Professional Documents
Culture Documents
DCH KINH YU CH
MC LC
LI NI U
b). Quan nim tun hon chung nhi phc thy ca Dch Kinh
PHN 3. V CC LUN
H V ca Pht.
B. Nhn cch ha V Cc
C. Tng hnh V Cc
con ngi.
Ph Lc I
Ph Lc II
Chng 1. i cng
Chng 6. Quan nim Thi Cc Trung Quc i chiu vi quan nim Atman n v
A. Thi cc vi Atman
B. Thi Cc vi Logos
A. Hu qu Trit l
B. Hu qu Lun l
C. Hu qu o gio
Ph Lc 1
Ph Lc 2
PHN 5. H
Chng 1. Xut x
Chng 2. Cu to
Chng 3. i cng
Chng 4. H vi Khoa S hc
3. Quan nim Thi Cc, m Dng hay Nht th, Lng din
4. H vi l sinh thnh
Bt
PHN 6. LC TH
Chng 1. Xut x
Chng 2. Cu to
Chng 3. i Cng
Ngi xa dng Lc Th :
Chng 7. Lc Th & Phng php khc k, tu thn, Quy Nguyn Phn Bn ca cc o gia
Chng 9. H , Lc Th & Hai chiu xui ngc tin ha ca v tr & ca Nhn Loi
PHN 7. M DNG
PHN 8. T TNG
Chng 8. Kt Lun
PHN 9. NG HNH
Chng 1. Nhn nh tng qut: Th l Trung Cung Thi Cc; 4 Hnh bn ngoi l T
Tng.
DCH KINH YU CH
Hng i ca Thnh nhn
Mc lc | Li ni u | Phn 1 2 3 4 5 6 7 8 9
Li ni u
9
C nhiu b bn thy chng ti cho xut bn b Dch Kinh i Ton, khong 1500 trang, hi chng ti
ny.
nhng may thay sau hn 7 nm mit mi nghin cu, th hon thnh c. Khi y, ti i mua, hoc i
mn tt c nhng sch Dch bng Hn Vn, Anh vn, Php vn v Vit vn hin c lc by gi. c qua
nhng tc phm ca c T Thanh, Phan Bi Chu, Nguyn Mnh Bo, Ng Tt T, Nguyn Duy Tinh,
V Anh vn, ti c nhng b nh ca James Legge, Wilhelm / Baynes, R. G. H Siu, v.v... Ti thy
sa. Tic rng c b i Thp Dc, v nh c ni, C hon thnh b sch ny trong vng c 2 nm,
Tt c u khng c g lm ti phi say sa, bi phc. Gn y, c v s sch Dch bng Anh vn,
nhng ton thin v bi ton. Theo ti, Kinh Dch khng phi sch bi ton, v Phc Hi, Vn Vng, Chu
Cng, Khng T, Trnh T, Chu Hi khng h bi ton. Ti khng bi ton. Trong H T Thng ch bn
qua v php bi Dch bng c Thi, v trong Ng Hnh bn qua v lut Tng sinh, Tng khc, qu v
no thch bi ton, a l nghin cu thm, ch khng bit g v cch bi gieo tin theo D Hc, v Bc
Dch chnh tng, hay cch bi Mai Hoa Dch s ca Thiu Khang Tit. Nhiu ngi i vo Dch, cng l
mun hc bi ton. H c bit u rng bi ton l mt nng khiu do Tri ban. Mun bi hay, phi c gic
quan th su, (qu v no thch nghin cu v bi ton, th xin c phn Ng Hnh, ni quyn I, v ni
Nay, bn Trung Quc cho in ra nhiu sch Dch, nh b Chu Dch i T in, dy 1546 trang, hay b
Bch Th Chu Dch, mt b Dch c khai qut ln t mt ngi m nh Hn, M Vng i, Trng
11
Sa, thng 12, nm 1973. B ny vit trn la trng, v th gi l Bch Th, v c Trng Lp Vn
C ngi khuyn ti mua, nhng ti khng bao gi i vo con ng Sch un, Hnh qui, khng bao
Ti quen nhiu v khoa bng, v ng xin th gio cc C v Dch L. Nhng c no cng ni khng
bit g v Dch L, v khng hc Dch khi i thi, v cc C ngh vo t sch cc C thy ci g hay th c
biu, ch ng hi v Dch. C Ph Bng Nguyn H Hong (in Bn - Qung Nam), cho ti mt phn
b Tun b Ng n. C c Lng Trng Hi (Qu Sn - Qung Nam) cho ti b Kinh Dch ca Lai Tr
c.
Nn, ti i vo Kinh Dch, qua o Nho, bng ng li ring t ca ti, nh ti s trnh by sau y.
Khng Gio nhiu iu hay ho, mi l. c bit l bit c con ngi va c Thin Tm, va c Nhn
Tm. Thin Tm thi mun i cng chnh, quang minh, chnh i, thun ty, ch thin. Cn Nhn Tm thi
y t t, nhn dc.
Dc, nn xa mi ni Nhn dc thng, Thin L vong hay Nhn dc tn, tc Thin L hin, v.v... Thin
Tm gip ta tr thnh Thn thnh, Nhn tm gip ta tr thnh con ngi thc s. Thnh th ti mi dch
o tm duy vi
Dch:
Ti thy Khng Gio cho rng con ngi c 3 th o. Thin o dy con ngi lm thn minh, Nhn
o dy con ngi lm Hin nhn qun t, Vt o dy con ngi kim n sinh sng. S d c 3 th o,
-Thn lm Thn. Sau ny, Thn cn c gi l o Tm, Thin Tm, hay ni theo Pht gia, l
Chn Tm, hay i Ng. Thn lin lc vi ngoi gii bng Tu gic (Intuition), bng Hu hay bng i tr.
-Hn lm ngi. Hn y tht tnh, lc dc, nn cn phi km hm, phi tu sa. Hn con ngi chnh
l Tiu Ng. N lin lc vi ngoi gii bng Tr (Intelligence) hay Tiu tr.
-Xc lm n, sinh sng. Xc lin lc vi ngoi gii bng ng quan (les cinq sens).
Hn v Xc trc sau s bin thin, tiu dit, v chng nm trong vng Sinh, Lo, Bnh, T. Ch c
Nng, dch ton b Kinh Thi, xem trong n du iu g b mt. Sau khi dch xong Quc Phong,
Tm, hay o Thn Linh m ta c th tm ra trong lng ta. Ngy nay, ngi ta gi l o Huyn ng
13
Thin, hay Thin Nhn tng d, Thin Nhn nht qun. Xa, Nghiu, Thun, Thnh Thang, Vn
Chn o Ni Tm dy rng: Tri chng xa ngi, v Hin Thnh l nhng ngi sng phi kt vi
Tri ngay t khi cn trn gian ny. T khi bit c iu ny, ti mi tm xem trong hon v ny, c
nh, v i vo khoa tn gio i chiu, tm hiu v so snh mi o gio. Sau , ti li nhn thy rng
Tri trong tm khm mnh, Chn, Thin, M l trong mnh. Nn bin thin, tin ha, hay Hng Cu
cng nm gn trong mnh. i tm ti ni xa vi, nghe tuyn truyn, d d, nht nht u l m vng.
Ni th, c ngha l Kinh Dch tim n trong lng mnh, v Thi Cc l cht Dch, nm sn trong
mnh, v mi s bin thin, tin ha ca Kinh Dch cng u do ni ta. Xa nay thin h c g hay, c g
tt, u do Thi Cc trong ta xui nn. Trong ta c 2 phn: Thin bm (inn), v Th c (Acquis).
