You are on page 1of 50

Tin häc c¨n b¶n thcs ph­¬ng nam

ch­¬ng i : Tin häc ®¹i c­¬ng

I. Th«ng tin vµ xö lý th«ng tin


1.Th«ng tin : Th«ng tin lµ 1 kh¸i niÖm trõu t­îng m« t¶ nh÷ng g× ®em l¹i
hiÓu biÕt, nhËn thøc cho con ng­êi còng nh­ c¸c sinh vËt kh¸c.
- Th«ng tin tån t¹i kh¸ch quan. Th«ng tin cã thÓ t¹o ra, ph¸t sinh, truyÒn ®i,
l­u tr÷, chän läc. Th«ng tin còng cã thÓ bÞ mÐo mã, sai lÖch ®i do nhiÔu t¸c
®éng hay do ng­êi xuyªn t¹c.
2. §¬n vÞ ®o th«ng tin :
- §Ó biÓu diÔn th«ng tin trªn m¸y tÝnh ng­êi ta sö dông m· nhÞ ph©n, thÓ hiÖn
hai tr¹ng th¸i ®ãng - hë m¹ch ®iÖn, t­¬ng øng víi 0 vµ 1.
- §¬n vÞ c¬ b¶n dïng ®Ó ®o l­îng th«ng tin gäi lµ bÝt.
1 byte = 8 bit

tªn gäi viÕt t¾t Gi¸ trÞ


Kilo Byte KB 210 Byte ( 1024 Byte )
Mega Byte MB 210 KB ( 1024 KB )
Giga Byte GB 210 MB ( 1024 MB )
Tetra Byte TB 210 GB ( 1024 GB )

3. Ph©n lo¹i vµ m· ho¸ th«ng tin.


a. Ph©n lo¹i th«ng tin:
Th«ng tin ®­îc chia lµm hai lo¹i :
+ Th«ng tin liªn tôc : ®Æc tr­ng cho c¸c ®¹i l­îng mµ sè l­îng c¸c gi¸ trÞ cã
thÓ tiÕp nhËn lµ v« h¹n.
+ Th«ng tin rêi r¹c: ®Æc tr­ng cho c¸c ®¹i l­îng mµ sè l­îng c¸c gi¸ trÞ cã
thÓ kÓ ra ®­îc.

1
Tin häc c¨n b¶n thcs ph­¬ng nam

b. M· ho¸ th«ng tin


- M· ho¸ th«ng tin chÝnh lµ con ®­êng chuyÓn th«ng tin thµnh d÷ liÖu.
- Sö dông hai m· 0 vµ 1 ®Ó biÓu diÔn th«ng tin.
4. Xö lý th«ng tin :
- Xö lý th«ng tin lµ t×m ra nh÷ng d¹ng thÓ hiÖn míi cña th«ng tin phï hîp víi
môc ®Ých sö dông.
- Xö lý th«ng tin b»ng m¸y tÝnh lµ xö lý d¹ng cña th«ng tin, thÓ hiÖn d­íi
d¹ng tÝn hiÖu ®iÖn m« pháng viÖc xö lý ®Ó ®¹t tíi viÖc thÓ hiÖn ng÷ nghÜa.
II. M¸y tÝnh ®iÖn tö
1. KiÕn tróc chung cña m¸y tÝnh
- M¸y tÝnh gåm cã hai phÇn :
+ PhÇn cøng: lµ toµn bé c¸c thiÕt bÞ ®iÖn tö vµ c¬ khÝ cña m¸y tÝnh.
+ PhÇn mÒm: lµ c¸c ch­¬ng tr×nh ch¹y trªn m¸y tÝnh.
C¸c bé phËn c¬ b¶n cña m¸y tÝnh:
- Khèi xö lý trung t©m CPU.
- Bé nhí trong : RAM, ROM.
- Bé nhí ngoµi : ®Üa mÒm, ®Üa cøng.
- C¸c thiÕt bÞ vµo : bµn phÝm, chuét, m¸y quÐt...
- C¸c thiÕt bÞ ra : mµn h×nh, m¸y in, m¸y vÏ ....
a)Khèi xö lý trung t©m – CPU (central Proccessing Unit)
CPU lµ bé chØ huy cña m¸y tÝnh. Nã cã nhiÖm vô thùc hiÖn c¸c phÐp
tÝnh sè häc vµ logic, ®ång thêi ®iÒu khiÓn c¸c qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c lÖnh.
CPU cã 3 bé phËn chÝnh: khèi tÝnh to¸n sè häc vµ locgic, khèi ®iÒu khiÓn vµ
1 sè thanh ghi.

2
Tin häc c¨n b¶n thcs ph­¬ng nam

b)Bé nhí trong


Gåm 2 lo¹i:
+) RAM (Random Access Memory): lµ bé nhí mµ khi m¸y tÝnh ho¹t
®éng ta cã thÓ ghi vµo, ®äc ra 1 c¸ch dÔ dµng. Khi mÊt ®iÖn hoÆc khi t¾t m¸y
th× th«ng tin trong bé nhí RAM còng bÞ mÊt.
+) ROM (Read Only Memory): lµ bé nhí mµ ta chØ cã thÓ ®äc th«ng
tin ra. Th«ng tin tån t¹i trªn bé nhí ROM lµ th­êng xuyªn, ngay c¶ khi mÊt
®iÖn hoÆc t¾t m¸y.
Bé nhí ROM th­êng ®­îc dïng ®Ó chøa d÷ liÖu vµ ch­¬ng tr×nh cè
®Þnh, ®iÒu khiÓn m¸y tÝnh khi míi bËt ®iÖn.
c)Bé nhí ngoµi
Hay cßn gäi lµ bé nhí phô. Bé nhí ngoµi lµ c¸c thiÕt bÞ l­u tr÷ th«ng
tin víi khèi l­îng lín. Bé nhí ngoµi ®iÓn h×nh nhÊt lµ: ®Üa mÒn, ®Üa cøng...
d)C¸c thiÕt bÞ vµo (Input device)
- Bµn phÝm (key board) - M¸y camera
- Chuét (mouse) - M¸y ®äc m· v¹ch .
- M¸y quÐt (scaner)
e) C¸c thiÕt bÞ ra (Output device)
- Mµn h×nh (Monitor)
- M¸y in (printer)
- M¸y vÏ (photor)
2. S¬ ®å khèi qu¸ tr×nh xö lý th«ng tin

3
Tin häc c¨n b¶n thcs ph­¬ng nam

Khèi xö LÝ Trung T©m CPU

Khèi Khèi C¸c ThiÕt BÞ


C¸c thiÕt bÞ §iÒu TÝnh Ra
vµo INPUT KhiÓn To¸n

Main MeMory
ROM+RAM
Bé nhí trong

Bé nhí
ngoµi

3. C¸c thÕ hÖ vµ ph©n lo¹i m¸y tÝnh.


a. C¸c thÕ hÖ m¸y tÝnh ( 4 thÕ hÖ )
+ ThÕ hÖ 1 : ra ®êi vµo nh÷ng n¨m 40, thiÕt kÕ dùa trªn kü thuËt ®Ìn ®iÖn tö
nªn cång kÒnh, ®é tin cËy thÊp, tiªu thô ®iÖn n¨ng nhiÒu.
+ ThÕ hÖ 2 : ra ®êi vµo nh÷ng n¨m 50 sö dông c«ng nghÖ b¸n dÉn, dïng
bãng b¸n dÉn vµ bé nhí lâi Ferit, tèc ®é tÝnh to¸n tõ vµi ngh×n cho ®Õn hµng
tr¨m ngh×n phÐp tÝnh / gi©y.
+ ThÕ hÖ 3 : ra ®êi vµo nh÷ng n¨m 60 dùa trªn c«ng nghÖ vi m¹ch nhá vµ
võa, tèc ®é ®¹t tíi hµng triÖu phÐp tÝnh / gi©y.

4
Tin häc c¨n b¶n thcs ph­¬ng nam

+ ThÕ hÖ 4 : ra ®êi nh÷ng n¨m 70 cho ®Õn nay, dùa trªn c«ng nghÖ vi m¹ch
cì lín vµ cùc lín, chñ yÕu sö dông c¸c bé nhí b¸n dÉn, tèc ®é tÝnh to¸n hµng
tr¨m triÖu phÐp tÝnh / gi©y.
b. Ph©n lo¹i m¸y tÝnh.( 7 lo¹i )
+ Siªu m¸y tÝnh ( Super computer ).
+ M¸y tÝnh lín ( Mainframe ).
+ M¸y tr¹m ( Worstation )
+ M¸y Note book ( lµ m¸y x¸ch tay nhá, gän nh­ cuèn s¸ch )
+ M¸y Laptop ( m¸y tÝnh x¸ch tay )
+ M¸y Destop ( ®Æt trªn bµn)
+ M¸y tÝnh c¸ nh©n ( PC Computer ).
III. HÖ ®Õm vµ c¸c hÖ ®Õm th­êng dïng trong tin häc
1. HÖ ®Õm : tËp c¸c ký hiÖu vµ qui t¾c sö dông tËp ký hiÖu ®ã ®Ó biÓu diÔn vµ
x¸c ®Þnh gi¸ trÞ c¸c sè.
+ Cã 2 lo¹i hÖ ®Õm :
- HÖ ®Õm kh«ng theo vÞ trÝ : mçi ký hiÖu biÓu thÞ mét gi¸ trÞ cô thÓ
vd : HÖ ®Õm La m·
- HÖ ®Õm theo vÞ trÝ :
+ HÖ ®Õm thËp ph©n : ( hÖ ®Õm 10 ) sö dông tËp 10 ký hiÖu lµ c¸c sè 0 – 9.
+ HÖ ®Õm nhÞ ph©n : lµ hÖ ®Õm c¬ sè 2 víi hai ch÷ sè 0 vµ 1.
+ HÖ ®Õm b¸t ph©n ( octal ) : sö dông 8 ch÷ sè tõ 0 – 7 ®Ó biÓu diÔn c¸c sè.V×
vËy mçi mét ch÷ sè hÖ 8 t­¬ng ®­¬ng víi sè nhÞ ph©n 3 bÝt ( 8 = 23 )
+ HÖ ®Õm Hexa ( hÖ 16 ) : Sö dông c¸c ký hiÖu 0 – 9, A, B, C, D, E, F. Mét
sè hexa t­¬ng ®­¬ng víi 1 côm 4 ch÷ sè nhÞ ph©n ( 4 bit ) v× 24 = 16.
B¶ng chuyÓn ®æi

5
Tin häc c¨n b¶n thcs ph­¬ng nam

HÖ 10 ( thËp ph©n ) HÖ 2 ( nhÞ ph©n ) HÖ 8 ( Octal ) HÖ 16 ( Hexa )


0 0000 00 0
1 0001 01 1
2 0010 02 2
3 0011 03 3
4 0100 04 4
5 0101 05 5
6 0110 06 6
7 0111 07 7
8 1000 10 8
9 1001 11 9
10 1010 12 A
11 1011 13 B
12 1100 14 C
13 1101 15 D
14 1110 16 E
15 1111 17 F

2. BiÕn ®æi biÓu diÔn sè


a. HÖ ®Õm c¬ sè 10 : sö dông tËp 10 ký hiÖu lµ c¸c sè 0 – 9. Träng sè cña hai
hµng liÒn nhau h¬n kÐm nhau 10 lÇn, vÞ trÝ cña ch÷ sè trong mét sè x¸c ®Þnh
gi¸ trÞ cña nã b»ng c¸ch nh©n gi¸ trÞ cña ch÷ sè víi gi¸ trÞ cña träng sè.
vd : 1989,23 cÇn ®­îc hiÓu lµ mét sè cã 6 ch÷ sè cã gi¸ trÞ b»ng :
= 1.103 + 9.102 + 8.101 + 9.100 + 2.10-1 + 3.10-2
Gi¸ trÞ Träng sè cña
hµng ngh×n = 1 hµng ngh×n : 103

