An Toan Phong Thi Nghiem

ThS.
Phaïm Nöõ Ngoïc Haân
AN TOAØN PHOØNG
NG THÍ NGHIEÄM
(Daønh cho sinh vieân ngaønh Hoùa hoïc)
Ñaø laït 2006

NOÄI DUNG 1
An toaøn PTN goàm 3 lónh vöïc chính:

- Quaûn lyù vaø kieåm soaùt
- Trang bò cöùu chöõa vaø xöû lyù söï coá
- Kyõ thuaät
2
Tại sao phải “thực hiện an toàn”?
Muïc ñích:
- Khoâng ñeå xaûy ra söï coá, kieåm soaùt
vaø loaïi tröø nguy cô xaûy ra söï coá
- Baûo veä tính maïng vaø söùc khoûe cho
sinh vieân, kyõ thuaät vieân
- Baûo veä ñöôïc saûn phaåm, keát quaû thí
nghieäm
- Baûo veä vaø söû duïng hôïp lyù taøi saûn
cuûa PTN
Moät soá söï coá trong phoøng thí nghieäm 3
Ñieåm qua caùc söï coá xaûy ra trong PTN

thì haàu nhö ñeàu thaáy raèng neáu ngöôøi
thao taùc tuaân theo ñuùng veà veä sinh an
toøan lao ñoäng, theo ñuùng caùc qui ñònh
veà löu tröõ, söû duïng vaø loaïi boû hoùa chaát
trong PTN thì raát ít coù söï coá xaûy ra, neáu
coù thì cuõng khoâng quaù nghieâm troïng.
Chính vì quaù quen thuoäc vôùi thao taùc
maø ngöôøi ta baét ñaàu maát caûnh giaùc, boû
qua moät soá quy ñònh thì söï coá xaûy ra.
Moät PTN duø coù trang bò ñaày ñuû caùc phöông tieän veà veä sinh an toaøn
lao ñoäng nhöng neáu ngöôøi thao taùc khoâng naém vöõng hoaëc khoâng
tuaân thuû trieät ñeå caùc qui ñònh thì söï coá vaãn xaûy ra.
1. Chaùy noå
1.1-
Söï kieän:
Moät NCS chöng caát benzen trong moät heä
thoáng chöng caát hoøan löu. Heä thoáng
chöng caát coù söï coá, hôi benzen thoaùt ra
trong tuû huùt, traøn ra ngoaøi vaø phaùt chaùy noå
do coù theå tieáp xuùc vôùi nguoàn tia löûa ñieän.
PTN chöùa nhieàu dung moâi neân lan truyeàn
raát nhanh.
Thieät haïi:
+ Vaät chaát: PTN bò chaùy hoaøn toaøn
+ Con ngöôøi: NCS bò boûng naëng ôû maët tay
vaø chaân
Traùch nhieäm:
Ñaây laø thí nghieäm ñôn giaûn maø NCS ñaõ thöïc hieän nhieàu laàn. Vì quaù
ñôn giaûn neân lô laø, khoâng chuù yù theo doõi → vi phaïm nguyeân taéc PTN
laø phaûi luoân theo doõi thí nghieäm.
PTN chöùa nhieàu hoùa chaát deã chaùy → vi phaïm quy taéc laø khoâng ñöôïc
chöùa nhieàu hoùa chaát deã chaùy caát giöõ trong PTN.
PTN khoâng coù heä thoáng chöõa chaùy töï ñoäng trong tuû huùt → tröôøng
ñaïi hoïc vi phaïm quy taéc an toaøn trong PTN
NCS vi phaïm nguyeân taéc an toaøn lao ñoäng laø khoâng coù baûo hoä lao
ñoäng ( khoâng mang gaêng tay, vaø ñeo maët naï…), laøm vieäc moät mình
trong PTN
1.2
Söï kieän: Moät sinh vieân chöng caát dietyl ete trong
moät bình caàu roài ra saân thö giaõn.
Heä thoáng phaùt noå, chaùy,
Thieät haïi : Tuû huùt bò phaù huûy, khoâng coù thieät haïi
veà ngöôøi.
Nguyeân nhaân: Ete coù chöùa peroxid
Traùch nhieäm cuûa ngöôøi thao taùc:
- Khoâng kieåm tra peroxid tröôùc khi chöng caát
- Khoâng theo doõi thí nghieäm, ñeå chöng caát gaàn
caïn, nhieät ñoä trong bình caàu taêng töø töø, noàng ñoä
peroxid ngaøy caøng ñaäm ñaëc → söï phaân huûy noå,
toûa nhieät vaø boác chaùy.
Bieän phaùp phoøng ngöøa:
- Ete mua ñuû ñeå söû duïng, khoâng tröõ ete daøi haïn
- Ñeå choã thoaùng maùt, traùnh boác hôi taïo aùp suaát.
- Kieåm tra peroxid, neáu coù nhieàu thì loaïi boû.
- Khoâng bao giôø chöng caát ete ñeán caïn (ñeå laïi khoaûng 10-15%)
Ñaõ coù nhieàu PTN chaùy noå do ñeå hoùa chaát

deã bay hôi (dung moâi) trong tuû laïnh
thöôøng. Hôi dung moâi gaëp tia löûa ñieän beân
trong tuû laïnh boác chaùy vaø noå. Phaûi söû
duïng tuû laïnh chuyeân bieät cho PTN , ñaëc
bieät caùc dung moâi coù ñieåm chôùp chaùy
thaáp döôùi 38oC.
Ñoái vôùi tuû laïnh thöôøng chæ coù theå chöùa
nhaát thôøi moät ít dung moâi coù ñieåm chôùp
chaùy treân 38oC.
Vieäc khoâng ñaùnh giaù heát hoaït tính cuûa
hoaù chaát cuõng coù khaû naêng daãn ñeán
nhöõng vuï chaùy noå gaây nhieàu thieät haïi
Söï kieän: Moät nhaân vieân thí nghieäm khi thao taùc vôùi HF laøm ñoå dd HF
70% leân ñuøi, maëc duø ñaõ röûa raát nhieàu nöôùc tröôùc khi xe cöùu thöông
chôû ñeán beänh vieän, nhöng vaãn bò töû vong.
Phoøng ngöøa: HF gaây boûng raát naëng, aên saâu vaøo thòt, caàn phaûi heát
söùc thaän troïng khi thao taùc vôùi HF.
Phaûi coù quaàn aùo baûo hoä lao ñoäng che kín mình, maët, maét, vaø caàn
phaûi coù taïi choã calcium gluc.
onat (C12H22CaO14).
Caàn löu yù vôùi nhöõng dung dòch HF loaõng, vì luùc ñaàu tieáp xuùc khoâng
caûm thaáy boûng, nhöng daàn daàn seõ bò boûng nhieàu, neân khi bò boûng
HF phaûi chöõa trò ngay.
Söï kieän: Moät nhaân vieân PTN bò TFA nhoû vaøi gioït
treân tay, sau ñoù bò ñau nhöùc döõ doäi
Nguyeân nhaân: TFA laø chaát deã bò thuûy phaân (trong
khoâng khí aåm) ñeå cho HF. Chính HF ñaõ gaây boûng.
Phoøng ngöøa: noùi chung caàn phaûi hieåu roõ taùc ñoäng
cuûa hoùa chaát tröôùc khi laøm vieäc vôùi noù
- Luoân luoân mang gaêng tay, ñoà baûo hoä lao ñoäng
khi laøm vieäc vôùi TFA
- Caàn coù ôû PTN canxi gluconat ñeå chöõa trò kòp thôøi.
Söï kieän: Moät NCS coâ laäp phenyl azid C6H5N3

sau khi toång hôïp.
Vaøi laàn tröôùc ñoù NCS ñaõ coâ laäp thoâng thaïo
hôïp chaát naøy vôùi khoái löôïng khoaûng 0,5g. Laàn
naøy NCS ñaõ toång hôïp gaáp 20 laàn.
Khi coâ quay ñeå coâ laäp phenyl azid töø hoãn hôïp
dung moâi aceton:CH2Cl2 (50:50) trong moät
bình caàu 250ml, ñeán luùc gaàn caïn, NCS naâng
bình caàu leân töø beå nöôùc gia nhieät. Bình caàu noå
ngay.
Nguyeân nhaân: phenyl azid raát khoâng beàn
nhieät, do taùc ñoäng naâng leân bình caàu coù theà bò
xoác laøm phaân huûy hôïp chaát azid
QUY TAÉC AN TOAØN 12
• Khi tiến hành bài thực tập, bạn được

yêu cầu tuân thủ những nguyên tắc an
toàn một cách tuyệt đối. Có những rủi
ro xảy ra do các dụng cụ thí nghiệm,
nhiệt, hoá chất và các phản ứng hóa
học.
• Biết rõ các nguyên tắc sẽ giúp giữ an
toàn cho bạn và những người xung
quanh.
Hãy nắm những nguyên tắc an toàn cơ bản và hỏi

giáo viên hướng dẫn về những nguyên tắc an toàn và
những rủi ro có thể xảy ra để phòng tránh.
Nhöõng nguyeân taéc cô baûn

