lm ci gc cho vn ha. Khng ni Thi Cc, th V Cc

chm ni khng tch, khng th lm ci gc cho vn ha...

i truyn trong Kinh Dch ni rng: Dch c Thi Cc. Thnh nhn ni hu, nay li ni V l ti sao?

Lc Thnh nhn son i truyn khng ni n V Cc, hn Thi Cc tng ng mt vt m chng

lm ci gc cho vn ha ru?... Hai ch V Cc xut chng Tri k hng ca Lo t, ch sch ca

Thnh nhn ta cha tng ni n. Chng u sch Lo T ni rng: khng danh l mi u ca tri t,

c danh l m ca vn vt, chnh l theo ci y. [23]

Tm li i vi Nho gia, Thi Cc l:

Nguyn l ca v tr [24]

Cn bn qun sinh [25]

Huyn c bin ha [26]

V thanh x, v thy chung v.v.. [27]

B. THI CC V HUYN
52

Thi Cc trong Kinh Dch cng tng ng vi Huyn trong Thi Huyn ca Dng Hng [28]

Dng Hng ch trng: Huyn v thy v chung [29]Huyn l Bn Th v tr [30]Huyn sinh xut v

tr, cai qun vn tng, Vn Hu [31]

Huyn sinh xut Nht Nguyt tinh cu, t thi tun tit [32] Huyn l ch cht nhn lun. Thun theo

Huyn, l qun t, nghch vi Huyn l tiu nhn [33] Tt c nhng ch trng trn u tng

ng vi ch trng ca Tng Nho v Thi Cc, v Thin l.

C. THI CC I VI PHT GIA

Nu ta chuyn sang t ng Pht gio, Thi Cc s tr thnh Chn Nh bn tnh.

Qui Nguyn Trc Ch vit: Chn Nh bn tnh l Bn Th chn thc, l Bn Lai Din Mc sn c t khi

cha m cha sinh ra mnh, Thin tng gi l Chnh Php Nhn Tng. Lin tng gi l Bn tnh Di

. Khng t gi l Thin l. Lo t gi l Cc Thn. Dch gi l: Thi Cc. Tn tuy khc nhau, nhng k

thc cng ch l mt Chn Nh bn tnh [34] Thi Cc hay Chn Nh bn tnh y chnh l Bn tnh con

ngi. Bn tnh y du ni ngi thnh hay ngi phm cng khng h tng gim. Suy rng ra, vn vt,

Vn Hu cng u hm tng Thi Cc [35]

Pht gia cn gi l Php. Kinh Kim Cng vit: Php y bnh ng, khng c cao thp. Php l bn

tnh. Bn tnh cng v nh kim cng, kin c vng bn khng th h hoi c. [36]

Tng thin s cha ng Lm ch trng i khi nh sau: Thi Cc l Ch l, l Th, l Chn, l cn

nguyn v tr y thc nh, theo t ng Pht gio, Khng l cn nguyn v tr [37]


53

D. THI CC VI O GIA

i vi o gia, Thi Cc cng vn l cn bn ca v tr. i ng Chn Kinh vit: Cn bn do lai

Thi Cc tm [38] Mun tm gc gc phi tm ni Thi Cc. Trong Thi Cc Quyn Bng Thuyt, ta

thy c bi Thi Cc Lng Vin ca. i nh sau:

Ta nay vn c mt vng

Trng en ha hp, m mng, tch liu

Tuy l hai ng, hai chiu;

Nhng m k thc cht chiu mt vnh [39]

To thi v tn, mng mnh,

Nh thi nh su, ph phanh nh no.

Thy chung chng r tiu hao,

Chng phn t hu, thp cao gt u

Cu tr, Bt qui trc sau,

Dc ngang to tc, c mu ai hay.

C kim trc mt phi by,

t tri rnh r, hin ngay trc ta [40]

Thun, Nghiu, Chu, Khng mt nh

Gia on Hin Thnh, c ta ch tr,

St cm thnh tht vn vi,

Nhc tri du dt, tha thu vui vy.


54

Khng rng: Thi Cc l y

Hai chiu, hai mt phi by m Dng

Ct hung, phn nh ng hong

Ri ra i nghip c ng pht sinh.

