LI M U

Qun tr nhn lc l b phn cu thnh v khng th thiu trong cc lnh vc qun

tr. C th ni, qun tr nhn lc l nguyn nhn ca thnh cng hay tht bi trong kinh
doanh v mi t chc, con ngi l yu t tin quyt i vi s tn ti v pht trin.
Ngy nay, qu trnh hi nhp kinh t quc t ngy cng su rng, nn kinh t tri thc pht
trin mang tnh tt yu th ngun nhn lc cng c cc t chc tp trung s dng c
hiu qu nht, nng cao kh nng cnh tranh trn thng trng.
Qun tr nhn lc bao gm cc kin thc c bn v c h thng v qun tr nhn
lc trong cc t chc t khi ngi lao ng bc vo lm vic n khi ra khi qu trnh
lao ng vi ba giai on: Hnh thnh ngun nhn lc; Duy tr (s dng) ngun nhn lc
v Pht trin ngun nhn lc trong t chc. Gn vi cc giai on , qun tr nhn lc
tin hnh cc hot ng nh: tuyn m, tuyn chn, duy tr, pht trin, s dng, ng vin
v m bo cc iu kin tt nht cho ngi lao ng trong mt t chc nhm s dng c
hiu qu ngun nhn lc t c cc mc tiu ca t chc.
Gio trnh Qun tr nhn lc c bin son hng ti i tng chnh l sinh vin
h cao ng chuyn ngnh qun tr kinh doanh. Mn hc c ging dy sau khi sinh vin
hon thnh cc mn hc cn bn nh: qun tr hc, kinh t vi m, marketing cn bn, phn
tch thng k, ton cao cp. Sau khi hc xong hc phn, ngi hc c th:
- V kin thc:
+ Trnh by cc ni dung kin thc v tm quan trng ca nhn lc, qun tr nhn lc,
cc hot ng tuyn m, tuyn chn, b tr, nh gi, to ng lc, tr lng, tr cng,
phc li cho ngi lao ng.
+ Vn dng cc kin thc hc tin hnh qu trnh qun tr nhn s trong mt t
chc bao gm cc khu t lp k hoch nhn s, tuyn m, tuyn chn lao ng n nh
gi, pht trin v tr th lao cho ngi lao ng.
- V k nng:
+ Thc hin cc hot ng trong lnh vc qun tr nhn s ti mt t chc nh: lp bn
m t cng vic, lp k hoch ngun nhn lc, vn dng cc phng php tuyn m, tuyn
chn, s dng cc phng php nh gi lao ng, s dng hnh thc tr cng, tr
lng hp l trong mt t chc.
+ Pht hin, nh gi cc vn cn tn ti trong hot ng qun tr nhn lc ca mt
t chc.
Gio trnh c bin son bi cc tc gi:
Chng 1: Tng quan v qun tr nhn lc - Ths. Phm Th Thanh Phng

1
 Chng 2: K hoch ho v b tr nhn lc - Ths. Phm Th Thanh Phng
Chng 3: To ng lc trong lao ng - CN. Triu Anh Tuyn
Chng 4: Pht trin v nh gi lao ng- CN. Triu Anh Tuyn
Chng 5: Th lao v phc li lao ng- Ths. Nguyn Vit Hng
Chng 6: Quan h lao ng - Ths. Nguyn Vit Hng
Trn y l nhng vn tng quan v Gio trnh qun tr nhn lc, nhm tc gi rt
mong nhn c nhng kin ng gp bi ging hon thin hn. Chng ti xin chn
thnh cm n./.

2
 MC LC

CHNG 1: TNG QUAN V QUN TR NHN LC.................................................7

1.1. I TNG, NI DUNG MN HC QUN TR NHN LC..........................7
1.1.1. i tng mn hc qun tr nhn lc................................................................7
1.1.2. Ni dung mn hc qun tr nhn lc.................................................................7
1.2. THC CHT CA QUN TR NHN LC.........................................................8
1.2.1. Khi nim, i tng, mc tiu v tm quan trng ca qun tr nhn lc.........8
1.2.2. Cc chc nng hot ng ch yu ca qun tr nhn lc.................................10
1.2.3. Bn cht ca qun tr nhn lc.........................................................................11
1.3. NH HNG CA MI TRNG I VI QUN TR NHN LC...........................12
1.3.1. nh hng ca mi trng bn ngoi.............................................................12
1.3.2. nh hng ca mi trng bn trong..............................................................15
1.4. QU TRNH HNH THNH V PHT TRIN QUN TR NHN LC..........................16
1.4.1. Giai on s khai ca qun tr nhn lc...........................................................17
1.4.2. Giai on cng nghip bt u pht trin (th k XVIII- XIX).......................17
1.4.3. Thi k cng nghip pht trin (cui th k XIX u th k XX)..................17
1.4.4. Thi k hin i ( t th k XX n nay)........................................................18
1.5. S PHN CHIA TRCH NHIM QUN L NGUN NHN LC TRONG T
CHC.............................................................................................................................18
1.5.1. S phn chia trch nhim qun l ngun nhn lc trong t chc....................18
1.5.2. Vai tr v quyn hn ca B phn chc nng v qun tr ngun nhn lc......19
CU HI N TP........................................................................................................21
CHNG 2: K HOCH HA V B TR NHN LC..........................................................19
2.1. THIT K V PHN TCH CNG VIC............................................................19
2.1.1. Thit k cng vic............................................................................................19
2.1.2. Phn tch cng vic..........................................................................................21
2.2. K HOCH HA NGUN NHN LC..............................................................29
2.2.1. Khi nim v vai tr ca k hoch ha ngun nhn lc..................................29
2.2.2. D on cung cu nhn lc v mt s gii php khc phc mt cn i gia
cung v cu nhn lc..................................................................................................30
2.3. TUYN M V TUYN CHN NHN LC.....................................................32
2.3.1. Qu trnh tuyn m nhn lc...........................................................................35
2.3.2. Qu trnh tuyn chn nhn lc.........................................................................36
2.4. B TR NHN LC V THI VIC...................................................................40
2.4.1. B tr nhn lc.................................................................................................43
2.4.2. Thi vic..........................................................................................................42
CU HI N TP........................................................................................................44
CHNG 3: TO NG LC TRONG LAO NG....................................................47
3.1. KHI NIM V CC YU T NH HNG N NG LC LAO NG
........................................................................................................................................47
3.1.1. Khi nim ng lc lao ng...........................................................................47
3.1.2. Cc yu t nh hng ti ng lc lao ng...................................................48
3.2. CC HC THUYT TO NG LC TRONG LAO NG...........................49
3.2.1. Hc thuyt nhu cu ca Maslow......................................................................49
3.2.2. Hc thuyt Tng cng tch cc ca Skinner..................................................50
3.2.3. Hc thuyt k vng Victor Vroom...................................................................51
3.2.4. Hc thuyt Cng bng.....................................................................................52
3.2.5. Hc thuyt H thng hai yu t.......................................................................52

3
 3.2.6. Hc thuyt t mc tiu..................................................................................53
3.3. CC PHNG HNG TO NG LC TRONG LAO NG....................53
3.3.1. Xc nh nhim v v tiu chun thc hin cng vic cho nhn vin.............53
3.3.2. To iu kin thun li ngi lao ng hon thnh nhim v....................54
3.3.3. Kch thch lao ng..........................................................................................54
CU HI N TP........................................................................................................56
CHNG 4: PHT TRIN V NH GI LAO NG..............................................57
4.1. NH GI THC HIN CNG VIC................................................................57
4.1.1. Khi nim, mc ch v tm quan trng ca nh gi thc hin cng vic....57
4.1.2. H thng nh gi thc hin cng vic v cc yu cu i vi mt h thng
nh gi......................................................................................................................59
4.1.3. Cc phng php nh gi thc hin cng vic..............................................61
4.1.4. Xy dng v thc hin chng trnh nh gi.................................................67
4.1.5. Vai tr ca Phng Qun tr ngun nhn lc.....................................................69
4.2. O TO V PHT TRIN NGUN NHN LC...........................................69
4.2.1. Khi nim, mc tiu v vai tr ca o to v pht trin ngun nhn lc......69
4.2.2. Cc phng php o to v pht trin............................................................71
4.2.3. T chc thc hin cc hot ng o to v pht trin....................................74
CU HI N TP........................................................................................................79
CHNG 5: TH LAO V PHC LI LAO NG.....................................................81
5.1. CC VN C BN V TH LAO LAO NG...........................................81
5.1.1. Khi nim, c cu v cc yu cu ca th lao lao ng..................................81
5.1.2. nh hng ca th lao lao ng......................................................................85
5.1.3. Cc yu t nh hng n th lao lao ng.....................................................88
5.2. QUN TR TIN CNG V TIN LNG........................................................92
5.2.1. ngha ca tin cng v tin lng................................................................92
5.2.2. Gii thiu h thng thang, bng lng ca Nh nc.....................................93
5.2.3. Xy dng h thng tr cng ca doanh nghip................................................94
5.2.4. Qun tr tin cng v tin lng......................................................................96
5.3. CC HNH THC TR CNG.............................................................................97
5.3.1. Hnh thc tr cng theo thi gian....................................................................97
5.3.2. Hnh thc tr cng theo sn phm...................................................................97
5.4. CC PHC LI CHO NGI LAO NG......................................................108
5. 4.1. Khi nim v cc loi phc li cho ngi lao ng ................................. 108
5.4.2. Xy dng v qun l chng trnh phc li cho ngi lao ng..................109
CU HI N TP.......................................................................................................111
CHNG 6: QUAN H LAO NG.............................................................................112
6.1. QUAN H LAO NG........................................................................................112
6.1.1. Khi nim, ch th cu thnh ca quan h lao ng......................................112
6.1.2. Tranh chp lao ng v gii quyt tranh chp lao ng.................................113
6.2. HP NG LAO NG V THO C LAO NG TP TH..................116
6.2.1. Hp ng lao ng.........................................................................................116
6.2.2. Tha c lao ng tp th..............................................................................117
6.3. BT BNH CA NGI LAO NG................................................................118
6.3.1. Khi nim.......................................................................................................118
6.3.2. Nguyn nhn..................................................................................................118
6.3.2. Qu trnh gii quyt bt bnh..........................................................................119
6.4. K LUT LAO NG........................................................................................119
6.4.1. Khi nim v cc hnh thc k lut................................................................119
6.4.2. Cc loi v nguyn nhn vi phm k lut......................................................120

4
 CU HI N TP......................................................................................................122
DANH MC TI LIU THAM KHO..........................................................................123

5
 DANH MC CC BNG BIU

STT Tn bng, biu, s Trang

1 S 2.1: Li ch ca phn tch cng vic 26

2 S 2.2: K hoch ha ngun nhn lc 39

3 Hnh 3.1. Thp nhu cu ca Maslow 61

4 S 4.1: Mi quan h ga ba yu t ca h thng nh gi v 73

cc mc tiu ca nh gi thc hin cng vic

5 Bng 4.1: Bng so snh gia o to v pht trin ngun nhn lc 76

S 4.2: Trnh t xy dng mt chng trnh o to
6 81
Hnh 5.1: M hnh cng bng bn ngoi ca ngi lao ng i
7 90
vi th lao
Hnh 5.2: M hnh cng bng bn trong ca ngi lao ng i
8 90
vi th lao

6
 CHNG 1: TNG QUAN V QUN TR NHN LC
Trong cc lnh vc qun tr, qun tr ngun nhn lc c ngha quyt nh i vi
s tn ti v pht trin ca t chc v ngun nhn lc l ngun lc quan trng nht trong
cc ngun lc. Qun tr nhn lc tri qua nhiu thi k v c nhng bc pht trin
vt bc, t vic coi con ngi l cng c ca sn xut n vic coi ngi l i tng
ca qun l vi nhng bin php to ng lc a dng, tha mn ti a nhu cu ngi lao
ng. Chng 1: "Tng quan v qun tr nhn lc" nhm cung cp cho ngi hc nhng
kin thc v qu trnh hnh thnh v pht trin khoa hc qun tr nhn lc, cc chc nng
ch yu v vai tr, quyn hn ca B phn chuyn trch v nhn s trong t chc. Qua ,
ngi hc c th vn dng kin thc nh gi nhng vn lin quan ti mt n v
kinh doanh c th.

1.1. I TNG, NI DUNG MN HC QUN TR NHN LC

1.1.1. i tng mn hc

Ngun nhn lc l c s cho mi hot ng ca t chc trong bi cnh kinh t hin

nay. Nu nh thi k trc nm 1990, cng ngh thng tin c coi l yu t quyt nh
s thnh cng ca cc doanh nghip th trong giai on ny, ngun nhn lc li l yu t
to kh nng cnh tranh cho cc doanh nghip. Cc nh kinh t u tha nhn rng, qun
tr nhn lc l iu kin tin quyt trong cc lnh vc qun tr nhm khai thc ti u mi
ngun lc ca t chc. s dng tt ngun nhn lc, qun tr nhn lc tp trung vo
vic nghin cu mi quan h gia nhng con ngi trong mt t chc, nhng vn v
vic ngi lao ng c i x ra sao trong mt t chc.
Do , mn hc tp trung vo cc ni dung c th nh: hnh thc v cc phng
php m bo s tc ng qua li gia nhng ngi lm vic trong mt t chc, cc n
by, cc kch thch v cc bo m v mt lut php cho ngi lao ng. Cc hot ng
ny hng ti vic thu ht, duy tr v pht trin mt i ng lao ng cht lng cao,
c b tr ng ngi, ng vic gp phn vo vic duy tr v pht trin t chc.

1.1.2. Ni dung mn hc

Mn hc qun tr nhn lc nghin cu nhng vn v qu trnh hnh thnh v

pht trin ca khoa hc qun tr nhn lc cng nh vai tr, tm quan trng v cc hot
ng c bn ca qun tr nhn lc trong doanh nghip; Cng tc k hoch ha v b tr
nhn lc vi cc ni dung c th v d bo cung v cu nhn lc, trn c s , doanh

7
nghip c k hoch tuyn dng, b tr v sp xp lao ng cho ph hp; Mn hc cng
a ra cc hc thuyt v to ng lc trong lao ng gip ngi lao ng pht huy ti
a nng lc v nhit tnh lao ng; Cc bin php pht trin v nh gi lao ng gip
ngi lao ng c c hi pht trin v doanh nghip s dng hiu qu ngun nhn lc, l
c s doanh nghip tr th lao lao ng v cc phc li lao ng khc. Cui cng, mn
hc nghin cu cc quan h lao ng vi cc quyn v ngha v ca ngi lao ng cng
nh gii quyt nhng bt bnh v tin hnh k lut ngi lao ng thng qua cc hp ng
v tha c lao ng tp th. Cc ni dung trn c quan h mt thit vi nhau theo mt
quy trnh qun tr nhn lc trong doanh nghip, gip nng cao hiu qu qun tr ngun
nhn lc trong doanh nghip.
Mn hc c chia thnh 6 chng nh sau:
Chng 1: Tng quan v qun tr nhn lc
Chng 2: K hoch ho v b tr nhn lc
Chng 3: To ng lc trong lao ng
Chng 4: Pht trin v nh gi lao ng
Chng 5: Th lao v phc li lao ng
Chng 6: Quan h lao ng

1.2. THC CHT CA QUN TR NHN LC

1.2.1. Khi nim, i tng, mc tiu v tm quan trng ca qun tr nhn lc

1.2.1.1. Khi nim

Qun tr nhn lc l gc r ca mi hot ng v n tn ti mi ni trong t chc
ng thi quyt nh cung cch qun l, bu khng kh trong t chc. Ngy nay, nhn lc
trong mt t chc bao gm tt c cc tim nng ca cc thnh vin trong t chc vi
nhng kin thc, kh nng, hnh vi ng x, gi tr o c thnh lp, duy tr v pht
trin t chc. Thc vy, con ngi vi kin thc, s sng to l nhn t quan trng nht
quyt nh s thnh cng hay tht bi ca cc t chc ni chung v cc doanh nghip ni
ring.
V th, qun tr nhn lc l cc hot ng ca mt t chc thu ht, xy dng, pht
trin, s dng, nh gi, bo ton v gi gn lc lng lao ng ph hp vi yu cu
cng vic ca t chc. T y, c th hiu qun tr nhn lc bao gm cc hot ng nhm
tng cng s ng gp ca c nhn vo mc tiu ca t chc trn c s tha mn nhng
nhu cu v mc ch c nhn. thc hin mc tiu , qun tr nhn lc phi tin hnh

8
hng lot cc hot ng nh: lp k hoch nhn s, tuyn dng, nh gi, pht trin, th
lao lao ng.... nhm p ng yu cu ngun nhn lc ca t chc trong tng thi k.

1.2.1.2. i tng ca qun tr nhn lc

i tng ca qun tr nhn lc l ngi lao ng trong t chc vi cc vn c
lin quan n h nh cng vic, cc quyn li v ngha v trong t chc. Ngi lao ng
vi kin thc, k nng v kh nng s dng khoa hc cng ngh gip doanh nghip nng
cao hiu qu cng vic ng thi s dng c hiu qu cc ngun lc khc (vn, khoa hc
cng ngh, ti nguyn....) nhng con ngi cng l mt thc th ca x hi vi nhng nhu
cu v tm l khc bit. V vy, khoa hc qun tr nhn lc i hi phi c ngh thut v
s vn dng linh hot cc cng c qun tr nhn lc. Thc t cho thy, mc tiu ca bt k
t chc no cng l s dng hiu qu ti a ngun nhn lc vi cc bin php thu ht, duy
tr v pht trin i ng lao ng gii, gn b lu di vi doanh nghip.

1.2.1.3. Mc tiu ca qun tr nhn lc

Qun tr nhn lc hng ti nhiu mc tiu khc nhau nhng i vi t chc, mc
tiu quan trng nht l: Xy dng phng n s dng ngun nhn lc hin c ca doanh
nghip sao cho ph hp t hiu sut cao nht nhm thc hin cc mc tiu ca t
chc ra. Thc vy, mc tiu ca t chc c th l pht trin v duy tr ngun nhn
lc, nng sut ti a ca nhn vin, s trung thnh ca ngi lao ng, t chc sn xut
khoa hc.... v li nhun ti a cho doanh nghip. Tuy nhin, mt phng n s dng hiu
qu ngun lao ng s quyt nh ti vic t c cc mc tiu khc v ngi lao ng l
nhn t quan trng nht.
Bn cnh , qun tr nhn lc cn c mc tiu cng c, duy tr y s lng
v cht lng lao ng cn thit cho t chc t c mc tiu ra. t c
mc tiu , t chc phi thu ht v pht trin i ng lao ng c k lut lao ng tt, k
nng v tay ngh lao ng gii v iu thit yu l c sp xp, b tr ng ngi, ng
vic. Trong qu trnh hot ng, t chc cng phi thng xuyn c bin php nng
cao cht lng ngun nhn lc phc v cho cc mc tiu trong di hn.
Ngoi nhng mc tiu chung ca t chc, nh qun tr phi quan tm ti nhng
mc tiu ca bn thn ngi lao ng. V vy, nh qun tr phi tm kim v pht trin
nhng hnh thc, phng php tt nht ngi lao ng ng gp sc lc cho vic t
c cc mc tiu ca t chc, ng thi to c hi pht trin bn thn ngi lao
ng. T chc phi tha mn nhng i hi chnh ng ca ngi lao ng v nhng mc
tiu lin quan n bn thn h. l mc lng v ch i ng cng bng theo kt qu

9
cng vic, ngi lao ng c i x tt, mi trng lm vic thn thin nhn vin c
th pht huy ti a nng lc, nhit tnh lao ng hay c m bo v iu kin, an ton
lao ng.

1.2.1.4. Tm quan trng ca qun tr nhn lc

Con ngi l yu t quyt nh s thnh cng trong mi t chc. ng Miyai, ch
tch Trung tm Nng sut Nht Bn v s Pht trin Kinh t X hi (JPC- SED) nhn
xt: Theo phn tch v kinh nghim ca chng ti, trong mi n lc nhm nng cao nng
sut , pht trin kinh t x hi th yu t con ngi l quan trng nht. Mt s ngi cho
rng vn l yu t quan trng nht trong pht trin cng nghip, mt s ngi khc li
cho rng cng ngh l yu t ch o i vi nng sut. ng, nhng yu t ny rt
quan trng, nhng vn c th s dng sai nu con ngi lm dng n, v tiu chun cng
ngh cao kh c th duy tr c nu khng pht trin ngun nhn lc v nng cp thng
xuyn nh n lc ca con ngi. im ny c bit quan trng trong thi k pht trin
nhanh v cng ngh. Ngy nay, vi nhng thay i ln trong nn kinh t th gii nh: s
bng n ca cng ngh thng tin, qu trnh ton cu ha- khu vc ha, s pht trin ca
khoa hc k thut v nhng bin ng trong i sng vn ha- chnh tr- x hi th gii....
tc ng to ln n hot ng qun tr ngun nhn lc ca cc nh qun tr. Cc nh
qun tr phi tp trung vo vic thu ht, s dng c hiu qu v pht trin ngun nhn lc
trc nhng thay i ln m mi trng kinh doanh mang li. c th l vic phi to ra
ngun nhn lc cht lng cao, c kh nng thch ng vi s thay i, p ng cc yu
cu v nghin cu v pht trin, cung ng cc sn phm mi. Qun tr nhn lc ng vai
tr trung tm trong vic thnh lp cc t chc v gip cho cc t chc tn ti v pht trin
trn th trng.

Bn cnh , trong cc k nng ca nh qun tr, k nng nhn s l k nng cn

thit i vi mi nh qun tr. K nng nhn s tt gip nh qun tr giao tip, c cch
ng x tt vi nhn vin, gip h lm vic nhit tnh, hiu qu, cng hin ht mnh cho
cc mc tiu c hoch nh. V vy, qun tr nhn lc gip cc nh qun tr hc cch
giao tip vi ngi khc, bit cch nh gi nhn vin chnh xc, bit cch li cun nhn
vin say m vi cng vic v trnh nhng sai lm trong tuyn chn, s dng lao ng
nng cao cht lng cng vic, nng cao hiu qu ca t chc.

1.2.2. Cc chc nng hot ng ch yu ca qun tr nhn lc

10
 C th ni, hot ng qun tr nhn lc kh khn v phc tp hn cc hot ng
qun tr khc. V n lin quan n con ngi m con ngi l mt thc th rt sng ng
vi tnh cch, nhu cu v ng lc lm vic khc nhau. Tuy nhin, qun tr nhn lc ca
cc t chc u c tm tt theo cc hot ng ch yu sau:
Th nht, qun tr nhn lc c chc nng thu ht (hnh thnh) ngun nhn lc. Vi
mc tiu l m bo cho t chc c nhn vin v mt s lng v cht lng, t chc
cn c cc hot ng c bn l: k hoch ha nhn lc, phn tch, thit k cng vic; bin
ch nhn lc; tuyn m, tuyn chn, b tr nhn lc. C th: k hoch ha nhn lc gip t
chc xc nh nhu cu lao ng c k hoch tuyn m, tuyn chn lao ng; phn tch
v thit k cng vic tm ra nhng nhim v, hnh vi c th ca cc chc danh lm c
s cho tuyn m, tuyn chn v th lao lao ng; bin ch nhn lc nhm thu ht, b tr
nhn s ph hp gip ngi lao ng pht huy ti a nng lc v s trng ca h.
Th hai, qun tr nhn lc c chc nng o to v pht trin ngun nhn lc
t mc tiu nng cao nng lc nhn vin, bo m cho nhn vin cc k nng, trnh
lnh ngh cn thit hon thnh cng vic c giao v to iu kin h pht huy ti
a nng lc c nhn. Do , qun tr nhn lc thc hin cc hot ng c bn nh: o to
v o to li nhn vin, cc hot ng pht trin nhn vin.
Th ba, qun tr nhn lc c chc nng duy tr ngun nhn lc nhm duy tr v s
dng c hiu qu ngun nhn lc trong t chc bng cc hot ng c bn l nh gi
thc hin cng vic, th lao lao ng cho nhn vin, duy tr v pht trin cc mi quan h lao
ng tt p trong t chc. H thng th lao lao ng, thit lp h thng phc li lao
ng, cc chnh sch, bo him gip nhn vin yn tm lm vic, nng cao hiu qu lao
ng. Ngoi ra, gii quyt tt cc mi quan h lao ng thng qua cc tha c lao ng,
gii quyt bt bnh lao ng, ci thin iu kin lm vic s to ra bu khng kh lm vic
tt cho ngi lao ng.

1.2.3. Bn cht ca qun tr nhn lc

Ti tp on sn xut xe hi hng u th gii - Toyota, c mt nguyn tc c

a ra l cc nh lnh o khng c qut mng nhn vin khi h xy ra cc sai st.
Thc ra, khng phi l s s st ca ngi lnh o i vi nhn vin m hon ton l
mt trit l rt nhn vn nhng y tnh khoa hc v ngh thut trong qun l nhn s. K
t khi nguyn tc ny c thc hin, mi sai st ca Toyota trong qu trnh hot ng
u c trnh bo ln cp trn kp thi khc phc. iu ny khin i ng nhn s ca
Tp on ngy cng n nh v ln mnh.

11
 T tnh hung trn cho ta thy, qun tr nhn lc va l mt khoa hc, va l mt
ngh thut. S d cc nh qun tr u cho rng qun tr nhn lc l mt khoa hc v y l
mt h thng cc kin thc, cc nguyn tc, cc phng php khoa hc c c rt,
kim nghim qua thc t thc hin cc chc nng qun l con ngi, to ng lc
thc y hot ng ca h, lin kt v phi hp cc hot ng ca ngi lao ng
Ngi qun l phi bit vn dng cc kin thc, phng php qun l cho ph hp vi
tng ngi lao ng trong tng trng hp.
Mt khc, qun tr nhn lc l mt ngh thut. V qun tr nhn lc lin quan n
con ngi m con ngi vn l mt tng th ca cc mi quan h x hi vi nhng tnh
cch, hnh vi, cch ng x, mi trng sng khc nhau v vi nhng thang bc nhu cu
khc nhau. Do , ngi qun l phi tnh n nhng bin i ca con ngi v nhng
iu kin khch quan, bng s sng to, bng l lun v kinh nghim c nhng hnh
thc, phng php v c ch qun l mi nhm em li hiu qu cao trong qun tr nhn
lc. i khi, nhng bin php m nh qun tr s dng c th sai st nhng t , nh
qun tr phi tm ra cch khc phc v c rt kinh nghim trnh nhng sai lm tip
theo. Qun tr nhn lc cng l mt qu trnh tch ly kin thc v kinh nghim thc t
nng cao hiu qu qun tr ngun nhn lc.

1.3. NH HNG CA MI TRNG I VI QUN TR NHN LC

Mi trng l ton b nhng lc lng v th ch tc ng v nh hng n hot

ng v cc kt qu ca doanh nghip, trong c hot ng qun tr ngun nhn
lc. Nu xt theo phm vi, c hai loi mi trng nh hng n hot ng qun
tr nhn lc trong t chc, l mi trng bn ngoi v mi trng bn trong t
chc. Mi trng bn ngoi bao gm cc yu t, lc lng bn ngoi t chc nh:
mi trng kinh t, mi trng cng ngh- k thut, mi trng chnh tr, mi
trng vn ha - x hi... Mi trng bn trong t chc bao gm cc yu t nh:
mc tiu, s mng, cc chin lc kinh doanh, c cu t chc, vn ha t chc...
c nh hng trc tip ti k hoch, hiu qu cng tc qun tr nhn lc.

1.3.1. nh hng ca mi trng bn ngoi

1.3.1.1. Mi trng kinh t

Mi trng kinh t bao gm cc yu t nh: tng sn phm quc ni (GDP), lm
pht, li sut, t gi hi oi, tc tng trng kinh t u tc ng n thu nhp, i

12
sng, cng n vic lm cho ngi lao ng, nh hng n mc cnh tranh gia cc
cng ty, cc quc gia v cc c nhn.
GDP v tc tng trng kinh t l ch tiu cho bit sc khe mt nn kinh t v
phn nh nhu cu, sc mua ca ngi dn ca trong nn kinh t . Nu mt nn kinh t
ang tng trng, t l tht nghip thp c th c sc mua hng ha tt hn, doanh nghip
c c hi m rng th trng, tin lng c xu hng tng v s lng vic lm c to
ra nhiu hn.
Trong bt k nn kinh t no, yu t lm pht cng l ch tiu m mi nh qun l
u quan tm. Ch s lm pht cho thy s bin ng ca gi c cc loi hng ha trn th
trng, chi phi c cu chi tiu ca ngi tiu dng. Cc nh qun tr phi d on t l
lm pht c s hoch nh chnh xc v cc k hoch sn xut kinh doanh v cc k
hoch nhn s i km.
Khi ni n cc yu t thuc mi trng kinh t, mc tin lng l ch tiu quan
tm ca khng ch cc doanh nghip m cn l ca ngi lao ng. Mc tin lng cao
nh hng n hiu qu, tm l ngi lao ng nhng y cng l mt khon chi ph ca
doanh nghip. Nu sn xut m rng, li nhun cao, doanh nghip c th tr lng cao
hn cho ngi lao ng, thu ht lao ng gii v lm vic ti doanh nghip.
Nh vy, cc yu t thuc mi trng kinh t tc ng gin tip ti cc chin lc
kinh doanh ca t chc, to ra nhng c hi v mi e da cho t chc v do nh
hng ti cc hot ng qun tr ngun nhn lc trong mi thi k. Nh qun tr phi d
on nhng tc ng thuc mi trng kinh t c s iu chnh kp thi cc k hoch
nhn s p ng cc mc tiu trong k hoch sn xut kinh doanh.
1.3.1.2. Mi trng chnh tr v php lut
Mi trng chnh tr bao gm cc yu t nh th ch chnh tr, h thng lut php,
s n nh ca x hi v cc chnh sch c ban hnh. Chnh ph l c quan gim st,
duy tr v bo v php lut, bo v li ch quc gia. Chnh ph thc hin cc chc nng
iu tit nn kinh t thng qua cc chnh sch kinh t v m. Cc chnh sch to hnh
lang php l cho cc hot ng qun tr kinh doanh ni chung v cc hot ng qun tr
nhn lc ni ring. Ni mt cch c th, nhng quy nh ca Chnh ph v tin lng v
ch i vi ngi lao ng tc ng trc tip ti c t chc v ngi lao ng v buc
t chc v ngi lao ng phi tun th. V d, Ngh nh s 204/2004/N-CP ca Chnh
ph v ch tin lng i vi cn b, cng chc, vin chc v lc lng v trang hay
nhng quy nh v cch thc tr lng cho ngi lao ng c quy nh chi tit ti B
lut lao ng 2012. hu ht cc quc gia cn c nhng quy nh v ch tin lng ti

13
thiu, quy nh v tui ngh hu hay nhng quy nh khc v ch m ngi lao ng
c hng. iu ny bt buc cc t chc phi tun th thc hin m bo nhng li
ch cho ngi lao ng.
Bn cnh , s n nh v chnh tr to ra mi trng hot ng an ton cho cc
t chc v cc chnh sch do nh nc ban hnh, c nh hng n quyn v li ch hp
php ca ngi lao ng do c tc ng ti qun tr nhn lc. S bt n v chnh tr c
th mang li ri ro cho hot ng qun tr nhn lc v gy tm l bt an cho ngi lao
ng.
1.3.1.3. Mi trng vn ha - x hi
Mi trng vn ha x hi bao gm cc yu t nh: dn s, vn ha, gia nh, tn
gio.... c tc ng mnh m ti ngi lao ng v cc hot ng qun tr ngun nhn lc
trong t chc. Ni mt cch c th, vn ha x hi tc ng n li sng, nhu cu, cch
nhn nhn v gi tr con ngi. Do , n c nh hng n cch t duy v cc chnh sch
qun tr nhn lc trong t chc.
Mi quc gia c mt c cu dn s khc nhau phn nh s ngi trong tui lao
ng, hay quy m cc loi th trng ca doanh nghip. V vy, cc nh qun tr phi xem
xt c chin lc kinh doanh ph hp v k hoch tuyn chn nhn s ng n.
Yu t tn gio nh hng ti vn ha, o c, cch thc ngi lao ng thc thi
cc quyt nh. Nh qun tr cn tn trng tn gio ca ngi lao ng c cch ng x
kho lo vi ngi lao ng.
Khi tin hnh cc hot ng sn xut kinh doanh, mi t chc u phi tm hiu k
cc yu t vn ha khng ch ca ngi tiu dng m ca chnh nhng ngi lao ng
trong t chc. Vn ha bao gm cc yu t nh: phong tc, tp qun, li sng.... nh
hng ti hnh vi tiu dng, cch thc ra cc quyt nh mua sm v cch nhn nhn v
nhng gi tr m ngi lao ng nhn c trong t chc. Qun tr nhn lc phi tn trng
cc yu t thuc v vn ha ca ngi lao ng v tm cc bin php thch ng trong qu
trnh qun l lao ng ngi lao ng c tn trng v c ng gp ht mnh cho
t chc.
Cc cng ty ca Nht, ca Ty u- M c nhng quan im qun tr nhn s tri
ngc nhau: cc cng ty Nht Bn ch trng quan h trung thnh, ngi lao ng gn b
lu di v s thng tin gn vi thm nin cao trong khi cc cng ty Ty u-M ch
quan tm n kt qu cng vic, vic truyn t cc mnh lnh l cng nhc, ngi lao
ng thng khng gn b lu di vi cng vic m c xu hng tm vic mi nu mc
lng v ch i ng tt hn. Vit Nam, nn vn ha chu nh hng ln bi Nho

14
gio v cc gi tr vn ha phng ng. Ngi lao ng Vit Nam chm ch, chu kh,
ham hc hi nhng mt s b phn lao ng cn c t duy nng nghip nh hng lu i
nn tc phong lm vic thiu khoa hc, quan h hp tc yu.
Thc t cho thy, vn ha nh hng mnh n qun tr nhn lc. Nu cc cng ty
phng ng s tuyn chn thng da vo quan h gia nh, bn b th cc cng ty
phng Ty thng tuyn chn cng khai v minh bch la chn c ng vin tt
nht. Qu trnh nh gi lao ng cc cng ty phng ng c th mang tnh bnh qun,
s thng tin thng da vo thm nin. Cc cng ty phng Ty thng nh gi da
vo kt qu v thng tin da vo nng lc.
1.3.1.4. Mi trng cng ngh
Mi trng cng ngh bao gm cc yu t nh: lng pht minh sng ch, nhng
ci tin khoa hc k thut, cc loi my mc, nguyn vt liu mi, trnh t ng ha,
cc phng tin thng tin hin i.... Khoa hc cng ngh pht trin i hi t chc phi
thch ng v ng dng nhng thnh qu trong sn xut v qun l, nu khng t chc
s b tt hu v b loi ra khi th trng.
Ngy nay, k thut hin i v cng ngh sn xut c i mi vi tc nhanh;
khoa hc k thut hin i lm cho mi trng thng tin ngy cng pht trin, thng tin
c tnh cht quyt nh i vi s sng cn ca cc t chc. Khoa hc k thut v cng
ngh hin i i hi ngi lao ng phi c trang b nhng kin thc v k nng mi.
Ngi lao ng c trnh cao, kh nng sng to v lm ch cng ngh mi c tr
lng cao v l nhn t quyt nh kh nng cnh tranh ca cc t chc. nhiu nc
pht trin, mc lng cho k s phn mm cao hn nhiu so vi mc lng bnh qun cc
ngnh ngh khc hay nhng t chc ng dng cng ngh hin i trong qun l s tit
kim thi gian v chi ph hn so vi cc t chc khc..... l nhng minh chng cho s tc
ng ca khoa hc cng ngh hin i ti hot ng qun tr.

