Chng 7.

X L CC CHT KH V HI
7.1. i cng v cc kh va hi c hi
7.1.1. Khi ni m v ngu n pht sinh
Phn bit khi va hi (v d khi: CO2, hi: hi xng)
Kh va hi c hi = cc cht nhim khng kh dng kh va
hi c th gy c hi i vi sc khe con ngi v sinh vt.
Cc cht N ph bin: CO, SO2, NOx, O3, VOC, H2S, HCl, Cl2
B ng 7.1. Mt s kh va hi c hi thng thng v ngun pht sinh
Kh Ngun pht sinh C ch pht sinh
SO2 Kh thi l t than, du, kh; Phn ng chy ca S trong nhin liu
CN sn xut H2SO4 Sn phm trung gian trong SX
NOx Kh x ng c t, xe my; Phn ng ca N2 v O2 trong khng kh nhit
Kh thi nh my nhit in; cao
CN phn bn, sn xut HNO3 Sn phm trung gian
CO Kh x ng c t, xe my; khi Phn ng chy ca C v cc cht hu c trong
l t than; kh thi CN iu kin thiu O2
VOCs Dy chuyn sn xut (khai thc Bay hi, tht thot dung mi hu c
ch bin du m, sn,)
Kh x ng c t, xe my t chy khng hon ton nhin liu du kh

Khoa Mi tr ng Tr ng HKH Hu Bi gi ng Cng ngh Mi tr ng Mi

1 tr ng 7-1
 Chng 7. X L CC CHT KH V HI
7.1.2. c tnh l ng kh c h i pht sinh khi t nhin li u
Da trn h s pht thi (lng cht N/n v lng nhin liu) thay i
ty thuc loi nhin liu, thit b t, k thut t, c hay khng phng
tin x l kh thi,
H s pht thi theo PP iu tra nhanh ca WHO (1993)
Cc v d:

B ng 7.2. H s pht thi nh my nhit in (kh thi cha x l)

n v Bi SO2 NOx VOC

Loi nhin liu CO (kg/U)
(U) (kg/U) (kg/U) (kg/U) (kg/U)
Kh t nhin tn 0,287 20S 8,91 2,36 0,863
Du DFO tn 0,710 20S 9,62 2,19 0,791
Than anthracite tn 5A 19,5S 9,0 0,3 0,055
A: tro ca than (%); S: hm lng lu hunh trong nhin liu (%)
Than Qung Ninh: A = 22%; S = 0,5%, C = 62,8%
Du DFO: A = 0,1%; S = 3%; C = 85%

Khoa Mi tr ng Tr ng HKH Hu Bi gi ng Cng ngh Mi tr ng Mi

2 tr ng 7-2
 Chng 7. X L CC CHT KH V HI

B ng 7.3. H s pht thi ng c t, xe my (cha qua b x l)

Bi SO2 NOx CO VOC
Loi phng tin n v (U)
(kg/U) (kg/U) (kg/U) (kg/U) (kg/U)
t ch ngi
ng c < 1400 cc (xe sn tn nhin
xut trong thi gian 1985- 0,80 20S 15,13 118,0 14,83
1992; chy trong thnh ph)
liu

1000 km 0,07 1,74S 1,31 10,24 1,29

Xe my
tn nhin
ng c 2 k; <50 cc 6,7 20S 2,8 550 330
liu
tn nhin
ng c 2 k; >50 cc 4 20S 27 730 500
liu
tn nhin
ng c 4 k; >50 cc - 20S 8,0 525 80
liu
Ngun: WHO, 1993

Khoa Mi tr ng Tr ng HKH Hu Bi gi ng Cng ngh Mi tr ng Mi

3 tr ng 7-3
 Chng 7. X L CC CHT KH V HI

Cc phng php x. ly:

Hp thu/ (absorption)
Hp phu/ (adsorption)
Ngng tu/ (condensation)
Oxy ha nhit (thermal oxidation) hay t
Oxy ha c xc tc (catalytic oxidation)
X. ly sinh hc (biological treatment)

Khoa Mi tr ng Tr ng HKH Hu Bi gi ng Cng ngh Mi tr ng Mi

4 tr ng 7-4
 Chng 7. X L CC CHT KH V HI

7.2. Phng php hp th

7.2.1.Nguyn t c x l
Cho kh thi tip xc vi dung mi lng hay
dung dch ha cht, kh c hi s b gi li bi
qu trnh ha tan hay phn ng vi ha cht.
Nu ch ha tan: hp thu/ vt ly
C phn ng ha hc: hp thu/ ha hc
i tng x l: SO2, H2S, HCl, Cl2, NH3
C th. kt hp x. ly bi
Phm vi p dng: khi nng kh c hi
tng i ln (>1% v/v)
Khoa Mi tr ng Tr ng HKH Hu Bi gi ng Cng ngh Mi tr ng Mi
5 tr ng 7-5
 Chng 7. X L CC CHT KH V HI