Hnh thi khoc lt Ng Hnh,

Thn thi hin l mi manh Ng Thng [41]

Trm chiu sau trc vung trn,

Lm cho Mnh t mi mn cht chiu

Du rng vt v n iu,

Lng Tri c gi, chng siu, chng ri

Ho Nhin, Thi Cc chng hai,

Mnh mng, cao i chng phai, chng mn.

t tri bao qut sm hm

Hi, Hong u cng nh n dt du [42]

Bi ca trn cho thy Thi Cc va l cc tiu, va l cc i; v thy v chung; bao qut m Dng,

tri t, khng gian, thi gian; bin ha v cng; sng soi cho cc bc Thnh Hin mun tha. Thi Cc

cn c th gi l Ho Nhin, theo t ng Mnh t.

Xng o Chn Ngn c mt on bnh v Thi Cc i khi nh sau:

1/. Kh m phn bit c V Cc v Thi Cc [43]

2/. Thi Cc linh minh bin ha [44]


55

3/. Thi Cc ln th trm tri t, m nh th lt trong ht ci t vi [45]

4/. Thi Cc sinh vn vt, nhng khng v sinh vn vt m b phn ha [46]

5/. Thi Cc sinh vn vt, vn vt li quay tr v Thi Cc, l l Nht bin Vn, Vn qui Nht ca

Dch. [47]

6/. Trung Dung vit: Ng i, thin h mc nng ti. Xng o Chn Ngn bnh: l Thi Cc bao

trm tri t. [48]

7/. Trung Dung vit: Ng tiu thin h mc nng ph. Xng o Chn ngn bnh: l Thi Cc lng

trong vn vt [49]

8/. Sch vit thm: Hp tri t li vn l mt Thi Cc. Chia ra thnh vn tng, vn loi th mi loi

mi tng u c mt Thi Cc; m Thi Cc vn khng h c b chia phi [50]

9/. Tm ra Thi Cc trong lng con ngi, tc l tm ra c Kim n [51]

10/. Thi Cc l V Cc, l Kim n [52], l Thn [53], l Khng [54], l Nht Chn, Nht Nguyn, danh

hiu tuy khc nhau nhng chung qui vn l mt thc th.

Sch Liu Dng in Vn p ch trng: Thi Cc tim n trong lng con ngi. l Thin tm, l

Vin Gic, l Kim n, ty theo t ng mi o gio [55]Thi Cc va l thi hu (Instant), sinh ra thi

gian, va l chng t (germe), sinh ra mi c cu trong hon v [56]

ng Hoa Qun gi Thi Cc l Hunh nh, l Chng Diu Chi Mn, Huyn Tn Chi Mn, o

Ngha Chi Mn, Bt Nh Php Mn, l H V, l Chn Khng, l Trung Thn v.v..V hnh dung Hunh nh

Thi Cc bng mt hnh v nh sau:


56

1- Thi Cc, 2- o ngha chi mn, 3- Chn Khng,


4- Bt nh php mn, 5- Trung Thn, 6- Chng diu chi mn,
7- H V, 8- Nguyn tn chi mn, 9- Hunh nh. [57]

Nhng li ca ng Hoa Qun bn v Hunh nh tc l nhng li bn v Thi Cc.

ng Hoa Qun vit: Hunh nh sinh xut t Tin Thin, tng n Hu Thin. Vn khng hnh

tng, khng danh t, nn tm hnh dung bng vng trn , tm gi l Hunh nh [58]

V l sinh c man mc, nn gi l Hunh nh, v bin ha khng lng nn gi l Thn. Hunh nh l

th, Thn l dng, hai ng l mt. Nho gi l o c Chi Mn, Thch gi l Bt Nh Php Mn, Lo gi

l Chng Diu Chi Mn, hay Huyn Tn Chi Mn! V khng hnh tng, nn ngi xa ly Thn cc cnh

m hnh dung Thn Hunh nh mi ngi nhn Thn ca cnh, m suy ra Thn Khng cnh ca

Hunh nh. [59]