6
Tin häc c¨n b¶n thcs ph­¬ng nam

b. HÖ ®Õm c¬ sè 2 – nhÞ ph©n : ChØ cã hai sè lµ 0 vµ 1 . Ng­êi ta gäi mét sè


nhÞ ph©n lµ Bit.
vd d·y sè 1000 1011 lµ d·y nhÞ ph©n 8 bit
cã gi¸ trÞ b»ng : 1.27 + 0.26 + 0.25 +0.24 + 1.23 + 0.22 + 0.21 + 1.20
= 1.27 + 1.23 + 1.20 = 137.
Mét sè viÕt d­íi d¹ng hÖ nhÞ ph©n ( chØ sè d­íi lµ 2 m« t¶ t­êng minh
c¬ sè 2 )
vd : 10011.012
3. BiÕn ®æi biÓu diÔn sè ë hÖ ®Õm thËp ph©n sang sang hÖ ®Õm c¬ së sè bÊt
kú.
a. BiÕn ®æi tõ hÖ thËp ph©n ( hÖ 10 ) sang hÖ nhÞ ph©n
+ ThuËt to¸n : LÊy sè hÖ thËp ph©n chia liªn tiÕp cho 2 ®Õn khi kÕt qu¶ b»ng
0 th× dõng l¹i vµ lÊy sè d­. KÕt qu¶ cuèi cïng lµ d·y sè nhÞ ph©n ®­îc lÊy bëi
sè d­ tÝnh tõ d­íi lªn.
vd : BiÕn ®æi sè 13 sang hÖ nhÞ ph©n
13 2
1 6 2
0 3 2
1 1 2
1 0

Sè 13 viÕt trong hÖ nhÞ ph©n lµ : 1101.


vd : §æi c¸c sè sau sang hÖ nhÞ ph©n : 134, 256, 341, 56, 98, 28.
* BiÕn ®æi phÇn thËp ph©n

7
Tin häc c¨n b¶n thcs ph­¬ng nam

+ ThuËt to¸n lÊy phÇn thËp ph©n nh©n liªn tiÕp víi 2 cho ®Õn khi phÇn thËp
ph©n cña tÝch b»ng 0 th× dõng l¹i.KÕt qu¶ ( lÊy tõ trªn xuèng ) cña phÇn
nguyªn cña phÐp nh©n.
* Chó ý : phÐp biÕn ®æi cã thÓ lµ v« h¹n (ta cã thÓ lÊy phÇn thËp ph©n x¸c
®Þnh ).
vd1 : biÕn ®æi 0.67875 sang hÖ nhÞ ph©n ( lÊy 4 ch÷ sè TP )
Thùc hiÖn phÐp nh©n kÕt qu¶ hÖ sè

0.67875 x 2 1.3575 1
0.3575 x 2 0.715 0
0.715 x 2 1.43 1
0.43 x 2 0.86 0

VËy 0.6787510 = 0.10112


vd 2 biÕn ®æi 0.35 sang hÖ nhÞ ph©n ( lÊy 5 ch÷ sè thËp ph©n )
Thùc hiÖn phÐp nh©n kÕt qu¶ hÖ sè

0.35 x 2 0.7 0
0.7 x 2 1.4 1
0.4 x 2 0.8 0
0.8 x 2 1.6 1
0.6 x 2 1.2 1
...... ...... ......

VËy 0.3510 = 0.010112


* BiÕn ®æi sè 13.35 sang hÖ nhÞ ph©n ( lÊy 5 ch÷ sè thËp ph©n )
13.3510 = 1101.010112
b.BiÕn ®æi tõ hÖ thËp ph©n sang hÖ b¸t ph©n (hÖ 8 hay octal) : T­¬ng tù nh­
biÕn ®æi tõ hÖ thËp ph©n sang hÖ nhÞ ph©n ( chia cho 8 vµ lÊy phÇn d­ ).

8
Tin häc c¨n b¶n thcs ph­¬ng nam

c. BiÕn ®æi tõ hÖ thËp ph©n sang hÖ hexa ( hÖ 16 )


- ThuËt to¸n : LÊy sè hÖ thËp ph©n chia liªn tiÕp cho 16 ®Õn khi kÕt qu¶ b»ng
0 th× dõng l¹i vµ lÊy sè d­. KÕt qu¶ cuèi cïng lµ d·y sè ®­îc lÊy bëi sè d­
tÝnh tõ d­íi lªn.
+ Qui ®Þnh khi chuyÓn sang hÖ hexa cã ch÷ H ë cuèi.
vd: §æi sè 254 sang hÖ hexa.

254 16
14 15 16
15 0

b0 b1 b0 = 14 trong hÖ Hexa biÓu diÔn b»ng ch÷ sè E


b1 = 15 trong hÖ Hexa biÓu diÔn b»ng ch÷ sè F
VËy sè 254 chuyÓn sang hÖ 16 lµ FEH.
vd2 : BiÕn ®æi c¸c sè 234, 34, 45, 67, 125 sang hÖ hexa.
vd : 0.3510 sang hÖ hexa = 0.59h
4. BiÕn ®æi tõ mét hÖ bÊt kú sang hÖ thËp ph©n
a. BiÕn ®æi tõ hÖ nhÞ ph©n sang hÖ thËp ph©n.
- C¸ch ®æi : C¨n cø vµo d·y sè nhÞ ph©n n bit cã d¹ng:
abab……ab ( a, b cã c¸c gi¸ trÞ lµ 0 hoÆc lµ 1 )

gåm n bit ( n bit lµ tæng c¸c sè 0 vµ 1 )


- Sau ®ã tiÕn hµnh tÝnh tæng phÐp nh©n tõng bit víi 2n-1 cho ®Õn bit cuèi cïng
( nh©n víi 20).
vd : 1101 0101 ( n =8)
= 1.27 + 1.26 + 0.25 + 1.24 + 0.23 +1.22 +0.21 +1.20 =128 +64 +16 +4 +1 =213
vd : §æi c¸c sè nhÞ ph©n sau sang hÖ thËp ph©n :

9
Tin häc c¨n b¶n thcs ph­¬ng nam

1100 1011, 1010 0110, 1000 1110, 1110 1100 1001, 1000 0011 0010
* §æi phÇn thËp ph©n cña hÖ nhÞ ph©n sang hÖ thËp ph©n
- C¨n cø vµo n bit cña phÇn thËp ph©n cña mét sè nhÞ ph©n ta tiÕn hµnh nh­
sau: TÝnh tæng phÐp nh©n tõng bit víi 2-1 cho ®Õn 2-n.
vd : §æi phÇn thËp ph©n cña sè 1110.1101 sang hÖ thËp ph©n
Ta thÊy .1101 cã n =4 khi ®ã:
1 1 1 13
1101 =1.2-1+1.2-2+0.2-3+1.2-4=     0.8125
2 4 16 16
vd : §æi sè 1111.1101 sang hÖ thËp ph©n
B1: §æi phÇn nguyªn lµ : 1111=1.23 + 1.22 +1.21 +1.20 = 15
B2: §æi phÇn thËp ph©n lµ : 1101 = 0.8125
VËy 1111.1101 = 15.8125
vd : §æi c¸c sè sau sang hÖ thËp ph©n : 1001.0011, 1011.1111, 1100.0101.
5. Sè häc nhÞ ph©n
a. C¸c phÐp tÝnh sè häc c¬ b¶n trong hÖ nhÞ ph©n.
+ PhÐp céng :
B¶ng céng :
x y x+ y
0 0 0
0 1 1
1 0 1
1 1 10
vd :
110011010 110101100
+ 11001001 + 100011010
1001100011 1011000110
B¶ng trõ :

10
Tin häc c¨n b¶n thcs ph­¬ng nam

x y x- y
0 0 0
1 0 1
1 1 0
10 1 1

vd : 1010100011 10001
- 11001001 - 1011
111011010 110
+ PhÐp nh©n:
B¶ng nh©n :
x y x* y
0 0 0
0 1 0
1 0 1
1 1 1
1101
x 101
1101
+ 0
1101
1000001
+ PhÐp chia : suy ra tõ phÐp nh©n vµ phÐp trõ nãi trªn.
vd : 1000001 1101
101 ( kh«ng d­)
vd : 11010011 1010
10101 ( d­ 1 )

11
Tin häc c¨n b¶n thcs ph­¬ng nam

C©u hái vµ Bµi tËp ch­¬ng 1 :


PhÇn I : Lý thuyÕt
C©u 1 : Th«ng tin lµ g× ? §¬n vÞ ®o th«ng tin ? §æi c¸c ®¬n vÞ th«ng tin sau
sang Byte.
a. 2TB = ? Byte
b. 5 GB = ? Byte
c. 8 MB = ? Byte
C©u 2 : Nªu cÊu tróc chung cña m¸y tÝnh ? VÏ s¬ ®å khèi cña qu¸ tr×nh xö lý
th«ng tin ?
C©u 3 : Nªu c¸c thÕ hÖ cña m¸y tÝnh vµ ph©n lo¹i chóng ?
PhÇn II: Bµi tËp
Bµi 1 : §æi c¸c sè thËp ph©n sau sang hÖ nhÞ ph©n
a. 144 b. 34 c. 76
d. 245 e. 54 f. 170
Bµi 2 : §æi c¸c sè sau sang hÖ nhÞ ph©n ( lÊy 4 ch÷ sè phÇn thËp ph©n )
a. 12.45 b. 45.34 c. 27.35
Bµi 3 : §æi c¸c sè sau sang hÖ hexa
a. 45 b. 75 d. 147
Bµi 4 : §æi c¸c sè nhÞ ph©n sau sang hÖ thËp ph©n
a. 1111 1001 b. 1000 1110 0011 c. 1001 1100
d. 1111.1100 e. 1110 1100.1111 f. 1110 1000
Bµi 5 : §æi c¸c sè sau tõ hÖ hexa sang hÖ thËp ph©n
a. 2DH b. 7CH c. 59H

12
Tin häc c¨n b¶n thcs ph­¬ng nam

Ch­¬ng II: HÖ ®iÒu hµnh


I. HÖ ®iÒu hµnh
1. Kh¸i niÖm chøc n¨ng cña H§H
a. Kh¸i niÖm : HÖ ®iÒu hµnh lµ tËp hîp c¸c ch­¬ng tr×nh ®­îc tæ chøc thµnh
mét hÖ thèng víi nhiÖmvô ®¶m b¶o t­¬ng t¸c gi÷a ng­êi dïng vµ m¸y tÝnh,
cung cÊp c¸c ph­¬ng tiÖn vµ dÞch vô ®Ó ®iÒu phèi viÖc thùc hiÖn c¸c ch­¬ng
tr×nh, qu¶n lý chÆt chÏ c¸c tµi nguyªn cña m¸y, tæ chøc khai th¸c chóng mét
c¸ch thuËn tiÖn vµ tèi ®a.
b. Chøc n¨ng : ( 5 chøc n¨ng )
- §iÒu khiÓn c¸c thiÕt bÞ.
- Qu¶n lÝ vµ ph©n phèi bé nhí.
- §iÒu khiÓn vµ thùc thi ch­¬ng tr×nh.
- Qu¶n lÝ th«ng tin vÒ viÖc xuÊt nhËp th«ng tin.
- Cung cÊp c¸c dÞch vô tiÖn Ých hÖ thèng( lµm viÖc víi ®Üa, truy cËp
m¹ng…).
2. Sù ph¸t triÓn cña H§H:
- H§H DOS x©y dùng tõ nh÷ng n¨m 80 cña TK20 cho hä m¸y PC vµ ®­îc
sö dông réng r·i suèt thËp kû 80 vµ ®Çu thËp kû 90 cña thÕ kû 20. Sù ph¸t
triÓn cña hÖ ®iÒu hµnh th«ng qua 4 thÕ hÖ:
+ C¸c m¸y tÝnh thÕ hÖ thø nhÊt: C¸c m¸y tÝnh thÕ hÖ nµy kh«ng cã hÖ ®iÒu
hµnh c¸c ch­¬ng tr×nh ®Òu viÕt trong ng«n ng÷ m¸y.
3. Mét sè H§H th«ng dông :
- HÖ ®iÒu hµnh cã ba lo¹i chÝnh sau :
+ §¬n nhiÖm mét ng­êi dïng: C¸c ch­¬ng tr×nh thùc hiÖn lÇn l­ît vµ mçi
lÇn viÖc lµm chØ cã mét ng­êi ®­îc ®¨ng ký vµo hÖ thèng.
vd: HÖ ®iÒu hµnh MSDOS.