Cho nn, khi ti vit Kinh Dch, i t lng su con ngi l V Cc, Thi Cc, i dn ra H , Lc
Th, m Dng, T Tng, Ng Hnh, Tng, T, Ho, Qui, Vn Hu, Vn Tng, v cc hon cnh d
hay m con ngi c th gp. Th l i t Tnh lng ni tm ra ti n o ngoi cnh. Mun cho Kinh Dch
tr nn cao siu, trang trng ti dch Kinh Dch hon ton bng th, mong rng:
V
14
Ti mun:
Nh vy, hc Dch l bit cc lp lang bin ha, chuyn dch ca v tr v ca lng mnh; nhn
s suy ra c chiu hng tin, thoi, v s tr v c vi Bn Th duy nht, tim n ni y lng mnh.
vn th, vn th qui nht th hay ng qui nhi th . Hin nay nhn loi cn tng rng mun loi c
mun bn th khc nhau. Tuy nhin, Khoa Hc gip ta thay i tm nhn, li ngh dn dn.
2). V ti nhn thy Thi Cc trong mi ngi chng ta. l Lng tm, l Thin Nhn trong ta. Lng
tm trong ta, thi mun i bt bin. Cn Nhn tm trong ta thi lun lun bin thin. Chng ta dn dn
3). Dch c Tin Thin & Hu Thin. Tin Thin l ci g Hon Thin, L tng. Hu Thin l ci g bt
ton, l thc ti, l nhng g ta trng thy, nhn thy trong cuc i chng ta. Phc Hi v ra 8 qu v 64
4). Phc Hi v 8 v 64 qu Tin Thin, cho thy rng Dch ch c m v Dng. M m phi i trc,
Dng phi i sau, mi trn o Tri. i c ht con ng y, l hon thnh c Thin Tnh ca mnh.
15
Khn.
Dng l Lm, 3 Dng l Thi, 4 Dng l i Trng, 5 Dng l Qui, 6 Dng l Kin.
Na m l na i u con ngi (50 nm u ca cuc i ), khi y con ngi phi dn thn vo cuc
Na Dng l na i sau con ngi (50 nm sau ca con ngi), khi tc hoa dm, khi y con
ngi phi bit qung gnh lo, quay v lo tu tnh ni tm, mong sao c th tr thnh Thnh Hin, Tin,
Pht.
Thiu Khang Tit cho rng: Con ngi phi i na chiu m trc, ct l i vo vt cht, khm ph v
tm hiu vt cht, v phi i na chiu Dng sau, tm hiu cn ct v tm hn mnh. C nh vy, cuc
i mi thc p .
Dch mun ni rng Vn minh vt cht phi nhng cho u M lnh o, cn Vn minh tinh thn phi
6).Vng Dch Tin Thin (8 v 64 qu) xp theo nh m trng, Dng tiu na bn phi (hnh con
Cn Dch Hu Thin ca Vn vng th xp theo cch ln lo, o in. ni, trn i vn g cng
gp c may.
16
7). Ti sa mt li ca Dch. Dch xp T Tng nh sau: Thiu Dng, Thi m, Thiu m, Thi
Dng. Ti thy khng n. V con trai nh (Thiu Dng), ln ln khng thnh c con gi ln (Thi m),
v con gi nh (Thiu m ) khng th thnh con trai ln (Thi Dng). Nn ci m Dch gi l Thiu
Thi m, Thiu Dng, Thi Dng; ng vi l m trng, Dng tiu v Dng trng, m tiu ca Tri
t.
8). Ti tm ra c Dch bin thin v xoay quanh 1 Tm im. Tm im y chnh l Thi Cc, v
c tng trng bng con s nh 5, 10, 15. ni con ngi th Tm im y l Thin Tm, Chn Tm,
Cc Thn, Thi Cc, Lng tm con ngi, ngay gia u no con ngi, ni m ta gi l N Hon
Tm im thi bt bin, Vn Tng bn ngoi thi bin thin. Con ngi phi tin t Vn Tng v vi
Thi Cc. Khi vo ti Thi Cc th Nho Gia gi l t o Trung Dung, Pht gia gi l t ti Kim Cng,
Vin Gic, Lo gia gi l luyn xong Kim n. Chu cn gi chung l Qui Nguyn, Phn Bn.
9). Ti cng ngy cng thy Dch dy ta phi lun lun tin ha. Tin ha chnh l bin Dch. V th
M tin ha l g? L i t th thin ti tinh vi, t Phm phu ti S phu, Qun t, Hin Thnh. Chng ta
nn phn bit Tin Ha (volution) vi Thch ng ngoi cnh (adaptation). Trong Kinh Dch, ta thng thy
nhc n Qun t v Tiu nhn. Qun t c th l nhng ngi bit tin ha, Tiu nhn l nhng ngi
o Lo cho rng Qun t l nhng ngi tun theo c nhng khun mu truyn thng; Hin nhn
l nhng ngi thot ra c vng cng ta ca cuc i; cn Tiu nhn l nhng ngi sng theo tht
17
tnh, lc dc, ch bit lo sng v hng th. H tin ln nc thang x hi bng sc mnh, bng mu m,
10). Xa nay, cc nh bnh gii Kinh Dch, cha ai phn bit qu Kp khc qu n ci g? Ti nhn
nh nh sau: Qu n tng trng cho Vn Hu, qu Kp tng trng cho Mi hon cnh m vn hu v
nhn qun gy nn trong khi giao tip vi nhau. Thng Kinh & H Kinh vit li 64 qu, tc l a ra 64
hon cnh tng trng, dy cho con ngi phng php s x cho kho lo, ty theo mi hon cnh
mnh gp.
11). Ngoi ra, ti cn dng Tm im v 6 vng trn ng tm gii Dch: Tm im l Thi Cc, 6
trn, th
ging, bin thin. Ngoi ra chng cn chu nh lut ly tm v hng tm. Nu vy, mun vt trong v tr,
tc l nhng g c hnh tng, u s phi chu nhng nh lut bin thin, thng trm, ly tm (Force
T, l hng ni (Introversion).
12). Sau cng, ti suy thm nu Dch l Bin, nu Dch l mt khoa Trit Hc, chuyn kho v Bn Th
bt bin v cc Hin Tng bin thin, th Dch phi c coi l mt Khoa hc ph qut, v mun kho
Dch cho c kt qu, khng nn g b mnh vo nhng li bnh gii ca Nho Gia, m cn phi:
* Kho cc o gio
* Cc Trit gia u, .
18
Dch theo cng thc ca khoa Nh nguyn ton php (Arithmetique binaire ou arithmetique dyadique)
Sang ti th k 19, tinh thn Kinh Dch thm nhp su xa vo Trit Hc, Khoa Hc u Chu, vi
thuyt tin ha ca Lamarck, Darwin, vi bin chng php (tc Dch L) ca Hgel, v Marx, vi thuyt
tng i ca Einstein cng nh nhng quan im mi m nht v tng quan gia nng lc v vt cht
v tr ch c mt bn th duy nht.
Trung Dung, ni trang 267, ti chng minh rng 64 m s (codons) trong khoa di truyn hon ton
ging th t 64 qu Dch Phc Hi. Nhng ti cha h cng b, nn cng nh khng. Nm 1974, ng
Harley Bialy tuyn b c cu DNA hon ton ging 64 qu Dch. Ngy nay, nhiu nh Bc Hc cng ng
nh vy.
* ng Gunther Stent trong quyn The Coming of the Golden Age (1969), ng Martin Schonberger trong
quyn The I Ching and the Genetic Code (1979), ng Johnson F. Yan (Nghim Tn Hin) trong quyn
DNA and the I Ching (1991) v.v... ang trit khai thc cc vn trn.
* Chng ta cng ta cng nn bit rng, nm 1957 hai nh Bc Hc tr tui ngi Trung Hoa, Yng
Zhn Ning (Dng Chn Ninh),v Li Zhn Do (L Chnh o), tuyn b nh c Kinh Dch m pht
19
minh v chng nghim rng trong th gii in t, pha phi v pha tri khng c cng c tnh nh nhau.