Sch Tnh Mnh Khu Ch cho ta thy tm quan trng ca Thi Cc, khi v hnh Lo t, trong tay c

cm mt bn Thi Cc (TMKC Nguyn-trang 1b). i vi o gia, Thi Cc chnh l Huyn Quan

Khiu. Khiu ny chng c u ui; chng bin i; khng phi c, m cng chng phi khng; khng

trn, khng vung; chng thiu, chng tha; chng tng, chng gim; chng i, chng li; chng sinh,

chng dit; khng trong, khng ngoi; khng mu, khng sc; khng ting, khng hi; nh c, nh khng;
57

nh cn, nh mt, dng thi vn hnh, thu thi tng n; vo ra bt trc, chng ai bit c qu hng [60]

T xa ti nay, c lp trng tn gia t tri, lm trung tm im cho Vn Hu, lm cn bn cho cuc

sinh ha. Tri, t, ngi, vt tt c u phi da nng nh cy sinh thnh [61]

Quan nim v Tuyt i Th khng u ui, khng hnh dung, lng mt, lm ta lin tng n quan

nim Ha cng khng tai mt, tay chn ca Platon v ca Empdocle. [62]

Sau khi kho st quan nim Thi Cc ca tin nhn tm ra t hm ng bn trong, ta c th tng

kt li v on nh nh sau:

1. Thi Cc v hnh tng, h linh bt mui, v thy v chung [63]

2. Thi Cc l Bn Th ca v tr v cng l Bn Th ca Vn Hu v ca con ngi [64]

3. Thi Cc sinh xut Vn Hu, nhng sau trc vn nguyn tuyn, chng c hao ht, chia phi [65]

4. Thi Cc lng trong vn vt lm ch cht mi bin ha v lm cng ch mun loi [66]

5. Thi Cc va l cc i, va l cc tiu. Cc i nn bao trm v tr mun phng, cc tiu nn

lng trong vi trn, trong gii t. D nhn bao qut c v tr cng ch c mt Thi Cc, nhng nu nhn tn

phn tng vt, ta li thy mi vt u gm c Thi Cc [67]. Thi Cc tuy sinh xut Vn Hu, sau trc

vn l duy nht bt kh phn. [68]

6. Thi Cc chnh l Trung, l o, l Tri, l Chn Tm, l Bn Th ca v tr. Thi Cc chnh l

Thng [69].Thi Cc l Nht [70], l Tuyt i [71]

Robert Lasserre tot yu quan nim Thi Cc nh sau: Thi Cc cu to nn v tr, Vn Hu.

T Vn hn, Ngn h n Nht Nguyt, tinh thn, qun sinh, vn vt, tt c u c mt Bn Th duy

nht nh nhau, y l Thi Cc, nhng hnh tng cng dng bn ngoi khc nhau [72]
58

Khi Thi Cc phn m Dng, ng tnh, tc l khi Thi Cc hin dng, ta mi bit c hnh

tung Thi Cc.

Cn khi Thi Cc cha c phn m Dng, ng tnh, th hon ton v thanh, v x, v trm triu. Lc

y ch c th trc gic c Thi Cc m thi.[73]

CH THCH

[1] Le premier crivain de la tendance nouvelle...fut Tcheou Tounn I (1017 - 1073)(Chu n Di) matre
Tcheou, qui tablit que le systme des Anciens manquait de tte: il fallait quelque chose, par del le
binme ciel terre, par del la roue du yinn yang et des cinq lments. Il adopta pour tre ce quelque
chose le Tai ki de Lao tzeu et de Tchenn Toan (Trn on)... Tout son mrite consiste avoir mis
l'Unit en tte du dualisme. Cf. HCROPC - page 658.

[2] Trch trong Tng Nho Bu Cm - trang 49.

[3] La norme s'appelle aussi T'ai ki (Thi Cc), le grand axe, parce qu'elle meut tout dans l'univers. Matre
Tcheou lui a encore ajout l'pithte de O Ki (V Cc), pour exprimer sa nature incorporelle. Cest
limpalpable moteur qui ne tombe pas sous les sens. Cf. Lon Wieger - Textes Philosophiques Tome
I - page 180.

[4] Thiu t s v Nht, tc Thi Cc d...

- giai tng trung khi. Vn tng sinh tm...

- Hu vit: Tm vi Thi Cc; hu vit: o vi Thi Cc. T V


Lng Trung Quc Trit Hc S, tam thin thng, trang 14 - 15.

[5] L'tre premier duquel est issu tout ce qui est, c'est la Principe, c'est le Ple Auguste, c'est l'Apoge.
Noms d'emprunt, car l'tre primordial est indfinissable, innomable, ineffable. HCROPC - page 65.