QUY TAÉC AN TOAØN
13
-Phaûi ñöôïc ñaøo taïo hoaëc höôùng daãn veà
caùc kyõ thuaät caáp cöùu vaø caùc kyõ thuaät söû
duïng caùc thieát bò an toaøn lao ñoäng.
-Phaûi hoaøn thaønh moïi coâng vieäc moät caùch

chính xaùc, ngaên naép, khoâng coù sai soùt,
khoâng ñöôïc tieán haønh dôû dang coâng vieäc.
-Chæ baét ñaàu caùc coâng vieäc khi ñaõ naém

chaéc taát caû caùc böôùc cuûa coâng vieäc.
-Tröôùc khi thöïc hieän moät thao taùc môùi laï

caàn phaûi tìm hieåu caån thaän.
-Caùc loï chöùa hoaù chaát trong PTN phaûi caàn

daùn nhaõn coù ghi ñaày ñuû teân hôïp chaát vaø
caùc kyù hieäu veà an toaøn.
Chæ daãn chung
• An toàn PTN
– Bảo hộ và quy tắc an toàn
– Hóa chất và tồn trữ và vận chuyển
hóa chất.
– Quy tắc an toàn trong vận hành máy
móc, điện.
– Chất thải phòng thí nghiệm.
– Phương án khi xảy ra tai nạn hóa
chất
Chæ daãn chung

• Bảo hộ và quy tắc an toàn

• Áo blouse.
• Kính đeo bảo vệ mắt.
• Giày bảo vệ kín chân.
• Cột tóc gọn gàng.
• Không ăn, uống trong phòng thí
nghiệm.
• Chấp hành các quy định đặc thù tại
phòng thí nghiệm.
• Khi huùt hoùa chaát loûng phaûi duøng
quaû boùp cao su, khoâng ñöôïc
duøng mieäng ñeà huùt hoùa chaát loûng
baèng pipet
Chæ daãn chung

• Khi thực hiện các thí nghiệm và phản ứng hóa

học luôn luôn đeo kính bảo hộ để bảo vệ mắt.
• Mang áo blouse để bảo vệ quần áo và thân thể.
• Cột tóc gọn gàng tránh tiếp xúc với hóa chất,
lửa và dụng cụ thí nghiệm.
• Không được mang sandals và các loại giày dép
hở chân vào phòng thí nghiệm.
Chæ daãn chung

• Mang bao tay khi tiếp xúc trực tiếp với hóa chất
hoặc khi cần thiết.
• Luôn luôn đọc kỹ bài thực hành trước khi tiến
hành thí nghiệm.
• Không đùa giỡn và làm những điều không được
chỉ định của giáo viên hoặc cán bộ hướng dẫn thí
nghiệm.
• Tuyệt đối không ăn, uống trong PTN.
• Luôn luôn giữ PTN sạch sẽ.
Chæ daãn chung

• Báo ngay cho giáo viên

hoặc cán bộ hướng dẫn
khi có bất kỳ tai nạn nào
xảy ra.
• Cần biết rõ dụng cụ, thiết

bị cấp cứu ở vị trí nào.
• Trong những trường hợp

đặc biệt cần được trang bị
bảo hộ đặc biệt.
Chæ daãn chung

- Khi bò boûng nhieät: neáu bò boûng ôû möùc ñoä

nheï boâi ngay dung dòch KMnO4 loaõng hay
röôïu vaøo choã bò boûng, sau ñoù boâi
115
glycerin, vaselin. Neáu bò boûng naëng ñöa
naïn nhaân ñeán traïm y teá gaàn nhaát.
- Khi bò boûng acid: röûa choã bò boûng nhieàu

laàn baèng nöôùc roài röûa baèng dung dòch
NaHCO3 2%.
- Khi bò boûng kieàm: röûa choã bò boûng nhieàu

laàn baèng nöôùc roài röûa baèng acid acetic,
acid citric, hay acid boric 1%.
Xöû lyù caùc tai naïn thoâng thöôøng
- Khi bò boûng broâm: röûa choã bò boûng nhieàu

laàn baèng röôïu etylic roài röûa baèng dung
dòch Na2S2O3 10% sau ñoù boâi vaselin vaøo
choã boûng.
- Khi bò boûng phosphor traéng: duøng boâng

taåm dung dòch CuSO4 2% ñeå ñaép leân veát
thöông
- Khi bò boûng phenol: röûa choã bò boûng

nhieàu laàn baèng glycerin cho tôùi khi maøu
da trôû laïi bình thöôøng roài röûa baèng nöôùc,
sau ñoù baêng veát thöông baèng boâng taåm
glycerin Xöû lyù caùc tai naïn thoâng thöôøng
- Khi hít phaûi khí clo hay broâm: ngöûi baèng dung
dòch NH3 loaõng roài ñöa ra choã thoaùng
- Khi bò ñaàu ñoäc bôûi hoaù chaát: uoáng nhieàu nöôùc
•neáu bò ñaàu ñoäc bôùi acid thì uoáng moät ly

NaHCO3 2%, neáu bò ñaàu ñoäc bôûi kieàm thì uoáng
moät ly CH3COOH 2% hay C6H8O7 2%
- Khi hoaù chaát baén vaøo maét: duøng bình tia tia
thaúng vaøo maét khoaûng 10 phuùt, neáu laø acid vaøo
maét thì phaûi röûa tieáp baèng dung dòch NaHCO3
2%, neáu laø kieàm vaøo maét thì phaûi röûa tieáp baèng
dung dòch NaCl ñaúng tröông

- Ngoä ñoäc do aên phaûi hôïp chaát thuûy ngaân: tröôùc

heát phaûi laøm cho noân ra vaø cho uoáng söõa coù
pha loøng traéng tröùng, sau ñoù cho uoáng than
hoïat tính
- Ngoä ñoäc vì phosphor traéng:laøm cho naïn nhaân

noân ra roài uoáng dung dòch CuSO4 2%. Khoâng
ñöôïc uoáng söõa, loøng traéng tröùng vaø daàu môõ vì
caùc chaát naøy hoøa tan phosphor
-Ngoä ñoäc vì hôïp chaát cuûa chì: cho uoáng Na2SO4

10% hay MgSO4 10% trong nöôùc aám (caùc chaát
naøy taïo keát tuûa vôùi chì), sau ñoù uoáng söõa coù
loøng traéng tröùng vaø uoáng than hoï
Xöû at lyù
tính.
caùc tai naïn thoâng thöôøng
-Ngoä ñoäc do aên phaûi caùc muoái tan cuûa bari: gaây
noân, cho uoáng MgSO4 10% hoaëc Na2SO4 10%
- Ngoä ñoäc vì caùc hôïp chaát cuûa keõm: gaây noân,
cho uoáng tröùng soáng trong söõa
-Ngoä ñoäc vì hôïp chaát aldehit: cho uoáng moät coác
NH3, sau ñoù uoáng söõa
-Ngoä ñoäc vì benzen: gaây noân, laøm hoâ haáp nhaân
taïo, cho uoáng cafe

-Khi bò thöông bôûi maûnh thuûy tinh: gaép heát

maûnh thuûy tinh ra khoûi veát thöông, boâi coàn
iod 3% roài baêng veát thöông laïi. Neáu chaûy maùu
nhieàu thì coät garrot roài ñöa ñi beänh xaù
-Khi coù ñaùm chaùy: taét heát ñeøn hay beáp ñieän
traàn, phuû ngoïn löûa baèng khaên amiang hoaëc
caùt, neáu caàn thì duøng khí CO2.
-Neáu coù ngöôøi bò ñieän giaät: laäp töùc ngaét caàu
dao ñieän, taùch ngöôøi bò naïn ra khoûi nguoàn
ñieän vaø laøm hoâ haáp nhaân taïo neáu bò ngaát.