Cng trnh ny c gii thng Nobel (1957) v vt l v lm chn ng gii khoa hc chng km
Tng, Ng Hnh. Tp u bn v Thin o, v Ct Dch (qu v no mun kho cu, Hc Dch mun
tng tn, v i vo Dch l i ngay vo qu, vo Ho, nh vy Dch s mt i phn Thi Cc, m ch bt
u bng phn m Dng, y nh l con rng mt u, ch bit c m Dng bin thin, m khng bit c
Hng Cu l Thi Cc. Tp u dy cch lm Thnh Hin, v cho ta nhiu kin thc, nu ta mun tin
thm.
- Tp 2 l Thng Kinh (khong gn 400 trang) ni u c phn Dch Kinh gin lc, ging s ngi
coi sau ny khi vo cc qu s hiu d dng hn, sau l gii 30 qu Dch u tin.
- Tp 3 l H Kinh (khong trn 600 trang, gm H Kinh, H T, Thuyt Qui, T Qui, Tp Qui.). Hai
quyn sau bn v o qun t, o lm ngi v dy gii quyt mi hon cnh kh khn xy ra trong
cuc i.
Trong khi son tho b Dch ny, ti dng n dy nhiu ni nh: i Hc Minh c, cho mt s
sinh vin Vn Khoa, Thng Thin v Cao i ti trng Nhn V, C Quan Ph thng gio l Cao i, v
Mi kha ging chng 4 nm. Hc vin c ngi 80, 90 tui, c ngi cha ti 30 tui.
20
B Dch ny, ti vit xong vo khong nm 1973. Hi nhiu c quan mun xut bn n nh
quyt tm cho xut bn b ny. Mi u thu ngi nh my, nhng sau mun cho hon ho chu ton
sng, vo mi s, mt cch bin ha, v nhc nh cc em rng Dch c t thi Thng C, m cho ti
ngy nay vn dng c trong Khoa Hc, th ng nn bao gi b qun n, v hc n rt c li cho Tinh
Thn ln Vt Cht.
c bit 2 quyn sau ny, phn cui tt c cc qu, u c mc P DNG CHO THI I, n rt c
li ch cho chng ta hin nay, khi phi ng u vi bao ni kh khn trong cuc sng hin ti, m t xa
ti nay t sang u cha c v no lm ra, nn c gi lun cho l c Dch v hiu Dch qu kh. Ti
ngh nh sau:
trc, v phn ny nh ti son, dng nhng li vn rt thng dng, d hiu, cho chng ta vi la
tui 18 tr ln, sc hc c, vit, v ni c thng tho ting Vit l c th hiu c mt cch d dng.
Chng ca Tp I, v nhng on, nhng Chng ny khng lin lc g vi nhau, nn c sau, trc g
i, v nhng in tch trong phn Bnh Ging, s lm qu v thch th, v lc li c phi chi n di
hn..., l l do ti sao nh ti li say m, tip tay vi ti, cho n ra i gia lc kh khn ny.
Thi i cho mi qu, nn k tn chung lm Kinh Dch vi ti. Ti khng bao gi ng c v gi, nh
khch mi, ti mi chu. Nay th mi chuyn m p. Ti b Stroke t 7 nm nay, tay phi b bi khng
Ti ngh b Dch ny rt c ch cho th h mai sau, v chc chn s c n trn thu xp cho u vo
y.
Bc s Nhn t Nguyn vn Th
chuyt .
DCH KINH YU CH
Mc lc | Li ni u | Phn 1 2 3 4 5 6 7 8 9 | chng 1 2
Phn 1
DCH HC NHP MN
Chng 1. Dn Nhp
con ngi.
2. Hai l hc ngn Dch tc l kho st v l m Dng tiu trng ca tri t, tun tit thnh suy ca
Hc Dch theo li th hai c th gip ta tin tri, tin on phn no vn hi, kh th ca lch s nhn
Chng ta nn nh Dch l do Tri truyn! Phc Hi, Vn Vng, Chu Cng, Khng T u l nhng
ngi c Thng mc khi, u c nhng khi c siu vit. Cc Ngi dy cng suy t, kho
st, ghi ch, sng tc mi lu truyn cho chng ta c gia ti Dch hc qu bu y. i vo khoa Dch hc,
ta phi c gng t cho c vi c nhn, tm cho ra ci r cuc i, gc gc v tr, nhng nh lut chi
phi mi s bin thin ca t tri, cng nh vin ch, cng l ca qun sinh, v nhn loi. Chng ta s
dng nhng ha bn Dch lm nhng bn ch ng, dn li cho tm thn ta bng qua cc lp lang
i ngc li, tm cho ra dn dn cc cn c, then cht cng nh nhng nhp iu, tit tu ca mi bin
thin.[1]
S kho cu ny s i hi chng ta nhiu cng phu, bt buc ta phi tim tm suy cu m ngy,
Thc vy, nhn vo cc bn Dch ta s lnh hi c s kin v cng quan trng ny l To Ha hay
Thi Cc, To Ha l cn ct; Vn Hu l nhng hin tng bin thin chuyn dch bn ngoi.
Suy ra: nu ta bit vt qua nhng lp lang, bin o ca hon cnh, xc thn v tm hn, ta s tm v
Th tc l: t ngn suy ra gc, t bin thin suy ra hng cu, t cc tng lp bin thin bn ngoi suy
v ca lng mnh; nhn , s suy ra c chiu hng tin thoi v tr v c cng bn th duy nht,
Ngy b Dng chn nhn i nh Hn, tc gi b Chu Dch Tham ng Kh, mt b sch cn bn
o Thn Tin luyn n, tu o thc ht sc gin d: chng qua l kt hp vi Thi Cc (To Ha)
m thi[4]
ng gii thch:
Thi Uyn, nho gia thi Tng cho rng: Ngi qun t hc Dch tin ti thn minh[6]
Tc gi quyn Thi Cc quyn bng huyt cho rng: Dch l mt phng php, mt con ng ln
cho ra nh mnh sang c ca mnh, tm cho ra nh phn bn hon nguyn, ch khng phi v chuyn bi
ton, sm v.[8]
Ngi xa ch nhng ngi hc Dch mt cch thin cn, b cn bn, i tm chi mt, ngn ngnh
nh sau:
Tm dch:
Ni gt Phc Hi ai t,
c Dch Tng, Dch Qui, khng phi v thy Thn qui, Long m, m chnh v bit quan st hin
tng t tri, tim tm suy cu, i su vo y lng v tr, vo ti Thin a chi tm, Hong cc chi
thn, tm ra c bn nguyn v tr tim n ngay trong lng mnh, tm ra l nht qun ngay trong ngi
mnh. [11]
Khi con ngi tm ra c cn nguyn ca tm hn, s khng cn quan nim theo ng li qua phn
gin cch. Khi nhn thc c bn nguyn duy nht n tng di cc lp lang phin din ca v tr,
tm hn s khai thng c ngun mch nh sng, s thng tu, s trc gic, v s nhn thy r hng i
thc thn, kiu , tm hn cng ngy cng thy cn tm bng sng, ho kh gia tng.
tm hn s pht huy, phng pht c nh Thin Chn ra bn ngoi, soi sng cho th nhn bit ng li
Mun hc Dch cho c kt qu, cn phi tm cho ra l bin hng ngay trong lng mnh, tm ra c bn
Thin Chn, l vo c tm im ca vng Dch. Lc y s bit c nhng nh lut chi phi s bin
[13]
Hong min Trai vit: Tr tri l phng tin vo o, m tr tri u c d; cn phi nhn thc c
mt lao sao, lm cho bn th v vn, m cn nguyn cng chng bit l chi. [14]
ng vit thm: Lng nguyn vn, khng b xuyn xao, chia x mi c th thy c ci bao la ca o
Trn phng din bn th, bn tnh, th vn vt in nhau, nhng trn phng din bin Dch th mi s,
vn vt [15]
Thc vy, Hraclite nghin cu s bin Dch chnh l tm cho ra o th (Logos), cho ra Chn l i
ng ph qut. [16]
Salomon Ibn Gebirol cng khuyn mi ngi hy vn ln cho ti bn th, thc hin nh mnh
CH THCH
[1] Lhomme qui tudie le Livre des Changements connatra la raison dtre du bonheur et du malheur, de
[2] Duy tch thnh hin hoi huyn bo chn. .-- Chu Dch Tham ng Kh.