13
Tin häc c¨n b¶n thcs ph­¬ng nam

+ §a nhiÖm mét ng­êi dïng: Cã nhiÒu ch­¬ng tr×nh cã thÓ thùc hiÖn ®ång
thêi, mçi thêi ®iÓm chØ cho phÐp mét ng­êi ®¨ng ký vµo hÖ thèng.
vd: HÖ ®iÒu hµnh Windown 95.
+ §a nhiÖm nhiÒu ng­êi dïng: Cho phÐp nhiÒu ch­¬ng tr×nh cïng ®ång thêi
thùc hiÖn, cho phÐp nhiÒu ng­êi ®¨ng ký vµo hÖ thèng trong cïng mét thêi
®iÓm.
vd: Windown 2000
II. HÖ ®iÒu hµnh MS DOS
1. Kh¸i niÖm H§H MS DOS
HÖ §iÒu Hµnh MS – DOS (Microsoft Disk Operating System), s¶n phÈm cña
c«ng ty Microsoft lµ hÖ ®iÒu hµnh ®îc cµi ®Æt trªn ®Üa, dïng ®Ó liªn kÕt c¸c
bé phËn m¸y tÝnh (CPU, æ ®Üa, bµn phÝm, mµn h×nh, m¸y in...) vµ t¹o ra hÖ
lÖnh ®Ó ngêi cã thÓ ra lÖnh cho m¸y thùc hiÖn.
* §Æc ®iÓm :
- Lµ H§H ®¬n nhiÖm
- Tæ chøc th«ng tin trªn ®Üa theo mét cÊu tróc ph©n cÊp cã h×nh c©y, gäi lµ
cÊu tróc th­ môc.
- Giao tiÕp gi÷a ng­êi vµ m¸y theo kiÓu lÖnh.
2. Tæ chøc th«ng tin trªn ®Üa ( th­ môc vµ tÖp )
a. Th­ môc :
- §Ó qu¶n lý c¸c tÖp ®­îc dÔ dµng, hÖ ®iÒu hµnh tæ ch­c l­u tr÷ c¸c tÖp theo
tõng th­ môc (hoÆc folder ) kh¸c nhau, trong mét æ ®Üa cã mét th­ môc gèc
vµ nhiÒu th­ môc con kh¸c nhau, mçi th­ môc con l¹i cã thÓ chøa c¸c tÖp vµ
th­ môc con kh¸c h×nh thµnh c¸c c©y th­ môc.
+ Mçi æ ®Üa trªn m¸y gäi lµ th­ môc gèc, trªn th­ môc gèc cã thÓ chøa c¸c
tËp tin vµ c¸c th­ môc con.
+ KÝ hiÖu “ \ ” ng¨n c¸ch gi÷a th­ môc mÑ vµ th­ môc con.

14
Tin häc c¨n b¶n thcs ph­¬ng nam

vd :

Th­ môc gèc

Th­ môc con cÊp 1 Th­ môc con cÊp 1 Th­ môc con cÊp
1

Th­ môc con cÊp 2 Th­ môc con cÊp 2 Th­ môc con cÊp
2

b. TÖp ( File ): TÖp lµ tËp hîp c¸c th«ng tin ®­îc ghi thµnh mét ®¬n vÞ l­u tr÷
trªn bé nhí ngoµi do hÖ ®iÒu hµnh qu¶n lý, mçi tÖp cã mét tªn x¸c ®Þnh
(th­êng ®­îc ghÐp bëi phÇn tªn vµ phÇn më réng)®Ó truy cËp, cã nhiÒu lo¹i
tÖp kh¸c nhau.
+ C¸ch ®Æt tªn tÖp : Tªn tÖp gåm cã 2 phÇn
- PhÇn tªn : cã tõ 1 ®Õn 8 ký tù bao gåm :
+ C¸c ch÷ c¸i A – Z, a – z .
+ C¸c ch÷ sè : 0 – 9
+ Ký hiÖu : $, @, _, {, }.
- PhÇn më réng : cã tõ 0 – 3 ký tù
* Tªn tÖp kh«ng ®­îc chÊp nhËn trong c¸c TH sau :
- Chøa ký tù kh«ng ®­îc dïng : *, ?, dÊu c¸ch.
- Trïng víi c¸c tõ dµnh riªng cho DOS : copy, type, ...
- Trïng víi tªn logic cña c¸c thiÕt bÞ : con, aux, com1, com2,prn...
vd : thcs.txt
hoc.doc

15
Tin häc c¨n b¶n thcs ph­¬ng nam

Ch­¬ng III HÖ §iÒu hµnh Windows


1.B¾t ®Çu víi Windows
a. §¨ng nhËp vµo Windows ( TH cã Pass hoÆc user )
b. Desktop
Lµ mµn h×nh ®Çu tiªn hiÓn thÞ tæng quan vÒ c¸c tµi liÖu cã trong
m¸y tÝnh.
c. Nót Start vµ thanh TaskBar
Nót Start vµ thanh TaskBar (thanh t¸c vô) th­êng ®­îc ®Æt ë
phÝa bªn d­íi mµn h×nh.
2.Giao tiÕp trong m«i tr­êng ®å ho¹
a.Sö dông chuét
- Dïng chuét ®Ó thao t¸c chØ ®Þnh hay di chuyÓn c¸c ®èi t­îng lµm viÖc.
- Cã 1 sè thao t¸c víi chuét nh­ sau:
+ KÝch (Click, nhÊn): Lµ bÊm chuét råi th¶ tay ra.
+ KÝch ®óp ( Double click, nhÊn ®óp): BÊm nhanh liªn tiÕp 2 lÇn,
th­êng ®Ó thi hµnh c«ng viÖc t­¬ng øng víi ®èi t­îng.
+ Rª (Drag, kÐo-th¶, nhÊn gi÷ vµ kÐo rª).
b.C¸c biÓu t­îng (Icon)
- Mçi biÓu t­îng lµ 1 ¶nh nhá, cã søc biÓu c¶m vÒ ®èi t­îng.
- §Ó lµm viÖc víi c¸c biÓu t­îng kÝch ®óp chuét vµo chóng.
a.Thùc ®¬n (Menu)
- Thùc ®¬n lµ 1 b¶ng chän c¸c c«ng viÖc hoÆc c¸c ®èi t­îng.
b.Cöa sæ (Windows)
- Vïng lµm viÖc cña mçi c«ng viÖc ®­îc ®Æt trong 1 h×nh ch÷ nhËt
®­îc gäi lµ cöa sæ.
- C¸c thµnh phÇn cña cöa sæ:
+ Thanh tiªu ®Ò.

16
Tin häc c¨n b¶n thcs ph­¬ng nam

+ Thanh menu
+ Vïng lµm viÖc
- Trªn cöa sæ ta cã thÓ thùc hiÖn c¸c thao t¸c sau:
+ Di chuyÓn vÞ trÝ cöa sæ.
+ Thay ®æi kÝch th­íc.
+ Thu øng dông vÒ thanh t¸c vô.
+ Më réng cöa sæ tíi møc tèi ®a.
+ §ãng cöa sæ.
3.Lµm viÖc víi Windows
a.Thanh Start Menu
- KÝch chuét vµo thanh Start sÏ xuÊt hiÖn thanh menu chøa tÊt c¶
nh÷ng môc cÇn dïng trong Windows.
- 1 sè lÖnh:
+ Programs: §­a ra danh s¸ch c¸c ch­¬ng tr×nh cã thÓ chän vµ thi
hµnh.
+ Documents: §­a ra danh s¸ch c¸c tµi liÖu ®· l­u.
+ Settings: §­a ra danh s¸ch c¸c thµnh phÇn cña Windows mµ cã thÓ
tuú biÕn cho phï hîp.
+ Find: Gióp t×m File.
+ Help: Trî gióp c¸ch lµm viÖc trong Windows.
+Run: B¾t ®Çu 1 ch­¬ng tr×nh hay më 1 tÖp khi ®¸nh trªn cöa sæ lÖnh.
+ Turn Off Computer: T¾t m¸y, khëi ®éng l¹i m¸y...
b.Thanh t¸c vô (TaskBar)
c.PhÇn trî gióp ( Help)
- Vµo Start \ Help and Support
d.Xem th«ng tin trong m¸y tÝnh
+ Nh¸y ®óp chuét vµo Mycomputer

17
Tin häc c¨n b¶n thcs ph­¬ng nam

+ Sö dông Windows Explorer (Nh¸y chuét ph¶i vµo nót Start chän Explorer)
e.T¾t m¸y tÝnh
Start\ Turn Off Computer \ TurnOff
4.Lµm viÖc víi Windows tõ Desktop
- Mµn h×nh ®Çu tiªn khi khëi ®éng Windows vµ th­êng trùc trong suèt
qu¸ tr×nh lµm viÖc ®­îc xem lµ m«i tr­êng lµm viÖc chÝnh cña Windows gäi
lµ Desktop.
* S¾p xÕp l¹i biÓu t­îng:
- NhÊn nót ph¶i chuét trªn Desktop\ Arrange Icons By vµ chän c¸ch
s¾p xÕp biÓu t­îng theo tªn (name), kiÓu ( type), ...
1.Lµm viÖc víi 1 øng dông trªn Windows
- Khëi ®éng 1 ch­¬ng tr×nh: Nh¸y chuét vµo nót Start\ Programs, chän
ch­¬ng tr×nh cÇn khëi ®éng.
- Tho¸t khái ch­¬ng tr×nh: KÝch chuét vµo nót Close ë gãc ph¶i trªn cïng
cña Windows.
2.Qu¶n trÞ tÖp vµ th­ môc
a. Xem néi dung ®Üa
- Më Windows Explorer ( Mycomputer )
- Nh¸y chuét vµo biÓu t­îng æ ®Üa cÇn xem xuÊt hiÖn cöa sæ chøa c¸c th­
môc con vµ c¸c tÖp cña æ ®Üa.
b. Xem néi dung Th­ môc
- Më Windows Explorer
- Nh¸y chuét vµo th­ môc ë ng¨n tr¸i (hoÆc nh¸y®óp vµo biÓu t­îng cña
th­ môc ë ng¨n ph¶i )
c. Xem néi dung tÖp vµ ch¹y ch­¬ng tr×nh
- Nh¸y ®óp chuét vµo biÓu t­îng cña TÖp cÇn më, ch­¬ng tr×nh thÝch hîp sÏ
®­îc khëi ®éng vµ më tÖp ®ã trong cöa sæ riªng.

18
Tin häc c¨n b¶n thcs ph­¬ng nam

(NÕu tÖp tin lµ 1 ch­¬ng tr×nh th× ch­¬ng tr×nh sÏ ®­îc khëi ®éng ).
d. T¹o th­ môc míi
- B­íc1: Më cöa sæ th­ môc sÏ chøa th­ môc míi.
- B­íc 2: Nh¸y chuét vµo File chän New chän Folder. ( HoÆc Nh¸y chuét
ph¶i t¹i vïng trèng trong cöa sæ th­ môc, xuÊt hiÖn 1 Menu ta chän New\
Folder)
- B­íc3: Trªn mµn h×nh xuÊt hiÖn biÓu t­îng th­ môc víi tªn t¹m thêi lµ
NewFolder ta gâ tªn th­ môc t¹o míi råi Ên Enter.
e. §æi tªn tÖp, th­ môc
- C¸ch 1:
Nh¸y chuét ph¶i vµo tªn tÖp hoÆc th­ môc, chän Rename, gâ tªn míi vµo
råi Ên Enter.
- C¸ch 2:
+ Chän tÖp hoÆc th­ môc cÇn ®æi tªn
+ Vµo menu File chän Rename, gâ tªn míi vµ Ên Enter.
f. Xo¸ tÖp hoÆc th­ môc
- C¸ch 1:
+ B1: Nh¸y chuét tr¸i ®Ó chän TÖp hoÆc th­ môc cÇn xo¸.
+ B2: NhÊn phÝm Delete trªn bµn phÝm.
+B3: Nh¸y chuét vµo YES
- C¸ch 2: Nh¸y chuét ph¶i vµo TÖp hoÆc th­ môc cÇn xo¸, chän delete, chän
Yes.
- C¸ch 3:
+ B1: Nh¸y chuét tr¸i ®Ó chän TÖp hoÆc th­ môc cÇn xo¸.
+ B2: Vµo Menu File chän Delete, chän Yes
- C¸ch 4: Chän TÖp hoÆc th­ môc cÇn xo¸ råi Ên tæ hîp phÝm Shift + Delete
*Chó ý: C¸ch 4 sÏ xo¸ bá hoµn toµn tÖp hoÆc th­ môc cßn c¸ch 1,2,3 chØ

