ALKOL RETM

1. ALKOLN TANIMI VE TARHES

Alkol , hidrojen atomunun hidroksil grubu ile yer deitirdii hidrokarbon bileimlerinin genel addr. Genel forml
R-OH dr , burada R aromatik bir kk temsil eder.
Gnlk hayatta ou kez pek ok alkolle karlalr. rnein ; Etanol (etil alkol) CH3 CH2 OH , ikilerde , 2
propanol (izoprepil) (CH3)2 CHOH antibakteriyel olarak
, Metanol (Metil alkol) CH3 OH otomobillerde yakt donanm antifiriz olarak kullanlr. Btn bu bileikler
laboratuvarda ve sanayide zc ve k maddesi olarak kullanlr.

Alkol kelimesi genel olarak kimyada etil alkol (C2H5OH) belirtmek iin kullanlr. Etil alkoln dnda bir dizi baka
alkolde bulunduundan , bilimsel tanmlamalarda alkol kelimesi yalnz bana kullanlamaz. Alkoller tredikleri
alkann sonuna -ol eki getirilerek adlandrlrlar. Konuma dilinde ise yanl olarak farkl alkolleri de belirtmekte
kullanlr. rnein ; sala zararl metil alkol iin alkol kelimesi yanl anlamlara ve zehirlenmelere sebep
olabilmektedir. Halk arasnda ispirto olarak bilinen etil alkol , ekerli ve ekere dntrlebilen ham maddelerin
fermantasyonu sonucu oluan alkoll maienin damtlmas ile elde edilir.

Eldeki belgeler gre , alkol fermantasyonunun ok eski yllardan beri bilindii ve alkoln kullanld
anlalmaktadr. rnein , M.. 4200 yllarnda Mezopotamyada alkol fermantasyonunun bilindii ; M.. 2800
yllarnda Babil de bira retiminin yaygn olduu arkeolojik aratrmalar sonucu ortaya kmtr. Mezopotamyada
yaplan kazlarda M.. 4000 yllarna ait arap kaplarnn bulunmas , bir fermantasyon rn olan arabn
retiminin o dnemlerde bilindii kantlanmtr.

Alkol fermantasyonunun ne zaman nerede gelitii konusunda bir ok aratrmac ayn sonulara varmasna
karn alkoln distile edilmesine ilikin bilgiler elikili ve yetersizdir. Baz aratrmaclar distilasyon ileminin ilk
olarak Msrda yapldn , baz aratrmaclar ise bu buluun eski Yunanistan ve talyada yapldn ne
srmektedirler.

Bu elikilerin yan sra , distilasyonun M.S.11. ve 12. Yzylda bilindii yazl belgeler ile kantlanmtr. Bu
verilere gre , Avrupada distilasyonun balang tarihi olarak 1050 1150 yllar kabul edilmektedir. O tarihlerde
elde edilen ispirtoya Aqua Ardens veya Aqua Vitae deniyor ve ila olarak kullanlyordu. Yalnz araptan elde
edilen alkol spritus arap ruhu ad verilmi , Arapa El - Kle szc de ilk kez talyan kimyager Paracelsus
tarafndan alkol olarak Avrupa literatre sokulmutur. 13. yyda Avrupada damtma ilemi gelimi ve alkol
retimi ticari bir nem kazanmtr. Asya ktasnda ise alkol retiminin ve distilasyon tekniinin 13. yyda bilindii
belgelerle dorulanmaktadr. Marco Polo ve Rubruk , Mool ve Tatarlarn ksrak stnden fermantasyonla
retilen kmz distile ettiklerini bildirmilerdir. Bu bilgi 16. yyda nl in bilgini Lichitchin tarafndan
dorulanmtr. Lichitchin , 16. yyda yaynlanan ansiklopedisinde inlilerin ataki adl distile in ikisinin distile
edilmesinin 13. yy larda Moollardan rendiklerini yazmtr. Bu 18. yyda Rus arkeolou Pallas tarafndan da
dorulanmtr. Distilasyon aletleri nceleri ok basit olup , daha sonra yksek dereceli alkol retebilmek iin
srekli distilasyon kolunu gelitirilmitir. 1901 ylnda azeotropinin esaslarnn belirlenmesi ile saf alkol retimi
mmkn olmu ve alkol retimi bugnk durumuna ulamtr.

1.1. Etil Alkol

Etil alkol en iyi bilinen alkoldr. Btn alkoll ieceklerin esas maddesidir. Etil alkol ayn zamanda alkol, etanol,
tane (hububat) alkol, fermantasyon alkol, etil hidroksit ve metil karbinol olarakta adlandrlr. Bileiminden
%52.18 C, %34.78 O, %13.04 H vardr. Saf halde berrak, renksiz, uucu bir svdr. Alevlenebilir, toksiktir,
karekteristik tat ve kokuya sahiptir. Suda ve eter gibi pek ok organik zcde znr. 78.4 oC de kaynar ve
114 oCde erir. zgl arl 20 oCde 0.7851gr/ml dir. En nemli sanayi organik maddesidir.

Ticari olarak etil alkol byk miktarlarda, eker sanayiinde bir yan rn olan melastan elde edilir. Burada melas
maya ile fermente edilir. Bu ekilde elde edilen alkol, melas alkol olarak adlandrlr. Alkol ayn zamanda
niastadan genellikle Msr niastasndan fermantasyonla da elde edilir. Bu yntemde niasta nce maya ile
ekerle hidroliz edilir ve elde edilen ekerler alkole ve CO2e maya etkisi ile dntrlr. Bu ilem srasnda yan
rn olarak byk miktarlarda CO2 oluur. Bu ekilde elde edilen alkol ise hububat alkoldr. Avrupa da odun
sellozunun asit ile ekerlere hidrolizi ve daha sonra bunlarn fermantasyonu ile alkol elde edilmektedir. Etanol
retiminde kat endstrisinden gelen slfit likrnn fermantasyonu baar ile yaplabilmektedir. Trkiyede
sentetik etil alkol retilmemektedir.

Fermantasyon yolu ile etil alkol elde edilmesinde ham madde her lkenin tarmsal durumuna gre deiir.
Almanya ve Rusya da patatesten, U.S.A da msr , melas ve yer elmasndan, Fransada eker pancar, patates,
zm ve tatl meyvelerden, ngilterede buday ve printen, bizde ise zm, incir ve melastan alkol elde edilir.
Tarmsal kkenle etil alkol hammaddeleri ;

1. Yenilebilir meyveler, meyve ksmlar

2. Yenilebilen sebzeler, sebze ksmlar

3. Tahllar

4. Unlar, niasta, gluten, inulin

5. eker pancar, eker kam

6. Dier ekerler, eker uruplar, karamel, bal

7. Melaslar (rengi giderilmi veya giderilmemi)

8. Aromalandrlm veya renklendirilmi ekerler, uruplar, melaslar (eker ieren meyve sular hari)

9. zm ras (fermente olmu veya fermantasyonu alkol ilavesi ile durdurulmu)

10. Taze zm arab

Etil alkol sadece aada gsterilen reaksiyona gre maya etkisi ile heksoz ekerlerden oluur.

C6H12O6 2C2H5OH + 2CO2

izelge 1. Tarmsal kkenli etil alkoln zellikleri

zellikler Deerler

Organoleptik zellikler Hammaddesine zg olandan baka koku ve tat bulunmamal.

Alkol miktar (Hacmen %) en az 96.0

Toplam Asitlik (%100lk alkolde asetik asit olarak gr/hektolitre) en fazla 1.5

Esterler (%100lk alkolde etilasetat olarak gr/hektolitre) en fazla 1.3

Aldehitler (%100lk alkolde asetaldehid olarak gr/hektolitre) en fazla 0.5

Yksek alkoller (%100lk alkolde metil-2 propanol olarak gr/hektolitre) en fazla 0.5

Metanol (%100lk alkolde gr/hektolitre) en fazla 50

Buharlama kalnts (%100lk alkolde gr/hektolitre) en fazla 1.5

Uucu azotlu bazlar (%100lk alkolde azot olarak gr/hektolitre) en fazla 0.1

Furfurol Saptanmamal
1.1.1. Etil alkoln metabolizmas

nsan vcut arlnn her 10 kilogram iin 1 g alkol 1 saatte yakar. Arl 70 kg olan bir insan kannda 0.5
gram alkol konsantrasyonuna ulalabilmesi iin 25 gram anhidrit alkol almas gerekir. Bu miktar alkol 0.300 litrelik
ie bira 0.250 litre arap ve 50-60 ml damtk alkoll iki ile salanabilir. Bu miktarlarda alnacak alkol, merkezi
sinir sistemini fazla etkilemeden 3 saat iinde okside olur. Bu sre iinde de vcudun tkettii kalorinin nemli bir
ksmn salar. Bu arada metabolik fonksiyonlarn bir ou deiiklie urar. Sindirim kolaylar.

Alkol alnmad halde kanda alkol olduu saptanmtr. Bu miktarn konsantrasyonu litrede 0.002 ksm kadardr.
Alkol vcutta mikroorganizmalar tarafndan meydana getirilmektedir. Escherichia coli, Lactobasillus trleri ve bir
ok mikroorganizmada bu zellik vardr. Barsaklarda meydana gelen alkol veya bnyeye alnan ve sonra
barsaklara geen alkol karacierde okside olur. Karacierin alkol oksidasyon kapasitesi ok yksektir fakat
karaciere gelen kann alkol oran karacierin eleminasyon gcnden fazla ise alkol vcudun dier ksmlarna
yaylr. Bu seviye ok fazla ykselir ise intoksikasyon meydana gelmektedir.

Alnan alkoln %85i karacierde metabilize edilir. Alkoln %5-15i kadar solunum, ter ve idrarla atlr. Eer %85i,
%100 kabul edersek bu miktarn %80i alkol dehidrogenaz enzimi ile asetaldehide kadar metabolize edilir. Dier
%20lik ksm ise karacierin hcresinin mikrozomal enzim oksidasyon sistemi ile asetaldehide dntrlr. Her
iki yolla meydana gelen asetaldehid daha sonra ikinci bir enzim sistemi (aldehid dehidrogenaz) ile asetata
dntrlr. Karacierin dnda asetat sitrik asit siklsuna girerek CO2 ve H2O kadar yklr. Aldehid
dehidrogenaz enzim sistemi olmadnda asetaldehitten, asetil ko-Adan ya asitleri meydana gelir. Ya asitlerin
miktar byk nem tamaktadr. Fazla alkol almnda karacier yalanmas meydana gelmektedir.

Alkol dehidrogenaz ve aldehid dehidrogenaz (ALDH), etanoln metabolizasyonu dnda, daha bir ok ilemde
grev alr. Her iki enzim de genetik kontrol altndadr. nsanlarda alkol dehidrogenazn deiik metabolik
zelliklere sahip olan ve eitli rklarda farkl etkinlii olan sekiz veya daha fazla izoenzim vardr. ALDHnn klinik
adan nemi kabul edilen en az 4 izoenzimi ve bunlardan, asetaldehid zerine en aktif olan ALDHdr. Oryantal
rkn %50sinde ALDH bulunmas nedeniyle, bu rktan bir kii iki itiinde, yznn kzarma olasl ok
yksektir. Oryantal rktaki alkolizm orannn dk olmas, olaslkla bu olayla ilikilidir. Bu enzimlerin ve genetik
kontrollerin daha iyi anlalmas, alkolizme olan genetik yatknln anlalmasna da yardmc olacaktr.

Alkol karacierde okside olarak nce asetaldehidi meydana getirir. Asetaldehid hemen etil asetata dnr.
Reaksiyon burada daha fazla ilerlemez. Asetat karacierden knca hzla oksidasyona urar. Etanol
oksidasyonunun oksijen tketimi ile ilgisi azdr. Dk etanol konsetrasyonlar ile karacierdeki oksijen tketimi
hafife artar, yksek seviyelerde ise azalr.

Alkol oksidasyonu arttka, doal olarak dier maddelerin oksidasyonu azalr. Alkol metabolizmas hzldr, vcutta
alkol bulunduka karacierin katabolik reaksiyonlarna hakim olur. Karacier normal olarak ya kendi
metabolizmas iin kullanr fakat alkol yan oksidasyonunu iddetle azaltr.

%85i karacierde metabolize olur %15i solunum, ter, idrarla atlr.

Eer %85i %100 kabul edersek

%80i %20si

alkol dehidrogenaz enzimi ile asetaldehide karacierin hcresinin

mikrozomal dntrlr enzim oksidasyon sistemi

ile asetaldehide dntrlr.

Asetaldehid

Aldehid dehidrogenaz

Asetil Ko A Asetat

Sitrik asit sikls

Ya asitleri CO2 ve H2O

ekil 1. Alkoln biyotransformasyonu

1.1.2. Etil alkoln insan salna etkisi

Etanoln (etil alkol) ekonomik nemi ok byktr. Etanoln ar kullanm alkoloid ieren ttn, ay ve kahve gibi
patolojik uyuma yapar. Kontrolsz kullanldnda kabalk hallerine, kiilik kayplarna, ahlaki sulara, trafik
kazalarna yok aar, sala bal reaksiyonlar bozar (benlik kritii=mantk zayflar), korku ann uzatr, heyecan
artrr.

Davranlarn ne derecede etkilenecei, kiinin yana, kilosuna, cinsiyetine, alkol kullanma alkanlna ve en
nemlisi, tolerans dzeyine baldr. izelgede tolerans gelimemi bir kiide ve deiik kan dzeylerinde
grlebilecek belirtiler yer almaktadr. Dk dozlarda motor koordinasyon, alg ve mizata hafif deiiklikler
olurken, 300mg alkol / 100 ml kan (300mg/dL) ve stndeki dzeylerde amnezi ve Evre 1 anestezi geliir. 400
700 mg/dL arasnda dzeyler koma, solunum yetmezlii ve lmle sonulanrsa da, tolerans gelimi kii
700mg/dL gibi kan dzeyine karn, uyank ve konuuyor olabilir. Bir kadeh iki yaklak olarak 8-10 g saf alkol ve
en az 70 kalori ierir.

izelge 2. Kandaki alkol dzeyi ve davran, motor fonksiyonlar arasnda iliki

Kandaki Alkol Dzeyi (mg/dL) Beklenen Etki

20-99 Koordinasyon bozulur

100-19 Mental fonksiyonlar bozulur, yarglama zayflar, labil miza ve ataksi izlenir.

200-299 Ataksi belirginleir, konuma yayvanlar, miza labildir, bulant ve kusma olabilir.

300-399 1. Evre anestezi geliir, bellek kayb ve labil miza izlenir.

400 ve st Solunum yetmezlii koma ve lm.

Etanoln zehirlilii eterik yalarla (kt kaliteli konyaklardaki yksek oranl fuzel yalar) ve daha fazla kalsiyum
nitrat, cyanamid ve sanayi rnleri zehirleri ile birlikte artar. Yksek oranl alkol dozlar narkotik etki yapar ve
lme gtrr. lm dozu erkeklerde 283 g, kadnlarda 193 g, ocuklarda 30-50 g (vcut arlklarnn 3g/kg)dr.
Bu oranlar hzla iilen 3/4 -1 damtk ikiye karlktr.

Topluluklarda etil alkoln kontroll kullanm dostluklar yaratr, yemekte itah dzenler, mide svsn arttrr
(zellikle CO2 ve eker ieren kpkl araplar mide svsn ok arttrr ). Koku ve tat maddeleri (aroma
maddeleri) zengin olan arap gibi ieceklerde etanoln deeri olduka nem kazanr. Bu gibi ikiler dzenleyici
zellii ile dolam bozukluunu nler. Etanoln deri tarafndan hemen rezorbe edilmesi kandaki miktar arttrr. Bir
bardak konyak yarm saatte kanda en yksek alkol dzeyine ulalmasna neden olur. Damarlar geniletir,
scaklk hissini ykseltir.

Seyreltilmi alkol insan sal iin zararl deildir. Aksine belirli dozlarda uyarc ve serinletici etkiye sahiptir.
Genellikle alkol stimulant olarak tanmlanr. Patolojik olarak bu doru deildir. Byle bir durumda yalanc bir
stimulasyon sz konusudur. nleyici sinir sisteminin kontrol kaybndan dolay kalp atlar hzlanmakta ve scaklk
hissedilir. Aslnda bu durumda etil alkoln etkisi stimulasyondan ok rahatlatc olmasdr.

Etil alkol alm ile vcudun sadece d yzeyi snmakta. Alkolle alnan enerjiden daha fazla s dar verilmektedir.
Aslnda alkolle vcut ss en iyi ekilde drlebilir. Bu nedenle tropik blgelerde ok fazla rom tketilmektedir.
Alkoln buzdan daha fazla s drc etkisi vardr.