7.2.2.Thi t b x l
Cc thp hp th c cc kiu:
thp phun r ng: cht lng c phun thnh git nh trong
th tch rng thit b v cho dng kh i qua (ngc dng)
(H.7.1.a) c th. kt hp loi bi.
thp c l p m: cht lng c ti trn lp m v chy
xung di to ra b mt t ca lp m dng kh tip
xc i qua (H.7.1.b)
thp c cc a ti p xc: khi i qua cc tm c l> (a) bn
trn c mng mng cht lng (H.7.1.c)
Thp c lp m c p dng ph bin nht:
u im: tng b mt tip xc kh-lng
Vt liu m: , snh s, kim loi, plastic,..;
Cc yu t nh hng: tc kh thi, tc phun cht
lng, kch c vt liu m, chiu cao thp
Khoa Mi tr ng Tr ng HKH Hu Bi gi ng Cng ngh Mi tr ng Mi
6 tr ng 7-6
 Chng 7. X L CC CHT KH V HI

a) b) c)

Hnh 7.1. Cc loi thp ra kh

a) thp phun rng b) thp c lp m c) thp c cc a tip xc
(Ngun: C.C. Lee. Handbook of environmental engineering calculations. McGraw-Hill, 2000)

Khoa Mi tr ng Tr ng HKH Hu Bi gi ng Cng ngh Mi tr ng Mi

7 tr ng 7-7
 Chng 7. X L CC CHT KH V HI

7.2.3. X l SO2 b ng h p thu

Ph bin l hp th bng vi (CaO) hay vi (CaCO3):
CaO+ SO2 + 2 H2O CaSO3.2H2O
CaCO3 + SO2 + 2 H2O CaSO3.2H2O + CO2
CaSO3.2 H2O + O 2 CaSO4.2H2O
S cng ngh hp th bng sa vi - Hnh 7.2
Kh thi loi bi dn vo thp hp th t pha di, huyn ph sa vi
hay vi c phun t pha trn phn ng vi SO2 trong kh thi
b thu di y thp, vi hay vi c b sung cng nc lng v
nc b sung; mt phn huyn ph c bm sang b lm c; mt
phn bm ln phun vo thp
Bn t b lm c c lc v trn vi tro bay, sau a i ti s
dng hay thi b.
C th loi n 95% SO2
Vn : an mn, ng cn thit b; to ra lng bn ln

Khoa Mi tr ng Tr ng HKH Hu Bi gi ng Cng ngh Mi tr ng Mi

8 tr ng 7-8
 Chng 7. X L CC CHT KH V HI

Hnh 7.2. S cng ngh x l SO2 bng hp th vi vi/ vi

(Ngun: Environmental Engineers Handbook, CRC Press, 1999)

Khoa Mi tr ng Tr ng HKH Hu Bi gi ng Cng ngh Mi tr ng Mi

9 tr ng 7-9
 Chng 7. X L CC CHT KH V HI

7.2.4. X l NOx b ng oxy ha-h p thu

Cng ngh/ mi, oxy ha NOx bng O3 nhit thp (150oC)
n N2O5, sau hp th N2O5 bng H2O.
NO + O3 NO2 + O2
NO2 + O3 N2O5 + O2
N2O5 + H2O HNO3
S dng thp hp th
dng phun ngc dng,
dng dung dch NaOH
trung ha acid to
thnh.
Hiu sut loi NOx c
th t 99% Hnh 7.3. S cng ngh x l NOx bng oxy
ha-hp th (Ngun: Schnelle, Karl B. Air pollution
control technology handbook, CRC Press, 2002)
Khoa Mi tr ng Tr ng HKH Hu Bi gi ng Cng ngh Mi tr ng Mi
10 tr ng 7 - 10
 Chng 7. X L CC CHT KH V HI

7.3. Phng php hp ph

7.3.1.Nguyn t c x l
S dng cht hp ph dng rn gi li cc kh va
hi c hi trn b mt khi cho kh thi i qua.
Cc cht hp ph: than hot tnh (PAC, GAC);
silicagel; nhm oxit hot tnh; ry phn t.
i tng x l: cc VOC, H2S, Cl2, NH3,
Phm vi p dng:
Cht kh nhim khng chy c hoc kh t chy
Cht kh cn kh c gi tr cn c thu hi
Cht kh nhim c nng thp trong kh thi m cc qu
trnh kh kh khc khng th p dng
Gii hp phu/: ngc li vi hp phu/ (hp phu/ vt ly)

