Professional Documents
Culture Documents
514
ThS. H an
Huyn thoi l khi nim thuc phm tr vn ho, ra i t bui "khai sinh" ca loi
ngi v n nay vn tn ti. Mt cch t nhin, huyn thoi to thnh dng chy xuyn
sut v bt tn, t c ch kim, t ng sang Ty. C nhiu cch hiu khc nhau v huyn
thoi. T cch tip cn ca mnh, chng ti quan nim: huyn thoi l nhng cu chuyn k
l, hoang ng nhm gii thch hin tng c tnh cht b n, su xa thuc v t nhin, x
hi v con ngi.
Trn c s , vi bi vit Huyn thoi lp quc Vit Nam, Trung Quc, Hn Quc
v Nht Bn, chng ti s tp trung nghin cu nhng cu chuyn trong thn thoi, truyn
thuyt v qu trnh dng nc ca bn quc gia theo tm thc dn gian (truyn k). Cn c
vo cc truyn k (cng l huyn thoi) ny, chng ti tng bc bc tch mn sng huyn
o ph ln hin thc lch s ca bn dn tc trong ci thu ban u dng xy t nc,
xem mi quc gia c du n g c o; ng thi, tm ra im tng ng, gp g ca bn
quc gia - vn c coi l cc nc "ng chng ng vn".
1.1. Trc ht, c nhng nim chung v huyn thoi lp quc ca Vit Nam,
Trung Hoa, Hn Quc v Nht Bn, chng ta cn tip cn h thng truyn k dn gian cc
nc - trc ht l truyn k dn gian Vit Nam.
Ni ti huyn thoi lp quc Vit Nam, khng th khng nhc n truyn Con
Rng chu Tin (hay Lc Long Qun v u C), bi y l mt trong nhng s tch c nht
v hp dn nht ca ngi Vit.
Truyn k rng: Lc Long Qun vn tn Sng Lm, con trai ca Kinh Dng Vng
v Long N (th lnh vng t Lnh Nam). Chng l ngi thn, kho mnh, tun t, c
bit "c ti i li di nc nh i trn cn". Vi sc mnh phi thng ca thn Rng - thn
Nc v lng thng yu nhn dn, Lc Long Qun mt mnh dit tr Ng Tinh, H
Tinh, Mc Tinh - nhng loi yu qui him c v li t mnh, thn dy dn bit cch trng
la, n , em li cho h cuc sng yn , thanh bnh.
1
c nhiu chim mung, nhiu g qu em qun t phng Bc trn xung nh chim lnh
phng Nam. ng c ng u ngi con gi yu ca mnh "thy Long Qun uy nghi, tun
t" em lng say m, xin theo v Lc Long Qun a u C v cung ca mnh trn
ni cao. Tnh yu mnh lit v ln lao y gn kt, ha hp h li. C hai cng chung
sng nhng thng ngy hnh phc vi t m thn thng v k diu ca mnh: "Lc Long
Qun vi u C c t lu th u C c mang sinh ra c ci bc. Sau by ngy, ci
bc n ra mt trm qu trng. Mi trng n mt ngi con trai. Trm ngi con trai ln
ln, tt c u thng minh, kho mnh tuyt vi".
R rng, vi nhng ni dung ni trn, chng ta nhn thy rng c rt nhiu s kin
c tc gi dn gian gi gm trong nhng cu chuyn giu hnh nh, biu tng. Nhng
du sao, trong nhiu s kin y, vn ni ln nhng vn ct li. gc ny, chng ti
nht tr vi nh nghin cu Cao Huy nh khi ng cho rng ton b thi k Hng Vng,
ni bt hai s kin chnh: chng l lt v chng ngoi xm. S kin th nht chuyn
thnh hnh tng Sn Tinh dit Thu Tinh c tc gi dn gian sng to trong truyn
thuyt cng tn. S kin th hai chuyn thnh hnh tng ng Ging dit gic n trong
truyn Thnh Ging. Cng cn lu rng, cho hon chnh, ngi vit b sung thm
truyn thuyt An Dng Vng xy thnh bi theo gio s L Ch Qu, y l "m vang
cui cng ca bn tnh ca dng nc, m u tn bi kch nc mt nh tan"2.