1.3.2. nh hng ca mi trng bn trong

Mi trng bn trong bao gm cc yu t nh s mng, mc tiu, nhim v, cc

chnh sch chin lc ca t chc, bu khng kh tm l x hi, c cu t chc ca n v.
Cc yu t thuc mi trng bn trong t chc c nh hng ti s hnh thnh v pht
trin ngun nhn lc, tnh cht ni dung v cch thc thc hin cc hot ng qun l
ngun nhn lc trong t chc.
Mi t chc u c bn s mng ring vi nhng tuyn b v ngha, l do tn ti
v phn nh nhng quan im, nguyn tc, trit l hot ng ca t chc thng qua vic

15
xc nh khch hng, th trng, sn phm, cng ngh sn xut. Yu t ny l c s a
ra cc k hoch v nhn s v m bo s thng nht trong qun tr nhn s. V vy,
cc thnh vin trong t chc hiu r v hnh ng thng nht, mi t chc u cng b
rng ri nhng mc tiu, nhim v ca mnh lm c s cho cc mc tiu qun l nhn
s trong t chc.
Hin nay, cc t chc u ch trng xy dng vn ha doanh nghip- l ton b
cc gi tr vn ha c xy dng trong sut qu trnh tn ti v pht trin ca doanh
nghip, chi phi hnh vi, np ngh, tnh cm ca thnh vin trong t chc v to ra s khc
bit vi cc t chc khc. Nhng doanh nghip, c bit l nhng doanh nghip ln, ni
hi t nhiu thnh vin vi nhng nn vn ha khc nhau th xy dng vn ha doanh
nghip l iu cn thit to ra mt mi trng lm vic thn thin, pht huy ti a gi
tr ngun nhn lc. Ngy nay, vn ha t chc c tc ng mnh m n hiu qu hot
ng qun tr nhn lc, gip gi gn v pht trin ngun nhn lc ca t chc.
Bn cnh , cc k hoch nhn s phi cn c vo mc tiu hot ng, chin lc
pht trin ca t chc. Mc tiu hot ng cng nh chin lc kinh doanh ca mi thi
k s chi phi nhu cu v nhn lc v nh hng trc tip ti cng tc lp k hoch nhn
s. Mc tiu chin lc a ra nhng gi hu ch cho qun tr nhn lc nhm p ng
nhng yu cu ca t chc. Chng hn mt Cng ty An Phc c th tung ra th trng
nhiu sn phm khc nhau: s mi, c vt, qun u, vali, giy..... cho khch hng c thu
nhp cao. Vic m rng th trng i hi t chc phi c nhn s cho cc hot ng sn
xut, xc tin tiu th sn phm mi.
Mc th lao lao ng cng l yu t nh hng trc tip ti tm l v hiu qu lao
ng. Kh nng ti chnh, sn xut v kinh doanh ca t chc nh hng ti mc th lao
m ngi lao ng nhn c. Mt doanh nghip ch c th tr lng cao cho nhn vin
trong mi tng quan vi cc doanh nghip cng ngnh khc nu h c thc lc v ti
chnh v mc li nhun cao.
Nh vy, cc yu t thuc mi trng bn trong chi phi mt cch trc tip n
hiu qu hot ng qun tr nhn lc. Nh qun tr cn quan tm n cc yu bn trong t
chc v to ra nhng ci bin su sc to ra nhng tc ng tch cc n tm l, bu
khng kh lm vic.. qua to ng lc thc y nhn vin lm vic tt hn. Mt khc,
cc hot ng qun tr nhn lc cn phi hp nhp nhng vi cc hot ng khc trong t
chc dn dt v gip t chc t c cc mc tiu trong mi thi k.

1.4. QU TRNH HNH THNH V PHT TRIN QUN TR NHN LC

16
1.4.1. Giai on s khai ca qun tr nhn lc

Qun tr nhn lc bt u xut hin t thi k trung c khi lao ng cn thc hin
nhng hnh thc t nhin. Nhng ngi lao ng mun thot khi ch p bc bc lt
ca ch phong kin. Nhng ngi th th cng tp hp nhau li thnh phng, hi v
hot ng theo cc quy c do ngi th c lnh o, kim sot. Nh vy, x hi xut
hin nhng ngi lm thu v ngi th th cng. Thi k ny, cc cng trng th cng
cng c hnh thnh v s dng nhiu my mc thit b vo sn xut. S pht trin ca
cng trng th cng a n qu trnh hnh thnh quan h lao ng thng tr v ph
thuc.
Trong bi cnh , khoa hc qun tr nhn lc xut hin v hnh thnh vi
nhng nguyn tc, cch thc qun l s khai. i tng ca qun l, chc nng qun tr
nhn lc l ca ngi ch sn xut- ngi thu mn lao ng thit lp iu kin lao
ng, h thng tin lng, iu kin lm vic v vic theo di, kim tra vic thc hin.

1.4.2. Giai on cng nghip bt u pht trin (th k XVIII- XIX)

T cng trng th cng chuyn sang sn xut my mc to ra s thay i cch

mng ca lc lng sn xut. Nu nh trong thi k trc, sn xut ch yu ph thuc
vo con ngi th thi k ny sn xut ph thuc ln vo my mc thit b. Ngi cng
nhn vn hnh my mc thit b, lm ch sn xut v khin nng sut lao ng tng ln
ng k. Cng nghip ho t bn lm dch chuyn trng tm trong qun l sn xut v yu
t vt cht, lm hp i s t qun l.
V vy, qun tr nhn lc thi k ny theo k thut v da trn nguyn tc phn
cng lao ng ti a v chuyn mn ho cng nhn, cng xng, tch lao ng sn xut
v lao ng qun l, nh hng hnh thc bt buc kinh t r rng trong quan h lao
ng. Cng vi s tin b ca khoa hc k thut, qun tr nhn lc cng c nhiu bin i
thch ng v tp trung vo vic qun l lao ng vi s lng ln vi nhng phng
php mi theo phn cng lao ng.

1.4.3. Thi k cng nghip pht trin (cui th k XIX u th k XX)

Trong thi k cng nghip pht trin, tp trung ho sn xut, c quyn ho t bn

dn n s tp trung nhiu doanh nghip ln, chuyn mn ho hp i hi t s lnh ngh.
Qun tr nhn lc phc tp hn, i hi nhiu nghin cu v cc hnh thc qun l hiu
qu. Vai tr ca Nh nc cng th hin s can thip v m vo cc lnh vc kinh t.

17
 Qun tr nhn lc c s bin i ln, qun l kinh nghim chuyn sang qun l
khoa hc, tng cng nghin cu cc phng php, cc thao tc lm vic, cc tiu chun
nh mc, cc phng php tuyn chn nng cao hiu qu qun l nhn lc. Do vy,
nhiu nghin cu v qun tr nhn lc thi k ny tr thnh c s ca l lun hin i.
Khoa hc qun tr nhn s xut hin cc trng phi l lun ca Taylor, Emerson,
Gilbret.... vi nhng thnh qu ng ghi nhn.

1.4.4. Thi k hin i ( t th k XX n nay)

Cnh tranh gia tng v khng hong kinh t c tc ng to ln n mi mt ca

nn sn xut. Nhng hnh thc qun l kiu c, duy tr s kim sot nhn vin cng nhc
khng cn thch hp. Nhng hnh thc mi nh "hp ng tp th" Ty u, "hi ng
x nghip", "Hi ng sn xut".... to ra mi quan h thng nht gia cng nhn, cng
on v lnh o doanh nghip. Ngi lao ng c vai tr quan trng trong vic nng cao
hiu qu sn xut dn n nhng thay i ng k trong qun tr nhn lc.
Qun tr nhn lc chuyn t qun l cng nhc coi con ngi l lc lng tha
hnh ph thuc cn khai thc ti a ngn hn vi chi ph ti thiu chuyn sang mt cch
qun l mm do hn, linh hot hn, to iu kin cho ngi lao ng pht huy tnh tch
cc ch ng sng to, va khai thc nng lc ca h va c k hoch u t di hn sao
cho chi ph c s dng mt cch ti u. C th ni, qun tr nhn vin chuyn thnh
qun tr ngun nhn lc vi nhng thay i ng k trong quan im ca cc nh qun tr-
con ngi tr thnh mt ngun lc quan trng nht trong doanh nghip. Cc nh qun
tr cn quan tm ti cc bin php ci thin mi trng lm vic, cc yu t to ng lc
cho ngi lao ng, kch thch ngi lao ng sng to v tch cc tham gia vo cc quyt
nh ca tp th.

1.5. S PHN CHIA TRCH NHIM QUN L NGUN NHN LC TRONG

T CHC

1.5.1. S phn chia trch nhim qun l ngun nhn lc trong t chc

Qun tr ngun nhn lc c vai tr quyt nh i vi vic thc hin cc mc tiu

ca t chc. Hot ng qun tr nhn lc tn ti cc b phn trong mt t chc nhng
trch nhim qun tr nhn lc trc ht thuc v nhng ngi qun l v lnh o cc cp
nh: Tng gim c, ph tng gim c, gim c, ph gim c, trng ph cc phng
ban.... H chu trch nhim trc tip v qun l ngun nhn lc v thc hin cc chng
trnh qun tr nhn lc.

18
 Tuy nhin, qun tr nhn lc vi cc chng trnh hot ng chuyn mn nh: xy
dng chng trnh nh gi lao ng, h thng phc li lao ng, tuyn dng, lp k
hoch nhn s.... c thc hin bi b phn chc nng v qun tr nhn lc. Trch nhim
ca b phn chc nng v ngun nhn lc l tr gip cn b qun l v lnh o thc hin
cc hot ng qun l v gip t chc t c cc mc tiu thng qua vic thit k cc
chng trnh qun tr nhn lc ny sao cho hiu qu.

1.5.2. Vai tr v quyn hn ca B phn chc nng v qun tr ngun nhn lc

1.5.2.1. Vai tr
thc hin chc nng qun tr ngun nhn lc hiu qu, b phn chc nng v
qun tr ngun nhn lc c nhng vai tr nh:
Vai tr t vn: chuyn gia ngun nhn lc tin hnh thu thp thng tin, phn tch
cc vn nhm a ra cc gii php, s tr gip, hng dn i vi nhng ngi qun l
khc gii quyt cc vn v ngun nhn lc trong t chc. V d nh Phng Nhn s
thc hin vai tr t vn thng qua vic a ra chng trnh nh gi lao ng hp l
lm c s cho th lao lao ng v pht trin lao ng hay xy dng k hoch nhn s gip
cc b phn ch ng trong k hoch sn xut. Mt khc, nh qun tr cp cao cn c s t
vn ca B phn chc nng v qun l nhn lc nng cao hiu qu cc hot ng qun
tr khc, c bit khi h phi i mt vi hng lot cc vn lin quan n ngi lao
ng m mt mnh h khng th gii quyt c nh: tranh chp lao ng, cho thi vic,
ch ph cp.....
Vai tr phc v: nhn vin b phn chuyn trch v nhn lc thc hin cc hot
ng phc v trc tip cho cc cn b qun l trc tuyn hay cc b phn chc nng khc
trong t chc nh: tuyn m, o to, nh hng, thc hin cc bo co v nhn s Do
b phn chuyn trch v qun tr nhn lc c y thng tin v lao ng cng nh c
trang b tt cc k nng chuyn mn nn h c kinh nghim gip cc n v khc trong
t chc thc hin cc hot ng lin quan n ngun nhn lc. V d, Phng Marketing c
th yu cu Phng nhn s gip tin hnh cc bi phng vn, trc nghim trong
tuyn dng lao ng; B phn sn xut c th cn s phi hp hnh ng ca phng nhn
s tm cc gii php sa thi lao ng m m bo vic tun th nhng quy nh ca
php lut.
Vai tr kim tra: phng nhn lc tin hnh kim tra cc lnh vc qun tr nhn s
trong t chc bng cch xy dng cc chnh sch v quy ch tin hnh qu trnh gim
st cc b phn trong lnh vc qun tr nhn lc. Chng hn, phng nhn s c th kim

19
tra vic nh gi kt qu thi ua ca B phn sn xut c m bo tnh chnh xc hay
khng. Tuy nhin, vic kim tra nn m bo tnh khch quan v hiu qu thng qua cc
vn bn nh gi trnh ln nh qun tr cp cao.

1.5.2.2. Quyn hn
Trong t chc thng duy tr cc loi quyn hn nh: quyn hn trc tuyn, quyn hn tham
mu v quyn hn chc nng. Tuy nhin, s thc hin cc loi quyn hn ny vi mc khc nhau
ty thuc vo c cu t chc v quan im ca nh qun tr cp cao.
Quyn hn trc tuyn l quyn hn thuc v nhng ngi qun l trc tuyn v
nhng ngi qun l chung. Nhng ngi qun l trc tuyn c quyn ra quyt nh v
ch th i vi cp di, ng thi gim st nhn vin trong lnh vc thuc quyn kim
sot thng qua cc quyt nh tc nghip. Ngi qun l chung chu trch nhim ton b
v hot ng ca mt b phn sn xut hay ton b t chc. Chng hn nh Ban gim c
c quyn iu phi nhn vin gia b phn sn xut v b phn th trng hay ph gim
c ti chnh c quyn gim st cc hot ng ti chnh trong t chc.
B phn chc nng v qun tr nhn lc c quyn hn tham mu v quyn hn
chc nng. B phn ny cng tng ng vi cc b phn chuyn mn khc trong t
chc, thc hin cc chc nng qun tr ring trong lnh vc m t chc giao ph.
Quyn hn tham mu th hin thng qua vic tham d cc cuc hp bn v
phng n pht trin, ci t t chc c lin quan n ngun nhn lc; pht biu, gii thch,
t vn cho cc cn b qun l v lnh o v ngun nhn lc.
Quyn hn chc nng th hin thng qua vic thu thp cc ti liu, thng tin t cc
b phn khc trong t chc c lin quan x l cc vn v ngun nhn lc; t chc,
phi hp cc hot ng ca nhn vin ngun nhn lc vi cc nhn vin thuc b phn
khc trong t chc cng nh vi cc cn b, chuyn gia ngoi t chc thc hin cc
hot ng qun l nhn lc; kim sot hot ng qun l nhn lc trong t chc.
Ngy nay, qun tr nhn lc c nhng thay i ng k trong cch thc qun l
vi xu hng giao nhiu quyn lc hn cho cc b phn chc nng. Tuy nhin, trch
nhim cui cng i vi t chc thuc v nh qun tr cp cao nn h l ngi quyt nh
c hay khng s dng cc kin tham mu ca b phn cp di v mc s dng n
u. D vy, qun tr nhn lc l cng vic hng ngy v nh qun tr d c gii v kinh
nghim n u cng khng th bao qut ht mi lnh vc trong t chc nn kin tham
mu t b phn cp di vn ht sc cn thit.

20
 CU HI N TP

1. Ti sao ni qun tr nhn lc l mt khoa hc v cng l mt ngh thut?

2. Phn tch cc yu t nh hng n qun tr nhn lc?
3. Trnh by s phn chia trch nhim qun l ngun nhn lc trong mt t chc. Cho v
d minh ho.
4. Qun tr nhn lc bao gm cc chc nng c bn no? Cho v d minh ho.
5. i tng ca qun tr nhn lc l g? Qun tr nhn lc c g khc so vi cc lnh vc
qun tr khc?
6. Phn tch vai tr v quyn hn ca b phn chc nng ca qun tr nhn lc trong mt
t chc.
7. Trnh by qu trnh pht trin ca qun tr nhn lc qua cc giai on lch s. Qun tr
nhn lc thi k hin i c g tin b so vi thi k trc?
8. Phn tch tm quan trng ca qun tr nhn lc trong mt t chc.

21
 CHNG 2: K HOCH HA V B TR NHN LC
thc hin thnh cng cc mc tiu hot ng ca t chc, nhn s l yu t ct
li trong mi nhn t. Thc t, k hoch nhn s c hoch nh trn c s cc k hoch
sn xut kinh doanh v phc v cho cc ni dung khc ca qun tr nhn lc. Chng 2:
K hoch ha v b tr nhn lc cung cp cho ngi hc nhng kin thc, cng c thit
k v phn tch cng vic, qu trnh lp k hoch nhn s v cng tc b tr nhn s trong
t chc. y l nhng ni dung c quan h mt thit v lm c s cho cc chc nng ca
qun tr nhn lc, gip nh qun tr b tr "ng ngi, ng vic", khai thc ti a hiu
qu ngun nhn lc.

2.1. THIT K V PHN TCH CNG VIC

2.1.1. Thit k cng vic

2.1.1.1. Khi nim v ni dung thit k cng vic

Qu trnh chuyn mn ha trong cc t chc hnh thnh cc cng vic khc nhau.
Mi cng vic c c trng bi nhng nhim v v nhng v tr khc nhau trong t
chc, c m nhim bi mt hoc mt s ngi. Trong , nhim v l nhng hot
ng ring bit vi mc ch c th m ngi lao ng phi thc hin cn v tr cng vic
biu th tt c cc nhim v c thc hin bi cng mt ngi lao ng. T y, khi
nim cng vic c hiu l tt c nhng nhim v ging nhau c thc hin bi mt s
ngi lao ng. V d, cng vic nhn vin kinh doanh ti phng Kinh doanh vi cc
nhim v c th nh: tip xc v thit lp cc mi quan h vi khch hng; thc y
doanh s bn hng; gii thiu sn phm mi; gii quyt thc mc ca khch hng...
Cng vic l kt qu ca qu trnh phn chia lao ng v l c s cc nh qun tr
tin hnh qu trnh qun l lao ng, b tr, sp xp cng vic. T , nh qun tr phi
thit k cng vic sao cho ph hp vi mc tiu v c im hot ng ca t chc. Thit
k cng vic l qu trnh xc nh cc nhim v, cc trch nhim c th c thc hin
bi tng ngi lao ng trong t chc cng nh cc iu kin c th thc hin cc
nhim v, trch nhim .
thit k cng vic c hiu qu, nh qun tr phi da trn ba ni dung sau:
Th nht l xc nh ni dung cng vic: bao gm tng th cc hot ng, cc
ngha v, cc nhim v, cc trch nhim thuc cng vic phi thc hin; cc my mc, cc
trang thit b, dng c cn phi s dng v cc quan h cn phi thc hin. Ty vo c
trng ca mi cng vic, nh qun tr phi xem xt tp hp cc k nng m cng vic yu

22
cu, y l s i hi cn thit i vi ngi lao ng thc hin cng vic. Tip , nh
qun tr phi lm r mc m cng vic phi hon thnh v tm quan trng ca cng
vic i vi cc hot ng khc trong t chc. Xc nh ni dung cng vic l ni dung
quan trng nht ca thit k cng vic.
Th hai l xc nh cc trch nhim i vi t chc: bao gm tng th cc trch
nhim c lin quan ti t chc ni chung m ngi lao ng phi thc hin. V d nh
vic tun th cc quy nh v ch lm vic.
Th ba l xc nh cc iu kin lao ng: bao gm tp hp cc yu t thuc mi
trng vt cht ca cng vic nh: an ton lao ng, iu kin nh sng, khng gian lm
vic...
Thit k cng vic hp l l iu kin ngi lao ng nng cao nng sut lao
ng, ng gp nhiu hn cho t chc v to ng lc lm vic. Bn cnh , t chc
cng ti u ha c cu t chc t c hiu qu cao trong t chc.

2.1.2.2. Cc phng php thit k v thit k li cng vic

thit k v thit k li cng vic, nh qun tr c th s dng nhiu phng
php khc nhau, ty thuc vo ni dung, tnh cht cng vic v iu kin thc hin. Thit
k v thit k li cng vic gip t chc s dng hiu qu lao ng, l c s cho vic tr
th lao lao ng cn i vi ngi lao ng, mt cng vic c thit k hp l gip h
nng cao nng sut lao ng v c ng lc lm vic, sng to.
- Phng php truyn thng
Trn thc t c nhiu phng php dng thit k v thit k li cng vic, mt
trong cc phng php ph bin v thng dng nht l phng php truyn thng. y
l phng php xc nh cc nhim v v trch nhim cng vic da trn cc yu t chung
hoc ging nhau ca tng cng vic c thc hin cc t chc khc nhau. Phng
php ny t tn km v tit kim thi gian, dng thit k cc cng vic ph bin nhiu
t chc nhng kh p dng i vi cc cng vic mi v mang tnh c trng ring c ca
tng t chc. V d nh thit k cng vic ca mt k ton tin lng, nhn vin phng
kinh doanh.... l nhng chc danh tng i ph bin, nh qun tr c th da vo cc
chc trch nhim v ca t chc khc thit k n v mnh.
- Phng php nghin cu hao ph thi gian v chuyn ng
i vi cc cng vic sn xut, mang tnh th cng v lp i lp li nh cng vic
ca mt cng nhn trong phn xng may, th vn hnh my cng nghip.... cc k s
thng p dng phng php nghin cu hao ph thi gian v chuyn ng thit k

23
cng vic. y l phng php nghin cu v phn tch cc chuyn ng ca bn tay,
cnh tay, thn th ca ngi lao ng trong qu trnh lm vic, trong mi quan h vi cc
cng c lm vic v cc nguyn vt liu xy dng v tiu chun ha mt chu trnh hot
ng hp l nhm ti a ha hiu sut ca qu trnh lao ng. Thc cht, cng l mt
lot cc thao tc mang tnh hng dn m ngi lao ng phi thc hin.
- Phng php m rng cng vic
i vi cc cng vic c ni dung v phm vi hot ng ngho nn, cha s dng
tt thi gian lm vic ca ngi lao ng, nh qun l phi tin hnh thit k li cng vic
sao cho c hiu qu. Lc ny, phng php m rng cng vic c p dng tng thm
s lng cc nhim v v trch nhim thuc cng vic. V d nh mt nhn vin bo him
c th kim lun vic nghin cu nhu cu khch hng gip doanh nghip nhn bit
c nhng thay i trong th trng hay k ton tin lng c th kim th qu nu cng
vic n gin v qu thi gian h s dng cha ht. Phng php ny c th lm cho cng
vic thm hp dn nhng c th b ngi lao ng phn ng v h cm thy s lng cng
vic qu nhiu.
- Phng php lun chuyn cng vic
Phng php lun chuyn cng vic l phng php thit k cng vic trong
ngi lao ng thc hin mt s cng vic khc nhau nhng tng t nhau. Nh qun tr
p dng phng php ny chng tnh n iu trong cng vic. Mt khc, s lun
chuyn cng gip ngi lao ng c nhiu kinh nghim v kch thch lao ng hiu qu.
V d: gim c c th lun chuyn trng phng nhn s sang lm trng phng kinh
doanh tng thm kinh nghim cho nh qun tr ny v cng l cch o to h c th
m ng v tr cao hn.
- Phng php lm giu cng vic
Phng php lm giu cng vic l phng php thit k cng vic da trn s
lm giu thm ni dung cng vic bng cch tng thm cc yu t hp dn tha mn bn
trong cng vic. Phng php ny lm thay i mi quan h gia con ngi v cng vic
theo chiu dc, theo , ni dung cng vic c thm vo cc yu t m trc thuc
v ngi lnh o cp cao hn. Phng php ny p dng nhm to ng lc cho ngi
lao ng v tng nng sut lao ng v c th hng vo cng vic ca c nhn hay mt
t, nhm. V d: gim c c th trao thm quyn tuyn dng lao ng B phn sn xut
cho Qun c phn xng. l mt cch tng thm ni dung cng vic cho Qun c
phn xng nhm tng thm trch nhim, quyn li v to thm kinh nghim cho nh
qun tr cp di.

24
2.1.2. Phn tch cng vic

2.1.2.1. Khi nim v ngha ca phn tch cng vic

Phn tch cng vic l qu trnh thu thp cc t liu v nh gi mt cch c h
thng cc thng tin quan trng c lin quan n cng vic c th trong t chc nhm lm
r bn cht ca tng cng vic. phn tch cng vic hiu qu, t chc cn lm r
cng vic , ngi lao ng c nhim v v trch nhim g? h phi thc hin nhng
hot ng no v ti sao phi thc hin? h c m bo nhng iu kin lm vic nh
th no? cc my mc, thit b c s dng v s dng ra sao? cc yu cu v kh nng,
kin thc, k nng cn c ca ngi thc hin? V d nh nh qun tr mun phn tch
cng vic ca trng phng nhn s, nh qun tr phi tm kim cc thng tin lin quan
n cng vic ca trng phng nhn s, bao gm: Nhim v c th ca trng phng
nhn s (Lp k hoch nhn s, xy dng chnh sch tin lng thng, xy dng cc
chng trnh o to, t vn cho Ban gim c v cc k hoch nhn s cho cc thi
k....); iu kin lm vic cng nh yu cu ca Cng ty i vi v tr cng vic ny.
Phn tch cng vic c thc hin khi t chc mi thnh lp, khi c cng vic
mi hay khi cng vic c s thay i do cng ngh sn xut mi c p dng. Phn tch
cng vic gip phn nh r ranh gii gia ci ngi lao ng c hng v trch nhim
ca h. V vy, i vi ngi qun l, phn tch cng vic gip h xc nh c k vng
ca mnh i vi ngi lao ng v lm cho ngi lao ng hiu c cc k vng .
Cn i vi ngi lao ng, phn tch cng vic cng gip ngi lao ng hiu c
nhim v, ngha v v trch nhim ca mnh trong cng vic. i vi t chc, phn tch
cng vic l iu kin thc hin cc hot ng qun l nhn lc ng n v c hiu qu
thng qua cc tiu thc cng vic c th v khoa hc. Li ch ca phn tch cng vic
c th hin qua s sau y:
S 2.1: Li ch ca phn tch cng vic

Hoch nh nhn s

Tuyn dng

Bn m t cng vic
o to v pht trin
C s
Phn tch cng vic

Bn tiu chun cng nh gi thnh tch

vic

Th lao lao ng

25
An ton v sc khe
2.1.2.2. Cc cng c phn tch cng vic
phn tch cng vic c hiu qu, cc t chc s dng hng lot cc cng c
nhm c th ha cng vic v ch ra nhng nhim v v trch nhim m ngi lao ng
phi thc hin, ng thi ngi lnh o trc tip phi theo di. y l c s cho vic lp
k hoch nhn s, tuyn m, tuyn chn lao ng, nh gi lao ng v tr th lao lao
ng.
a. Bn m t cng vic
Mt trong nhng cng c ph bin v hiu qu nht trong phn tch cng vic l
bn m t cng vic. y l mt vn bn v nhim v, trch nhim, iu kin lm vic v
nhng vn c lin quan n mt cng vic c th bao gm ba ni dung chnh:
Phn xc nh cng vic: tn cng vic (chc danh cng vic), m s cng vic,
tn b phn hay a im thc hin cng vic, chc danh lnh o trc tip, s ngi phi
lnh o di quyn, mc lng . V tm tt v mc ch hoc chc nng ca cng
vic.
Phn tm tt v cc nhim v v trch nhim thuc cng vic: l phn tng thut
mt cch ngn gn v chnh xc v trch nhim v nhim v thuc cng vic.
Cc iu kin lm vic: bao gm cc iu kin v mi trng vt cht, thi gian
lm vic, iu kin v sinh, an ton lao ng, cc phng tin i li v cc iu kin khc
c lin quan.
Bn m t cng vic phi m bo tnh r rng, ngn gn ngi lao ng d
dng hiu v thc hin, nh qun l cng thun li trong vic qun l nhn vin. Mi t
chc c th thit k cho mnh mt mu ring nhng u trn c s m bo c cc ni
dung ct li trn.
Bn m t cng vic ca trng phng nhn s:

BN M T CNG VIC
M s cng vic: 15112 Chc danh: Trng phng Nhn s
Cc mi quan h:

Bn trong:

- Chu s lnh o trc tip ca Gim c cng ty. nh k hng thng bo co v chu
trch nhim vi gim c v ton b cc hot ng nhn s cng ty.

- Phi hp vi cc b phn khc trong tuyn chn, hun luyn, b tr, ng vin, kch
thch nhn vin. Kim tra, n c tnh hnh thc hin chnh sch nhn s ca cng ty.

26
 - C vn, h tr nhn vin khc v nhn s.

Bn ngoi:

- T chc cp trn: Cc vn v t chc, nhn s

- Cn b cc cng ty khc: iu phi cn b trong cng tc

- Vin chc chnh quyn: Thc hin quy ch php lut v cc hot ng cng ng

- S lao ng: Cng on, nh cung cp lao ng, phi hp tuyn chn lao ng, gii
quyt ch chnh sch
Chc nng, nhim v, quyn hn:
- Nghin cu, xut v tham gia cng vi cc lnh o ci tin, hon thin h thng
chnh sch, ch , th tc nhn s, phi hp hot ng v ch o vic kim tra tnh hnh
thc hin nhm hon thin h thng qun tr nhn s trong Cng ty.

- C vn cho nhn vin trong doanh nghip cc vn lin quan n quyn li v ngha
v ca nhn vin trong Cng ty. Cung cp thng tin v hng dn cho nhn vin v cc
quy nh, chnh sch ca Cng ty.

- i din cho doanh nghip thc hin cc hot ng giao t vi chnh quyn, cc c
quan chc nng v cc t chc khc nhm nng cao uy tn cho doanh nghip.

- Phi hp vi cc lnh o xc nh nhu cu v t chc thc hin cc chng trnh

hun luyn nhn vin.

- Phi hp hot ng vi cc lnh o trc tuyn trong vic xc nh, gii quyt cc vn
nhn s v thc hin cc bin php kch thch ng vin nhn vin .

- T chc sp xp cng vic ca nhn vin di quyn, kim tra cht lng v hiu qu
cng vic ca h.

- Ch o cng tc tuyn chn, hun luyn nhn vin, kin ngh iu chnh c cu nhn
s mt cch hp l.

- Ch o cng tc lu tr h s nhn vin. Thc hin cc biu mu chun v bo co tnh

hnh lng thng, nh mc, phc li Xy dng cc biu mu thng nht v h s v
cc tiu chun tuyn dng, bt, k lut.

Bn m t cng vic Tr l bn hng:

27
 BN M T CNG VIC
M s cng vic: 09869 Chc danh: Tr l bn hng
Mi quan h: Bo co vi trng phng Kinh doanh, gim st nhn vin bn hng.
n v: Phng Kinh doanh
Mc ch cng vic: cung cp cc dch v cho khch hng ph hp vi cc chnh sch
ca Cng ty t c mc tiu bn hng.
Chc nng, nhim v, quyn hn:
- Cung cp cc dch v cho khch hng v bn hng theo chng trnh ca Cng ty.
- t hng v qun tr hng tn kho
- Trng by hng ha ti ca hng Gii thiu sn phm
- Lin lc vi cc i din thng mi
- Hun luyn nhn vin bn hng khi c yu cu ca Gim c Bn hng.

iu kin lm vic: lm vic theo gi hnh chnh

b. Bn yu cu ca cng vic vi ngi thc hin

Bn yu cu ca cng vic vi ngi thc hin l bn lit k cc i hi ca cng
vic i vi ngi thc hin v cc kin thc, k nng, kinh nghim cn phi c; trnh
gio dc v o to cn thit; cc c trng v tinh thn v th lc; v cc yu cu c th
khc. Bn yu cu ca cng vic vi ngi thc hin bao gm cc yu cu v chuyn mn
c lin quan n cng vic nh kin thc, kinh nghim, k nng, trnh v cc yu cu
khc. Cc yu cu ny phi ph hp vi ngi lao ng, khng nn c nhng i hi qu
cao khin ngi lao ng kh thc hin hay nhng yu cu qu thp khin ngi lao ng
coi thng cng vic. Thc t, bn yu cu cng vic c th c ghp vi bn m t
cng vic.
V d: Bn yu cu cng vic vi ngi thc hin Th k b phn sn xut

TN CNG VIC : Th k b phn sn xut TNH CHT CNG VIC : Di hn

- Trnh hc vn: C nhn
- Ngnh hc: th k vn phng
- o to v bng cp chuyn mn : u tin ngi c o to v th k
- Kinh nghim lm vic cn thit: C t nht mt nm lm cng vic tng t.
- Kin thc / K nng cn thit:
Tc nh my vi tnh 60 t / pht hoc nhanh hn
Cc k nng my tnh c bn

28
 - Yu cu v th cht: C th ngi lm vic lu

c. Bn tiu chun thc hin cng vic

Bn tiu chun thc hin cng vic l mt h thng cc ch tiu/tiu ch phn nh
cc yu cu v s lng v cht lng ca s hon thnh cc nhim v c quy nh
trong bn m t cng vic. i vi cc cng vic sn xut: tiu chun lao ng l cc mc
lao ng v thng gn vi h thng khuyn khch s thc hin vt mc. Nhng cng
vic ny thng d nh lng v l c s t chc tr lng theo sn phm hay theo
thi gian. i vi cng vic qun l v chuyn mn nghip v: thng s dng cc tiu
chun nh lng kt hp vi cc tiu chun nh tnh. V nhng cng vic ny i khi
kh nh lng nn c th km theo cc tiu chun nh tnh nh: thi phc v khch
hng chu o, tn tm trong cng vic... Thc t, bn tiu chun thc hin cng vic
thng i km vi bn m t cng vic n gin ha cc giy t trong qu trnh thc
hin. V d: Bn m t cng vic i km bn tiu chun thc hin cng vic ca trng ca
sn xut.

CHC DANH CNG VIC TRNG CA SN XUT

Mc ch ca v tr cng vic: Vn hnh tt dy chuyn sn xut i vi ca c giao
qun l v gim st nhn vin trong dy chuyn sn xut.
- Nhim v ca v tr cng vic:
+ Ch o cc hot ng nhn s trong ca sn xut.
+ T chc sn xut hp l v an ton trong ca sn xut c giao.
+ Qun l chng trnh bo dng cn thit thng qua vic thu thp cc yu cu bo
dng, ln lch v ghi chp theo di cc hot ng bo dng.
+ Qun l cc th tc giao ca trong phn xng sn xut.
+ Ln lch lm vic, phn cng ngi m nhim cng nh chu trch nhim gii quyt
cho nhn vin ngh php.
+ m nhn cc nhim v theo di thi gian lm vic ca cng nhn v cp nht cc
thng tin lin quan n tnh hnh sn xut v nhn s trong b phn mnh ph trch.
+ nh gi kt qu cng vic hng k ca cng nhn vin m mnh ph trch.
- Yu cu th lc : c sc khe tt
- Cc mi quan h bo co :
Bo co trc tip ln qun c phn xng sn xut. Trng ca ch o v gim st hot
ng ca nhn vin trong ca sn xut.
- Yu cu v trnh k nng cng vic:

29
+ Hc vn: Trnh trung cp k thut tr ln.
+ Kinh nghim lm vic trong phn xng: t nht c 1 nm gi v tr t trng.
+ Cc kinh nghim khc: Hiu bit v ngh hn
- Cc k nng v kin thc cn c :
+ Hiu bit v c cu t chc ca doanh nghip.
+ Hiu bit v cc vn k thut vn hnh my v kim sot qu trnh vn hnh thit
b trong xng sn xut.
+ C k nng giao tip tt.
+ C k nng gim st nhn vin di quyn.