Khoa Mi tr ng Tr ng HKH Hu Bi gi ng Cng ngh Mi tr ng Mi

11 tr ng 7 - 11
 Chng 7. X L CC CHT KH V HI
B ng 7.4. Kh nng hp ph ti a ca
Cc yu t nh hng than hot tnh vi cc cht kh khc nhau
20oC, 1 atm
n qu trnh hp ph:
Bn cht cht hp phu/ va
cht b hp phu/
Nhit
p sut
Tc dng kh thi
Chiu su lp hp ph
m kh thi
Cc cht nhim khc

Khoa Mi tr ng Tr ng HKH Hu Bi gi ng Cng ngh Mi tr ng Mi

12 tr ng 7 - 12
 Chng 7. X L CC HI V KH C HI

7.3.2.Thi t b x l
C 2 nhm thit b hp phu/:
Nhm hp ph khng ti sinh:
p dng vi ngun thi quy m nho. hay lc khng khi my iu ha
Cc dng: phng (flat), ng (cylindrical), np gp (pleated), hp (canister)
Nhm hp ph c ti sinh
p dng vi ngun thi quy m ln, khi thi c gia tr cn thu hi
Cc dng: lp hp ph c nh (fixed bed), lp hp ph di chuyn (moving
bed), lp hp ph kiu tng si (fluidized bed)
Vn hnh thit b hp ph c ti sinh (Hnh 7.4)
Thng lp 2 n nguyn song song (khi 1 thit b bo ha, s chuyn
khi thi sang thit b khc va ti sinh thit b th nht).
Dng hi nc, khng khi nng hay khi tr ti sinh (gii hp phu/)
Hi nc cha kh gii hp c dn qua thit b ngng t thu hi.
Kh thi thng c a vo thit b t trn xung hn l t
di ln, trnh s thot ra ngoi ca cht hp ph.

Khoa Mi tr ng Tr ng HKH Hu Bi gi ng Cng ngh Mi tr ng Mi

13 tr ng 7 - 13
 Chng 7. X L CC CHT KH V HI

b) thit b hp ph lp c nh c ti sinh
a) thit b hp ph phng
(chiu dy lp hp ph = 0,3 - 1,2 m; vg =
(c th lm vic vi Q = 9,4 m3/s)
6,0 - 30 m/min)

Hnh 7.4. Mt s dng thit b hp ph x l kh

Khoa Mi tr ng Tr ng HKH Hu Bi gi ng Cng ngh Mi tr ng Mi
14 tr ng 7 - 14
 Chng 7. X L CC CHT KH V HI
7.3.3.X l cc ch t h!u c bay hi (VOC)
B ng 7.5. Cc iu kin vn hnh thit b hp ph VOC c ti sinh
Thng s! Khong gia! tr Tiu biu
Tc / khi i qua, cm/s 20 ~ 50 40
Thi gian hp phu/, h 0,5 ~ 8,0 4
Nhit /, oC -200 ~ 50
Nng / u vo, ppmv 100 ~ 5000
C> ht cht hp phu/, mm 0,5 ~ 10 4~8
/ rng lp vt liu hp phu/, % 38 ~ 50 45
Nhit / hi nc ti sinh, oC 105 ~ 110
Nhit / khi tr ti sinh, oC 100 ~ 300
Thi gian ti sinh Bng thi gian hp phu/

Ngoi ra, m kh thi cn gim < 50% trnh s hp ph cnh

tranh vi VOC
Khoa Mi tr ng Tr ng HKH Hu Bi gi ng Cng ngh Mi tr ng Mi
15 tr ng 7 - 15
 Chng 7. X L CC CHT KH V HI

Mt s s cng ngh x l VOC bng than hot tnh

Hnh 7.5. H thng vi lp hp ph c nh, ti sinh bng hi nc v thu hi VOC

Ngun: Schnelle, Karl B. Air pollution control technology handbook, CRC Press, 2002)