1.1.3. Endstriyel alkol

Gda, alkoll iki, ila ve kozmetik gibi insan tketimi ile dorudan veya dolayl ilikisi olan retimlerin dnda
kalan sanayi gereksinimini salamak iin, tarmsal hammaddeden veya sentetik yntemle retilen ve yukarda
isimleri aklanm olan sanayilerde kullanm yasaklanm, etil alkoldr. Alkol vergili alkol veya ok daha yaygn
olarak vergisiz denatre alkol olarak satlr. Tmden denatre alkol, alkolden glkle ayrlabilen , fena kokulu ve
lezzetsiz bir ksm maddelerin katlmas ile hazrlanr. Bundan ama bu alkoln iilmesini nlemektir. Tmden
denatre byle bir alkol, yaygn bir ekilde snrlama olmakszn satlr. Fabrikalar iin nemli bir hammaddedir.
Endstriyel adlandrmada alkol veya etanoldr.

%95 C2H5OH ve %5 su bulundurur ve bu yzdeler 15,56 oC de hacim yzdesidir. Alkoln kayna konusunda
ister sentez ister fermantasyon olsun bir ayrm yaplmaz.

Ekonomik durum deimi ve fermantasyon endstriyel alkol kayna olarak daha az nem tamaya balamtr.
retilen alkolde fermantasyon alkoln pay, ilk kez %50 nin altna dm ve sentetik olarak retilen alkoln pay
byk oranda artmtr.
1.1.4. Mutlak (anhidrit) alkol

Anhidrit alkol % 95-96lk endstriyel alkolde bulunan %4-5lik suyu, snm kirele absorplamak ve sonra da
distillemek ile elde edilirdi. Bu proses ok yksek kalitede alkol vermesine karn ok pahaldr. Bugn bunun
yerini, nc bir komponentin katld gelitirilmi nit operasyonlar, distilasyon ve ektraksiyon almtr. Bu daha
dk giderli bir dehidrasyon (sudan kurtarma) ilemi olup, ounlukla srekli alr ve tm sv veya zeltilere
uygulanabilir. Mutlak alkoln fiyatnn dmesine neden olmutur.

%95lik alkol ierisindeki su nde gelen iki yntemden biri uygulanarak uzaklatrlr: (1) nc bir kompenentle,
distilleme yntemi ile dehidrasyon ; nc kompenentin ilavesi minimum kaynayan azotropun (damtma ile
birbirinden ayrlmayan) oluumuna neden olur ve bu alkolden veya sudan daha dk (78.15 oC ) kaynar.

(a) Minumum kaynayan ikili bir karm, eter-su gibi

(b) Minumum kaynayan kompenentli bir karm etil alkol-su-benzen gibi. Bu durumda anhidrit alkol distilasyon
kolonunun tabanndan alnr; nk alkoln buhar basnc suyu uzaklatran sabit kaynayan karmdan daha
dktr.

2) Zt akm ekstraksiyonu yntemi ile dehidrasyon; nc bir kompenentle srekli kolonda yaplan ekstraksiyon,
bu kompent suyun buhar basncn, etil alkoln buhar basncndan daha fazla drr. rnein gliserin, etilen
glikol, znm tuzlarla birlikte gliserin veya glikol, sodyum, potasyum asetatlarn erimi eutektik bir karmdr.
Anhidrit alkol, ekstraksiyon kolonunun bandan alnr.

Dehidrasyon (suyu uzaklatrma) maddesi olarak benzen kullanlan proseste, sistemde adet minimum
kaynayan ikili karm vardr; bunlardan ikisi homojen (alkol su ve alkol - benzen) ve biri heterojen (su ve
benzen) sistemidir. Bir adet de; yine minimum kaynayan (sabit) l bir karm vardr ve bu sistemin en dk
kaynayandr (64.85 oC) Prosesin en nemli bir yan, kondensatn iki sv faza ayrlmasdr.

1.2. Alkollerin Fiziksel zellikleri

1. Kaynama noktalar: Alkoller gerek saf halde gerekse hidrojen ba yaptklar iin, yakn byklklerdeki
alkilhalojenrlerden daha yksek scaklklarda kaynarlar.

2. Sudaki znrlkleri: Dk molekl arlkl alkoller suda znebilirler. Sudaki znrlkleri dorudan su
ve alkol moleklleri arasnda H- balar olumasna balanabilir. Alkoln hidrokarbon ksm hidrofobiktir, yani su
molekllerini iter. Hidrokarbon ksmnn uzunluu arttka alkoln znrl azalr. Hidrokarbon zinciri yeteri
kadar uzunsa, hidroksil grubunun hidrofilik zelliine baskn gelir. karbonlu alkoller olan 1 ve 2 - propanoller su
ile karabildikleri halde, 1 btanoln ancak 8.3 gr 100 ml suda znebilmektedir.

izelge 3. Baz alkollerin fiziksel zellikleri

sim Forml Erime noktas oC Kaynama Noktas oC Younluk (20 oC)

Metil alkol CH3OH -93.9 64.9 0.791

Etil alkol C2H5OH -117.3 78.5 0.789

n-propil alkol CH3CH2CH2OH -126.5 97.4 0.803

n-butil alkol CH3(CH2)2CH2OH -89.5 117 0.810

n-pentil (amil) alkol CH3(CH2)3CH2OH -78.5 138 0.817

n-hekzil alkol CH3(CH2)4CH2OH -46.7 158 0.814

n-heptil alkol CH3(CH2)5CH2OH -34.1 179 0.822

n-oktil alkol CH3(CH2)6CH2OH -16.7 194.5 0.827

n-desil alkol CH3(CH2)8CH2OH 7 229 0.829

n-dodesil (lauril) alkol CH3(CH2)10CH2OH 24 259 0.831

n-tetradesil alkol CH3(CH2)12CH2OH 38 167 0.824

n-hegzadesil alkol CH3(CH2)14CH2OH 49 189 0.798

n-oktadesil alkol CH3(CH2)16CH2OH 58.5 210.5 0.812

zopropil alkol CH3CHOHCH3 -89.5 82.4 0.786

zobutil alkol (CH3)2CHCH2OH -108 107.9 0.802

Sec-butil alkol CH3CH2CHOHCH3 -114 99.5 0.008

Tert butil alkol (CH3)3COH 25.5 82.2 0.789

zopentil (izoamil) alkol (CH3)2CHCH2CH2OH 17 131.5 0.813

Tert-pentil (tert-amil) alkol CH3CH2C(OH)(OH3)2 -12 101.8 0.809

Benzil alkol C6H5CH2OH -15.3 205.4 1.010

Alkollerdeki dallanma sudaki znrl artrr. rnein, ayn karbon says ieren 1-btanol suda az
znrken, t-btil alkol, (CH3)3COH suda znebilir. Bunun nedeni, t-btil alkol grubunun n-btil grubundan
daha yuvarlak ve daha az hidrofilik olmasdr. OH gruplarnn artmas hidrofilik zellii ve znrl artrr.
rnein, sakkaroz 12 karbon iermesine karn, yapsnda 8 hidroksil grubu bulunduu iin suda kolayca
znebilmektedir.

3. Alkollerin bazl ve asitlii: Asitli zeltilerde alkoller protonlanr. Bu tepkime alkoln baz olarak etkidii asit
baz tepkimesidir. Su ile proton arasndaki tepkime ile ayn trdendir. Her iki durumda da H+nn 1s orbitali oksijenin
dolu deerlik orbitallerinden biri ile rtmekte ve bir O-H sigma ba olumaktadr. Su ile olan tepkimenin rn
protonlanm su molekl ya da hidronyum iyonudur. Protonlanm alkol moleklne oksonyum iyonu denir. Bir
alkol kuvvetli bir baza proton vererek de bir alkoksit, RO-, iyonu oluturabilir. Alkoksitler kuvvetli bazlardr ve
genellikle hidroksitlerden daha kuvvetlidir. Bir alkolden alkoksit elde etmek iin, alkalimetal hidrr (NaH, KH) gibi
alkoksidin kendisinden daha gl bir baza gereksinimi vardr. Alkoksitlerin eldesi iin dier uygun bir yntem de
alkollerin sodyum yada potasyum gibi bir alkali metal ile etkinletirilmesidir. Alkali metal katyona ykseltgenirken
OH gruplarnn hidrojenleri hidrojen gazna indirgenir.

CH3CH2OH + Na CH3CH2O Na+ + H2

(CH3)3COH + K (CH3)3CO K+ + H2

Metanol ve etanol sodyum metali ile olduka iddetli bir tepkime verir. R grubunun bykl arttka tepkimenin
iddeti azalr. Sodyum ve su patlama ile tepkime verir. Sodyum ve Etanol kolay kontrol edilebilen bir hzla tepkime
verir. Sodyum ve 1 btanoln tepkimesi ok yavatr. Karbon says drt ve daha fazla olan alkollerin
alkoksitlerinin eldesi iin daha aktif olan potasyum metali kullanlr.

H2O CH3OH CH3CH2OH

Na ve Ka kar etkinlik azalyor.

Saf alkol suda olduu gibi iyonlaabilir. Ancak saf alkoln iyonlamas suya oranla daha zayftr.

izelge 4. Suyun seyreltik sulu zeltide alkollerin pKa deerleri

Bileik pKa

H2O 15.74

CH3OH 15.5

CH3CH2OH 15.9

(CH3)3COH 18

Saf alkollerin iyonlama derecelerinin dk olmasnn nedenlerinden birisi alkollerin dielektirik sabitlerinin dk
olmasdr. Polarlklarnn daha az olmas nedeni ile alkollerin zeltide iyon oluturabilmesi su molekllerine
oranla daha gtr. Seyreltik sulu zeltide alkollerin pKa deerleri suyunkine yakndr.

2. ALKOLLERN SENTEZ

2.1. Fermantasyonla Alkol Eldesi

Fermantasyon

Fermantasyon; alkol, yourt, sirke, boza, turu, ekmek, peynir gibi ad hemen akla gelen, gerekte tr bunlarla
snrl olmayan bir ok gda maddesi retiminde uygulanmas gereken bir ilemdir. Halk dilinde karl
mayalanma ve ihtimardr.

Genel anlamda fermantasyon; retimi amalanan rnn elde edilmesi iin fermantasyonu gerekletirilecek,
maya, bakteri veya mantar gibi mikroorganizmalarn faaliyetine olanak salayan temel bir retim aamasdr.
Fermantasyon koullar, retilecek gda maddesinin trne gre seilmi olan, fermantasyonu gerekletirecek
mikroorganizma talebine bal kalnarak oluturulur. rnein: alkol retiminde alkol mayasnn, sirke retiminde
sirke bakterisinin faaliyeti istenir ve fermantasyon ortam bu mikroorganizmalarn talebine uygun hale getirilir.
Fermantasyon retilecek rne veya fermantasyonu yapan mikroorganizma trne gre adlandrlr. rnein:
alkol fermantasyonu, ekmek mayas fermantasyonu, sirke fermantasyonu gibi.

Fermantasyon ortamnda alan mikroorganizma, remesi ve beslenmesi iin ortamda bulunan ve kendisi iin
gda maddesi olan maddeyi tketir ve bu esnada da, fermantasyondan beklenen rn, yan rn olarak meydana
getirir. rnein: alkol fermantasyonunda maya, ortamda bulunan eker maddesini tketirken, yan rn olarak
alkol meydana getirmektedir.

2.1.1. Alkol fermantasyonunu etkileyen faktrler

a. Havann (Oksijen) etkisi

Hava veya oksijen daha ok maya retiminde sz konusudur. nk mayann normal olarak tomurcuklanp
oalabilmesi iin gerekli enerjinin ortamdaki ekerlerden salanmasnda hava mutlak zorunluluktur. Fakat alkol
retiminde ekerlerin hcresel yap yerine , alkole dnmesi sz konusu olduu iin hava daha az gereklidir.
Ancak mayann hzl bir fermantasyon yapabilmesi ve ortamdaki ekerin tamamn fermente edebilmesi iin yeterli
enzim ve aktive olmas gerekir. Buda fermantasyonun nce ve balang fermantasyonu srasnda mayay hzl bir
oalmaya sevk etmekle olur. Bu amala kesikli fermantasyon yntemlerinde , maya oalma ve balang
fermantasyonu srasnda ortama maya iin yeterli hava verilmelidir. Fakat asl fermantasyon safhasna girildikten
sonra maienin hava ile temasa gelmesi sakncaldr. nk bu srada ortama hava karmas , alkol retimi
yerine mayay hcresel oalmaya ve fermantasyon yan rnlerini artrmak tevik eder.

b. Karbondioksit etkisi

Fermantasyon srasnda karbondioksit atmosferi yaratlmas mayann oalmasn ve fermantasyonun hzn

olumlu veya olumsuz etkiler. Bunlara bal olarak alkol verimi de etkilenir. Aratrmaclar maya oalmasnn 1
atmlik CO2 basncnda belirgin olarak nlendiini, artan CO2 basncyla gelimenin yavaladn ve 20 atm
zerinde tmyle durduunu belirlemilerdir. Artan CO2 basnc ile mayann fermantasyon gc nce artan, 10
atmde en yksek dzeye ular ve daha sonra hzla der. Etkilenmenin basn nedeni ile deil, artan CO2
konsantrasyonu ile olduu belirtilmitir. Bu duruma gre kapal fermantasyon kaplarnda ve CO2 ykayc
sistemler kullanlarak yaplan fermantasyonlarda oluacak CO2 basncnn fermantasyon ve alkol verimine
olumsuz etkisi olmad gibi, azda olsa verim artrc etkisi vardr.

c. Fermantasyon scaklnn etkisi

Alkol retiminde alkol fermantasyonu gerekletirilirken maya bir canl olduuna gre, dier canllar gibi onun da
scaklktan olumlu veya olumsuz etkilenmesi doaldr. Bu ise scakln fermantasyondaki nemini ortaya koyar.
Bilindii gibi alkol fermantasyonu yapan mayalar ounlukla 28 oC dolaynda en iyi faaliyet bu scaklkta
gsterirler. Scaklk 28 oCnin altna dtke faaliyet giderek yavalar, fakat 7 8 oCde bile yavata olsa
rahatlkla fermantasyona devam ederler. Biraclkta mayalarn bu zelliinden yararlanlr. Fakat alkol retiminde
ama fermantasyonun olanaklar lsnde abuk bitmesi olduuna gre mayann en iyi alma koullar scaklk
ynnden de yaratlmaldr. Scaklk 30 oCnin zerine knca kimi etil alkol mayalarnda 36 oCye kadar
fermantasyon hzlanr, fakat oalma durur ve hcre giderek gcn yitirir. 40 oC de ise mayalar fermantasyon
yeteneklerini de nemli lde yitirmi olurlar. 25 30 oC arasndaki scaklk maya oalmas bakmndan 30
37 oC arasndaki scaklklar ise alkol bakmndan daha uygun bulunmutur. Yksek fermantasyon scaklklar
abuk bir balang fermantasyonu salandndan, alkol retiminde 37 oCye kadar olan scaklklara izin verilir.
Fakat fermantasyon scakl daha da artacak olursa fermantasyon hz dmekte ve tm eker fermente edilen
fermantasyon durmaktadr. Scakln tm etkileri gz nnde bulundurularak alama scaklklar olarak ise 30
36 oC arasndaki scaklklar seilir.

d. Fermantasyon svsnn pHsnn etkisi

Fermantasyonda nemli dier bir etken, fermantasyon svsnn pHs, yani asitlik durumudur. Mayalar ounlukla
zayf asit ortamda geliip, faaliyet gsterirler. ok dk (pH = 2.8in altnda) ve yksek pHlarda olumsuz
etkilenirler. Alkol retiminde pH bakmndan maya oaltma ve asl fermantasyonda deiik deerler sz
konusudur. letme mayas retiminde, mayalk maie asitlendirilerek ounlukla pHs 3.5 dolayna getirilir.
Slfrik aside mayann muamele edilerek yeniden kuvvetlendirilip, fermantasyonda kullanld yntemde ise pH
3.0, hatta 2.8e kadar drlr. Fermantasyonda ise pH biraz daha yksektir. Genellikle alkol fermantasyonunda
pH en uygun olarak 3.8 4.2 arasnda bulunur ve bu hammaddeye gre ok deiir. Fermantasyonda pH
zellikle niastal hammaddelerin ilenmesinde nem kazanr. nk son ekerlenme ile niastann
paralanmas, fermantasyon srasnda da srer ve pH bu paralanmay yapacak enzimlerin almasna uygun
olmaldr. Buradaki deerler daha ok olgun maienin, yani fermantasyonu bitirmi maienin pHsnn 4.2nin
altna dmemesi gerekmektedir.

e. Alama orannn etkisi

Fermantasyonda alama oran nemli olup, uygulanan fermantasyon yntemlerine gre deiir. Alanan maya
miktar kullanlan maieyi ksa srede ve hzla fermante ederek, tm ekeri arzulanan sre iinde alkole
dntrecek dzeyde olmaldr. Dk oranl alanmalarda maya ortamndaki ekeri fermante edebilmek iin
nce yeterli oranda oalmaktadr. Balang fermantasyonu bu nedenle yava seyreder ve uzun srer. Bu ise
bulamalara neden olabilecei gibi, hem eker ve hem de zaman kayb demektir.