19
Tin häc c¨n b¶n thcs ph­¬ng nam

®­a tÖp hoÆc th­ môc vµo thïng r¸c vµ cã thÓ lÊy l¹i ®­îc.
g.Sao chÐp TÖp hoÆc th­ môc sang th­ môc kh¸c
- C¸ch 1:
+ B1: Chän TÖp hoÆc th­ môc cÇn sao chÐp.
+ B2: Vµo Menu Edit, chän Copy (hoÆc Ên tæ hîp phÝm Ctrl +C).
+ B3: chuyÓn ®Õn th­ môc cÇn sao chÐp ®Õn.
+ B4: Vµo Menu Edit chän Paste (hoÆc Ên tæ hîp phÝm Ctrl +V).
- C¸ch 2:
+ Ph¶i chuét vµo TÖp hoÆc th­ môc cÇn sao chÐp, chän Copy.
+ Thùc hiÖn c¸c b­íc 3,4 t­¬ng tù trªn.
- C¸ch 3:
Nh¸y chuét chän TÖp hoÆc th­ môc, Ên gi÷ vµ kÐo ®Õn th môc míi vµ th¶
tay.
h.Di chuyÓn TÖp hoÆc th­ môc sang th­ môc kh¸c
- C¸ch 1:
+ B1: Nh¸y chuét tr¸i ®Ó chän tÖp/Tm cÇn di chuyÓn.
+ B2: Vµo Menu Edit chän Cut (hoÆc Ên tæ hîp phÝm Ctrl +X)
+ B3: chuyÓn ®Õn th­ môc cÇn di chuyÓn ®Õn.
+ B4: Vµo Menu Edit chän Paste (hoÆc Ên tæ hîp phÝm Ctrl +V).
- C¸ch 2:
+ Ph¶i chuét vµo TÖp hoÆc th­ môc cÇn di chuyÓn, chän Cut.
+ Thùc hiÖn c¸c b­íc 3,4 t­¬ng tù trªn.
i.T×m kiÕm trªn m¸y tÝnh
- Nh¸y chuét vµo Start/Search/For Files or Folders
5. Sö dông Windows 1 c¸ch hiÖu qu¶.
- T¹o phÝm t¾t ( cho c¸c CT øng dông ).
- Sö dông phÝm t¾t.

20
Tin häc c¨n b¶n thcs ph­¬ng nam

ch­¬ng IV : Gi¶i thuËt


I. Kh¸i niÖm bµi to¸n vµ gi¶i thuËt
a. Kh¸i niÖm bµi to¸n
- Trong ph¹m vi tin häc, ta cã thÓ quan niÖm bµi to¸n lµ mét viÖc nµo ®ã ta
muèn m¸y tÝnh thùc hiÖn.
vd : ®­a mét dßng ch÷ ra mµn h×nh, gi¶i ph­¬ng tr×nh bËc 2…
+ Khi dïng m¸y tÝnh gi¶i to¸n ta cÇn quan t©m ®Õn hai yÕu tè: §­a vµo m¸y
tÝnh th«ng tin g× ( input ) vµ cÇn lÊy ra th«ng tin g× ( output ).
vd : Bµi to¸n t×m ­íc chung lín nhÊt cña hai sè nguyªn d­¬ng.
Input : Hai sè nguyªn d­¬ng M vµ N
Output : ­íc chung lín nhÊt cña M vµ N .
b. Kh¸i niÖm thuËt to¸n :
- ThuËt to¸n ®Ó gi¶i mét bµi to¸n lµ mét d·y h÷u h¹n c¸c thao t¸c ®­îc s¾p
xÕp theo mét tr×nh tù x¸c ®Þnh sao cho sau khi thùc hiÖn d·y thao t¸c Êy, tõ
Input cña bµi to¸n, ta nhËn ®­îc Output cÇn t×m.
vd : T×m gi¸ trÞ lín nhÊt cña mét d·y sè nguyªn
- Input : Sè nguyªn d­¬ng N vµ d·y N sè nguyªn a1,…aN.
- Output : Gi¸ trÞ lín nhÊt Max cña d·y sè.
ThuËt to¸n nh­ sau :
B­íc 1: NhËp N vµ d·y a1,…, aN.
B­íc 2 : Max := a1, i:=2
B­íc 3 : NÕu i > N th× ®­a ra gi¸ trÞ Max råi kÕt thóc.
B­íc 4 :
B­íc 4.1 : NÕu ai > Max th× Max :=ai;
B­íc 4.2 : i:=i +1 råi quay l¹i B­íc 3.

21
Tin häc c¨n b¶n thcs ph­¬ng nam

II. Mét sè ®Æc tr­ng cña gi¶i thuËt (TÝnh chÊt cña thuËt to¸n)
1. TÝnh kÕt thóc: Ph¶i kÕt thóc sau mét sè b­íc h÷u h¹n (h÷u h¹n bao hµm c¶
vÒ mÆt thêi gian vµ vÒ sè b­íc thùc hiÖn). Kh«ng thÓ cã thuËt gi¶i ch¹y vßng
vo v« h¹n lÇn, kh«ng co lèi tho¸t ra.
2. TÝnh x¸c ®Þnh: TÝnh x¸c ®Þnh cña thuËt gi¶i ®ßi hái ë mçi b­íc c¸c thao
t¸c ph¶i hoµn toµn x¸c ®Þnh, ®¬n trÞ kh«ng cã nhËp nh»ng, lÉn lén, tuú tiÖn.
Nãi c¸ch kh¸c trong cïng mét ®iÒu kiÖn, c¸c chñ thÓ xö lý dï lµ ng­êi hay
m¸y thùc hiÖn cïng mét b­íc cña gi¶i thuËt th× ph¶i cho cïng mét kÕt qu¶.
3. TÝnh phæ dông: Cã nghÜa lµ mét gi¶i thuËt cã thÓ ®­îc ¸p dông víi mét líp
c¸c bµi to¸n víi input thay ®æi chø kh«ng ph¶i chØ ¸p dông cho mét tr­êng
hîp cô thÓ.
CÇn l­u ý trong khi tÝnh dõng vµ tÝnh x¸c ®Þnh lµ ®iÒu kiÖn cÇn ®Ó mét qu¸
tr×nh lµ mét gi¶i thuËt th× tÝnh phæ dông chØ lµ mét tÝnh chÊt th­êng thÊy v×
cã nhiÒu bµi to¸n cã input hoµn toµn x¸c ®Þnh, kh«ng tån t¹i mét líp c¸c bµi
to¸n t­¬ng tù.
4. §¹i l­îng vµo: Mçi gi¶i thuËt cã mét hoÆc nhiÒu ®¹i l­îng vµo.
vd:
5. §¹i l­îng ra : Sau khi gi¶i thuËt ®· ®­îc thùc hiÖn xong nã ph¶i cho ra kÕt
qu¶.
vd:
III. C¸c ph­¬ng ph¸p diÔn t¶ gi¶i thuËt.
1. LiÖt kª tõng b­íc:
LiÖt kª c¸c thao t¸c, c¸c chØ thÞ thùc hiÖn b»ng ng«n ng÷ tù nhiªn.
vd: T×m USCLN
B­íc 1: §äc a, b.
B­íc 2: Chia a cho b, ®­îc sè d­ lµ r.
B­íc 3: NÕu r = 0 th× USCLN =b vµ chuyÓn sµn b­íc 4.

22
Tin häc c¨n b¶n thcs ph­¬ng nam

NÕu r = 0th× g¸n gi¸ trÞ b cho a, g¸n gi¸ trÞ r cho b vµ quay l¹i b­íc 1.
B­íc 4: In ra kÕt qu¶.
B­íc 5: KÕt thóc
2. L­u ®å ( s¬ ®å khèi ): L­u ®å lµ mét ph­¬ng tiÖn h×nh häc gióp ta diÔn t¶
gi¶i thuËt mét c¸ch trùc quan. L­u ®å ®­îc t¹o bëi c¸c kiÓu khèi c¬ b¶n nèi
víi nhau b»ng c¸c ®­êng cã h­íng.
- C¸c khèi c¬ b¶n :
Ra/ vµo d÷
Thùc hiÖn liÖu
c«ng viÖc

B¾t ®Çu hay Khèi ®iÒu


kÕt thóc khiÓn

3. Ng«n ng÷ thuËt to¸n


IV: øng dông cña c«ng nghÖ th«ng tin
1. C«ng nghÖ th«ng tin vµ sù ph¸t triÓn x· héi
2. C«ng nghÖ thång tin trong gi¸o dôc, ®µo t¹o.

23
Tin häc c¨n b¶n thcs ph­¬ng nam

IV. Vi rót m¸y tÝnh vµ c¸c biÖn ph¸p phßng chèng


vi rut m¸y tÝnh
1. Kh¸i niÖm chung vÒ virus
+ Vi rót m¸y tÝnh lµ mét ch­¬ng tr×nh m¸y tÝnh do con ng­êi viÕt ra, th­êng
cã kÝch th­íc rÊt nhá, ®Æc tÝnh cña c¸c ch­¬ng tr×nh nµy lµ t¹o ra sù l©y lan
gi÷a c¸c m¸y tÝnh b»ng kh¶ n¨ng tù sao chÐp (nh©n b¶n) chÝnh nã sang c¸c
file kh¸c, thiÕt bÞ kh¸c nh­ bé nhí, ®Üa, ...trong m¸y tÝnh vµ m¹ng m¸y tÝnh.
+ C¸c virus m¸y tÝnh nãi chung ®Òu cã môc ®Ých ph¸ ho¹i th«ng tin, lµm sai
lÖch c¸c qu¸ tr×nh xö lý th«ng tin... Dùa trªn nguyªn t¾c l©y lan vµ t¸c h¹i
cña vi rót mµ ng­êi ta th­êng chia thµnh 4 lo¹i virus.
2. Mét sè biÖn ph¸p phßng chèng Virus m¸y tÝnh
+ Th­êng xuyªn sao l­u dù phßng c¸c th«ng tin cÊu h×nh vÒ hÖ thèng : Boot
sector, b¶ng FAT vµ c¸c d÷ liÖu quan träng trong c¸c øng dông.
+ Cµi ®Æt c¸c ch­¬ng tr×nh th­êng tró ®Ó kiÓm tra Virus khi cËp nhËt c¸c
th«ng tin qua USB, ®Üa, ... vµ ®Æc biÖt quan träng lµ internet.
+ §Þnh kú ch¹y c¸c ch­¬ng tr×nh diÖt Virus, sö dông kÕt hîp nhiÒu phÇn
mÒm diÖt virus t¹o kh¶ n¨ng ph¸t hiÖn vµ diÖt virus hiÖu qu¶ h¬n, sau mçi
lÇn siÖt virus ph¶i tho¸t vµ t¾t m¸y tÝnh, cËp nhËt th­êng xuyªn c¸c phÇn
mÒm diÖt virus míi ë trong n­íc vµ thÕ giíi.