Khoa Mi tr ng Tr ng HKH Hu Bi gi ng Cng ngh Mi tr ng Mi

16 tr ng 7 - 16
 Chng 7. X L CC CHT KH V HI

Hnh 7.6. H thng vi lp hp ph c nh, ti sinh bng khng kh nng v oxy

ha nhit VOC (Ngun: Schnelle, Karl B. Air pollution control technology handbook, CRC Press,
2002).
Khoa Mi tr ng Tr ng HKH Hu Bi gi ng Cng ngh Mi tr ng Mi
17 tr ng 7 - 17
 Chng 7. X L CC CHT KH V HI
7.4. Phng php t (hay oxy ha nhit: thermal oxidation)
7.4.1.Nguyn t c x l
nhit cao, cc hi hu c trong kh thi b oxy ha
to thnh CO2, H2O, v ta nhit.
i tng x l: VOC, c bit cc hydrocarbon
Khi cc VOC c cha S, N, Cl s to thnh sn phm SO2,
NOx, HCl
Cc yu t nh hng:
3T: Nhit (Temperarure), thi gian (Time), xo trn (Turbulence)
Nhu cu oxy
Gii hn chy n. (LEL: lower explosive limit-gii hn n. )
Phn bit:
t chy trc tip (thnh ngn la)
t chy trong bung t
t chy c xc tc hay phn hy xc tc
Khoa Mi tr ng Tr ng HKH Hu Bi gi ng Cng ngh Mi tr ng Mi
18 tr ng 7 - 18
 Chng 7. X L CC CHT KH V HI
7.4.2.Ph ng php t tr#c ti p (Flaring)
t chy kh thi thnh ngn la
p dng cho kh thi d chy (t NM lc du, ha cht, bi rc,
t h/ thng x. ly ky/ khi nc thi)
C th:
t trn mt t (ground-level flare)
t trn cao (elevated flare)
S t trn cao c h tr bi hi nc Hnh 7.7.
Tc dng kh ln nht ph thuc vo nhit tr ca kh theo
phng trnh:
(7.1)

Vmax: tc kh ln nht, ft/s (1 ft/s = 0,3 m/s)

Bv: nhit tr ca kh, BTU/ft3 (1 BTU/ft3=37,26 kJ/m3)
Tc dng kh thit k = 80% tc kh ln nht
Khoa Mi tr ng Tr ng HKH Hu Bi gi ng Cng ngh Mi tr ng Mi
19 tr ng 7 - 19
 Chng 7. X L CC CHT KH V HI

Hnh 7.7. S t kh thi trn cao c h tr bi hi nc

(Ngun: Schnelle, Karl B. Air pollution control technology handbook, CRC Press, 2002)
Khoa Mi tr ng Tr ng HKH Hu Bi gi ng Cng ngh Mi tr ng Mi
20 tr ng 7 - 20
 Chng 7. X L CC CHT KH V HI

Khoa Mi tr ng Tr ng HKH Hu Bi gi ng Cng ngh Mi tr ng Mi

21 tr ng 7 - 21
 Chng 7. X L CC CHT KH V HI

7.4.3.Ph ng php t trong bu ng t

(1). Bung t n c thu hi nhit:
S dng cc b trao i nhit dng ng thu hi nhit t bung t lm
nng kh thi i vo. Thu hi nhit c th t 80%

Hnh 7.8. Bung t kh thi

c thu hi nhit
(Ngun: Schnelle, Karl B. Air pollution control technology handbook, CRC Press, 2002)

Khoa Mi tr ng Tr ng HKH Hu Bi gi ng Cng ngh Mi tr ng Mi

22 tr ng 7 - 22
 Chng 7. X L CC CHT KH V HI
(2). Bung t nhiu ngn c thu hi nhit
Dng lp vt liu s hp thu nhit to thnh khi t kh; nhit ny c th
t nng s b kh thi vo n gn nhit bung t (v d t 38oC n
777oC).
Kh c lu trong bung
t, t chy bi ngon la,
v nhit kh sau khi t
qua lp s th hai cn 77oC. 777 C o o
816 C
Ngay khi t n 77 C, van
o

kh vo ngn 1 s ng v
van vo ngn 2 m. Khi thi
qua lp s ngn 2 c gia 38 C o 77 C o

nhit ln 7770C
Bng chu k ng-m van rt
nhanh (30-120 s), kh thi i
vo ngn c nhit cao, kh
sau x l i ra t ngn c
nhit thp. Hnh 7.9. Bung t nhiu ngn c thu hi nhit
Hiu sut thu hi nhit t
(Ngun: Schnelle, Karl B. Air pollution control technology
n 98%. handbook, CRC Press, 2002)

Khoa Mi tr ng Tr ng HKH Hu Bi gi ng Cng ngh Mi tr ng Mi

23 tr ng 7 - 23
 Chng 7. X L CC CHT KH V HI

C th ci tin vi nhiu ngn t, v d 3 ngn:

(Ngun: Schnelle, Karl B. Air pollution control technology handbook, CRC Press, 2002)
Khoa Mi tr ng Tr ng HKH Hu Bi gi ng Cng ngh Mi tr ng Mi
24 tr ng 7 - 24
 Chng 7. X L CC CHT KH V HI

7.4.4.Ph ng php oxy ha c xc tc

Cho php phn hy nhit VOC nhit thp hn khi khng
c xc tc:
200 350oC vi cc hydrocarbon t C4 tr ln
370 540oC vi cc hydrocarbon t C3 tr xung
200 480oC vi cc dn xut halogen
Cc kh NOx, CO, H2S cng c th b oxy ha
Thng p dng vi kh thi cha hm lng VOC thp
(<1% v/v), v khng c cc cht c ch xc tc.
Xc tc thng dng l cc kim loi him nh Pt v Pd, c
mang trn nn s hay kim loi ph lp nhm oxit; hoc cc
oxit kim loi nh Cr2O3/Al2O3, CuO/MnO2;
Thng nhit to ra cng c thu hi t nng s b kh
thi vo.

Khoa Mi tr ng Tr ng HKH Hu Bi gi ng Cng ngh Mi tr ng Mi

25 tr ng 7 - 25
 Chng 7. X L CC CHT KH V HI

Hnh 7.10. S h thng oxy ha c xc tc x l VOC

(Ngun: Schnelle, Karl B. Air pollution control technology handbook, CRC Press, 2002)

Khoa Mi tr ng Tr ng HKH Hu Bi gi ng Cng ngh Mi tr ng Mi

26 tr ng 7 - 26
 Chng 7. X L CC CHT KH V HI

7.5. Phng php kh chn lc c xc tc (SCR)

7.5.1.Nguyn t c x l
Khi khng c xc tc, phn ng kh. NOx bi NH3 xy ra nhit
/ khong 1000oC:
4 NO + 4 NH3 + O2 4 N2 + 6 H2O
2 NO2 + 4 NH3 + O2 3 N2 + 6 H2O
Khi c xc tc, cc phn ng kh. c th. xy ra 300-400oC.
Xc tc:
kim loi him (Pd, Pt) khong nhit thp (180 300oC)
V2O5/TiO2 khong nhit 250 420oC
Zeolite khong nhit cao (450 600oC)
Trn thc t, s dng lng d NH3 vi t l mol NH3: NOx l
1:0,8 ~ 1: 0,9 do phn ng ph oxy ha NH3 vi O2.
Cn t nht 1% oxy trong kh thi

Khoa Mi tr ng Tr ng HKH Hu Bi gi ng Cng ngh Mi tr ng Mi

27 tr ng 7 - 27
 Chng 7. X L CC CHT KH V HI

Hiu sut x. ly thng t 75 90%

NOx, O2 N2,
NH3, H2O
NOx, O2

Hnh 7.11. S h thng kh xc tc x l NOx

(Ngun: Schnelle, Karl B. Air pollution control technology handbook, CRC Press, 2002)

Khoa Mi tr ng Tr ng HKH Hu Bi gi ng Cng ngh Mi tr ng Mi

28 tr ng 7 - 28
 Chng 7. X L CC CHT KH V HI

7.5.2. Thi t b x % ly& khi& th i t

Khi thi ng c t cha chu. yu: CO, NOx, CxHy (hydrocarbon), CO2
X. ly khi thi t lin quan cc phn ng:
Kh. NOx: 2 NOx x O2 + N2
Oxy ha CO: 2CO + O2 2 CO2
Oxy ha CxHy: 2 CxHy + (2x+y/2) O2 2x CO2 + y H2O
Nu 2 loi phn ng 2 ngn ring - b/ chuyn ha xc tc 2 giai on:
Khng kh
Giai o n kh Giai o n oxy ha

HC CO2
HC, CO, NO Pt-H + NO Pt-O + N2 Pt-O + Pt-H+ N2, CO2, H2O
CO H2O
Trong kh thi (+NH3) Thi vo kh
O2 quyn

B/ chuyn ha xc tc 3 hng (TWC=Three-Way Catalytic converter):

gp c 3 phn ng vo 1 hp. Xc tc: Pt+Rh (ty. l/ 5:1) trn cht mang
Al2O3 va cc phu/ gia CeO2, La2O3, BaO.

Khoa Mi tr ng Tr ng HKH Hu Bi gi ng Cng ngh Mi tr ng Mi

29 tr ng 7 - 29
 Chng 7. X L CC CHT KH V HI

Khoa Mi tr ng Tr ng HKH Hu Bi gi ng Cng ngh Mi tr ng Mi

30 tr ng 7 - 30