2.1.2.3. Cc phng php thu thp thng tin phn tch cng vic
lm r ngi lao ng cn phi thc hin nhng cng vic g v thc hin nh
th no, ngi qun l c th p dng mt hoc kt hp cc phng php sau v mi
phng php u c nhng u v nhc im, ty iu kin thc hin.
a. Quan st
Quan st l phng php trong ngi cn b nghin cu quan st mt hay mt
nhm ngi lao ng thc hin cng vic v ghi li y cc hot ng c thc hin
theo mt mu phiu quy nh trc. V d nh cng vic ca mt nhn vin bn hng hay
mt th th cng. Phng php ny gip ngi nghin cu thu c cc thng tin phong
ph v thc t v cng vic nhng kt qu quan st thng b nh hng bi yu t ch
quan ca ngi quan st v ngi b quan st. ng thi mt s cng vic khng biu l
hnh vi c th d dng quan st c nh cng vic ca mt nh nghin cu, mt
ngi qun l.
b. Ghi chp cc s kin quan trng
Phng php ghi chp cc s kin quan trng l phng php trong ngi
nghin cu ghi chp li cc hnh vi thc hin cng vic ca nhng ngi lao ng lm
vic c hiu qu v nhng ngi lm vic khng hiu qu khi qut li v phn loi cc
c trng chung ca cng vic cn m t v cc i hi ca cng vic. Phng php ny
th hin tnh linh ng v thch hp trong vic m t cc cng vic v xy dng cc tiu
chun thc hin cng vic. Tuy nhin, nhc im l tn thi gian v kh khn trong vic
xy dng cc hnh vi trung bnh thc hin cng vic. Phng php ny c th s dng
kt hp vi cc phng php khc tng hiu qu trong thu thp thng tin v cng vic.
c. Nht k cng vic (t ghi chp)

30
 Phng php nht k cng vic l phng php trong ngi lao ng t ghi
chp li cc hot ng ca mnh thc hin cng vic . Phng php ny c u im
l thu c cc thng tin theo s kin thc t nhng chnh xc b hn ch v kh m
bo tnh lin tc, nht qun. Phng php ny p dng i vi cc cng vic i hi s
tham gia ca nhiu ngi hay nhng cng vic phi thc hin mt cch t m, nhiu cng
on.
d. Phng vn
Nhng cng vic m ngi phn tch cng vic cha bit, cha nm r c th s
dng phng php phng vn. Phng vn l phng php trong ngi nghin cu a
ra nhng cu hi i vi ngi lao ng v cng vic h thc hin gip ngi nghin
cu hiu su v cng vic. Tuy nhin, phng php ny tn thi gian v chi ph, ch p
dng vi nhng cng vic m ngi nghin cu khng th thc hin c.
e. S dng phiu iu tra
S dng phiu iu tra l phng php trong ngi nghin cu s dng bn cu
hi c thit k v cc nhim v, hnh vi, cc k nng, cc iu kin c lin quan n
cng vic v ngi lao ng c trch nhim in cu tr li theo hng dn. Phng php
ny c u im l thng tin thu thp c lng ha v d cp nht khi thay i, thch hp
vi vic x l thng tin trn my tnh vi khi lng ln. D vy, phng php ny tn
thi gian v chi ph, cu tr li c th khng chnh xc.
f. Hi tho chuyn gia
Hi tho chuyn gia l phng php phn tch cng vic trong cc chuyn gia
c mi d mt cuc hp tho lun v cng vic cn tm hiu. Chuyn gia c mi
l nhng ngi am hiu v c chuyn mn su v lnh vc nghin cu, h thng a ra
cc kin xc ng v thit thc. Hi tho chuyn gia gip thng tin thu thp c chnh
xc v l s b sung cho cc phng php trn tuy nhin phng php ny tn thi gian
v chi ph v mi c cc chuyn gia gii ng ngha vi vic t chc phi tr mt khon
th lao ln v tn thi gian bn bc, tho lun, cht lc cc kin t chuyn gia.

2.1.2.4. Cc bc tin hnh phn tch cng vic

Phn tch cng vic l mt qu trnh phc tp, i hi t chc c s u t c v
thi gian, tin bc v cng sc. Cng vic ny cn s tham gia ch yu ca B phn
chuyn trch v qun l nhn s v thng c tin hnh bi mt s chuyn gia am hiu
v lnh vc ny hoc c th mi mt s chuyn gia bn ngoi cng tham gia. H l nhng

31
ngi c k nng vit, quan st, bao qut tt, c s hiu bit v cc iu kin bn trong v
bn ngoi t chc. Phn tch cng vic thng tri qua cc bc sau:
Bc 1: Xc nh cc cng vic cn phn tch
Cn c vo mc ch v nhu cu phn tch cng vic ca doanh nghip xc nh
danh mc cc cng vic. Phn tch cng vic c tin hnh khi t chc bt u hot ng
v chng trnh phn tch cng vic ln u c tin hnh, cc cng vic mi xut hin,
cng vic c s thay i ng k v ni dung hay t chc tin hnh r sot li theo chu k
tt c cc cng vic.
Bc 2: La chn cc phng php thu thp thng tin thch hp
Da vo mc ch ca phn tch cng vic la chn cc phng php thu thp
thng tin ph hp, thit k cc biu mu ghi chp hoc cc bn cu hi cn thit.
Bc 3: Tin hnh thu thp thng tin
T chc tin hnh thu thp thng tin theo k hoch t ra. Bc ny i hi ngi
thc hin phi lng trc cc ri ro c th gp trong qu trnh thu thp thng tin nh:
ngi c hi tr li khng chnh xc, thng tin thu thp khng tiu biu, mun ch
quan ca ngi hi.... nhm thu thp c cc thng tin chnh xc v hu ch.
Bc 4: S dng thng tin thu thp phn tch cng vic
Thng tin thu thp c s dng k hoch ha ngun nhn lc, xc nh nhu
cu o to, vit bn m t cng vic, bn yu cu cng vic, bn tiu chun thc hin
cng vic Trnh t tin hnh vit bn m t cng vic c tin hnh nh sau: Vit bn
tho - Ly kin gp ca ngi lao ng v ngi lnh o b phn c lin quan- Sa
li bn tho- T chc hi tho hon thin bn tho (nu cn thit) v sa li bn tho.

2.2. K HOCH HA NGUN NHN LC

2.2.1. Khi nim v vai tr ca k hoch ha ngun nhn lc

2.2.1.1. Khi nim

K hoch ho ngun nhn lc l qu trnh nh gi, xc nh nhu cu v ngun nhn
lc p ng mc tiu cng vic ca t chc v xy dng cc k hoch lao ng p
ng c cc nhu cu . Ni dung ch yu ca k hoch ha ngun nhn lc l d tnh
t chc cn bao ngi lao ng vi cc yu cu nh vy c th p ng yu cu ca t
chc v gii php cn i ngun nhn lc nh th no c th v trnh chuyn mn, cc
k nng, kinh nghim; c bao nhiu ngi p ng nhu cu v nhn lc.

32
2.2.1.2. Vai tr ca k hoch ho ngun nhn lc
K hoch ho ngun nhn lc l ni dung quan trng trong chin lc nhn s ca
t chc. N phi p ng cc mc tiu trc mt cng nh trong thi k di hn, gip t
chc t c cc mc tiu cng vic. Nu khng, cc k hoch kinh doanh c th b
v do khng c ngun nhn lc p ng. K hoch ho ngun nhn lc cng gip t
chc ch ng thy trc nhng kh khn v tm bin php khc phc, tng cng s
tham gia ca ngi qun l trc tuyn vo vo qu trnh k hoch ho chin lc.
Nh vy, k hoch ho ngun nhn lc c nh hng ln n hiu qu ca t
chc. Ngy nay, cc t chc u nhn thy r ngun nhn lc c nh hng mang tnh
quyt nh ti mi hot ng, duy tr v pht trin t chc. Mt t chc c ngi lao ng
tt vi nhng k nng ph hp th hiu qu cng vic s cao v ngc li.
y cn l c s cho cc hot ng bin ch ngun nhn lc, o to v pht trin
ngun nhn lc v nhm iu ho cc hot ng ngun nhn lc. Chng hn nh: t chc
cn tuyn dng bao nhiu lao ng, vo thi k no, cht lng lao ng ra sao?

2.2.2. D on cung cu nhn lc v mt s gii php khc phc mt cn i gia

cung v cu nhn lc

D on cu nhn lc l qu trnh xc nh s lng v c cu nhn lc cn thit

hon thnh s lng sn phm, dch v hoc khi lng cng vic ca t chc trong
mt thi k nht nh. D on cu nhn lc c th da theo cc phng php nh:
Phng php tnh theo lng lao ng hao ph, p dng i vi nhng cng vic, nhng
sn phm xc nh c hao ph lao ng cn thit; phng php tnh theo nng sut lao
ng p dng xc nh c tng sn lng v nng sut lao ng bnh qun nm k
hoch theo cng 1 n v tnh; phng php tnh theo tiu chun nh bin p dng i
vi cc cng vic m lao ng lm vic theo nh mc. Cc phng php d on cu
nhn lc di hn nh: Phng php da vo cu nhn lc ca tng n v, ngi qun l
tng n v da vo mc tiu, khi lng cng vic cn hon thnh ca thi k k hoch,
d on cn bao nhiu nhn lc hon thnh khi lng cng vic . Cu nhn lc ca
t chc thi k k hoch s c tng hp t cu nhn lc ca tng n v; Phng php
c lng trung bnh, d on cu nhn lc thi k k hoch cn c vo cu nhn lc
bnh qun hng nm ca t chc trong thi k trc; Phng php tnh theo tiu chun
hao ph lao ng ca mt n v sn lng, ly tiu chun hao ph lao ng sn xut ra
mt n v sn lng tnh theo gi nhn vi tng sn lng nm k hoch sau chia cho
qu thi gian lm vic bnh qun mt lao ng.

33
 D on cung nhn lc l qu trnh phn tch, nh gi v d on kh nng nhng
ngi sn sng lm vic cho t chc c bin php thu ht, s dng v khai thc tim
nng ca ngi lao ng nhm nng cao hiu qu hot ng ca t chc.
Trn c s cn i gia cung v cu nhn lc, t chc tm cc gii php khc phc
mt cn i gia cung v cu nhn lc. Nu cu nhn lc ln hn cung nhn lc (thiu lao
ng): t chc thc hin chng trnh o to k nng v o to li lao ng hin c
m nhn cng vic ca t chc m khng cn tuyn m nhn vin mi, bt ngi lao
ng trong t chc v bi dng ngi lao ng h m nhn c cng vic v tr
cao hn; k hoch ho k cn v pht trin qun l; tuyn m ngi lao ng mi t bn
ngoi t chc; k hp ng ngn hn hoc thu ngi lm vic theo thi v.
Nu cung nhn lc ln hn cu nhn lc (tha lao ng ), t chc c th thuyn
chuyn nhn lc n b phn thiu nhn lc; tm thi khng thay th nhng ngi chuyn
i; gim gi lao ng trong tun; chia s cng vic gia nhng ngi lao ng; ngh lun
phin; cho cc t chc khc thu nhn lc; vn ng ngh hu sm hay vn ng nhn
vin t thi vic.
Trng hp, cu nhn lc bng cung nhn lc (cn i), t chc tin hnh b tr,
sp xp li nhn lc trong ni b t chc; thc hin k hoch ho k cn; thc hin
chng trnh o to v pht trin k nng cho ngi lao ng; bt, thng chc cho
nhn vin da vo s thc hin cng vic, tin b trong ngh nghip v yu cu cng vic;
tuyn m nhn vin t bn ngoi nhm thay th nhng ngi v hu, chuyn i ni
khc.

S 2.2: K hoch ha ngun nhn lc

Cu sn phm Nng sut lao Th trng lao Th trng lao
ng ng bn ng bn ngoi
trong

Cu lao ng Cung lao ng

Nhng iu kin v gii php la chn 34

2.3. TUYN M V TUYN CHN NHN LC

2.3.1. Qu trnh tuyn m nhn lc

2.3.1.1. Khi nim, tm quan trng ca tuyn m nhn lc

Tuyn m l qu trnh thu ht nhng ngi xin vic c trnh t lc lng lao
ng x hi v lc lng lao ng bn trong t chc. Tuyn m c nh hng quan trng
ti qu trnh tuyn chn v cht lng ngun nhn lc trong t chc. Nu t chc khng
thu ht c nhiu ng vin gii th s khng la chn c ngi lao ng c trnh
lm vic cho t chc v ngc li nu nhng ng vin gii khng c c thng tin tuyn
m th t chc cng khng tin hnh c qu trnh tuyn chn hiu qu. tuyn m
thnh cng, t chc cn c cc bin php thng bo v xy dng hnh nh t chc nhm
hp dn cc ng vin.
Tuyn m c nh hng ti hiu qu ca qu trnh tuyn chn v l c s cho qu
trnh tuyn chn. Tuyn m c hiu qu s gip t chc tuyn c lao ng c trnh
chuyn mn v k nng ph hp vi cng vic, c kh nng thch ng vi t chc nhanh.
iu lm gim cc chi ph o to v o to li lao ng mi, rt ngn thi gian lm
quen vi cng vic.
Mt khc, tuyn m c nh hng ti cc chc nng khc ca t chc nh: nh
gi tnh hnh thc hin cng vic, th lao lao ng, o to v pht trin, cc mi quan h
lao ng C th: s ngi tham gia tuyn m ng dn n s tuyn chn d dng,
nhng lao ng c trnh cao s rt ngn thi gian lm quen vi cng vic v c tr
lng cao hn, t chc cng khng phi mt nhiu chi ph o to v o to li, hnh nh
ca t chc c nng ln nh vic thu ht c lao ng gii n lm vic.

2.3.1.2. Cc ngun v phng php tuyn m nhn lc

Khi c nhu cu tuyn m, t chc c th thng qua ngun tuyn m bn trong hoc
bn ngoi t chc. Ngun tuyn m bn trong thng t tn km chi ph hn so vi ngun
tuyn m bn ngoi nhng nu t chc mun thu ht mt s lng ln ng vin th nn s
dng ngun tuyn m t bn ngoi. Ty theo ngun tuyn m bn trong hay bn ngoi

35
cng nh yu cu v s lng v cht lng lao ng, nh qun tr c th p dng cc
phng php khc nhau.
- i vi ngun tuyn m trong t chc:
i vi ngun tuyn m bn trong, nh qun tr c th p dng phng php thng
qua bn thng bo tuyn m. Nh qun tr gi bn thng bo n cc nhn vin trong t
chc, bao gm cc thng tin v nhim v cng vic v cc yu cu v trnh cn tuyn.
Phng php thu ht thng qua s gii thiu ca cn b, cng nhn vin trong t chc.
Knh thng tin ny gip t chc pht hin ngi c nng lc ph hp vi cng vic mt
cch nhanh chng.
Phng php thu ht cn c vo cc thng tin trong Danh mc k nng v ngi
lao ng trong t chc, thng qua d liu v ngi lao ng m t chc lu tr c th tm
c ngi ph hp vi v tr cn tuyn m. B phn qun tr nhn s phi lu tr cc
thng tin v trnh chuyn mn, k nng, kinh nghim, cc yu t khc lin quan n
phm cht ca ngi lao ng trong t chc ca mnh. V vy, nh qun tr c th cn c
vo cc thng tin tm ngi ph hp vi v tr cn tuyn m khng tn km nhiu
thi gian, chi ph, ngi c tuyn li d dng thch ng vi cng vic do h c hiu
bit v t chc t trc .
- i vi ngun tuyn m t bn ngoi:
Trong nhiu trng hp thu ht ng vin vi s lng ln hay tm kim cc ng
vin vi trnh chuyn mn v k nng ngh nghip m ngun bn trong kh p ng
c th nh qun tr c th s dng ngun tuyn m t bn ngoi. Lc ny, nh qun tr
p dng phng php thu ht ngun tuyn m thng qua qung co trn cc phng tin
truyn thng nh: tivi, i, bo, internet.... Tu thuc s lng hay cht lng lao ng
cn tuyn m v tnh cht cng vic m nh qun tr tin hnh chin dch qung co vi s
kt hp nhiu phng tin qung co hay qung co ring bit. Ngoi ra, c th p dng
phng php thu ht cc ng vin thng qua trung tm mi gii v gii thiu vic lm.
Nhng t chc khng c b phn chuyn trch v qun tr nhn s nn p dng cch thc
ny thu ht lao ng. Hin nay, nhiu t chc thng thu ht ng vin thng qua hi
ch vic lm. i vi ng vin, h c tip xc vi nhiu nh tuyn dng, m ra kh nng la
chn vi quy m ln v l cn c xc ng t chc a ra quyt nh tuyn dng.

2.3.1.3. Qu trnh tuyn m

Tuyn m l chc nng quan trng ca qun tr nhn lc v l nhim v thuc B
phn chc nng qun tr nhn lc trong t chc. B phn ny c trch nhim xy dng k

36
hoch tuyn m, chi ph tuyn m, s lng tuyn m, v tr cn tuyn, la chn cc
phng tin qung co.... thc hin qu trnh tuyn m. Thc t cho thy, qu trnh
tuyn m ph thuc rt ln vo cc yu t bn trong nh: hnh nh, uy tn ca t chc; cc
mi quan h vi cng on, cc t chc x hi; chi ph ca t chc... v cc yu t bn
ngoi nh: th trng lao ng, s cnh tranh ca cc doanh nghip khc; quan im v
ngh nghip ca ngi lao ng.... Cc yu t ny tc ng n qu trnh tuyn m i hi
t chc phi c cc nh hng r rng trong qu trnh thc hin. thc hin c hiu
qu, t chc nn tun th cc bc sau:
Bc 1: Xy dng chin lc tuyn m
u tin, t chc phi lp k hoch tuyn m vi cc cng vic c th: xc nh s
ngi cn tuyn m cho tng v tr cn tuyn; xc nh t l sng lc cn c vo cc yu
t nh: th trng lao ng, cht lng ngun lao ng, mc phc tp ca cng vic,
tm l chn ngh ca tp th ngi lao ng, kinh nghim ca t chc trong cng tc
tuyn m. Cn c vo k hoch sn xut kinh doanh v chin lc pht trin, Phng qun
tr nhn s xut vi Ban lnh o v s lng ngi cn tuyn v t l sng lc cc ng
vin. T l sng lc nh hng ln n tm l v k vng ngi d tuyn v n cho thy
c bao nhiu ngi c tuyn trong tng s cc ng vin. V vy, t chc cn c cc
thng bo cng khai v tiu ch c d tuyn v thc hin mt cch cng bng trong qu
trnh sng lc.
Tip , t chc cn xc nh ngun v phng php tuyn m trn c s cn
nhc, la chn gia v tr cng vic vi ngun v phng php tuyn m cho ph hp.
Ty thuc vo yu cu i vi v tr tuyn m, t chc c th la chn ngun bn trong
hay bn ngoi vi nhng phng php tng ng. Thng thng, ngun bn trong t chc
gip la chn c cc ng vin c thi gian cng hin lu nm, hiu bit r v t chc
nn kh nng thch nghi cng vic cao hn v y c th l ng lc gip nhn vin t
chc phn u c bt ln cc v tr cao hn. Tuy nhin, vic bt t bn trong t
chc c th to ra nhng mu thun bi mt s nhn vin khng c cn nhc s ny
sinh tm l chn nn, mu thun vi ngi c bt. i vi cc t chc nh, ngun
nhn lc bn trong khng p ng c nhu cu tuyn m v cn nng cao cht lng lao
ng bng vic thm lao ng mi th nn la chn ngun tuyn m t bn ngoi. D vy,
tuyn m t bn ngoi thng phi tn km chi ph hn v ngi lao ng phi mt mt
khong thi gian lm quen vi cng vic v i khi h c th khng p ng c k
vng ca t chc. Tuyn m t bn ngoi cng phi lu ti vic i th cnh tranh li

37
dng vic tuyn mi nhn vin khai thc thng tin kinh doanh, c bit l nhng lao
ng thuyn chuyn t cng ty ny sang cng ty khc.
Ty i tng tuyn m m t chc xc nh ni tuyn m v thi gian tuyn m.
T chc cn la chn vng tuyn m cn c vo th trng lao ng, phn tch lc lng
lao ng. Nu i tng tuyn m l ngi lao ng ph thng th tp trung vng nng
thn, nu lao ng c trnh tay ngh cao th tp trung ch yu thnh th. Ngoi ra, t
chc c th tuyn thng qua cc trung tm gii thiu vic lm v cc trng i hc, Cao
ng, trung hc chuyn nghip. V thi gian v thi im tuyn m, t chc cn lp k
hoch tuyn m cho thi gian trc mt v lu di cn c vo mc tiu ca t chc. Cc
k hoch tuyn m c th c hoch nh cho thi k 1 nm, 3 nm hay 5 nm trn c s
phi kt hp vi chin lc kinh doanh ca t chc.
Bc 2: Tm kim ngi xin vic
Sau khi xy dng chin lc tuyn m, t chc phi tm kim ngi xin vic trn
c s cn c vo ngun tuyn m la chn phng php tuyn m thch hp. ng
thi, s dng cn b tuyn m c phm cht o c, am hiu cng vic, c kin thc, k
nng v cc lnh vc lin quan. Bc ny rt quan trng v n quyt nh n vic t chc
c thu ht c cc ng vin gii vi s lng ng hay khng, cht lng lao ng c
m bo hay khng. lm c iu , t chc phi xy dng hnh nh hp dn i vi
ngi xin vic. C nhng doanh nghip ln nh: Cocacola, Tp on Unilever, Big C....
to dng c hnh nh p, gip gy dng lng t ho cho ngi lao ng khi c
lm vic v cng hin ti doanh nghip.
Tuy nhin, nu t chc t hng qu hnh nh ca mnh th c th dn n s tht
vng ca ngi lao ng khi h vo lm vic v cng c th dn n tnh trng "nhy
vic", to tm l khng n nh cho ngi lao ng v gy tn tht cho t chc. V vy, t
chc cn a
ra cc thng tin trung thc ngi lao ng tip cn d dng vi cng vic. Ngoi ra, t
chc nn cn nhc trc khi a ra mc lng, thng i vi ngi lao ng cung
cp cho cc ng vin bit khi h np n d tuyn.
Cui cng, t chc phi la chn cn b tuyn m c k nng v c tm huyt
tham gia qu trnh tuyn m. l nhng ngi c tc phong chuyn nghip, cng bng
trong cng vic, c k nng phng vn, am hiu v tm l, hiu bit v t chc v cng
vic ang tuyn m. H l ngi to ra hnh nh ca t chc khi cc ng vin nhn vo
nn t chc phi la chn k cng to hiu qu trong qu trnh tuyn m.
Bc 3: nh gi qu trnh tuyn m

38
 Bc cui cng l nh gi qu trnh tuyn m. nh gi qu trnh ny tp trung
vo cc vn sau: t l sng lc, hiu qu ca qung co tuyn m, hiu qu ca tuyn
m i vi cc mc tiu ca t chc, s m bo cng bng ca cc c hi xin vic, mc
tin cy ca cc thng tin cho vic xt tuyn ng thi nh gi chi ph ti chnh cho
qu trnh tuyn m. T l sng lc qu cao khin t chc gia tng chi ph tuyn m, t l
sng lc qu thp c th kh khn trong vic chn la lao ng c trnh . Bn cnh ,
s la chn cc thng tin, cc phng tin qung co vi cc chi ph i km phi gip
cung cp thng tin y , kp thi nht ti th trng lao ng. V vy, vic nh gi qu
trnh tuyn m ht sc cn thit t chc kp thi sa cha sai st v rt kinh nghip cho
nhng ln tuyn m sau.

2.3.2. Qu trnh tuyn chn nhn lc

2.3.2.1. Khi nim v tm quan trng ca tuyn chn nhn lc

Tuyn chn l khu quan trng gip t chc ra quyt nh tuyn dng ng n.
tuyn chn lao ng ph hp vi v tr tuyn dng, cn cn c vo k hoch sn xut kinh
doanh v chin lc nhn s, tuyn chn cng khai nhm tm c nhng ngi c k
nng, trnh chuyn mn tt, trung thc v gn b lu di vi t chc. Cc chi ph ca t
chc s gim i nu tm c lao ng gii v cc hot ng s c vn hnh tt hn, cc
chi ph o to v o to li s gim. Hiu qu s dng ngun nhn lc ph thuc ln vo
qu trnh tuyn chn.
Vy, tuyn chn l qu trnh nh gi cc ng vin theo nhiu kha cnh khc nhau
da vo cc yu cu ca cng vic tm c nhng ngi ph hp vi cc yu cu t
ra trong s nhng ngi thu ht c trong qu trnh tuyn m. Cn c vo bn yu
cu i vi ngi thc hin cng vic, Hi ng tuyn chn tin hnh nh gi cc ng
vin bng nhiu phng php khc nhau nh: phng vn, trc nghim hay thng qua thc
t la chn mt cch khch quan ngi d tuyn.
Theo cc chuyn gia nhn s, mt ln tuyn chn tht bi lm t chc mt mt
khon chi ph t 3 n 6 ln tng thu nhp ca nhn vin trong mt nm. Bi vy,
tuyn chn c ngha quan trng i vi mi t chc. Trc ht, tuyn chn l cn c
gip nh qun tr nhn s a ra quyt nh tuyn dng ng n. Qu trnh tuyn chn
cng bng, khch quan, chnh xc s tm ra ngi lao ng gii, ph hp vi yu cu cng
vic. Nh vy, cc quyt nh tuyn dng c t chc a ra chnh xc v hnh nh ca
t chc cng c nng cao trong con mt ca nhng ngi lao ng ni ring v trn th
trng ni chung.

39
 Nhng lao ng c trnh , k nng tt c tuyn dng s nhanh chng nm bt
cng vic v lm tt cc nhim v c giao. Do , tuyn chn gip t chc gim cc chi
ph do phi tuyn chn li, o to li v trnh c cc thit hi ri ro trong qu trnh
thc hin cng vic. Qua s tuyn dng, i ng nhn s cng c tr ha, nng cao cht
lng v thi nhng lung gi mi vo t chc vi nhng tng, s sng to ca h.
ng thi, ngi lao ng mi vi nng lc, trnh cao cng l ng lc thc y
nhng nhn vin c khng ngng c gng trong cng vic.

2.3.2.2. Qu trnh tuyn chn nhn lc

Tuyn chn nhn lc l mt qu trnh nhiu bc, ty thuc i tng c tuyn
v iu kin vt cht v chi ph m t chc c th p dng linh hot cc bc trong quy
trnh tuyn dng. Mi bc s l mt s chn lc tm ra ng vin c y cc iu
kin, p ng i hi ca ngi tuyn dng. Thng thng, tuyn chn nhn s tri qua
cc bc nh sau:
Bc 1: Tip n ban u v phng vn s b
y l qu trnh tip xc ban u ca t chc vi cc ng vin nhm xc lp mi
quan h vi h. Phng vn s b s gip nh tuyn dng tm ra cc ng vin c k nng,
phm cht ph hp nu khng s loi bt cc ng vin trc khi vo vng sau. Nhng
phng php phng vn c th khng khch quan, cng bng v ph thuc vo mun
ch quan ca ngi hi. trnh s sai lch , qu trnh phng vn ch nn cn c vo
vic ng vin c p ng cc yu cu v bng cp, chng ch, trnh chuyn mn,
kinh nghim... sng lc mt cch chnh xc nht.
Bc 2: Sng lc qua n xin vic
Cc ng vin np n xin vic km theo cc giy t khc minh chng nh: cc
vn bng, chng ch... n xin vic gm cc ni dung c bn v h tn, ngy thng nm
sinh, qu qun, cc bng cp nhn c, cc kha o to tri qua, cc k nng, kinh
nghim, cc phm cht, nng lc c nhn v mong mun ca ngi d tuyn. Tuy nhin,
ni dung n xin vic thng l cc u im nn nh tuyn dng kh c th tm thy
nhc im ca h trong n xin vic. Tuy nhin, n xin vic l cn c chnh xc
nh tuyn dng bit c ng vin c c nhng tiu chun p ng yu cu cng
vic hay khng. Sng lc qua n xin vic cng l mt bc khng th thiu trong
quy trnh tuyn chn.
Bc 3: Tin hnh cc trc nghim nhn s trong tuyn chn

40
 Hin nay, cc cng ty trong v ngoi nc u a thch cc hnh thc trc nghim
nhn s trong tuyn chn. Trc nghim nhn s gip nh tuyn dng nh gi ng vin v
nhiu mt nh: tm l, phm cht, k nng, tr thng minh, kh nng ghi nh.... thuc v
c nhn h. Kt qu trc nghim thng l khch quan v chnh xc gip nh tuyn dng
tm ra ngi ph hp nht vi cng vic nu cc bc trn, vic p ng yu cu tuyn
dng gia nhng ng vin ny l ngang nhau.
Mt s cc trc nghim nhn s thng c s dng l:
Trc nghim thnh tch: l loi trc nghim v s hiu bit ngh nghip, thnh tch
c nhn, kh nng hon thnh cng vic. Ty loi cng vic, nh tuyn dng c th xy
dng cc bi trc nghim vi ni dung c th.
Trc nghim v nng khiu v kh nng: l loi trc nghim tng hp v tr thng
minh, kh nng bn nng, kh nng vn ng tm l nhn bit v cc kh nng ca
ngi lao ng v nng khiu ca h.
Trc nghim v tnh cch v s thch: l loi trc nghim v kh cht, c m,
nguyn vng ca ng vin tm ra ngi ph hp vi cng vic.
Trc nghim v tnh trung thc: l loi trc nghim v s trung thc, thc chp
hnh k lut ca ngi lao ng.
Bc 4: Phng vn tuyn chn
Bc tip theo ca tuyn chn l phng vn tuyn chn nhm nh gi li tnh
trung thc ca cc thng tin ngi xin vic cung cp v tm hiu thm v h, ng thi
y cng l c hi t chc cung cp thm cho ngi lao ng thng tin v cng vic
ca h, mc thu nhp. Phng vn tuyn chn cng l c hi t chc nng cao hnh nh
ca t chc trc cc ng vin v th trng lao ng. phng vn tuyn chn, t chc
c th p dng cc phng php phng vn sau:
Phng vn da trn tnh hung: ng vin c hi v cch gii quyt mt tnh
hung lin quan n mt cng vic c th. V d, cc bin php m mt trng phng
kinh doanh p dng i vi mt nhn vin i lm mun lin tc trong 3 ngy.
Phng vn o lng hnh vi: ng vin c hi v cch ng x trong mt tnh
hung thc t, ngi phng vn s da trn cc hnh vi qu kh phn on v cc hnh
vi trong tng lai. V d nh cch ng x ca nhn vin kinh doanh khi c mt khch
hng phn nn v cht lng sn phm ca cng ty.
Phng vn bng cc cu hi duy l: ng vin c th c hi hng lot cc cu hi
c th khng lin quan n cng ty, nh s thch, thi quen...... V d nh: Mn hc no
bn yu thch? Bn c thi quen lm g vo lc rnh?

41
 Phng vn to p lc: nh phng vn c tnh a ng vin vo nhng tnh hung
kh chu bng cc cu hi mang tnh cht soi mi, thm ch th l bit ng vin c lm
ch c cm xc v bit khng ch bn thn hay khng. V d nh: l do ri b cng
vic c, iu kin lm vic, lng bng.....
Mi cch phng vn c u v nhc im ring, ty i tng v hon cnh m
ngi phng vn s dng mt hoc kt hp cc phng php phng vn khc nhau. Thc
t cho thy, kt qu phng vn ph thuc vo trnh ca ngi phng vn v tnh khch
quan ca h trong qu trnh tip xc vi cc ng vin. V pha cc ng vin, kt qu
phng vn ngoi vic ph thuc vo trnh , kh nng, tr thng minh ca chnh h th
cn ph thuc ln vo iu kin, khung cnh bui phng vn. V vy, kt qu phng vn
cha chc l cn c duy nht kt lun mt ng vin thc s ph hp vi v tr m t
chc cn tm kim hay khng. hn ch mc ti a nhng sai st c th xy ra, t chc
phi chun b k v cc thnh vin tham gia hi ng phng vn, cc bc, cc cu hi
phng vn v iu kin vt cht phc v bui phng vn.
Bc 5: Khm sc kho v nh gi th lc cc ng vin
Bc tip theo l t chc tin hnh khm sc khe v nh gi th lc cc ng
vin m bo h c kh nng lm vic lu di cho t chc. c bit i vi cc
cng vic nng nhc, cng lm vic cao, di chuyn nhiu....i hi ngi lao ng
phi c sc khe tt th y l bc khng th b qua. thc hin ni dung ny, t chc
thng phi nh n cc chuyn gia y t tin hnh cc xt nghim v nh gi th lc
ng vin.
Bc 6: Ngi lnh o trc tip phng vn
i vi mt s t chc m lnh o cp cao thc s giao quyn ch ng cho nh
qun tr cp di, c bit l nh qun tr cc b phn chc nng th h c quyn
phng vn trc tip i vi nhn vin tng lai ca mnh. Bc ny gip ngi lnh o
trc tip nh gi li s ph hp v trnh chuyn mn nghip v v phm cht i vi
ng vin c la chn, to ra s thng nht trong kt qu tuyn chn gia Hi ng
tuyn dng v b phn cn tuyn dng.
Bc 7: Thm tra cc thng tin thu c trong qu trnh tuyn chn
Cc thng tin ngi xin vic cung cp cn c thm tra li m bo tnh khch
quan, chnh xc, trnh vic a ra quyt nh tuyn dng sai lm. T chc c th thm
nh thng qua nhng ng nghip c ca h, cng ty m h lm, tnh php l ca cc
vn bng, chng ch h cung cp. Bc ny nhm phng vic tuyn dng sai ngi v

42
trnh s ri ro nu ngi c tuyn n lm vic t chc cung cp nhng thng tin
b mt cho cng ty khc l i th cnh tranh.
Bc 8: Tham quan cng vic
Ngi c tuyn dng phi bit c cng vic ca h, iu kin lm vic, mc
th lao nhn c v mi trng lm vic ca t chc. H cn c thi gian lm quen v
thch ng vi cng vic. V vy, t chc cn a h i tham quan cng vic nhm gii
thch cho h v cng vic h phi lm trc khi h chnh thc nhn li vo lm vic ti t
chc, ng thi y cng l bc cn thit trc khi t chc ra quyt nh tuyn dng
chnh thc ngi lao ng.
Bc 9: Ra quyt nh tuyn dng
Sau khi tin hnh nh gi v la chn ng vin qua nhiu bc nh trn, t chc
sng lc v tm c ngi ph hp nht vi v tr cn tuyn chn. y l c s t
chc a ra quyt nh tuyn dng chnh thc thng qua hp ng lao ng hay tha c
lao ng c k kt gia i din ca t chc vi ngi lao ng. Hp ng lao ng
c lp trn c s nhng quy nh ca B lut lao ng v cc ni dung lin quan n
quyn, li ch hp php ca ngi lao ng v t chc, mc lng, thng, ch i
ng, iu kin thi vic, ch th vic.

2.4. B TR NHN LC V THI VIC

2.4.1. B tr nhn lc

Thc t cho thy, nhiu t chc khi trong tnh trng tha thiu nhn lc cn thit
phi sp xp, b tr li b my t chc gn nh v hot ng c hiu qu. Tnh trng
ph bin l nhn lc c th c nhiu nhng ngi lao ng p ng c i hi ca cng
vic li khng nhiu. Mc tiu ca b tr nhn lc l to sc mnh tng hp cho cc nhm,
cc n v, pht huy nng lc c nhn hng ti hon thnh mc tiu chung ca t
chc ng thi ti thiu ha chi ph cho t chc.
B tr nhn lc l qu trnh nh hng lao ng h nhanh chng ha nhp vi
cng vic, vi mi trng lao ng v b tr li thng qua cc hot ng thuyn chuyn,
bt... lao ng. B tr "ng ngi, ng vic" gip ngi lao ng pht huy ht nng
lc, s trng, nng cao hiu qu cng vic v gip t chc nng cao hiu qu s dng
ngun nhn lc, ti thiu ha cc chi ph pht sinh do o to, o to li v lun chuyn
lao ng.