24
Tin häc c¨n b¶n thcs ph­¬ng nam

C©u hái lý thuyÕt vµ h­íng dÉn tr¶ lêi

C©u 1: Nªu kh¸i niÖm vÒ tÖp(file) vµ th­ môc (Derectory/Foder)? Trong hÖ


®iÒu hµnh Windows h·y nªu c¸c thao t¸c lÖnh : T¹o mét Folder míi, t×m
kiÕm vµ copy mét tÖp trªn æ ®Üa C ®Õn æ ®Üa A.
H­íng dÉn tr¶ lêi:
+ Kh¸i niÖm vÒ tÖp(file): TÖp lµ tËp hîp c¸c th«ng tin ®­îc ghi thµnh mét
®¬n vÞ l­u tr÷ trªn bé nhí ngoµi do hÖ ®iÒu hµnh qu¶n lý, mçi tÖp cã mét tªn
x¸c ®Þnh (th­êng ®­îc ghÐp bëi phÇn tªn vµ phÇn më réng)®Ó truy cËp, cã
nhiÒu lo¹i tÖp kh¸c nhau.
+ Kh¸i niÖm vÒ th­ môc: §Ó qu¶n lý c¸c tÖp ®­îc dÔ dµng, hÖ ®iÒu hµnh tæ
ch­c l­u tr÷ c¸c tÖp theo tõng th­ môc (hoÆc folder ) kh¸c nhau, trong mét æ
®Üa cã mét th­ môc gèc vµ nhiÒu th­ môc con kh¸c nhau, mçi th­ môc con
l¹i cã thÓ chøa c¸c tÖp vµ th­ môc con kh¸c h×nh thµnh c¸c c©y th­ môc.
+ Mçi æ ®Üa trªn m¸y gäi lµ th­ môc gèc, trªn th­ môc gèc cã thÓ chøa c¸c
tËp tin vµ c¸c th­ môc con.
+ T¹o mét Folder míi:
- B­íc1: Më cöa sæ th­ môc sÏ chøa th­ môc míi.
- B­íc 2: Nh¸y chuét vµo File chän New chän Folder.
- B­íc3: Trªn mµn h×nh xuÊt hiÖn biÓu t­îng th­ môc víi tªn t¹m thêi lµ
NewFolder ta gâ tªn th­ môc t¹o míi råi Ên Enter.
+ T×m kiÕm tÖp :
- B­íc1: KÝch ho¹t biÓu t­îng My Computer (hoÆc Windows explorer)
- B­íc2: Chän nót lÖnh Search chän All file and folders
- B­íc 3: ghi tªn file cÇn t×m vµo môc: All or part of the file name
- B­íc 4: Chän n¬i t×m kiÕm ë môc Look in sau ®ã Ên Search

25
Tin häc c¨n b¶n thcs ph­¬ng nam

C©u2: VÏ s¬ ®å cÊu tróc cña m¸y tÝnh ? Giíi thiÖu s¬ l­îc vÒ chøc n¨ng cña
mçi bé phËn trong s¬ ®å ®ã.
H­íng dÉn tr¶ lêi:
S¬ ®å cÊu tróc cña m¸y tÝnh :

Bé nhí ngoµi

bé xö lÝ trung t©m
ThiÕt ThiÕt
bÞ bÞ
vµo Bé ®iÒu khiÓn Bé sè häc/logic ra

Bé nhí trong

S¬ l­îc vÒ chøc n¨ng:


+ Bé xö lÝ trung t©m (CPU) lµ phÇn quan träng nhÊt, thùc hiÖn vµ ®iÒu khiÓn
mäi ho¹t ®éng cña m¸y tÝnh.
+ Bé nhí trong (gåm Ram vµ Rom) l­u tr÷ th«ng tin, d÷ liÖu ®ang thùc hiÖn.
+ Bé nhí ngoµi: (gåm ®Üa cøng, ®Üa mÒm, CD, nhí Flash, b¨ng tõ,…) l­u tr÷
ch­¬ng tr×nh, d÷ liÖu, hç trî bé nhí trong.
+ ThiÕt bÞ vµo: bµn phÝm, chuét, m¸y quÐt, … ®­a th«ng tin vµo m¸y tÝnh.
+ ThiÕt bÞ ra: Mµn h×nh, m¸y in, loa, … ®­a ra c¸c th«ng tin ®ang xö lÝ vµ kÕt
qu¶.

26
Tin häc c¨n b¶n thcs ph­¬ng nam

C©u3: Nªu kh¸i niÖm chung vÒ Virut m¸y tÝnh? H·y nªu mét sè biÖn ph¸p
®Ó phßng vµ diÖt Virut.
H­íng dÉn tr¶ lêi:
a.Kh¸i niÖm chung vÒ Virut m¸y tÝnh:
+ Vi rót m¸y tÝnh lµ mét ch­¬ng tr×nh m¸y tÝnh do con ng­êi viÕt ra, th­êng
cã kÝch th­íc rÊt nhá, ®Æc tÝnh cña c¸c ch­¬ng tr×nh nµy lµ t¹o ra sù l©y lan
gi÷a c¸c m¸y tÝnh b»ng kh¶ n¨ng tù sao chÐp (nh©n b¶n) chÝnh nã sang c¸c
file kh¸c, thiÕt bÞ kh¸c nh­ bé nhí, ®Üa, ...trong m¸y tÝnh vµ m¹ng m¸y tÝnh.
+ C¸c virus m¸y tÝnh nãi chung ®Òu cã môc ®Ých ph¸ ho¹i th«ng tin, lµm sai
lÖch c¸c qu¸ tr×nh xö lý th«ng tin,...
+ Dùa trªn nguyªn t¾c l©y lan vµ t¸c h¹i cña vi rót mµ ng­êi ta th­êng chia
thµnh nhiÒu lo¹i kh¸c nhau.
b. Mét sè biÖn ph¸p phßng chèng Virus m¸y tÝnh
+ Th­êng xuyªn sao l­u dù phßng c¸c th«ng tin cÊu h×nh vÒ hÖ thèng : Boot
sector, b¶ng FAT vµ c¸c d÷ liÖu quan träng trong c¸c øng dông.
+ Cµi ®Æt c¸c ch­¬ng tr×nh th­êng tró ®Ó kiÓm tra Virus khi cËp nhËt c¸c
th«ng tin qua USB, ®Üa, ... vµ ®Æc biÖt quan träng lµ internet.
+ §Þnh kú ch¹y c¸c ch­¬ng tr×nh diÖt Virus, sö dông kÕt hîp nhiÒu phÇn
mÒm diÖt virus t¹o kh¶ n¨ng ph¸t hiÖn vµ diÖt virus hiÖu qu¶ h¬n, sau mçi
lÇn siÖt virus ph¶i tho¸t vµ t¾t m¸y tÝnh.
+ CËp nhËt th­êng xuyªn c¸c phÇn mÒm diÖt virus míi ë trong n­íc vµ thÕ
giíi.

27
Tin häc c¨n b¶n thcs ph­¬ng nam

C©u4: Nªu ®Þnh nghÜa vÒ thuËt to¸n ? ThuËt to¸n cã nh÷ng tÝnh chÊt g×? Cho
mét vÝ dô minh ho¹?
H­íng dÉn tr¶ lêi :
+ §Þnh nghÜa vÒ thuËt to¸n
- ThuËt to¸n ®Ó gi¶i mét bµi to¸n lµ mét d·y h÷u h¹n c¸c thao t¸c ®­îc s¾p
xÕp theo mét tr×nh tù x¸c ®Þnh sao cho sau khi thùc hiÖn d·y thao t¸c Êy, tõ
Input cña bµi to¸n, ta nhËn ®­îc Output cÇn t×m.
+ TÝnh chÊt cña thuËt to¸n :
a. TÝnh kÕt thóc: Ph¶i kÕt thóc sau mét sè b­íc h÷u h¹n (h÷u h¹n bao hµm
c¶ vÒ mÆt thêi gian vµ vÒ sè b­íc thùc hiÖn). Kh«ng thÓ cã thuËt gi¶i ch¹y
vßng vo v« h¹n lÇn, kh«ng co lèi tho¸t ra.
b. TÝnh x¸c ®Þnh: TÝnh x¸c ®Þnh cña thuËt gi¶i ®ßi hái ë mçi b­íc c¸c thao
t¸c ph¶i hoµn toµn x¸c ®Þnh, ®¬n trÞ kh«ng cã nhËp nh»ng, lÉn lén, tuú tiÖn.
Nãi c¸ch kh¸c trong cïng mét ®iÒu kiÖn, c¸c chñ thÓ xö lý dï lµ ng­êi hay
m¸y thùc hiÖn cïng mét b­íc cña gi¶i thuËt th× ph¶i cho cïng mét kÕt qu¶.
c. TÝnh phæ dông: Cã nghÜa lµ mét gi¶i thuËt cã thÓ ®­îc ¸p dông víi mét
líp c¸c bµi to¸n víi input thay ®æi chø kh«ng ph¶i chØ ¸p dông cho mét
tr­êng hîp cô thÓ.
d. §¹i l­îng vµo: Mçi gi¶i thuËt cã mét hoÆc nhiÒu ®¹i l­îng vµo.
e. §¹i l­îng ra : Sau khi gi¶i thuËt ®· ®­îc thùc hiÖn xong nã ph¶i cho ra
kÕt qu¶.
vd: T×m gi¸ trÞ lín nhÊt cña mét d·y sè nguyªn
ThuËt to¸n nh­ sau :
B­íc 1: NhËp N vµ d·y a1,…, aN.
B­íc 2 : Max := a1, i:=2
B­íc 3 : NÕu i > N th× ®­a ra gi¸ trÞ Max råi kÕt thóc.
B­íc 4 :

28
Tin häc c¨n b¶n thcs ph­¬ng nam

B­íc 4.1 : NÕu ai > Max th× Max :=ai;


B­íc 4.2 : i:=i +1 råi quay l¹i B­íc 3.
C©u 5: Nªu kh¸i niÖm, chøc n¨ng hÖ ®iÒu hµnh ? KÓ tªn mét sè hÖ ®iÒu hµnh
th«ng dông?
H­íng dÉn tr¶ lêi :
a. Kh¸i niÖm : HÖ ®iÒu hµnh lµ tËp hîp c¸c ch­¬ng tr×nh ®­îc tæ chøc thµnh
mét hÖ thèng víi nhiÖmvô ®¶m b¶o t­¬ng t¸c gi÷a ng­êi dïng vµ m¸y tÝnh,
cung cÊp c¸c ph­¬ng tiÖn vµ dÞch vô ®Ó ®iÒu phèi viÖc thùc hiÖn c¸c chwong
tr×nh, qu¶n lý chÆt chÏ c¸c tµi nguyªn cña m¸y, tæ chøc khai th¸c chóng mét
c¸ch thuËn tiÖn vµ tèi ®a.
b.Chøc n¨ng:
- §iÒu khiÓn c¸c thiÕt bÞ.
- Qu¶n lÝ vµ ph©n phèi bé nhí.
- §iÒu khiÓn vµ thùc thi ch­¬ng tr×nh.
- Qu¶n lÝ th«ng tin vÒ viÖc xuÊt nhËp th«ng tin.
- Cung cÊp c¸c dÞch vô tiÖn Ých hÖ thèng( lµm viÖc víi ®Üa, truy cËp
m¹ng…).
c. KÓ tªn mét sè hÖ ®iÒu hµnh
+ HÖ ®iÒu hµnh ®¬n nhiÖm mét ng­êi dïng.
vd: HÖ ®iÒu hµnh MSDOS.
+ HÖ ®iÒu hµnh ®a nhiÖm mét ng­êi dïng
vd: HÖ ®iÒu hµnh Windown 95.
+ HÖ ®iÒu hµnh ®a nhiÖm nhiÒu ng­êi dïng
vd: Windown 2000

29
Tin häc c¨n b¶n thcs ph­¬ng nam

C©u 6: Nªu kh¸i niÖm chung vÒ th«ng tin ? C¸c ®¬n vÞ ®o cña th«ng tin ?
Trong m¸y tÝnh th«ng tin d÷ liÖu cã c¸c d¹ng thøc nµo ?
H­íng dÉn tr¶ lêi:
* Kh¸i niÖm chung vÒ th«ng tin: Th«ng tin lµ c¸c ®èi t­îng vËt chÊt thÓ
hiÖn ë nhiÒu d¹ng thøc kh¸c nhau, nã lµ nguån gèc cña sù nhËn thøc vµ hiÓu
biÕt cña con ng­êi. Th«ng tin cã thÓ ®­îc ph¸t sinh, lan truyÒn biÕn ®æi, l­u
tr÷, ®­îc thu nhËn m· ho¸ vµ xö lý.
+ §¬n vÞ ®o cña th«ng tin: §¬n vÞ nhá nhÊt cña th«ng tin lµ Bit ( BiÓu diÔn
®­îc mét trong 2 tr¹ng th¸i x¸c ®Þnh cña hÖ nhÞ ph©n), c¸c ®¬n vÞ lín h¬n lµ
Byte vµ c¸c béi sè cña nã: KB, MB, GB, TB, PB
1 Byte = 8Bit
1KB = 1024 Byte; 1MB = 1024 KB; 1GB = 1024 KB; 1TB = 1024GB;
1PB = 1024 TB.
+ Mét sè d¹ng d÷ liÖu: d¹ng sè, d¹ng h×nh ¶nh, d¹ng ©m thanh vµ d¹ng tri
thøc ( bao gåm c¸c sù kiÖn vµ luËt dÉn kÌm theo) tÊt c¶ ®Òu ®­îc m¸y tÝnh
m· ho¸ thµnh c¸c d·y bit (m· nhÞ ph©n) ®Ó xö lý.
C©u 7: Nªu chøc n¨ng c¬ b¶n cña mét sè bé phËn trong m¸y vi tÝnh: Hép
CPU, mµn h×nh, bµn phÝm, chuét m¸y tÝnh?
+ Hép CPU: §­îc l¾p ghÐp tõ nhiÒu chi tiÕt vµ linh kiÖn ®iÖn tö (Main,
Slot, Ram, Chip,…) nã lµ bé n·o cña m¸y tÝnh, xö lý toµn bé c¸c th«ng tin
vµo, ra cña m¸y tÝnh. Trong CPU ®­îc chia thµnh c¸c nhãm xö lý sè häc vµ
logic, nhãm ®iÒu khiÓn, c¸c thanh ghi, bé nhí, æ ®Üa, cã rÊt nhiÒu cæng ®Ó
nèi c¸c lo¹i c¸p th«ng tin, c¸p nguån, c¸c c«ng t¾c khëi ®éng m¸y, c¸c khe
c¾m c¸c lo¹i Card vµ thiÕt bÞ kh¸c.
+ Mµn h×nh: Cã nhiÒu lo¹i mµn h×nh kh¸c nhau vÒ kÝch th­íc, mµu s¾c, b¶n
chÊt, …