1
Xin xem: Nguyn ng Chi. Lc kho thn thoi Vit Nam, Nxb Vn S a, H Ni 1956.
2
L Ch Qu. Vn ha dn gian - Kho st v nghin cu, Nxb i hc Quc gia, H Ni, 2001, tr 52.
2
Bi chnh c nhng cu chuyn kia, bi chnh l c truyn thuyt gii thch v ngun
gc dn tc, v vic chng ta phi nh gic, phi chng l lt... m gip nhng con ngi
hm nay hiu hn v con ngi ngy hm qua - du cho h ch nh nhng "a tr th ca
nhn loi", nhng t trong bn cht li sng ln v p tuyt vi": V p ca tnh cm yu
nc thng ni; ca thc dn tc v s c lp nc nh; v tinh thn on kt, ch t
cng vn ln trong cuc sng... Tt c u c in du m nt trn nhng trang huyn
thoi lp lnh sc mu.
1.2. Huyn thoi lp quc Trung Hoa do nhiu nguyn nhn nn khng mang tnh
h thng. Cc hc gi Trung Hoa thng cho rng giai on khi nguyn trong lch s ca
h gn vi thi Tam Hong Ng . Vn ny cn nhiu tranh ci. Chng ti tm quan
nim thi Tam Hong Ng gm cc nhn vt: Bn C, Phc Hy, N Oa, Chuyn Hc,
Thn Nng, Hong , Nghiu, Thun. Vi cch sp xp nh vy, chng ti c m hnh lp
quc Trung Hoa.
3
Qua huyn thoi trn, chng ti nhn thy rng ngay t thi s s, Trung Hoa
hin ra l mt t chc x hi c quy c. Trong x hi ny tn ti trt t c coi trng, hnh
pht nghim khc, k cng bn cht, r rng. C thin gii ln trn gian u c ngi ng
u, m ng mi vic. Mi ngi y li c ring mt ngi ph t ti gii, hin lnh. K
ph t Phc Hy l Cu Mang, ph t Thn Nng l ho thn Chc Dung, ph t Thiu Ho
l kim thn Nhc Thu, ph t Chuyn Hc l thu thn Huyn Minh. C nhn vo bc phc
tho y, ta thy t thi xa xa, Trung Hoa hnh thnh np t duy v tnh trt t, v quan
h vua - ti (qun - thn).
Ngoi ra tip cn vi huyn thoi lp quc Trung Hoa, chng ti hiu rng, ngay t
thi xa xa, t nc ny pht trin tun t qua nhiu giai on khc nhau, mi giai on
c nh du bng nhng pht minh quan trng gn vi tn tui tng nhn vt kin to.
Phc Hy dy cho dn tc hn l, m nhc, kt dy, an li, nui gia sc, nu chn tht trc
khi n. Nhng s kin ny gi cho ta nim v qu trnh chuyn t trng thi sn bn tin
ln trng thi chn nui du mc.
Sau khi Phc Hy qua i, ng truyn li ngi cho Thn Nng. Thn Nng sng ch
ra li cy bng g, t chc hp ch, giao dch i trao sn phm lao ng. Ngoi ra, ng
cn kim nhiu th cy tr bnh cho ngi. Chng ti rng y l thi i loi ngi
ang tin ln trnh canh nng.
Huyn thoi Trung Hoa khp li, nhng nhng hnh dung v t nc, v con ngi
c xa nh vn cn thp thong u y. Bc sang tm hiu huyn thoi lp quc x
Kim Chi, chng ta li c nghe nhng cu chuyn k diu.
4
Huanung h xung gn mt khu rng g n hng thing ling trn rng T'aeback
(Thi Bch), ri t xng l Thin Vng (tc vua nh tri). Sau , ng ch nh ba thng
th ph trch gi, ma, my; ng thi dy dn 360 ngh c ch gm ngh nng, ngh y,
mc, dt, nh c... Hong t cng dy cho dn bit phn bit thin c v t ra mt b
lut duy tr cuc sng ci dng gian.