AN TOAØN CHAÙY NOÅ TRONG PHOØNG
NG THÍ NGHIEÄM 23
Ñònh nghóa: Chaùy laø phaûn öùng hoùa hoïc coù toaû nhieät vaø phaùt ra aùnh
saùng.
Hieän töôïng chaùy khoâng chæ xaûy ra giöõa chaát chaùy vôùi oxy maø coøn
xaûy ra giöõa moät soá chaát chaùy vôùi caùc chaát coù tính oxy hoùa khaùc
thuoäc nhoùm halogen, hôi löu huyønh, phaûn öùng phaân raõ cuûa thuoác
noå, axetylen…
Ví duï: C2H2 = 2C + H2 + 222,9KJ
2Al + 3Cl2 = 2AlCl3 + Q
Nhöõng yeáu toá caàn thieát cho söï chaùy

- Chaát chaùy
- Chaát oxy hoùa
- Nguoàn nhieät
Khaùi nieäm chung veà chaùy
NG THÍ NGHIEÄM 24
Caùc chæ soá nguy hieåm chaùy noå
Nhieät ñoä chôùp chaùy: laø nhieät ñoä nhoû nhaát cuûa chaát chaùy maø taïi ñoù
trong caùc ñieàu kieän thöû nghieäm, treân beà maët chaát chaùy hình thaønh
caùc hôi, khí coù khaû naêng boác chaùy khi coù nguoàn nhieät, nhöng toác
ñoä taïo thaønh hôi, khí khoâng ñuû ñeå duy trì söï chaùy oån ñònh.
Nhieät ñoä baét chaùy: laø nhieät ñoä nhoû nhaát cuûa chaát chaùy maø taïi ñoù
trong caùc ñieàu kieän thöû nghieäm, noù sinh ra caùc hôi, khí chaùy vôùi
vaän toác ñeå sau khi baét chaùy bôûi nguoàn nhieät thì chaát chaùy vaãn tieáp
tuïc chaùy oån ñònh.
Nhieät ñoä töï baét chaùy: laø nhieät ñoä nhoû nhaát cuûa chaát chaùy maø taïi ñoù
xaûy ra söï taêng ñoät ngoät vaän toác cuûa caùc phaûn öùng toûa nhieät laøm
xuaát hieän chaùy thaønh ngoïn löûa
NG THÍ NGHIEÄM 25
Giôùi haïn noàng ñoä döôùi (giôùi haïn chaùy döôùi): laø
phaàn theå tích (khoái löôïng) chaát chaùy trong hoãn
hôïp vôùi moâi tröôøng oxy hoùa (% hoaëc g/m3) nhoû
hôn giôùi haïn naøy hoãn hôïp khoâng coù khaû naêng
chaùy
Giôùi haïn noàng ñoä treân (giôùi haïn chaùy treân): laø
phaàn theå tích (khoái löôïng) chaát chaùy trong hoãn
hôïp vôùi moâi tröôøng oxy hoùa (% hoaëc g/m3) lôùn
hôn giôùi haïn naøy hoãn hôïp khoâng coù khaû naêng
chaùy
Naêng löôïng nhoû nhaát gaây chaùy: giaù trò nhoû nhaát
cuaû naêng löôïng coù khaû naêng gaây chaùy caùc hoãn
hôïp vôùi oxy khoâng khí

NG THÍ NGHIEÄM 26
Khaû naêng noå - chaùy khi tieáp xuùc vôùi khoâng khí, nöôùc hoaëc ñoái vôùi caùc
chaát khaùc
- Nhoùm khi tieáp xuùc khoâng khí: phosphor traéng, phosphur hydro,
boät keõm, boät nhoâm, caùc sunfur kim loaïi kieàm hay caùc sunfur carbon
2P + 2,5O2 = P2O5 + 1550 KJ
- Nhoùm khi tieáp xuùc vôùi nöôùc: caùc kim loaïi kieàm, hydrua kim loaïi
kieàm, voâi soáng…
2Na + 2H2O = 2NaOH + H2 + 366,5KJ
CaC2 + 2H2O = Ca(OH)2 + C2H2 + 127,4 KJ
- Nhoùm khi tieáp xuùc laãn nhau: caùc chaát nhö oxy, halogen, HNO3 ,
H2O2, caùc peroxyt kim loaïi kieàm, caùc muoái nitrat, KMnO4, ClO3-…khi
tieáp xuùc vôùi caùc chaát höõu cô coù theå töï gaây chaùy

NG THÍ NGHIEÄM 27
Chaùy caùc chaát chaùy raén: goã, quaàn aùo, giaáy, caùc
chaát deûo.
Chaùy caùc chaát loûng deã chaùy, daàu môõ, sôn…
Chaùy caùc chaát khí: CH4, H2
Caùc kim loaïi deã chaùy: kali, magie
Phaân loaïi chaùy vaø kyù hieäu

NG THÍ NGHIEÄM 28
- Chaùy do caùc heä thoáng ñieän, thieát

bò ñieän
- Nguy cô taïo thaønh noàng ñoä nguy
hieåm
+ Pha cheá hoùa chaát (caùc
dung moâi höõu cô)
+ Chaïy saéc kyù
+ Söû duïng caùc thieát bò
phaân tích hieän ñaïi
- Söû duïng khí ñoát gas hoùa loûng
- Söû duïng caùc thieát bò chòu aùp löïc
- Saép xeáp baûo quaûn, söû duïng hoùa
chaát khoâng ñuùng quy ñònh
Nguyeân nhaân
NG THÍ NGHIEÄM 28
-Để kiểm soát các nguy cơ cháy nổ do hóa

chất, việc đầu tiên là xác định rõ hóa chất
đang sử dụng và những đặc tính riêng của
nó. Hầu hết hóa chất đều là nguồn nhiên
liệu - một trong 3 yếu tố gây cháy nổ
- Điểm chớp cháy (nhiệt độ bùng cháy) của
chất lỏng là nhiệt độ thấp nhất mà tại nhiệt
độ đó chất lỏng hóa hơi tạo thành hỗn hợp
cháy với không khí và bốc cháy khi có
nguồn lửa.
Bieän phaùp phoøng chaùy noå

NG THÍ NGHIEÄM 28
Bảng 1: nhiệt độ bùng cháy của một số chất lỏng thông thường
Hóa chất Nhiệt độ bùng cháy oC

Xăng A72 - 36
Axeton - 18
Xy len 24
Dầu hỏa 40
Heptan -4
Toluen 6
Nhieân lieäu
NG THÍ NGHIEÄM 28
Có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến khả năng đạt tới điểm
chớp cháy của chất lỏng, chẳng hạn như dầu lửa khi
được phun nó sẽ bùng cháy ngay khi nhiệt độ xung
quanh thấp hơn điểm chớp cháy của nó; một chất lỏng có
thể bị nóng lên tới điểm chớp cháy của nó do một chất
khác (có điểm chớp cháy thấp hơn) đang cháy ở gần nó.
Cần đặc biệt lưu ý vấn đề này khi tiến hành các công việc
có liên quan tới các chất dễ cháy nổ.
Nếu nhiệt độ chất lỏng đạt tới nhiệt độ bốc lửa (bình
thường chỉ một vài độ trên điểm chớp cháy) hơi cháy sẽ
tiếp tục được sinh ra và tiếp tục cháy mặc dù đã tách bỏ
nguồn lửa.
Nhieân lieäu
NG THÍ NGHIEÄM 28
-Khối lượng riêng của hơi nhiên liệu.
Các hơi, khí có khối lượng riêng lớn hơn

không khí như: xăng, dầu hỏa, cacbon đisunfua, axetylen
và cacbon monooxit... có thể phát tán đi xa
Nhieân lieäu
NG THÍ NGHIEÄM 28
Phần lớn các khí như C2H2, C2H6, CH4... đều dễ cháy nổ
khi có nồng độ ôxy thích hợp và khi nguồn lửa xuất hiện.
Phải đặc biệt thận trọng đối với các khí nén lưu giữ trong
các bình chịu áp lực, cháy nổ có thể xảy ra khi bình chứa
có các khuyết tật và thường dẫn đến các tai nạn nghiêm
trọng.
Nhieân lieäu
NG THÍ NGHIEÄM 28
Nhiệt - yếu tố thứ 2 của bộ ba gây cháy nổ .