30
Tin häc c¨n b¶n thcs ph­¬ng nam

Chøc n¨ng: HiÓn thÞ c¸c th«ng tin cña m¸y tÝnh, t¹o ra mµn quan s¸t cho
ng­êi sö dông. Thao t¸c ®iÒu chØnh mµn h×nh gåm: thay ®æi ®é s¸ng, ®é
t­¬ng ph¶n, mµu s¾c hîp lý, di chuyÓn h×nh, ®é réng, ®é cao ¶nh,…
+ Bµn phÝm: Cã nhiÒu lo¹i bµn phÝm kh¸c nhau: theo mét sè ng«n ng÷
th«ng dông trªn thÕ giíi( ë ViÖt nam th«ng dông lµ bµn phÝm TiÕng Anh.
Chøc n¨ng: NhËn th«ng tin mµ ng­êi sö dông gâ vµo theo c¸c phÝm, ®­a
th«ng tin vÒ bé xö lý. Khi thao t¸c chó ý gâ ®óng kü thuËt(gâ 10 ngãn) gi÷
s¹ch sÏ.
+ Chuét m¸y tÝnh: Cã nhiÒu lo¹i chuét kh¸c nhau : h×nh d¹ng, b¶n chÊt, …
Chøc n¨ng: NhËn th«ng tin vµo theo c¸c phÝm vµ sù di chuyÓn con trá chuét,
t¹o cÇu nèi th«ng tin gi÷a ng­êi sö dông vµ m¸y tÝnh. Khi thao t¸c chó ý di
chuét nhÑ nhµng, chÝnh x¸c, bÊm linh ho¹t.
C©u 8: Nªu c¸c thao t¸c: Më tÖp, ghi tÖp, t¹o tÖp míi, xo¸ tÖp?
H­íng dÉn tr¶ lêi:
a. Më tÖp: Thùc hiÖn 1 trong 3 c¸ch sau:
-Vµo [menu] File\ Open.
- Ên tæ hîp phÝm Ctrl, O
- NhÊn vµo biÓu t­îng më tÖp trªn thanh c«ng cô.
b. Ghi tÖp: Thùc hiÖn 1 trong 3 c¸ch sau:
- Vµo [menu] File\ Save.
- Ên ®ång thêi tæ hîp phÝm Ctrl, S.
- NhÊn chuét vµo biÓu t­îng ghi tÖp trªn thanh c«ng cô.
c.T¹o tÖp míi: Thùc hiÖn 1 trong 3 c¸ch sau:
- Vµo [menu] File \ New.
- Ên ®ång thêi tæ hîp phÝm Ctrl, N.
- NhÊn chuét vµo biÓu t­îng t¹o tÖp míi trªn thanh c«ng cô.

31
Tin häc c¨n b¶n thcs ph­¬ng nam

d. Xo¸ tÖp :
C1: KÝch chuét vµo tÖp cÇn xo¸ Ên Delete vµ chän YES
C2: KÝch chuét vµo tÖp cÇn xo¸ Ên tæ hîp phÝm Shift +Delete vµ chän YES.
C©u 9: Nªu ®Þnh nghÜa vÒ tin häc? H·y nªu mét sè øng dông cña tin häc mµ
em biÕt?
H­íng dÉn tr¶ lêi:
a. §Þnh nghÜa tin häc: Lµ mét ngµnh khoa häc c«ng nghÖ nghiªn cøu cÊu
tróc vµ tÝnh chÊt cña th«ng tin, c¸c qu¸ tr×nh xö lý th«ng tin mét c¸ch tù ®éng
trªn c¸c ph­¬ng tiÖn kü thuËt mµ chñ yÕu lµ m¸y tÝnh ®iÖn tö, øng dông c¸c
nghiªn cøu ®ã vµ c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau cña ®êi sèng x· héi.
b. Các ứng dụng của tin học:
- øng dông trong c¸c ngµnh khoa häc kü thuËt, c¸c ngµnh kinh tÕ, c«ng
nghiÖp, n«ng nghiÖp, GD&DDT, tù ®éng hãa, truyÒn th«ng, m¹ng internet.
- øng dông trong c¸c c«ng t¸c qu¶n lÝ: chÝnh phñ ®iÖn tö, th­¬ng m¹i ®iÖn tö,
tæ chøc nh©n sù, häp trùc tuyÕn, v¨n phßng ®iÖn tö,...
- T¹o c¸c phÇn mÒm øng dông chuyªn ngµnh cho c¸c c«ng viÖc: v¨n th­, v¨n
phßng, kÕ to¸n, xuÊt b¶n, b¸o chÝ, truyÒn h×nh, häc tËp....
- øng dông nghiªn cøu trÝ tuÖ nh©n t¹o, tù ®éng ho¸, ng­êi m¸y, …
- Phôc vô c¸c nhu cÇu, n©ng cao chÊt l­îng cuéc sèng: nghe nh×n, gi¶i trÝ,
game.
Câu 10: Khái niệm thông tin, các dạng thông tin cơ bản, một số khả năng
của máy tính.
H­íng dÉn tr¶ lêi:
a. Khái niệm thông tin: Thông tin là tất cả những gì đem lại sự hiểu biết về
thế giới xung quanh (sự vật, sự kiện ...) và về chính con người.
b. Các dạng thông tin cơ bản:

32
Tin häc c¨n b¶n thcs ph­¬ng nam

+ Dạng văn bản: Những gì được ghi lại bằng các con số, bằng chữ viết hay
kí hiệu trong sách vở, báo chí... là các ví dụ về thông tin ở dạng hình ảnh.
+ Dạng hình ảnh: Những hình vẽ minh hoạ trong sách báo, trong phim hoạt
hình, tấm ảnh chụp ... cho chúng ta thông tin ở dạng hình ảnh.
+ Dạng âm thanh: tiếng đàn, tiếng còi xe ô tô ... là những ví dụ về thông tin
ở dạng âm thanh.
c. Một số khả năng của máy tính
+ Khả năng tính toán nhanh.
+ Tính toán với độ chính xác cao.
+ Khả năng lưu trữ lớn.
+ Khả năng làm việc không mệt mỏi.
C©u 11: Trong hÖ ®iÒu hµnh Windows h·y nªu c¸c thao t¸c lÖnh: Më æ ®Üa C
xem c¸c th«ng tin vÒ: Dung l­îng æ ®Üa ®· sö dông vµ cßn trèng, danh s¸ch
c¸c th­ môc cã trªn ®Üa, xem dung l­îng vµ thuéc tÝnh cña mét th­ môc
Windows.
H­íng dÉn tr¶ lêi:
a. Thao t¸c lÖnh më æ ®Üa C xem c¸c th«ng tin vÒ dung l­îng æ ®Üa ®· sö
dông vµ cßn trèng.
- KÝch ®óp chuét vµo Mycomputer.
- KÝch chuét ph¶i vµo æ ®Üa C chän Properties chän General.
C¸c th«ng sè ®Üa:
+ Used space: Dung l­îng ®Üa ®· sö dông.
+ Free space: Dung l­îng cßn trèng.
+ Capacity: Tæng dung l­îng ®Üa.
b. Thao t¸c lÖnh më æ ®Üa C xem c¸c th«ng tin vÒ danh s¸ch c¸c th­ môc
cã trªn ®Üa, xem dung l­îng vµ thuéc tÝnh cña mét th­ môc Windows.
- KÝch ®óp chuét vµo Mycomputer.

33
Tin häc c¨n b¶n thcs ph­¬ng nam

- KÝch ®óp chuét vµo æ ®Üa C.


* KÝch chuét vµo biÓu t­îng Folders trªn thanh c«ng cô ®Ó xem danh s¸ch
c¸c th­ mùc cã trªn æ ®Üa.
* Xem dung l­îng vµ thuéc tÝnh cña mét th­ môc:
- KÝch chuét ph¶i vµo th­ môc chän Properties chän General .
+ Size: Dung l­îng cña th­ môc.
+ Size on Disk: Dung l­îng cña th­ môc trªn ®Üa.
+ Contains: Th­ môc chøa sè l­îng c¸c tÖp tin vµ th­ môc.
+ Created: Ngµy giê t¹o lËp th­ môc.
Trong phÇn attributes gåm cã c¸c thuéc tÝnh sau:
+Read - only: ChØ ®äc.
+ Hidden: Èn
+ Archive: L­u tr÷.
C©u 12: Trong hÖ ®iÒu hµnh Windows, h·y nªu c¸c thao t¸c lÖnh: T×m kiÕm,
copy vµ nÐn mét tÖp d÷ liÖu.
H­íng dÉn tr¶ lêi:
+ T×m kiÕm tÖp :
- B­íc1: KÝch ho¹t biÓu t­îng My Computer (hoÆc Windows explorer)
- B­íc2: Chän nót lÖnh Search chän All file and folders
- B­íc 3: ghi tªn file cÇn t×m vµo môc: All or part of the file name
- B­íc 4: Chän n¬i t×m kiÕm ë môc Look in sau ®ã Ên Search
+ Copy tÖp:
- B­íc 1: KÝch ho¹t biÓu t­îng My Computer (hoÆc Windows explorer)
- B­íc 2: Chän tÖp cÇn Copy, nh¸y phÝm ph¶i chuét hiÖn Menu vµ chän
Copy.
- B­íc 3: Më th­ môc(æ ®Üa ®Ých) vµ nh¸y phÝm ph¶i chuét chän Paste.