Khng bit triu i Choson tn ti c bao lu, ch bit rng cho n khong u
cng nguyn, nhiu b lc trn bn o Hn thng nht li vi nhau hnh thnh nn 4 vng
triu: Koguryo pha Bc, Peakche pha Ty Nam, Silla ng Nam, nm gia Peakche
v Silla v Kaya. mi vng quc u c nhng huyn thoi ca mnh.
Huyn thoi Koguryo k rng vua Keumwa mt hm i sn gp nng Yoo Wua (Liu
Hoa). Vua a nng v cung, mt thi gian th nng sinh c qu trng to bng 5 ci u.
Lc u, mi ngi u s hi, nhng t lu, t trng bc ra l mt cu b khi ng, tun t,
t tn l Choomong. Choomong ti gii li c vua cha yu mn nn b cc hong t con
vua hm hi. Chng b i, trn n Eum Soo (by gi l vng ng Bc p Lc Giang), qua
mt con sng, sang b bn kia ri dng li xy mt quc gia mi tn l Koguryo.
y Huyn thoi v vng quc Peakche (Bch T) c dn gian tng tng bng
chi tit a b Yoori i tm cha (chnh l c vua Choomong). Qua bao gian nan th thch,
chng tm c bu vt, yt kin v c phong lm thin t. Nhng ngoi Yoori, khi n
Chubon (Tt Bn), vua cn sinh c hai ngi con na. Trc tnh hnh y, h quyt nh
tm ni khc nh c. Biury (ngi anh) chn ni "t lnh chim u" - gn ni Book-a -
ak - san (Bc H San), lp ra nc Bch T mun i.
5
y Cui cng l huyn thoi Silla: huyn thoi ny khng c ngi cha con Tri,
cng khng c ging ni trc tip thng bo tri, nhng cp song sinh Ngc ng T v
Ngc ng N (sau ny chnh l vua Park Huyek Keose v hong hu Alyoung - ngi
sng lp ra triu i Silla) li c sinh ra t bo thai ca ngi m - thnh mu Saso - mt
ph n c nng lc thnh thn.
Thng qua vic tm tt cc huyn thoi trong lch s Hn Quc, chng ti nhn thy
ni ln mt s vn sau:
6
xung o ngr v bt tay dng tr tri, xy nh trn qu hng mi. Mi s sng
bt u t y: c cy, hoa l, ni, t, sng m... ln lt hin ra trn th gian.
Nhng hai thn linh vn cm thy khng gian quanh mnh sao trng vng l vy. H
ni vi nhau: "By gi, chng ta sn sinh ra x s ca tm hn o ny cng vi ni
sng, cy c. Vy ti sao khng sinh ra ai s l cha t ca v tr ny?
T sau n thn mt tri, cc thin hong thay nhau cai tr trn gian, m u l thin
hong Jimu.
Ni theo Jimu, cc Thin Hong cc thi k sau tip tc hon thnh cng vic
chnh tr ca mnh. D thi gian v bi cnh lch s khc nhau, nhng cc Thin Hong y
u xut thn t mt dng di c ngun gc thn linh. H duy tr s thng tr ca mnh sut
my nghn nm lch s ghi li th Nht Bn gm 124 i lin tc ni tip nhau.
Trn y l nhng s kin quan trng nht lin quan n huyn thoi lp quc Nht
Bn. Trong m hnh ny, chng ti thy ni ln c im u tin l vic xut hin ca rt
nhiu cc v thn. Ngoi 8000 v thn linh c phi thai t qu trng - v tr th c hng
lot cc thn tham gia trc tip vo vic cu to th gii: hai thn Izanaghi v Izanami
sng to ra qun o Nht, thn mt trng, mt tri, dng bo lm hon chnh thm bc
tranh v s tp lp th gii. Thn t tng, sc mnh ngh thut nh l s b sung cho i
sng tinh thn ca ngi dn ni y. Thc ra, tn ngng a thn gio l mu s chung
cho c loi ngi bui s khai, nhng phi ni Nht Bn l du hiu k diu. N tr
thnh tn ngng, tn gio ca con ngi ni y - trong qu kh v c hm nay vn cn
tn ti - hnh thnh nn ci m ngi ta thng gi l Thn o Nht Bn. Trong ting
Nht, ch dch t Thn l Kami - ngha ban u l Trn, sau m rng ra thnh t ch nhng
g cao hn, thing ling v tt p hn. Nu l con ngi, th ngi phi c nng lc, sc
mnh v phm cht hn bnh thng. Bi vy, mi ngi dn Nht u tin nhng ai c
thn thnh tin cn nht th c quyn cai qun t nc - Nht, l quyn lc ti cao
ca cc v Thin Hong.