[6] giai tng trung khi, vn tng sinh tm...

- Hu vit Tm vi Thi Cc.

- Hu vit: o vi Thi Cc.

T V Lng, Trung Quc Trit Hc S, tam thin thng - trang 14 -15

... Le ciel n'a jamais parl,

- Il ne loge pas dans lazur.


59

- Il nest pas haut, il nest pas loin,

- Lhomme limagine dans son coeur.

Cf. Lon Wieger - HCROPC page 602.

[7] H v Tin Thin. Tch nhin bt ng, o o, minh minh, Thi Cc v phn chi thi d. H v Hu
Thin, cm nhi toi thng, hong hong, ht ht, Thi Cc d phn chi thi d. . ,
, , . . , . TMKC -
Li - trang 2b.

[8] Chu t chi Thi Cc , Thiu t chi Tin Thin tnh vn truyn t phng ngoi, hu v ng xut
Trn on...Thiu T d Thi Cc sinh v tr Vn Hu, lc d Chu t ng. ,
, ... , . T V
Lng, TQTHS, tam thin thng, trang 14.

[9] Ch o, Y Xuyn dng c ci ngha nh hai ch Thi Cc Dch Kinh, iu m Y xuyn s


mnh danh cho n l L sau ny...

- Chn nguyn tc l L, cn s co dui, ti lui tc l Kh.

Cf. Tng Nho Bu Cm, trang 88, 99

[10] Thi Cc ch th nht c L t. Nhc v Thi Cc, tin bt phin liu thin a.
. , . Stanislas le Gall, Le Philosophe Tchou Hi, p. 97.

[11] ...Thi Cc phi th bit vi nht vt. Tc m Dng, nhi ti m Dng; tc Ng Hnh nhi ti Ng hnh;
tc Vn vt nhi ti Vn vt. . , ,
. Ib. 99.

[12] Th vn Cc chi vi ngn. Cu cnh ch cc, bt kh hu gia chi v, d trng th l chi danh ngha tc
c thin h v d gia th chi xng d c thng ti vt chi trung, vi vt chi ch. Vt v chi, tc v d vi
cn ch, nhi bt nng d hu lp. . , ,
, .
. Stanislas le Gall, S. J. Tchou Hi, Sa Doctrine, Son Influence - page 116.

[13] Lon Wieger, Textes Philosophiques, Tome I - p. 180

- Cf. T V Lng, Trung Quc Trit Hc S, trang 59.

[14] Phng Hu Lan, Trung Quc Trit Hc S, trang 896.

[15] Thi Cc hnh nhi thng chi o d. m Dng hnh nhi h chi kh d. Th d t k tr gi nhi quan
chi, tc ng tnh bt ng thi, m Dng bt ng v, nhi Thi Cc v bt ti yn. T k vi gi nhi
60

quan chi, tc xung mc v trm, nhi ng tnh m Dng chi l, d tt c k trung h. T k tr gi nhi
quan chi, tc ti c th s vt trung quan chi. T k vi gi nhi quan chi, tc tu Thi Cc chi Bn Th
quan chi d. Thi Cc v hnh tng, nhi k trung vn l tt c. .
. , , .
, , . ,
. , . , . (Thi Cc
thuyt ch) Phng Hu Lan, Trung Quc Trit Hc S - trang 900.

[16] Thi Cc v phng s, v hnh th, v a v kh n phng (Ng lc).


. Phng Hu Lan, Trung Quc Trit Hc S - trang 901.

[17] Thi Cc ch th thin a vn vt chi l. . Ib. trang 905.

[18] L tc nh Hi Lp Trit hc trung s thuyt chi hnh thc (Form).


. Ib. 903

[19] Tng Nguyn Hc n Quyn 12 trang 5.

[20] Tng Sn d V Cc phi Chu t ng. . T V Lng TQTHS, tam


thin thng, trang 72.

[21] Tng Sn d V Cc phi Chu t ng. T V Lng TQTHS, tam thin thng, trang 72.

[22] Gia Chu hc v Lc hc, tuy c rt nhiu im d ng, song ch c cuc tranh lun v hai ch V
Cc l kch lit nht... Cf. Bu Cm, Tng Nho, trang 175.