34
Tin häc c¨n b¶n thcs ph­¬ng nam

- NÐn tÖp: KÝch ho¹t biÓu t­îng My Computer (hoÆc Windows explorer)
Chän tÖp cÇn nÐn, nh¸y phÝm ph¶i chuét hiÖn Menu vµ chän
Send to/ Compressed (zipped) folder.
C©u 13: Trong phÇn mÒm Microsoft Word, h·y nªu c¸c thao t¸c lÖnh vÒ
tÖp(file): t¹o tÖp míi, më tÖp cò, ghi tÖp, copy tÖp ®ang më ®Õn æ ®Üa kh¸c,
xãa mét tÖp cò trªn ®Üa?
H­íng dÉn tr¶ lêi:
a. T¹o tÖp míi:
- NhÊn vµo biÓu t­îng New hoÆc vµo File chän New
b. Më mét tÖp cò trªn ®Üa:
- Më menu File \Open \ chän tªn tÖp vµ chän Open.
c. Ghi tÖp:
- Chän biÓu t­îng Save hoÆc vµo File chän Save (NÕu ghi lÇn ®Çu gâ tªn tÖp)
d. Copy tÖp ®ang më:
- Më menu File \ Save As\ gåm môc Save in: chän æ ®Üa ®Ých(hoÆc th­ môc),
môc File name: cã thÓ gâ l¹i tªn míi, môc Save: ghi tÖp vµ kÕt thóc.
e. Xãa tÖp cò trªn ®Üa:
- Më menu File\Open\ chän tªn tÖp vµ nh¸y phÝm ph¶i chuét lªn menu t¾t,
chän Delete.
C©u 14: Trong phÇn mÒm Microsoft Word, h·y nªu c¸c chøc n¨ng lÖnh cña
c¸c biÓu t­îng

STT BiÓu Chøc n¨ng


t­îng
1 T¹o mét tÖp míi

2 Më file ®· cã trªn ®Üa

35
Tin häc c¨n b¶n thcs ph­¬ng nam

3 Ghi tÖp

4 LÖnh in

5 Xem v¨n b¶n tr­íc khi in

6 Chän cì ch÷

7 Chän kiÓu ch÷: §Ëm, nghiªng, G¹ch ch©n

8 ChÌn b¶ng d÷ liÖu

9 Më c¸c c«ng cô vÏ

10 Copy c¸c mÉu ®Þnh d¹ng v¨n b¶n

11 Chän mÇu cho ch÷

12 §Þnh d¹ng ®­êng viÒn cho «, b¶ng

13 §Þnh d¹ng ch÷ lÖch lªn trªn(chØ sè trªn)

14 §Þnh d¹ng ch÷ lÖch xuèng d­íi(chØ sè d­íi)

15 ChÌn c«ng thøc to¸n häc

16 T¹o kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c dßng trong ®o¹n

17 C¨n tr¸i, gi÷a, ph¶i, ®Òu

36
Tin häc c¨n b¶n thcs ph­¬ng nam

C©u 15:Trong phÇn mÒm Microsoft Word khi so¹n th¶o c¸c v¨n b¶n th­êng
ph¶i sö dông c¸c lo¹i ®Þnh d¹ng nµo? Nªu c¸c thao t¸c c¬ b¶n cña mçi ®Þnh
d¹ng ®ã.
H­íng dÉn tr¶ lêi:
- Trong phÇn mÒm Microsoft Word khi so¹n th¶o c¸c v¨n b¶n th­êng ph¶i sö
dông c¸c lo¹i ®Þnh d¹ng sau: §Þnh d¹ng trang, ®Þnh d¹ng ®o¹n, ®Þnh d¹ng ký
tù.
- C¸c thao t¸c c¬ b¶n:
+ §Þnh d¹ng trang: Më menu File \ Page Setup \ Chän :
Margins: ®Þnh d¹ng c¸c lÒ, chiÒu tr×nh bµy trang ngang(däc) khæ giÊy ....
+ §Þnh d¹ng ®o¹n: Më menu Format \ Paragraph \ Indent and Spacing \ ...
Chän vÞ trÝ lÒ tr¸i, lÒ ph¶i, kho¶ng c¸ch dßng, ®o¹n....
+ §Þnh d¹ng ký tù: Më menu Format \ Font \... chän kiÓu ch÷, kÝch th­íc,
mµu s¾c, kho¶ng c¸ch ch÷ ...
C©u 16: Trong phÇn mÒm Microsoft Excel, h·y nªu c¸c thao t¸c lÖnh ®Ó
nhËp, chØnh söa d÷ liÖu cho mét «, copy mét phÇn d÷ liÖu trong «?
H­íng dÉn tr¶ lêi:
- Thao t¸c nhËp d÷ liÖu: Chän «, gâ d÷ liÖu cÇn nhËp(tïy theo tõng kiÓu d÷
liÖu), kÕt thóc nhÊn phÝm Enter (hoÆc di chuyÓn sang « kh¸c).
- Thao t¸c chØnh söa d÷ liÖu: Chän mét « cÇn söa d÷ liÖu vµ nh¸y kÐp nót
chuét tr¸i, dÞch chuyÓn con trá vµ söa d÷ liÖu, kÕt thóc nhÊn phÝm Enter.
- Thao t¸c copy mét phÇn d÷ liÖu trong «: Chän « cÇn copy d÷ liÖu vµ nh¸y
kÐp phÝm tr¸i chuét, chän(®¸nh dÊu) phÇn d÷ liÖu cÇn copy, bÊm nót chuét
ph¶i hiÖn menu t¾t chän copy, dÞch chuyÓn con trá ®Õn « ®Ých bÊm nót chuét
ph¶i hiÖn menu t¾t chän Paste.

37
Tin häc c¨n b¶n thcs ph­¬ng nam

C©u 17: Trong phÇn mÒm Microsoft Excel, h·y nªu thao t¸c lÖnh vÒ qu¶n lý
c¸c sheet trong mét tÖp b¶ng tÝnh(Workbook): më thªm sheet míi, ®æi tªn
sheet, xãa sheet, copy sheet?
H­íng dÉn tr¶ lêi:
a. Më thªm sheet míi: BÊm phÝm chuét ph¶i t¹i vïng tªn Sheet, chän môc
Insert trong menu t¾t.
b. §æi tªn Sheet: Nh¸y kÐp phÝm tr¸i chuét t¹i vïng tªn Sheet, gâ l¹i tªn míi
cho Sheet vµ nhÊn Enter.
c. Xãa Sheet:BÊm phÝm chuét ph¶i t¹i vïng tªn Sheet, chän môc Dete trong
menu t¾t.
d. Copy Sheet: BÊm phÝm chuét ph¶i t¹i vïng tªn Sheet, chän Remove or
Copy trong menu t¾t, trong cöa sæ Move or Copy chän Create a copy, kÕt
thóc chän OK.

38
Tin häc c¨n b¶n thcs ph­¬ng nam

h­íng dÉn häc so¹n th¶o v¨n b¶n

I. C¸c thao t¸c c¬ b¶n


1. Chän phÇn v¨n b¶n (B«i ®en)
C1: Nh¸y chuét ë vÞ trÝ ®Çu, gi÷ chuét vµ kÐo ®Õn hÕt vÞ trÝ cuèi cÇn b«i ®en.
C2: Nh¸y chuét ë vÞ trÝ ®Çu, gi÷ phÝm Shift vµ nhÊn c¸c phÝm di chuyÓn con
trá.
2. §Þnh d¹ng ký tù
B­íc 1: Thùc hiÖn thao t¸c chän phÇn v¨n b¶n(x¸c ®Þnh ®o¹n v¨n b¶n cÇn
®Þnh d¹ng)
B­íc 2: TiÕn hµnh ®Þnh d¹ng
C¸ch 1: §Þnh d¹ng trªn thanh c«ng cô

C¸ch 2: Vµo Format \ Font chän tab font 2 3


1

Ghi chó
1: Chän font ch÷
2: Chän kiÓu ch÷
3: Chän cì ch÷
B­íc 3: Lùa chän font ch÷, kiÓu ch÷, cì ch÷.

39
Tin häc c¨n b¶n thcs ph­¬ng nam

3. §Þnh d¹ng ®o¹n v¨n b¶n (Kho¶ng c¸ch ®o¹n, kho¶ng c¸ch dßng trong
®o¹n)
B­íc 1: Thùc hiÖn thao t¸c chän phÇn v¨n b¶n(x¸c ®Þnh ®o¹n v¨n b¶n cÇn
®Þnh d¹ng)
B­íc 2: TiÕn hµnh ®Þnh d¹ng:
Vµo Format \ Paragraph

3
4

Ghi chó:
1: C¨n lÒ
+ Left : lÒ tr¸i
+ Right : lÒ ph¶i
+ Centered: c¨n gi÷a
2: Kho¶ng c¸ch lÒ
+ Left : lÒ tr¸i
+ Right : lÒ ph¶i
3: Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c dßng trong ®o¹n
+ Single : 1 lÇn
+ 1,5 line : gÊp 1,5 dßng

40
Tin häc c¨n b¶n thcs ph­¬ng nam

+ Double: gÊp ®«i


+ NhËp trùc tiÕp vµo môc At: nÕu kh«ng lùa chän nh÷ng kho¶ng c¸ch cã s½n
II.§¸nh sè trang, ghi tiªu ®Ò trªn, tiªu ®Ò d­íi cña trang v¨n b¶n
a. §¸nh sè trang
- Vµo Insert \ Page Numbers

Ghi chó :
1: N¬i hiÖn thÞ sè trang:
+ Top of page : PhÝa trªn trang giÊy
+ Top of page : PhÝa trªn trang giÊy
2: VÞ trÝ hiÖn thÞ sè trang
+ Left : tr¸i
+ Right : ph¶i
+ Center: gi÷a
Th«ng th­êng khi ®¸nh sè trang cho v¨n b¶n chän n¬i hiÓn thÞ sè trang ë
phÝa trªn trang giÊy(Top of page), vÞ trÝ hiÖn thÞ sè trang ë gi÷a trang giÊy
(Center)
b. Ghi tiªu ®Ò trªn, tiªu ®Ò d­íi cho v¨n b¶n (Header and Footer)
Vµo View \ Header and Footer
XuÊt hiÖn thanh c«ng cô

+Ghi tiªu ®Ò trªn, tiªu ®Ò d­íi (khi chuyÓn ®Ó ghi tiªu ®Ò d­íi sö dông nót
lÖnh trªn thanh c«ng cô ®Ó chuyÓn), kÕt thóc nhÊn chuét vµo nót lÖnh
Close.

41
Tin häc c¨n b¶n thcs ph­¬ng nam

Chó ý: Khi ghi tiªu ®Ò trªn, tiªu ®Ò d­íi c¨n chØnh ®Þnh d¹ng b×nh th­êng,
chØ cÇn ghi 1 lÇn c¸c trang v¨n b¶n kh¸c sÏ tù ®éng cã ).
III. T¹o b¶ng biÓu
1. T¹o b¶ng
B­íc 1: NhÊn chuét t¹i vÞ trÝ cÇn t¹o b¶ng biÓu
B­íc 2: Vµo Table \ Insret \ table
1: Number of columns : sè cét

2: Number of rows : sèdßng

vÝ dô: T¹o b¶ng gåm 4 dßng, 4 cét:


1
Vµo Table \ Insert \Table 2
+ Number of columns: 4
+ Number of rows: 4
2. C¸c thao t¸c c¬ b¶n trong b¶ng biÓu
a. Di chuyÓn con trá:
- Sö dông chuét ®Ó lùa chän tõng « trong b¶ng.
- Sö dông phÝm Tab.
- Sö dông c¸c phÝm di chuyÓn con trá trªn bµn phÝm.
b. Thay ®æi ®é réng cña cét hoÆc dßng trong b¶ng biÓu
* Di chuyÓn cét vµo ®­êng biªn( hoÆc ) cña cét hoÆc dßng cÇn thay ®æi
®é réng khi con trá chuyÓn thµnh mòi tªn hai chiÒu ( ) th× gi÷ chuét tr¸i vµ
kÐo chuét ®Õn ®é réng cÇn thay ®æi råi th¶ tay ra.
* KÝch chuét ë dßng hoÆc cét cÇn thay ®æi ®é réng vµo Table\ Table
properties
+ NÕu thay ®æi ®é réng cña cét chän tab column
+ NÕu thay ®æi ®é réng cña cét chän tab row
Sau ®ã thay ®æi gi¸ trÞ ®é réng cña cét hoÆc dßng.
c. Trén « trong b¶ng biÓu

42
Tin häc c¨n b¶n thcs ph­¬ng nam

+ Trén nhiÒu « thµnh 1 «:


B­íc 1: Chän c¸c « cÇn trén
B­íc 2: Vµo Table chän Meger Cells
+ Trén 1 « thµnh nhiÒu «
B­íc 1: Chän c¸c « cÇn trén
B­íc 2: Vµo Table chän Split Cells
IV. ChÌn ch÷ nghÖ thuËt

B­íc 1: Vµo Insert \ Picture \ Word Art ( hoÆc nhÊn chän biÓu t­îng trªn
thanh c«ng cô)
B­íc 2: Chän kiÓu thÓ hiÖn trong hép tho¹i Word Art Gallery
B­íc 3: Chän font ch÷, gâ néi dung, nhÊn OK
B­íc 4: §Þnh d¹ng Ch÷ nghÖ thuËt: KÝch chuét ph¶i vµ ch÷ nghÖ thuËt chän
Format Word Art \ Layout \ Behind text
* Chó ý : Cã thÓ thay ®æi kÝch th­íc cña ch÷ nghÖ thuËt b»ng c¸ch kÝch
chuét vµo c¸c ®iÓm nót(mµu tr¾ng) sau ®ã gi÷ chuét vµ rª chuét ®Ó thay ®æi.
- Xo¸ ch÷ nghÖ thuËt : KÝch chuét vµo ch÷ nghÖ thuËt, nhÊn phÝm Delete.
V. ChÌn c«ng thøc to¸n häc, ký tù ®Æc biÖt, biÓu ®å
a. ChÌn c«ng thøc to¸n häc
- §Æt con trá t¹i vÞ trÝ cÇn chÌn c«ng thøc
- Vµo Insert \ Object \ Microsoft Equation 3.0 (hoÆc nhÊn chuét vµo biÓu
t­îng trªn thanh c«ng cô.
- Thanh c«ng thøc:

C¸c kiÓu dÊu ngoÆc

Ph©n sè vµ c¨n thøc


ChØ sè trªn, chØ sè d­íi

43
Tin häc c¨n b¶n thcs ph­¬ng nam

b. ChÌn ký tù ®Æ biÖt
Vµo Insert \ Symbol
+ Chän danh môc c¸c ký tù
ë lùa chän Font(th«ng th­êng
hay chän Wingdings, Wingdings 2...
+ Chän ký tù cÇn chÌn, nhÊn Insert.

c. ChÌn biÓu ®å
Vµo Insert \ Object \ Microsoft Graph Chart

VI. T¹o s¬ ®å
C1: Sö dông thanh c«ng cô vÏ Drawing

C2: Sö dông c«ng cô Organization Char

Vµo Insert \ Diagram, Chän s¬ ®å Chän

- NhËp néi dung vµo c¸c khèi h×nh(Click


to add text)
+ ChÌn thªm c¸c khèi nhÊn chän Insert Shape

44
Tin häc c¨n b¶n thcs ph­¬ng nam

C¸c hµm c¬ b¶n trong excel


1. Nhãm hµm logic
a. Hµm AND
- Có ph¸p: =AND(biÓu thøc logic1, biÓu thøc logic2, ...)
- Chøc n¨ng: Hµm tr¶ vÒ gi¸ trÞ vµ cña c¸c biÓu thøc logic. Hµm tr¶ vÒ gi¸ trÞ
®óng khi tÊt c¶ c¸c biÓu thøc logic ®óng, tr¶ vÒ gi¸ trÞ sai khi mét trong
nh÷ng biÓu thøc logic sai.
vÝ dô: AND(3>2,6>5,8>6) tr¶ vÒ gi¸ trÞ ®óng
AND(6>4,5>6,7>5) tr¶ vÒ gi¸ trÞ sai
b. Hµm OR
Có ph¸p: =OR(biÓu thøc logic1, biÓu thøc logic2, ...)
Chøc n¨ng: Hµm tr¶ vÒ gi¸ trÞ hoÆc cña c¸c biÓu thøc logic. Hµm tr¶ vÒ gi¸
trÞ ®óng khi mét trong c¸c biÓu thøc logic ®óng, tr¶ vÒ gi¸ trÞ sai khi tÊt c¶
c¸c thøc logic sai.
vÝ dô: OR(3>2,6>5,8>6) tr¶ vÒ gi¸ trÞ ®óng
OR(6>8,5>6,7>9) tr¶ vÒ gi¸ trÞ sai
*Chó ý: nhãm hµm logic th­êng ®­îc sö dông ®i kÌm víi hµm if vµ ®ãng
vai trß lµ biÓu thøc ®iÒu kiÖn cña hµm if.
2. Nhãm hµm ®iÒu kiÖn (Hµm if)
a. Hµm IF ®¬n lÎ(chØ tr¶ vÒ hai gi¸ trÞ)
Có ph¸p: =IF(biÓu thøc ®iÒu kiÖn, kÕt qu¶ 1, kÕt qu¶ 2)
Trong ®ã:
- BiÓu thøc ®iÒu kiÖn lµ mét biÓu thøc logic(tr¶ vÒ 1 trong 2 gi¸ trÞ ®óng hoÆc
sai).
- KÕt qu¶ 1, kÕt qu¶ 2 lµ gi¸ trÞ tr¶ vÒ cña hµm.

45
Tin häc c¨n b¶n thcs ph­¬ng nam

Chøc n¨ng: hµm tr¶ vÒ kÕt qu¶ 1 khi biÓu thøc ®iÒu kiÖn ®óng, tr¶ vÒ kÕt qu¶
2 khi biÓu thøc ®iÒu kiÖn sai.
vÝ dô: IF(A1>2,"A","B")
- NÕu A1>2 , gi¸ trÞ tr¶ vÒ lµ A
- NÕu A1>2 , gi¸ trÞ tr¶ vÒ lµ B
Chó ý: NÕu kÕt qu¶ tr¶ vÒ lµ kiÓu chuçi(v¨n b¶n) th× ph¶i ®Æt trong dÊu " ".
b. Hµm IF lång nhau(tr¶ vÒ nhiÒu h¬n 2 gi¸ trÞ)
Có ph¸p: =IF(biÓu thøc ®iÒu kiÖn1, kÕt qu¶1,if(biÓu thøc ®iÒu kiÖn2, kÕt
qu¶2, if(biÓu thøc ®iÒu kiÖn3, kÕt qu¶ 3,.....)))
Chøc n¨ng: Hµm sÏ tr¶ vÒ kÕt qu¶ t­¬ng øng víi c¸c biÓu thøc ®iÒu kiÖn
®óng.
*Chó ý: C¸c gi¸ trÞ tr¶ vÒ cña hµm if cã thÓ lµ sè, chuçi, biÓu thøc tÝnh to¸n.
- Khi dïng hµm if lång nhau víi kÕt qu¶ cuèi cïng th× kh«ng cÇn cã biÓu
thøc ®iÒu kiÖn.
vÝ dô cho b¶ng d÷ liÖu sau:

+ Cét kÕt qu¶: ThÝ sinh cã §TB >=5.0 vµ kh«ng cã ®iÓm thi d­íi 3 th× kÕt
qu¶ lµ "§ç", sè cßn l¹i lµ "Tr­ît".

46
Tin häc c¨n b¶n thcs ph­¬ng nam

=IF(and(A6>=3,B6>=3,C6>=5),"§ç","Tr­ît")
+ Cét Xªp Lo¹i: ChØ xÕp lo¹i cho HS §ç:
- NÕu: §TB>=8 vµ kh«ng cã ®iÓm thi d­íi 7th× xÕp lo¹i giái.
- NÕu §TB tõ 7 ®Õn cËn 8 vµ kh«ng cã ®iÓm thi d­íi 6, th× xÕp lo¹i kh¸.
- NÕu §TB tõ 5 ®Õn cËn 7 th× xÕp lo¹i TB
=IF(and(D6="§ç",A6>=7,B6>=7,C6>=8),"Giái",if(and(D6="§ç",A6>=6,B6
>=6,C6>=7,C6<8),"Kh¸",if(and(D6="§ç",C6>=5,C6<7),"TB","kh«ng xÕp
lo¹i")))
3. Nhãm hµm thèng kª
a. Hµm COUNT
Có ph¸p: =COUNT(Vïng d÷ liÖu)
Chøc n¨ng: §Õm sè b¶n ghi trong vïng d÷ liÖu
- Vïng d÷ liÖu ph¶i ®Æt ®Þa chØ tuyÖt ®èi(Ên phÝm F4 sau khi chän vïng d÷
liÖu cÇn ®Õm)
b. Hµm COUNTIF
Có ph¸p : =COUNTIF(Vïng d÷ liÖu,"§iÒu kiÖn")
Chøc n¨ng: Hµm sÏ ®Õm sè b¶n ghi tháa m·n §iÒu kiÖn
- Vïng d÷ liÖu ph¶i ®Æt ®Þa chØ tuyÖt ®èi(Ên phÝm F4 sau khi chän vïng d÷
liÖu cÇn ®Õm).
- §iÒu kiÖn : Cã thÓ lµ sè, chuçi vµ lu«n ®­îc ®Æt trong dÊu "".

47
Tin häc c¨n b¶n thcs ph­¬ng nam

- Thèng kª sè HS ®ç lo¹i TB
=COUNTIF($E$6:$E$10,"TB")
4. Hµm t×m kiÕm VLOOKUP (t×m kiÕm gi¸ trÞ theo cét)
Có ph¸p: =VLOOKUP(x, b¶ng tham chiÕu, cét tham chiÕu,c¸ch dß)
Trong ®ã:
- x: Lµ mét gi¸ trÞ trong b¶ng c¬ së d÷ liÖu dïng lµm tiªu chuÈn dß t×m.
- B¶ng tham chiÕu lµ b¶ng lËp s½n, cã chøa gi¸ trÞ x vµ c¸c gi¸ trÞ lµm tiªu
chuÈn dß t×m kh¸c (®Æt ®Þa chØ trÞ tuyÖt ®èi).
- Cét tham chiÕu lµ sè thø tù cét trong b¶ng tham chiÕu mµ ta cÇn lÊy d÷ liÖu
- C¸ch dß: chän gi¸ trÞ lµ 0
vÝ dô cho b¶ng d÷ liÖu sau:
Cét th­ëng ®iÒn gi¸ trÞ t­¬ng
øng víi c¸c lo¹i A, B, C

T¹i « D6 thùc hiÖn c«ng thøc:


=VLOOKUP(C7,$A$15:$B$17,2,0)
Chó thÝch:
C7: lµ gi¸ trÞ ®Çu tiªn lµ tiªu chuÈn dß t×m
$A$15:$B$17: §Þa chØ b¶ng tham chiÕu (®Æt ®Þa chØ tuyÖt ®èi.
2: Cét tham chiÕu ®Ó lÊy d÷ liÖu tr¶ vÒ.
0: C¸ch dß
* Chó ý: Khi sö dông ham VLOOKUP nÕu gi¸ trÞ tr¶ vÒ lµ kiÓu sè th× cã thÓ
thùc hiÖn c¸c phÐp tÝnh céng, trõ, nh©n, chia c¸c hµm víi nhau.

48
Tin häc c¨n b¶n thcs ph­¬ng nam

5. Hµm xÕp h¹ng (xÕp thø tù)


Có ph¸p : =RANK(x, vïng d÷ liÖu cÇn xÕp h¹ng, tiªu chÝ xÕp h¹ng)
Trong ®ã:
- x: Gi¸ trÞ ®Çu tiªn trong cét d÷ liÖu cÇn xÕp h¹ng theo mét tiªu chuÈn.
- vïng d÷ liÖu cÇn xÕp h¹ng: vïng d÷ liÖu cÇn xÕp h¹ng(®Æt ®Þa chØ tuyÖt
®èi).
- tiªu chÝ xÕp h¹ng: lµ 0 khi xÕp theo chiÒu gi¶m dÇn, lµ 1 khi xÕp theo chiÒu
t¨ng dÇn.
vÝ dô: Cho b¶ng d÷ liÖu sau:
- Yªu cÇu xÕp h¹ng cho c¸c
Häc sinh theo thø tù gi¶m dÇn
Cña ®iÓm trung b×nh (§TB)

C«ng thøc tÝnh nh­ sau:


=RANK(E7,$E$7:$E$11,0)
6. Hµm tÝnh tæng, tÝnh trung b×nh
a. Hµm tÝnh tæng SUM
Có ph¸p: =SUM(a,b,c)
Trong ®ã: a, b, c lµ danh s¸ch c¸c biÕn: c¸c ®Þa chØ «, ®Þa chØ khèi «.
b. Hµm tÝnh trung b×nh AVERAGE
Có ph¸p: =AVERAGE(a,b,c)
Trong ®ã: a, b, c lµ danh s¸ch c¸c biÕn: c¸c ®Þa chØ «, ®Þa chØ khèi «.

49
Tin häc c¨n b¶n thcs ph­¬ng nam

7. S¾p xÕp vµ läc d÷ liÖu


a. S¾p xÕp d÷ liÖu
- Chän mét cét cÇn s¾p xÕp d÷ liÖu
+ Chän s¾p xÕp theo chiÒu t¨ng dÇn.
+ Chän s¾p xÕp theo chiÒu gi¶m dÇn.
b. Läc d÷ liÖu.
- Chän vïng d÷ liÖu cÇn läc
- Vµo menu Data \ Filter \ AutoFilter

- NhÊn chuét vµo biÓu t­îng chän ®iÒu kiÖn ®Ó läc d÷ liÖu.
+ Data \ Filter \ AutoFilter \ Show all: trë vÒ b¶ng d÷ liÖu ban ®Çu.
+ Data \ Filter \ AutoFilter: Hñy chÕ ®é läc.

50

You might also like