-Đưa nhiên liệu tới điểm chớp cháy (nếu điểm chớp cháy
ở trên nhiệt độ xung quanh)
-Kích thích hỗn hợp cháy bùng cháy. Nguồn nhiệt có thể
là các dòng điện, tĩnh điện, phản ứng hóa học, quy trình
nhiệt, sự ma sát, ngọn lửa trần, nhiệt bức xạ và tia lửa
điện...
V để phòng cháy nổ các hóa chất là kiểm tra các nguồn
nhiệt.
Nguoàn nhieät
NG THÍ NGHIEÄM 28
¾ Nhiệt sinh từ dòng điện
• Khi dòng điện đi qua một sợi dây có tiết diện không đủ
lớn hoặc các mối nối, các điểm tiếp xúc không chặt, kết
quả hoặc là tóe lửa, đoản mạch hoặc dây điện nóng lên.
Nhiệt độ của dây điện có thể đạt tới điểm đủ để kích thích
hơi cháy có trong không khí hoặc gây cháy các vật liệu dễ
bắt lửa hay nâng nhiệt độ của các hóa chất ở gần đó tới
điểm chớp cháy và cháy.
Nguoàn nhieät
NG THÍ NGHIEÄM 28
• Hồ quang điện thường được tạo ra khi chập trong công

tắc hoặc trong hộp nối do dây điện bị đứt hoặc mất vỏ
bọc giữa dây dương và dây âm. Làm phát sinh nhiệt, kích
thích hơi dễ cháy gây cháy. Thép nóng chảy bởi hồ quang
điện có thể cũng kích thích các vật liệu dễ cháy, và làm
nóng các hóa chất dễ cháy.
Nguoàn nhieät
NG THÍ NGHIEÄM 28
• Tia lửa điện là một trong các nguồn nhiệt thường gặp
nhất trong công nghiệp, nhiệt độ của tia lửa thường cao
hơn rất nhiều so với nhiệt độ bùng cháy của nhiên liệu.
Nguoàn nhieät
NG THÍ NGHIEÄM 28
¾ Nhiệt sinh khi pha trộn hóa chất

Khi hai hay nhiều hóa chất pha trộn, ảnh hưởng kết hợp
có thể nguy hiểm hơn tổng những ảnh hưởng riêng rẽ, có
thể dẫn tới một nguy cơ cháy nổ cao hơn. Chẳng hạn:
- Việc pha trộn tạo ra hợp chất có điểm cháy và điểm sôi
thấp hơn, khi đó sẽ dễ dàng kích thích hơi hợp chất đó
cháy.
- Khi hai hóa chất phản ứng có thể sinh nhiệt, làm cho
các hóa chất bị nóng đến nhiệt độ nguy hiểm và phản ứng
cháy dây chuyền xảy ra.
Nguoàn nhieät
NG THÍ NGHIEÄM 28
¾ Nhiệt sinh do ma sát
Khi hai bề mặt cọ sát vào nhau có thể sinh ra nhiệt. Đó là

nhiệt sinh do sự ma sát. Sự cọ sát của dây cua roa với vật
che đỡ hoặc giữa hai mặt kim loại có thể phát sinh một
lượng nhiệt đủ để kích thích hơi cháy bùng cháy.
Nguyên nhân sự cọ sát không đủ dầu mỡ bôi trơn bề mặt
kim loại tiếp xúc với nhau. Tia lửa cũng có thể xuất hiện
khi một hòn đá găm vào đế giầy cọ sát với bề mặt bê tông.
Nguoàn nhieät
NG THÍ NGHIEÄM 28
¾ Ngọn lửa trần
Ngọn lửa không được che chắn, bảo vệ sinh ra bởi thuốc
lá, diêm, lửa hàn và động cơ đốt trong là nguồn nhiệt rất
quan trọng. Khi kết hợp đủ nhiên liệu và ôxy, chúng có
thể gây ra cháy nổ
Nguoàn nhieät
NG THÍ NGHIEÄM 28
Ôxy là yếu tố thứ 3 của bộ ba gây cháy nổ).

-Nhiên liệu cần ít nhất 15% ôxy để cháy, vượt quá 21%
ôxy có thể tự cháy và dẫn tới nổ.
-Nguồn ôxy:
• Có trong môi trường không khí
• Các bình chứa ôxy
• Tạo ra trong các phản ứng hóa học, ôxy có thể
thoát ra khi nhiệt phân hoá chất (thường là chất ôxy
hóa).
Oxy
NG THÍ NGHIEÄM 28
Bảng 2: Một vài hóa chất có thể thoát ra ôxy khi bị đốt nóng
Hợp chất chứa gốc Ví dụ

NO3- NaNO3, NH4NO3
NO2- NaNO2
O2-- với các chất vô cơ H2O2
MnO4- KMnO4
Nhieân lieäu
NG THÍ NGHIEÄM 28
Bảng 3: Nhiệt độ tự bốc cháy của một số chất
Tên hóa chất Nhiệt độ tự bốc cháy oC

Rượu amylic 518
Glycerin 523
Rượu etylic 557
Ete sunfuaric 400
Nhieân lieäu
NG THÍ NGHIEÄM 29
Veà con ngöôøi:

- Phaûi tuaân thuû nghieâm ngaët
noäi quy PTN
- Haïn cheá soá löôïng hoùa chaát
löu giöõ trong PTN
- Bieát phaân loaïi löu tröõ hoùa
chaát
- Baûo ñaûm an toaøn heä thoáng
ñieän
- An toaøn phoøng chaùy khi söû
duïng khí gas
- An toaøn phoøng chaùy noå khi söû
duïng caùc bình chòu aùp löïc

NG THÍ NGHIEÄM 30
- Kieåm tra heä thoáng oáng daãn khí.

Chuù yù: tröôùc khi baät löûa, noái ñieän
-Chaát loûng deã bay hôi, deã chaùy: ñeå nôi maùt
-Chaát deã phaân huûy, gaây noå: traùnh buïi baån, aåm, aùnh saùng (H2O2,
Na2O2.
- Caám nghieàn chaát oxy hoùa maïnh( KClO3, KNO3, NaNO3…)
- Laøm vieäc vôùi bình khí neùn traùnh va chaïm, coï saùt valse giaûm aùp.
Khoâng töï söûa bình

NG THÍ NGHIEÄM 31
• Không được đun hoặc nung

nóng vật gì khi không được
pheùp cuûa caùn boä ptn
• Giữ những chất dễ cháy cách
xa nguồn nhiệt và lửa.
• Dùng mu bàn tay để cảm nhận
nhiệt độ chính xác hơn.
• Dùng kẹp hoặc khăn lót tay
chuyên dụng để vận chuyển 114
những vật nóng.
• Không được đun hỗn hợp chất
lỏng hoặc hóa chất trong một
bình kín không chuyên dụng.
Bieän phaùp phoøng traùnh

NG THÍ NGHIEÄM 32
-Khí carbonic: khí CO2 trong quaù trình bay hôi, doøng khí
laøm laïnh vuøng chaùy vaø bao phuû vuøng chaùy döôùi daïng tuyeát
khoâ, CO2 laøm giaûm noàng ñoä oxy cuûa vuøng chaùy vaø laøm
laïnh vaät chaùy xuoáng döôùi nhieät ñoä boác löûa. Trong phoøng
thí nghieäm hoùa hoïc, CO2 laø moät phöông tieän daäp chaùy toát
114
vì CO2 khoâng laøm hoûng maùy moùc, thieát bò vaø raát tieän lôïi khi
daäp ñaùm chaùy nhoû keå caû thieát bò ñang coù ñieän.
Nhöõng tröôøng hôïp sau khoâng duøng CO2 ñeå chöõa chaùy:
-Khoâng duøng CO2 ñeå daäp löûa cho quaàn aùo ñang chaùy treân
ngöôøi (vì tuyeát CO2 seõ laøm haïi phaàn da hôû cuûa ngöôøi bò
naïn)
-Khoâng duøng CO2 ñeå daäp löûa ñoái vôùi kim loaïi kieàm, magieâ,
nhieàu chaát loûng cô kim (nhö caùc daãn xuaát cuûa nhoâm alkyl)
hoaëc caùc chaát chaùy coù khaû naêng taùch oxy khi chaùy ( nhö
kali nitrat, peclorat, clorat, pemanganat, peoxyt…).
Phöông tieän daäp chaùy
NG THÍ NGHIEÄM 33
-Nöôùc: duøng daäp chaùy goã, giaáy, cao su, vaûi vaø
moät soá chaát hoøa tan trong nöôùc nhö aceton, caùc
loaïi röôïu baäc thaáp, caùc acid höõu cô.
Nhöõng tröôøng hôïp sau khoâng duøng nöôùc ñeå chöõa
chaùy:
-Neáu coù caùc chaát phaûn öùng maïnh vôùi nöôùc,
- Hyñrocarbon vaø caùc chaát loûng khaùc khoâng tan
trong nöôùc maø coù khoái löôïng rieâng nhoû hôn cuûa
nöôùc (1g/cm3).
- Khoâng duøng nöôùc daäp löûa thuøng ñöïng daàu, caùc
chaát loûng coù ñoä soâi cao hoaëc caùc chaát raén noùng
chaûy (vì tuøy theo löôïng nöôùc phun vaøo vaø nhieät
ñoä cuûa chaát loûng maø nöôùc seõ suûi boït raát maïnh
hoaëc noå buïc vaø laøm baén toùe chaát loûng noùng, gaây
lan roäng töùc thôøi ñaùm chaùy). Nöôùc cuõng coù theå
laøm hoûng maùy moùc thieát bò. Phöông tieän daäp chaùy
NG THÍ NGHIEÄM 34
Kéo, mở chốt an toàn.
Hướng miệng vòi phun của bình chữa