Bir ok iletmede hala maya oaltma ile allmakta olup n fermantasyondan elde edilen fermantasyon maiesi
zerine kademeli olarak maie verilerek fermantasyon yaplr. En yksek alkol verimi %1.2lik alama ile elde
edilir. Bu nedenle %1.2 (MKM)lik alama oran en uygun olarak kabul edilmitir.

Ayrca maya iletmede oaltlmayp, preslenmi maya olarak dardan alnyorsa alamada biraz daha fazla
maya kullanlr. Alama oran, uygulanan fermantasyon yntemine gre de ok farkl olur. rnein, niastal
hammadde alkol retiminde gnlk fermantasyon uygulanrsa alanan maya miktar, iletme mayas olarak,
maienin %4-5i, iki gn fermantasyonunda %8 10u ve bir buuk gn fermantasyonunda %12 15i
oranndadr.

f. Maya suun etkisi

Alkol fermantasyonunda kullanlan maya suu maienin fermantasyonunu nemli lde etkilemektedir.
Kullanlacak maya, maiede bulunan ekerleri fermente etme yeteneinde olmal ve ayrca fermantasyonu
istenilen sre iinde bitirebilmelidir.

g. Maie (eker) konsantrasyonunun etkisi

Fermantasyonda kullanlan maienin maya zerine olan ozmotik basnc fermantasyonda ok nemli etkiye
sahiptir. Maya fermantasyon srasnda ortamdaki ekeri alkole dntrrse de eker konsantrasyonu arttka
ozmotik basncnda artmas sonucu mayaya yavalatc ve hatta durdurucu etki yapar. Bylece maiedeki eker
konsantrasyonunun st snrn belirlemek ok nem kazanr. Bu snr sakkaroz cinsinden %17,5 eker miktar
olarak saptanmtr. ekerinin tmnn ortalama balangta verilmesi yerine, fermantasyon srasnda aamal
olarak verilmesi ile verim art salanmaktadr. Niastal hammaddelerde maie konsantrasyonunun st snr
%20 olarak saptanmtr.

h. Alkol konsantrasyonunun etkisi

Fermantasyon srasnda oluan alkoln maya zerine ozmotik basnc nemlidir. rnein, %20 hacim alkol 0
oCde 84,4 atmosferlik bir ozmotik basnca sahiptir. %20lik sakkaroz eriyiinin ozmotik basnc ise bunun yaklak
1/5i kadardr. %17,5 sakkaroz eriyiinin ozmotik basnc yaklak 18 atmosfere, bunun fermantasyonu ile oluan
%11,2 hacim alkoln ozmotik basnc ile 50 atmosfere yakndr. Bu nedenle etil alkol retiminde kullanlan
mayalarn alkol veriminin artmas, ozmotik basnca kar iyi bir dayanma yetenei gstermeleri ile olanakldr.
ounlukla mayalar, alkol konsantrasyonu %11in zerine knca fermantasyon faaliyetlerini yavalatrlar ve bu
nedenle maie konsantrasyonu, yapaca alkol miktar %8-10 olacak ekilde ayarlanmaldr.

. Besin maddelerinin etkisi

Alkol retiminde kullanlan baz hammaddeler maya besini bakmndan yetersiz olabilirler. Bu durumda maya
fermantasyon srasnda yeterli besini bulamayaca iin hem balang fermantasyonunda, hem de asl
fermantasyonda yeterince oalp etkinlik kazanamaz ve fermantasyon aksar. Maya besini olarak en ok azotlu
ve fosforlu maddeler sz konusudur. En fazla diamonyumfosfat (NH)2 HPO kullanlr ve her hektolitre maie iin
20g olacak ekilde ortama verilir. Gerekli azotun salanmas srasnda 2/3n organik kaynakl olmasna, maya
oalmas ve fuzel ya oluumu bakmndan zen gsterilmelidir.

2.1.2. Kuru zmden alkol eldesi

Alkol retiminde kk taneli, yemeklik olmayan ekirdekli zmler kullanlr. lkemizde ekirdeksiz Sultaniye
kuru zmleri de kullanlmaktadr. Bu kuru zmlerin ekerinin %50-60 gibi yksek oranda ve su miktarnn, %14
ve yabanc madde miktarnn, %1in altnda olmas istenir.

Kuru zmden alkol eldesi aadaki aamalarla gerekletirilir.

1. tleme

2. Maieleme

3. Fermantasyon

4. Damtma

tme

zmler iletmeye 50-60 kiloluk uvallar ile getirildii iin baskdan dolay topaklanm kitlenin nce datlmas
gerekir. Bu amala pskrtlen basnl su ksmen bir ykamay da salar. Bundan sonra zmler elevatrler ile
kyma makineleri gibi alan paralama deirmenlerine gnderilir. zmlerin deirmene bulamamas ve
topraklanmamas iin az miktarda su srekli olarak verilir. Kylarak paralanan zmler zel maieleme
kazanlarna (melanjr) gnderilir.
Maieleme

Kartrma, soutma ve stma dzenlerine sahip olan melanjrlerde yaplr. Melanjre alnan her bir birim zm
iin drt birim su ilave edilir. Maieleme scakl 22-25 Ca ayarlanr ve bu scaklkta devaml kartrlmak
suretiyle 30 dakika tutulur. Elde edilen maienin eker konsantrasyonu 15-16 Ballinge ayarlanr ve fermantasyon
kaplarna gnderilir.

Fermantasyon ve distilasyon

Fermantasyonda saf maya kullanlr. eitli kaynaklardan salanan saf kltrler, laboratuvarlarda zm ras
iinde 5 Lye kadar oaltlr. Bu aamadaki oaltma ilemi basamakl olarak 50, 150, 500, 5000 ml pastorize
edilmi raya yaplr. Mayann dzenli almasn salamak ve enfeksiyonu nlemek amac ile mayalk maieye
%0,1 orannda H SO katlarak pH=3,5 civarna drlr. Maieye ayn zamanda maya besini olarak %0,1
orannda (NH ) SO verilir.

nceden hazrlanan 5 L maya ile alama yaplarak oaltlma ilemine balanr. Bome derecesi yarya dnce
bu maya ayn ekilde hazrlanm 250 Llik kaptaki maieye alanr. Burada yeterli oaltma salandktan sonra
500 Llik oaltma kabna gnderilir. Bu ekilde 500 Lye oalan maya 5 tonluk n fermentasyon kabna
gnderilir. Maieleme kazanndan buraya gnderilen normal kuru zm maiesi asit ve besin maddesi katldktan
sonra sterilize edilir, soutulur ve 500 L maya ile alanarak oaltma ilemi son aamaya gelmi olur.

Fermantasyon kaplarna (5 50 tonluk) gelen maie bekletilmeden hemen daha nce hazrlanm olan maya ile
alanr. Fermantasyonun gidii balling veya benzeri bir areometre ile kontrol edilir ve balling derecesi 6-6,5e
dnce, hazrlanan ikinci parti maie katlr. Bu ilem kap doluncaya kadar srdrlr. Toplam fermantasyon
resi 50 60 saat, fermantasyon scakl, 28 31 oC olur. Fermantasyon, balling derecesi sfra dnce sona
erer. Fermantasyonu bitiren %8 alkoll maie kaba tortunun dibe kmesi iin 8 10 saat dinlendirilir ve sonra
damtmaya gnderilir. Kuru zm etil alkol retiminde kullanlan fermantasyon kaplarnn kapal olmas
fermantasyonun kontroln, temizlik ve alkol kaybnn olmamas gibi yararlar salar.

Fermantasyon srasnda srekli izlenen parametrelerden en nemlisi fermantasyonun scakldr. Alkol

fermantasyonu ekzotermik bir olay olduundan srekli kontrol altnda tutulmaldr. Scakln fazla ykselmesiyle
alkol fermantasyonunda aksamalar ve alkol kaybna neden olabilir. Bu sakncalar nlemek iin fermantasyon
kaplarnn soutma sistemleri ve kartrc monte edilmelidir. fermantasyon genellikle 22 25 oC balatlr ve
zamanla scaklk ykselerek 28 30 oCye kar. Bu scaklk aralklar en uygunudur. Soutma sistemi ile
scakln 30 oCyi gememesi ve kartrc sistemi ile de fermantasyon srasnda sv yzeyinde apka denen
cibre tabakas olumamas salanr.

Fermantasyon srasnda izlenen dier bir parametre eker konsantrasyonudur. Fermantasyonu alnan kuru zm
maiesinin eker konsantrasyonu %13-17 olacak ekilde ayarlanmaldr. Maienin eker konsartrasyonuna bal
olarak maiede oluacak alkol miktar da deiir. Fermantasyonun bitii eker konsantrasyonunun sfr olmasyla
anlalr.

Fermantasyon srasnda maienin genel ve uar asidi de izlenmelidir. Normal koullarda zellikle uucu asit
oluumu ok az oluur. spirtoculukta fermantasyon sonunda oluan uucu asit miktar 0,3 g/Lden fazla
olmamaldr.

2.1.3. Pancardan alkol eldesi

2.1.3.1. Pancarlarn bileimi

Alkol retiminde daha ok yem pancar ve besi pancar olarak adlandrlan hayvan besi ve yemi pancarlar
kullanlr. nk eker pancar ncelikle eker retiminde kullanlmaktadr. Hayvan pancarnn eker miktarnn
daha dk olmakla birlikte birim alandan elde olunan verim daha yksek olduundan birim alanda elde olunan
pancardan salanan alkol miktar yaklak eker pancar kadardr. Bununla birlikte etil alkol retiminde eker
pancar da kullanlmaktadr. izelgede deiik pancarlarn eker miktarlar ve hektar bana alkol verimleri
grlmektedir.

izelge 5. Pancarlarn eker miktar ve hektara alkol verimleri

% eker Alkol (l/Hektar) Verim (Kg/Hektar)

Yem pancar 4 8 2880 80000

Besi pancar 8 12 3600 60000

eker pancar 15 18 3465 35000

Pancarn alkol retimi ynnden ekerden sonra en nemli bileim maddesi %1-1,5 oranndaki proteindir. Ayrca
bileiminde % 0,7 1 kl, % 1 1,7 ham selloz, %0,1 0,3 ham ya, organik asitler, pektin ve saponin (%0,14)
bulunur. Saponin kprmeye neden olduu ve ayrca mayaya zehir etkisi yaptndan alkol retiminde nemlidir.

2.1.3.2. Pancarlardan ezme yntemi ile alkol eldesi

Fermantasyon tanknn st ksmna monte edilen ezme makinasndan gelen pancar ezmesi, uygun scakla
kadar stlm maie suyu ile krtrlr ve alama scaklnda dorudan fermantasyon kabna gnderilir.
Fermantasyon kabnn 500 L maie attktan sonra tm maienin pHsn 4,0-4,1e getirecek kadar H2SO4 ilave
edilir. Toplam hacmin yarsna ulaldktan sonra maie %10 orannda iletme mayas ile alanr. letme mayas
hazrlamak iin bir elekten szlerek elde olunan ra kullanlr. rann asitlii tartarik asit cinsinden 0,72 0,80
g/L. Ortama maya besini olarak malt imi ras ve sper fosfat zeltisi katlr. Katk maddeleri (sper fosfat,
amonyum slfat, maya extraks, malt imi, kuru maya) fermente olacak tm maie miktarna gre hesaplanarak
verilmelidir. Maie kaynatlp soutulduktan sonra %10 saf maya ile alanr. Bu ekilde hazrlanm maya ile
alanan % 10 11 kuru maie 36 40 saat iinde fermantasyonu tamamlar. Fermantasyon srasnda oluan
CO2nin etkisi ile yzeyde kspe rts oluur ve bu rt fermantasyonu hem yavalatr hem de mikrobial
bulama kayna oluturur. Bu nedenle fermantasyon srasnda maienin mekanik olarak kartrlmas gerekir.
Fermantasyon sonucunda elde olunan dk alkoll maienin kolonlu distilasyon cihazlarndan geirilerek alkol
konsantrasyonu ykseltilir.

2.1.3.3. Pancarlarn buharlama yntemi ile alkol eldesi

lem henze kazanlarndan yararlanlarak gerekletirilir. Henze kazan nceden ykanm pancarla 3/4ne kadar
doldurulur. Buharlamadan nce 100 kg pancar iin 10 12 litre su eklenir. Buharlama yalnzca alttan yaplr. Eer
kondensasyon suyunun bir ksm maya retmeye alnmak isteniyorsa her 100 kg pancar iin 30 lt su verilir. Hava
k musluundan buhar kmaya balaynca hava musluu kapatlr ve basn 60 dakikada 1,5-0,3 atmye
kartlr. Bu basnta 15 20 dakika tutulur. Buharlanmadan sonra henze kazan boaltlr. Maie snen bir
zellie sahiptir. Bu nedenle fermantasyondan ste kspe rts ve distilasyonda kprme oluur. Bu sakncalar
nlemek iin maie kazanna her 100 kg pancar iin 1-1,5 kg arpa veya yulaf malt krmas verilir. Verilen malt
maya besini grevi de yapar. Kpk krc olarak yalar kullanlabilir. Elde olunan maie 20 25 oC scakla
kadar soutulur ve maya alandktan sonra fermantasyona uratlr. Dier ilemler kuru zm etil alkol retiminde
olduu gibidir. Pancarn etil alkol ile ilenmesinde ayrca ters akml ekstraksiyon kuleleri, srekli fermantasyon
yntemi, Fransz mariller yntemi ve dier srekli yntemler de kullanlmaktadr.

2.1.3.4. Pancar maiesi fermantasyonunda ortaya kan sorunlar

Pancarn iyi ykanmamas sonucu maie veya raya karan toprak ve kum mayann almasn engeller. ra
filtre edilerek veya ktrlerek ayrlmaldr. Kullanlan suyun sert olmas da mayann almasn engeller. Bu
nedenle suyun yumuatlmas gereklidir. Su ne kadar sertse ra verimi o kadar der. rann fermantasyonu
srasnda temizlik ve dezenfeksiyona nem verilmelidir. Fermantasyon aamasnda her hangi bir kontaminasyon
fermantasyonu aksatr. Pancarda saponin miktar normal olarak yaklak %0,14tr. Tam olgunlamam
pancardaki miktar daha fazladr. Saponin hem ar kprmeye neden olur, hemde mayaya zehir etkisi yapar. Bu
nedenle saponince zengin pancarlar difzyon yntemi ile ilenmez. Kprme yalar ile nlenir. Kullanlan kpk
krc ya kaliteli olmal. ilempenin kalitesini bozmamaldr.

2.1.4. Melastan alkol eldesi

Melas, eker fabrikasyonu art olan koyu renk ve kvamda bir yan rndr. Son yllarda dnya melas retimi
yaklak 30 milyon tona ulam ve byk bir ticaret mal ve hammaddesi olarak kendine has bir pazar
oluturmutur. Trkiyede sanayi iin yetersiz kalan melas gereksinimi ithalat yolu ile karlanmaktadr.

2.1.4.1. Melasn bileimi

Melasn bileiminde kat maddelerle su bulunmaktadr. Kuru madde miktar elde edildii fabrikaya, uygulanan
ynteme ve depolama yntemine gre deiir. Melasta bulunan madde miktar %72 82 arasnda olup ortalama
%80dir. Bunun en byk ksmn eker oluturmaktadr. rnein %76.3 kuru madde ieren melasta %47nin
zerinde toplam eker bulunmaktadr. Toplam eker sakkaroz olarak belirtilir ve %48,5 51,4 arasnda deiir.
Ancak genelde melasn eker miktar %50 olarak verilir. Melasta bir miktar invert eker bulunur ve miktar %0,1
1,3 arasnda deiir. nvert eker depolamay zorlatrdndan %0,25ten fazla olmas istenmez. Melasta bulunan
bir dier eker rafinoz olup miktar %0,6 1,8 arasnda deiir. Normal olmayan baz durumlarda rafinoz miktar
%10a kabilir. Kam melasnda rafinoz bulunmaz

Melasta ekersiz kuru madde miktar yaklak %30dur. Bunlar azotlu maddeler, dier organik maddeler ve
inorganik meddelerden oluur. Azotlu maddeler proteinler ve aminoasitlerdir. En ok glutamik asit bulunur.
Melasta bulunan azotsuz ve ekersiz organik maddeler hemisellloz olarak bilinen araban galaktanlar organik
asitler ve renk maddeleridir. Pektin eker retimi srasnda dibe kerek ayrlr.