43
2.4.1.1. nh hng lao ng
nh hng lao ng l mt chng trnh c thit k nhm gip ngi lao ng
mi lm quen vi doanh nghip v bt u cng vic mt cch c hiu sut.Ngi lao
ng cn c nh hng nhanh chng lm quen vi cng vic, iu kin lm vic v
ng nghip xung quanh. Mt chng trnh nh hng thnh cng s rt ngn thi gian
thch ng vi cng vic, ngi lao ng ha nhp nhanh vi mi trng mi v hiu qu
lao ng tng ln. V vy, mt chng trnh nh hng lao ng nn tp trung vo cc
ni dung sau: Ch lm vic bnh thng hng ngy; Cc cng vic hng ngy cn lm
v cch thc hin cng vic; Tin cng v phng thc tr cng; Tin thng, cc phc
li v dch v; Cc ni quy, quy nh v k lut lao ng, an ton lao ng; Cc phng
tin phc v sinh hot, thng tin v y t; C cu t chc ca doanh nghip; Mc tiu,
nhim v sn xut kinh doanh, cc sn phm v dch v ca doanh nghip, qu trnh sn
xut cc sn phm v dch v ; Lch s v truyn thng doanh nghip; Cc gi tr c bn
ca doanh nghip.
Tuy nhin, chng trnh nh hng lao ng cng phi ch n cc vn nh:
Cc ni dung nh hng, thi gian v phng php thc hin cn c thit k v lp
thnh chng trnh, in thnh vn bn v gi ti ngi lao ng v nhng ngi lin quan
thc hin. Nhng n tng, k vng cn t c trong chng trnh phi c thit k
mt cch cn thn. Lng thng tin c cung cp trong chng trnh nh hng hp l.
Mi ngi lao ng mi cn c mt ngi gip . Ngi lnh o trc tip phi th
hin s ng h hoc trc tip thc hin cc chng trnh nh hng.
Chng trnh nh hng c th c thc hin thng qua ngi hng dn, pht
ti liu cho ngi lao ng hay cho h xem video. Ngi lao ng bao gi cng cm thy
b ng khi mi bc vo mt mi trng lm vic mi, s gip , chia s ca ngi
hng dn, s quan tm ca ngi lnh o trc tip s l ng lc cho h vt qua
nhng kh khn ban u nhanh chng ha nhp vi cng vic.

2.4.1.2. Qu trnh bin ch ni b

thit lp li c cu t chc, b tr li lao ng nu s b tr c cha thc s ph
hp, t chc c th tin hnh qu trnh bin ch ni b. y l qu trnh b tr li ngi
lao ng trong ni b doanh nghip a ngi lao ng vo ng v tr thch hp. Cc
hot ng bin ch ni b bao gm:
Thuyn chuyn l vic chuyn ngi lao ng t cng vic ny sang cng vic
khc hoc t khu vc ny sang khu vc khc. Thuyn chuyn c th xut pht t pha nhu

44
cu ca ngi lao ng hay t nhu cu sn xut kinh doanh ca t chc. V pha ngi lao
ng, c th h cm thy khng ph hp vi v tr hin ti cn v pha t chc, c th l
sp xp li lao ng do b phn ny d tha trong khi b phn khc ang thiu lao
ng hay nh qun tr cp cao nhn thy s bt hp l trong b tr nhn s. Thuyn
chuyn c hai hnh thc l: thuyn chuyn tm thi v thuyn chuyn lu di v c thc
hin thng qua quyt nh ca nh qun tr cp cao nhng thc t vn cn c s hp tc
ca cc nh qun tr khc c lin quan trnh s xo trn, to tm l khng n nh
trong t chc.
bt (thng tin) l vic a ngi lao ng vo mt v tr vic lm c tin
lng cao hn, c uy tn v trch nhim ln hn, c cc iu kin lm vic tt hn v cc
c hi pht trin nhiu hn. bt c hai dng: bt ngang l vic a lao ng ln v
tr cao hn hoc tng ng mt b phn khc v bt thng l vic a ngi lao
ng t v tr hin ti ln v tr cao hn trong cng mt b phn. bt phi cng khai,
khch quan v c s tha nhn ca nhn vin trong t chc i vi ngi c bt.
S bt phi c thc hin vi nhng lao ng c nng lc, trnh v kt qu lm
vic tt. iu c tc dng kch thch ngi lao ng thc hin tt hn cng vic, cng
hin nhiu hn cho t chc v gi lao ng gii gn b lu di vi t chc. Mt s bt
khng xng ng c th to tm l bt bnh cho nhng lao ng gii v nhn vin khc
cho t chc. V vy, bt cn ht sc thn trng v m bo thc hin theo nhng quy
trnh nht nh c tc dng to mi trng lm vic cnh tranh lnh mnh, bnh ng
gia cc thnh vin trong mt t chc.
Xung chc l vic a ngi lao ng n mt v tr vic lm c cng v v tin
lng thp hn, c cc trch nhim v c hi t hn. Xung chc c thc hin i vi
nhng ngi lao ng c kt qu thc hin cng vic thp, thc t chc k lut km v
c s vi phm quy ch lm vic. Xung chc thng gy tm l chn nn i vi c nhn
ngi lao ng nn cn c t chc cn nhc k lng trc khi thc hin v phi m
bo tnh minh bch, chnh xc.

2.4.2. Thi vic

Thi vic l mt quyt nh chm dt quan h lao ng gia c nhn ngi lao ng
v t chc. Khi c nhn ngi lao ng vi phm k lut lao ng hay khi h khng mun
lm vic, hoc khi t chc cn tinh gin bin ch do quy m sn xut kinh doanh thu hp
th cng dn n s chm dt quan h lao ng vi t chc. Thc t, c nhng hnh thc
thi vic sau:

45
 Gin th l s chm dt quan h lao ng gia ngi lao ng v doanh nghip v
l do quy m sn xut kinh doanh b thu hp. Lc ny, t chc cn c k hoch bi
thng, tr cp cho ngi lao ng h ch ng tm cng vic mi.
Sa thi l vic ngi lao ng b doanh nghip cho thi vic v k lut lao ng
hay v l do sc kho. Bin php ny nhm loi ra khi t chc nhng lao ng cht lng
km, khng cn ph hp. y cng l bin php tng i cng rn nn cn thc hin
theo trnh t php lut quy nh.
T thi vic l hnh thc thi vic do nguyn nhn v pha ngi lao ng. Trng
hp ny, ngi lao ng c th phi bi thng nu trong hp ng lao ng tha
thun v t chc phi tm cch b p nhn s cho v tr b b trng trnh s gin on
trong cc hot ng sn xut kinh doanh.
Hu tr l vic ngi lao ng thi vic theo quy nh v tui ngh hu ca php
lut. Hu tr to ra c hi mi cho cc lao ng tr v cng l c hi t chc tr ha
ngun nhn lc. ng thi vi vic tuyn dng thm lao ng vo cc v tr cn trng th
t chc cng cn thc hin cc ch hu tr i vi nhn vin ca mnh.

46
 CU HI N TP

1. Trnh by ni dung v nh gi tm quan trng ca cc cng c phn tch cng vic.

Cho v d minh ho
2. Trnh by ni dung v iu kin p dng ca cc phng php thit k v thit k li
cng vic. Phng php no c p dng ph bin nht? V sao?
3. Phn tch cng vic l g? Phn tch cng vic c ngha nh th no trong qun tr
nhn lc?
4. Nu cc bc tin hnh phn tch cng vic. Bc no l quan trng nht? V sao?
5. Bn m t cng vic bao gm nhng ni dung no? Hy vit mt bn m t cng
vic cho mt chc danh c th trong t chc.
6. Bn yu cu cng vic i vi ngi thc hin bao gm nhng ni dung no? Hy
vit mt bn m t cng vic cho mt chc danh c th trong t chc.
7. Bn tiu chun thc hin cng vic bao gm nhng ni dung no? Hy vit mt bn
m t cng vic cho mt chc danh c th trong t chc.
8. Nu khi nim k hoch ho ngun nhn lc. K hoch ho ngun nhn lc c vai
tr nh th no i vi t chc?
9. Phn tch cc nhn t nh hng n k hoch ho ngun nhn lc.
10. Trnh by cc phng php d on cu nhn lc ngn hn.
11. Trnh by cc phng php d on cu nhn lc di hn.
12. Trnh by cc phng php d on cung nhn lc trong ni b t chc.
13. Trnh by cc phng php d on cung nhn lc t bn ngoi.
14. Chng trnh nh hng lao ng din ra nh th no? Mt chng trnh nh
hng thnh cng ng vai tr tch cc ra sao i vi mt t chc?
15. Trnh by cc hot ng bin ch ni b. T chc nn p dng hnh thc bin ch
ni b no gim thiu bt mn i vi ngi lao ng nu mun ct gim bin ch?
16. Bi tp tnh hung
Tnh hung: CHO AI NGH VIC
Nm 2006 do khi lng cng vic gim, gim c cng ty May Cng Thnh quyt
nh gim 50 trong s 420 cn b, cng nhn ca cng ty. Trong s lao ng thuyn
gim c 2 ngi sau y l nhn vin ca phng Nhn s:
C Mai, 28 tui, tt nghip ngnh Qun tr kinh doanh, l vic 5 nm vi cng ty
cng vic hin ti: ph trch nh mc lao ng. Ba nm lin tc gn nht c nh

47
gi l thc hin xut sc nhim v. Tuy nhin, trong 4 thng u nm nay c Mai
ngh m 9 ln.
Anh Nam, 25 tui c 3 nm ri lm vic trong cng ty, mi chuyn v phng c
na nm, ph trch vn tin lng. Anh Nam tt nghip trung cp tin lng, d
nh ly v vo thng sau. V sp ci c ca hng kinh doanh c lp, thu nhp cao,
c nh ring. Mc d mi v phng cng tc nhng Anh Nam xy dng h thng
bng lng mi cho doanh nghip, c tc dng kch thch nhn vin trong doanh nghip
rt tt.
ng Ha, 56 tui l ph phng, ph trch cng tc tuyn dng v gii quyt cc
khiu ni, k hp ng lao ng. ng Ha tt nghip i hc ti chc cch y 5 nm,
gn b vi doanh nghip 27 nm, ng bt u lm vic t mt nhn vin vn th v
thng chc dn. ng khng mun ngh hu sm. ng Ha c v thng xuyn b bnh
v c 3 con gi u tt nghip i hc.
ng Bnh, 45 tui, tt nghip i hc ng u v kinh t lao ng, lm ging
vin i hc trc khi v lm vic cho cng ty. Cng vic ca ng l ph trch cng tc
o to. ng c 6 nm kinh nghim v tr hin nay l ph phng. Cht lng cng
vic ca ng khng n nh, khi thch th lm rt tt, khi khng thch th ch mc
trung bnh.
C Nga, 21 tui, tt nghip trung cp s phm, ph trch cng tc vn th, lu tr.
C Nga c nng khiu vn ngh v bit cch t chc cc hot ng sinh hot tp th. C
Nga l con gi ng ph ch tch Qun. Cht lng cng vic mc trung bnh.
Yu cu:
1. Hy phn tch thy c nhng ni dung trong cng tc b tr v s dng nhn
s th hin trong tnh hung.
2. t mnh vo v tr trng phng Nhn s ca cng ty May Cng Thnh bn s
ra quyt nh cho ai ngh vic? V sao?
3. Trng phng nhn s hy thuyt phc nhn vin trong phng v phng n ca
mnh?
Tnh hung: T CHI CNG VIC
Cng ty Vinamit c anh nhn vin tt bng tn l Qun. Anh y rt gii v phn
cng my tnh. Do vy, mi khi my ca ai trong vn phng b hng th mi ngi
khng gi ngi ngoi, m trc tip nh s gip ca anh Qun. Lc u anh Qun rt
vui v gip mi ngi. Nhng sau , do c qu nhiu ngi nh nn anh Qun
thng xuyn phi lm thm gi hon thnh cng vic cng vic chnh ca Qun l

48
 K ton tin lng. Do vy, anh Qun c nhng biu hin bt mn. Anh cm thy mnh
b i x khng cng bng v phi lm thm vic trong khi khng c tr thm lng
Cu hi:
1. Nu l ngi ph trch ca phng nhn s, anh (ch) s gii quyt vn ny nh
th no?
2. Khng phi mi kha cnh yu cu ca cng vic u c th tnh by trong bn m
t cng vic. Theo anh (ch), bn m t cng vic cn c trnh by th no c
th trnh c hin tng t chi ca nhn vin : y khng phi l vic ca ti?

49
 CHNG 3: TO NG LC TRONG LAO NG
ng lc lao ng l yu t khng ch cc nh qun tr m ngi lao ng cng
ht sc quan tm. ng lc lao ng nh hng trc tip ti hiu qu lao ng v mc th
lao m ngi lao ng nhn c. Nhn thc c tm quan trng , cc nh kinh t hc
a ra nhiu hc thuyt khc nhau gii thch v cch thc to ng lc cho ngi
lao ng v gip t chc nng cao ti a hiu qu qun tr nhn lc. Chng 3 nhm gii
thiu nhng ni dung cn bn ca mt s hc thuyt to ng lc lao ng, nhng yu t
nh hng n ng lc lao ng, qua a ra cc phng php to ng lc lm vic
cho ngi lao ng nhm kch thch tinh thn lm vic ca h mc cao nht.

3.1. KHI NIM V CC YU T NH HNG N NG LC LAO NG

T nhng chng trc chng ta bit vai tr ca vn nhn lc trong mi t

chc l yu t quyt nh li th cnh tranh ca h. Vic pht hin v tuyn chn c
nhng ngi lao ng c trnh chuyn mn ph hp nht vi t chc l iu kin cn
cn lm sao ngi lao ng lm vic vi n lc cao nht, pht huy c ht nhng
phm cht chuyn mn vn c ca mnh mi l iu kin .
Chng ta cn nhn thc rng lun c s khng ng nht gia kh nng v kt qu
thc hin cng vic ca ngi lao ng trong t chc. Ngi lao ng c th c nng lc
chuyn mn rt tt nhng nu khng c nhn nhn, s dng hp l s hon thnh nhim
v vi kt qu khng cao (thm ch l rt thp). Chnh v vy mt trong nhng nhim v
quan trng ca ngi qun l l phi c nhng cch thc, phng php ph hp to
ng lc lao ng cho nhn vin.

3.1.1. Khi nim ng lc lao ng

ng lc lao ng l nhng khao kht, s t nguyn lm vic ca ngi lao ng

t c nhng mc tiu nhng mc tiu ca t chc v qua t c nhng mc
tiu ca c nhn ngi lao ng. ng lao lao ng nh hng n kt qu thc hin cng
vic v thnh qu chung m t chc t c. Thc t cho thy c rt nhiu khi nim
khc nhau v ng lc lao ng, tuy nhin c th k ra y hai khi nim c bn nht
c cc nh qun tr nhn s thng xuyn s dng:
ng lc lao ng l nhng nhn t bn trong kch thch con ngi tch cc lm
vic trong iu kin cho php to ra nng sut, hiu qu cao. Biu hin ca ng lc l s

50
sn sng, n lc, say m lm vic nhm t c mc tiu ca t chc cng nh bn thn
ngi lao ng - Gio trnh Hnh vi T chc ca TS Bi Anh Tun.
ng lc l s kht khao v t nguyn ca ngi lao ng tng cng n lc
nhm hng ti vic t cc mc tiu ca t chc Gio trnh Qun tr Nhn lc ca
ThS. Nguyn Vn im v PGS.TS Nguyn Ngc Qun.
Mc d cch nh ngha khc nhau nhng im chung ca hai khi nim trn u
hm rng ng lc l nhng kht khao lm vic mt cch t nguyn ca ngi lao ng,
n c hnh thnh v duy tr bi mt lot cc kch thch t mi trng bn ngoi. Sau
y chng ta hy cng nghin cu c th nhng tc nhn nh hng n s hnh thnh v
duy tr ng lc lao ng.

3.1.2. Cc yu t nh hng ti ng lc lao ng

C rt nhiu yu t nh hng n ng lc lm vic ca ngi lao ng trong t

chc, ng thi cc yu t cng nh hng theo nhng cch khc nhau n mi ngi
lao ng, mi v tr cng vic m h ang m nhim. C th k ra y mt s nhm yu
t nh:
* Nhm yu t gn vi bn thn ngi lao ng
Nhm yu t ny bao gm nhng tiu ch nh trnh vn ha, thi lao ng,
k lut lao ng, tinh thn trch nhim, s gn b vi doanh nghip, cng lao ng
Nhm yu t thuc v c nhn ny s tc ng n cch thc nhn nhn cng vic mnh
ang m nhim, n khin cho ngi lao ng c thi tip cn cng vic theo nhng
cch nht nh. V d mt cng vic c cng lao ng ln v thng xuyn s lm
suy gim sc khe ca ngi lao ng, v th c th tc ng n tm l lm gim nhit
huyt lm vic; hay nh nhng ngi lao ng gn b vi doanh nghip trong thi gian
di, ngoi vic nhn nhn t chc l ni lm vic, h cn coi nh l mt im ta v
tinh thn khi gp kh khn, v th nhm ngi ny s c nhiu kht khao cng hin cho t
chc hn.
* Nhm yu t gn vi t chc
Nhng yu t thuc v t chc c th k ra nh tin lng tin thng, vic t
chc phc v ti ni lm vic, thi ca ngi lnh o (nh qun tr cc cp), bu
khng kh tp thNhng vn s c quy nh khc nhau mi t chc, ty thuc
vo quan im qun tr ca nhng ngi lnh o cp cao. ng thi y cng l nhm
yu t khch quan tc ng nhiu nht n ng lc lm vic ca ngi lao ng.

51
 Thng thng ngi lao ng la chn cng vic ti cc t chc u sp xp cc
tiu ch theo th t u tin gim dn nh sau: u tin l thu nhp (thu nhp cao hay thp,
c m bo c mc sng hay khng), tip n l mi trng lm vic (c nhiu c hi
thng tin khng, thi ca ngi lnh o i vi v tr cng vic , chnh sch thu ht
v pht trin nhn lc tt khng) v cui cng l bu khng kh tp th (bu khng kh
thn thin, tinh thn h tr gia cc ng nghip). Vic nghin cu cc yu t nh
hng ti ng lc lao ng gip nh qun tr tm ra nhng bin php tt nht to ng
lc cho ngi lao ng.

3.2. CC HC THUYT TO NG LC TRONG LAO NG

C rt nhiu hc thuyt v to ng lc lm vic c ra i trong giai on th

k 19 v th k 20. Mi hc thuyt c nhng cch tip cn khc nhau, tuy nhin u c
mt im chung l hng ti mc tiu thc y ng c lm vic i vi ngi lao
ng trong t chc.

3.2.1. Hc thuyt nhu cu ca Maslow

Hnh 3.1. Thp nhu cu ca Maslow

Nhu cu t
hon thin

Nhu cu c tn trng

Nhu cu x hi

Nhu cu an ton

Nhu cu sinh l

Maslow cho rng con ngi c rt nhiu nhu cu khc nhau v h lun mong
mun tha mn c nhng nhu cu ny. ng cng cho rng nhu cu ca con ngi c xu

52
hng phn chia thnh cc cp bc t thp n cao v c m phng di dng hnh
thp gi l thp nhu cu.
Thp nhu cu ca Maslow c chia lm 5 tng:
- Tng th nht: Th hin cc nhu cu v sinh l nh n, ung, ng v cc nhu cu c th
khc. y l nhng nhu cu ti thiu nn vic tha mn nhng nhu cu ny khng c
nhiu tc dng kch thch nhn vin lm vic tt hn.
- Tng th hai: Nhu cu v an ton, y l nhng mon mun c cm gic yn tm v an
ton thn th, vic lm, gia nh, sc khe, ti sn c m bo. V vy khi nh lnh o
c nhng hnh ng th hin cam kt tng lai n nh v di hn cho nhn vin s
khuyn khch h c t tng gn b v lm vic c trch nhim hn trong cng vic.
- Tng th ba: Th hin nhng nhu cu v x hi nh mun c giao lu tnh cm, mun
c trong mt nhm cng ng no , mun c bn b ng nghip thn hu v ng
tin cy. Da trn nhu cu ny, cc nh qun tr kinh doanh trong giai on hin nay lun
hng ti xy dng mi trng lm vic thn thin, ha ng, t chc c vn ha, ngoi
ra cn thnh lp thm cc on, hi v t chc cc s kin nhn vin c giao lu,
hc hi v tha mn nhu cu tng ny.
- Tng th t: y l tng th hin nhu cu c tn trng hay ni cch khc l nhu cu
c a v c ngi khc cng nhn v tn trng. Cp bc nhu cu ny thng nh hng
rt ln n ng lc lm vic ngi lao ng. l nguyn nhn l gii cho vic nhn
vin lun mun lm vic trong mt mi trng c nhiu iu kin thng tin, lnh o
bit ghi nhn nhng ng gp ca ngi lao ng.
- Tng th nm: Bao gm cc nhu cu v t th hin bn thn nh mun sng to, c
th hin kh nng, th hin bn thn v pht trin tim nng c nhn. Thng thng nu
nh ngi lao ng ang hng ti cp bc nhu cu cp cao nht ny th c ngha h
ang lm vic vi mt nim am m, ng lc lm vic l ln nht v kt qu lm vic l
tt nht trong kh nng ca h.
C mt nguyn tc cn bn cn nh khi vn dng thp nhu cu l cho n khi no
nhu cu cc bc di cha c tha mn th tht kh hng con ngi ti nhng
cp bc cao hn trong trong thp nhu cu. V d khi con ngi sng trong ngho i (cha
tha mn c nhu cu sinh l nh n, mc, ) th h c th bt chp lm nhng cng
vic nguy him v ri ro cao mu sinh hay ni cch khc trong trng hp ny nhu cu
an ton cha c h quan tm. Thuyt nhu cu ca Maslow t ti nh cao trong vic
nhn dng cc nhu cu ca con ngi v ng dng hu ch trong nhiu lnh vc ca cuc
sng. ng ch ra th bc nhu cu con ngi theo th t t thp n cao, t n gin

53
n phc tp bi con ngi va l mt thc th t nhin, va l mt thc th x hi.
Nghin cu hc thuyt ny gip nh qun tr tm hiu ngi lao ng ang th bc nhu
cu no v tm cc bin php tha mn nhu cu nhm to ng lc lm vic cho
ngi lao ng. Nh qun tr phi xem xt nhu cu nhn vin ca h mc no v vic
tha mn cc nhu cu khc th bc cao hn ra sao. Tuy nhin, ngi qun l cng khng
th tha mn mt cch thi qu mi nhu cu ca ngi lao ng v nh vy s khng to
ra kht vng sng v lao ng cho nhn vin ca mnh.
Tuy nhin, hc thuyt cng tn ti mt s nhng hn ch. l do s khc nhau
trong nhu cu gia cc c nhn v h thng nhu cu vo cc thi im khc nhau hay s
trng khp, s gi u ca cc nhu cu. Mi c nhn vi nhng iu kin sng khc nhau,
nn gio dc khc nhau, trnh , tui tc khc nhau th nhu cu v mc khc bit gia
cc nhua cu cng khc nhau, c th ngi ny cn nhiu nhu cu x hi, nhu cu an ton
nhng ngi khc li cn nhiu nhu cu t th hin.... D vy, chng ta khng th tha
nhn nhng ng gp ca Maslow vi hot ng qun tr trong mi lnh vc ca t chc.
Vic vn dng hc thuyt nhu cu ca Maslow t ra cu hi cho cc nh qun tr
nhn s l lm th no tha mn cc nhu cu ? tha mn nhu cu sinh l, nh
qun tr cn quan tm ti mc lng theo kp s bin ng ca gi c th trng hay cung
cp ba n tra cho nhn vin hay cc hnh thc h tr v nh cho h. tha mn nhu
cu an ton, nh qun tr cn a ra cc chng trnh phc li, bo him y t, bo him
thn th cho ngi lao ng, mt mi trng lm vic an ton vi y cc iu kin lao
ng, mt chnh sch lng cng bng cn c vo kt qu thc hin cng vic v c
thng bo mt cch cng khai. m bo nhu cu x hi, t chc c th xy dng mi
quan h bnh ng vi nhn vin, t chc cc chng trnh tham quan, ngh mt, cc ngy
l hi nhn vin gn b vi t chc, to dng lng trung thnh ca h, s gn gi vi
ng nghip. Bn cnh , ngi lao ng cn c tn trng v c nhn nhn mt
cch xng ng bt k h v tr no trong t chc . Cui cng, nh qun tr cn quan
tm ti vic hon thin k nng ngh nghip, khen thng nhng thnh tch xng ng v
kch thch s sng to ca nhn vin trong t chc.

3.2.2. Hc thuyt Tng cng tch cc ca Skinner

L thuyt ny cho rng, hnh vi ca mi c nhn s lp li nu c nhn nhn

c s nh gi tch cc. Trong trng hp ngc li, hnh vi s khng lp li nu h
khng nhn c s nh gi tch cc t pha ngi lnh o, qun l. Bn cnh

54
khong thi gian gia thi im xy ra hnh vi v thi im xy ra phn ng ca ngi
qun l cng ngn th cng c tc dng thay i hnh vi.
Theo Skinner, c ba loi hnh vi tng cng m ngi lnh o, qun l c th
thc hin, l:
- Khen thng nhn vin: Ngi lnh o, qun l khuyn khch nhn vin lm li nhng
g m anh ta lm tt trc . Phn thng c th l nhng li khen ngi, bng tin
hoc bng nhng quyt nh khen thng, bt.
- S dng hnh pht: Ngi lnh o, qun l ph bnh nhn vin v khuyt im anh ta
mc phi, ch cho nhn vin bit nhng g h khng c lm v c th h cn sa
cha nhng g.
- Lm ng: Ngi lnh o, qun l c th lm ng, coi nh khng bit vic lm sai ca
nhn vin. S la chn ny ch thch hp khi ngi lnh o, qun l cho rng vic lm
sai ca nhn vin ch l nht thi, n khng nghim trng n mc phi s dng hnh
pht.
Hc thuyt tng cng tch cc ca Skinner cng khuyn co rng, trong mt t
chc, ngi lnh o, qun l khng nn qu tp trung vo nhng thiu st, khuyt im
ca nhn vin, thay vo cn s dng cc bin php khen thng, gip h ci thin
v nng cao hiu qu cng vic. Ngi lnh o, qun l cn s dng nhiu phng thc
cng khai khen ngi nhn vin. Ph bnh phi mang tnh xy dng, ph bnh vic ch
khng ph bnh ngi. Ph bnh cn i i vi tn dng, hn ch ti a ph bnh nhn
vin mt cch trc din trc tp th. Nghin cu hc thuyt tng cng tch cc ca
Skinner gip cc nh qun l xc nh c nhng vic cn khen thng ca nhn vin v
tin hnh cng sm cng tt, th hin cng khai trc tp th. Tuy nhin, im hn ch
ca hc thuyt l qu tp trung vo vic khen thng v ch ch trng vo vic to ra cc
bin php khen ngi hay s dng hnh pht m cha thy c s a dng trong vic p
dng a dng cc bin php khc to ng lc lm vic cho nhn vin. D vy, hc
thuyt cng c nhng ng gp tch cc trong vic cao vai tr, v tr ca ngi lao
ng trong t chc.

3.2.3. Hc thuyt k vng Victor Vroom

Hc thuyt ny c Victor Vroom xut nm 1964 sau c sa i b sung

bi cc hc gi khc. Khc vi Maslow (ngi tp trung nghin cu nhu cu) th hc
thuyt ca Vroom ch yu tp trung vo kt qu.

55
 ng cho rng hnh vi v ng lc lm vic ca con ngi khng nht thit phi
xut pht t nhng hin thc ang din ra m n cn c th c quyt nh bi nhn thc
ca con ngi v nhng k vng ca h trong tng lai.
L thuyt ny xoay xung quanh ba mi lin h:
- K vng (thc hin cng vic): L nim tin ca con ngi rng n lc ca h s dn n
kt qu tt. Vn ny b nh hng bi cc nhn t: s sn c ca cc ngun lc (thi
gian, con ngi), k nng thc hin, s h tr cn thit thc hin nhim v.
- Cng c (nim tin): L nim tin rng kt qu hon thnh cng vic tt s dn n phn
thng xng ng. Khi nim ny c th hin qua mi quan h gia hnh ng v phn
thng, c th l: s r rng trong mi lin kt gia hiu qu lm vic v phn thng
ngi lao ng nhn c; nim tin vo tnh minh bch trong cc quyt nh thng
pht
- S hp dn (phn thng): Phn nh mc quan trng ca phn thng i vi ngi
thc hin cng vic. Khi nim ny c th hin qua mi quan h gia phn thng v
mc tiu c nhn (personal goads). Cc nhn t nh hng n ha tr nh: n lc khuyn
khch lm vic, hiu qu cng vic t c tng xng vi phn thng nhn c, s
quan tm n nhng kt qu/phn thng m c nhn nhn c.
Vroom cho rng ngi lao ng ch c ng vin khi nhn thc ca h v c ba
vn trn l tch cc. Ni cch khc l khi h tin rng n lc ca h s cho ra kt qu tt
hn, kt qu dn n phn thng xng ng v phn thng ph hp vi mc tiu
c nhn ca h. V l thuyt k vng c xy dng da trn s nhn thc ca ngi lao
ng nn c th xy ra trng hp cng lm mt v tr cng vic trong mt cng ty
nhng ng lc lm vic khng ging nhau. V d: Mt nhn vin tin rng khi mnh lm
vic tt s c lnh o nh gi cao th h s c nhiu ng lc lm vic, trong khi mt
nhn vin khc tin rng h d c c gng cng khng c cp trn ghi nhn s c t ng
lc lm vic. D vy, hc thuyt vn c nhng ng gp tch cc trong vic to ng lc
lm vic cho nhn vin da trn nhng k vng v s mong i ca h.

3.2.4. Hc thuyt Cng bng

Thuyt Cng Bng c nh tm l hc hnh vi v qun tr John Stacey Adams

a ra vo nm 1963. Theo thuyt ny th ngi lao ng nhn thy c i x mt cch
cng bng khi cm nhn t l quyn li/ng gp ca mnh ngang bng vi t l
nhng ngi khc. Hc thuyt ny cho rng nu t chc to c s cng bng s tht
cht hn mi quan h ca c nhn vi t chc, ng vin v lm gia tng s hi lng ca

56
h. Nu h cm thy nhng ng gp ca h nhiu hn nhng g h nhn c th h s
bt mn, thiu n lc v c th ri b t chc i tm cng vic khc.
Do vy, to ng lc cho nhn vin, nh qun tr cn ch n vic cn bng
gia ng gp v li ch m mi c nhn trong t chc nhn c. Thuyt i hi
nguyn tc "quyn li v ngha v phi tng xng", quyn li cn c tn trng v
cng bng da trn nng lc, hiu qu cng vic, s ng gp ca c nhn vi t chc.
Quyn li c th l tin lng, tin thng, tin phc li, c hi hc tp nng cao trnh
hay s thng tin.
Nh vy, hc thuyt ny a ra nhng quan im ng n v s cng bng
trong t chc v cch thc to ra s cng bng i vi ngi lao ng. y cng l
mt kha cnh quan trng nhng hon ton khng bao qut mi cng c to ng lao ng
trong t chc. Cng vi cc hc thuyt khc, hc thuyt Cng Bng ca John Stacey
Adams to ra cch nhn nhn hiu qu v vic to ng lc trong hot ng qun tr.

3.2.5. Hc thuyt H thng hai yu t

L thuyt 2 yu t ca Frederick Herzberg cho rng c 2 nhm yu t tc ng n

ng c lm vic ca con ngi bao gm:
- Yu t bnh thng: Khng em li s hng hi hn cho ngi lao ng nhng khng c
n th ngi lao ng s bt mn v lm vic km hiu qu so vi bnh thng.
- Yu t ng vin: Thc y ngi lao ng lm vic hng hi hn, tuy nhin nu khng
c yu t ny th nhn vin vn lm vic bnh thng.
T Herzberg a ra hai nhm yu t c th to ra s tha mn hoc khng tha
mn trong cng vic ca ngi lao ng bao gm:
- Nhm 1: Cc yu t then cht to ng lc v s tha mnh trong cng vic nh: S
thnh t, s tha nhn thnh tch, bn cht bn trong ca cng vic, trch nhim lao
ng, s thng tin.
- Nhm 2: Bao gm cc yu t thuc v mi trng t chc duy tr hot ng lm vic
c bnh thng nh: Cc chnh sch v ch qun tr ca cng ty, s gim st cng
vic, tin lng, cc quan h con ngi, cc iu kin lm vic.
Nh vy khuyn khch ngi lao ng th phi ch trng n cc yu t . Tuy
nhin ty theo hon cnh v iu kin ca tng doanh nghip th mc tc ng v vai
tr ca mi yu t l khc nhau.

3.2.6. Hc thuyt t mc tiu

57
 Hc thuyt t mc tiu c Edwin Locke nghin cu v a ra vo cui nhng
nm 60 ca th k trc. Theo Locke cho rng cc mc tiu c th v thch thc s dn
n s thc hin cng vic tt hn. Nghin cu ca ng cng cho rng mc tiu cng c
th v kh khn th nng lc v kt qu thc hin cng vic thng tt hn nhiu so vi
nhng mc tiu m h. Nm1990, trong chuyn "Hc thuyt v thit lp mc tiu v
hiu sut lm vic" ch ra nm nguyn tc thit lp mc tiu. l:
R rng: l nhng mc tiu c th cn ong, o m c vi thi gian c th
c nh ra. V d ci thin nng lc lm vic ca nhn vin, nh qun tr c th a
ra mc tiu nh "gim t l ngh vic di 10%" thay v nhng mc tiu chung chung nh
"Hy c gng lm vic".
Thch thc: Ngi lao ng thng phn khch trc nhng mc tiu cao, v i
lin vi nhng mc tiu l phn thng hp dn. iu khin nhn vin lm vic
nhit tnh v hiu sut cao hn.
Cam kt: Mc tiu ch hiu qu nu mi ngi hiu v chp nhn rng ri. Mc
tiu cng kh khn th cng phi c nhiu cam kt v nhn vin phi bit c rng mc
tiu ca h ph hp vi mc tiu chung ca ton cng ty.
Phn hi: Nhng thng tin phn hi gip cho vic iu chnh mc tiu v nhn
c s ng thun. c c nhng thng tin phn hi , nh qun tr nn tho lun
v bn bc vi nhn vin hon thnh cng vic ny.
phc tp ca cng vic: phc tp cn mc hp l ngi lao ng c
th thc hin c.
Do vy to ng lc cho ngi lao ng, nh qun tr cn t ra nhng mc tiu
c th mang tnh thch thc cng nh thu ht ngi lao ng tham gia vo cc hot ng
t mc tiu. Thc t cho thy, l thuyt cng gp mt s hn ch nh mt s mc tiu
n gin c th c nhn vin la chn nhiu hn nhng mc tiu phc tp, kh c th
p dng phng php ng vin bng mc tiu trong tt c cc cng vic. D vy, phng
php qun l nhn vin bng mc tiu vn l phng php c p dng rng ri trong
giai on hin nay.

3.3. CC CCH THC TO NG LC TRONG LAO NG

Nh nghin cu trn, c rt nhiu phng php v cch thc khc nhau

tng cng ng lc lm vic cho nhn vin. Tuy nhin, to ng lc cho ngi lao
ng, ngi qun l cn tp trung vo ba vn then cht sau:

58
3.3.1. Xc nh nhim v v tiu chun thc hin cng vic cho nhn vin

Xc nh mc tiu hot ng ca t chc v lm cho ngi lao ng hiu r mc

tiu . V d thng qua cc cuc hp trin khai nhim v u nm, lnh o cng ty a
ra mc tiu doanh thu v li nhun cho nm ti, nhng gii php t c mc tiu
cng nh phn tch cc nhn t khch quan v ch quan tc ng n vic hon thnh mc
tiung thi cn nhn mnh quyn li t c ca nhn vin khi t chc t c
mc tiu . Khi tp th ngi lao ng hiu r nh hng v mc tiu chung ca t chc
h s nht tr cao vi nhng ch trng, chng trnh hnh ng ca nh qun tr.
Xc nh nhim v c th v cc tiu chun thc hin cng vic cho ngi lao
ng th hin qua bn m t cng vic. iu ny s gip phn nh r nhim v v trch
nhim ca tng ngi lao ng, t gip h c nh hng trong cng vic ca mnh.
Bn cnh , t chc phi nh gi thng xuyn v cng bng mc hon
thnh nhim v ca ngi lao ng. Thng qua hot ng nh gi c chnh sch khen
thng hay ph bnh i vi nhng c nhn hon thnh tt hay khng hon thnh nhim
v. ng thi, vic nh gi thng xuyn cng gip iu chnh nhng sai st trong cc
k hoch hnh ng ca t chc.