cháy vào ngọn lửa.
Bóp cần bơm chất chữa cháy trong khi

vẫn hướng vòi về phía ngọn lửa.
Di chuyển qua laị sao cho chất chữa cháy

bao trùm toàn bộ khu vực cháy.
Söû duïng
ng bình chöõa chaùy
NG THÍ NGHIEÄM 35
- Loái thoaùt hieåm

- Phöông tieän daäp taét löûa, baùo chaùy, voøi
phun nöôùc
- Kieåm tra löôïng chaát trong bình chöõa
chaùy
- Caùc chaát deã chaùy löu giöõ trong tuû laïnh
- Caùc thieát bò taïo nhieät ñoä cao khoù kieåm
soaùt coù boä phaän phoøng ngöøa
- Caùc chaát deã chaùy khoâng ñeå caïnh
nguoàn nhieät
Kieåm tra an toaøn chaùy

DUÏNG
NG CUÏ THUÛY TINH 36
- Phaûi söû duïng ñuùng maùc thuûy tinh ñoái vôùi yeâu caàu coâng vieäc
- Caùc duïng cuï laøm baèng thuûy tinh chòu nhieät keùm khoâng ñöôïc duøng
cho caùc coâng vieäc ñun noùng
- Khoâng ñöôïc ñun noùng coác hoaëc bình thuûy tinh khoâng chòu nhieät
treân ngoïn löûa traàn hoaëc ñun tröïc tieáp treân beáp ñieän.
- Khoâng ñöôïc pheùp laøm nguoäi ñoät ngoät bình hoaëc coác baèng loaïi thuûy
tinh naøy.
- Caùc duïng cuï thuûy tinh chòu nhieät, neáu vieäc ñun noùng hoaëc laøm laïnh
quaù ñoät ngoät vôùi söï thaêng giaùng nhieät ñoä 150 – 200oC seõ laøm nöùt vôõ
duïng cuï
- Neáu ñun ôû nhieät ñoä lôùn hôn 300oC söû duïng duïng cuï baèng söù hoaëc
baèng thaïch anh
- Trong nhöõng ñieàu kieän nhö nhau ñoä chòu nhieät cuûa duïng cuï thuûy
tinh seõ tæ leä nghòch vôùi ñoä daøy cuûa thaønh duïng cuï.
Nguyeân taéc
DUÏNG
- Thuûy tinh laø moät vaät lieäu gioøn, deã gaõy vôõ
khi va chaïm hoaëc uoán. Neáu duøng löïc khi
söû duïng ñoà thuûy tinh seõ gaõy vôõ raát nguy
hieåm.
- Caùc duïng cuï thuûy tinh khoâng phaûi cheá
taïo ñeå duøng cho caùc coâng vieäc coù aùp
suaát cao.
- Khoâng ñöôïc ñun noùng caùc chaát loûng
trong caùc bình hoaëc duïng cuï kín khoâng
thoâng aùp vôùi khí quyeån.
- Caån thaän khi söû duïng thuûy tinh trong
ñieàu kieän chaân khoâng, neân coù taám baûo
veä.
- Khi laáy caùc duïng cuï ñang saáy khoâng
ñöôïc ñaët ngay vaøo choã laïnh, choã aåm öôùt
maø phaûi duøng mieáng amiaêng ñeå keâ loùt
Bieän phaùp phoøng ngöøa
DUÏNG
-Khoâng söû duïng caùc duïng thuûy tinh
coù veát nöùt hoaëc söùt meû meùp caïnh.
- Phaûi duøng choåi vaø hoát raùc queùt
doïn, thu gom caùc maûnh vôõ thuûy tinh,
khoâng ñöôïc duøng tay nhaët.
- Caùc duïng cuï vaø bình thuûy tinh coù
kích thöôùc lôùn phaûi duøng hai tay ñeå
böng beâ. Caùc chai loï lôùn coù chöùa
chaát loûng phaûi coù 2 ngöôøi khieâng vaø
duøng gioû ñeå khieâng. Khoâng xaùch coå
caùc chai loï lôùn.
- Khi gaén nuùt cao su vaøo mieäng bình
caàn phaûi mang gaêng tay ñuû daøy, boâi
trôn mieäng bình vaø nuùt cao su baèng
nöôùc hoaëc daàu môõ

DUÏNG
• Không ăn hoặc uống bằng dụng cụ

thủy tinh dùng cho thí nghiệm.
• Trước khi thải bỏ các dụng cụ, bình
chứa hóa chất thủy tinh cần rửa sạch
chúng.
• Không bao giờ cầm, di chuyển các
dụng cụ thủy tinh khi chưa kiểm tra
“độ nóng” của nó.
• Khoâng söû duïng thuûy tinh vôùi HF,
H3PO4 noùng, dung dòch kieàm noùng
ñaäm ñaëc
H3PO4
HF,
HF

DUÏNG
Trong moïi tröôøng hôïp thì neân röûa baèng nöôùc noùng vaø xaø phoøng. Chæ
duøng ñeán caùc dung dòch röûa aên moøn vaø nguy hieåm khaùc nhö dung
moâi höõu cô, caùc acid hoaëc kieàm ñaëc, hoãn hôïp cromic… khi röûa baèng
nöôùc maø khoâng saïch.
a- Röûa baèng caùc dung moâi höõu cô:

Duøng khi röûa caùc chaát khoâng tan trong nöôùc. Caùc dung moâi ñöôïc
duøng ñeå röûa laø: coàn etylic, aceton, cloroform… Caùc dung moâi höõu cô
ñeàu deã chaùy vaø coù haïi cho söùc khoûe neân phaûi tieán haønh thao taùc röûa
baèng dung moâi trong tuû huùt vaø xa nguoàn phaùt nhieät.
Röûa duïng cuï thuûy tinh

DUÏNG
b- Röûa baèng hoãn hôïp cromic:

Hoãn hôïp cromic laø moâi tröôøng duøng ñeå röûa raát hieäu quaû, tuy nhieân
phaûi chuù yù vaø thaän troïng. Khi thao taùc vôùi hoãn hôïp cromic phaûi
duøng gaêng tay cao su vaø kính baûo veä maét.
( chuaån bò hoãn hôïp cromic khan: 100mL H2SO4 ñaëc + 10gr K2Cr2O7)
Khi röûa baèng hoãn hôïp cromic thöôøng ñun noùng hoãn hôïp ôû nhieät
ñoä 60-70oC, neáu ñun noùng quaù 70oC khoâng chæ seõ raát nguy
hieåm maø coøn laøm giaûm khaû naêng oxy hoùa cuûa hoãn hôïp cromic.
Röûa duïng cuï thuûy tinh

DUÏNG
- Kieåm tra caùc veát raïn nöùt, meû mieäng tröôùc khi duøng
- Chæ söû duïng duïng cuï saïch seõ vaø khoâ raùo
- Söû duïng nheï nhaøng caån thaän
- Khi gaén nuùt cao su vaøo mieäng bình caàn löu yù phaûi mang gaêng tay
ñuû daøy vaø phaûi boâi trôn mieäng bình vaø nuùt cao su baèng nöôùc
hoaëc daàu môõ