[5] Ib. 1.
[6] Qun t hc Dch nhi ch thn d. .-- Trng Bin Tng Nguyn Hc n,
[7] Dch chi vi th gio nhn hi Thin chi i Kinh i php d. .--
[8] ... Li Thin tm nhn i c s long m ph xut H, thn qui ti Th xut Lc, s d chiu th
thnh nhn t o t dn phn bn qui cn d ch o nh. Tin Thnh nhn chi nhi hoch qui, d
minh m Dng vn hnh chi o. Hu Thnh xin chi nhi thnh Dch, d cng tnh mnh phn hon
chi l. Thin kin gi bt st, hoc cnh mc vi bc ph sm v chi thut, v ngoi nhi tht ni, x bn
nhi trc mt, khuy c nht oan d t ho, nhi bt kin o chi i ton.
, , .
, . , . ,
, , , , . -- Vn o t
[11] La conscience pntre dans le plan du Centre mtaphysique. -- M. Snard - Le Zodiaque - page 33.
[12] Lorsque lidentit humaine dcouvre lorigine de sa conscience, elle cesse de concevoir par catgorie
et dualisme.
Lorsquelle prend conscience de lUnit sous-jacente de lunivers, elle souvre la lumire de lintuition
qui la fconde; elle nat ainsi la lumire de lIntelligence claire et saisit la direction que doit suivre sa
volont. Puis par la fidlit constante au rayon entrevu, persistant dans cette mme direction malgr les
piges et les obstacles de lesprit des tnbres, matrialisme, sensorialit, rationalisme, orgueil, elle
sent crotre en elle la lumire et avec elle la force. Peu peu elle voit, reconnat, concoit la divinit
quelle cherchait dabord obscurment tandis quelle la portait en elle, et peut alors la manifester dans le
monde sensible. La servante de Dieu est devenue la Mre du Verbe, le lien et linterprte entre
lInconscient et le Supraconscient, entre la Terre et le Ciel, entre l Esprit et son Ple rceptif, la
substance, et la Vierge ouvre ainsi lhomme la Voie du retour LEssence. -- Snard, Le Zodiaque,
[14] Tr tri ni nhp o chi phng, nhi tr tri phi d s. Yu tu mc nhn thc th phng kin oan ch.
Bt nhin, tc ch th ging thuyt vn t, chung nht huyn hoa nhi chn th on, nguyn bt tng
thc. , . . , ,
. , . , ,
[16] Le vrai cest luniversel, la totalit des fragments du monde, lintelligence de luniversel, la mditation
[17] Si tu tlves jusqu la matire universelle et que tu tabrites sous son ombre, tu y verras tout ce quil
y a de merveilleux. Il faut donc que tu fasses pour cela les plus grands efforts, car cest l le but auquel
lme humaine est destine et l est la plus grande jouissance et la plus grande flicit. -- M. Snard,
DCH KINH YU CH
Mc lc | Li ni u | Phn 1 2 3 4 5 6 7 8 9 | chng 1 2 3 4 5 6
Phn 2
M u
Dch l mt cun sch c Thnh Hin xa nay sng thng. Nho gia coi Kinh Dch nh mt Thnh
kinh.
ra cc thin truyn. [1]Th m Ngi cn ni trong Lun Ng: Nu Tri cho ta sng thm t nm na, cho ta
5. H T thng truyn
6. H T h truyn
9. T qui truyn
Trnh Di vit Dch truyn. Chu Hy vit Dch kinh bn ngha, Dch hc Khi Mng. Thiu t nhn
Kho th tch o Lo, ta thy o c Kinh, Xung H Chn Kinh, Nam Hoa Kinh c rt nhiu im
lin quan vi Dch. o gia, n gia ton p dng nh lut Dch tu c, luyn thn. [7] Ngy b Dng
Nhn sang pha o Pht, ta thy Vng Cnh Mnh ly Thin Tng minh Dch, Thch Ngu ch ly
Dch l p dng vo khoa Thin hc. [8] Hin nay ta cn thy nhng b nh Dch Hc Thin gii ca Tr
Hc Thin s v.v...
V d:
+ Mnh H
+ Tiu Tun ly l bng thng tc l m bin Dng, Dng bin m gii Dch. [9]
Ngoi ra cn c nhiu danh nhn, danh s dng Dch on nh v lai, trong s c: Trng
Lng (Hn), Nghim Qun Bnh (Hn), Ch Ct Lng (Tam Quc), L Thun Phong (ng), Vin
33
Chnh Cng (ng), Thiu Khang Tit (Tng), Lu C (Lu b n) (Minh). [10]
Dch c ba loi:
[11]
Hin nay Lin Sn, Qui Tng tht lc [12], ch cn li Chu Dch.
Trnh Huyn cho rng: i nh H c Lin Sn, i nh n c Qui Tng, i nh Chu c Chu Dch.
- Gi l Lin Sn tng trng cho my t u cc ngn ni bc ln, min man khng ngng.
Hi tc gi, ta thy rng du Dch Kinh c thay tn, i qu, nhng ngha v mc ch trc sau vn
l mt.
nhng dy ni xa xm. Dch bn v s bin thin, m bin thin th thng xuyn din bin khp ni trong
v tr. Nhng sch Chnh ngha khng ng quan im vi Trnh Huyn v cho rng:
Sch Dch thi Chu gi l Chu Dch. Nh vy Chu Dch l sch Dch i Chu, cng nh Chu L, Chu
35
Th, v.v..[14]
5 - Dch l nghch s
6 - Dch l Tng
Hc Dch trc tin cn phi hiu ch Dch. Hiu c ch Dch tc l hiu c phn no ngi
vit sch. B in Trnh th ni: Ch Dch do hai ch Nht Nguyt to nn. L trong thin h c th tm
thu trong mt Chn mt L. [15] Suy ra: Nht l mt tri, tng trng cho s bt bin, Hng Cu, vin
mn. Nguyt l mt trng, tng trng cho s bin thin, tm b, khuy khuyt. Nh vy, ch Dch gm
trong thn c 2 ngun sinh lc tng i, l tn ti ca m Dng, l bin hng ca v tr, s Hng Cu
ca Bn Th do vng Dng i din, v cc trng thi doanh h, tiu trng ca Vn Hu, do vng
Nh vy, Dch bao qut c bin hng, bao qut c hin tng ln bn th. Dch l Ton Nht.
36
Ch Dch m tch i s thnh ra Nht, Nguyt hai vng, m Dng chia r, nht d cch trng.
Khi m Nguyn Th chia ly, phn tn, th mm u tranh, chng i t nhin s sinh ra. u tranh,
Ngoi chiu hng trn, V tr cng nh Dch cn c mt chiu hng th hai: l chiu m Dng
tng sinh, tng tha. m Dng vn c th tip tay nhau, c th tha hip, on t, lm nn i
on t li nhng g chia ly, tn lc. Thnh Hin cho rng chiu hng ny mi l chnh yu. Cc o
Hu li thnh m Dng; phi hp m Dng li thnh Bn Th. M m Dng chng qua l Thn
37
Tu luyn cho Tm kt hp vi Thn, khin cho Thn Kh hp nht, khng cho ngoi vt khin dn,
Theo o gia, ch n chnh l ch Dch bin th, v c u Nht, m chn l Nguyt. [19]
Th mi hay:
Mt ch Dch phn ra, th thy cch thc tri t Vn Vt pht sinh, thy cn bn ca Vn Hu; hp li
th thy cng ch mun loi, thy phng thc tu luyn tin ti Thn minh. Nh vy, chng phi l k
diu sao?
Hc Dch qun thng thng h, vn bin phng nguyn, h chng phi l mt cng vic thch th
lm sao?[20]
CH THCH
[1] Khng t vn nhi hc Dch, c chi vi bin tam tuyt chi nhi vi chi truyn. ,
.