3.3.2. To iu kin thun li ngi lao ng hon thnh nhim v

To iu kin thun li cho ngi lao ng hon thnh nhim v l vic to ra mi

trng lm vic y , thch hp ngi lao ng thc hin cng vic. thc hin
cng vic ny, nh qun tr cn quan tm ti cc cng vic sau:
Th nht l loi tr nhng tr ngi cho thc hin cng vic ca ngi lao ng.
Nhng tr ngi c th n t yu t ch quan nh kh nng tch nghi, ng dng cng ngh
trong lm vic, k nng lm vic khng ph hp hay cng c th n t nhng yu t
khch quan nh mi trng lm vic c hi, iu kin lm vic chu nh hng nhiu bi
yu t thi tit tht thng
Th hai l cung cp cc iu kin cn thit cho cng vic. y chnh l trang b
mt cch y v ng b trang thit b, cng c dng c phc v cho vic tc nghip
ca ngi lao ng.
Th ba l tuyn chn v b tr ngi ph hp thc hin cng vic. cng vic
t hiu qu cao cn b tr lao ng ph hp v trnh chuyn mn, sc khe (v d:
Khng nn b tr cc cng vic khun vc cho nhn vin n), hon cnh c nhn (v d:

59
Nhng cng vic phi i cng tc nhiu v di ngy s khng ph hp vi ph n, c
bit l ngi ang trong qu trnh nui con nh).

3.3.3. Kch thch lao ng

Cc kch thch lao ng c vai tr c bit quan trng n ng lc lm vic ca

nhn vin. C th k n y nh:
Tin cng tin lng: y l yu t quan trng nht i vi hu ht ngi lao
ng. V vy mt chnh sch lng linh hot, c tnh khuyn khch s to ra ng c lm
vic mnh m cho nhn vin.
Cc hnh thc khuyn khch ti chnh: C th k n nh tng lng tng xng
vi cng vic, cc chnh sch v thng cng nh nhng khuyn khch ti chnh khc
cng s quyt nh n ng lc lm vic ca ngi lao ng.
Cc hnh thc khuyn khch phi ti chnh: Nh khen ngi, t chc thi ua, xy
dng bu khng kh tm l v mi trng lm vic thn thin, to c hi cho nhn vin
pht trin v thng tin

60
 CU HI N TP

1. Trnh by khi nim v cc nhn t nh hng n ng lc lao ng?

2. Phn tch cc hc thuyt to ng lc v lin h vic ng dng trong thc t hin nay?
3. Phn tch cc phng hng , bin php to ng lc cho ngi lao ng?
BI TP TNH HUNG
Cng ty Sn Hng c nh gi l mt cng ty thnh cng trong lnh vc phn
phi mt hng nc gii kht v bia ru. c thnh lp cch y ba nm, cng ty lin
tc pht trin vi doanh s cao v th phn rng nh c i ng nhn vin gii v nhit
tnh vi cng vic. Tuy nhin, trong thi gian gn y, vic kinh doanh ca cng ty chng
li, nhn vin ct cn khng cn lm vic hng say nh trc na. ng Hng, ch doanh
nghip quyt nh tng lng cho cc v tr ch cht ca cng ty cao hn mc th
trng. Th nhng tnh hnh ci thin khng c bao lu. n khi cc nh t vn vo
cuc tm hiu, ng Hng mi bit c cc nhn vin chn nn v cho rng mnh khng
c quan tm nh xa. Nu nh trc y h c ng ch khen tng khi t c thnh
tch xut sc, hay c thng bo v nhng chnh sch mi trc khi cng ty p dng th
nay iu khng cn na.
Yu cu:
Anh ch hy bnh lun tnh hung trn v nu r quan im ca mnh?

61
 CHNG 4: PHT TRIN V NH GI LAO NG

nh gi lao ng c ngha ln trong pht trin lao ng, lp k hoch v nhn

s, tuyn m, tuyn chn hay tr th lao lao ng. Nhng b phn c trch nhim cn
nh gi thc hin cng vic mt cch khch quan, cng bng v thc hin bi nhng
phng php hp l. Chng ny cung cp nhng kin thc v nh gi thc hin cng
vic, chu trnh thc hin cng vic, cc phng php o to v pht trin lao ng cng
nh chin lc pht trin nhn s trong t chc. Qua , ngi hc nh gi c tm
quan trng ca nh gi thc hin cng vic v c th vn dng cc cng c nh gi
lao ng ti mt t chc.

4.1. NH GI THC HIN CNG VIC

nh gi thc hin cng vic ca nhn vin l mt hot ng ht sc quan trng,

n khng ch mang ngha thm nh cht lng thc hin cng vic m cn l cn c
cng nhn kh nng v thnh tch lm vic ca nhn vin. N l cha kha cho cc hot
ng qun tr nhn s khc ca doanh nghip nh hoch nh nhn s, tuyn m - tuyn
chn, to ng lc cho ngi lao ng

4.1.1. Khi nim, mc ch v tm quan trng ca nh gi thc hin cng vic

4.1.1.1. Khi nim

nh gi cng vic thng c hiu l s nh gi c h thng v chnh thc
tnh hnh thc hin cng vic ca ngi lao ng trong quan h so snh vi cc tiu
chun c xy dng v tho lun v s nh gi vi ngi lao ng. nh gi
cng vic c hiu qu, doanh nghip cn xy dng c mt b khung tiu chun v thc
hin cng vic, cc tiu chun phi m bo cc iu kin nh: tnh c th, c th lng
ha, tnh kh thi, tnh thc t v c thi hn c th. Trn c s b tiu chun xy dng,
doanh nghip s so snh kt qu hon thnh cng vic vi nhng tiu chun ra
kt lun mc hon thnh nhim v ca ngi lao ng.
Hin nay, b ch tiu thng c cc doanh nghip s dng nh gi thc hin
cng vic ca nhn vin l b ch tiu KPI (Key Performance Indicator) v s dng cc
mc thi gian l thng, qu v nm nh gi. Hiu qu ca hot ng nh gi thc
hin cng vic ca nhn vin cng cao nu nh cc tiu ch nh gi cng c th, lng
ha v c bin rng.

62
4.1.1.2. Mc ch v tm quan trng ca nh gi thc hin cng vic
nh gi thc hin cng vic c ngha khng ch i vi thc hin cc mc tiu
ca t chc m cn c ngha i vi nh qun l v bn thn ngi lao ng. i vi
cc t chc c quy m ln vic nh gi thng c thc hin mt cch bi bn, c s
la chn phng php thch hp, s nh gi c thc hin cng khai v nhiu t chc
cn c s bn bc, tho lun vi nhn vin. cc t chc c quy m nh, s nh gi vn
nh k din ra nhng c th cha c c mt h thng nh gi bi bn v chuyn
nghip. D vy, vic nh gi thc hin cng vic l cn thit i vi mi t chc
ngi lao ng c phn hi v mc hon thnh cng vic ca mnh v thc hin
cng vic tt hn. Bn cnh , nh qun tr cng c bin php iu chnh nhn s thc
hin cc mc tiu ca t chc cng nh thc hin cc ci thin cn thit khc v bu
khng kh t chc. C th, nh gi thc hin cng vic c nhng mc ch v s quan
trng nh sau:
Ci thin nng sut lao ng v thng tin phn hi: Mc tiu tng qut ca h
thng nh gi l nh gi nhn vin v cung cp thng tin phn hi cho nhn vin (ngha
l thng bo v kt qu nh gi cho nhn vin). Thng qua kt qu nh gi, nhn vin
c th bit c cng vic no mnh lm tt, cng vic no lm cha tt t a ra
gii php iu chnh nhm ci thin hiu nng lm vic.
K hoch ha ngun nhn lc: Da trn d liu nh gi qu trnh lm vic (c th
l t 1-3 nm) nh qun tr c th hiu r c tim nng v mc pht trin ca nhng
nhn vin trong t chc mnh c bit l nhng v tr nhn s qun l. Qua c nhng k
hoch b tr, sp xp thay th cc v tr nhn s cc cp khi cn thit.
Tuyn m tuyn chn: Thang im nh gi kt qu hon thnh cng vic ca
nhn vin l cn c cng ty d bo kh nng hon thnh cng vic ca cc ng vin
sau ny. Chng hn thng qua nh gi ngi ta nhn thy rng nhn vin c th hon
thnh cng vic tt hn khi theo hc cc kha o to v k nng, nhng kin thc b tr
khc v v th n l mt trong nhng tiu ch la chn ng vin trong phng vn
tuyn dng.
o to pht trin: T hot ng nh gi nh qun l s nhn ra nhng hn ch v
kin thc, k nng v nhn thc ca ngi lao ng c k hoch t chc o to bi
dng cho nhn vin. Bn cnh lnh o cng ty cng s nhn thy im mnh mt
s nhn vin gip h lun hon thnh tt cng vic ca mnh t nhn rng im mnh
ny cho nhng nhn vin khc thng qua cng tc o to. V d: Vi u th v kh nng
giao tip, k nng bn hng v chm sc khch hng tt nn mt s nhn vin kinh doanh

63
trong cng ty lun hon thnh ch tiu doanh s ra, y s l hnh mu nh qun l
nhn rng trong t chc.
Lng bng v i ng: Mc ch ct li ca hot ng nh gi chnh l hng
ti vic tr lng cho nhn vin sao cho m bo s ph hp, tnh cng bng. Nhng
ngi c nh gi hon thnh tt cng vic s nhn c mc i ng cao hn so vi
nhng ngi lm vic km hn. V d: Tp on Viettel s dng ch s nh gi nhn vin
(Ki) lm cn c tnh lng, thng cho ngi lao ng trong thng, qu v nm.
Tm li c th thy hot ng nh gi nh hng mt cch su rng n hu ht
mi mt ca hot ng qun tr nhn s. Vic nh gi ng kt qu hon thnh cng vic
ca nhn vin l c s quan trng doanh nghip hng ti cc mc tiu v chin lc
nhn s quan trng khc trong t chc.

4.1.2. H thng nh gi thc hin cng vic v cc yu cu i vi mt h thng

nh gi

4.1.2.1. Quy trnh nh gi

Trn thc t hin nay, cc doanh nghip s dng rt nhiu phng php nh gi
khc nhau, vi mi phng php, h li xy dng cho mnh mt quy trnh nh gi vi
nhng tiu ch nht nh. Ni cch khc phng php nh gi kt qu cng vic ca nhn
vin l ht sc a dng, tuy nhin tu chung li n u cn hi t ba yu t sau y: Cc
tiu chun thc hin cng vic; o lng s thc hin cng vic theo cc tiu thc trong
tiu chun; Thng tin phn hi i vi ngi lao ng v b phn qun l ngun nhn lc.

S 4.1: Mi quan h gia ba yu t ca h thng nh gi v cc mc tiu ca

nh gi thc hin cng vic

Thc t thc nh gi thc Thng tin

hin cng vic hin cng vic phn hi

o lng s
thc hin cng
vic

Tiu chun
thc hin cng
vic

Quyt nh nhn H s nhn vin

s 64
 S 4.1 cho ta thy qu trnh nh gi nhn s trong mt t chc thng c
din ra theo trnh t c bn nh sau:
Xem xt hoc xy dng cc tiu chun thc hin cng vic. Thng thng trin
khai cng vic ny, phng nhn s s son tho hng dn v cc biu mu lin quan gi
n tng n v, trn c s trng n v s c nhim v xy dng cc tiu ch nh
gi da trn c th cng vic ca n v mnh. V d: phng Kinh doanh s xy dng ch
tiu nh gi da trn kt qu v doanh s, chm sc khch hng, cm nhn ca khch
hng v cht lng dch v; hay nh phng k ton, cc ch tiu nh gi s tp trung vo
cc ch s ti chnh nh vn qun l doanh thu, cng n
Ngi nh gi s dng cc phng php nh gi tin hnh o lng s thc
hin cng vic ca ngi lao ng thng qua so snh gia thc t thc hin cng vic ca
nhn vin vi cc tiu chun ra (ni dung ny s c cp chi tit phn sau ca
bi).
Sau khi kt thc cng vic nh gi, kt qu s c thng bo n tng nhn vin
h xem xt v c thng tin phn hi nu nh gi b sai st hoc nhn vin rt kinh
nghim nhm hon thin kh nng lm vic ca mnh hn. Tip n kt qu ny s c
chuyn sang phng nhn s c cn c tnh lng thng v ch khc cho ngi lao
ng, ng thi lu h s lm cn c ra cc quyt nh iu ng, lun chuyn hay o
to nhn s

4.1.2.2. Yu cu i vi h thng nh gi v nhng li thng mc phi

hot ng nh gi kt qu hon thnh cng vic t hiu qu cao, h thng
nh gi cn m bo mt s yu cu sau y:
Tnh ph hp: H thng nh gi phi ph hp vi t chc, l s ph hp vi
mc tiu ca t chc v phc v cho nhng mc tiu . V vy, h thng nh gi phi
thit k vi nhng tiu chun trong phiu nh gi sao cho thng nht vi nhng yu t
ch yu ca cng vic trong bn m t cng vic.
Tnh nhy cm: H thng nh gi phi m bo r rng v minh bch trong vic
phn bit gia ngi hon thnh cng vic v cha hon thnh cng vic.
Tnh tin cy: H thng nh gi nn c thit lp v thc hin cng khai, cng
bng sao cho s nh gi ca cc c nhn, cc nhm, cc n v cho kt qu nh nhau.

65
 Tnh chp nhn: H thng nh gi phi c s tha nhn rng ri ca mi ngi
lao ng trong t chc.
Tnh thc tin: H thng nh gi cn n gin, d hiu, d s dng ngi qun
l cng nh bn thn ngi lao ng c th thc hin c.
Cc li thng gp trong nh gi thc hin cng vic:
Li thin v: Ngi nh gi c th khng khch quan trong nh gi thc
hin cng vic do c cm tnh hn vi ngi ny hay khng thch ngi khc. V vy, s
nh gi c th khng khch quan v mang tnh c nhn khin s nh gi khng cng
bng, chnh xc.
Li xu hng trung bnh (hay cn gi l xu hng bnh qun ch ngha):
y l li tng i ph bin trong cc doanh nghip Vit Nam khi nh qun tr khng
mun mt lng ai v iu ny dn n tnh trng kt qu thc hin ca ai cng tt nn
khng c s phn nh r gia nhng ngi lm tt v khng lm tt.
Li thi cc: Li ny xy ra khi ngi nh gi t ra qu nghim khc hoc
qu d di trong nh gi.
Li nh kin do tp qun vn ha: Ngi nh gi c th b nh hng bi
nhng nt vn ha ca bn thn. V d nh s thng thn hay s khng thng thn trong
nh gi, s cng bng hay s bnh qun ch ngha trong nh gi.... Nhng li ny c th
do tp qun vn ha mang li.
Li do nh hng bi nhng s kin gn nht: Ngi nh gi c th b
nh hng bi nhng nh hng ca s kin gn nht ca ngi lao ng, s kin tt
thng dn n nhng nh gi tt, s kin xu c th dn n nhng tc ng xu.

4.1.3. Cc phng php nh gi thc hin cng vic

Nh nu phn trc th c rt nhiu phng php nh gi kt qu thc

hin cng vic ca ngi lao ng. Di y, chng ta s i nghin cu cc phng php
ch yu sau:

4.1.3.1. Phng php thang o nh gi ha

Phng php thang o nh gi ha hay cn gi l phng php mc thang
im v bng th l phng php truyn thng v c s dng kh ph bin hin nay.
Trong phng php ny, ngi nh gi s a ra nhng nhn nh nh gi v kt qu
thc hin cng vic ca ngi lao ng da trn kin ch quan ca mnh theo mt thang

66
o t thp n cao. Cc tiu thc s dng nh gi c th lin quan trc tip hoc gin
tip n cng vic.
p dng phng php ny cn ch 2 bc quan trng l la chn tiu thc
nh gi m bo tnh khch quan, cng bng v ph hp v xy dng thang im nh
gi cho tng tiu thc. Bn cnh phn nh mc phc tp ca cng vic ngi ta
c th gn cho mi cng vic mt trng s nht nh, i vi nhng cng vic phc tp th
trng s s cao trong trng hp ngc li trng s s thp hn.
u im ln nht ca phng php ny l tnh n gin v tin dng, n gip
lng ha c cc cng vic nh gip ngi nh gi c th so snh gia mc
hon thnh cng vic ca cc c nhn nhng v tr cng vic khc nhau t a ra cc
quyt nh nhn s ph hp. Tuy nhin, v phng php ny c thc hin da trn vic
nh gi da trn yu t ch quan ca ngi qun l nn d xy ra mt s li nh thin v,
nh kin, xu hng bnh qun ch nghaNgoi ra nu cc tiu thc nh gi c la
chn khng chnh xc c th dn ti phn nh sai kt qu thc hin cng vic ca ngi
lao ng.
Mu phiu nh gi theo phng php thang o ha ca Cng ty c phn Vn ti
thng mi ng st

67
4.1.3.2. Phng php danh mc kim tra
p dng phng php ny, ngi nh gi cn xy dng danh mc cc cu m
t v hnh vi v thi c th xy ra trong qu trnh lm vic ca ngi lao ng.
Mu phiu nh gi theo phng php danh mc kim tra
Tn nhn vin:
Chc danh cng vic: Th qu
n v/b phn: Phng k ton
Tn ngi nh gi:
Ngy nh gi: 30/06/2014
.hp tc vi ng nghip
.gi gn ni lm vic gn gng sch s
.thng xuyn hon thnh cng vic ng hn

68
.ghi chp s sch cn thn
.c thi min cng khi lm thm gi
.khng tip thu kin ph bnh
.

Nhng ngi c giao nhim v nh gi ngi lao ng s c pht cc mu

phiu (c thit k ging mu trn) v s nh du vo nhng cu m h cho rng ph
hp vi i tng nh gi (v d: nu i tng nh gi l ngi thng xuyn hon
thnh cng vic ng hn th s c tch vo dng th 3 bng trn). Thng thng cc
cu c th c s im nh nhau, tuy nhin trong nhiu trng hp phn bit mc
quan trng ca tng cng vic ngi ta c th gn trng s cho nhng cng vic . im
nh gi nhn vin s l tng im ca tt c cc cu m ngi lao ng c ngi nh
gi tch vo phiu nh gi.
Phng php ny c u im ln nht l d thc hin v trnh c li xu hng
trung bnh hay s d di ca ngi qun l. Kt qu nh gi cng c th hin bng
im s c th to iu kin thun li cho ngi qun l ra quyt nh. Tuy nhin phng
php ny cng bc l nhc im l gy mt nhiu thi gian c th xy dng b phiu
nh gi cho cc cng vic khc nhau trong t chc, ng thi nu cc phiu nh gi
khng c nhng tiu ch mang tnh c th cng s khin kt qu nh gi khng chnh
xc.

4.1.3.3. Phng php ghi chp cc s kin quan trng

Phng php ghi chp nhng s kin quan trng l phng php m theo
nhng hnh vi tt v xu ca ngi ca ngi lao ng s c ngi nh gi trc tip
ghi chp vo phiu nh gi. Nhng s kin ny s c s dng lm cn c nh gi
mc hon thnh nhim v ca nhn vin.
Mu phiu nh gi theo phng php ghi chp nhng s kin quan trng
Tn nhn vin:
Chc danh cng vic: Nhn vin qun l kho
Phng ban/b phn: Phng KHTH
Tn ngi nh gi:
Chu k nh gi: 3 thng
Kim sot cc yu t an ton
Hnh vi tch cc Hnh vi tiu cc
02/04 Tham gia bo v ti sn khi xy ra 03/06 Ht thuc l trong kho

69
 nh cng trong cng ty 10/06 Khng tt cc thit b in trong kho
29/05 Dp mt m chy nh trong kho kp sau khi ra v
thi

u im ca phng php ny l ngi nh gi d dng tho lun vi ngi lao

ng v nhng hnh vi tch cc v tiu cc ca ngi lao ng t to c s ng
thun khi ra quyt nh nh gi. Tuy nhin nhc im ca phng php ny l tn thi
gian, cn c lc lng nh gi ng c th theo di c ht hnh vi ca nhng ngi
lao ng, bn cnh n cn to tm l khng thoi mi cho nhn vin khi lun c ngi
gim st trong qu trnh lm vic.

4.1.3.4. Phng php nh gi bng thang o da trn hnh vi

y l phng php tng hp cc yu t ca phng php thang o ha v
phng php ghi chp nhng s kin quan trng. Theo phng php ny, cc hnh vi i
vi cng vic (bao gm c hnh vi tch cc v tiu cc) c ly t bn ghi chp cc s
kin quan trng v c sp xp hng theo mt th hng nht nh. Thng qua xp hng
hnh vi, cn b nh gi s quyt nh mc hon thnh cng vic ca nhn vin mc
no.
Mu phiu nh gi kt qu hon thnh cng vic theo phng php thang o hnh vi
Tn nhn vin:
Chc danh cng vic: Nhn vin quy bar
Phng ban/b phn: Bn hng
Tn ngi nh gi:
Ngy nh gi: 30/06/2014
Quan h vi KH Hnh vi
Xut sc 7 Phc v gip khch hng lc cn thit
Tt 6 C gng kim ch bc tc khi giao tip vi KH
Suy xt xem c nn tip tc phc v ung cho khch
Kh 5
hng say ru nhng c ngi i km
Ngng phc v ung cho khch hng say ru i mt
Trung bnh 4
mnh
Yu 3 Tn chuyn vi khch hng i mt mnh
Km 2 Xt nt vi khch hng tr tui khi h n quy bar ln u
Rt km 1 C thi khim nh vi khch hng khi phc v

70
 Theo v d trn, nhng hnh vi tch cc, c ngi qun l khuyn khch s c
nh gi v cho im cao, ngc li nhng hnh vi tiu cc nh hng n kt qu v cht
lng cng vic s b xp hng v cho im thp.
Phng php ny c u im ni bt l loi b c c tnh thin v v to ra
c s nht tr cao gi nhng ngi nh gi vi nhau vic nh gi da trn nhng
hnh vi quan st c ch khng da vo quan im ch quan. Nhng nhc im ca n
l tn km thi gian v chi ph, bn cnh kt qu nh gi cng s b nh hng nu
cc hnh vi khng c la chn v m t mt cch t m.

4.1.3.5. Phng php so snh

Phng php so snh l php c thc hin thng qua vic so snh kt qu hon
thnh cng vic gia nhng ngi cng lm vic trong mt b phn. Khi nh gi ngi
nh gi c th s dng mt s phng php c th nh: phng php xp hng, phng
php phn phi bt buc, phng php cho im, phng php so snh cp.
u im ca phng php ny l n gin, d hiu, d thc hin v c tc dng
trong vic ra cc quyt nh tng ng (v d: Ra cc quyt nh v lng, thng cho
nhn vin trong mt b phn hay a ra quyt nh ct nhc mt c nhn no ). Tuy
nhin nhc im ln nht ca phng php ny l d mc mt s li nh thin v, thnh
kin, nh hng bi cc s kin gn nht. Ngoi ra vic cung cp cc thng tin phn hi
cho ngi lao ng cng b hn ch cng nh vic nh gi theo phng php ny c th
gy ra mt on kt ni b.

4.1.3.6. Phng php bn tng thut

Khi p dng phng php ny, ngi nh gi s vit mt bn tng thut v tnh
hnh thc hin cng vic ca nhn vin nh: im mnh, im yu, Cc tim nng ca
nhn vin cng nh nhng bin php nhn vin hon thnh cng vic. Bn tng thut
cng c th c vit theo nhng ch khc nhau nh: kh nng thng tin, cc im
mnh im yu ca nhn vin, nhu cu o to
Phng php ny nu c thc hin tt s gip cung cp thng tin phn hi hu
ch cho ngi lao ng, qua h s hon thin c k nng lm vic ca mnh hn. Tuy
nhin phng php ny cng bc l nhc im l s chnh xc ca thng tin ph thuc
rt nhiu vo kh nng din t ca ngi nh gi, do vy kh c th s dng kt qu
nh gi theo phng php ny ra cc quyt nh nhn s.

71
4.1.3.7. Phng php Qun l bng mc tiu
i vi phng php ny thc hin, lnh o tng phng ban b phn s cng
ngi vi nhn vin xy dng cc mc tiu thc hin cng vic trong tng lai. Phng
php ny thng c thc hin tun t theo cc bc sau:
Bc 1: Pht trin cc mc tiu ca t chc, qua xy dng cc mc tiu c th
cho tng phng ban, n v. Thng thng cc mc tiu c th ca t chc s c xy
dng da trn nhng mc tiu chin lc, ng thi n cng s c iu chnh qua tng
giai on. Trn c s nhng mc tiu chung ca t chc s c chia nh thnh nhng
mc tiu c th lin quan n tng lnh vc (nh mc tiu v ti chnh, mc tiu v kinh
doanh, mc tiu v nhn s) v giao cho cc phng ban/b phn chuyn mn.
Bc 2: Xy dng cc mc tiu c th ca c nhn cn t c trong chu k nh
gi (chu k nh gi c th theo thng, qu, nm). Nhng mc tiu c th ca c nhn
cng phi c xy dng da trn mc tiu ca phng ban/b phn v c lnh o
phng ban/n v ph chun.
Bc 3: Xy dng k hoch hnh ng cam kt thc hin mc tiu. Cc c nhn
trong tng phng ban/b phn s ngi li vi nhau xy dng v thng qua nhng
chng trnh hnh ng hng ti mc tiu ra, ngoi ra cng cn c nhng c
ch thng pht r rng cho vic hon thnh hoc khng hon thnh nhim v ra.
Bc 4: Cc n v v c nhn thc hin cng vic theo k hoch ra. Trn c
s l trnh vch ra, cc c nhn thc hin nhim v theo k hoch v thc hin bo co
thng xuyn cho cn b qun l trc tip ca mnh.
Bc 5: Xem xt tin trnh thc hin mc tiu theo nh k (c m bo kp tin
thi gian hay khng). Trong qu trnh nh gi, cn lin tc c nhng nh gi nhn
nhn khch quan v tin v cht lng cng vic, t xem xt tnh kh thi ca cc
mc tiu c nh hng iu chnh.
Bc 6: nh gi kt qu thc hin mc tiu ca nhn vin, t a ra cc bin
php tng cng hiu qu t c cc mc tiu hoc hng ti cc mc tiu cao hn.
u im ni bt ca phng php ny l vic nh gi hng ti kt qu thc hin
cng vic nn n gip nng cao tinh thn trch nhim lm vic ca nhn vin hn. Ngoi
ra n cn to ng lc cho nhn vin v gip lnh o nhn thy nhu cu cn o to v
pht trin ca tng ngi. Tuy nhin p dng phng php ny li khng h n gin,
n i hi nhn vin phi c nhng kin thc v k nng nht nh c th xy dng v
qun l c mc tiu ca mnh. V vy, phng php ny thng p dng cc doanh
nghip c trnh qun l cao, cc quc gia pht trin.

72
4.1.4. Xy dng v thc hin chng trnh nh gi

Thng thng, xy dng mt chng trnh nh gi kt qu hon thnh cng

vic ca nhn vin cn ch lm tt cc cng vic sau:
* Xc nh mc tiu nh gi
Mc tiu nh gi c th hng ti chi tr lng thng, o to pht trin hay
thng tin ca nhn vin....Ngoi ra mc tiu nh gi cn ph thuc vo quan im lnh
o ca ngi ng u, chin lc pht trin ca t chc. Khi xc nh r c mc tiu
nh gi, chng ta mi c nh hng trin khai cc cng vic tip theo.
* La chn tiu ch v phng php nh gi
Tiu ch nh gi l cn c so snh yu cu cng vic t ra vi kt qu thc hin
cng vic. Tiu ch nh gi cn c th, r rng, d hiu, lin quan n cng vic thc t
ca nhn vin c nh gi. Cc tiu ch thng lin quan n cc ni dung nh: Kt qu
hon thnh cng vic (v khi lng v cht lng cng vic), k nng lm vic (k nng
giao tip, k nng x l tnh hung, k nng t chc), c im c nhn (nh tinh thn
trch nhim, thi i vi cng vic, tnh thn hp tc, chp hnh k lut) , tim nng
pht trin (nh gi thng qua kt qu hon thnh cng vic, thnh tch trong qu kh,
hiu bit...).
Phng php nh gi s c la chn trn c s mc ch ca hot ng nh
gi, ngoi ra n cn ph thuc vo mc tiu ca nh qun l i vi kt qu ca hot ng
nh gi. Bn cnh cng cn cn c thc t tnh hnh hot ng ca doanh nghip mnh
(v quy m, c im trnh lao ng, c th ngnh ngh, ngun lc) la chn
phng php nh gi hp l.
* La chn ngi nh gi
Thng thng ngi nh gi l lnh o trc tip ca nhn vin c nh gi v
h s l ngi hiu r nht qu trnh lm vic cng nh kt qu thc hin cng vic ca
nhn vin. Tuy nhin, i vi trng hp ngi c nh gi l cn b qun l th ngoi
cp trn trc tip tham gia nh gi cn c nhng ngi ng cp v nhn vin di
quyn cng tham gia vo hot ng nh gi. Lc ny nhng kin ca nhng ngi
ng cp v nhn vin di cp s ng vai tr l nhng thng tin tham kho lnh o
trc tip a ra quyt nh cui cng.
Vic la chn ngi nh gi c nh hng quyt nh n kt qu hot ng nh
gi v h l ngi trc tip vn hnh chng trnh nh gi v tham gia vo cc khu quan

73
trng nht ca qu trnh nh gi. Chnh v vy khi la chn ngi nh gi cn ch mt
s im: cn chn ngi c nng lc chuyn mn ph hp, c thm nin cng tc trong
lnh vc m nhn vin c nh gi ang m nhim, khng c cc mi quan h thn
hu vi i tng nh gi.
* Xc nh chu k nh gi
i vi nhng hot ng nh gi nhm mc ch chi tr lng thng th chu k
nh gi thng thng s l 1 thng hoc 1 qu. Trong trng hp hot ng nh gi
nhm hng ti cc mc tiu di hn nh quy hoch cn b, bt, o to pht trin
ngun nhn lcth chu k nh gi c th l 6 thng n 1 nm.
Nh vy ty theo mc tiu nh gi m t chc c th la chn chu k nh gi
di hay ngn. Tuy nhin trn thc t chu k nh gi hin nay ca cc t chc v doanh
nghip cng thng khng di hn 1 nm hoc ngn hn di 1 thng.
* o to ngi nh gi
Thng qua hot ng o to, ngi c giao nhim v nh gi s hiu c h
thng nh gi v mc ch ca hot ng nh gi. i vi tng trng hp c th,
ngi ta c th dng mt trong hai cch sau o to cn b nh gi:
Mt l, cung cp cc vn bn hng dn: p dng trong trng hp doanh nghip
s dng phng php nh gi n gin, cc ch tiu c th, d hiu v cc bc cng
vic c phn nh mt cch chi tit. Hnh thc ny cng c th p dng nu ngi c
chn nh gi l cn b c kinh nghim trong hot ng nh gi.
Hai l, t chc cc lp o to (tp hun): p dng i vi cc t chc, doanh
nghip s dng cc phng php nh gi mi, phc tp cn c tho lun hai chiu
trnh hiu nhm. Ngoi ra nu lc lng tham gia nh gi t kinh nghim cng c th s
dng hnh thc o to ny.
* Phng vn nh gi
Phng vn nh gi l mt cuc ni chuyn chnh thc gia ngi lnh o trc
tip v nhn vin nhm xem xt li ton b qu trnh lm vic ca nhn vin. Thng qua
phng vn nh gi, ngi lnh o s ch ra nhng vic m nhn vin lm tt hoc
cha tt, im mnh v nhng hn ch ca h, nhng sai st trong qu trnh lm vic v
nhng nhn xt nh gi dnh cho h. Bn cnh , nhn vin c nh gi cng c th
phn hi quan im c nhn v nhng kin nh gi, bo cha nhng li lm, gii thch
l do hon thnh cha tt nhim v
y l khu quan trng nht nn ngi nh gi cn c s chun b k lng c v
ni dung phng vn ln tm l khi giao tip vi nhn vin (v trong qu trnh trao i c

74
th gp nhng phn ng tiu cc t pha nhn vin). Khi phng vn nh gi cn ch
mt s nguyn tc sau: Cn dnh nhng li khen ngi i vi nhng cng vic m nhn
vin lm c, nhng sng kin tng ng gp vo li ch ca t chc, doanh
nghip; Khi a ra nhng kin ph bnh cn lp lun cht ch v c nhng dn chng c
th ( trnh nhng phn ng tiu cc t pha nhn vin); Tuyt i gi bnh tnh
khng sa vo nhng cuc tranh ci vi nhn vin; Cn a ra nhng t vn, gp v
gii php nhn vin c th hon thnh cng vic mt cch tt hn; Kt thc phng vn
cn nhn mnh nhng mt tch cc trong thc hin cng vic ca ngi lao ng ( to
ra hiu ng tm l khuyn khch ngi lao ng, trnh h ri vo trng thi tm l chn
nn, bt mn khi cp trn khng ghi nhn nhng cng hin ca mnh).

4.1.5. Vai tr ca Phng Qun tr ngun nhn lc

V c bn, y l mt hot ng thuc v lnh vc qun tr nhn s nn vai tr ca

phng qun tr ngun nhn lc l rt quan trng v bao ph hu ht cc ni dung. Vic
nh gi c th giao cho ngi lnh o n v hay s phng vn bi nhn vin phng
Qun tr ngun nhn lc. Tuy nhin, Phng Qun tr ngun nhn lc cn xc nh r mc
tiu nh gi, xy dng quy trnh nh gi hp l, ph hp vi c im tnh hnh ca t
chc, thit k biu mu nh gi v son tho cc vn bn hng dn nh gi, phi hp
vi vi cc cn b qun l cc phng ban, b phn thc hin nghim tc hot ng nh
gi, kim sot hot ng nh gi cc b phn, tng hp v qun l cc kt qu nh
gi, ng thi lp bo co trnh lnh o t chc.

4.2. O TO V PHT TRIN NGUN NHN LC

4.2.1. Khi nim, mc tiu v vai tr ca o to v pht trin ngun nhn lc

4.2.1.1. Khi nim o to v pht trin ngun nhn lc

Kinh nghim ca cc cng ty, tp on trong nc v nc ngoi ch ra rng,
nhng t chc no ch trng ti hot ng o to v pht trin u d dng thnh cng
trong kinh doanh. o to v pht trin ng vai tr hon thin trnh , k nng, kin
thc cho ngi lao ng hay ni cch khc n gip nng cao cht lng ngun nhn lc
trong t chc. Cng ty sn xut my tnh ln nht th gii IBM mi nm thng dnh ra
15 ngy t chc cc hot ng hun luyn nh k cho ton b cn b nhn vin ca
mnh.