Cng cn lu rng, khng phi ngu nhin, trong huyn thoi lp quc ca Nht
Bn, li c s kin k v s gin di ca thn mt tri (Amaterasu) m trn gian tr nn tm
ti. Sau , nh sng tr li c phi k n cng lao ca ba v thn: t tng, sc
mnh v ngh thut. Chnh h bn mu tnh k thc y thn i ra khi Thin Nam
ng, tr li nh sng cho vn vt v mun ngi. Chi tit ny gi gm nhiu iu su kn.
Nht Chiu trong cun: Vn hc Nht Bn t thi khi thy n nm 1868 vit: "Ci p,
t tng v sc mnh l linh hn ca vn ho. Chng c m ho trong huyn thoi
mt tri v n nay, cc yu t y vn cn nguyn l ca i sng Nht Bn... cuc sng
7
ca mt dn tc, ca nhn loi cn c y ba ngi y3. Qu thc nh vy, con ngi - d
ni u trn hnh tinh - lun cn n t tng, sc mnh, ngh thut. Ch c iu Nht
Bn, ngay bui s khai - trong huyn thoi nu ra trit l ny.
Tip theo, trong huyn thoi Nht, chng ti thy thin nhin nh hnh ngay t bui
u. Truyn k rng sau khi Izauagi v Izanami kt hn vi nhau, sinh ra nhng hn o
xinh xn "hin ra di mt tri mc". Dn gian cn miu t: "Trn , lng l tri cc con
sui v nhp nh ni i, theo tng ma m trng tuyt hay rc l cy phong. Trn c
hoa anh o v chim chc, c c nhng con ngi u tin".
y thc s l khung cnh lng mn, tuyt vi, mt khng gian m cht tr tnh
m thm, n nh ni ln tt c v thin nhin Nht vi bn ma u n xun, h, thu,
ng. Tt c ni ln mt tnh cm mnh m i vi ci p v ci giu c mi trng
xung quanh ngi Nht c xa. V vy, mun hiu v lch s nc Nht, con ngi Nht
khng th b qua nhng c im v thin nhin.
2.1. T vic dng li m hnh lp quc ca 4 nc Vit Nam, Trung Hoa, Hn Quc
Nht Bn, chng ti c tin i vo so snh s tng ng v d bit ca chng trn mt
s phng din.
3
Nht Chiu. Vn hc Nht Bn t khi thy n nm 1868, Nxb Gio dc, H Ni, 2005, tr 27.
8
y Trung Hoa, thn thoi nm ri rc trong cc cun sch ghi chp sau ny nh
Kinh, S, T, Tp... Mc ch ca n xut pht t qu trnh thu thp ca Khng T khi ng
sng to ra hc thuyt Nho gia ca mnh. Thng qua cc tm gng thi tin s (ch yu l
Nghiu, Thun, V), Khng T by t tm lng ngng vng v cho l ng ti cao i
sau cn noi theo. Qua y, ng cng coi nh l mt phng din rn e, gio ha thin
h, sng phi c trt t trn - di, trc - sau, c c sng ngi.
y Vit Nam, cng vic ghi chp xut hin t nhng nm u ca thi t ch (th
k X - XI), nhng vn bn cn lu li phi k n: Vit in u linh ca V Qunh - th k
XIV v Lnh Nam chch qui do Kiu Ph bin son. Ngoi ra, phi k n b i Vit s
k ton th ca Ng S Lin v D a ch ca Nguyn Tri... Mc ch ca s ghi chp ny
nhm nng cao thc t ho dn tc, chng li m mu ng ho ca k th.
y Hn Quc, ngi ta thy xu hng lch s huyn thoi c phn ging Vit Nam.