38
[3] Cf. Wilhelm Baynes, The I Ching Book II, p. 274 - 280.
[4] Thon truyn khc Thon t ca Vn Vng - Thon t bao gi cng ngay u qu. Thon truyn
[5] Tng cn chia lm i Tng (ct ngha hnh nh ton qu), Tiu Tng ct ngha hnh nh tng Ho.
- V nh thc tng xin c Dch Kinh lai ch gii - quyn I, cc trang 38 - 44.
[10] Cc li sm ng ca Gia Ct, L thun Phong, Vin Chnh Cng, Thiu khang Tit, Lu C hin cn
[12] Th vin bn Nam Dng, ni c nhng B Lin Sn, Qui Tng trong Th Vin.
[15] B in Trnh th vit: Dch tng Nht tng Nguyt thin h chi l nht C, nht Ngu nhi tn h.
- trang 77.
[17] Cng nhu tng thi nhi sinh bin ha. . H T thng II.
[18] Nht Nguyt hp bo nhi thnh Thi Cc. . i ng Chn Kinh quyn h trang
23.
[19] n t Nht u Nguyt cc, trung gian nht hoch h Nht Nguyt hp nht chi v d. K ni nht
. , .
Phn 3
V CC LUN
Chng 1. Phi l
nim no, y thc nh nh mt non thn quanh nm c my m che lp, khng cho cp mt th nhn
dm hnh c.[1]
Tt c nhng nim, nhng danh t, nhng hnh dung c lin quan ti V cc ch l nhng phng
tin eo hp gip ta linh gic c V cc, ch khng phi l nhng nim, nhng hnh nh chnh xc v
V cc.
C hiu nh vy, ngi vit v ngi c mi thot vng t tng ca nim, t ng.
Trong th tch Nho gio, ch V cc pht tch t thin Thi cc thuyt ca Chu Lim
Kh.[3]
Chu Lim Kh vit: V cc nhi Thi cc . Nh vy i vi Nho gio, chung qui, V cc,
Ni chung, th Nho gia thng lun v Hu, t cp n V. t cp, nhng khng phi khng hay
khng bit. V li, V vn trng hn Hu, V thng p dng cho Tri, cho thn minh.
Cng Nguyn.
41
Hiu vn V cc, H v, ta s vn c bc mn b mt, t bao lu nay, bao trm trn siu hnh
hc Chu, v trnh c nhng s hiu lm, nhng li gii thch ngy th, nng cn.
Trong thin kho lun sau y, tc gi s dn chng cc nh huyn hc ng Ty kim c xin minh
rng V cc hay H v l quan nim cao siu nht v Tuyt i th, v Thng . [9]
cho vn c sng t, v cho c gi d dng theo di, xin lp thnh mt biu nht lm ghi
ch nhng cung cch, quan nim, hnh dung v Thng qua cc trit hc o gio c kim [10] nh
sau:
Nhn vo bn, ta thy, i vi cc bc thng trm thng nhn, Thng cng ngy cng tr nn
v hnh tng, v bin t, bt kh t ngh [11]; Ngc li i vi qun chng, Thng cng ngy cng
42
tr nn hu tnh, hu tng, hu hnh, c ta ngi, c hnh ng, cng yu thng, hn gin, ghen tung,
ch mun cng c gi i tm chn l, trao li cho c gi nhng cha kha m cc kho tng t tng
u.
Thng .
Trong quyn Studies in Mystical Religion, bc s Rufus Jones nh ngha huyn hc nh sau: Huyn
hc l mt loi tn gio ch trng s trc gic c mi lin lc vi Thng ; n s nhn thc trc tip
c s hin din ca Thng . l tn gio ti giai on cao siu nht, mnh lit nht, sng ng
nht. [12]
Thnh Thomas d'Aquin nh ngha huyn hc l s nhn thc c Thng mt cch sng ng do
ng cho rng nu ta chp nhn cc kt lun ca cc nh khoa hc v khoa hc, th ta phi chp nhn
Tha: v chn l cn phi ph qut, vt tm khng gian, thi gian; vt tm cc quc gia v o gio,
v chn l l gia ti chung ca nhn loi, chn l phi l ci g vnh cu, ph bin mi ni, mi i. [15]
Tha: v trit gia l ngi mi mit suy t, c cng tm hiu, dm c nhng t tng mi m, tm khun
so x hi.
Bergson nhn nh: Trit hc khng phi nguyn l s phc hi ca thn tr, s phi hp gia tm
thn vi cn nguyn sng to. Trit hc cn nghin cu s bin thin tng qut, s tng trng, din bin
ca chn l v, nh vy, trit hc chnh l s tng b ca khoa hc. [16] Nhng trong thin kho lun ny
Nhng t ng, nhng quan nim tng ng gia ng v Ty phi chng l n tn v l biu hiu cho
oOo
Trong cng trnh kho cu kinh Dch, ta bt chc tin nhn bn v V cc, Thi cc trc tin, v V
Th tc l, chng ta xoay ngc vn nhn thc: Mun bit mnh, mun hiu v tr, trc tin phi
Saint Martin vit: Ta ch c th hiu bit c chng ta trong Thng v s vinh quang ngi. [19]
44
Tm dch:
Chng ta kho cu v Thng , nhng khng theo li qun chng, thng nhn m theo ng cc
v thnh hin, cho nn s khng cu n hnh thc, sc tng, m ton cp ti Tuyt i siu vit, tru
tng.
S kho cu ny khng phi l s kho cu sung m ct chuyn ha con ngi, minh tm, c o.
Thnh Thomas, trong mt lc xut thn, gp cha Kit ti Naples. Cha hi ngi mun c tng
thng v cng phu bin kho v Thnh th, ngi tr li: Cha, xin cho con c Cha. [21]
c g cng l nguyn c v ch hng ca chng ta trong cng trnh kho cu Dch Kinh.
CH THCH
[1] Cf. I Corinthiens 1, 14: L'homme psychique n'accueille pas ce qui est de l'Esprit de Dieu.
chng 28.
[6] Xem cc b sch:Tnh Mnh khu ch, o th thp nh chng, Tnh Mnh Php Quyt minh ch v.v...
[7] Cf. Fong Yeou Lan, Prcis d'histoire de la Philosophie chinoise, pages 43-44.
[8] Cf. T in v danh t trit hc ca Trn Vn Hin Minh, ni ch H v: H v (nihil, nant), khng c
[9] G.G. Scholem, Les grands courants de la mystique juive, page 369.
[10] Nhc ty c thun tc gi vi quyn vi thin, nhc thanh bn, t nguyn gi vi tht vi thm. Gio chi
d nh bch xuyn. L chi ng gi nh nht thy. Thun tc chi gio, bt qu hnh nht phng,
cng nguyn chi gio ni kh n ng vn loi. Tr gi bt cuc nht phng, t gi bin hnh v
ni. Th d hc nhn ti h pht phn lp ch, do thin nhp thm, tt cu L chi cc tr.
, , . . .
, . .
[11] (The One is) alleged by mystics to be ineffable, incapable of being described in words etc...
Such phrases as inexpressible, unutterable, beyond all expression bespatter the writings of
mystics all over the world... W.T. Stace, Mysticism and philosophy, p. 79.
...The God seeing man... can always enter, naked and unencumbered with images, into the inmost part
of his spirit. There he finds revealed an Eternal Light...It(his spirit is undifferentiated and without
46
distinction and therefore it feels nothing but the unity (Jan Van Ruysbroeck, 1293 1381). Ib. page 94.
[12] Le Dr Rufus Jones, dans ses excellentes Studies in mystical Religion dfinit son sujet comme il
suit:J'emploierai le mot pour exprimer le type de religion qui met l'accent sur l'intuition immdiate de la
relation avec Dieu, sur la prise de conscience directe et intime de la Prsence divine. C'est la religion
son stade le plus aigu, le plus intense et le plus vivant. G.G. Scholem, Les grands courants de la
[13] Thomas d'Aquin dfinit brivement la mystique: Cognitio Dei experimentalis, connaissance de Dieu
par exprience. G.G. Scholem, Les grands courants de la mystique juive, page 16.