Melasta bulunan renk maddeleri rafinasyon srasnda scaklkla oluan karamel maddeleri, pancarda %0,02
orannda bulunan brenzkatein ile eker grubundaki demirin oluturduu polifenol - kompleksi ve invert eker ile
amino asitlerin oluturduu melenoidindir. Ayrca az miktarda enzimatik oluumlu melanin maddeleri bulunur.
Melasta bulunan inorganik maddeler izelgede verilmitir.
izelge 6. Melasta bulunan inorganik maddeler

norganik Maddeler Miktar (%)

K2O 5.50

Na2O 1.10

CaO 0.15

MgO 0.10

SO3 0.40

P2O5 0.05

Kam melasn biotin, pancar melas ise pantotenik asit ve inozit ynnden zengindir. Melasn SO2 miktar
%0,15den fazla, pH ise 6,8 6,9dan dk olmamaldr. Aminoasitler mayann gelimesi ynnden nemli olup
gerektiinde eksik olanlar uygun katklarla tamamlanmaldr.

2.1.4.2. Melasn hazrlanmas ve alkol eldesi

Melasta alkol fermantasyonu ynnde sakncalar yaratan ok sayda mikroorganizma bulunmaktadr. Bunlarn
banda toprak kaynakl ve sya dayankl bakteriler ile yabani maya ve kf mantarlar gelmektedir. Melaslar
ierdikleri hcre saylarna gre 100 bin, 1 milyon ve 5 milyon hcre / g olmak zere kaliteye ayrlr. Birinci
kademe nemsiz bir bulumay, ikinci kademe sterilizasyon gereini, nc kademe ise ar bulamay ifade
eder.

Melasn tanmas en ucuz demiryolu ile yaplr. Souk mevsimlerde akmay kolaylatrmak iin stmal tanklar
kullanlmaldr. Depolama kab olarak demir veya beton tanklar kullanlr. Beton kaplar zamanla anmaya urar.
Maie hazrlanaca zaman melas pompalarla gerekiyorsa stlarak maie ksmna sevk edilir. Gerekli miktar
tartlarak veya hacim zerinden hesaplanr. 1 litre melas 1.4 kg olarak hesaplanmaldr.

Ortalama %80 kuru madde, %50 eker ieren ve pHs yksek olan melas sulandrlp, asitlendirilerek mayalarn
alabilecei bir ortam haline getirilmelidir. Ayrca melasta bulunan tortu yapc maddelerin uzaklatrlmas,
inhibe edici maddelerin ve zararl mikroorganizmalarn stlarak yok edilmesi veya azaltlmas gereklidir. Melasn
hazrlanmas ilemleri, kullanlaca yere gre deiir. rnein, sitrik asit retiminde kullanlacaksa ar metaller
K4Fe(CN)6 ile kertilmelidir.

Byk kaplarda ve srekli fermantasyon uygulanan iletmelerde bu ilemler plakal s deitiriciler ve

seperatrler kullanlarak yaplr. Melas s deitiricide nce 75 oCa daha sonra 6 8 atm buharla 140 oCa
stlr. Sonra gelime tanknda bir sre 95 oCta kalan melas s deitiriciye tekrar gider. Berraklatrlan melas
n depo tanklarnda toplanr ve buradan fermantasyon srasnda mayay ktren, kabn yzeyine yaparak
bulama nedeni olan maddeler temizlenir. Bu ilem ktrme, santrifjleme ve filtrasyonla yaplr. Fazla yere
gerek duyan ktrmenin yerini seperatrler almtr.

Kk iletmelerde ilenecek melas nce n depoya alnr. Buradan hazrlama kabna alnarak %60 kuru
maddeye sulandrlr, asitlendirilir ve kaynatlr. Asitlendirmede her alkalite derecesi iin 10 kg melasa 140 ml
youn H2SO4 eklenir. Kaynatmada ayrlan kire ve protein keltisi kabn dibinde toplanr. Melas kabn yan
yzndeki seviye musluklarndan alnr. Kalan tortu ya fermantasyon halindeki melasa katlr veya seperatrden
geirilerek ras alnr. Kaynatma ilemi pahal olduundan alama oran yksek tutularak bu ilemden kanlr.
Ancak fazla miktarda uar asit, SO2 ve NO2 ieren melaslar kaynatlarak bu maddeler azaltlmaldr.

Bu ekilde hazrlanan melas maieleme kazannda %25-33 kuru maddede sulandrlr. Bylece 100 kg melastan
%33 kuru madde ieren 250 L maie elde edilir. Maya oaltma n ve asl fermantasyon iin melas farkl
derecelerde sulandrlr. zellikle oaltma ileminde zararl maddelerin miktar etkili dzeyin altna indirilir. Maya
bu seyreltik ra iinde hava verilerek ve besin maddeleri katlarak oaltlr. Maya oaltma srasnda asitlik daha
yksek tutulur. izelgede farkl amalar iin melasta salanmas gereken koullar grlmektedir.

izelge 7. Kullanm yerine gre gerekli melas koullar

Kullanm Amac Kuru Madde (%) pH Asitlik Oluan Alkol (% Hacim)

zolasyon (Saf Maya) 15.00 3.5 1.6-1.7 5.0

Maya oalma 14-16 4.0 1.5-1.6 5.0

n Fermantasyon 14-16 4.5 1.0-1.2 5.0

Fermantasyon 26-28 5.5 0.05-0.1 10.0

Melastan etil alkol retiminde uygulanan fermantasyon yntemleri kesikli ve srekli yntemler olmak zere ikiye
ayrlr.

Kesikli fermantasyonun bizde uygulanan ekli yledir. nceden hazrlanm olan ve 10 ton kadar olan maya
fermantasyon kabna alnr. zerine kabn 1/3 1/4ne kadar %22 kuru maddeli melas ras ilave edilir.
Fermantasyon hzl duruma ulanca yeniden kabn 1/3 1/4 kadar ra ilave edilir. 10 12 saatte fermantasyon
kab dolar. Kap dolduktan sonra, fermantasyon tm ekerin alkole dnmesine kuru maddenin %6-7ye
dmesine kadar 10 12 saat srer. nceden oaltlan maya fermantasyon kabna alnp, asl fermantasyon
ras ilave edildikten sonra saatte bir rnek alnarak eker, kuru madde, asitlik, fermantasyon scakl kontrol
edilir. Fermantasyon srasnda sakkarimetre derecesi 2ye dtnde dier bir parti ra verilmelidir. Melastan etil
alkol retiminde fermantasyon scakl biraz daha yksek tutulur ve 34 36 oC scaklklarnda fermantasyon
yaplr. Ancak scaklk 36 oCyi gememelidir. Melasn fermantasyonunda dier yntemler de kullanlabilir. Srekli
fermantasyon yntemleri gibi. Fermantasyon ilemi bittikten sonra %8-10 alkoll maie kolonlarla damtlarak
%96lk teknik alkol elde olunur.

2.1.5. Niasta ieren hammaddelerden alkol eldesi

Niastal hammaddelerden etil alkol retiminde en ok patates ve tahllar kullanlr. spirto retiminde kullanlan
tahllar ise avdar, msr, buday ve arpadr. Niastal hammaddelerin niasta miktarlar izelgede verilmitir.

izelge 8. Niastal hammaddelerin niasta miktarlar

Hammadde Niasta (%)

Patates 15-20

avdar 55-58

Buday 58-62

Msr 58-63

Arpa 53-56

Dar 59-62

Pirin 70

Niasta dorudan fermente edilemez. nce niastann piirilip irilenmesi, sulandrlmas ve sonra
ekerlendirilmesi gerekir. Alkol retiminde niastann ekere evrilmesi genellikle maltta bulunan enzimlerin etkisi
ile salanr. Bu amala farkl yntemler uygulanarak, niasta yap talar olan maltoza ve glikoza hidrolize edilir.
Niastann hidrolizasyonu asitlerle veya enzimlerle olmaktadr. Hidrolizasyondan sonra elde edilen maie maya ile
alanarak fermantasyona braklr. Niastal hammaddelerin etil alkole ilenmesi balca u aamalar
kapsamaktadr.

1. Buharlama

2. Maieleme

3. Mayalarn hazrlanmas

4. Fermantasyon

5. Distilasyon

2.1.5.1. Niastal hammaddelerin buharlanmas

Patates ve tahl gibi hammaddeler karbonhidrat olarak byk lde niasta ierirler. Niasta dorudan fermente
edildii iin nce fermente olabilen ekerlere paralanmas gerekir. Bunun iin nce niastann irilenmesi ve
sulanmas gerekir. Bu da niastal hammaddelerin 100 oCn zerinde kapal kaplarda scakln ykselmesi
sonucu hcreler alarak niasta irilenir, ayn zamanda niastann byk bir ksm sulanm olur. Buharlamann
sonunda, niastal hammaddenin buharlama kabndan maieleme kazanna gnderilmesi srasnda, basncn
birden bire ykselmesi sonucu olarak niasta tayan hcreler tamamiyle paralanr ve niasta ok kk
tanecikler haline gelir.

Yksek basn altnda buharlama, henze kazan denilen aletle yaplr. Henze kazannn alt ksm konik, st ksm
silindiriktir. zerinde manometre, emniyet ventili, hava musluu, hammadde doldurmaya yarayan vidal kapak ve
altta kondanse suyu aktma vanas ile buharlanm hammaddeyi maieleme kabna sevke yarayan bir boru vardr.
ekilde hazne kazan grlmektedir.
ekil 3. Henze buharlaycs

2.1.5.2. Patateslerin buharlanmas:

Patatesler, ilk nce ykaycda ykanarak elevatrlerle teraziye gelir. Terazide tartlan patatesler henze kazanna
stten doldurulur ve kapak kapatlr. Patates niastann alm iin yeterli suyu ierdiinden, ayrca su ilave gerek
yoktur. Sonra st buhar sorusundan buhar verilmeye balanr ve ilk 15 20 dakika alttaki kondanse suyu
aktlmaya yarayan vana ak braklr. Balangta souk ekilde hem hammadde snr, hem de patateslerin iyi
temizlenmemi ksmlar kondanse su ile ykanr. Buhar kmaya balaynca kondanse vanas st buhar vanas
kapatlr. Niastaca zengin patateslerde, basn altnda buharda tutma sresi uzatlabilir ya da basn artrlp sre
ksaltlabilir. Buharlama srasnda scakln ve basncn yksek tutulmas sonucu ekerin karamelize olmasna
meydan verilmemelidir. lem bittikten sonra, alttaki boaltma vanas alarak i basncn etkisiyle buharlayc
ierii maieleme kazanna gnderilir. Hanze kazannn hacmi 100 kilo patates iin 160-170 L, 100 kilo hububat
iin 400-450 L olarak hesaplanr.

2.1.5.3. Tahllarn buharlanmas:

Tahllar tlm olarak veya tlmeksizin buharlanabilirler. Tahllar en fazla %15 su ierdiklerinden bunlarn
buharlanmasnda tam bir niasta alm salayabilmek iin buharlanacak hammadde ile birlikte yeterli miktarda
suyun buharlaycya verilmesi gerekir. Her 10 kg hammaddeye 270 300 litre su verilir ve bir gece yumuamas
iin braklr. Tahllardaki buharlama ilemi de ayn patateslerde olduu gibi yaplr. Fakat i basn bir saatte
yumuak avdarda 3.0 3.5, sert avdarda 4 atmye, msrda ise 4.5-5 atmye karlr. Bu llerdeki basn
altnda buharlama sresi 30 40 dakikadr.

Maieleme

Niastal hammaddeler henze kazannda buharlandktan sonra, irilenmi ve sulanm niastann maieleme
ilemi ile fermente olabilen ekerlere dntrlmesi gerekir. Maieleme ilemi buharlanm hammaddenin su ile
kartrlp belirli scaklklarda diastaz ad ile de bilinen amilaz enzimlerinin etkisine braklmas ile yaplr. Bu ilem
stma, soutma ve kartrma dzeni bulunan kazanlarda yaplr. Niastann ekerlendirilmesinde kullanlan
enzimler ya veya kuru malt, mantar malt veya ticari enzim preparatlar kullanlarak salanr. Malt denilince
genellikle arpadan elde edilen malt anlalr. Istlm, imlendirilmi ve kurutulmu hububat malt niastay
paralayacak ve amilaz enzimleri ierir.

Bitkilerde bulunan niasta taneciklerinin byklkleri 2 100 mikron arasnda deiir. Bilindii gibi niasta amiloz
(%20-30) ve amilopektin (%70-80) olarak iki ksmdan meydana gelmitir. Amiloz 1.4 ve 1.6 glikozidik bayla
balam glikoz molekllerinden olumutur. Niastaya irilenme zelliini amilopektin vermektedir. Amiloz ve
-amilaz enzimlerinin her ikisi tarafndan da paralanabilir. Amilopektin ise 1.4 ve 1.6 balarn ierdiinden
yalnzca 1.4 balarn zebilen -amilaz tarafndan ksmen paralanabilir. Paralanmann tam olmas iin
ortamda 1.6 balarn da zen -amilaz enziminin bulunmas gerekir. -amilaz niastay uarlardan balayarak
ikier glikozdan oluan maltoza paralar ve 1.6 ban gemez -amilaz, niasta zincirlerini daha kk
zincirlerden oluan destrinlere paralayarak niastay sulandrr ve viskoziteyi drr. Bu srada ve -amilazlar
birlikte etki ederek dekstrinleri daha kk dekstrinlere, oligosakkaritlere ve maltoza paralar. Bylece niasta
nce aminodekstrine, daha sonra da giderek eritrodekstrin, akrodekstrin, snr dekstrinler, oligosakkaritler ve
maltoza hatta bir miktar glikoza paralanm olur. 1.6 bann znmesi ise 1.6 glikozidaz veya snr dekstrinaz
enziminin etkisiyle olur.

Niastal hammadde malt kullanlarak ekerlendirildiinde malt amilazlar niastann %20sini dekstrin halinde
brakarak %80ini maltoza evirir. Niastann yaklak %80i fermente olabilir ekerlere dntnde bir denge
noktasna ulalmakta ve ekerlendirme artk daha ileri gtrlmemelidir. Bu denge noktasna ulatktan sonra
paralanmann ilerleyebilmesi iin ortamdaki fermente olabilir eker dengesinin bozulmas gerekir. Bu ise
fermantasyonun balayp ortamdaki glikoz ve maltozun ksmen alkole dnmesi ile oluur. ekerlendirme ilemi
iin gerekli yeil malt miktar 100 kg msr iin 15-20 kg, 100 kg patates iin 3 4 kg olarak hesaplanr. Dier
hububatlar iin daha ok %8-9 orannda kuru malt kullanlr. Kaliteli ve aromatik iki ispirtosu retiminde ise
hammaddenin %25i kadar kuru malt kullanlr. Mantar malt kullanlacak ise, hammaddenin %5i kadar taze
mantar malt verilir. Daldrma yntemi ile elde olunan sv kltr kullanlacaksa %40 orannda kullanlmaldr.
Gnmzde piyasada hazr enzim preparatlar bulunmakta ve alkol retiminde kullanlmaktadr. Bu preparatlar kf
veya bakterilerden elde edilen mikrobiyal enzimlerdir. Kflerden elde olunan amilazlar yksek scakla dayankl
deildir ve 50 55 oC scaklklarda ekerlendirme iin kullanlr. Bakteri amilaz ise 80-85 oC scaklkta alabilir.

Maieleme yaplaca zaman hanze kazannn boaltma vanas alarak kazan ierii maie, maieleme
kazanna boaltlr. Kazana ayn zamanda su verilerek maienin ekstrakt %18e ayarlanr. Bu srada maie
kazannn kartrma ve soutma dzeni altrlarak boaltlan maie annda sulandrma veya ekerlendirme
scaklna soutulur. Eer maieleme srasnda maieleme yaplacaksa maie 75 oCa soutulur ve kullanlacak
maltn %10u maie kazanna verilir. Bu scaklkta -amilazlar daha fazla alt iin niasta sulanr, dekstrinlere
paralanr. Bu ileme sulandrma dinlendirmesi denir. Sulandrma tamamlannca maie 55-60 oCa soutulur.
Maltn tamam verilir ve ekerlendirme yaplr. Bu scaklkta ve -amilazlar birlikte alr ve niastay maltoza
paralarlar. Bu srada bir miktar glikozda oluur. -amilazn etkisi 68 oCta optimumdur. Buna karn
ekerlendirme etkisi 55-57 oCta optimum olup 65 oCta azalr. ekerleme yaklak 30 dakikada sona erer.
ekerlenmesi tamamlanm maie fermantasyon scaklna soutularak fermantasyon tanklarna pompalanr ve
maya ile alanr.