75
 Mt cch tng th, o to v pht trin ngun nhn lc c hiu l cc hot ng
duy tr v nng cao cht lng ngun nhn lc ca t chc, l iu kin quyt nh
cc t chc c th ng vng v thng li trong mi trng cnh tranh. o to v pht
trin ngun nhn lc s bao gm hai ni dung chnh l cc hot ng lin quan n o
to v cc hot ng lin quan n pht trin ngun nhn lc.
Nh vy khi tm hiu khi nim o to v pht trin ngun nhn lc chng ta s
tip cn hai khi nim sau y:
o to: L cc hot ng hc tp nng cao trnh , k nng ca ngi lao
ng thc hin c hiu qu hn chc nng v nhim v ca mnh.
Pht trin: L cc hot ng hc tp vt ra khi phm vi cng vic trc mt ca
ngi lao ng, nhm m ra cho h nhng cng vic mi da trn c s nhng nh
hng tng lai ca t chc.
Chng ta c th hnh dung r hn hai hot ng trn thng qua bng so snh sau
y:
Bng 4.1: Bng so snh gia o to v pht trin ngun nhn lc
Tiu ch o to Pht trin
Tp trung Cng vic hin ti Cng vic tng lai
Phm vi C nhn C nhn v t chc
Thi gian Ngn hn Di hn
Khc phc s thiu ht v kin thc
Mc ch Chun b cho tng lai
v k nng hin ti

4.2.1.2. Mc tiu, vai tr ca o to v pht trin ngun nhn lc

Ngy nay khi cnh tranh cng tr nn khc lit hn th vic s hu ngun nhn lc
cht lng cao l mt li th v cng ln i vi cc doanh nghip. Chnh v vy mc tiu
hot ng o to v pht trin ngun nhn lc khng g khc ngoi nng cao cht lng
vn nhn lc ca t chc. Thng qua cc hot ng o to v pht trin gip ngi lao
ng hiu r hn v cng vic, nm vng hn v ngh nghip ca mnh v thc hin chc
nng nhim v ca mnh mt cch t gic hn, bn cnh cng nng cao kh nng thch
ng ca ngi lao ng trong mt mi trng lun lun thay i.
V c bn hot ng o to v pht trin ngun nhn lc c 2 nhm vai tr chnh
i vi t chc v i vi ngi lao ng. i vi t chc, hot ng ny gip nng cao
nng sut lao ng, hiu qu thc hin cng vic, nng cao cht lng thc hin cng
vic, nng cao kh nng t gim st ca ngi lao ng (v lao ng c trnh cao
thng c kh nng t gim st cao hn), nng cao tnh n nh v nng ng ca t chc,

76
duy tr v nng cao cht lng ngun nhn lc, to iu kin thun li t chc, doanh
nghip ng dng khoa hc cng ngh v to ra li th cnh tranh cho doanh nghip. Thc
cht, o to v pht trin ngun nhn lc gip t chc duy tr mt ngun nhn lc tt,
phc v cho cc mc tiu trc mt cng nh lu di ca t chc, gip t chc thch ng
vi nhng bin ng ca mi trng kinh doanh.
i vi c nhn ngi lao ng, hot ng o to v pht trin nhn lc to ra s
gn b gia ngi lao ng v doanh nghip v ngi lao ng b rng buc vo doanh
nghip. Qu trnh o to cung ng nhng k nng cn thit v do vy to ra tnh chuyn
nghip cho ngi lao ng, nng cao kh nng thch ng ca ngi lao ng trong hin ti
v tng lai, p ng nhu cu v nguyn vng hc tp v pht trin ca ngi lao ng
ng thi thay i cch nhn, cch t duy ca ngi lao ng i vi cng vic v nng
cao tnh sng to cho h.

4.2.2. Cc phng php o to v pht trin

Hin nay cc t chc trn th gii ang ng dng rt nhiu phng php o to
v pht trin nng cao cht lng ngun vn nhn lc ca mnh. Tuy nhin mi phng
php li c nhng iu kin p dng khc nhau, ng thi cng bc l nhng u im v
nhc im nht nh. Sau y chng ta cng i nghin cu mt s phng php ch o
thng c cc t chc s dng.

4.2.2.1. o to trong cng vic

y l phng php o to c t chc trc tip ti ni lm vic, theo ngi
lao ng s c hc nhng k nng, kin thc cn thit cho cng vic thng qua thc t
thc hin cng vic di s hng dn ca nhng lao ng lnh ngh.
Hot ng o to trong cng vic bao gm nhng phng php c th nh:
* o to theo kiu ch dn cng vic: Phng php o to ny bt u bng vic
cn b o to s gii thiu cho ngi hc v mc tiu ca cng vic, ch dn t m tng
bc thc hin cng vic, sau ngi lao ng lm th, quan st v sa i cho n
khi h thnh thc cc k nng lm vic . y l phng php ph bin o to cho
cng nhn sn xut v mt s v tr cng vic qun l.
* o to theo kiu hc ngh: Chng trnh o to theo phng php ny s bao
gm hai phn, l hc l thuyt trn lp v lm vic thc t di s hng dn ca
nhng cng nhn lnh ngh trong khong thi gian mt vi nm. Phng php ny gip

77
o to ngh mt cch hon chnh cho ngi lao ng khi h c tip cn c l thuyt
ln thc hnh v cng l phng php thng dng Vit Nam.
* Km cp v ch bo: y l phng php thng dng o to cho cn b
qun l v cc nhn vin gim st. C ba cch km cp l: Km cp bi ngi lnh o
trc tip, km cp bi ngi c vn, km cp bi ngi qun l c kinh nghim hn. Trn
thc t phng php ny thng c p dng hon thin k nng cho nhn vin (khi
nhn vin c mt trnh chuyn mn nht nh) nhm nng cao nng sut v cht
lng hon thnh cng vic ca nhng nhn vin .
* Lun chuyn v thuyn chuyn cng vic: Phng php ny cng thng c
p dng o to v pht trin cho cn b qun l. Theo phng php ny ngi qun l
c lun chuyn qua cc b phn v v tr cng vic khc nhau nhm gia tng kin thc
v vn hiu bit trn nhiu lnh vc. Chnh qu trnh tch ly kin thc ny s gip cc nh
qun l c ci nhn bao qut hn, qua a ra cc quyt nh qun tr hiu qu hn.
Ngi ta c th lun chuyn cn b qun l theo cc hng sau: Lun chuyn sang nhng
b phn khc nhng c chc nng quyn hn tng t (v d: Lun chuyn t v tr gim
c chi nhnh Thi Nguyn sang lm gim c chi nhnh Bc Giang); C n nhn cng
v cng tc mi ngoi lnh vc chuyn mn ca h (v d: Chuyn t v tr trng phng
nhn s cng ty sang v tr ph gim c kinh doanh chi nhnh); B tr lun chuyn trong
ni b mt ngh chuyn mn (v d: iu chuyn t trng ban tin lng sang trng
ban t chc bin ch phng Nhn s).
i vi hnh thc o to trong cng vic thng thng s bc l mt s u im
nh khng yu cu v khng gian v trang thit b c th phc v cho hot ng o to
v pht trin, c ngha thit thc i vi ngi lao ng, mang li s chuyn bin gn
nh l tc thi i vi ngi lao ng v hc vin s ng dng chnh nhng kin thc v
k nng va c o to vo cng vic nh k vng ca nhng nh qun l, to iu
kin cho hc vin c lm vic vi nhng ngi ng nghip trong tng lai ca h. Tuy
nhin, o to trong cng vic cng tn ti mt s nhc im nh: l thuyt c trang
b mt cch khng c h thng dn n vic nhn vin s khng hiu ht bn cht cng
vic mnh ang lm, hc vin c th bt chc nhng ng tc, thi quen xu ca ngi
dy.

4.2.2.2. o to ngoi cng vic

y l hnh thc o to m ngi lao ng c tch hon ton khi cng vic
ang thc hin, bao gm mt s hnh thc o to sau:

78
 * T chc cc lp cnh doanh nghip: Phng php ny thng c p dng i
vi nhng cng vic kh, nhng cng vic mang tnh c th i hi ngi lao ng phi
nm vng c l thuyt ln thc hnh c th trin khai c cng vic. Cc doanh
nghip t chc o to theo loi hnh ny s thnh lp cc lp o to gn doanh nghip
ca mnh vi y cc trang thit b phc v cho hot ng ging dy. Chng trnh o
to ny s bao gm 2 phn: hc vin hc l thuyt trn lp do cc k s, cn b c kinh
nghim ph trch ging dy, sau h s c thc hnh cc phn xng di s
hng dn ca nhng cng nhn hoc k s lnh ngh. u im ln nht ca hnh thc
ny l nhn vic c trang b y kin thc c v l thuyt v thc hnh tuy nhin t
chc phi c nhng trang thit b dy hc ring v vic t chc cc lp cnh doanh nghip
c th s tn km cc loi chi ph cho t chc.
* C i hc cc lp chnh quy: Cc doanh nghip c th c ngi lao ng i
hc ti cc trng i hc, cao ng hay trung cp ngh (ty thuc vo c im yu cu
cng vic). Hnh thc o to ny gip ngi lao ng c trang b mt cch bi bn v
y kin thc lin quan n chuyn mn, ngi hc c th tp trung vo vic hc. Tuy
nhin, n li kh tn km v mt thi gian nn khng th t chc o to mt cch ng
lot i vi tt c nhn vin.
* T chc cc bui ging bi, hi ngh, hi tho: Hnh thc o to ny thng
ph hp vi nhng kha o to ngn ngy, theo doanh nghip s t chc nhng bui
ging bi, hi ngh, hi tho ti doanh nghip hoc mt a im no c inh
sn. Ngi lao ng s c tham gia tho lun theo tng ch di s hng dn ca
ngi lnh o nhm, qua h hc c thm nhng kin thc v k nng cn thit.
Hnh thc ny n gin, d t chc nhng tn nhiu thi gian v phm vi p dng tng
i hn hp.
* o to theo kiu chng trnh ha, vi s tr gip ca my tnh: Cc chng
trnh o to theo phng php ny s c vit sn trong a mm ca my tnh v pht
cho hc vin. Hc vin c th s dng my tnh t hc nh, v vy m bo s linh
ng v thi gian, ng thi cng tit kim c chi ph do khng phi thu gio vin
ging dy v cc kinh ph t chc khc. y l hnh thc o to k nng hin i ang
c cc cng ty trn th gii s dng mt cch rng ri. Nhc im ca hnh thc ny
l ch p dng i vi mt s lng ln nhn vin v yu cu nhng nhn vin a nng
trong thc hin.
* o to theo phng thc t xa: y l hnh thc o to m ngi dy v
ngi hc khng trc tip gp nhau ti mt a im m thng qua cc phng tin nghe

79
nhn trung gian. Cc phng tin trung gian thng c s dng nh sch, ti liu hc
tp, bng hnh, bng ting, a CD v VCD, internetPhng php ny cng c u im
ni bt l ngi hc c th b tr c thi gian ph hp vi cc k hoch c nhn ca
mnh, ngoi ra n rt ngn khong cch v a l khi ngi hc c th rt xa trung tm
o to nhng vn c th tham gia cc kha hc. Tuy nhin, phng php o to ny
mun t kt qu cao i hi cn c s chuyn mn ha cao, ngi dy cn u t nhiu
thi gian v cng sc cho bi ging v thiu s trao i cn thit gia gio vin v hc
vin trong qu trnh ging dy v hc tp.
* o to theo kiu phng th nghim: L phng php o to s dng nhiu n
cc k thut nh: bi tp tnh hung, din kch, m phng trn my tnh, tr chi qun l
hoc cc bi tp gii quyt vn . Nhng ni dung k trn s c a ra ti cc bui hi
tho cc hc vin tham gia gii quyt, t nng cao kin thc v k nng gii quyt
cng vic trong tng tnh hung thc t. Tuy nhin, nhc im l tn nhiu cng sc v
thi gian xy dng cc chng trnh mu, ngi xy dng phi va am hiu l thuyt
v thc hnh.
Ngoi ra trong mt s trng hp ngi ta cn s dng phng php m hnh ha
hnh vi (t chc din kch m hnh ha li cc hnh vi hp l trong cc tnh hung c
bit) v o to k nng x l cng vn, giy t p dng o to qun l khi ngi hc
ri vo tnh hung nhn c rt nhiu cng vn, giy t trong mt ngy lm vic v h
phi gii quyt chng trong thi gian nhanh nht.

4.2.3. T chc thc hin cc hot ng o to v pht trin

4.2.3.1. Cc yu t nh hng n chin lc o to v pht trin nhn lc ca t chc

Chin lc o to v pht trin ngun nhn lc ca bt k t chc no cng u
ph thuc vo mt s yu t chnh sau:
Chin lc ca t chc: y, chng ta ang cp n chin lc chung ca t
chc, n th hin tm nhn ca t chc cng nh cc trit l v s dng v pht trin
ngun nhn lc. Trn thc t i vi nhng doanh nghip c quy m ln, c qu trnh pht
trin lu i v c bit c thng hiu ni ting th pht trin con ngi lun l mt trong
nhng nhim v quan trng nm trong chin lc chung ca t chc, tuy nhin nhng
doanh nghip non tr v c quy m nh th mc tiu quan trng ca h li l tn ti trong
mt mi trng cnh tranh khc lit nn c th nhng vn v o to v pht trin s t
c ch trng.

80
 Cc c im ca t chc: Nhng vn cn quan tm nh loi hnh kinh doanh,
trnh ng dng khoa hc cng ngh trong sn xut, ngnh ngh v lnh vc kinh doanh
c thv nhng iu ny s quyt nh s sn c hay khan him v ngun cung lao ng
(v d: i vi nhng doanh nghip ng dng khoa hc cng ngh hin i vo sn xut
i hi cn c lc lng lao ng trnh cao th vn tm kim lao ng ph hp s l
mt tr ngi, hay nh doanh nghip hot ng trong nhng ngnh ngh c hi nh khai
khong, luyn kim mu cng thng gp kh khn trong tm kim ngun cung). Chnh v
vy t c trng c th, doanh nghip s c nhng chin lc v gii php o to, pht
trin ngun nhn lc lun ch ng trong mi tnh hung.
Cc kh nng ca t chc: Kh nng mang tnh quyt nh nht vn l nng lc ti
chnh. i vi nhng doanh nghip c tim lc ti chnh mnh th chi cho o to v pht
trin ngun nhn lc s nhiu hn v loi hnh o to cng s a dng hn v ngc li.
Ngoi ra kh nng v s sn c v trnh ca lc lng cn b o to, cc mi quan h
v kh nng lin kt o to vi cc c s o to chuyn nghipcng l vn cn
c quan tm.
Mi trng: y l nhng yu t khch quan nh cht lng ngun cung nhn lc
th trng lao ng, xu hng pht trin ngun nhn lc x hi, nh hng chin lc
pht trin gio dc ca quc gia, ngoi ra s di do v cung nhn lc trong ngnh ngh
m doanh nghip ang hot ngcng nh hng n cc quyt nh o to v pht
trin ngun nhn lc ca h.
nh gi nhu cu o to

Chun b o to

Xy dng chng trnh o to:

- Mc tiu
- Ging vin Thng
- Ngi hc tin phn
- Phng php hi
4.2.3.2. Trnh t xy dng chng trnh o to v pht trin ngun nhn lc
S 4.2: Trnh t xy dng mt chng trnh o to

T chc thc hin chng trnh o to

81
nh gi kt qu o to
Bc 1: nh gi nhu cu o to
Trong bc ny cn ch trng phn tch cc nhu cu sau:
Phn tch nhu cu ca t chc, nhu cu o to v pht trin ngun nhn lc ca t
chc tr nn cp thit khi t chc ri vo cc tnh trng sau y:
S i xung (hin ti v tng lai) trong kt qu hot ng kinh doanh ca cng
ty: gim t sut li nhun, mt n nh v gim tng trng.
S thay i (hin ti v tng lai) trong mi trng kinh doanh ca cng ty.
Pht sinh s c, khuyt tt trong qu trnh vn hnh doanh nghip hay trong cht
lng sn phm, dch v.
Thay i thit b v h thng sn xut mi, ng dng khoa hc cng ngh mi
trong cc hot ng sn xut kinh doanh.
Qu trnh sn xut khng n dnh, cn i mi trong sn phm v c trong kinh
doanh.
Thay th chnh sch v iu chnh chin lc pht trin ca t chc.
Gim nng lc cnh tranh ca doanh nghip nh: chi ph, cht lng, th trng
Xut hin i th cnh tranh mi.

82
 Phn tch nhu cu ca c nhn ngi lao ng, y cng l mt trong nhng tiu
ch tham kho quan trng xc nh nhu cu o to ca doanh nghip. cc ni dung
phn tch bao gm:
nh gi cc tiu ch thuc v nng lc c nhn nh kin thc, k nng, thi ,
hnh vi.
nh gi kt qu hon thnh cng vic ca ngi lao ng bao gm: Khi lng
v cht lng cc cng vic hon thnh trong thng, qu, nm. Tinh thn hp tc cng nh
tnh k lut ca c nhn ngi lao ng c nh gi.
ng c lao ng: Ngi lao ng n thun ch c ng c lm cng n lng
trang tri cuc sng, nhng ngi c t tng an phn hay l ngi c nhng ng c ln
hn nh thng tin, pht trin ton din bn thn.
Phn tch nhu cu ca cng vic: iu ny gip nh qun l so snh tng quan
gia nng lc lm vic ca nhn vin vi tiu chun v yu cu ca cng vic, qua
quyt nh xem c cn thit phi thc hin o to nhn vin hay khng.
Bc 2: Chun b o to
Trong bc ny cn tr li hai cu hi sau: Nhn vin sn sng tham gia o to
hay cha? (nhn vin c ng vin o to v thu hiu ch trng o to, nhn
vin phi l ngi c kh nng nhn thc ph hp vi kha o to); Nhng rng buc
no t mi trng cng vic m hot ng o to cn quan tm? (v d mi trng cng
vic i hi nhn vin phi pht trin thm na v k nng giao tip, k nng s dng my
tnh v cc phn mm ng dng, ngoi ngs quyt nh ni dung o to).
Bc 3: Xy dng chng trnh o to
Chng trnh o to cn lm r mc tiu ca k hoch o to. Mc tiu o to
c th l cng c/tng cng, c th l tng cng s thc hin cng vic ca c nhn,
n v, phng ban; Mc tiu chun b cho tng lai nh thay i c cu t chc, u t
thay i cng ngh sn xut, pht trin nng lc cnh tranh ca doanh nghip; Mc tiu h
tr nhn vin trong lun chuyn nh bt, lun chuyn cn b.
Tip theo l vic la chn ging vin: Ging vin c th l ngi trong t chc l
nhng cn b qun l c kinh nghim, nhng cng nhn lnh ngh hoc cng c th
thu ngoi l ging vin ca cc trng, cc chuyn gia trong lnh vc m h ang nghin
cu, cc cn b qun l cc doanh nghip khc.
D chn ging vin bn trong hay bn ngoi th cng cn lm r mt s yu t sau:
Gio vin c c kinh nghim trong chun b o to v ging dy nh th no?

83
 Gio vin c trnh nng lc v nhng phm cht g?
Gio vin s cung cp nhng kin thc g cho cc hc vin tham gia o to?
i vi vic la chn hc vin: la chn chnh xc ngi ta thng da vo
cc nghin cu sau: Nhu cu o to ca nhn vin, ng c o to ca nhn vin, tc
ng ca o to i vi nhn vin, kh nng pht trin ngh nghip ca nhn vin.
La chn phng php o to: c th theo cc cch sau
Theo nh hng ni dung o to: Bao gm o to nh hng cng vic (o
to k nng thc hin mt cng vic c th, nhn vin c o to c th s
dng k nng lm vic cho cc doanh nghip khc nhau) v o to nh hng
doanh nghip (o to phng php lm vic in hnh trong tng doanh nghip
v ngi hc khng th vn dng cc doanh nghip khc).
Theo mc ch ca ni dung o to: C th mc ch l o to k nng lm vic,
k thut an ton, cp nht kin thc mi hay nng lc qun tr. Vi mi mc ch
khc nhau th phng php v cch tip cn cng s khc nhau.
Theo cch thc t chc: Bao gm o to ti cc lp chnh quy, t chc cc lp
cnh doanh nghip hay km cp ti ch.
Theo i tng hc vin: o to mi (i vi hc vin cha tham gia o to ln
no) hoc l o to li.
Bc 4: Thc hin chng trnh o to
Trong bc ny cc bn tham gia o to cng nhau thc hin cc giao ko (nu
doanh nghip s dng dch v o to bn ngoi) hoc cc k hoch o to c th nu
cn b o to l ngi trong doanh nghip.
Khi trin khai o to cn ch lm r cc mc tiu ra c th ha thnh
nhng ni dung trong qu trnh o to cho hc vin.
Bc 5: nh gi chng trnh o to, kt qu o to
nh gi chng trnh o to c t c mc tiu ra hay cha? Ngoi ra
cn tm ra nhng im mnh v im yu ca hot ng o to. Cui cng cn nh gi
hiu qu mang li t hot ng o to : chi ph b ra v tc tng nng sut lao ng,
tnh hp l trong trin khai cng vic cng nh cht lng cng vic c tng ln khng.

84
 CU HI N TP

1. Trnh by khi nim v mc ch ca hot ng nh gi thc hin cng vic ca ngi

lao ng?
2. Trnh by ni dung, u nhc im ca cc phng php nh gi kt qu thc hin
cng vic?
3. Phn tch vai tr ca hot ng o to v pht trin ngun nhn lc?
4. Trnh by ni dung, u nhc im ca cc phng php o to v pht trin ngun
nhn lc?
5. Khi t chc hot ng o to v pht trin ngun nhn lc, chng ta cn ch nhng
ni dung cn bn no?
BI TP TNH HUNG
Bi tp 1:
L qun c ph trch sn xut thuc cng ty in t Si Gn, ng Vin c hu
ht cc ng nghip nh gi tt v tn trng. L mt ngi d tnh, ng Vin sn sng
gip nhn vin trong mi hon cnh trong kh nng ca mnh. Nu nhn vin cn tin
chi tiu cho gia nh ng sn sng cho vay, nu nhn vin cn ngh gii quyt vic ring
ng sn sng ng . ng cng lun c gng ht sc mnh tng nng sut trong trng
hp nhn vin xin ngh.
Mi vic u din ra mt cch tt p cho n trc khi cng ty trin khai nh
gi kt qu hon thnh cng vic. S vic pht sinh c th nh sau:
Mt trong nhng cng nhn ca ng tn l V trong nm va qua tri qua hng
lot cc vn kh khn (con trai v v b bnh nng u phi nm vin v tn km mt
khon chi ph ln khin anh phi vay n kh nhiu). Chnh nhng vn chi phi trn m
kt qu hon thnh cng vic ca anh khng trn mc trung bnh. Tuy nhin v lng
thng, i ng ca cng ty u da trn nh gi hon thnh cng vic, nn gip V
ng Vin vn nh nh gi anh ta hon thnh xut sc nhim v (khin cho lng anh ta
s tng 10%), ng thi cng gii thch cho V hiu r l do.
Sau cuc ni chuyn vi ng Vin, anh V cm thy rt bit n v by t s chn
tnh. Sau khi ri phng ng Vin, anh V khp khi vui mng v d nh k chuyn cho
ng nghip nghe tnh cm ca cp trn.
Yu cu
- ng trn quan im cng ty, vic nh gi kt qu hon thnh cng vic ca ng Vin
gy ra nhng kh khn g cho cng ty?

85
- Gii php ng Vin gim bt nh hng tiu cc t kt qu nh gi sai lch i vi
nhn vin V?
Bi tp 2:
Gim c kinh doanh ca mt cng ty thc phm hng trung mi nghe c mt
bo co rng lc lng nhn vin bn hng mi tuyn trong hn 1 nm va qua khng
kin thc hiu bit v sn phm v knh phn phi. Chnh v l do m cng vic bn
hng v cho hng thc hin cha c tt. Hin nay cng ty cha c chng trnh o
to cho nhn vin bn hng m ch c mt nhn vin bn hng v hu ang lm hp
ng cng nhm nhn vin trn. Chnh v vy mi quan tm lc ny ca v gim c l
cn xy dng mt chng trnh o to c th trang b y kin thc v sn phm v
knh phn phi cho nhn vin bn hng.
Yu cu:
Nu bn l v gim c ny, bn s la chn phng php o to no cho ph hp
vi tnh hnh thc t ca cng ty. ng thi a tra trnh t cc bc t chc thc hin?

86
 CHNG 5: TH LAO V PHC LI LAO NG
i vi mi ngi lao ng, th lao l mi quan tm ln nht ca h khi lm vic,
cn i vi ngi s dng lao ng, h lun ly th lao lm cng c kch thch ngi lao
ng lm vic hng hi tch cc. Tuy nhin, y cng l mt vn phc tp trong qun
tr nhn s m nh qun tr phi gii quyt. Do vy, ni dung trong chng ny s gip
ngi c hiu r bn cht ca th lao lao ng, cc b phn cu thnh th lao lao ng,
hiu c tm quan trng ca th lao lao ng trong mi quan h gia ngi s dng lao
ng v ngi lao ng, ng thi tham kho nhng ni dung cn bn trong h thng
bng lng thang lng nh nc cng nh mt s hnh thc tr lng c bn hin nay.
5.1. CC VN C BN V TH LAO LAO NG
5.1.1. Khi nim, c cu v cc yu cu ca th lao lao ng
5.1.1.1. Khi nim
Mi c nhn khi tham gia lao ng u hng n nhng nhu cu ring ca bn
thn, mt trong nhng nhu cu l khon tin m h c tr thng qua vic h lao
ng phc v cho t chc, khon tin ny nhm cho php ngi lao ng mua cc hng
ha dch v hin hu m bo cuc sng ca mnh. S trao i da trn c s ngi
lao ng thc hin cc hnh vi lao ng m t chc mong i nhm t c mc tiu ca
t chc i li t chc s tr cho h tin bc hay hng ha dch v gi chung l th lao
lao ng. Vy, th lao lao ng chnh l cc khon m ngi lao ng nhn c thng
qua mi quan h thu mn gia h vi t chc.
5.1.1.2. C cu ca th lao lao ng
mi t chc khc nhau th cch thc tr lng hay ni cch khc l h thng th
lao l khng ging nhau. Cc t chc s cn c vo iu kin cng nh kh nng ca t
chc thit k cc khon th lao tr cho ngi lao ng. Tu chung li, c cu th lao
lao ng bao gm cc b phn sau y:
Th lao c bn:
Th lao c bn l khon thu nhp thng xuyn m ngi lao ng c hng t
cng vic, y l phn c nh m ngi lao ng c nhn thng k ( theo tun, theo
thng...). Th lao c bn c ngi s dng lao ng tr cho ngi lao ng trn c s
h hon thnh cng vic theo chc nng, nhim v, mc hon thnh cng vic, trnh
chuyn mn...
Trn thc t, khi nim v c cu tin lng rt khc nhau cc nc trn th gii.
Php, s tr cng c hiu l tin lng, hoc lng bng c bn, bnh thng hay ti

87
thiu v mi th li ch, c tr trc tip hay gin tip bng tin hay hin vt m ngi
s dng lao ng tr cho ngi lao ng theo vic lm ca ngi lao ng. Nht Bn,
tin lng l th lao bng tin mt v hin vt tr cho ngi lm cng mt cch u n,
cho thi gian lm vic hoc cho lao ng thc t, cng vi th lao cho khong thi gian
khng lm vic, nh l ngh mt hng nm, cc ngy ngh c hng lng hoc ngh l.
Tin lng khng tnh n nhng ng gp ca ngi thu lao ng i vi bo him x
hi v qu hu tr cho ngi lao ng v phc li m ngi lao ng c hng nh c
nhng chnh sch ny. Khon tin c tr khi ngh vic hoc chm dt hp ng lao
ng cng khng c coi l tin lng.
Vit nam, c cu th lao lao ng c chia lm 2 b phn: Tin lng l khon
thu nhp mang tnh thng xuyn, c nh m nhn vin c hng t cng vic (c
tr theo tun, thng, qu...). Tin lng c hiu l s lng tin t m ngi s dng lao
ng tr cho ngi lao ng khi h hon thnh cng vic theo chc nng, nhim v c
php lut quy nh hoc hai bn tha thun trong hp ng lao ng, thng thng
hnh thc tr lng gn vi nhng lao ng c nh, gn b di hn vi t chc. Tin cng
l mt biu hin, mt tn gi khc ca tin lng. Tin cng gn trc tip hn vi cc
quan h tha thun mua bn sc lao ng v thng c s dng trong lnh vc sn xut
kinh doanh, dch v, cc hp ng dn s thu mn lao ng c thi hn ngn khng c
nh (thu theo gi, ngy...). Tuy nhin, trong thc t hai thut ng ny thng c dng
ln ln ch phn th lao c bn, c nh m ngi lao ng c nhn trong t chc
Cc khuyn khch
Ngoi th lao c bn, cc t chc cng a ra cc khon khuyn khch nhm ng
vin, khch l ngi lao ng thc hin tt hn cng vic ca mnh, nng cao hiu qu
cng vic nhm t c nhng mc tiu chung ca t chc. C th ni y l khon th
lao ngoi tin cng hay tin lng tr cho nhng ngi lao ng thc hin tt cng
vic. Loi th lao ny gm: tin hoa hng, cc loi tin thng, phn chia nng sut, phn
chia li nhun...
Cc phc li
Phc li lao ng l phn th lao gin tip c tr di dng h tr v cuc sng
cho ngi lao ng, bao gm: Phc li bt buc: l cc phc li ti thiu m t chc phi
a ra theo yu cu ca php lut bao gm: cc loi bo m, BHXH, BHYT, tr cp tht
nghip.... Phc li t nguyn: l cc phc li m t chc a ra ty thuc vo kh nng
kinh t v s quan tm ca lnh o t chc nh: BH nhn th , BH sc khe, h tr ti
chnh mua nh , xe, tham quan ngh mt...

88
5.1.1.3. Cc yu cu i vi h thng th lao lao ng
Mc tiu c bn ca th lao lao ng l thu ht c nhng lao ng gii c trnh
chuyn mn cao ph hp vi yu cu cng vic ca t chc. Ngoi ra, t chc cn phi
a cc cch thc nhm ng vin khuyn khch ngi lao ng thc hin tt nht cng
vic ca mnh. V vy, khi a ra cc quyt nh v th lao lao ng t chc cn xem xt
cc yu cu sau:
H thng th lao phi hp php: Tnh hp php th hin ch cc h thng th lao
lao ng ca t chc phi m bo tun th theo quy nh ca php lut. C th Vit
Nam h thng th lao phi tun theo cc iu khon ca B Lut Lao ng ca nc
CHXHCN Vit Nam. V d: iu 56 quy nh v tin lng ti thiu y l mc lng
thp nht m mi ngi lao ng u c hng, quy nh ny nhm bo v li ch ca
ngi lao ng, trnh vic ngi lao ng b t chc tr lng thp, bc lt sc lao ng...
hay iu 59, iu 61 quy nh v tr lng cho ngi lao ng khi lm thm gi...
H thng th lao phi tha ng: Th lao l nhn t quan trng trong vic ngi
lao ng quyt nh c gn b vi t chc hay khng, do h thng th lao phi ln
thu ht lao ng c cht lng cao vo lm vic trong t chc v gi chn h li vi
t chc v s hon thnh cng vic ca h c vai tr rt quan trng gip cho t chc t
c mc tiu ra v pht trin t chc.
H thng th lao phi c tc dng kch thch ngi lao ng: Khi xy dng h
thng th lao cc t chc phi quan tm n vic khch l ngi lao ng hon thnh tt
nht cng vic ca mnh nhm mang li hiu qu cao cho t chc, do vy th lao lao ng
cn phi c tc dng to ng lc v kch thch ngi lao ng hon thnh cng vic c
hiu qu cao
H thng th lao phi cng bng: C th ni s cng bng ca h thng th lao to
ng lc trc tip cho ngi lao ng hon thnh nhim v cng nh quyt nh gn b
vi t chc v vy nu h thng th lao khng cng bng s trit tiu ng lc lao ng
ca ngi lao ng. H thng th lao phi m bo cng bng c bn ngoi cng nh bn
trong ni b t chc. Cng bng bn ngoi ngha l th lao lao ng tng t hoc bng
nhau khi so snh th lao lao ng ca cng mt cng vic trong t chc mnh vi cc t
chc khc trn a bn.

89
 Th trng
lao ng
(cung v cu
lao ng)

iu kin H thng th H thng lut

kinh t x hi lao lao ng php

Mi trng
kinh doanh
(cnh tranh)

Hnh 5.1: M hnh cng bng bn ngoi ca ngi lao ng i vi th lao

Cng bng bn trong l cc cng vic khc nhau trong t chc phi c tr mc
th lao lao ng khc nhau, cc cng vic ging nhau c yu cu v trnh chuyn mn,
tnh cht cng vic th phi nhn th lao lao ng nh nhau, hoc vi cng mt cng vic
c giao t chc phi xem xt mc th lao tha ng cho nhng ngi hon thnh
cng vic tt hn. Ngoi ra s cng bng cn th hin thi hn tng lng, iu
kin tng lng...

V tr cng
vic

iu kin ti H thng th Kt qu thc

chnh ca lao lao ng hin cng
doanh nghip vic

Chin lc
kinh doanh

Hnh 5.2: M hnh cng bng bn trong ca ngi lao ng i vi th lao

90
 H thng th lao phi bo m: ngi lao ng phi cm thy thu nhp hng thng
phi c m bo v c th d on c thu nhp ca h.
H thng th lao phi hiu qu, hiu sut: t chc phi qun l h thng th lao
mt cch c hiu qu v phi c ngun ti chnh h tr h thng c thc hin trong
thi gian di.
Tt c cc mc tiu trn u rt quan trng trong vic xy dng mt h thng th
lao hp l. Do vy, mi t chc cn xem xt, cn nhc a ra h thng th lao hp l
nht cho t chc ca mnh.
5.1.2. nh hng ca th lao lao ng
5.1.2.1. nh hng n chn ngh, chn vic
Trn thc t nhng cng vic c kh nng c tr mc lng cao nh: Ngn
hng, lut s, cc ngnh du kh, cng ngh thng tin...thng thu ht nhiu ngi la
chn lm vic. Nh vy, th lao (tin lng) l mt nhn t quan trng cho la chn ngh
nghip cng nh la chn lnh vc lao ng.
Vic ngi lao ng quyt nh la chn cng vic, ngnh ngh no thng da
vo cc nhn t nh sau: Chi ph v mc sng (chi ph sinh hot) vng m ngi lao
ng s chi dng. Chi ph sinh hot gm: chi cho nh , phng tin i li, n ung, gii
tr... mi vng hay khu vc a l khc nhau mc chi ph sinh hot s thay i lm nh
hng n tin lng thc t m ngi lao ng nhn c. V d: So snh cng mc thu
nhp l 5 triu ng/ thng ca ngi lao ng Thi Nguyn v H ni. Nhng mc sinh
hot ph H Ni cao hn so vi Thi Nguyn nn thc cht mc lng H Ni thp
hn mt cch tng i so vi Thi Nguyn. V vy, ngi lao ng c th la chn lm
vic Thi Nguyn thay v lm vic H Ni. Do vy ngi lao ng lun cn i mc
th lao h nhn c vi chi ph sinh hot khi quyt la chn ngnh ngh, cng vic.
Ngoi ra, cch thc tr lng hay quy nh ring v lng ca tng t chc cng l
mt yu t m ngi lao ng xem xt khi la chn cng vic. Mi t chc khc nhau c
cc quy nh tr th lao khc nhau, c t chc a ra mc lng khi im rt cao nhng
s ngi c tng lng hng nm rt hn ch. Mt s t chc li a ra mc lng khi
im thp nhng thng xuyn c cc khon khuyn khch, thng cho ngi lao ng,
hoc c nhng t chc va m bo tin lng va c cc chng trnh phc li m bo
cuc sng cho ngi lao ng... Trn c s xem xt cc yu t trn ngi lao ng s la
chn cng vic, ngnh ngh c mc th lao ph hp nhm m bo cuc sng ca mnh.