[14] Des tmoignages des mystiques, ces guides spirituels de l'humanit, le philosophe (Bergson) dduit
l'existence de Dieu, car si nous acceptons les conceptions scientifiques des savants, nous devons de
mme admettre les opinions des mystiques sur la divinit. Henri Bergson.
[15] Quod semper, quod ubique, quod ab omnibus. Henri Gouhier, L'histoire et sa philosophie, trang 49.
[16] La philosophie n'est pas seulement le retour de l'esprit lui mme, la coincidence de la conscience
humaine avec le principe vivant d'o elle mane, prise de contact avec l'effort crateur. Elle est
prolongement de la science. -- Bergson, L'volution cratice, page 339. -- Tomlin, Les grands
[17] Ainsi quand Aristote envisageait la mtaphysique comme la connaissance de l'tre en tant qu'tre,
l'identifiait l'ontologie, c'est dire qu'il prenait la partie pour le tout. Pour la mtaphysique orientale,
l'tre pur n'est pas le premier ni le plus universel des principes, car il est dj une dtermination; il faut
47
donc aller au del de l'tre, et c'est mme l ce qui importe le plus. Ren Gunon, La mtaphysique
[18] Ce sont seulement les formes extrieures dont elle est revtue pour les ncessits d'une exposition,
pour en exprimer ce qui est exprimable, ce sont ces formes qui peuvent tre soit orientales soit
occidentales. Mais sous leur diversit, c'est un fond identique qui se retrouve partout et toujour partout
du moins o il y a de la mtaphysique vraie, et cela pour la simple raison que la vrit est une. Ren
[19] Nous ne pouvons nous lire que dans Dieu lui mme, et nous comprendre que dans sa propre
splendeur. Saint Martin, Ecce Homo page 18. Tableau naturel agenl
[21] Interrog par le Christ en une clbre vision de Naples sur le prix de ses peines et de son labeur
DCH KINH YU CH
Phn 4
THI CC LUN
Chng 1. i cng
Mun hc Dch phi hiu Thi Cc v Thi Cc chnh l gc Dch, l tm Dch. Hc Dch m khng hiu
Thi Cc, cng y nh ng bn ngoi hng ro, ngm vo ta lu i, lm sao bit c trn chu, bo
vt bn trong!
Dch hu Thi Cc, th sinh Lng nghi: Lng nghi sinh T tng: T tng sinh Bt qui v.v...
Tng Nho bn ci rt nhiu v Thi Cc. Di y xin tm tt s lc kin ca t nhiu Trit gia
nh:
49
Chu Lim Kh (1017 - 1073) l v Tng Nho c cng lm sng ng li quan nim Thi Cc ca Dch
Kinh. Lim Kh tin rng: trong v tr c mt L rt huyn diu, uyn thm, bt trc, bin ha v phng,
Thi Cc hay L l khu nu, l trc ct vn vt, Vn Hu. Chu Lim Kh gi: Thi Cc l V Cc ; ng
rng Thi Cc v hnh th, l mt hot lc, mt huyn nng vt tm tri gic ca ng quan [3]
Chu Lim Kh vit thin Thi Cc thuyt lun v Thi Cc v s khi nguyn ca Vn Hu. Thin
Thiu khang Tit (1011 - 1077) gi cn nguyn v tr l Nht. Nht y chnh l Thi Cc. [4]i vi
Thiu t, Thi Cc cng l o, l Hong Cc, l Tm. Tt c nhng danh t u l nhn to, ch
nh Nguyn Th v tr[5]
ng cn cho rng Thi Cc chng u xa, Thi Cc ngay trong tm hn con ngi, l Tm con
ngi. ng vit: Tm l Thi Cc, o l Thi Cc [6]Thi Cc khi cha sinh vn vt th gi l Tin Thin.
1 tng trng cho Thi Cc. Tin Thin ca Thiu T tu trung cng ging nh Thi Cc bn ca
50
Chu Lim Kh, tuy mt bn thi dng s, mt bn thi dng tng, m t Thi Cc v cng cuc sinh
i vi Trnh Di (1033 - 1107) th Thi cc, hay o, hay L, hay Kh Chn Nguyn cng l mt.[9]
Chu Hi (1130 - 1200) m lun rt nhiu v Thi Cc. i khi, Chu Hi gi Thi Cc l L c trc tri
t, sinh ra tri t vn vt, v hng lng trong tri t vn vt. [10] Chu Hi cho rng V Cc hay Thi
Gi l Thi Cc, v l tuyt i, khng bn b, v cng, khng th c thm g hn c na. Lng trong
lng trong vn vt nh nh trng lng y nc: mun vn ao h, mun ngn hnh nh, cng khng lm
cho trng suy suyn, pha phi. [13] V Cc hay Thi Cc l o, l L, thuc hnh nhi thng, siu xut
m Dng kh cht c tnh, c trng, l Kh thuc hnh nhi h tc l l thuc khng gian, thi gian [14]
Nu nhn v tr trn bnh din hnh tng, phin din, ta s thy ty ni, ty thi ng tnh lun phin,
Nhng nu nhn v tr trn bnh din t vi, trn bnh din Bn Th Thi Cc, ta s thy vng lng im
lm, mc du l vn l hm ng trong.[15]
Thi Cc khng phng s, khng hnh th, khng a v [16] Tuy nhin Thi Cc chnh l khun thing
Chu Hi vit: Thi Cc l L ca tri t, mun vt [17] Phng hu Lan cho rng ch L y i chiu vi
51
hay L cng nh nhau [19] Nhng ng cho rng nguyn quan nim Thi Cc , khng cn g phi
khng h thy c ni Tin Nho. ng cho rng ch V Cc khng phi l li l ca Chu t [21]ng tranh
ng bin lun vi Chu Hi nh sau: Tn huynh ngy trc gi th cho Thoa sn c ni rng: Khng ni
i truyn trong Kinh Dch ni rng: Dch c Thi Cc. Thnh nhn ni hu, nay li ni V l ti sao?