Vo th k XIII, nhn dn nc ny cng chu ch h ca quc Nguyn Mng. C
nc Hn chm trong c cc, dn chng b git hi, cp bc ca ci, b bt lm t binh,
iu ng, khn kh: "Vua Kororyo lc buc phi ci cng cha Mng v ngi
Hn phi tc theo kiu ngoi bang, ng thi b cm mc trang phc theo truyn thng
ca mnh"4. Trc tnh hnh y, thin s Iryon khng nh lng, ng tp hp cc ti liu s
ca Trung Quc v cc cun s trc hon chnh tc phm ca mnh mang tn
Samgukayusa - Tam quc lu s. Bi vy, tnh cht bin nin s ca cun sch ny kh r.
Trong qu trnh ghi chp, Iryon lun c thc nh du li bng nhng triu i vi nm
thng c th v gn vi qu trnh gii thch v s ra i ca cc vng triu. Ngoi chnh
xc, Iryon cn lun c thc khng dnh s i snh ngang bng ca dn tc mnh, t
nc mnh vi nhng ng vua v cc hong ln Trung Hoa.
4
L Ch Qu, han Th Thu Hin. Huyn thoi lp quc Korea v Vit Nam, tp ch Vn ha Dn gian, s 4/2004, tr 39.
9
huyn thoi, chng ti thy cm hng ngi ca l im tng ng trong np ngh ca dn
gian mi nc khi suy t v cha ng, v ging ni ca mnh.
y Ngoi ra, nhng ngi cn phi c nng lc phi thng. Trung Hoa, N Oa
i v tri. Ti Vit Nam, Sn Tinh tp ni dp l lt. Hn Quc, vua Choomong c
ti bn cung gii. Trn t Nht Bn, thn Izanagi v Izanami ch cn khuy nh mt nc
to thnh 8 hn o. H l nhng ngi hn ngi thng tt s m ng c cng
vic v i.
a) Cnh quan a l:
Bn quc gia: Vit Nam, Trung Hoa, Hn Quc, Nht Bn u nm khu vc Chu ,
nn cnh quan c nhiu im ging nhau, l s nh hnh ca khng gian vn ho Ni -
Sng - Bin - H; c bit, vn ho ni nh hng n np t duy ca c dn c xa.
10
Trung Hoa, ni Bt Chu trong huyn thoi l mt ci tr chng tri. Cn ngn ni
cao nht li l Cn Lun. Ngi ta v l ci thang leo ln tri. Khung cnh ni y uy
nghim, m l. Chnh n l chn m mi khi vua Vng (Hong ) nhn ri, li xung y
th thi tm hn.
huyn thoi lp quc ca Hn, du n ni non cng m nt. Huyn thoi c nht
(Tangun) k rng khi Huanung xung trn gian, cha ng xem xt v chn ni T'aeback
(Thi Bch) - ni cho ng t chn n cai tr loi ngi. Sau ny khi Tangun ln ngi
c 1500 nm th ng ln n ti vng Chang tang kung ri tr thnh thn Ni.
Trung Hoa, ni non gn vi kht vng ln cao, l tng hng ti ca con ngi.
Chng th m sau ny trong giai on nh cao ca th ca i ng, nhiu nh th ni y
tm cm hng cnh ni non. ti ng cao tr thnh ngun cm hng chnh v in
du li nhiu thi phm i.
b) Du n nng nghip
5
ng Vn Lung. Tip cn vn ha Hn Quc, Nxb Vn ha Thng tin, H Ni, 2002, tr 65.
6
Nht Chiu. Nht Bn trong chic gng soi, Nxb Gio dc, H Ni, 1999, tr 3.
11
Du n ny mi nc Vit - Trung - Hn - Nht rt r v th hin nhiu phng
din. y, chng ti ch cp n tn ngng th mt tri.
Thc ra, mi nn vn minh s khai trn tri t u th thn mt tri. Nhng ch vit u
tin ca nhn loi khp ni tng ng mt cch ng ngc nhin ch "mt tri": mt vng
trn c chm chnh gia. Thn mt tri Ai Cp m ra, ti Lng H c Samat, Nht l
Amaterasu. Vua ca ngi Trung Quc v c ngi Inca tn chu M u tin mnh l con tri
hoc ca thn mt tri. Vit Nam a hnh nh mt tri vo trung tm ca trng ng ng Sn.