[23] Cf. Bu Cm, Tng Nho, trang 174 - 175.

[24] Thiu t d Thi Cc sinh v tr Vn Hu. . T V Lng TQTHS,


tam thin thng - trang 14.

[25] Phm vng chi cn d. . Ib. trang 6.

[26] Vit V Cc, nhi Thi Cc, To ha lu hnh chi th, v thi hu tc. , ,
, . Ib. trang 9.

[27] Ib. trang 6.

[28] T V Lng, TQTHS, nh thin thng trang 28.

[29] Ib. trang 28.

[30] Ib. trang 28.

[31] Ib. trang 28.

[32] Ib. trang 28.


61

[33] Ib. trang 28.

[34] Chn Nh bn tnh gi, ph mu v sinh tin, nht chn v vng chi th v chi bn lai din mc. Thin
tng tc vit: Chnh php Nhn Tng, Lin tng tc vit: Bn tnh Di . Khng t tc vit: Thin l.
Lo t tc vit: Cc thn. Dch o tc vit:Thi Cc. Danh tuy hu d, k thc ng nht Chn Nh
Bn Th d. , , . .
. . . .
. Qui Nguyn Trc Ch II - trang 369.

[35] Tm Kinh vn: Bt tng bt gim. Th tnh ti Thnh bt tng, ti phm bt gim, c vit: bt tng, bt
gim d. Khi bt kin Nhu vn: Nht thit hm linh cc c nht Thi Cc, dic th l d. :
. , , . : , ,
. Qui Nguyn Trc Ch II trang 373.

[36] Qui Nguyn Trc Ch Quyn II - trang 371 - 372.

[37] Qui Nguyn Trc Ch Quyn H ( thiu Lng phin dch) trang 604.

[38] Cn bn do lai Thi Cc tm. . i ng Chn Kinh, Quyn thng - trang 5.

[39] Thi Cc Quyn Bng Thuyt, trang 84.

[40] Ib. trang 84.

[41] Ib. trang 84.

[42] Ib. trang 33.

[43] Xng o Chn Ngn II - trang 8a.

[44] Thi Cc kh d bin ha. Nht bin nhi vi Vn, Vn c nht Thi Cc; Vn ha nhi vi Nht, Nht
nhng nht Thi Cc d. . , ; . .
Ib. trang 8a.

[45] Thi Cc d, i tc bao thin a, tiu tc nhp gii t. , . Ib.


8a.

[46] Ib. trang 8b.

[47] Ib. trang 8a.

[48] Trung Dung vit: Ng i, thin h mc nng ti. Thi Cc bao h thin a chi ngoi d. :
, . . Ib. trang 8b.

[49] Ib. trang 8b.

[50] Ib. trang 8b.


62

[51] Ib. trang 8a.

[52] Ib. trang 9a.

[53] Ib. trang 9a.

[54] Ib. trang 9b.

[55] Liu Dng in Vn p Thin I, trang 2b.

[56] Ib. trang 2b.

[57] Trch trong Hunh nh Kinh gii (Th Vn Sn Ng Nguyn t Lu Nht Minh) trang 3.

[58] Hunh nh xut Tin Thin, tng Hu Thin, bn v hnh tng, dic v danh t cng nhi chi
gi c nhi d. Cng nhi danh chi Hunh nh th d. , , ,
, . . Hunh nh Kinh gii trang 3.

[59] Nhn k hn nhin sinh c, c danh Hunh nh. Nhn k bin ha bt trc, c v chi Thn. Hunh
nh th d, Thn k dng d. Nht vt nhi nh danh. Nhu tu chi vi o Ngha Chi Mn, Thch tu chi vi
Bt Nh Php Mn; o tu chi vi Chng Diu Chi Mn, hu vi Huyn Tn Chi Mn. Nhn k v hnh v
tng, c o T d ch cnh chi thn hnh dung k Hunh nh chi thn s nhn ch cnh chi thn,
truy cu k Hunh nh v cnh chi thn nh. , . ,
. . . . . .
. .
, . Hunh nh Kinh Gii - trang 3.