Thnh nhn ta cha tng ni n. Chng u sch Lo T ni rng: khng danh l mi u ca tri t,
Nguyn l ca v tr [24]
B. THI CC V HUYN
52
Thi Cc trong Kinh Dch cng tng ng vi Huyn trong Thi Huyn ca Dng Hng [28]
Dng Hng ch trng: Huyn v thy v chung [29]Huyn l Bn Th v tr [30]Huyn sinh xut v
Huyn sinh xut Nht Nguyt tinh cu, t thi tun tit [32] Huyn l ch cht nhn lun. Thun theo
Huyn, l qun t, nghch vi Huyn l tiu nhn [33] Tt c nhng ch trng trn u tng
Qui Nguyn Trc Ch vit: Chn Nh bn tnh l Bn Th chn thc, l Bn Lai Din Mc sn c t khi
cha m cha sinh ra mnh, Thin tng gi l Chnh Php Nhn Tng. Lin tng gi l Bn tnh Di
. Khng t gi l Thin l. Lo t gi l Cc Thn. Dch gi l: Thi Cc. Tn tuy khc nhau, nhng k
thc cng ch l mt Chn Nh bn tnh [34] Thi Cc hay Chn Nh bn tnh y chnh l Bn tnh con
ngi. Bn tnh y du ni ngi thnh hay ngi phm cng khng h tng gim. Suy rng ra, vn vt,
Pht gia cn gi l Php. Kinh Kim Cng vit: Php y bnh ng, khng c cao thp. Php l bn
tnh. Bn tnh cng v nh kim cng, kin c vng bn khng th h hoi c. [36]
D. THI CC VI O GIA
Thi Cc tm [38] Mun tm gc gc phi tm ni Thi Cc. Trong Thi Cc Quyn Bng Thuyt, ta
Ta nay vn c mt vng
Du rng vt v n iu,
Bi ca trn cho thy Thi Cc va l cc tiu, va l cc i; v thy v chung; bao qut m Dng,
tri t, khng gian, thi gian; bin ha v cng; sng soi cho cc bc Thnh Hin mun tha. Thi Cc
5/. Thi Cc sinh vn vt, vn vt li quay tr v Thi Cc, l l Nht bin Vn, Vn qui Nht ca
Dch. [47]
6/. Trung Dung vit: Ng i, thin h mc nng ti. Xng o Chn Ngn bnh: l Thi Cc bao
7/. Trung Dung vit: Ng tiu thin h mc nng ph. Xng o Chn ngn bnh: l Thi Cc lng
trong vn vt [49]
8/. Sch vit thm: Hp tri t li vn l mt Thi Cc. Chia ra thnh vn tng, vn loi th mi loi
10/. Thi Cc l V Cc, l Kim n [52], l Thn [53], l Khng [54], l Nht Chn, Nht Nguyn, danh
Sch Liu Dng in Vn p ch trng: Thi Cc tim n trong lng con ngi. l Thin tm, l
Vin Gic, l Kim n, ty theo t ng mi o gio [55]Thi Cc va l thi hu (Instant), sinh ra thi
ng Hoa Qun gi Thi Cc l Hunh nh, l Chng Diu Chi Mn, Huyn Tn Chi Mn, o
Ngha Chi Mn, Bt Nh Php Mn, l H V, l Chn Khng, l Trung Thn v.v..V hnh dung Hunh nh
ng Hoa Qun vit: Hunh nh sinh xut t Tin Thin, tng n Hu Thin. Vn khng hnh
tng, khng danh t, nn tm hnh dung bng vng trn , tm gi l Hunh nh [58]
V l sinh c man mc, nn gi l Hunh nh, v bin ha khng lng nn gi l Thn. Hunh nh l
th, Thn l dng, hai ng l mt. Nho gi l o c Chi Mn, Thch gi l Bt Nh Php Mn, Lo gi
l Chng Diu Chi Mn, hay Huyn Tn Chi Mn! V khng hnh tng, nn ngi xa ly Thn cc cnh
m hnh dung Thn Hunh nh mi ngi nhn Thn ca cnh, m suy ra Thn Khng cnh ca
Sch Tnh Mnh Khu Ch cho ta thy tm quan trng ca Thi Cc, khi v hnh Lo t, trong tay c
Khiu. Khiu ny chng c u ui; chng bin i; khng phi c, m cng chng phi khng; khng
trn, khng vung; chng thiu, chng tha; chng tng, chng gim; chng i, chng li; chng sinh,
chng dit; khng trong, khng ngoi; khng mu, khng sc; khng ting, khng hi; nh c, nh khng;
57
nh cn, nh mt, dng thi vn hnh, thu thi tng n; vo ra bt trc, chng ai bit c qu hng [60]
Quan nim v Tuyt i Th khng u ui, khng hnh dung, lng mt, lm ta lin tng n quan
nim Ha cng khng tai mt, tay chn ca Platon v ca Empdocle. [62]
Sau khi kho st quan nim Thi Cc ca tin nhn tm ra t hm ng bn trong, ta c th tng
kt li v on nh nh sau:
3. Thi Cc sinh xut Vn Hu, nhng sau trc vn nguyn tuyn, chng c hao ht, chia phi [65]
lng trong vi trn, trong gii t. D nhn bao qut c v tr cng ch c mt Thi Cc, nhng nu nhn tn
phn tng vt, ta li thy mi vt u gm c Thi Cc [67]. Thi Cc tuy sinh xut Vn Hu, sau trc
Robert Lasserre tot yu quan nim Thi Cc nh sau: Thi Cc cu to nn v tr, Vn Hu.
T Vn hn, Ngn h n Nht Nguyt, tinh thn, qun sinh, vn vt, tt c u c mt Bn Th duy
nht nh nhau, y l Thi Cc, nhng hnh tng cng dng bn ngoi khc nhau [72]
58
Khi Thi Cc phn m Dng, ng tnh, tc l khi Thi Cc hin dng, ta mi bit c hnh
Cn khi Thi Cc cha c phn m Dng, ng tnh, th hon ton v thanh, v x, v trm triu. Lc
CH THCH
[1] Le premier crivain de la tendance nouvelle...fut Tcheou Tounn I (1017 - 1073)(Chu n Di) matre
Tcheou, qui tablit que le systme des Anciens manquait de tte: il fallait quelque chose, par del le
binme ciel terre, par del la roue du yinn yang et des cinq lments. Il adopta pour tre ce quelque
chose le Tai ki de Lao tzeu et de Tchenn Toan (Trn on)... Tout son mrite consiste avoir mis
l'Unit en tte du dualisme. Cf. HCROPC - page 658.
[3] La norme s'appelle aussi T'ai ki (Thi Cc), le grand axe, parce qu'elle meut tout dans l'univers. Matre
Tcheou lui a encore ajout l'pithte de O Ki (V Cc), pour exprimer sa nature incorporelle. Cest
limpalpable moteur qui ne tombe pas sous les sens. Cf. Lon Wieger - Textes Philosophiques Tome
I - page 180.
[5] L'tre premier duquel est issu tout ce qui est, c'est la Principe, c'est le Ple Auguste, c'est l'Apoge.
Noms d'emprunt, car l'tre primordial est indfinissable, innomable, ineffable. HCROPC - page 65.
[7] H v Tin Thin. Tch nhin bt ng, o o, minh minh, Thi Cc v phn chi thi d. H v Hu
Thin, cm nhi toi thng, hong hong, ht ht, Thi Cc d phn chi thi d. . ,
, , . . , . TMKC -
Li - trang 2b.
[8] Chu t chi Thi Cc , Thiu t chi Tin Thin tnh vn truyn t phng ngoi, hu v ng xut
Trn on...Thiu T d Thi Cc sinh v tr Vn Hu, lc d Chu t ng. ,
, ... , . T V
Lng, TQTHS, tam thin thng, trang 14.
[10] Thi Cc ch th nht c L t. Nhc v Thi Cc, tin bt phin liu thin a.
. , . Stanislas le Gall, Le Philosophe Tchou Hi, p. 97.
[11] ...Thi Cc phi th bit vi nht vt. Tc m Dng, nhi ti m Dng; tc Ng Hnh nhi ti Ng hnh;
tc Vn vt nhi ti Vn vt. . , ,
. Ib. 99.
[12] Th vn Cc chi vi ngn. Cu cnh ch cc, bt kh hu gia chi v, d trng th l chi danh ngha tc
c thin h v d gia th chi xng d c thng ti vt chi trung, vi vt chi ch. Vt v chi, tc v d vi
cn ch, nhi bt nng d hu lp. . , ,
, .
. Stanislas le Gall, S. J. Tchou Hi, Sa Doctrine, Son Influence - page 116.
[15] Thi Cc hnh nhi thng chi o d. m Dng hnh nhi h chi kh d. Th d t k tr gi nhi quan
chi, tc ng tnh bt ng thi, m Dng bt ng v, nhi Thi Cc v bt ti yn. T k vi gi nhi
60
quan chi, tc xung mc v trm, nhi ng tnh m Dng chi l, d tt c k trung h. T k tr gi nhi
quan chi, tc ti c th s vt trung quan chi. T k vi gi nhi quan chi, tc tu Thi Cc chi Bn Th
quan chi d. Thi Cc v hnh tng, nhi k trung vn l tt c. .
. , , .
, , . ,
. , . , . (Thi Cc
thuyt ch) Phng Hu Lan, Trung Quc Trit Hc S - trang 900.
[21] Tng Sn d V Cc phi Chu t ng. T V Lng TQTHS, tam thin thng, trang 72.