DUÏNG
Ñeå noái caùc phaàn duïng cuï trong moät thieát bò

thuûy tinh, thöôøng ngöôøi ta duøng caùc ñaàu noái
maøi nhaùm seõ toát hôn laø noái baèng oáng cao su.
Tuy nhieân khaû naêng bò keït cuûa caùc ñaàu noái
nhaùm hay xaûy ra. Ñeå thao taùc moái noái nhaùm
hoaëc caùc nuùt nhaùm bò keït chaët, caàn thaän
troïng hô noùng phía ngoaøi cuûa moái treân ngoïn
löûa ñeøn coàn sao cho phía trong khoâng kòp
noùng. Khoâng ñöôïc hô noùng neáu trong bình
coù chöùa chaát loûng deã chaùy. Neáu noái nhaùm bò
keït do coù keát tinh caùc chaát treân beà maët nhaùm
thì phaûi taåm öôùt moái nhaùm vaøi giôø baèng chaát
loûng hoøa tan chaát keát tinh. Chæ ñöôïc söû duïng
caùc noái nhaùm ñöôïc maøi ñuùng kyõ thuaät vaø
duøng môõ boâi trôn ñuùng chuûng loaïi.

LAØM VIEÄC VÔÙI BÌNH KHÍ 44
Khí nén cần được chứa trong các bình

chứa chuyên dụng và được kiểm định
chất lượng bình chứa bởi cơ quan chức
năng.
Theo tính chaát, caùc loaïi khí ñöôïc phaân
thaønh caùc loaïi chính sau ñaây:
1- Caùc loaïi khí deã chaùy noå ( axeâtylen,
hyñro, caùc hyñrocacbon)
2- Caùc loaïi khí duy trì söï chaùy (oxi,
khoâng khí, clo…)
3- Caùc loaïi khí trô vaø khoâng chaùy (nitô,
argon, heâli, carbonic)
4- Caùc loaïi khí ñoäc ( amoniac,
hyñrosunfua, photgen, clo).
Phaân loaïi
Söï nguy hieåm khi laøm vieäc vôùi caùc bình

chöùa khí khoâng chæ lieân quan ñeán tính
deã chaùy noå, tính ñoäc haïi cuûa caùc khí
trong bình, maø coøn do aùp suaát cao.
- Khi di chuyeån bình khí khoâng neân laøm
noùng, va chaïm, ñaùnh rôi
Nguyeân taéc
- Khi di chuyeån phaûi duøng xe ñaåy

- Ñaûm baûo an toaøn vôùi moät daây buoät
- Neáu chai khí naëng phaûi nhôø giuùp ñôõ
- Ñöøng vaùc chai khí treân vai
- Caùc bình khí neùn phaûi giöõ chaët,
traùnh va chaïm, ngaõ ñoå
Nguyeân taéc
- Khoâng ñöôïc pheùp duøng caùc bình neáu thaáy

treân voû bình coù caùc veát hö haïi (nöùt, loõm, meùo
moùp…) hoaëc van khoùa ñeå naïp khí coù vaán ñeà.
Khi thaáy coù roø ræ qua van khoùa caùc loaïi khí deã
chaùy hoaëc khí ñoäc thì phaûi duøng bieän phaùp
phoøng ngöøa
- Caùc bình khí phaûi coù moät boä phaän giaûm aùp.
Khoâng ñöôïc laáy khí tröïc tieáp töø bình maø
khoâng qua boä giaûm aùp
- Khoâng ñeå caùc bình khí oxy vaø caùc khí deã
chaùy cuøng moät choã. Khoâng ñeå caùc bình chöùa
khí chaùy, khí duy trì söï chaùy hoaëc caùc khí ñoäc
trong vò trí laøm vieäc.
Nguyeân taéc
AN TOAØN ÑIEÄN 43
Trong PTN coù nhieàu thieát bò ñieän: beáp ñieän, tuû saáy, loø nung, maùy
caát nöôùc, maùy oån nhieät, maùy quang phoå, maùy so maøu….
Neáu khoâng thöïc hieän ñuùng quy ñònh an toaøn ñieän thì seõ daãn ñeán
nhöõng taùc haïi khoâng löôøng
Nguyeân taéc
AN TOAØN ÑIEÄN 44
- Kieåm tra daây daãn, coâng taéc, caàu dao cuûa thieát bò tröôùc khi thao
taùc vaän haønh thieát bò (coù bò bong troùc voû caùch ñieän, coù phoàng roäp/
bieán daïng beân ngoaøi, oå caém coù loûng leûo,…?)
- Khi phaùt hieän thieát bò noùng baát thöôøng, coù muøi kheùt, thieát bò noùng
quaù, phaûi ngöøng maùy vaø baùo cho toå ñieän hoaëc ngöôøi phuï traùch.
- Thao taùc caém/ thaùo phích caém; môû / taét maùy ñuùng quy ñònh
- Khoâng töï yù thaùo boû caàu chì, naép caàu chì, caàu dao.
- Khoâng töï yù thaùo boû caùc ñaàu noâí ñaát baûo veä
- Khoâng treo ñoà vaät treân daây daãn
Nguyeân taéc
HOÙA CHAÁT 45
-Nhìn chung hoùa chaát ñeàu ñoäc, möùc ñoä ñoäc tuøy
haøm löôïng ngöôøi söû duïng.
-Löu tröõ, söû duïng, thaûi boû ñeàu phaûi theo nhöõng
quy taéc ñaëc thuø ñeå ñaûm baûo an toaøn, traùnh nhöõng
tai naïn coù theå xaûy ra do khoâng bieát hay do baát
caån.
-Nguyeân taéc chung laø: phoøng hôn laø ñeå xaûy ra roài
môùi lo cöùu chöõa.
Nguyeân taéc
HOÙA CHAÁT 45
- Mẩn ngứa
- Suy yếu sức khỏe lâu dài
- Gây ung thư.
Taùc haïi cuûa hoùa chaát

HOÙA CHAÁT 45
Hóa chất có thể đi vào cơ thể con người theo 3 đường:

¾ Đường hô hấp: khơi hít thở các hóa chất dưới dạng
khí, hơi hay bụi.
¾ Hấp thụ qua da: khơi hóa chất dây dính vào da.
¾ Đường tiêu hóa: do ăn, uống phơi thức ăn hoặc sử
dụng những dụng cụ ăn đã bị nhiễm hóa chất. .
Ñöôøng xaâm nhaäp

HOÙA CHAÁT 45
¾Đường hô hấp
Hệ thống hô hấp bao gồm
-Đường hô hấp trên (mũi, mồm, họng);
- Đường thở (khí quản, phế quản, cuống phổi)
- Vùng trao đổi khí (phế nang), nơi ôxy từ không khí
vào máu và đioxit cacbon từ máu khuyếch tán vào
không khí

HOÙA CHAÁT 45
¾Đường hô hấp
Mức độ thâm nhập của các hạt bụi vào cơ thể phụ thuộc vào
- Kích thước hạt
-Tính tan của chúng.
• Những hạt nhỏ (đường kính nhỏ hơn 1/7000 mm) đến vùng
trao đổi khí. Lắng đọng ở đó hoặc khuếch tán vào máu tùy theo độ
tan của hóa chất.
• Những hạt bụi không hòa tan gần như được loại trừ bởi bộ
phận làm sạch của phổi.
• Những hạt bụi lớn hơn sẽ được lông mũi giữ lại hoặc lắng
đọng dọc theo khí, phế quản, và sẽ được chuyển tới họng và nuốt,
ho, hay khạc ra ngoài.
HOÙA CHAÁT 45
¾ Hấp thụ qua da

Một trong những đường xâm nhập của hóa chất
vào cơ thểlà qua da. Độ dày của da cùng với sự đổ
mồ hôi và tổ chức mỡ ở lớp dưới da có tác dụng
như một hàng rào bảo vệ chống lại việc hóa chất
xâm nhập vào cơ thể và gây các tổn thương cho da.

HOÙA CHAÁT 45

Hóa chất dây dính trên da có thể có các phản ứng sau
• Phản ứng với bề mặt của da gây viêm da
• Xâm nhập qua da, kết hợp với tổ chức protein gây dị
ứng da.
• Xâm nhập qua da vào máu.