Sulandrma yaplmayacaksa hanze kazanndan alnan maie ekerlendirme scaklna soutulur ve tlm
maltn tamam bir defada verilip ekerlendirme yaplr. lem srasnda iyot reaksiyonu ile ekerlenme kontrol edilir.
Balangta mavi olan renk, meneke, sonra krmz olur ve ekerlenme tamamlannca yalnzca iyodun ak sar
rengi grlebilir. ekerlendirme sona erince maie fermantasyon scaklna kadar soutulur ve fermantasyon
kabna boaltlr. Bu ekilde ekerlenmesi tamamlanm maienin ballingi 17-22 arasnda deiir.

Maielemede nemli bir faktr ortam pHsdr. -amilaz iin en uygun pH 5.4-5.6; -amilaz iin ise 5.6-5.8dir. eer
maienin pHs kullanlan ekerlendirme ortam iin uygun deilse, maienin kire st veya asit katlarak pHs
uygun duruma getirilebilir.

Maya hazrlanmas

Niastal hammadde ileyen iletmelerde maya, her gn taze olarak hazrlanr. Bylece daima kuvvetli ve taze bir
maya ile allm olur. Balangta 5 kg yeil malt ezilip, zerine 10 L su katlarak 65 oCa stlr. zerine 100 L
maie ilave edilir. 1 1,5 saat malt niastasnn ekerlenmesi iin 60 oC dolaynda tutulur. Bu mayalk maie
uygun duruma getirebilmek ve bakterileri remesini engellemek iin asitlendirilir. Asitlendirme slfrik asit katlarak
veya laktik asit bakterileri alanarak yaplr. 100 L maieye patatesten etil alkol retiminde 110 120 ml,
hububattan etil alkol retiminde 170 180 ml konsantre slfrik asit verilir. PH 3.4 3.5a getirilir ve maie
pastrize edilir.

Laktik asitle asitlendirmede ya maieye teknik laktik asit katlr veya maie saf termofil ve homofermantatif laktik
asidi bakterileri ile alanarak fermantasyona uratlr. Laktik asit bakterileri ekerden laktik asit oluturur ve
bylece gerekli asitlik salanm olur. 100 ml laktik asit bakteri kltr 200-300 L mayalk maie iin yeterli
olmaktadr. Laktik asit oluumu iin maie 50 - 56 oCta 24 saat braklr. Oluan eki maieden bir ksm, bir gn
sonraki mayalk maie iin kullanlmak zere, 100 L maieye 2.0-2.1 olacak kadar ayrlr. Kalan byk ksm ise
75 oCta 30 dakika pastrize edilir. Teknik laktik asidin dorudan katlmas pahal olduundan pek
kullanlmamakta, ancak fermentatif asitlendirmenin zayf olduu durumlarda bir miktar katlarak
yararlanlmaktadr.

Yukarda anlatlan ekillerde asitlendirilen maie 25 oCa soutulur ve saf maya ile alanr. Maya yeterince
oalnca maienin balling derecesi 5-7ye der. oalma sresi 1-2 gndr. Scaklk 30 oC amamaldr. Asl
fermantasyon iin hazrlanan maya miktar, fermantasyonun iki gnde tamamlanmas istendiinde toplam
hacminin %10u kadar olmaldr. gnlk fermantasyon iin %5 maya yeterli olmaktadr.

letme mayasnn srekli kullanld durumda zel mayalk maie hazrlanmasna gerek yoktur. Asl maienin
%5i kadar mayalk maieye ayrlr. Bu maienin her 100 litresine fermantasyon gc iyi saf mayadan 9.5 kg
alanr ve slfrik asitle pH 3.4-3.5e kadar asitlendirilir. 24 oCta fermantasyona braklr. Ertesi gn scakl 29-
30 oCta kan, %6 ekstrakta kadar fermente olan mayalk maie asl maieye 30 oCta alanr. Yeniden 24 oCta
may alnr ve ayn ilemler her gn srdrlr. Mayalk maiede fermantasyona, %4 alkol oluuncaya kadar izin
verilir. Aksi taktirde fazla alkol maya oalmasn engellemektedir.

Niastal hammaddelerden etil alkol eldesinde kullanlan maya, Saccharomyces cerevisiaedir. Kullanlan mayann
kuvvetli olmas, abuk kmeyen ve ortamdaki ekerleri fermente edip alkole dnnceye kadar sv iinde
yzer durumda kalan st fermantasyon mayalar olmas istenir. Bylece fermantasyonun kuvvetli ve etkin olmas
salanm olur.

Fermantasyon

ekerlemi ve alama scaklna soutulmu maie nceden hazrlanm iletme mayas ile %5-8 orannda
alanr. Eer fermantasyonda ticari maya kullanlyorsa bu iletme iin u ekilde oaltlmaldr. Her 10 hl maie
iin 0.5 kg maya hesaplanr. Bu maya 10 L su veya maie iinde bulama haline getirilir ve zerine 30 ml
konsantre slfrik asit seyreltildikten sonra ilave edilir. 1 saat bekledikten sonra 30 oCta ana maieye alanr.

Fermantasyonda scaklk balangta 18 - 20 oCtr. Fermantasyonun balamas ile scaklk ykselir.

Fermantasyon srasnda scaklk yaklak 30 oCtr. Fakat balangta fermantasyon ne kadar dk scaklkta ve
uzun srerse, o denli kuvvetli ve enzimce zengin maya elde edilir. oalan maya ile birlikte fermantasyon hz da
artar. Fermantasyonun hz, scaklk art ve CO2 k ile anlalr. lk devrede sakkarimetre derecesi abuk
der ve bunu yava fermantasyon takip eder. Bu ikinci devrede kalan maltoz ile birlikte dekstrinin yava yava
maltoza dnmesi dolaysyla fermantasyon yava olur ve 3 gn iinde sona erer. Fermantasyonda asit derecesi
biraz artar ve bu art normal hallerde 0.2-0.3 kadardr. Buna gre mayalanm maiede asit derecesi en ok
0.5tir. asitliin fazla ykselmi olmas enfeksiyona iarettir. Bakteriyel bulamada grlen pH dmesini ve eker
kaybn nlemek iin maie dezenfektan maddelerle dezenfekte edilir. Bu amala en fazla formalin kullanlr.
Fermantasyon ilemi bittikten sonra %8-10 alkoll maie seperatrden geirilerek derhal damtmaya alnr.

2.1.6. Sellozlu hammaddelerden alkol eldesi

Etil alkol retiminde kullanlan sellozlu hammaddeler orman sanayii artklar, atk katlar, sap ve saman gibi
sellozca zengin yan rnlerdir. Bu selloz rezervleri, asitlere veya enzimatik olarak ekerlere dntrlmekte,
bylece etil alkol retimi iin uygun duruma getirilmektedir.

2.1.6.1. Asitlerle hidrolizasyon

Sellozlu hammaddelerin seyreltik asitlerle hidrolizasyonu Schller ve Tavusul olmak zere 2 ekilde yaplr.
Schller ynteminde perkolatr denilen, aside, yksek basn ve scakla dayankl, alt ve st ksm konik, ortas
silindirik cihazlar kullanlr. Bu cihazlarda alt konik ksmn ucunda dar alan 1 mm apnda deliklerin bulunduu,
bir taban vardr. yzeyleri, asitten zarar grmemesi iin seramik taslarla kaplanmtr.
2.1.6.2. Schller yntemi

Odun artklar bir paralaycdan geirilerek perkolatre alnr. 120 140 oCa stlm %0.8-1.2lik seyreltik
H2SO4 partiler halinde perkolatre pompalanarak odun paracklar arasndan geirilir. Alttan buhar verilerek
perkolatr ierii 175 180 oCa stlr. Daha sonra perkolatr zerindeki buhar vanas alr. Alttan buhar vanas
kapatlarak bir buhar oku ile sv, odun kitlesi arasndan alttaki gzenekli tabana itilir ve bu ilem yaklak 12 kez
tekrarlanarak ve toplam 10 14 saatte hidrolizasyon tamamlanr. Elde edilen hidrolizat 80 oCa soutulur. Kirele
pH 4.2ye kadar ntralize edilir. Oluan CaSO4 ayrlr ve 34 oCa soutularak fermantre verilir. Bu yntemde
odun artklar

yksek scaklkta asit etkisinde olduu iin oluan glikozun bir ksm paralanr ve %40 indirgen eker elde edilir.

2.1.6.3. Tav yntemi

Tav ynteminde ise, paralanm odun perkolatre alnr. 135 - 150 oCa n stmadan sonra, bir nceki
hidrolizasyondan kan %1 kadar eker ieren %0.5lik H2SO4 ile doldurulur ve 30 dakikalk etkiden sonra bu kez
%0.5lik asit verilerek 15 atm altnda tutulur. lem tamamlandktan sonra akan hidrolizatn basnc iki aamada
drlr ve 95 oCa soutulur. elik bir tankta kire ile 3.7 3.9 pHya ntralize edilir ve santrifjlenir. Bylece
%6 ekerli eriyik elde edilir.

Deriik asitlerle hidralizasyonda yine H2SO4 ve HCl kullanlmaktadr. Hidrolizasyon kulesine doldurulan odun
paracklar, %30 35lik HCl ile n hidralizasyona uratlr. Daha sonra %41lik HCl kuleye verilir. n hidrolizat,
asl hidrolizatla kartrlmadan ayrca alnabilir. Bylece bir arada ykama ve sellolignin kurutmas olmad iin
tasarruf salanm olur. Hidrolizasyon ileminden sonra ligninden kalan sv scak su ile ykanr. HCl, hidrolizattan
damtmayla ayrlr.

2.1.6.4. Enzimatik hidrolizasyon

Henz endstriyel olarak etil alkol retiminde kullanlmayan bu yntem deneme aamasndadr. Enzimatik
hidrolizasyon sellaz enzimi ile salanr. Bu enzim bir ok bakteri ve kf mantarlar tarafndan oluur.
Bakterilerden en tannm Celllomonas flavigena ve kf mantarlarndan ise Trichoderma viride olup teknikte T.
Viride sellaz retimi iin kullanlmaktadr. Sellaz enzimi, selllozun yap tan tekil eden glikoz molekllerinin
-glikozidik bana kendine zg bir ekilde etki ederek paralar. Enzimatik yolla elde edilen glikoz urubu
olduka saf ve stabildir. nk enzim, dier maddelere etki etmemekte ve ok ar scaklk ve pH koullar
gerekmemektedir.

Gerek asit gerekse enzimatik hidrolizasyonla elde edilen hidrolizatlar fermantasyon kaplarna alnr. Maya besini
ynnden yetersiz olan odun hidrolizatna eksik olan maddeler ilave edilir. Bu ynden en ok azotlu maddeler
kullanlr. %2 orannda maya alanarak 30 oCta fermantasyona braklr. Kullanlan maya sac. Cerevisiaedir.
Maya ile birlikte Fusarium lini kark kltr kullanlrsa verim %33 orannda artmaktadr. Fermantasyon ilemi 24
saatte tamamlanr ve elde edilen %8-10 alkoll maie damtmaya sevkedilerek damtlr.
2.1.7. Distilasyon

eitli hammaddelerden deiik yntemler kullanlarak elde olunan fermente olmu ve alkol ieren maielerden
alkoln zenginletirilerek ayrlmasna distilasyon denir. Etil alkol retiminde elde olunan alkoll maieler yaklak
%7-10 alkol ierir. Distilasyonla maieden elde edilen etil alkolce zengin orta rne distilat denir.

Birbirleri ile snrsz olarak znen alkol ve su karmnn kaynama noktas,

karmdaki bu iki maddenin miktar arasndaki orana baldr. Genel olarak bu
gibi karmlarn kaynama noktalar arasnda olur ve svdaki iki maddeden, daha
dk derecede kaynayan madde ne kadar fazla olursa olsun, ikili svnn
kaynama noktas da o kadar dk olur. Dier taraftan bu gibi svlarn ka

tlmas ile meydana gelen buharn bileimi svda bulunan iki maddenin miktarlar
arasndaki orana bal olmakla birlikte yzde olarak buhardaki miktar, svdaki
miktarlardan farkl olur. Buharlama srasnda bileimdeki bu deiiklik sayesinde
karm halindeki bir svy tekrar tekrar kaynatmak suretiyle birbirinden ayrmak
mmkn olur ve bu ileme distilasyon denir.

Saf alkol normal koullar altnda 78.3 oCta, su ise 100 oCta kaynar. O halde alkol
ve su karmnn kaynama scakl 100 ve 78.3 oC arasnda olmaldr. Bileimdeki
alkol miktar arttka kaynama derecesinde o kadar der, yani 78.3 oCa doru
kayar. Kaynama sonucunda meydana gelen buharda, alkol ve su birlikte
soutucuya giderler ve orada su ve alkolden oluan ikili bir karm halinde sv
hale gelirler. Younlaan bu svdaki alkol miktar, kaynatlm olan alkoll
svdakinden daha fazladr. Distilasyon devam ettike svdaki ve ayn zamanda
buhardaki alkol miktar gitgide azalr ve sonunda sfra der. Alkoll bir svnn
kaynatlmas srasnda svdaki alkol miktar ykseldike, kaynama derecesi der.
Kaynama derecesinin en dk olduu zaman (% 97.2) alkoll svnn buharlama srasndaki
durumu, sanki svdaki tek bir madde olarak bulunuyormu gibidir. Alkol ve su ayn derecede ve birbirlerinden
ayrlmakszn buhar haline geer. Bu olaya azeotropi denir.

2.1.7.1. Distilasyon yntemleri

Tek katl imbikler

Basit distilasyon ilemi imbik veya distilasyon kazan denilen aletlerde yaplr. mbikler buhar ile veya ak alevde
stlan bir kazan ve soutucudan oluan distilasyon aletleridir. Distilasyona balarken inbiin 2 / 3ne kadar
maie doldurulur. Kazan buhar borusu ile soutucuya balanr ve alttan stlmaya balanr. Isnan ve kaynayan
maie buharlar. Oluan buharda alkol molekllerinin miktar, alkoln nispi buhar basncnn daha yksek olmas
nedeniyle su molekllerinden fazladr. Kazandan ykselen buharlar kazann zerinde, evresi hava ile sarl olan
deflegmasyon balna gelir. Deflegmatr dndaki hava ile srekli olarak soutulduundan i yzeyine arpan
buharlar ksmi bir soutmaya uratlr. Bylece deflagmatr terk eden buharlar alkolce zengin olarak soutucuya
gider ve orada younlap damtk olarak alnr.

Distilasyon sonunda kazanda bulunan maienin alkol miktar sfra der. Bu durum distilatn alkol miktarnn sfra
dmesi ile anlalr. Kazanda kalan alkolsz sv ilempe olarak adlandrlr. Distilasyon sona erince ilempe
boaltlarak kazana yeni parti maie doldurulur ve damtmaya devam edilir. mbiklerde yksek dereceli etil alkol
elde edebilmek iin damtmay tekrarlamak gerekmektedir. rnein iinde %10 alkol bulunan bir arabn imbikte
birinci damtlmasnda ve bundan sonra tekrarlanan damtmalarda elde edilecek damtktaki hacim olarak alkol
miktarlar aada grlmektedir.
1. Distilasyonda %32.7 alkol

2. Distilasyonda %58.3 alkol

3. Distilasyonda %74.8 alkol

4. Distilasyonda %83.2 alkol

5. Distilasyonda %87.3 alkol

Basit imbiklerden iki kazanl olanlar daha ok kullanlr. Bu imbiklerle daha yksek dereceli etil alkol elde
olunabilir.

ki katl imbikler

ift katl imbiklerde distilasyonda her iki kazan da 2/3ne kadar maie ile doldurulur ve alttaki kazana buhar
verilerek stlmaya balanr. Buradan kan buharlar ikinci kazana gider ve burada bulunan maienin alkol
derecesi artar. Bir sre sonra birinci kazandan gelen buharlarn etkisi ile ikinci kazanda bulunan maie snarak
kaynama durumuna gelir. Kaynayan maieden birinci kazana gre alkolce daha zengin buharlar oluur ve stte
bulunan deflagmatre gnderilir. Deflagmatrde ksmi bir soumaya urayan buharn kolay younlaan su
buharnca zengin ksm sv ekline dnerek ikinci kazana geri dner. Distilasyon alttaki kazanda kaynayan
maieden alkol kalmayncaya kadar srdrlr. Distilasyon bitince stmaya son verilir. Alt kazandaki posa
boaltlr. Ara musluk alarak st kazandaki ksmen distile edilmi maie alt kazana aktarlr. st kazan tekrar
2/3ne kadar yeniden maie ile doldurulur. Destilasyona devam edilir. ift kazanl imbiklerde %85 alkoll etil alkol
elde edilebilir.

ekil 5. ki katl imbikler

lk distilasyonda nce aldehitler ayrlr. Sonra esterlerden etil asetat, etil kaprilat, etil kaprat ve etil kaproat ayrlr.
Furfural distilasyon boyunca ayrlr. Aldehitler ounlukla ba rnde bulunurken, esterler ba rnde bulunduklar
gibi orta ve son rnde de bulunurlar.