91
5.1.2.2. nh hng n cng bng v th lao v s hi lng v cng vic
ln ca th lao m ngi lao ng nhn c s lm cho h hi lng hoc
khng hi lng v cng vic. Th lao cng cng bng th s hi lng ca ngi lao ng
cng cao, hot ng ca t chc cng c hiu qu v mc tiu cng t c, ng thi
quyt nh n s gn b ca ngi lao ng vi t chc. Mi quan h gia cng bng v
th lao lao ng v s hi lng cng vic c xem xt da vo cc yu t sau: Cc yu t
thuc v c nhn ngi lao ng, mi ngi lao ng khc nhau dn n s lng tin
lng, loi hnh tr lng khc nhau ( ph thuc vo tay ngh, trnh chuyn mn, v tr
cng vic...). Cc yu t thuc v t chc s quyt nh n chnh sch th lao ca t
chc, h s cn c vo tnh cht, mc hay v tr cng vic (kh nng lm li cho t
chc) tr lng cho ngi lao ng. T ngi lao ng s so snh gia kh nng c
nhn vi mc thu nhp nhn c hnh thnh quan im rng h c i x cng
bng hay khng cng bng. Chnh s cng bng trong th lao quyt nh n s hi lng
ca ngi lao ng v kt qu thc hin cng vic trong t chc.
Cc nh khoa hc hnh vi nghin cu v i n kt lun rng: S hi lng v
tin lng c nh hng ln n s hi lng cng vic cng nh nh hng n s vng
mt thuyn chuyn ca ngi lao ng. Tin lng s ng vin tch cc s thc hin
cng vic ca ngi lao ng khi v ch khi tin lng l quan trng vi h. H thng tin
lng c chi tr nh th no s nh hng tch cc hoc tiu cc n cc c gng thay
i ca t chc
5.1.2.3. nh hng n kt qu thc hin cng vic
Thc t cho thy rng s hi lng cng vic do tin lng nhn c c nh hng
quyt nh t l thun n kt qu thc hin cng vic. Tin lng nhn c cng cao
thng dn n kt qu thc hin cng vic cng tt v ngc li. Do , tin lng s
ng vin nhn vin nu nhn vin tin chc rng hon thnh cng vic tt s c nhn
tin lng cao hn v ngc li. Cc t chc phi nhn mnh tm quan trng ca quan h
gia tin lng v s hon thnh cng vic. Nhng hu qu tiu cc ca mi quan h gia
s thc hin tt cng vic v tr lng cao phi c gim thiu. Bin php tng cng
mi quan h gia th lao lao ng v kt qu thc hin cng vic: ng vin ngi lao
ng, ngi qun l cn c cch nhn v x l tt mi quan h gia th lao lao ng v
kt qu thc hin cng vic. Khuyn khch ngi lao ng hon thnh tt cng vic, cht
lng cao s c nhn nhiu tin lng v ngc li ngi khng hon thnh cng vic,
cht lng km s c nhn t tin lng hn. Mt s ngi lao ng c th khng mun
tin lng ca h gn b tht cht ch vi kt qu thc hin cng vic. Ngoi ra h thng

92
nh gi thc hin cng vic s l mt cng c tng cng mi quan h cht ch gia tin
lng vi kt qu thc hin cng vic. Thng qua h thng nh gi cc tiu chun thc
hin cng vic s c thit lp, c thng bo cho ngi lao ng v c s dng
tr lng cho nhn vin. S chp nhn v lng tin ca ngi lao ng vo cc khuyn
khch ca t chc s l mt nhn t quyt nh s thng li ca t chc- tc ng trc tip
dn cht lng hon thnh cng vic, nng sut lao ng cao v cc mc th lao lao ng.
5.1.2.4. nh hng n vic s dng ngy cng, gi cng
S bng lng hay khng bng lng vi th lao m t chc tr s khin cho ngi
lao ng c th hoc l chuyn tm vo cng vic hoc lun tm cch lm vic mt cch
i ph. Trong thc t, ngi lao ng thng a ra cc l do chung chung nh m au,
xin ngh php hoc xin ngh nhn c cc c hi khc m vn c nhn lng, l do vng
mt thng l mun trnh s khng hi lng v mi trng cng vic, iu kin lao ng,
quan h vi ng nghip hoc vi ngi gim st hay bt mn vi c cu tr cng ca t
chc nh: tin lng, bt, nhn bit ca ngi qun l v nh gi ngi lao ng
khng cng bng. Hoc l d vn i lm nhng ngi lao ng li lm vic mt cch i
ph, thiu trch nhim, ln cng... S vng mt, thiu trch nhim trong cng vic chnh l
mt cch phn ng ca ngi lao ng vi mc tin lng khng ph hp, khng cng
bng ca t chc. Cng vi vng mt th i mun v sm cng c nguyn nhn tng t
v gy thit hi v nng sut, sn lng v cht lng sn phm ca t chc. Kt qu l h
s s dng gi cng v ngy cng c ch thp. gim thiu tnh trng vng mt, n
mun, v sm t chc c th p dng cc bin php nh: p dng tr cng theo gi lm
vic, tr cng lm thm gi, khuyn khch t thc hin, pht minh sng kin.
5.1.2.5. nh hng n thuyn chuyn lao ng
Tin lng c nh hng quyt nh n s hi lng cng vic ng thi c
ngi lao ng rt coi trng khi h quyt nh tip tc k hp ng lm vic ti t chc
hay chuyn doanh nghip khc. Gc r ca chuyn cng tc l do s bt cng bng v tin
lng trong t chc dn n khng hi lng v cng vic. iu thi thc nhn vin
chuyn cng tc n lm vic mt t chc khc nhiu hn l kh nng nhn c vic
lm tt hn t chc s chuyn n. S bt cng v tin lng cng cao th mc
khng hi lng cng ln v kh nng ngi lao ng ri t chc cng tng ln. Do vy, t
chc cn a ra cc bin php lm tng cng s hi lng ca ngi lao ng vi cng
vic thng qua vic ci thin s cng bng trong t chc nh: thay i bu khng kh lm
vic, ci thin iu kin lao ng, chm sc sc khe, to c hi ngi lao ng pht
huy ht kh nng ca mnh...

93
5.1.2.6. nh hng n hiu qu hot ng ca t chc
Tin lng cao nh hng trc tip n s hi lng v cng vic ca ngi lao
ng iu ny gip gim lng ph gi cng, ngi lao ng gn b vi t chc, gim
thuyn chuyn lao ng v do nng cao v hiu qu hot ng sn xut kinh doanh ca
t chc. Vy nn nng cao hiu qu hot ng ca t chc vn quan trng nht l
quan tm n i ng lao ng thng qua cc chng trnh th lao. Phi tng cng gn
b nhu cu c nhn ngi lao ng vi th lao c tr; tp trung tr th lao cao hn cho
lao ng hon thnh cng vic xut sc v c kin thc, k nng cao...
5.1.3. Cc yu t nh hng n th lao lao ng
5.1.3.1. Yu t thuc mi trng bn ngoi
Th trng lao ng: C th ni cung, cu lao ng nh hng trc tip n tin
lng. Khi lng cung v lao ng ln hn lng cu v lao ng th tin lng c xu
hng gim, khi lng cung v lao ng nh hn lng cu v lao ng th tin lng c
xu hng tng, cn khi lng cung v lao ng bng vi lng cu lao ng th th trng
lao ng t ti s cn bng. Tin lng lc ny l tin lng cn bng, mc tin lng
ny b ph v khi cc nhn t nh hng ti cung cu v lao ng thay i nh (nng sut
bin ca lao ng, gi c ca hng ho, dch v ). Tuy nhin, tin lng hin nay cha
thc s gn vi mi quan h cung cu lao ng trn th trng, tc tng tin lng
chm trong khi nhu cu nhn lc l ln. gi cho ngi lao ng tip tc lm vic cho
mnh, cc cng ty phi dnh nhng mc lng v iu kin lao ng c th cnh tranh vi
cc cng ty khc. S cnh tranh gia nhng ngi lao ng i tm vic lm tt v cc
cng ty i tm ngi lao ng gii l mt hot ng khng ngng trong hu ht cc th
trng lao ng.
Cc mong i ca x hi, vn ha phong tc tp qun: Chi ph sinh hot cc
vng min khc nhau nh hng n mc lng m ngi lao ng nhn c. C s
chnh lch kh ln v mt bng tin lng, thu nhp gia cc vng, khu vc thnh th v
nng thn, gia ng bng v min ni, gia lao ng c k thut, c tay ngh vi lao
ng ph thng gia cc tnh thuc vng kinh t trng im v cc a phng khc. S
phn ho giu ngho gia cc vng, gia thnh th v nng thn v gia cc tng lp dn
c tng nhanh; khong cch chnh lch v thu nhp, mc sng gia cc tng lp nhn dn,
gia cc vng c xu hng dong ra, nht l gia nng thn v thnh th. Ngoi ra, ti mi
a phng, chi ph m bo nhu cu ti thiu ph thuc vo hai yu t: s khc nhau v
gi c hng ho v thi quen tiu dng ca ngi lao ng. Trong khi , gi c hng ho
mi vng li rt khc nhau, nht l gia vng nng thn v cc thnh ph ln. V vy,

94
mt trong nhng mc tiu ca vic quy nh tin lng ti theo vng l m bo sc
mua ca tin lng ti thiu trong iu kin cc mc gi khc nhau cho cng mt loi
hng ho.
Cc t chc cng on: Ngoi cc quy nh trong Lut lao ng th cng on l t
chc bo v quyn ca ngi lao ng trong c tin lng. Cng on l mt th lc
rt mnh m cc cp qun tr phi tho thun trong cc lnh vc nh tiu chun xp
lng, cc mc chnh lch lng v phng php tr lng. Cng on hot ng v chp
hnh theo lut Cng on, hin php v php lut. Cng on c nh hng rt ln khi t
chc ra cc quyt nh v tin lng, cc hnh thc tr lng
Lut php v cc quy nh ca chnh ph: Cc iu khon v tin lng, tin cng,
phc li trong quy nh ca nh nc i hi cc t chc phi tun th khi a ra cc mc
tin lng. Cc lut l, iu khon v tin lng, tin cng v cc khon phc li c
quy nh trong B Lut lao ng i hi cc t chc phi tun th khi xc nh v a ra
cc mc tin lng ph hp. Tm hiu v tun th ng cc quy nh ca php lut v cc
vn lao ng trc khi xy dng c ch tr lng l vic lm bt buc. doanh nghip
cn lu n cc vn nh mc lng ti thiu Nh nc quy nh hp ng v lng
th vic, lng thi v, lng trong k thai sn, m au, ngh vic Mi t chc u
hot ng trong khun kh ca lut php quc gia. Do , khi xy dng mc lng cho
ngi lao ng, doanh nghip buc phi theo lut l ca nh nc.
Tnh trng ca nn kinh t: Tnh trng kinh t (suy thoi hay tng trng) s to
cho doanh nghip xu hng h thp hay tng lng cho ngi lao ng. i vi mi
ngi lao ng tng lng gip m bo v nng cao i sng. i vi mt nn kinh t
tng lng hp l c th coi l bin php kch cu lnh mnh thc y sn xut pht
trin, gp phn vo tng trng chung. Xt theo chiu ngc li nn kinh t c tng
trng th tin lng mi tng. Khi xy ra khng hong ti chnh v suy thoi, din bin
xu ca kinh t do khng hong v nhng yu km ni ti ca nn kinh t, iu dn
n kh khn cho vic huy ng cc ngun lc thc hin ci cch tin lng, tin
lng ca ngi lao ng b tc ng v nh hng ln. Hn th na, trong tnh trng
kinh t suy thoi hoc khng hong, cc doanh nghip c th ng trong tnh trng rt kh
khn, phi ct gim nhn lc, chi tiu ca doanh nghip. Lc ny doanh nghip buc phi
thay i mc lng ca ngi lao ng doanh nghip c th tip tc hot ng. Nu
trong tnh hnh nn kinh t tng trng tt, cc doanh nghip thun li hn trong hot
ng ca mnh, li nhun tng cao cng s khin doanh nghip c iu kin tng mc tin
lng ca ngi lao ng khuyn khch v gi chn ngi lao ng.

95
5.1.3.2. Yu t thuc v t chc
i vi mt t chc, h thng th lao lao ng chu nh hng trc tip bi cc
yu t bn trong t chc. Cc yu t ny chi phi mc th lao ngi lao ng nhn c,
c cu th lao v kh nng tng mc th lao trong tng lai.... Ni mt cch c th, cc
yu t nh hng nh sau:
Lnh vc sn xut kinh doanh ca t chc: Khi quyt nh tr cng cho ngi lao
ng, t chc cn xem xt v lnh vc sn xut kinh doanh ca mnh trong mi tng
quan vi cc t chc khc m bo thu ht c lao ng gii v gn b lu di vi t
chc.
Doanh nghip c t chc cng on hay khng: T chc cng on c nh hng
n vic m bo quyn li cho ngi lao ng thng qua cc tho c lao ng tp th.
Li nhun v kh nng chi tr th lao ca t chc: Li nhun cng ln, t chc
cng c iu kin di do chi tr th lao cho ngi lao ng.
Quy m ca doanh nghip: quyt nh c cu v mc mc tp ca h thng tr
cng trong doanh nghip.
Kh nng ti chnh ca doanh nghip cng nh hng mnh ti tin lng. Vi
doanh nghip c khi lng vn ln th kh nng chi tr tin lng cho ngi lao ng s
thun tin d dng. Cn ngc li, nu kh nng ti chnh khng vng th tin lng ca
ngi lao ng s rt bp bnh.
Trnh trang b k thut ca doanh nghip: trnh trang b k thut c tc ng
n nng sut lao ng v nh hng n c cu v mc tin lng.
Quan im, trit l ca t chc trong tr lng: Quan im, trit l ca nh qun
tr s quyt nh mc tin cng m t chc tr cho ngi lao ng mi v tr khc nhau
trong t chc.
5.1.3.3. Yu t thuc v cng vic
Cng vic l yu t quyt nh v nh hng ti th lao lao ng, mc lng ca
lao ng trong t chc. Hu ht cc cng ty ch n gi tr thc s ca tng cng vic
c th. C nhiu phng php nh gi cng vic, nhng s dng cc cng c nh bn m
t cng vic, phn tch cng vic nh gi cng vic l cch lm khoa hc v hiu qu
trong cn phn tch, nh gi nhng c trng sau:
Mc phc tp ca cng vic: Vi phc tp ca cng vic cng cao th nh
mc tin lng cho cng vic cng cao. phc tp ca cng vic c th l nhng kh
khn v trnh k thut, kh khn v iu kin lm vic, mc nguy him cho ngi
thc hin do m tin lng s cao hn so vi cng vic gin n. Cc cng vic phc

96
tp i hi trnh v k nng cao mi c kh nng gii quyt c s buc phi tr
lng cao. Thng thng cc cng vic phc tp gn lin vi nhng yu cu v o to,
kinh nghim v nh vy s nh hng n mc lng. S phc tp ca cng vic phn
nh mc kh khn v nhng yu cu cn thit thc hin cng vic. Ngoi ra cc k
nng ngi lao ng cn c th hin qua: Yu cu v kin thc gio dc o to cn
thit cho cng vic; Kh nng ra quyt nh nh gi; S kho lo tay chn kh nng sng to,
tnh linh hot...m cng vic i hi; Kh nng qun l, kh nng hi nhp trong cng vic
Trch nhim: Nhng lao ng c trch nhim vi cng vic v t chc s c coi
trng v hng mc th lao xng ng. T chc i hi ngi lao ng trch nhim vi
cc vn nh: Tin, ti sn, s cam kt trung thnh; Ra quyt nh; Gim st cng vic
ca ngi khc hoc ngi di quyn; Kt qu ti chnh; Quan h vi cng ng, khch
hng, cc i tng bn trong v bn ngoi t chc; Vt t, ti sn, my mc thit b; Ra
quyt nh cc chnh sch ca doanh nghip; Thng tin c tin cy cao; chnh xc,
cht lng cng vic.
Cng lao ng: Yu cu v th lc v tr lc; S cng thng ca cng vic; Quan
tm n nhng iu c th, chi tit; Nhng mi quan tm khc khi thc hin cng vic.
iu kin lm vic: tc l thc hin cng vic cn xc nh phn vic phi lm,
tiu chun c th thc hin cng vic, cch thc lm vic vi my mc, mi trng
thc hin kh khn hay d dng u quyt nh n tin lng. Cc iu kin kh khn
nguy him ng nhin s c hng mc lng cao hn so vi iu kin bnh thng.
S phn bit b p nhng tn hao sc lc v tinh thn cho ngi lao ng cng
nh ng vin h bn vng vi cng vic. Cc iu kin nh nh sng, ting n, rung
chuyn, nng bi; Cc cht c hi nh hng n sc kho ngi lao ng lun c
t chc cn nhc khi tr th lao.
5.1.3.4. Yu t thuc v c nhn ngi lao ng
Trnh lao ng: Vi lao ng c trnh cao th s c c thu nhp cao hn so
vi lao ng c trnh thp hn bi t c trnh ngi lao ng phi b ra
mt khon chi ph tng i cho vic o to . C th o to di hn trng lp cng
c th o to ti doanh nghip. lm c nhng cng vic i hi phi c hm lng
kin thc, trnh cao mi thc hin c, em li hiu qu kinh t cao cho doanh nghip
th vic hng lng cao l tt yu.
Mc hon thnh cng vic: Thu nhp tin lng ca mi ngi cn ph thuc
vo mc hon thnh cng vic ca h . Cho d nng lc l nh nhau nhng nu mc

97
hon thnh cng vic l khc nhau th tin lng phi khc nhau. cng l s phn nh
tt yu ca tnh cng bng trong chnh sch tin lng.
Thm nin cng tc, kinh nghim lm vic: Thm nin cng tc v kinh nghim
lm vic thng i i vi nhau. Mt ngi qua nhiu nm cng tc s c rt c nhiu
kinh nghim, hn ch c nhng ri ro c th xy ra trong cng vic, nng cao bn lnh
trch nhim ca mnh trc cng vic t nng sut cht lng cao v th m thu nhp ca
h s ngy cng tng ln. Ngy nay, trong nhiu t chc yu t thm nin cng tc c th
khng phi l mt yu t quyt nh cho vic tng lng. Thm nin cng tc ch l mt
trong nhng yu t gip cho bt, thng thng nhn vin.
Tim nng nhn vin: Nhng ngi c tim nng l nhng ngi cha c kh nng
thc hin nhng cng vic kh ngay, nhng trong tng lai h c tim nng thc hin
c nhng vic . Tr lng cho nhng tim nng c coi nh u t cho tng lai
gip cho vic gi chn v pht trin ti nng cho tim nng ca tng lai .C th c nhng
ngi tr tui c tr lng cao bi v h c tim nng tr thnh nhng nh qun tr cp
cao trong tng lai. Nhng ngi c tim nng thng c nhng phm cht sau: Cn n
lc lm vic cho cng ty, sau mi tnh n s bo p t cng ty; Nn ng t gc
ca cng ty xem xt mi vic, i i ngi khc nh vi chnh bn thn mnh; lun tin
tng vo cng vic ca mnh; Tr thnh ngi c kh nng gi quyt vn , ch khng phi
l ngi to nn mi vn rc ri; Khng bao gi ni khng vi cng vic.
5.2. QUN TR TIN CNG V TIN LNG
5.2.1. ngha ca tin cng v tin lng
Tr cng lao ng l mt hot ng qun l nhn s c ngha rt ln trong vic
gip cho t chc t c hiu sut cao cng nh tc ng mt cch tch cc ti o c
lao ng ca mi ngi lao ng. Tuy nhin, tc dng ca tr cng cn tu thuc vo kh
nng chi tr v mun tr cng ca cng ty cho ngi lao ng trong tng quan vi s
ng gp ca h. Mt c cu tin cng hp l s l c s xc nh lng tin cng
cng bng nht cho tng ngi lao ng cng l c s thuyt phc h v lng tin
cng . Cc t chc cn qun tr c hiu qu chng trnh tin cng, tin lng ca mnh
v kt qu ca chng trnh c ngha c bit ln. Tin cng khng ch nh hng ti
ngi lao ng m cn ti c t chc v x hi:
i vi ngi lao ng: Ngi lao ng quan tm n tin cng v nhiu l do tin
cng, tin lng l phn c bn nht trong thu nhp ca ngi lao ng, gip cho h v
gia nh trang tri cc chi tiu, sinh hot, dch v cn thit. Tin cng, tin lng kim
c nh hng n a v ca ngi lao ng trong gia nh, a v ca h trong tng

98
quan vi cc bn ng nghip cng nh gi tr tng i ca h i vi t chc v i vi
x hi. Kh nng kim c tin cng cao hn s to ra ng lc thc y ngi lao ng
ra sc hc tp nng cao gi tr ca h i vi t chc thng qua s nng cao trnh v
s ng gp cho t chc.
i vi t chc: Tin cng l mt phn quan trng ca chi ph sn xut. Tng tin
cng s nh hng ti chi ph, gi c v kh nng cnh tranh ca sn phm ca doanh
nghip trn th trng. Tin cng, tin lng l cng c duy tr, gn gi v thu ht
nhng ngi lao ng gii, c kh nng ph hp vi cng vic ca t chc. Tin cng,
tin lng cng vi cc loi th lao khc l cng c qun l chin lc ngun nhn lc
v c nh hng n cc chc nng khc ca qun l ngun nhn lc
i vi x hi: Tin cng c th c nh hng quan trng ti cc nhm x hi v
cc t chc khc nhau trong x hi. Tin cng cao hn gip cho ngi lao ng c sc
mua cao hn v iu lm tng s thnh vng ca cng ng nhng mt khc c th
dn ti tng gi c v lm gim mc sng ca nhng ngi c thu nhp khng ui kp
mc tng ca gi c. Gi c tng cao li c. th lm gim cu v sn phm v dch v v
dn ti gim cng vic lm. Tin cng ng gp mt phn ng k vo thu nhp quc dn
thng qua con ng thu thu nhp v gp phn lm tng ngun thu ca chnh ph cng
nh gip cho chnh ph iu tit c thu nhp gia cc tng lp dn c trong x hi.
5.2.2. Gii thiu h thng thang, bng lng ca Nh nc
5.2.2.1. Ch tin lng cp bc
Ch tin lng cp bc c thit k tr cng cho cng nhn sn xut cn c
vo cht lng lao ng v iu kin lao ng khi h thc hin mt cng vic nht nh.
Cht lng lao ng c th hin trnh gio dc o to, cc k nng kinh nghim
ca ngi lao ng s dng khi thc hin cng vic. Ch tin lng c ba yu t:
Thang lng: l bng xc nh quan h t l v tin lng gia nhng cng nhn
trong cng mt ngh hoc nhm ngh ging nhau theo trnh lnh ngh ca h. (Thang
lng gm bc lng v h s lng).
Bc lng l bc phn bit trnh lnh ngh ca ngi lao ng xp t thp n
cao ( v d: Mc lng hin hnh cao nht l bc 7)
H s lng l h s ch r lao ng ca cng nhn mt bc no c tr
lng cao hn ngi lao ng lm nhng cng vic c xp vo mc lng ti thiu l
bao nhiu ln.
Mc lng: l s tin dng tr cng lao ng trong mt n v thi gian ph
hp vi cc bc trong thang lng.

99
 Tiu chun cp bc k thut: l vn bn quy nh v mc phc tp trong cng
vic v trnh lnh ngh ca cng nhn mc tng ng. Trong bn tiu chun cp
bc k thut th cp bc cng vic (do yu cu ca cng vic) v cp bc cng nhn(do
yu cu v trnh cng nhn) c lin quan cht ch vi nhau.
Theo ch hin hnh th mc lng cc bc trong cc thang, bng lng c
tnh theo cng thc:
Mi = M1 x Ki
Mi Mc lng bc i
M1 Mc lng ti thiu
Ki H s lng bc i
V d: Lng k s bc 4/7 tnh nh sau:
H s lng l 2,780
Mc lng ti thiu l 1.650.000
Mc lng: 1.650.000 x 2,780 = 4.587.000
5.2.2.2. Ch tin lng chc v
Ch tin lng chc v c thit k tr lng cho ngi lao ng trong cc
t chc qun l nh nc, cc t chc kinh t x hi v cc loi lao ng qun l trong cc
doanh nghip ty theo chc danh v thm nin ngh nghip. V d: mt s cng ty, tp
on ln vi cc chc danh nh CEO, gim c nhn s, gim c th trng... c tr
mc lng rt cao ty thuc tng chc danh, kinh nghim...
5.2.3. Xy dng h thng tr cng ca doanh nghip
Mi t chc s ty thuc vo mc tiu, quan im ring a ra h thng th lao
cho ph hp, c th tr th lao theo cng vic hoc theo c nhn. Hnh thc ph bin l
hnh thc th lao theo cng vic, xy dng c hnh thc tr cng ny mt cch hp
l i hi cc quyt nh c bn sau.
5.2.3.1. Cc quyt nh v tin cng
Theo quan im tr cng theo cng vic xy dng mt h thng tin cng v
tin lng hp l i hi mi t chc phi a ra ba quyt nh c bn. mi quyt nh
ny s tr li cho mt cu hi quan trng v chng trnh th lao ca t chc.
Quyt nh v mc tr cng: Xc inh tng quan tin lng vi cc t chc khc
khi lao ng thc hin nhng cng vic tng t, quyt nh ny lin quan trc tip n
mc tng th v th lao ca mt t chc

100
 Quyt nh v cu trc tin cng: Xc nh khon tin phi tr cho cc cng vic
khc nhau trong t chc, tng quan tin lng gia cc cng vic khc nhau trong cng
mt cng ty.
Quyt nh v tin cng ca c nhn: Xc nh tng quan tin lng chi tr cho
nhng ngi khc nhau khi cng thc hin mt cng vic. Quyt nh ny lin quan n
cc khuyn khch, chi tr cho mi c nhn mt cch tha ng
Cc quyt nh ny rt quan trng trong vic to ra s cng bng v thc y s
ng gp ca nhn vin trong c bit quan trng l quyt nh v cu tin cng . Mc
tiu chnh ca quyt nh v cu trc tin cng l cung cp lng tin cng nh nhau cho
cc cng vic c nh gi ngang nhau.
5.2.3.2. nh gi cng vic
nh gi cng vic l vic xc nh mt cch c h thng tr gi tng i ca mi
cng vic trong mt t chc nhm loi tr nhng s khng cng bng trong tr cng tn
ti do nhng cu trc tin lng khng hp l, nh gi cng vic tri qua cc bc sau:
Bc 1: Xc nh cc cng vic then cht.
Cn xc nh mt danh mc cc cng vic then cht. Cc cng vic then cht (cn
c gi l cng vic mc chun) l nhng cng vic c ni dung n nh, c th so snh
c v c tr cng tng xng. Cc cuc iu tra tin cng s gip xc nh c
cc cng vic then cht .
Bc 2: Xc nh cc yu t th lao.
l yu t th hin cc kha cnh c bn iu chnh mc tr cng cho mt
cng vic nhiu hn hay t hn cc cng vic khc nu tt c nhng iu kkin khc l
khng thay i. Cc yu t thng c s dng nhiu nht l: trch nhim, cc yu cu
v th lc, s nguy him, k nng, cc iu kin lm vic, cc trch nhim gim st, cc
i hi v tr tu... Sau khi c la chn, cc yu t th lao cn phi c nh ngha mt
cch r rng.
Bc 3: Xc nh trng s cho cc yu t ty theo s ng gp ca chng vo gi tr
chung ca cng vic.
Cc trng s phn chia vo cc yu t cn phi phn nh c cc gi tr ca qun
l v x hi. V d : Mt t chc a ra cc yu t nh gi th lao gm 4 yu t

Yu t th lao Trng s (%)

K nng 30

101
 Trch nhim 40
S c gng 20
Cc iu kin vic lm 10

T chc ny u tin nh gi trch nhim i vi cng vic ca ngi lao ng,

yu t ny c nh gi trong s cao gp bn ln yu t iu kin vic lm.
Bc 4: Xc nh tng s im ti a m mt cng vic c th c nhn v s cp m
mi yu t th lao cn phi chia ra
Tng s im ti a cho mt cng vic s c t chc t n nh, i vi mi yu
t nh gi th lao s c chia thnh nhiu mc , mi mc s c m t mt cch
r rng. V d: Yu t k nng ca mt t chc c chia thnh 3 mc. Thp: Khng c
o to ng chuyn ngnh, khng c kinh nghim thc t; Trung bnh: o to ng
chuyn ngnh, cha c hoc c t kinh nghim thc t; Cao : o to bi bn ng chuyn
ngnh, c trn 5 nm kinh nghim.
Bc 5: Xy dng bng im
Bng im c xy dng cn c vo trng s cc yu t v s cp tng yu t,
s im n nh cho tng mc phi tng ng vi trng s tng yu t.
V d: Nu yu t trch nhim cho trng s 40%, yu t iu kin lm vic l 10%
c 2 yu t u c 3 mc th c 3 cp ca yu t trch nhim u phi gp 4 ln 3
cp yu t iu kin lm vic
Bc 6: Tin hnh cho im cc cng vic
bc ny hi ng nh gi cng vic s tnh gi tr im cho tng cng vic thng qua
so snh bn m t cng vic vi cc m t ca tng yu t, tng cp v s dng bng
im. V d:
Yu t th lao Mc im
K nng 2 10
Trch nhim 2 20
S c gng 3 15
Cc iu kin vic lm 1 5
Tng s im 50

5.2.4. Qun tr tin cng v tin lng

iu chnh cc mc tin cng c ca ngi lao ng cho ph hp vi h thng tin
cng mi. Khi thc hin h thng lng mi s c nhng ngi lao ng hng mc

102
lng cao hn hoc thp hn mc thit k mi, cho nn phi iu chnh cho hp l bng
cc bin php ph hp, xp lng cho nhng ngi mi c tuyn vo h thng tin
cng ty theo quan im tr cng ca doanh nghip.
Tnh ton tr cng cho ngi lao ng theo cc ch ph hp cng nh thc hin
tng lng cho ngi lao ng theo ng chnh sch v th tc c thit k. Cp nht
h thng tin cng thng xuyn v iu chnh nu cn thit. Thc hin iu chnh khi c
tnh trng tin cng b dn nn, o to ngi qun l h bit s dng h thng tin
cng ng chnh sch ca doanh nghip. Ngoi ra phi k hoch ha v qun l qu tin
lng hp l ng thi thng tin vi ngi lao ng nm c cc chnh sch tr cng.
5.3. CC HNH THC TR CNG
5.3.1. Hnh thc tr cng theo thi gian
Trong hnh thc tr cng theo thi gian, tin cng ca cng nhn c tnh ton
da trn c s mc tin cng c xc nh cho cng vic v s n v thi gian( gi
hoc ngy) thc t lm vic, vi iu kin h phi p ng cc tiu chun thc hin cng
vic ti thiu c xy dng trc nu mun tip tc c nhn mc tin cng cho
cng vic . Tin cng tr theo thi gian thng c p dng cho cc cng vic sn
xut nhng kh nh mc c c th; hoc cc cng vic i hi cht lng cao, cc
cng vic m nng sut, cht lng ph thuc ch yu vo my mc thit b hay cc hot
ng tm thi, sn xut th. u im ca h thng ny l d hiu, d qun l, to iu
kin cho c ngi qun l v cng nhn c th tnh ton tin cng mt cch d dng. Cc
mc thi gian c s dng cng nh cc ghi chp v s lng sn phm sn xut thc t
ca cc c nhn ch l nhm mc ch kim tra, ch khng dng tnh ton trc tip
lng tin cng. Nhc im ch yu ca hnh thc tr cng theo thi gian l tin cng
m cng nhn nhn c khng lin quan trc tip n s ng gp lao ng ca h trong
mt chu k thi gian c th. V th, s khuyn khch thc hin cng vic da trn nhng
i hi ti thiu ca cng vic cn phi c thc hin bi nhng bin php to ng lc
khc ngoi cc khuyn khch ti chnh trc tip. Tuy nhin, nhc im ca hnh thc tr
cng theo thi gian c th c khc phc nh ch thng. Do vy, tr cng theo thi
gian c th c thc hin theo hai ch : Tr cng theo thi gian n gin: theo s ngy
(hoc gi) ca cng vic. Tr cng theo thi gian c thng: gm tin cng theo thi gian
n gin cng vi tin thng. Tin thng c th tnh cho tt c cc sn phm c sn
xut, cng c th c tnh cho s sn phm vt mc hoc cho mc thc hin cng
vic xut sc.
5.3.2. Hnh thc tr cng theo sn phm

103
5.3.2.1. Khi nim
Mi t chc u mun ngi lao ng ca mnh lm vic vi hiu qu cao nht
cng nh to ra nhiu sn phm nht c th. c bit vi nhng doanh nghip sn xut
t c mc tiu l khuyn khch ngi lao ng tng nng sut lao ng, h s la chn
cch thc tr lng theo s lng n v sn phm m ngi lao ng sn xut ra. Hnh
thc tr cng theo sn phm l hnh thc tr cng cho ngi lao ng cn c vo s
lng n v sn phm sn xut ra v n gi tr cng cho mt n v sn phm.
5.3.2.2. Cc ch tr cng theo sn phm
Hnh thc tr cng theo sn phm c th thc hin theo nhiu ch khc nhau,
ty thuc vo i tng tr cng. Di y l mt s ch tr cng theo sn phm v
ang c p dng:
- Ch tr cng theo sn phm trc tip c nhn:
Ch tr cng ny thng c p dng i vi nhng cng nhn sn xut chnh
m cng vic ca h mang tnh cht c lp tng i, c th nh mc v kim tra,
nghim thu sn phm mt cch c th v ring bit. Ty vo iu kin sn xut v quan
im khuyn khch lao ng ca doanh nghip, ngi lao ng c th c tr cng theo
n gi c nh, ly tin hay ly thoi. n gi tin lng c nh c tnh theo cng
thc sau y:
G = L/Q hoc DG = L x T
Trong : G - n gi sn phm
L- Mc lng cp bc ca cng vic
Q- Mc sn lng
T- Mc thi gian( tnh theo gi)
V d: Mt cng nhn bc 5, mc lng ngy l 50.000. Mc sn lng ca l 10
sn phm.
Vy n gi sn phm l: 50.000 : 10sp = 5000/sp
u im ca ch tr cng theo sn phm trc tip c nhn l mi quan h gia
tin cng m cng nhn nhn c v kt qu lao ng th hin r rng, do kch thch
cng nhn c gng nng cao nng sut lao ng nhm nng cao thu nhp. Vic tnh ton
tin cng n gin, cng nhn c th d dng tnh c s tin cng nhn c sau khi
hon thnh nhim v. Tuy nhin, ch tin cng ny c nhc im l lm cho cng
nhn t quan tm n vic s dng tt my mc, thit b v nguyn vt liu, t chm lo n
cng vic chung ca tp th..v.v
- Ch tr cng theo sn phm tp th:

104
 Ch tr cng ny thng c p dng vi nhng cng vic cn mt nhm
cng nhn, ng gp ca c nhm nh lp rp cc thit b, sn xut cc b phn lm
vic theo dy chuyn, trng nom my lin hp. n gi y c tnh theo cng thc:
n
Li n
i 1
Li * Ti
G Q hoc G i 1 hoc G = L * T

Trong :
G: n gi tnh theo sn phm tp th
n
Li
i 1 : Tng lng cp bc ca c nhm

Q: Mc sn lng ca c nhm
Li: Lng cp bc ca cng vic bc i
Ti : Mc thi gian lm vic ca cng vic bc i
n : S cng vic trong t
L: Lng cp bc cng vic bnh qun ca c t
T : Mc thi gian ca sn phm
V d: Nhm cng nhn 1 lp rp ca doanh nghip A gm c:
2 cng nhn bc I lm cng vic bc 1, mc lng theo gi l 2.000
4 cng nhn bc I lm cng vic bc 2, mc lng theo gi l 2.200
2 cng nhn bc I lm cng vic bc 4, mc lng theo gi l 2.500
1 cng nhn bc I lm cng vic bc 6, mc lng theo gi l 2.600
Mc sn lng gi ca c t l 4 sn phm

Vy n gi sn phm l :
2.000 x 2 + 2.200 x 4 + 2.500 x 2 + 2.600 x 1
4 = 5.100

Ch tr cng theo sn phm tp th c u im l khuyn khch cng nhn

trong t, nhm nng cao trch nhim trc tp th, quan tm n kt qu cui cng ca t.