HOÙA CHAÁT 45

• Hóa chất có dung môi thấm qua da
• Chất dễ tan trong mỡ (như các dung môi hữu cơ và phê
nol) dễ dàng thâm nhập vào cơ thể qua da bằng cách
- Thấm vào quần áo làm việc.
- Điều kiện làm việc nóng làm các lỗ chân lông ở
da mở rộng hơn cũng tạo điều kiện cho các hóa chất thâm
nhập qua da nhanh hơn.
- Khi da bị tổn thương do các vết xước hoặc các
bệnh về da thì nguy cơ bị hóa chất thâm nhập vào cơ thể
qua da sẽ tăng lên.
HOÙA CHAÁT 45
¾ Qua đường tiêu hóa

Những nguyên nhân chủ yếu để hóa chất xâm nhập vào
cơ thểqua đường tiêu hóa
• Do bất cẩn để chất độc dính trên môi, mồm rồi vô tình
nuốt phải
• Ăn, uống, hút thuốc trong khi bàn tay dính hóa chất
• Dùng thức ăn và đồ uống bị nhiễm hóa chất là
• Một số hạt bụi từ đường thở lọt vào họng và sau đó theo
nước bọt vào đường tiêu hóa

HOÙA CHAÁT 46
Coù hai loaïi nguy hieåm:

- Nguy hieåm vaät lyù (physical hazards)
- Nguy hieåm söùc khoeû (health hazards)
Do ñoù:
Caàn phaûi bieát ñang thao taùc vôùi hoùa chaát gì vaø
laøm theá naøo ñeå töï baûo veä mình vaø baûo veä ngöôøi
khaùc
Moái nguy hieåm

HOÙA CHAÁT 47
Moái nguy hieåm vaät lyù

Hoùa chaát coù theå taïo nguy hieåm vaät lyù neáu laø:
-Chaát noå
-Khí neùn
-Nhieân lieäu loûng
-Chaát deã chaùy
-Chaát khoâng beàn, deã phaân huûy
-Chaát cho phaûn öùng vôùi nöôùc
-Chaát coù tính oxy hoùa, chaát gaây noå
-Chaát coù theå töï noù khoâng gaây nguy hieåm nhöng
khi tieáp xuùc vôùi chaát khaùc coù theå trôû neân nguy
hieåm
Moái nguy hieåm

HOÙA CHAÁT 48
Nguy hieåm cho söùc khoeû

-Coù theå gaây ung thö
-Gaây ñoäc haïi
-Gaây haïi cho da, cho heä thaàn kinh
-Taïo ngöùa ngaùy khi ngöôì bò phôi nhieãm nhieàu laàn
-Chaát aên moøn
-Chaát gaây bieán dò
-Chaát gaây quaùi thai
-Chaát ñoäc veà söùc khoûe sinh saûn
Moái nguy hieåm

HOÙA CHAÁT 49
Caùc nhaõn treân chai,loï, ñöïng hoùa chaát cho bieát

-Teân hoùa chaát
-Tính nguy hieåm cuûa hoùa chaát
-Caùch söû duïng an toaøn.
Coù 2 loaïi nhaõn caên baûn:
-NFPA 704 laø tieâu chuaån do hoäi phoøng choáng
chaùy quoác gia (National Fire Protection
Asscociation) ñöa ra. Noù xaùc ñònh baèng hình
kim cöông löûa (fire diamond) ñöôïc duøng ñeå deã
daøng xaùc ñònh caùc nguy cô gaây neân do hoùa
chaát
-HMIS laø heä thoáng nhaän bieát vaät lieäu nguy
hieåm (Hazardous Material Identification
System)
Nhaõn hoùa chaát
HOÙA CHAÁT 50
Nhaõn hoùa chaát

HOÙA CHAÁT 51
Maøu xanh – Nguy hieåm cho söùc khoûe

Maøu ñoû – Nguy hieåm chaùy
Maøu vaøng – tính deã noå, khoâng beàn
Maøu traéng – Moái nguy hieåm ñaëc bieät, coù theå coù
nhöõng kyù hieäu sau:
'W' – Phaûn öùng

ng vôùi nöôùc theo caùch
ch baát thöôøng
ng
'OX' – chaát oxy hoùa
'COR' – chaát aên moøn,
acid hay base maïnh
nh, chaát nguy hieåm phoùng
ng xaï
Caùc soá ñi töø 0 ñeán 4

Soá caøng lôùn thì moái nguy hieåm caøng cao
Nhaõn hoùa chaát

HOÙA CHAÁT 52
• Maøu xanh
• 4. Phơi nhiễm rất ngắn có thể gây chết hay chấn thương di chứng
quan trọng (HCN)
• 3. Phơi nhiễm ngắn có thể gây nên chấn thương tức thời nghiêm trọng
hay chấn thương có di chứng (khí Clo)
• 2. Phơi nhiễm mạnh và liên tục nhưng không phải là phơi nhiễm mãn
tính có thể gây ảnh hưởng sức khỏe tạm thời hay có thể chấn thương
có di chứng. (NH3)
• 1. Phơi nhiễm có thể gây nên kích ứng nhưng chỉ gây nên chấn
thương di chứng nhẹ (e.g., turpentine)
• 0. Khoâng coù haïi cho söùc khoûe
Nhaõn hoùa chaát

HOÙA CHAÁT 53
• Maøu ñoû
• 4. Sẽ nhanh chóng hoặc bay hơi hoàn toàn ở
nhiệt độ thông thường; dễ dàng phát tán trong
không khí và cháy dễ dàng (e.g., propane)
• 3. Chất rắn hay lỏng có thể bắt cháy dưới tất cả
các điều kiện nhiệt độ thông thường (e.g.,
gasoline)
• 2. Phải được nung nóng hay tiếp xúc với nhiệt
độ môi trường cao mới có thể bốc cháy (e.g.
diesel fuel)
• 1. Phải được nung nóng mới có thể bốc cháy
(e.g., canola oil)
• 0. Không cháy. (e.g., nước)
Nhaõn hoùa chaát
HOÙA CHAÁT 54
• Maøu vaøng
ng
• 4. Dễ dàng nổ ở điều kiện nhiệt độ và áp suất thông thường
(e.g., TNT)
• 3. Có thể nổ nhưng cần một nguồn tác động mạnh ban đầu,
phải được nung nóng kín trước khi bắt nổ hay phản ứng nổ
với nước. (e.g., fluorine)
• 2. Với những thay đổi về hóa học ở nhiệt độ cao và áp suất,
tác động mạnh mẽ với nước hay tạo thành hỗn hợp nổ với
nước. (e.g., calcium)
• 1. Thông thường ổn định nhưng có thể không ổn định ở
nhiệt độ và áp suất cao (e.g., phosphorus)
• 0. Bình thường ổn định, ngay cả dưới điều kiện cháy và
không phản ứng với nước (e.g., liquid nitrogen)
Nhaõn hoùa chaát
HOÙA CHAÁT 55
Giaûi thích hình kim cöông löûa (fire diamond) xanh ñoû vaøng
cuûa acid Perchloric
- Khoâng deã chaùy döôùi ñieàu kieän thöôøng
traéng
- Raát nguy hieåm ñeán söùc khoûe
-- Coù theå deã noå neáu va ñaäp maïnh
-- Coù tính oxy hoùa
Giaûi thích hình kim cöông löûa (fire diamond)
cuûa xylene
Nhaõn hoùa chaát

HOÙA CHAÁT 56
Cần có những can thiệp tức thời

đúng đắn khi có những rủi ro xảy
ra . Do đó cần ghi nhãn và
ĐỌC HIỂU CÁC LOẠI KÝ HIỆU !
F : FLAMMABLE · Chất dễ cháy khi tiếp xúc trực tiếp với lửa
F+ : HIGHLY FLAMMABLE hoặc để gần những nguồn nhiệt.
C : OXIDIZING · Có thể gây cháy khi tiếp xúc bề mặt với các
chất dể cháy hoặc trong các phản ứng
E : EXPLOSIVE · Có thể gây nổ khi tiếp xúc với ngọn lửa hoặc
trong điều kiện thoáng khí, ném hoặc chà xát.
Kyù hieäu
HOÙA CHAÁT 58
Cần có những can thiệp tức thời