Kolonlu distilasyon

Yksek dereceli etil alkol veren kolonlu distilasyon cihazlar, imbiklerden farkl olarak srekli alr. Kolonlu
distilasyonda, distile edilen sv devaml olarak alete verilir ve yksek dereceli etil alkol elde edilir. Kolonlu
distilasyon aletleri birbirinin zerine monte edilmi ok sayda distilasyon kaplarndan oluur. Kazann en altnda
oluan buharlar, blme ad verilen tm anaklardan geerek ve alkolce zenginleerek stte bulunan rektifikatr ve
deflegmatre ular. Kolonlu distilasyon aletlerinde 10 40 blme bulunabilir.

Srekli ileyen kolonlu cihazlarda kaynatc ksm en altta veya kolonun yannda bamsz bir nite eklinde
olabilir. Kolonlu distilasyon aletleri tek veya ift kolonlu olabilir. ekilde tek kolonlu bir distilasyon aleti
grlmektedir.

Kolonlu distilasyon aletinde bulunan blmeler kalburlu veya anl modelde yaplm olabilir. Kalburlu blmelerden
oluan kolonlarda, ierisinde kaba madde bulunmayan arap gibi maieler damtlabilir. Kalburlu blmelerde
tkanma problemi bulunduundan posa ieren maieler anl blmelerden oluan kolonlarda distile edilir.
Gnmzde gerek etil alkol retiminde gerekse kimya sanayiinde petrol gibi maddelerin distile edilmesinde daha
ok anl blmeler kullanlr.
Kolonlu distilasyon aletleri en altta bulunan stma kazan, onun zerinde yer alan blmeler, distilasyon
blmelerinin zerinde yer alan rektifikatr, deflegmatr ve kondansrden oluur. Distile edilecek maie
deflagmatrde n stmaya uratldktan sonra kolona en st distilasyon blmesinden verilir. Maie her blmede
belirli kalnlkta bir tabaka oluturduktan sonra seviye borularndan bir alt blmeye geerek tm blmeleri dolap
en altta bulunan stma ksmna ular. Altta stma kazanndan dorudan veya dolayl olarak buharla stlan
maieden kan alkoll buharlar ise ters ynde yukar doru hareket eder. Kalburlu tabanlar kullanldnda buhar
ve maie kalbur delikleri yzeyinde birbirleri ile karlar. anl blmelerde ise alttan gelen buharlar an yapsnn
zelliinden tr her blmedeki maie tabakas ierisinden gemeye zorlanr. Bylece her iki sistemde de
yukardan aaya doru hareket eden maie ile aadan yukar doru hareket eden buhar arasnda ters akm
prensibine uygun bir aktarm oluur. Burada aktarlan madde alkoldr. Bir blmeden geen buharlar nce
younlaarak o blmenin alkol miktarn artrr. Daha sonra srekli gelen buharlar bu blmedeki maieyi kaynatr.
Bu kez bu blmeden alkolce daha zengin buharlar oluarak bir st blmeye geerler. Bylece bu olay kolondaki
blme says kadar tekrarlanarak kolonun en st blmesinde oluan ve tam olarak alkolce zenginleen buharlar
rektifikatr ve deflegmatre gnderilir.

Reflifikatr distilasyon kolonunun zerinde yer alr. Reftifikatrn yaps aynen distilasyon kolonu gibidir ve 4-6
blmeden oluur. Bu ksma maie verilmez. Yalnz distilasyon kolonundan ykselen buharlar ve deflegmatrden
aa akan sv gelir. Bu nedenle tkanma ve temizleme problemi grlmez. Rektifikatr tarmsal kkenli etil
alkoln alkolce zenginletirilmesini saladndan, kuvvetlendirme kolonu olarak da adlandrlr.

Deflagmatr, rektifikatrn zerinde yer alr ve imbiklerde kullanlan deflagmasyon balklar gibi grev yapar.
Reftifikatrden ykselen buharlar deflagmatrde ksmi bir soumaya uratlr. Bu souma srasnda su buharlar
daha fazla miktarda younlaarak reftifikatre geri akar. Younlamayan buharlar ise alkolce daha zenginlemi
olarak soutucuya geer. Deflagmatr ierisinde buharn temas ettii yzeyler, distile edilecek maie ile veya su
ile bazen de her ikisi birlikte olarak soutulur. Deflagmatrn soutma yzeyi reftifikatrden gelen buharda yeterli
soutma salayacak genilikte olmaldr. Deflagmatrde soutma amac ile maie kullanldnda, maienin n
stlmas salanm olur. Maie deflagmatrn alt ksmna bir pompa ile verilir. Deflagmatr iindeki spiral
borularda dolaan maie soutma grevini yaparken bir miktar snr. Deflagmatr stten terkeder ve distilasyon
kolunun en st blmesine gnderilir. Deflagmatr terkeden alkolce zengin buharlar soutucuda younlaarak
klo denilen ksma akar. Klota distilatn srekli olarak alkol derecesi ve scakl llr.

Bu tr distilasyon kolonlar ile alkol derecesi hacim olarak %80-85in zerinde etil alkol elde edilmekle birlikte
%93n zerine kamaz. %93-96lk etil alkol retilmek istendiinde taban saylar artrlr veya ift kolonlu
distilasyon sistemleri kullanlr.

Otomatik kontroll kolonlarda buhar miktar, maie, rn ak ve deflegmatrde sirkle eden su miktar otomatik
olarak kontrol edilir. Eer kolonda termometre ve scaklk kaydedicileri varsa elle kontrol edilerek de rnde
homojenlik salanabilir. Blmelere monte edilen termometrelerin hazneleri her blmedeki sv tabakasnn zerine
isabet edilmelidir.

Kolon blmleri ister kalburlu, ister anl tip olsun, blme yzeyinin %10u buhar geiine ayrlmaldr.
Gnmzde kullanlan sanayii tipi kolonlarda blme aralklar 45 75 cmdir. Blmeler birbirlerine
yaklatrldnda buhar hz azaltlmaldr. rnein, genel bir kural olarak blmeler arasnda buharn sanayideki
hznn on kat aklk olmaldr. Uygulamada 18 22 blmeli kolonlarda 37 45 cm aklk ve her blmede 2.5
5.0 cm sv tabakas kalnlnn yaygn olarak kullanld grlmektedir.

Distilasyonda kolonun altnda biriken alkol alnm scak sv bir s deitiriciden geirilerek distile edilecek
maienin n stmasnda kullanlr. Elde olunan rnde zellikle aldehit ayrcs bulunmayan kolonlarda aldehit
miktar 200 mg/Lnin stnde ise sudkostik kullanlarak rn pHs 10un zerine getirilir. 20 dakika kadar stlr ve
sonra tekrar distile edilir. Bylece aldehitler temizlenmi olur.

Yksek alkoller suda az znr ve kaynama noktalar sudan yksektir. Ancak nispi uuculuklar yksek
olduundan distilasyon srasnda kolonun st blmelerine tanrlar. Yksek alkoller st blmelere gelince
etanolde znrler ve uuculuklar normale dner. Bu kez kolonun aasna dnmeye meylederler. Bu nedenle
yksek alkoller alkol yzdesinin yksek olduu, veya kaynama noktasnn 84-85 oC olduu blmelere toplanr.
rnn alnd blmenin 1-2 blme altndan k yaplarak yksek alkol miktar hemen azaltlabilir. Distilatn
alkol miktar hacmen %85 veya daha az ise yksek alkoller bir dekantrden geirilerek ayrlamaz. %92-95 alkol
derecesinde distilasyon yaplrken dahi yksek alkollerin tm uzaklatrlamaz. Bu gibi durumlarda rnde en ok
bulunan yksek alkol izobutil alkoldr. Alkol derecesi %97 olduunda fuzel yalar artk alkolle birlikte buhar haline
gelmeyerek ayrlr ve reftifikatrn belirli blmlerine toplanr.

Gnmzde srekli distilasyon yapan kolonlarn ou fuzel ya dekantrne sahiptir. Dekantr giri ve klar
bulunan kapal ve genellikle dik silindirik ekilli bir kaptan ibarettir. Fuzel yanca zengin karm stten bir boru ile
dekantre verilir. Bu boru i ksmda delikli ve daha kk apl bir boruya dnr. Burada fuzel ya karm su
ile karr ve dekantrn ierisine akar. Su ile 2.0-2.7 kat sulandrma fuzel ya ayrlmasnda iyi sonu
vermektedir. Fuzel yann ayrlmasnda kolonun en az drt blmesinden k alnmaldr. Bu blmelerde mutlaka
termometre ve akler aleti bulunmaldr. Fuzel yalar ayrca su ile kartrldktan sonra fazlara ayrlr. st faz
oluturan fuzel yalar ya deposuna, alt faz oluturan alkol su karm ise kolonun kaynatma kazanna
gnderilir. Kolonlu distilasyon aletleri tek veya ift kolonlu olabilir. ift kolonlu olanlarda birinci kolon distilasyon
kolonu, ikinci kolon ise reftifikatr ve deflegmatr olarak grev yapar.

2.1.8. Alkol fermantasyonu ile ilgili enzimler

l. Hidrolazlar : C-O, C-N bana etki ederek hidroliz ile daha kk molekllere paralarlar.

a: Karbohidrazlar : Karbohidratlarn C-O bana etki ederek hidroliz ederler. rnein; Diastoz ve amilaz, niastay
maltoza kadar; amiloglukosidoz glukoza kadar hidroliz eden enzimdir. Sitoz sellozu sellobioza kadar hidroliz
eder.

Disakkaridleri monosakkaridlere hidroliz eden enzimler; invertaz, maltoz, ve laktozdur. nvertaz (sakkaroz)
sakkarozu glukoz ve fruktoza; maltoz, maltozu iki mol glukoza laktoz, laktozu glukoz ve galaktoza hidroliz eder.

b: Amidoz (proteaz) : C-N bana etki eder. Proteinleri hidroliz ile paralayan enzimlerdir. Protein Albumin
Fibrin Albumaz Pepton Amino asitler. Bu hidrolizin son rn amino asitlerdir. Bu reaksiyonlarda enerji
kazanc azdr.

ll. Metobolozmalar : - C C bana etki eder, fazla enerji aa kararak paralar ve reaksiyonun devamn
salar. Bunlardan;

a: Karboksilaz : Anaerob olarak etki eder ve alkolik Fermantasyonda olduu gibi - C C ban paralar.

b: Desmalozlar: Aerob olarak - C C ban okside ederek paralar; neticede CO2 ve H2O oluur.

Alkolik Fermantasyonda en nemli rol zimaz kompleksi grr. Bu kompleks 20ye yakn enzim ierir. Bir ksm
redoks olaylarnda karbohidratlardan mono ve disakkaridleri, CO2 ve etil alkole kadar paralar.

Zimaz kompleksinin en nemli ksmlar aktivatrler (enzimin etkisini arttran bileikler), magnezyum bileikleri,
fosforlar ve CO- zimazlardr. CO- zimaz eitli etki gsteren maddeden olumutur.

1. Adenozin trifosfor (ATP), sisteme fosfor verilir.

2. Oksidasyon enzimi CO- dehidroz l. Difosforpridin, nkleotid.

3. Reaksiyon enzimi CO- dehidroz ll. Trifosforpridin, nkleotid.

Bu iki enzim, hidrojen al veriini idare eder ve ancak apoenzime bal olduu zaman etkisini gsterir.

Alkolik Fermantasyon, ekerli zeltilerin, fermantrlerin (enzimlerin) etkisi ile alkol ve CO2e paralanmalardr.
Bu reaksiyon yalnz D- heksozlarda meydana gelir. Glukoz, fruktoz, mannozda kolay, galoktozda g olur.
Galoktoza baka enzim etki eder.

Anlald gibi alkolik Fermantasyon, maya mantarlarnn hayati faaliyetlerini srdrmek iin, evrelerinde
bulunan ekerli zeltileri paralamasnn sonucudur. Demek oluyor ki, alkol maya mantarlarnn bir metabolizma
rndr. Alkolik Fermantasyon en byk rol mayalar oynar.

2.1.9. Fermantasyon rnleri

1) Temel rnler:

a) Etil alkol: Fermantasyonun temel rn olan etil alkole ilikin bilgiler daha nceki blmlerde verilmitir.
b) Karbondioksit: Fermantasyonda maya tarafndan tketilen her 100 gr besin maddesinden 48.86 gr
karbondioksit meydana gelir. Havadan ar olduu iin dibe kerek tabaka oluturur. Bu tabakann iine giren
canl boularak lr. Baz alkol iletmelerinde toplanp sv veya kat hale getirilerek geri kazanlmaktadr.
Karbondioksit renksizdir, gcklaycdr, kokusu ve tad asidiktir.

2) Yan rnler: Fermantasyon ortamnda bulunan karbonhidratn maya tarafndan besin maddesi olarak
tketilmesi esnasnda, mayann metabolizma faaliyetleri sonucu meydana gelen organik maddelerdir.

a) Gliserin: Fermantasyonda, mayann tkettii her 100 gr besin maddesinden yaklak 3 gr gliserin meydana
gelir. Distilasyonda uygulanan scaklk derecesinde buharlaamad iin distilata geemez.

b) Fuzel ya: Tek bir madde olmayp, Fermantasyonda meydana gelen ve kaynama scaklklar 80 160 oC
arasnda deien yan rnlere verilen addr. Bu kapsamda yer alan 50ye yakn madde saptanmtr. Fuzel
yanda nitel olarak en ok yksek alkol bulunur. Fermantasyonda kullanlan tarmsal hammaddenin tr,
oluacak ve fuzel ya olarak adlandrlacak maddelerin nitelii ve nicelii zerinde belirleyicidir. Fuzel yanda
bulunan yksek alkol trleri ile bunlarn bazsnn etil alkole kyasla toksik ve narkotik etki dereceleri tablo halinde
verilmitir. Tablo deerleri; etil alkoln toksik ve narkotik etkisi 1 kabul edilerek bulunmu kyas deerleridir.

izelge 9. Fuzel yanda bulunan yksek alkollerin toksik ve narkotik etkileri

Yksek Alkol Tr Toksik Etki Narkotik Etki

n. Propil Alkol 2,5 3,9

Sekonder Butil Alkol

i. Butil Alkol 3,6 11,7

n. Butil Alkol 6,3

i. Amil Alkol 52,0

c) Asetaldehit: Etil alkoln oksidasyon rndr. Fermantasyonda etil alkol oluumuna kadar uzanan aamal
reaksiyonda, etil alkolden hemen nce meydana gelen maddedir. Yanc ve renksiz bir svdr.

d) Sksinik asit: Canl organizmalarn tmnde bulunan kokusuz ve kuvvetli asidik tad olan bir asittir.