[60] Phng vi chnh Huyn Quan. Nhn k v th v v. Bt bin bt canh, phi v phi hu, phi vin, phi
phng, v d v khim, bt gim bt tng, v lai v kh, bt dit bt sinh, v ni v ngoi. Bt hong
bt xch, v tng v nghinh, bt bch bt thanh, v thanh v x, t hu t v, nhc vong nhc tn.
Dng chi tc hnh, quyn chi tc tng; xut nhp v thi, mc tri k hng. .
. , , , , , , , ,
, , , , , . , ;
, . TMPQ, Quyn 7 - trang 5,6.

[61] TMPQ, Quyn 7 - trang 6.

[62] L'architecte arrondit et polit toute la surface extrieure de la sphre du monde et cela pour plusieurs
raisons. Il n'avait en effet besoin ni d'yeux, puisqu'il ne restait rien de visible en dehors de lui, ni d'oreille
puisqu'il n'y avait non plus rien entendre. Il n'y avait pas non plus d'air environnant qui exiget une
respiration. Il n'avait pas non plus besoin d'organes soit pour recevoir en lui la nourriture, soit pour la
rejeter aprs en avoir absorb le suc. Car rien ne sortait et rien n'y entrait de nulle patt puisqu'il n'y a
63

rien en dehors de lui. Quant aux mains, qui ne lui serviraient ni pour saisir, ni pour repousser quoi que
ce soit, il jugea qu'il tait inutile de lui en ajouter, pas plus que des pieds ou tout autre organe de
locomotion (Time p.p. 464,465)

...(On trouve la mme description du Dieu sans yeux, ni oreilles, ni mains, ni pieds dans Empdocle)

Anthologie de la Posie Grecque, Trad: Brasillach, Stock 1950


La Voie Rationnelle de la Mdecine Chinoise, pages 236 237, Texte et note 1.
[63] Thi Cc Lng Vin Ca. Thi Cc Quyn Bng Thuyt, trang 84.

[64] T ng, T V Lng, TQTHS, tam thin thng, trang 59.

[65] V tr gian vn vt mc bt tng Thi Cc sinh h. . Ib. 59.

[66] C vit: Thi Cc ch th nht c L t. Hu vit: Thi Cc phi th bit vi nht vt; tc m Dng nhi ti
m Dng; tc ng hnh nhi ti ng hnh; tc vn vt nhi ti vn vt; Ch th nht c l nhi d. Nhn k
cc ch, C danh vit: Thi Cc, nhin tc Thi Cc tc L, L tc Thi Cc kh tri.
. . , , .
. , .

...Thi Cc tt duy nht, tt tuyt i, v chi vit L. Thi Cc d l ng th nhi d danh, th v tr chi s
yn. C vit: V hu thin a chi tin tt cnh ch th l, hu th l tin hu th thin a, nhc v th
l, tin dic v thin a, v nhn, v vt.. . ,
. , ,
, . (Chu Hi Am) TQTHS, trang 58.

[67] Xng o Chn Ngn, trang 8b.

[68] T V Lng TQTHS - Thin III thng - trang 59

Xng o Chn Ngn - Ib. 8b.


[69] Dch Kinh i Ton, Chu Hi thuyt - trang 14.

[70] Thin III Thng trang 15.

[71] Thi Cc tt duy nht, tt Tuyt i. . (Chu hi Am), Cf. T V Lng, TQTHS,
Thin III thng trang 58.

[72] Ce qui produit et compose l'univers est Taikyoku (Indou: Cunya, Chinois T'ai Ki: l'univers, ther non -
diffrenci ou la nature intime).

Commentaire: Depuis les lointaines nbuleuses jusqu' notre plante, en passant par le soleil et les
astres de tous les autres systmes dont l'univers est compos, absolument tout, les tres et les choses,
64

l'eau, le feu, l'air, la terre... est compos dans sa nature intime d'une seule et mme substance qui se
manifeste sous diffrents aspects. Robert Lasserre, Etranges Pouvoirs - page 29.

[73] Taikyoku se polarise: un ple se charge d'activit Yo, l'autre d'activit In

Commentaire: Cette polarisation nous permet de saisir les manifestations de Taikyoku par ses activits
positives ou ngatives. Taikyoku lui mme avant sa polarisation ne peut se saisir que par intuition: Ce
n'est pas l'obscurit, c'est ce qui la produit; aucun mot ne peut la traduire. Robert Lasserre,
Etranges Pouvoirs - page 29.