105
Song, n c nhc im l sn lng ca mi cng nhn khng trc tip quyt nh tin
cng ca h. Do , t kch thch cng nhn nng cao nng sut lao ng c nhn.
- Ch tr cng theo sn phm gin tip:
Ch tr cng ny ch p dng cho nhng cng nhn ph m cng vic ca h c
nh hng nhiu n kt qu lao ng ca cng nhn chnh hng tin cng theo sn
phm, nh cng nhn sa cha, phc v my si, my dt trong nh my dt, cng nhn
iu chnh thit b trong nh my c kh v.v c im ca ch tr cng ny l thu
nhp v tin cng ca cng nhn ph li ty thuc vo kt qu sn xut ca cng nhn
chnh. Do , n gi tnh theo cng thc sau:
G = L / M.Q
G: n gi tnh theo sn phm gin tip
L: Lng cp bc ca cng nhn ph
Q: Mc sn lng ca cng nhn chnh
M: S my phc v cng loi
V d: Cng nhn vn hnh bc III, mc lng ngy l 20.000, vn hnh 2 my
cng loi. Mc sn lng ca cng nhn chnh trn mi my l 20 sn phm, tc 40 sn
phm trn ca. Thi gian vn hnh mi my trong mt ca xp x bng nhau
20.000
n gi ca 1 sn phm l: = 500
2 x 20
Sn lng thc t ca mi my trong ca lm vic nh sau:
- My 1 l 24 sn phm
- My 2 l 25 sn phm
Sn lng ca c ca l:
24 + 25 = 49 sn phm
Do , tin cng thc lnh ca cng nhn ph l
500 x 49 = 24.500
Tin cng ca cng nhn ph cng c th tnh bng cch ly s phn trm hon
thnh mc sn lng ca cng nhn chnh nhn vi mc lng theo cp bc ca cng
nhn ph.
T v d trn ta thy phn trm mc sn lng hon thnh ca cng nhn chnh
l 122,5% (49/40 *100)
V vy tin cng ca cng nhn ph tnh theo cch ny l:
20.000 x 1,225 = 24.500

106
 Ch tin cng ny khuyn khch cng nhn ph phc v tt hn cho cng nhn
chnh, to iu kin nng cao nng sut lao ng ca cng nhn chnh.
- Ch tr cng khon:
Ch tr cng ny p dng cho nhng cng vic m khi giao tng chi tit ,b
phn nh s khng c li m phi giao ton b khi lng cho cng nhn v phi hon
thnh trong mt thi gian nht nh. Hnh thc ny thng c p dng cho cc nghnh
nh xy dng c bn, nghnh cng nghip lp rp, sa cha my mc thit b...
Ch tin cng khon khuyn khch cng nhn hon thnh nhim v trc thi
hn m vn m bo cht lng cng vic, tuy nhin khi tnh ton n gi phi ht sc
cht ch t m xy dng n gi tr cng chinh xc cho cng nhn lm khon.
5.4. CC PHC LI CHO NGI LAO NG
5.4.1. Khi nim v cc loi phc li cho ngi lao ng
5.4.1.1. Khi nim
i vi mi t chc mun t c mc tiu ca mnh ra ngoi vic tp trung
vo cc chin lc lu di th cn phi quan tm chm lo n sc khe, s an ton , li ch
ca ngi lao ng... v chnh ngi lao ng s trc tip quyt nh n s thnh cng
ca cc mc tiu trong t chc. Nhng chng trnh c gi l phc li cho ngi lao
ng y l cc khon th lao gin tip c tr di dng cc h tr v cuc sng cho
ngi lao ng.
5.4.1.2. Cc loi phc li
C hai loi phc li v dch v cho ngi lao ng
- Phc li bt buc: l cc khon phc li ti thiu m t chc phi thc hin theo
yu cu ca php lut. Phc li bt buc c th l: cc loi bo m, bo him y t, bo
him x hi, tr cp tht nghip... Vit Nam cc phc li bt buc bao gm 5 ch
BHXH cho ngi lao ng: tr cp m au, tai nn lao ng, thai sn, hu tr v t tut.
- Phc li t nguyn: l cc phc li m t chc a ra tu thuc vo kh nng
kinh t v s quan tm i vi ngi lao ng. Cc loi phc li t nguyn tng t chc
c s khc nhau, cc loi hnh phc li t nguyn rt a dng c th chia lm my loi
nh sau:
Cc phc li bo him: bo him sc khe, bo him nhn th, bo him mt kh
nng lao ng
Cc phc li m bo: bo m thu nhp, bo m hu tr
Tin tr cho thi gian khng lm vic (ngh l tt, ngh php, du lch...)

107
 Cc loi dch v cho ngi lao ng: Hnh thc ny ty vo c im ca tng t
chc ngi lao ng c th c hng cc dch v nh chm sc sc khe ti ch, mua
hng ha dch v ca cng ty vi gi u i, h tr vay tin xy nh, mua xe...
5.4.2. Xy dng v qun l chng trnh phc li cho ngi lao ng
5.4.2.1. Mc tiu ca chng trnh phc li
Cc chng trnh phc li phi m bo mc tiu gn kt, hi ha vi cc chnh
sch qun l ngun nhn lc. Do cc chng trnh phc li ra phi: Duy tr v nng
cao nng sut lao ng; thc hin cc chc nng x hi i vi ngi lao ng; p ng
i hi ca i din ngi lao ng v nng cao vai tr iu tit ca chnh ph; duy tr
mc sng vt cht v tinh thn ca ngi lao ng.
5.4.2.2. Nguyn tc xy dng chng trnh phc li
Chi ph cho phc li phi a n kt qu l tng nng sut lao ng, cht lng
v s trung thnh ca ngi lao ng ng thi gim mu thun gia ngi lao ng v t
chc Cho nn chng trnh phc li phi va c li cho ngi lao ng, va c li cho
ngi qun l.
Chng trnh phi lm sao cho ngi lao ng hiu c nhng li ch mnh c
c qua n lc ht mnh v t chc, do chng trnh phc li phi tc dng thc
y hot ng sn xut kinh doanh.
Chng trnh phc li phi ph hp vi iu kin ti chnh ca t chc. Chi ph
ca chng trnh phi nm trong kh nng thanh ton ca t chc.
Chng trnh phi c xy dng r rng, thc hin mt cch cng bng v v
t vi tt c mi ngi.
Chng trnh phi c ngi lao ng tham gia ng h. Cc phc li nh vui
chi, gii tr, th thao phi thu ht s tham gia ca ng o ngi lao ng
5.4.2.3. Cc bc xy dng chng trnh phc li
Chng trnh phc li nhm cung cp li ch ti a cho ngi s dng lao ng
cng nh ngi lao ng. Mun xy dng chng trnh phc li ti u t chc cn xem
xt cc bc sau:
Bc 1: c mt chng trnh phc li hiu qu v ph hp nht trc tin t
chc s tin hnh thu thp cc d liu v gi c ch yu ca tt c cc mt hng v dch v
c lin quan.
Bc 2: nh gi xem cn bao nhiu tin th c th thc hin c tt c cc loi
phc li trong k ti. Bc ny nhm gip t chc c s chun b tt nht v ti chnh

108
dnh cho cc chng trnh phc li ca mnh m vn m bo duy tr n nh cc hot
ng khc ca t chc
Bc 3: nh gi bng im tng loi phc li v dch v theo cc yu t nh: yu
cu ca php lut, nhu cu v s la chn ca cng nhn, s la chn ca t chc. T
chc s phi a ra chng trnh phc li m bo hi ha cc yu t nh trn.
Bc 4: a ra quyt nh v phng n ti u kt hp gia cc loi phc li v
dch v khc nhau
Cc bc trn khi thc hin phi mang tnh logic, khch quan, c k hoch v ph hp vi
thc t
5.4.2.4. Qun l chng trnh phc li
Cc chng trnh phc li l iu kin thu ht v gn gi lao ng gii, do vy
t chc cn qun l tt chng trnh phc li nhm tha g nhng vng mc khng ng
c, hn na chi ph cho chng trnh ny khng h nh m cn c xu hng tng t trng
trong tng chi ph th lao nn t chc cn theo di hch ton mt cch st sao chi ph
phc li nm trong kh nng thanh ton ca t chc, vic qun l chng trnh phc li
cn lu n cc kha cnh sau
Tin hnh nghin cu chng trnh phc li ca cc t chc khc trong v ngoi
nghnh tham kho. Nghin cu s thch v s la chn ca cng nhn bng cch s
dng phiu iu tra trong t chc. Tin hnh xy dng cc quy ch phc li r rng cng
khai ng thi theo di hch ton chi ph thng xuyn, qun l thng tin thng sut.

109
 CU HI N TP
1. Trnh by khi nim v c cu ca th lao lao ng. B phn no l c bn nht? V
sao?
2. H thng th lao phi m bo nhng yu cu no? Trnh by ni dung nhng yu cu
v cho v d minh ha.
3. Phn tch nh hng ca th lao n chn ngh, thc hin cng vic ca ngi lao ng
v hiu qu hot ng ca t chc.
4. Phn tch cc yu t nh hng n th lao lao ng.
5. Qun tr tin cng, tin lng c ngha nh th no i vi ngi lao ng, t chc v
x hi.
6. Trnh by h thng thang bng lng ca Nh nc
7. Cho bit cc bc xy dng h thng tr cng ca doanh nghip
8. Trnh by ni dung, u nhc im v iu kin p dng ca hnh thc tr cng theo
thi gian.
9. Trnh by ni dung, u nhc im v iu kin p dng ca hnh thc tr cng theo
sn phm.
10. Ti sao phi m bo chng trnh phc li cho ngi lao ng? Cc phc li c vai
tr nh th no trong vic nng cao nng sut lao ng?
11. Bi tp
Cng ty May Vit Hn c tng s 120 lao ng, trong c 25 lao ng lm vic
Khi Vn phng, s cn li lm vic cc phn xng may. Bit: tng h s lng ca
khi vn phng l 203,8; tng sn lng phi hon thnh trong nm l 250.000 sn phm;
Tng qu lng nm 2012 ca ton cng ty l 435.000.000 ng. Hy vn dng cc
phng php tr cng hc phn b mc tin lng cho mi b phn lao ng trong
cng ty v cho bit ngha ca ch tr lng m anh (ch) p dng.

110
 CHNG 6: QUAN H LAO NG
Trong cc hot ng ch yu ca qun tr nhn s khng th khng nhc n mi
quan h gia ngi s dng lao ng v ngi lao ng. y l mi quan h phc tp v
d pht sinh mu thun khi li ch mi bn khng m bo, do vy cn c vai tr qun l
ca Nh nc trong mi quan h ny. Chng ny gip ngi hc hiu hn v bn cht
mi quan h lao ng gia ngi s dng lao ng v ngi lao ng cng nh vai tr
qun l ca Nh nc khi xy ra cc vn trong quan h lao ng. Nm c cch thc
gii quyt cc vn pht sinh trong quan h lao ng thng qua cc quy nh v k lut
lao ng.
6.1. QUAN H LAO NG
6.1.1. Khi nim, ch th cu thnh ca quan h lao ng
6.1.1.1. Khi nim
Theo t chc lao ng quc t (ILO) nh ngha quan h lao ng l Nhng mi
quan h c nhn v tp th gia nhng ngi lao ng v s dng lao ng ti ni lm
vic, cng nh cc mi quan h gia cc i din ca h vi Nh nc. Nhng mi quan
h nh th xoay quanh cc kha cnh lut php, kinh t, x hi hc v tm l hc v bao
gm c nhng vn nh tuyn m, thu mn, sp xp cng vic, o to, k lut, thng
chc, buc thi vic, kt thc hp ng, lm ngoi gi, tin thng, phn chia li nhun,
gio dc, y t, v sinh, gii tr, ch , ch lm vic, ngh ngi, ngh php, cc vn phc
li cho ngi tht nghip, m au, tai nn, tui cao v tn tt. Quan h lao ng l cc
mi quan h lin quan n quyn, ngha v v quyn li gia cc bn tham gia trong qu
trnh lao ng.
6.1.1.2. Cc ch th cu thnh quan h lao ng
Quan h lao ng ch xut hin khi mt ngi hay mt nhm ngi lm vic theo
yu cu ca ngi khc, do vy mi quan h ngi lao ng v ngi s dng lao ng l
mi quan h c trng nht
a. Ngi s dng lao ng
Ch s dng lao ng: L ngi s hu t liu sn xut ng thi l ngi qun l
iu hnh doanh nghip hoc l nhng ngi ch t liu sn xut y quyn, thu mn,
b nhim trc tip thc hin cng vic qun l iu hnh doanh nghip v c ton
quyn s dng v tr cng ngi lao ng. y l nhng ngi c kinh nghim nng lc,
hiu bit v t chc c tinh thn trch nhim v s trung thnh. H c nhng quyn ngha

111
v nht nh trong mi quan h vi ch t liu sn xut, vi ngi lao ng (thng thng
l gim c, tng gim c... )
Tp th gii ch s dng lao ng: i din cho gii ch s dng lao ng l t
chc ca gii ch s dng lao ng c thnh lp trong mt ngnh, mt phm vi ngh
nghip nhm bo v quyn li cho gii ch (nghip on, hip hi...)
b. Ngi lao ng
Ngi lao ng l nhng ngi lm vic vi cc ch s dng lao ng nhm mc
ch kim tin v thuc quyn iu khin ca ngi ch trong thi gian lm vic. Ngi
lao ng c th l: vin chc cn b nhn vin lm cng tc qun l; th hay nhng ngi
c chuyn mn tay ngh lm nhng cng vic k thut hoc th cng; lao ng ph thng
lm cng cho doanh nghip v nhng cng vic thuc lao ng gin n khng i hi
kh nng hay phi qua o to chuyn mn.
c. Tp th ngi lao ng
Tp th ngi lao ng l cc t chc do tp th ngi lao ng c ln nhm bo
v quyn li cho ngi lao ng. ng thi khi c tha c lao ng tp th n l bn i
din cho tp th ngi lao ng v l mt bn ch th ca quan h lao ng. Tp th ngi
lao ng c th l cng on, ban i din ngi lao ng...
d. C ch ba bn trong quan h lao ng v s xut hin ca nh nc
Thi k u quan h lao ng l quan h gia hai bn: gii ch v gii th cha c
s can thip ca Nh nc v thng l s yu th thit thi dn v gii th. m bo
cho s n nh x hi lu di, Nh nc phi can thip vo mi quan h ny, bng cch:
khng ch mc lng ti thiu, thi gian lm vic ti a trong ngy, phn phi li nhun
C ch "ba bn" trong quan h lao ng th hin vic Nh nc xy dng, ban hnh,
gim st lut l quan h lao ng, x l cc tranh chp lao ng, gii ch s dng lao
ng v gii th c i din tham gia, xy dng, chp hnh, gim st lut l lao ng,
tham gia x l tranh chp lao ng. C ch "ba bn" trong quan h lao ng lun to ra
th cn bng v quyn li v ngha v ca cc ch th tham gia.
6.1.2. Tranh chp lao ng v gii quyt tranh chp lao ng
6.1.2.1. Khi nim
Tranh chp lao ng khng phi l mt ni dung ca quan h lao ng m n l
mt vn ny sinh do vi phm cc ni dung quan h lao ng ca mt bn no dn
n bt ng, mu thun, xung t. Thng thng tranh chp lao ng l nhng tranh
chp v quyn v li ch ca cc bn lin quan n vic lm, tin lng, thu nhp v cc
iu kin lao ng khc.

112
6.1.2.2. Cc hnh thc
Ty thuc vo cc ch th tham gia quan h lao ng, tranh chp lao ng c th
gia ngi lao ng v ngi s dng lao ng hoc tranh chp gia tp th ngi lao
ng vi ngi s dng lao ng. Tranh chp lao ng c th hin di nhiu hnh thc
(nhiu dng):
- Bi cng: L vic ngi lao ng cng nhau tin hnh ngng mt b phn hoc
ton b qu trnh sn xut dch v. y l mt bin php u tranh ca cng nhn vin
phn i li ngi s dng lao ng (gii ch) i thc hin cc yu sch v kinh t, ngh
nghip, v i khi c yu sch v chnh tr.
- Ln cng: L mt dng nh cng m ngi cng nhn khng ri khi ni lm
vic nhng khng lm vic hoc lm vic cm chng. C nhiu loi hnh bi cng, nh
cng nh bi cng ni tip lun phin, bi cng lm nh tr cng vic, bi cng ngi ti
ch, bi cng on kt, nh cng ton b hay cc b...
- nh cng: L mt dng bi cng quy m nh trong mt hay nhiu x nghip
c quan. Hnh thc ny thng khng km theo nhng yu sch v chnh tr. nh cng l
s ngng vic ca tp th lao ng. Ngng vic ni y l s n phng ngng hn
cng vic ang lm bnh thng theo hp ng lao ng, tho c lao ng tp th v ni
quy lao ng.
nh cng l hnh thc u tranh c t chc. Tnh t chc trong nh cng th hin
ch: vic quyt nh nh cng, th tc chun b nh cng, tin hnh nh cng, gii
quyt nh cng u do i din ca tp th lao ng v cng on tin hnh. Ngoi t
chc cng on, khng ai c quyn ng ra t chc nh cng. Vic nh cng ch tin
hnh trong phm vi doanh nghip hoc b phn ca doanh nghip. Gii hn phm vi nh
cng trong mt doanh nghip hoc mt b phn c cu ca doanh nghip xut pht t
phm vi v ni dung ca tranh chp lao ng tp th. Nu trong v tranh chp m mt bn
l tp th lao ng ca c doanh nghip th c th tt c ngi lao ng trong doanh
nghip ngng vic nh cng. nh cng c nhng c im sau:
Nu l tranh chp gia tp th lao ng thuc b phn ca doanh nghip th nh
cng ch c tin hnh trong phm vi b phn . S tham gia hng ng ca nhng
ngi khc khng c lin quan n tranh chp lao ng tp th, khng thuc tp th lao
ng c tranh chp th u l bt hp php.
6.1.2.3. Phng nga v gii quyt tranh chp lao ng
Phng nga tranh chp lao ng l s thc hin nhng bin php phng nga
nhm ngn chn trc nhng tranh chp lao ng c th xy ra. Cc bin php thng

113
c thc hin l: Tng cng mi quan h thng tin kp thi gia ch s dng lao ng
vi tp th i din ngi lao ng v tnh hnh thi hnh cc tha thun v quan h lao
ng. Tng cng cc cuc thng tho nh k gia ch s dng lao ng vi ngi lao
ng. iu chnh v sa i kp thi cc ni dung ca hp ng lao ng ph hp vi
nhng quy nh mi ca Nh nc, tng cng s tham gia ca i din tp th ngi lao
ng vo cng vic gim st, kim tra hot ng sn xut kinh doanh, t chc k kt li
hp ng lao ng tp th theo nh k hp l.
V pha Nh nc, cn tng cng cng tc thanh tra lao ng, kp thi sa i
lut l quan h lao ng ph hp vi thc tin (c bit l lng ti thiu). Khi c sa i
phi t chc ph bin rng ri n tng doanh nghip.
Bn cnh , gii quyt tranh chp lao ng cng l bin php cn thit khi tranh
chp lao ng xy ra. Tin trnh thng lng tp th c th v v nhiu l do khc
nhau nh s bt ng v mt vi im no hay thng tin b sai lch, hoc do c s khc
bit v mc ch gia cc bn thng lng, phong cch m phn hay thi c tuyt
khng chp nhn tt c mi gii php. Gii quyt tranh chp lao ng mi quc gia thc
hin mt cch thng nht, theo c ch hon chnh c php lut quy nh. C th: B
my gii quyt tranh chp lao ng gm: Ban ha gii tranh chp lao ng (cp c s); ta
n lao ng. Ngoi ra trong qu trnh gii quyt tranh chp lao ng cn c s tham gia
ca ha gii vin thuc thanh tra lao ng, hoc ca b my qun l quan h lao ng cc
cp. Tuy nhin, ty thuc c im tnh hnh v tranh chp m cc nc c s t chc b
my chuyn trch ph hp vi nc mnh. Thng lng t dn xp thng qua ho gii c
s tham gia ca i din cng on v ca i din ngi s dng lao ng, gii quyt
cng khai, khch quan, kp thi, nhanh chng, ng php lut.

S 6.1: QUY TRNH GII QUYT TRANH CHP LAO NG C NHN

HI NG HA GII LAO NG C S

Ngi lao ng Ngi s dng lao ng

PHNG N HO GII

Ha gii thnh Ha gii khng thnh

Lp bin bn ha gii thnh Lp bin bn ha gii khng

thnh

114
Ta n cp huyn, thnh ph
S 6.2: QUY TRNH GII QUYT TRANH CHP LAO NG TP TH
HI NG HA GII C S

Tp th lao ng Ngi s dng lao ng

PHNG N HO GII

Ha gii thnh Ha gii khng thnh Lin on lao ng cp tnh

Tp th lao ng Ngi s dng lao ng

Phng n
Ha gii thnh Ha gii khng thnh

Thng bo

Khng c kin C kin

Ta n nh cng

6.2. HP NG LAO NG V THO C LAO NG TP TH

6.2.1. Hp ng lao ng
Hp ng lao ng l s tho thun gia ngi lao ng v doanh nghip s dng
lao ng, thu mn lao ng (gi chung l ngi s dng lao ng) v vic lm c tr
cng, m hai bn cam kt vi nhau v iu kin s dng lao ng v iu kin lao ng,
v quyn v ngha v ca mi bn trong quan h lao ng. Hp ng lao ng do hai bn
tho thun nht thit phi c cc ni dung ch yu sau y : cng vic phi lm, tin cng
(tin lng), ni lm vic, thi hn hp ng, nhng iu kin theo quy nh ca php lut
v an ton, v sinh lao ng v bo him x hi i vi ngi lao ng. Tin cng (tin lng)
tr cho ngi lao ng khng c thp hn mc lng ti thiu do nh nc quy nh.
Hp ng lao ng c giao kt theo nguyn tc t do, t nguyn, bnh ng
khng tri vi php lut v tho c lao ng tp th nhng ni c k kt tho c lao
ng tp th. Hp ng lao ng c giao kt bng vn bn hoc bng ming: Hp ng
lao ng c k kt bng vn bn phi c lm thnh 2 bn, mi bn gi mt bn; Hp
ng lao ng c giao kt bng ming th cc bn ng nhin phi tun theo cc quy
nh ca php lut lao ng, v ch p dng i vi mt s cng vic c tnh cht tm thi
m thi hn di 3 thng.
Ngi lao ng c quyn n phng chm dt hp ng trc thi hn khi khng
c b tr theo ng cng vic, a ch lm vic hoc khng c bo m cc iu kin

115
lm vic tho thun trong hp ng; khng c tr cng y hoc tr cng khng
ng thi hn theo hp ng; b ngc i, b cng bc lao ng; bn thn hoc gia nh
tht s c hon cnh kh khn khng th tip tc thc hin hp ng; c bu lm nhim
vchuyn trch c quan dn c hoc c b nhim gi chc v trong b my nh
nc; ngi lao ng n c thai phi ngh vic theo ch nh ca thy thuc..Khi n
phng chm dt Hp ng lao ng, ngi lao ng phi bo cho ngi s dng lao
ng bit trc theo thi gian nht nh.
Ngi s dng lao ng c quyn n phng chm dt hp ng lao ng trong
nhng trng hp ngi lao ng thng xuyn khng hon thnh nhim v; ngi lao
ng b x l k lut sa thi theo quy nh ca B lut Lao ng; ngi lao ng m au
iu tr 12 thng lin (theo hp ng lao ng khng xc nh thi hn); iu tr 6
thng lin (theo hp ng lao ng t 1 - 3 nm); iu tr qu na thi hn hp ng (theo
hp ng lao ng ma v di 1 nm)
Hp ng lao ng ng nhin chm dt khi c mt trong cc trng hp sau: Ht
hn hp ng; hon thnh cng vic theo hp ng; hai bn tho thun chm dt hp
ng; ngi lao ng b kt n t giam hoc b cm lm cng vic c theo quyt nh ca
To n; ngi lao ng cht, mt tch theo tuyn b ca To n; ngi s dng lao ng b
kt n t giam hoc bn n ca To n cm lm cng vic c, b ph sn, cht hoc mt
tch m doanh nghip phi ng ca.
6.2.2. Tha c lao ng tp th
Ty theo tng thi k tng ni khc nhau m tha c lao ng tp th c nhng
tn gi khc nhau nh: hp ng tp th, tha c tp th, tha c lao ng tp th...
Theo quy nh ca php lut hin hnh ti iu 44 B lut Lao ng th tha c lao
ng tp th l vn bn tha thun gia tp th lao ng v ngi s dng lao ng
v cc iu kin lao ng v s dng lao ng, quyn li v ngha v ca hai bn
trong quan h lao ng.
Tha c lao ng tp th c hiu lc t ngy hai bn tho thun ghi trong tha
c lao ng tp th, nu hai bn khng tho thun th tha c lao ng tp th c hiu
lc k t ngy ly. Ngi s dng lao ng phi thng bo n mi ngi lao ng trong
doanh nghip v tha c lao ng tp th c hiu lc.
Ni dung m cc bn tha thun trong tha c l nhng vn v vic lm v
m bo vic lm; thi gi lm vic; thi gi ngh ngi; tin lng, tin thng, ph cp
lng; nh mc lao ng; an ton lao ng, v sinh lao ng v bo him x hi i vi
ngi lao ng...m nhng vn ny mi ch c php lut quy nh dng khung

116
php l hoc cha c quy nh, nn c th s t tha thun ca cc bn l iu c php
lut khuyn khch trong vic xy dng tha c tp th.
6.3. BT BNH CA NGI LAO NG
6.3.1. Khi nim
Cc s bt bnh, xung t, tranh chp c th xy ra do mu thun gia nhng
ngi lao ng vi nhau hoc gia tp th ngi lao ng v ngi s dng lao ng v
quyn li, i x trong cng vic, tin lng, thu nhp, hc ngh, thc hin hp ng lao
ng, tha c lao ng tp th, hoc cc vn khc...
Bt bnh ca ngi lao ng l s khng ng , s phn i ca ngi lao ng
i vi ngi s dng lao ng v cc mt: thi gian lao ng, tin lng, iu kin lao
ngBt bnh c nh hng n nng sut lao ng, quan h lao ng v i sng ca
mi ngi trong doanh nghip. C nhng hnh thc bt bnh nh sau:
Bt bnh r rng l bt bnh c nguyn nhn chnh ng, cc s kin c biu
hin r rng, trong trng hp ny ngi lao ng c th tranh lun vi ngi qun l v
nhng bc xc ca mnh.
Bt bnh tng tng l kt qu ca nhng n i, bn tn bn nghi v nhng
chuyn lm lt, nhng bt bnh ny ch tn ti trong ngh ca ngi lao ng.
Bt bnh im lng l nhng bt bnh m ngi lao ng khng ni ra, h gi s bc
bi trong lng nhng l s ut c, bt mn.
Bt bnh c by t l ngi lao ng phn nn v nhng bt bnh mt cch ci
m, cng khai vi ngi ph trch m khng giu trong lng.
6.3.2. Nguyn nhn
Nhng bt bnh bt ngun t nhng bt ng c nhn. Cc chnh sch v vic thi
hnh ca doanh nghip c th c ngi lao ng hiu theo cch khc vi nhng nh
ca t chc. Hu ht s bt bnh ca ngi lao ng ny sinh t vic vic khng t c
s hi lng vi ngh nghip, s e da v an ton lao ng, s thiu hiu bit nhn vin
ca nh qun tr...
Trong ni b t chc: iu kin lm vic thp km, nhng li ph bnh phi l, vic
bt hay tng lng khng cng bng, s khng a thch cng vic c phn cng, do
thi v phong cch lnh o cha hp l
Bn ngoi t chc : S tuyn truyn v kinh t chnh tr khin quan im ca
ngi lao ng b sai lch, hoc do cc tc ng t cc i tng bn ngoi t chc
ngi lao ng c s so snh gia cng vic hin ti ca mnh vi cc t chc bn ngoi
t ngi lao ng c nhng bt bnh do i x khng cng bng.

117
 Trong ni b ngi lao ng: Do c s khc bit gia c nhn ngi lao ng h
rt nhy cm v khi b xc phm h rt d chn ng tinh thn khi c nhng ph bnh
thiu cn nhc.
6.3.2. Qu trnh gii quyt bt bnh
Bt bnh ca ngi lao ng nu khng c gii quyt kp thi s nh hng trc
tip n hiu qu, nng sut ca t chc. Khi gii quyt bt bnh ca ngi lao ng i
hi ngi s dng lao ng cn bnh tnh kho lo t kt qu tt nht. Quy trnh gii
quyt theo trnh t sau:
6.3.2.1. Ghi nhn bt bnh
nhiu t chc thng cc nh qun tr thng khng thng xuyn quan tm
n tm t nguyn vng ca ngi lao ng thm ch c khi ngi lao ng rt bc
xc. Do vy trc tin t chc cn ghi nhn nhng bt bnh ca ngi lao ng nm
bt c nguyn nhn v c hng gii quyt. Trong bc ghi nhn bt bnh t chc cn
ch cc im sau: Lng nghe ngi lao ng by t suy ngh ca mnh, khch l ngi
lao ng t by t tm t ca mnh vi tinh thn hp tc, khi ngi lao ng tip cn ti
mt mc hp l th tin hnh gii quyt bt bnh.
6.3.2.2. Cc bc gii quyt bt bnh
Xc nh r tnh cht, mc ca s bt bnh, thu thp cc tnh tit ca s bt bnh
nh a im, thi gian, i tng, l do v nguyn nhn din ra s vic ng thi xc
nh nhng gii php ngh, th nghim.
Thu thp thng tin b xung nhm xc nh gii php tt nht thc hin sau
p dng cc gii php. Trong qu trnh gii quyt cc bt bnh t chc cn lun theo st
din bin vic gii quyt n tha trnh nhng rc ri.
Vic gii quyt bt bnh cn c gii quyt mt cch c t chc vi s tham gia
ca nhng ngi qun l trc tip, ban qun l v nhng thnh vin qun l trung gianv
i din cng on. Nh vy s m bo tnh khch quan v cng bng cho ngi lao
ng.
6.4. K LUT LAO NG
6.4.1. Khi nim v cc hnh thc k lut
6.4.1.1. Khi nim
Mt t chc mun hot ng mt cch trn tru c hiu qu cn xy dng cho mnh
mt h thng k lut buc nhng ngi lao ng phi tun theo nhm gip cho ngi lao
ng lm vic da trn tinh thn hp tc, c quy c. Do , k lut tt nht l t gi k
lut. K lut lao ng l nhng tiu chun quy nh hnh vi c nhn ca ngi lao ng

118
m t chc xy dng trn c s php l hin hnh v cc chun mc o c x hi. K
lut lao ng bao gm cc iu khon quy nh v hnh vi ca ngi lao ng trong cc
lnh vc c lin quan n vic thc hin nhim v lao ng ca h nh: s lng, cht
lng cng vic cn t c; thi gian lm vic, thi gian ngh ngi, gi gn trt t ti ni lm
vic, an ton v v sinh lao ng, bo v ti sn v b mt kinh doanh ca t chc...
6.4.1.2. Cc hnh thc
K lut ngn nga (ph bnh): da trn c s a ra nhng nhc nh, ph bnh
nh nhng c tnh xy dng. Hnh thc ny khng to cho ngi lao ng cm gic bn
thn b bi xu, x nhc. Trong hnh thc k lut ngn nga thng qua nhng ngi qun
l trc tip s gii thch r rng nhng sai st, s dng cch tip cn hu ch khng chnh
thc v cho php ngi di quyn t ch lm vic.
K lut khin trch: L hnh thc k lut chnh thc hn c tin hnh kn o
nhm gip ngi vi phm sa cha vi phm v trnh lp li trong tng lai, lm cho ngi
lao ng hiu r iu h lm khng c t chc chp nhn nhng mi vic s c vn
thun li cho ngi lao ng nu thc s h c chuyn bin tt theo hng mong i ca
t chc. Ngi qun l phi c trch nhim trong vic t c s nht tr vi nhng
ngi di quyn.
K lut trng pht (cnh co): l cch cui cng p dng vi nhng ngi vi phm
vi hnh thc nghim khc hn, v mc tng dn c th nh sau: Cnh co ming, cnh
co bng vn bn, nh ch cng tc, sa thi. Tuy nhin tr nhng vi phm c bit nghim
trng nh n cp, l gi ti liu c quan th thng ngi lao ng mc li ln u khng
b sa thi ngay, hnh thc sa thi ch p dng khi ngi qun l c gng gio dc ngi
vi phm nhng khng c chuyn bin tch cc
6.4.2. Cc loi v nguyn nhn vi phm k lut
6.4.2.1. Cc loi vi phm k lut
Cc vi phm k lut lao ng cng tn ti di nhiu dng khc nhau:
Ngi lao ng vi phm cc quy nh v ni quy ca t chc c nim yt v
thng bo.
Ngi lao ng thc hin cng vic khng t yu cu, tiu chun lm nh hng
n hiu qu ca b phn v t chc.
Ngi lao ng c biu hin cc hnh vi thiu nghim tc, phm php chng i t
chc lm nh hng n uy tn t chc trn th trng.

119
 Mi loi vi phm k lut c nhng nguyn nhn v bin php gii quyt khc
nhau. iu ny i hi ngi qun l phi xc nh ng loi vi phm c cch thc
ngn nga v khc phc kp thi.
6.4.2.2. Nguyn nhn
Nguyn nhn dn n vi phm k lut c th n t c hai pha, pha ngi lao
ng hoc cng c th t pha ngi s dng lao ng
V pha ngi lao ng, do c trng c nhn khc nhau dn n h c quan nim,
mc tiu, hnh vi khc nhau trong qu trnh lm vic. Hoc do thi thc ca ngi
lao ng khng hp tc trong qu trnh lm vic.
V pha ngi qun l, c th sai st trong vic xy dng chnh sch nhn s v
thc hin chnh sch nhn s khng hp l, do thiu st trong tuyn dng, chn khng
ng ngi, ng vic, khng ng thi im. Do b tr lao ng khng hp l khin lao
ng phn khng hoc khng c nng lc thc hin cng vic. Cng tc o to pht trin
khng ng hng, thiu ng b, khng c cht lng. Do cc quy nh pht sinh t
nhng chnh sch khng hp l. Do khi x l vi phm k lut ngi qun l phi xc
nh r nguyn nhn pht sinh t u c hng gii quyt cho hp l. Do khng truyn
ti thng tin kp thi khin ngi lao ng khng nm bt c nhng yu cu ca t
chc. Trong nhiu trng hp ngi lao ng khng c iu kin tip xc vi thng tin.

120
 CU HI N TP
1. Trnh by khi nim, ch th ca quan h lao ng
2. Nu cc bin php phng nga v gii quyt tranh chp lao ng
3. Trnh by khi nim v cc loi hp ng lao ng
4. Phn tch cc nguyn nhn bt bnh ca ngi lao ng v cch thc gii quyt cc bt
bnh.
5. Qu trnh gii quyt bt bnh phi tri qua cc trnh t no? Vic gii quyt cc bt bnh
c ngha nh th no i vi hot ng ca t chc?
6. Khi no t chc tin hnh k lut lao ng. Cho bit cc hnh thc k lut.

121
 DANH MC TI LIU THAM KHO

1. Gio trnh qun tr nhn lc; B mn Qun tr nhn lc, Trng i hc Kinh t quc
dn, Nh xut bn i hc Kinh t quc dn, 2010
2. PGS.TS Phm c Thnh, Gio trnh Kinh t lao ng, B mn Kinh t lao ng,
Trng i hc Kinh t quc dn; Nh xut bn Gio dc, 2008
3. B Lut lao ng Vit Nam
4. Matsushita Konosuk (dch gi: Trn Quang Tu), Nhn s- Cha kha ca thnh cng,
NXB thnh ph H Ch Minh, 2000
5. Cc vn bn Lut hin hnh v bo h lao ng Vit Nam, NXB Lao ng x hi, H
Ni, 2010
6. GS. Phng Th Trng, Qun l con ngi trong doanh nghip, NXB H Ni, nm
2011

122
 TI C CHNH SA THEO KIN
HI NG NGHIM THU

Xc nhn ca Ch tch Hi ng nghim thu:...................................................................

................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................

Xc nhn ca Phn bin 1:...................................................................................................

.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................

Xc nhn ca Phn bin 2:...................................................................................................

.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................

Xc nhn ca y vin:..........................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................

Xc nhn ca Th k:...........................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................

123