3. Refakatc rnler: Bu maddeler, Fermantasyon ncesinde uygulanan n hazrlk ilemleri ve Fermantasyon

esnasnda, ortamda bulunan maya dndaki mikroorganizmalar, zellikle bakteriler tarafndan meydana getirilir.
Meydana gelileri ile mayann metabolizma faaliyeti arasnda iliki yoktur.

a) Asitler: Fermantasyon ortamnda bulunan ve enfeksiyon olarak nitelenen bakteriler tarafndan meydana
getirilen asetik asit, laktik asit, st asidi ve butirik asit tr asitlerdir. kiye asidik tat verirler. Etil alkoln tat
zerindeki etkinlii, dengeleyici rolleri de vardr. Butirik asit, maya iin kuvvetli bir toksik maddedir.

b) Esterler: Alkol ve alkoll iki retiminde fermantasyon, distilasyon ve eksitme aamalarnda alkollerle asitlerin
reaksiyona girmesi ile meydana gelir. Beenilen kokular ile ikiye aroma verirler. kilerde miktar olarak istinasz
en ok bulunan ester etilasetat dr. Bu esterin de itici olmasna karn hoa gidecek bir kokusu yoktur.

c) Metil alkol: Tarmsal hammaddede bulunan poligalaktronik asidin metil esterinin (pektin) pektin esteraz enzimi
tarafndan paralanmas sonucu oluur. Meydana geldii retim aamas ise; fermantasyon ncesi yaplan n
hazrlk (Mayeleme) ve fermantasyondur. n hazrlk ve fermantasyon sresi uzadka metanol oluumu artar.
Kolay buharlaan ve buharlama scakl 64.7 oCdir. Toksik ve narkotik bir maddedir.

d) Akrolein: Temizlik ve dezenfeksiyona zen gsterilmedii iin her trl yzeyde yaayan bakterilerin
fermantasyon ortamna bulamas ve bu bakterilerin gliserini paralayarak akrolein oluturmas nedeni ile, alkol
ve alkoll ikide akrolein bulunmas, bir retim hatas olarak kabul edilmektedir. Akrolein bayr turpunu artran
tad ve ineleyici ama buna kar beeneni de olan bir kokuya sahip, toksik bir maddedir.

e) Asetal: Fermantasyonun yan rn olan aldehitlerin alkollerle reaksiyona girmesiyle meydana gelirler.
Asetaldehitin etil alkolle reaksiyona girmesiyle oluan ve alkoll ikilerde en ok bulunan dietil asetal alkoll
ikiye ieksi aroma verir.
2.2. Sentetik Alkol retimi

2.2.1. Etikenden esterleme ve hidroliz ile retimi

Sentetik alkol, etilenin H2SO4le etkinlemesi sonucu oluan rnden (etilslfat ve dietil slfat) elde edilir.

Konuyla ilgili reaksiyonlar srasyla

CH2 = CH2 + HOSO2 OH CH3 CH2 OSO2OH

2CH2 = CH2 + HOSO2OH CH3 CH2 O SO2OCH2CH3

kinci basamakta etislfatlar su ile hidrolize urar ve etil alkol oluur.

CH3CH2OSO2 OH+HOH CH3CH2OH+H2SO4

CH3CH2OSO2OCH2CH3+2HOH 2CH3CH2OH+H2SO4

Proses sresinde dietilslfat asitle tepkimeye girerek etil slfata dnr.

(C2H5O)2SO2 + H2SO4 2C2H5OSO2OH

Yan rn olarak dietileler oluur. (C2H5)2O bu proses 4 basamakla gerekleir.

1. Etilenin H2SO4 ile absorpsiyonu, bu basamakta H2SO4in eterleri oluur.

2. Eterlerin Hidrolizi

3. Alkoln ayrlmas ve onun reflikasyonu.

4. Kullanlm H2SO4in deriiminin arttrlmas.

Absorber iten aside dayankl malzemeden olumu 20-22 tane tabak ekilli levhalardan olumutur. Tabaklarn
yzeyinde hafif H2SO4 tabakas olur. Buda etilenle H2SO4in iyice karmasn salar. Absorber stten %97
98li H2SO4 ile kaplanr. Etilenin H2SO4 ile absorberi sresince s aa kar. Bu s her bir levha yzeyinde
yerletirilmi soutucu ile yle bir ekilde dzenlenir ki absorberde scaklk 80C zerinde olur.

Tepkime rnleri s deitiricide kendi scakln daha da drr ve hidrolize uramak iin ek olarak verilen su
ile %50ye kadar deriimi drlr. Hidrolizrde scaklk 100-110C basn 2 x 105 3 x 105 N / m2 olur.
Hidrolizin optimum sresi 30 dakikadr. Hidrolizrde oluan az miktar dietileterin buharlar absorberin st
ksmndan ayrlm olan etan ve tepkimeye girmeyen etilen karm ile birleerek baz (NaOH) zeltisi ile ykanr
ve ntrallatrlr. Hidrolizinin alt ksmndan giren etil alkol %43-50lik H2SO4, az miktarda dietileter ve hidrolize
uramayan etilslfatlar buharlatrc kolona stten dahil olur ayn kolona alttan yksek scaklkta su buhar verilir.
Buharlatrc kolon da scaklk 95 - 125C, basn 1,5x105 N/m2 olur. Bu makinada gsterilen ortamda tam
hidroliz gerekleir. Buharlatrc kolonda oluan buhar gaz karm ykanmak ve ntralletirmek iin kolona
gnderilir. Kolona stten su ve baz zeltisi alttan yksek scaklkl su buhar verilir. Ek olarak verilen su
ntralletiricinin st ksmndan alnarak saflatrlmaya ve reflikasyona gnderilir. Kullanlm H2SO4
buharlatrcnn alt ksmndan alnarak deriimi arttrlr ve yeniden absorbere verilir. Hesaplamalar sonucu belli
olmutur ki 1 ton alkol retmek iin 2 ton yksek deriimli H2SO4 gereklidir.

Prosesten sonra ise 4 ton asitin deriimin arttrmak gerekir. Bylece H2SO4in prosese katlm onu zorlatrr ve
malzemenin paralarn korozyona uratr. Dier ynden i ortamn ktletirir. Bu yntemde 1 ton etilenden 1,2
ton etil alkol 100kg dietileter retilir. Etilenin %90 alkole dnr.

2.2.2. Etilenden katalitik hidrolama ile retim

Katalitik hidrolama ile fosforik asitin (H3PO4) etkisi altnda etilenden dorudan sentetik alkol eldesi, etil alkoln
nemli retim yollarndan biridir.

Bu retimde, 1 mol etilen ile yaklak 0,6 mol suyun kartrlp stlmasyla elde edilen seyreltilmi etilen 300C
civarnda stlr ve fosforik asitle kartrmak zere reaksiyon kulesine gnderilir. retilen etil alkol buharlar su
buhar ve hidradlamayan etilen karmnda kalmas mmkn olan fosforik asidi ntrallatrmak iin karm,
seyreltilmi kostik soda (NaOH) zeltisinden geirilir. Reaksiyon rnleri nce s deitiriciden sonra buhar gaz
karm soutucu kondansetrde soutulur, ve etil alkol ayrlr. Sv etil alkol tepkimeye girmeyen etilenden
ayrmak iin separatr (ayrc) kullanlr. Etil alkol, separatrn alt ksmndan ayrlarak rektifikasyona gnderilir.
Hidradlamayan etilen separatrde ayrlm olur ve sisteme ham madde gibi verilir. Alkol, su karm ierdii su
ve zararl etkenlerden ayrdr. Etil alkol en son olarak saflatrma kolonuna gnderilir. Sonuta %95lik verimle etil
alkol elde edilir.

Katalitik hidrolama ilemi srasnda, karm iinde bulunan aldehid kkenli maddeler hidrojeneratr grubunda,
hidrojenin yardmyla etil alkole dntrlr ve ilem sonras hidrojen ayrcdan geri alnr ve kullanlr. Bu
reaksiyonda kullanlan fosforik asit (katalizr) ise gaz temizleme odasndan geri alnmaktadr.

2.2.3. Alkollerin laboratuvar sentezi

Alkoller laboratuvarda 1o. Alkil halojenrlerin OH- ile verdii SN2 tepkimesiyle, alkenlere su katlmasyla, karbonil
bileiklerinin ve epoksitlerin indirgenmesi veya Grignard tepkimeleri ile elde edilir.

3. HAM ETL ALKOLN ARITILMASI

arap ve meyvelerden retilen alkoll ieceklerde karakteristik koku ve tat maddelerinin uzaklatrlmasna frsat
vermemek iin ar bir artma yaplmaz. Ancak hububattan elde edilen etil alkol retiminde ham etil alkol ileri
derecede artlr.

Ham etil alkoln artlmas ilemi ayn zamanda alkol derecesinin ykseltilmesini salar. Bu nedenle bu ileme etil
alkol teknolojisinde rektifikasyon denilir. Rektifikasyon ilemi sreksiz veya srekli olarak yaplr.

Sreksiz artma ileminde blme says 45e kadar kan distilasyon kolonlar kullanlr. Bu kolonlarda aldehit
younlatrcs ve fuzel ya ayrcs bulunur. Kolon en altta dolayl olarak buhar serpintileri ile stlr.
Distilasyonda gelien olaylar aynen kolonlu damtmada olduu gibidir. Distilasyon srasnda ba, orta ve son
rnler ayrlr. Orta rn en saf ksm oluturur ve toplam damtn %70-80i kadardr. Orta rnn snrlar
daraldka kalitesi artar. Artma ilemi, ham etil alkolde bulunan maddelerin farkl kaynama scaklna sahip
olmasna dayanr. Distilasyon srasnda bu maddeler ba veya son rnde toplanarak ispirtodan ayrlr. izelgede
ham etil alkolde bulunan maddelerin saf halde iken ve su alkol karm ile oluturduklar azeotropik karmlarn
scaklklar grlmektedir.

Artma ilemine urayacak yksek alkoll ham etil alkol nce su ile seyreltilerek alkol derecesi yaklak %40a
drlr. Sonra distile edilerek ba, orta ve son rnler ayrlr. Kolon scakl st katlara dk scaklkta
buharlaan maddelerin ulaaca ekilde ayarlanr. Kolon st blmesinden ykselen buharlar kondansatre gelir
ve burada ksmen younlar. Younlaan ksm kolona geri gnderilir. Kondansatrden kan soutma suyunun
scakl 74-76 oCtr. Kondansatrde younlamayan buhar aldehite zengindir. Asetaldehitin buharlama
scakl 20.2 oCtr. Bu buharlar bir aldehit soutucusundan geirilerek younlatrlr. Younlatrcdan kan
soutma suyunun scakl en ok 30 oC olmaldr. Younlamayan gazlar soutucu kndaki sbap yardm ile
atlr. Soutucudan kan aldehite zengin buharlar sv aldehit deposuna gnderilir. Artlm etil alkol ise kolonun
stten 5. katndan alnr ve soutucuya gnderilir. Artma ilemi srasnda kaynama scaklklar daha yksek olan
fuzel yalar kolonun alt blmelerinde toplanr. Alt 4-5 blmenin tabanndan alnan fuzel yalar soutucudan
geirildikten sonra fuzel ya ayrcsna gnderilir.

izelge 11. Ham etanolde bulunan baz maddelerin saf halde ve azeotropi durumunda kaynama scaklklar

Saf Halde (oC) Azeotropik karm halinde (oC)

Asetaldehit 20.2 -

Etilalkol 78.15 78.15

zotropilalkol 82.0 80.30

Propilalkol 97.2 87.75

Su 100.0 -

zobutilalkol 108.0 89.62

Butilalkol 117.0 92.40

Amilalkol 128.0 95.00

zoamilalkol 131.3 95.20

Furfurol 161.6 97.90

Bu ekilde yaplan artma mutlak deildir. Ba, orta ve son rnde belirli oranlarda aldehit, fuzel ya ve dier
maddeler bulunur. En saf etil alkol orta rn olarak alnr. Artlan etil alkoln kalitesi permanganat titrasyonu ile
tayin edilir. Rengin kayb iin geen sre kalite ile dorudan orantldr. Bu testi en ok asit ve aldehitler etkiler.
Esterler ve yksek alkollerin etkisi azdr.

Ham etil alkoln srekli artlmasnda etil alkol birbirine bal ok sayda kolondan geer. Her kolonda belirli bir
franksiyon ayrlr ve ayr depolara gider.

3.1. Anhidrid (Susuz) Alkol retimi

Distilasyon ile en fazla hacim olarak %97.2lik alkol elde edilebilir, %2.8 su kalr. Bunun nedeni 97.2 dereceli
ketilalkoln azeotropik karm oluturmas ve sa alkoln kaynama derecesinden (78.3 oC) daha dk scaklkta
(78.15 oC) kaynamasdr. Bu nedenle, susuz etil alkol elde etmek iin baka yntemlere bavurulur. Bunlar,
hidroskopik maddeler kullanmak veya azeotropi olayna dayanan distilasyon yntemleri uygulanmaktadr.

Susuz etil alkol daha ok azeotropik distilasyon yntemi ile elde edilir. Yntemin esas ispirtoya benzol katlmas
ile alkol su benzolden ibaret ve azeotropik zellik tayan l bir sv meydana getirmektedir. Bu svnn
kaynama scakl 64.85 oCtr. bu azeotropik zellik dolays ile kaynamann ilk safhalarnda bu unsurlarn
birden ve birbirlerinden ayrlmakszn buhar haline gelir. Susuz etil alkol retiminde bu l svnn kaynatlmas ile
oluan buharn soutulmasnda ilk ayrlan su olmakta ve geriye benzol alkol karm kalmaktadr. Distilasyon
srdrlerek 68.25 oCta kaynayan ve benzolle alkolden ibaret ikili svdan benzol tamamiyle buharlanca geriye
yalnz susuz alkol kalm olur. Bu yntemle anhidrid alkol retiminde kullanlan benzoln, kanserojen bir madde
olduu bilinmektedir.

3.2. Alkol Verimi

Etil alkol retiminde kullanlan hammaddelerin alkol verimleri ierdikleri fermente olabilen eker veya ekere
dntrlebilen karbonhidrat miktarna ve iletmelerde kullanlan yntemlere gre deiir. Alkol verimi, teorik ve
pratik verim olarak iki ekilde belirtilir.
3.2.1. Teorik verim

Teorik verim, alkol fermantasyonu forml zerinden belirtilir.

C6H12O6 2C2H5OH + 2CO2 + 28.2 Kcal

Gay Lussac eitliine gre 180.1 g heksozdan 92.1 g ve 100 g heksozdan 51.44 g etil alkol meydana gelir. Bu
miktar hacim olarak 64.36 mldir. Buna gre 100 g heksozdan teorik olarak 64.36 ml alkol olumaktadr ve verim
%64.36dr.

Disakkaritlerden sakkaroz ve maltoz ekerleri iki molekl heksozdan bir molekl suyun ayrlmas ile olumutur.
Molekl arlklar dikkate alndnda 100 g heksoz, 95 g maltoz veya sakkaroz ve 90 g niastaya edeerdir. Bu
durumda 100 g sakkaroz veya maltozun teorik alkol verimi 67.77 ml, 100 g niastannki ise 71.54 mldir.

3.2.2. Pratik verim

Pratikte teorik alkol verimlerine ulamak mmkn olmaz. nk ekerin bir ksm (%5) maya tarafndan harcanr.
Fermantasyon kaplarnn ak olmas durumunda bir miktar alkol buharlar. Bir ksm (%1.5-3.0) eker ise
fermente olmadan kalr. Bu nedenle en uygun retim koullarnda dahi 100 g ekerden 64 ml ve 100 g niastadan
66 ml saf alkol elde olunabilir.

izelge 12. eitli hammaddelerin alkol verimi

Hammadde (100 kg) Alkol Verimi (Litre)

Sakkaroz 58-64

Melas (%50 eker) 29-32

Vine, Kiraz, Erik 5-8

Elma 5-7

zm (Ya) 8-12

zm (Kuru) 31-37

ncir (Kuru) 30

Niasta 60-66

Msr 38-42

Pirin 42-47

Buday 37-41

Patates 10-14

3.2.3. Alkol deerinin evrimi

Alkoll ikilerden alnan rnekler damtlarak sadece alkol ve su ieren iki fazl sisteme indirgenirler. Sistemin alkol
ieriinin bulunmasnda temel yntemi zgl arlk tayini oluturmaktadr. kilerdeki alkol derecesi her yerde
ayn sistemle tespit edilmemektedir. Balca deiik alkol tespit sistemi bulunmaktadr. Bunlar Avrupada ve
memleketimizde kullanlan Gay Lussak (GL), ngilizlerin Ortak Pazara girmeden kullandklar Sike veya
English Proof ve Amerikallarn kulland American Proof sistemleridir.

Avrupa ve bizim kullandmz sistemde %100 saf alkol 100 derece olarak kabul olunurken, ngilizlerdekinde 175,
Amerikallarnkinde 200 derece olarak kabul edilerek hesaplanmaktadr. 40o GL olan bir iki, 70 ngiliz, 80
Amerikan Proof karl olmaktadr.

Basit olarak proof derecesi, hacim olarak alkol ieriinin iki katn gsterir. rnein 100 proof, hacim olarak %50
alkol anlamna gelir. Kanada ve ngiliz llerine gre proof alkol 10 oCta ayn hacimlerdeki suyun 12/13
oranndaki arlna eittir ki, 87.5o ngiliz proofu %50 alkol konsantrasyonuna karlk gelmektedir. ngiliz
proofunu, Amerikan proofuna evirmek iin faktr (1.14) kullanlr.