Tn ngng th thn mt tri 4 quc gia Vit Nam, Trung Hoa, Hn Quc, Nht
Bn gn vi c dn nng nghip trng la nc - bi trong nng nghip, ngoi yu t nc
th nh sng rt cn thit cho qu trnh canh tc.
7
Nguyn Bch H. Tuyn tp truyn c Nht Bn, Nxb i hc Quc gia, H Ni, 2001, tr 8.
12
T bng trn, chng ti thy mtp qu trng khi thu xut hin trong huyn thoi
lp quc ca c 4 nc. Tuy nhin, khng huyn thoi no ni r qu trng khi thu t
u. Chng ti cho rng qu trng y c th lc u do mt loi chim sinh ra. Qu trnh y
din tin nh sau:
Thn
ra Sinh ra
Chim Trng
Ngi
Huyn thoi Trung Hoa k rng: Phc Hy - N Oa l hai anh em rut. Lc trn
th gii ny xy ra mt trn lt ln, loi ngi cht ht ch cn hai anh em sng st nh chui
vo qu bu. H thot nn, chui ra t qu bu v bt u mt cuc ti sinh mu nhim: sng
to ra loi ngi, nhng th lin quan n cuc sng con ngi.
Huyn thoi Nht Bn cng k: hai v thn Izanagi v Izanami l hai anh em rut do
tri phi xung trn gian. H t tnh, kt hn, nn v nn chng, ri sinh ra nhng hn o
xinh p.
T nhng dn chng trn, chng ti thy mtp lon lun c trong huyn thoi bn
nc. Cn nguyn ca s trng lp ny c th gn vi ch tp hn thi nguyn thy khi
13
con ngi cn trong trng thi by n. Song nu xem xt k khng phi l vn ct
li, c bit khi t n trong s tng quan vi nhng huyn thoi v vic lp quc. Thc
ra, vic kt hn gia nhng ngi cng huyt thng trong x hi nguyn thy khng phi
chuyn tu tin. N thuc mt trong rt nhiu yu t cm k ca loi ngi bui s khai.
Vic ny ch xy ra trong nhng trng hp ht sc c bit hoc lin quan n s kin
quan trng no nh: s ti sinh loi ngi, vic cn thit phi duy tr ni ging hoc gy
dng li cng ng. iu ny rt trng hp vi mtp lon lun trong huyn thoi bn nc.
Nu t chng di s soi chiu ca huyn thoi lp quc, th chnh nh nhng cuc hn
phi "bt thng" ny dn n s sinh n thn k. V ng sau cuc sinh n y l nhng
con ngi cng ht sc phi thng. Chnh h sau ny ln ln, trng thnh s l nhng ng
vua, anh hng, ng sng to. Nh bn tay, khi c ca h m t nc bui u t trong
"trng thi hn mang chuyn sang trng thi v tr", ngha l t ch trn mt t chng c
g, tr thnh mt t chc vn ho. Vit Nam, chnh nh cc vua Hng, mi tn ti nc
Vn Lang - u Lc. Hn Quc, Tangun l vua lp ra nc Chooson. Trn t Trung Hoa,
nhng con ngi c sinh ra t bc giy y cc tht ca N Oa s l nhng con ngi
gp phn quan trng vo ci to x hi. Ti Nht Bn, Izanaagi v Izanami ly nhau, sinh ra
nhng hn o - a con y chnh l x s ca t nc mt tri mc ngy nay.
Tm li, qua huyn thoi lp quc ca bn nc: Vit Nam, Trung Hoa, Hn Quc,
Nht Bn, chng ti khng c tham vng dng li ton b bc chn dung tinh thn ca mi
nc, m ch phc tho nhng nt c bn nht, ct li nht. Qua , chng t rng huyn
thoi d h o n u vn gn cht vi hin thc: hin thc ca tnh cm bit n t tin,
thc ngun ci v kht vng chinh phc th gii ca nhn loi bui u. V tt c nhng
tnh cm p vn cn l iu ng qu i vi chng ta hm nay.
Th gii ca huyn thoi cng lung linh nhiu sc mu nh bn thn n vy. Huyn
thoi lp quc du sao cng ch l mt lt ct nh trong ci mnh mng v tn m thi.
14