[22] Gia Chu hc v Lc hc, tuy c rt nhiu im d ng, song ch c cuc tranh lun v hai ch V
Cc l kch lit nht... Cf. Bu Cm, Tng Nho, trang 175.
[26] Vit V Cc, nhi Thi Cc, To ha lu hnh chi th, v thi hu tc. , ,
, . Ib. trang 9.
[34] Chn Nh bn tnh gi, ph mu v sinh tin, nht chn v vng chi th v chi bn lai din mc. Thin
tng tc vit: Chnh php Nhn Tng, Lin tng tc vit: Bn tnh Di . Khng t tc vit: Thin l.
Lo t tc vit: Cc thn. Dch o tc vit:Thi Cc. Danh tuy hu d, k thc ng nht Chn Nh
Bn Th d. , , . .
. . . .
. Qui Nguyn Trc Ch II - trang 369.
[35] Tm Kinh vn: Bt tng bt gim. Th tnh ti Thnh bt tng, ti phm bt gim, c vit: bt tng, bt
gim d. Khi bt kin Nhu vn: Nht thit hm linh cc c nht Thi Cc, dic th l d. :
. , , . : , ,
. Qui Nguyn Trc Ch II trang 373.
[37] Qui Nguyn Trc Ch Quyn H ( thiu Lng phin dch) trang 604.
[44] Thi Cc kh d bin ha. Nht bin nhi vi Vn, Vn c nht Thi Cc; Vn ha nhi vi Nht, Nht
nhng nht Thi Cc d. . , ; . .
Ib. trang 8a.
[48] Trung Dung vit: Ng i, thin h mc nng ti. Thi Cc bao h thin a chi ngoi d. :
, . . Ib. trang 8b.
[57] Trch trong Hunh nh Kinh gii (Th Vn Sn Ng Nguyn t Lu Nht Minh) trang 3.
[58] Hunh nh xut Tin Thin, tng Hu Thin, bn v hnh tng, dic v danh t cng nhi chi
gi c nhi d. Cng nhi danh chi Hunh nh th d. , , ,
, . . Hunh nh Kinh gii trang 3.
[59] Nhn k hn nhin sinh c, c danh Hunh nh. Nhn k bin ha bt trc, c v chi Thn. Hunh
nh th d, Thn k dng d. Nht vt nhi nh danh. Nhu tu chi vi o Ngha Chi Mn, Thch tu chi vi
Bt Nh Php Mn; o tu chi vi Chng Diu Chi Mn, hu vi Huyn Tn Chi Mn. Nhn k v hnh v
tng, c o T d ch cnh chi thn hnh dung k Hunh nh chi thn s nhn ch cnh chi thn,
truy cu k Hunh nh v cnh chi thn nh. , . ,
. . . . . .
. .
, . Hunh nh Kinh Gii - trang 3.
[60] Phng vi chnh Huyn Quan. Nhn k v th v v. Bt bin bt canh, phi v phi hu, phi vin, phi
phng, v d v khim, bt gim bt tng, v lai v kh, bt dit bt sinh, v ni v ngoi. Bt hong
bt xch, v tng v nghinh, bt bch bt thanh, v thanh v x, t hu t v, nhc vong nhc tn.
Dng chi tc hnh, quyn chi tc tng; xut nhp v thi, mc tri k hng. .
. , , , , , , , ,
, , , , , . , ;
, . TMPQ, Quyn 7 - trang 5,6.
[62] L'architecte arrondit et polit toute la surface extrieure de la sphre du monde et cela pour plusieurs
raisons. Il n'avait en effet besoin ni d'yeux, puisqu'il ne restait rien de visible en dehors de lui, ni d'oreille
puisqu'il n'y avait non plus rien entendre. Il n'y avait pas non plus d'air environnant qui exiget une
respiration. Il n'avait pas non plus besoin d'organes soit pour recevoir en lui la nourriture, soit pour la
rejeter aprs en avoir absorb le suc. Car rien ne sortait et rien n'y entrait de nulle patt puisqu'il n'y a
63
rien en dehors de lui. Quant aux mains, qui ne lui serviraient ni pour saisir, ni pour repousser quoi que
ce soit, il jugea qu'il tait inutile de lui en ajouter, pas plus que des pieds ou tout autre organe de
locomotion (Time p.p. 464,465)
...(On trouve la mme description du Dieu sans yeux, ni oreilles, ni mains, ni pieds dans Empdocle)
[66] C vit: Thi Cc ch th nht c L t. Hu vit: Thi Cc phi th bit vi nht vt; tc m Dng nhi ti
m Dng; tc ng hnh nhi ti ng hnh; tc vn vt nhi ti vn vt; Ch th nht c l nhi d. Nhn k
cc ch, C danh vit: Thi Cc, nhin tc Thi Cc tc L, L tc Thi Cc kh tri.
. . , , .
. , .
...Thi Cc tt duy nht, tt tuyt i, v chi vit L. Thi Cc d l ng th nhi d danh, th v tr chi s
yn. C vit: V hu thin a chi tin tt cnh ch th l, hu th l tin hu th thin a, nhc v th
l, tin dic v thin a, v nhn, v vt.. . ,
. , ,
, . (Chu Hi Am) TQTHS, trang 58.
[71] Thi Cc tt duy nht, tt Tuyt i. . (Chu hi Am), Cf. T V Lng, TQTHS,
Thin III thng trang 58.
[72] Ce qui produit et compose l'univers est Taikyoku (Indou: Cunya, Chinois T'ai Ki: l'univers, ther non -
diffrenci ou la nature intime).
Commentaire: Depuis les lointaines nbuleuses jusqu' notre plante, en passant par le soleil et les
astres de tous les autres systmes dont l'univers est compos, absolument tout, les tres et les choses,
64
l'eau, le feu, l'air, la terre... est compos dans sa nature intime d'une seule et mme substance qui se
manifeste sous diffrents aspects. Robert Lasserre, Etranges Pouvoirs - page 29.
Commentaire: Cette polarisation nous permet de saisir les manifestations de Taikyoku par ses activits
positives ou ngatives. Taikyoku lui mme avant sa polarisation ne peut se saisir que par intuition: Ce
n'est pas l'obscurit, c'est ce qui la produit; aucun mot ne peut la traduire. Robert Lasserre,
Etranges Pouvoirs - page 29.
Phn 5
Chng 1. Xut x
Nhng n khi gii thch H , th thng cc tc gi gii thch mt cch s lc phin din, nn rt
cuc ngi c khng nhn thc c nhng ngha l su xa ca H . C hai li gii thch H :
Gii thch theo li hc ng, mi u xem ra c v chnh thng, l s nhng cui cng chng gip ta
thm kin thc l bao. Gii thch theo li siu hnh, o gio, mi u tng nh khng c chnh thng,
nhng thc ra gip ta tho g c nhng then cht, phanh phui c nhng huyn vi ca H .
XUT X CA H
Tc truyn, i vua Phc Hi c con Long m hin ra ni sng Mnh H, trn lng c mang mt hnh ,
v vy gi l H . [1]
Phn 6
LC TH
Chng 1. Xut x ca Lc Th
66
Lc Th c mt tm nh hng rt ln lao trong mi lnh vc t tng, chnh tr, o gio Trung Hoa,
Theo Kinh Th, sau khi tr thy thnh cng, Vua V c Tri ban cho Hng Phm Cu Tr, tc l
Tc truyn Tri cho thn qui hin ln sng Lc, mang trn lng mt hnh v. Vua V nhn y lm ra
Lc d lu Khn th a ph [3]
H gip ta tu luyn tm hn, Qui Nguyn, Phn Bn. Lc Th ch v cch thc an bang, t th; t
thuyt duy nht, l: ni thnh, ngoi vng chi o, y nh tm vi c si ngang si dc, [4]nh
CH THCH
67
[3] Chnh ngha Xun Thu v vit: H d thng Kin xut thin bo; Lc d lu Khn th a ph.
. Uyn Gim Loi Hm, Quyn 3, trang 3,366, Mc
Chu Dch III.