Alkoller iin dier bir deer ls proof galondur. Bir amerikan proof galonu %50 alkol ieren 3.786 L etil
alkoldr. Bir galon 120o proof alkoll sv 1.2 proof galondur. ngiliz ve Kanada proof galonu 100o proof (Hacim
olarak %57.1 etil alkol) alkol ieren 4.5466 L etil alkole karlk gelir. Bir ngiliz veya Kanada imperyal galonu 1.2
Amerikan galonuna eittir. ngiliz proof galonunu Amerikan proof galonuna evirmek iin 1.37 faktr ile arpmak
gerekir. rnein 1 ngiliz proof galonu ispirto: 1 x 1.37 = 1.37 Amerikan proof galonudur. Bir Amerikan galonu
137o proof etil alkol veya 3.786 L hacim olarak 68.5 alkol ieren ispirtoya edeerdir.

3.3. Etil Alkol retiminde Artklarn Deerlendirilmesi

Etil alkol retiminde oluan en nemli artk, damtk art olarak kalan sulu kspelerdir. ilempe veya vinas olarak
adlandrlan sulu kspe ierisinde maya, az miktarda eker, dekstrin, protein, ya, gliserin ve madensel maddeler
bulunur. Niastal hammaddelerin ilenmesinde oluan ilempe yem olarak daha deerlidir. Alkol fermantasyonu
srasnda oluan byk miktarlardaki CO2 baz iletmelerde svlatrlp satlr. ilempe eitli ekillerde yem
olarak kullanld gibi gliserin, glutamik asit ve tek hcre proteini retiminde de kullanlr.

3.4. Laboratuvar analizleri

1. Ham ve saf ispirtoda hacmen alkol yzdesinin tayini:

Ham ve saf ispirto kolonlarnda bulunan musluklar 1-2 dakika iin hafif aktlmak suretiyle 1 L kadar numune alnr
ve laboratuvara getirilir. 15 oCde numune 50 mllik bir cam silindire doldurulur. Silindir iine 15 oCa ayarl ve 0,1
taksimatl 90 ila 100 skalal bir alkolimetreyi kestii noktadaki rakam numunede bulunan alkoln hacmen yzde
miktarn verir. Bu i iin kullanlan alkolimetreler Gay Lussac veya Tralles tipi alkolimetrelerdir. Alkol derecesi
15oC de llmemi ise aada gsterilen cetvel yardm ile dzeltmeler yaplr. Eer ktlece alkol yzdesi ile o
alkoln younluunu, hacmen alkol yzdesi yardm ile bulmak istersek ekli cetvellerden yararlanabiliriz.

Cetvelin Kullanlmas : Alkol su karm ierisinde bulunan alkol derecesi alkolimetre ile lld vakit, bu mezr
ierisine bir termometre sarktlmak suretiyle scakl da llr. Eer scaklk 15 oC ise, llen derece hakiki
alkol derecesidir. ayet alkoll svnn scakl 15oCnin altnda veya stnde bir saflk gsterir ise, okunan cetvel
yardmlaryla yaplr. yle ki:

Misal 1: Svnn alkol derecesi 92, scakl ise 17 oC olsun. Bunun hakiki alkol derecesini bulmak iin, cetvelde
17 scaklk derecesi ile 92 alkol derecesinin kesitii noktadaki 91,5 rakam bize hakiki alkol derecesini verir.

Misal 2: Svnn alkol derecesi 93,6 scakl ise 17,8 ise bunun hakiki alkol derecesi yle bulunur. Evvela
scakl 17 kabul eder 93,6nn hakiki alkol derecesini hesap ederiz. 93,6 rakam 93-94 arasnda olduundan
nce 17 derecede 94, sonra 93n hakiki alkol derecesini buluruz. Onlarda 93,6, 92,6 dr. Yani alkol derecesi bir
tam say artnca hakiki alkol derecesi de bir tam say artm oluyor. 0,1 artt zaman, hakiki alkol de 0,1
artacaktr. Misalimizde 0,6 artt iin o da 0,6 artacaktr. Yani 92,6 + 0,6 = 93,2 olacaktr. imdi scakla gre de
tashihat yapalm.

Evvela 93 alkol derecesinin 17 oCdaki hakiki alkoln bulalm. Bu 92,6dr. 18 oCdeki ise 92,3dr. u halde
scaklk 1 oC artt vakit hakiki alkol derecesi 92,6 92,3 = 0,3 dtne gre, scaklk derecesi 0,1 artnca
alkol derecesi de 0,03 azalr. 0,8 oC artnca 0,03 x 0,8 = 0,024 derece azalr. imdi bu rakam yukarda
bulduumuz 93,2den karrsak 93,2 0,024 = 93,176 yaklak olarak 93,18 hakiki alkol derecesi bulunmu olur.

Cetvel 1de alkol derecesini gsteren rakamlarn altnda bazen drt bazen de haneli rakamlarda, karlarnda
bulunan scaklk derecelerinde, bir litre alkoln hakiki derecesini verir.

spirtoda bulunan organik gayri safiyetlerin tayini (permanganat deneyi)

Bu maksat iin ak numune musluklarndan saatte, bir litre numune alnp laboratuvara getirilir. 15 oC kadar
soutulur. Bunlardan 50 mllik bir numune alnr ve az kapal cam bir silindire konur.

Scakl 15 oC olan bir su banyosu iine konarak scakl 15 oCye indirilir. Bunun zerine litresinde 0,2 gram
permanganat bulunan zeltiden 2 ml ilave edilir. Kartrlr ve kronometreye baslr. Mezrdeki permanganatn
rengi gittike pembeleir ve renk kaybolduu an kronometreye baslarak, renk kaybolma mddeti tespit edilir.
Netice pembe rengin dayanma mddeti olarak ifade edilir.
Bu rengin pembe sarmtrak renge dnn tayin etmek zor olduundan ii kolaylatrmak maksad ile standart
bir mukayese zeltisi kullanlr. O da u ekilde hazrlanr.

0,259 gr kobalt klorr ve 0,280 gr uranil nitrat destile suda zlr ve yine destile su ile 50 mlye tamamlanr.
Hazrlanan bu zelti tecrbede kullanlan 50 mllik baln jojenin ayn olay bir balona konur. Az kapatlp
parafinlenir. Bu zelti karlatrmada kullanlr. Permanganatn renk kayb bunun rengine geldii zaman,
kronometre durdurularak sre tespit edilir. yi ve kaliteli bir ispirtoda pembe rengin dayanma mddeti 25 dkdir.

Saf ispirtoda organik maddelerden ileri gelen, gayri safiyetlerin kalitatif olarak tayini:

Temiz bir tecrbe tp ierisinde 10 ml ispirto konur. Bunun zerine 10 ml de saf slfat asit i ilave edilir. ki svnn
birletikleri yerde, yirmi drt saat sonra bile sar bir halkann teekkl etmemesi ispirto iinde gayri safiyetlerin
bulunmadna ifade eder.

Saf ispirtoda kalitatif olarak fuzel ya tayini:Komorosvki reaksiyonu :

Saf ispirto kloundaki numune musluundan, saatte bir alnan, bir litre alkol numunesi laboratuvara getirilir ve 15
oC soutur. Bu numuneden 10 ml alnarak 50 ml hacminde bulunan cam kapal bir mezre konur. Bunun zerine
% 1lik salisilaldehit zeltisinden hassas bir pipetle 1 ml ilave edilir. Ayrca 20 mlde saf slfat asidi de
konulduktan sonda kartrlr. Elli dakika beklenerek renk deimesi takip edilir. Elli dakikaya dayanan sar renk,
alkoln fuzelsiz olduuna delalet eder. Eer renk esmerleir ise alkolde Fuzel ya vardr denir.

Saf ispirtoda asidite tayini :

Numune, gnlk retilen ispirtolarn topland deponun numune musluklarndan gnde bir defa alnr. Numune
musluu evvela bir kovaya bir miktar aktldktan sonra, numune kabna bir litre olarak alnr. Bundan alnan 70 ml
numune, 200 ml lik bir erlene konur zerine 50 ml kaynatlp soutulan saf sudan da 50 ml ilave edildikten sonra,
fenolftalein yannda N/20 NaOH zeltisi ile titre edilir.

Sarfiyatn iki misli asiditeyi verir ve N/20 NaOH /100 ml eklinde gsterilir. Eer neticeyi yani asiditeyi, asetikasit
cinsinden ifade etmek istersek numunenin hacmen alkol yzdesinin tayin eder, bunun yardmyla yukarda verilen
cetvellerden yararlanarak zgl arln buluruz. Bu (d), ( 1 ml zeltisi 0,003 gr. asetasidine tekabl ettiinden )
50 ml numune iin sarf edilen N/20 NaOH miktar da (a) olsun % asetasidi cinsinden asidite aadaki forml
yazdrmayla bulunur.
Asidite= = % asetikasit

Saf ispirtoda aldehid tayini:

erisinde aldehid aranacak alkol numunesinden ktlesi belli bir erlene hassas olarak 25 gr tartlr. Bunun zerine
%8-8,5 hidroksilamin klorhidrat veya slfat zeltisinden 10 ml konur. zerine 150 ml de saf su konularak yarm
saat beklenir. Erlene birka damla metil oranj damlatlp N/10 NaOH ile sar renk meydana gelinceye kadar titre
edilir. Sarfiyat tespit edilir. Bu deneye paralel olarak bir de kr deney yaplr. yle ki : bir erlene 150 ml saf su
konur zerine 10 ml hidroksilamin klorhidrat veya slfat eriyii ilave edilerek metil orijinal yannda N/10 NaOH
zeltisi ile titre edilir. ki sarfiyat arasndaki ara 0,0176 faktr ile arplmak suretiyle %de vezmen aldehit miktar
bulunmu olur.

Saf ispirtoda eter tayini:

Asiditesi tayin edilen ispirto dklmeden, zerine belli miktarda baz konarak bir saat geri soutucu altnda
kaynatlr. Souduktan sonra baz miktar kadar asit konur. alkalanr ve fenolftalein yannda asitin fazlas baz ile
titre edilir. Sarf edilen kalevinin cm miktar 0,0088 ile arplarak, alkoln litresinde ki eter miktar bulunur.
Kullanlan baz N/10 NaOH, asit ise N/10 HCl dir.

izelge 14. Alkol ve su karmnda zgl arlk ile hacmen alkol yzdesi

zgl arlk 15oC Hacmen % alkol zgl arlk 15oC Hacmen % alkol

1.000 0.00 0.950 41.33

0.999 0.67 0.949 41.65

0.997 1.34 0.948 42.57

0.996 2.02 0.947 41.17

0.995 2.72 0.946 43.77

0.994 3.42 0.945 44.35

0.993 4.14 0.944 44.93

0.992 4.80 0.943 45.80

0.991 5.63 0.942 46.07

0.990 6.40 0.941 46.63

0.989 7.18 0.940 47.18

0.988 7.99 0.939 47.72

0.987 8.81 0.938 48.26

0.986 9.66 0.937 48.80

0.985 10.52 0.936 49.33

0.984 11.41 0.935 49.85

0.983 12.32 0.934 50.37

0.982 13.25 0.933 50.88

0.981 14.20 0.932 51.39

0.980 15.16 0.931 51.89

0.979 16.14 0.930 52.39

0.978 17.14 0.929 52.89

0.977 18.14 0.928 53.39

0.976 19.14 0.927 53.88

0.975 20.15 0.926 54.36

0.974 21.16 0.925 54.84

0.973 22.16 0.924 55.32

0.972 23.14 0.923 55.80

0.971 24.12 0.922 56.24

0.970 25.08 0.921 56.74

0.969 26.03 0.920 57.21

0.968 26.96 0.919 57.67

0.967 27.87 0.918 58.13

0.966 28.76 0.917 58.59

0.965 29.64 0.916 59.05

0.964 30.49 0.915 59.50

0.963 31.32 0.914 59.95

0.962 31.14 0.913 60.40

0.961 32.93 0.912 60.85

0.960 32.71 0.911 61.29

0.959 34.47 0.910 61.73

0.958 35.22 0.909 92.17

0.957 35.95 0.908 62.61

0.956 36.67 0.907 63.84

0.905 37.37 0.906 63.47

0.904 62.91 0.955 38.06

0.903 94.34 0.954 38.74

0.902 64.76 0.953 39.40

0.901 65.19 0.952 40.06

Saf spirtoda furfurol tayini:

Furfurol tayin edilecek ispirto numunesinden. 10 ml alnp temiz bir tp ierisine konur. zerine 10 damla saf
renksiz anilin ve 3 damla da yar yarya sulandrlm klorr asidi ilave edilir. Krmz rengin oluumu furfurola ifade
eder. Saf ispirto da olmamaldr.

4. ETL ALKOLN KULLANILDII YERLER

Etil alkol zc, ekstrakte edici, antifriz ve pek ok sayda organik maddenin sentezinde balang maddesi
olarak kullanlr. Ayn zamanda alkoll ikilerin asl bileenidir.

Alkol kullanm hkmetlerin kontrol altndadr. Kullan amacna bal olarak eitli derecelerde etil alkol retilir.
Denatre alkol kk miktarlarda fena kokulu madde ierir ki, iki olarak kullanlmasn nlemek amacna
yneliktir.

Etil alkol iki yapmnda kullanld gibi, parfmeride, ilalarda, kokulandrmada, antiseptiklerde, dezenfekte
edicilerde, organik maddeler iin zc olarak, nitroselloz ve patlayc maddelerin yapmnda, boya ve lak
retiminde, sirke retiminde ve konservatif madde olarak kullanlr. ok byk miktarlarda butadien retimi iin
kullanlmaktadr ki, bunun stiren ile kopolimerizasyonu sentetik lastii oluturur. Ekonomik olmamakla birlikte
Avrupa ve Amerikada etil alkol benzin karm motor yakt olarak kullanlmaktadr. Almanyada gda, alkoll iki
ve ila gibi insanlar tarafndan dorudan veya dolayl olarak tketim sz konusu olan rnlerin retiminde sentetik
etil alkoln kullanlmasna izin verilmemektedir.

izelge 15. Trkiyede retilen etil alkoln kullanm alanlar

Sra No Ana Mallar Yllar

1995 1996 1997 1998

1. Tuvalet isp.(50 cl) 36.7 37.2 75.3 39.4

2. Saf ispirto (35 cl) 0.13 0.35 0.092 0.019

3. Saf ispirto (70 cl) 11.7 21.8 22.1 15.0

4. Yaklacak ispirto (70 cl ) (100 cl) 162.8 261.9 392.0 243.0

5. Alkol absol (70 cl) 11.9 13.0 25.0 11.6

6. Yaklacak ispirto (dkme) 2.957.3 2.965.8 2.985.2 3.003.3

7. Saf ispirto (tenzilli) 6.694.7 7.457.7 8.455.7 8.955.6

8. Saf ispirto (kolonya A.) 5.466.0 6.227.5 7.207.1 9.120.8

9. Saf ispirto (arap amili) 199.8 11.9 497.7 158.3

10. Saf ispirto (serbest) 8.3 16.3 20.6 25.5

11. Saf ispirto (askeri birlik) 11.2 48.1 61.0 72.0

12. Saf ispirto (kimya sanayi) 43.0 187.4 381.6 194.0

13. Saf ispirto (MKE) 1.348.7 522.4 517.1 492.5

14. Saf ispirto (kimya d sanayi) 47.1 255.9 168.0 222.8

15. Sanayi ispirtosu 1.553.8 1.214.4 1.216.8 1.064.5

16. Fuzel ya 0.025 - - -

17. Eczanelere - - - -

KAYNAKLAR

O., Kl. Alkoll kiler Teknolojisi, Uluda niversitesi Ziraat Fakltesi

Bursa 1990.

S. R. ALPAR; Organik Sanayi Kimya, 1985.

H. KESKN; Gda Kimya irketli Mrettebiye Basm Evi, stanbu,l 1959.

ATALTA A.., Kimyasal Prosesler Endstrileri, 1985.

W.L. Faith, D.B Keyes, R.L. Clark, Industral Chemicals, Third Edition, John Willey and Sons Inc, 1965.

NOVRUZOV, S. .; Genel Kimya Teknolojisi ve Sanayii Ekolojisi, Bak Devlet niversitesi 1992

M. Graw, Encyolopedio of Chemistry, Graw Hill Company, 1982

MADEN, H.; MADEN, A. Alkol ve Alkolizm, Tekel Yaynlar, 2001

KUTLUAY, S. M., Melas spirtoculuu, Tekel Yaynlar, 1972

Aktan N., Kalkan H., Distile Alkoll kiler Teknolojisi, Ege niversitesi, 1999