Hoãn hôïp AD-E

K. BARRY SHARPLESS laø nhaø hoùa hoïc " HO OH"

(DHQD)2-PHAL
HO OH

noåi tieáng ngöôøi Myõ. Oâng sinh vaøo naêm RS RM

1941 taïi Philadelphia.

Rs RM RL H
K2OsO2(OH)4
H
Naêm 1968 laáy baèng Tieán só taïi Ñaïi hoïc
RL K2CO3, K3Fe(CN)6 RS RM
RL H

Standford. " HO OH" (DHQ)2-PHAL

HO OH

Phaàn lôùn caùc coâng trình cuûa oâng taäp Hoãn hôïp AD-D
Chuùng ta ñeàu bieát raèng giöõa caáu truùc
trung nghieân cöùu veà caùc xuùc taùc cho caùc Hoãn hôïp cuûa 4 thaønh phaàn coù baùn treân thò tröôøng. Thaønh phaàn coù chöùa (DHQD)2-PHAL goïi laø
cuûa moät chaát vaø hoaït tính cuûa noù coù moái hoãn hôïp AD-Ethaønh phaàn coù chöùa (DHQ)2-PHAL goïi laø hoãn hôïp AD-D
phaûn öùng choïn loïc laäp theå. Hai phaûn (DHQD)2-PHAL = 1,4-bis(9-O-dihydroquinidine)phthalazine
quan heä maät thieát vôùi nhau ví duï nhö
öùng hoùa hoïc mang teân oâng (phaûn öùng (DHQ)2-PHAL = 1,4-bis(9-O-dihydroquinine)phthalazine
caùc ñoái phaân cuûa moät chaát duø coù caáu RL = nhoùm theá lôùn nhaát; RM = nhoùm theá trung bình; RS = nhoùm theá nhoû nhaát
dihydroxyl hoùa baát ñoái xöùng Sharpless,
taïo hoùa hoïc gioáng nhau (chæ khaùc nhau
Sharpless asymmetric dihydroxylation Phaûn öùng epoxid hoùa baát ñoái xöùng
caùch saép xeáp caùc nguyeân töû trong
vaø phaûn öùng epoxid hoùa baát ñoái xöùng Sharpless laø phaûn öùng epoxid hoùa alcol
khoâng gian) nhöng laïi coù hoaït tính sinh
Sharpless, Sharpless asymmetric allyl vôùi ñoä chuyeån hoùa treân 90% ee
hoïc khaùc nhau. Ñieåm naøy cöïc kì quan
epoxidation) coù yù nghóa voâ cuøng quan baèng caùch xöû lyù vôùi t-BuOOH, titanium
troïng trong nghieân cöùu döôïc phaåm bôûi vì
troïng trong toång hôïp choïn loïc caùc ñoái tetraisopropoxid vaø dietyl tartrat quang
trong hai ñoái phaân cuûa cuøng moät chaát
phaân vaø xuyeân laäp theå phaân. Vieäc tìm ra hoaït.
thöôøng thì chæ moät ñoái phaân coù döôïc
caùc xuùc taùc naøy ñaõ môû ra höôùng toång
tính, ñoái phaân coøn laïi (thöôøng cuõng hieän CH3 CH3 CH3
hôïp môùi cho ngaønh hoùa höõu cô cuõng AE-(+)-DET
dieän trong thuoác) thöôøng voâ ích vaø ñoâi
AE-(-)-DET
O O
nhö cho ngaønh döôïc (ñaëc bieät coù yù OH OH OH
khi coøn coù taùc duïng xaáu. Nhö vaäy, ñieàu
nghóa to lôùn trong ngaønh döôïc). Phaûn
cheá caùc hôïp chaát tinh khieát ñoái phaân laø
97%, 86% ee 97%, 86% ee

öùng dihydroxyl hoùa baát ñoái xöùng

yeâu caàu cô baûn cuûa hoùa döôïc hieän ñaïi.
OH OH

Sharpless laø phaûn öùng coäng 2 nhoùm -

Noù khoâng nhöõng giuùp ñieàu cheá ñuùng
CO2Et CO2Et

OH vaøo noái ñoâi cuûa alken baát ñoái xöùng

(+)-DET = EtO2C (-)-DET = EtO2C

nhöõng ñoái phaân mong muoán, loaïi bôùt ñoái OH OH

vôùi xuùc taùc OsO4 vaø caùc amin quang
phaân coù haïi khoâng caàn thieát maø coøn
hoaït (daãn xuaát cuûa quinine vaø quinidine
giuùp tieát kieäm nguyeân lieäu. Nhöng thaät
trong töï nhieân)
khoâng may laø haàu heát caùc phaûn öùng hoùa Vôùi nhöõng nghieân cöùu vaø ñoùng goùp voâ
hoïc thoâng thöôøng laïi ít coù tính choïn loïc cuøng to lôùn cho ngaønh hoùa hoïc noùi
ñoái phaân. Hieän nay, haøng ngaøn phoøng
H 3C H 3C
chung vaø cho toång hôïp höõu cô noùi rieâng,
thí nghieäm treân theá giôùi ñang taäp trung N
N naêm 2001, oâng ñaõ ñöôïc Vieän Haøn Laâm
nghieân cöùu ñeå tìm ra nhöõng phaûn öùng RO
H H OR Thuïy Ñieån trao giaûi thöôûng voâ cuøng cao
hoaëc xuùc taùc môùi coù tính choïn loïc ñoái quyù : Nobel Hoùa Hoïc
9 9

vôùi chæ moät ñoái phaân. Nhöõng phaûn öùng

OCH3 H 3C O

nhö vaäy ñöôïc goïi laø phaûn öùng phi ñoái

xöùng hay phaûn öùng choïn loïc laäp theå.
N N
D a ãn x u a át d ih y d ro q u in id in D a ãn x u a át d ih y d ro q u in in