Phn 5

Chng 1. Xut x

Bt k quyn Kinh Dch no cng c hnh v H ni u sch, nh vy chng minh H c

lin quan mt thit n Kinh Dch.

Nhng n khi gii thch H , th thng cc tc gi gii thch mt cch s lc phin din, nn rt

cuc ngi c khng nhn thc c nhng ngha l su xa ca H . C hai li gii thch H :

Mt l li hc ng, khoa c. l ng li Nho gia chn.

Hai l li siu hnh, o gio, l ng li o gia theo.

Gii thch theo li hc ng, mi u xem ra c v chnh thng, l s nhng cui cng chng gip ta

thm kin thc l bao. Gii thch theo li siu hnh, o gio, mi u tng nh khng c chnh thng,

nhng thc ra gip ta tho g c nhng then cht, phanh phui c nhng huyn vi ca H .

Mun tm li gii thch vn hc, ta ch vic c:


65

Dch Kinh i Ton,

Dch Kinh Th Ch,

Dch Kinh c Bn v.v..

Mun tm li gii thch siu hnh, o gio, ta phi c:

Chu Dch Xin Chn (Lu Nht Minh),

Tinh Hoa Lc (Vn o T),

Tham ng Kh (Ngy B Dng).

Thin kho lun ny s bao qut c hai li gii thch .

XUT X CA H

Tc truyn, i vua Phc Hi c con Long m hin ra ni sng Mnh H, trn lng c mang mt hnh ,

v vy gi l H . [1]

[1] H xut , Lc xut Th, Thnh nhn tc chi. .

Dch Kinh Bn Ngha, Mc H & H T Thng Truyn, chng 10.

Phn 6

LC TH

Chng 1. Xut x ca Lc Th
66

Lc Th c mt tm nh hng rt ln lao trong mi lnh vc t tng, chnh tr, o gio Trung Hoa,

v vy cn c kho st cho tng tn.

Theo Kinh Th, sau khi tr thy thnh cng, Vua V c Tri ban cho Hng Phm Cu Tr, tc l

php tc cai tr x hi, v nh ch nhn lun.[1]

Tc truyn Tri cho thn qui hin ln sng Lc, mang trn lng mt hnh v. Vua V nhn y lm ra

Hng Phm vi s cng tc sau ny ca C t. [2]

Sch Chnh Ngha Xun Thu V ghi:

H d thng Kin xut thin bo,

Lc d lu Khn th a ph [3]

Cu rt qu bu, v s gip ta hiu r phm vi v mc ch ca H , Lc Th. H gip ta hiu

Tri, Lc Th gip ta hiu t.

H gip ta tu luyn tm hn, Qui Nguyn, Phn Bn. Lc Th ch v cch thc an bang, t th; t

chc i sng x hi v vt cht bn ngoi.

V l , nn H hnh trn, cn Lc Th hnh vung. Trn tng Tri, vung tng t.

H , Lc Th h tr, b sung ln cho nhau, v c th ni c l hai phng din ca mt hc

thuyt duy nht, l: ni thnh, ngoi vng chi o, y nh tm vi c si ngang si dc, [4]nh

cuc i c hai chiu xui ngc, hai mt trong ngoi.

Theo T nguyn, Lc Th dy cch t chc x hi tr quc an bang. [5]Ta s bng c vo cu ,

phanh phui cho ra cc b quyt ca Lc Th.

CH THCH
67

[1] V ni t hng, Thin ni tch V Hng Phm Cu Tr; di lun du t.


. Th Kinh Hng Phm, tit 2. Sraphin Couvreur, Les Annales de la Chine, page 196.

[2] H T truyn vit: H xut , Lc xut Th; thnh nhn tc chi. : , ,


. Chu Dch i Ton, Chng Thuyt, trang 17a.

[3] Chnh ngha Xun Thu v vit: H d thng Kin xut thin bo; Lc d lu Khn th a ph.
. Uyn Gim Loi Hm, Quyn 3, trang 3,366, Mc
Chu Dch III.

[4] H d Lc Th tng vi kinh v, Bt qui, Cu chng tng vi biu l. ,


. Chu Dch i Ton, trang 17b.

[5] n Hng Phm Cu Tr vi tr thin h chi i php. . Cf. T


Nguyn, ni ch Cu Tr.

You might also like