đúng đắn khi có những rủi ro xảy
ra . Do đó cần ghi nhãn và
ĐỌC HiỂU CÁC LoẠI KÝ HiỆU !
Kyù hieäu
HOÙA CHAÁT 59
• Hóa chất lưu trữ cần được dán

nhãn rõ ràng
• Cần có các nhãn khuyến cáo về
tính chất của loại hóa chất trên
bao bì.
Löu tröõ
HOÙA CHAÁT 60
Chaát oxy hoùa

-Tuû choáng chaùy
Chaát deã chaùy
-Tuû choáng chaùy
-Thoâng gioù
-Bình chöùa phaûi coù daây kim loaïi noái ñaát
Chaát aên moøn
-Choáng acid
Chaát ñoäc
-Thoâng gioù
-Thoaùng
-Coù khoùa
Löu tröõ
HOÙA CHAÁT 61
Löu kho hoùa chaát döïa treân phaân loaïi

-Chæ döïa theo vaàn chöõ caùi trong cuøng moät loaïi
-Khoâng ñeå chung caùc hoaù chaát khoâng töông
thích
-Chai phaûi coøn nhaõn vôùi taát caû caùc ñaëc tröng
-Khoâng ñeå caùc chai hoùa chaát döôùi boàn röûa
-Caùc hoùa chaát ñeå trong cuøng moät ngaên thì neân
ñeå chai lôùn ôû trong, nhoû ra ngoaøi
-Caùc chai ñöïng hoùa chaát phaûi ñöôïc ñaûm baûo
chaát löôïng
Löu tröõ
HOÙA CHAÁT 62
Saép xeáp hoùa chaát theo loaïi khi löu kho

1. Chaát gaây noå
2A. Khí neùn, khí hoùa loûng, khí hoøa tan
2B. Bình nhoû chöùa khí chòu aùp löïc
3A. Nguyeân lieäu loûng deã chaùy
3B. Chaát loûng deã chaùy
4.1. Chaát raén deã chaùy
4.2.Chaát deã töï phaùt chaùy
4.3. Chaát taïo ra khí deã chaùy khi tieáp xuùc vôùi
nöôùc
5.1. Chaát oxy hoùa
5.2. Hôïp chaát peroxyt höõu cô
6.1. Chaát ñoäc deã chaùy
6.2. Chaát ñoäc khoâng deã chaùy
Löu tröõ
HOÙA CHAÁT 63
6.3. Chaát laây nhieãm
7. Chaát phoùng xaï
8A. Chaát aên moøn deã chaùy
8B. Chaát aên moøn khoâng deã chaùy
Löu tröõ
HOÙA CHAÁT 64
- Caùc chaát oxy hoùa daïng raén taïo caùc chaát
coù muøi, caùc chaát coù theå gaây chaùy noå
nhö: hypoclorit, peclorat, clorat,
permanganat, nitrat, cromat, bicromat,
caùc peoxyt kim loaïi v.v…
- Caùc chaát oxy hoùa daïng loûng, caùc acid voâ
cô, caùc chaát voâ cô taïo khoùi coù tính acid
(H2SO4, HCl, HNO3, oleum, H2O2 30%,
Br2)…. Caùc chaát taïo khoùi caàn ñöôïc baûo
quaûn trong tuû huùt.
- Caùc loaïi khí hoùa loûng, khí neùn, khí
chaùy:
- Caùc loaïi khí deã chaùy noå baûo quaûn
khoâng cuøng vôùi caùc khí duy trì söï chaùy
nhö oxi, khoâng khí, clo.
- Cho pheùp cuøng baûo quaûn caùc loaïi khí
chaùy vôùi caùc loaïi khí trô hoaëc khoâng
gaây chaùy nhö argon, heli, nitô,
carbonic v.v…
Löu tröõ
HOÙA CHAÁT 65
- Caùc hôïp chaát cô kim seõ ñöôïc taùch
thaønh nhöõng nhoùm baûo quaûn rieâng
- Caùc chaát loûng deã baét löûa vaø deã chaùy:
caùc chaát loûng deã baét löûa coù nhieät ñoä
soâi döôùi 50oC veà muøa heø caàn ñöôïc baûo
quaûn ôû nôi maùt meû ñeå traùnh taêng aùp
suaát beân trong bình ñöïng.
- Caùc chaát raén deã baét löûa nhö: phosphor
ñoû, löu huyønh, nitroxenluloâ vaø moät soá
hôïp chaát nitroâ khaùc.
- Caùc loaïi chaát ñoäc maïnh nhö caùc muoái
xyanua, caùc hôïp chaát arsen, metanol
phaûi ñöôïc baûo quaûn rieâng.
Löu tröõ
HOÙA CHAÁT 64
6.2. Chaát laây nhieãm
7. Chaát phoùng xaï
8A. Chaát aên moøn deã chaùy
8A. Chaát aên moøn khoâng deã chaùy
Löu tröõ
HOÙA CHAÁT 66
Acid voâ Acid oxy Acids, Base Chaát oxy Chaát Chaát Chaát ph. Dung
cô hoùa höõu cô kieàm hoùa ñoäc voâ ñoäc höõu öùng vôùi moâi
cô cô nöôùc höõu cô
Acid voâ X X X X X X
cô
Acid oxy X X X X X X
hoùa
Acids, X X X X X X X
höõu cô
Base X X X X X X
kieàm
Chaát oxy X X X X
hoùa
Chaát ñoäc X X X X X X
voâ cô
Chaát ñoäc X X X X X X
höõu cô
Chaát p.ö X X X X X X
vôùi nöôùc
Dung moâi X X X X X
höõu cô
Löu tröõ
HOÙA CHAÁT 66
Hoùa chaát khoâng töông thích
Hoaù chaát Khoâng ñöôïc tieáp xuùc vôùi
Acetic Acid Chromic acid, nitric acid, hydroxyl compounds,
ethylene glycol, perchloric acid, peroxides,
permanganates
Acetone Concentrated nitric and sulfuric acid mixtures,
and strong bases
Acetylene Chlorine, bromine, copper, fluorine, silver,
mercury
Alkali Metals Water, carbon tetrachloride or other chlorinated
hydrocarbons, carbon dioxide, the halogens
Ammonia, anhydrous Mercury, chlorine, calcium hypochlorite, iodine,
bromine, hydrofluoric acid
Ammonium Nitrate Acids, metal powders, flammable liquids,
chlorates, nitrites, sulfur, finely divided organic
or combustible materials
Aniline Nitric acid, hydrogen peroxide
Arsenic materials Any reducing agent
Azides Acids
Bromine Same as chlorine
Calcium Oxide Water
Carbon (activated) . Calcium hypochlorite, all oxidizing agents
Löu tröõ
HOÙA CHAÁT 67
Carbon tetrachloride Sodium
Chlorates Ammonium salts, acids, metal powders, sulfur,
finely divided organic or combustible materials
Chromic Acid and Chromium Acetic acid, naphthalene, camphor, glycerol,
trioxide glycerin, turpentine, alcohol, flammable liquids
in general
Chlorine Ammonia, acetylene, butadiene, butane,
methane, propane (or other petroleum gases),
hydrogen, sodium carbide, turpentine, benzene,
finely divided metals
Chlorine Dioxide Ammonia, methane, phosphine, hydrogen
sulfide
Copper Acetylene, hydrogen peroxide
Hydroperoxide Acids, organic or inorganic
Cyanides Acids
Flammable Liquids Ammonium nitrate, chromic acid, hydrogen
peroxide, nitric acid, sodium peroxide, halogens
Hydrocarbons Fluorine, chlorine, bromine, chromic acid,
sodium peroxide
Löu tröõ
HOÙA CHAÁT 68
Hydrocyanic Acid Nitric acid, alkali
Hydrofluoric Acid Ammonia, aqueous or anhydrous
Hydrogen Peroxide Copper, chromium, iron, most metals or their salts,
alcohols, acetone, organic materials, aniline,
nitromethane, flammable liquids
Hydrogen Sulfide Fuming nitric acid, other acids, oxidizing gases,
acetylene, ammonia (aqueous or anhydrous),
hydrogen
Hypochlorites Acids, activated carbon
Iodine Acetylene, ammonia (aqueous or anhydrous),
hydrogen
Mercury Acetylene, fulminic acid, ammonia
Nitrates Sulfuric acid
Nitric Acid Acetic acid, aniline, chromic acid, hydrocyanic acid,
(concentrated) hydrogen sulfide, flammable liquids, flammable
gases, copper, brass, any heavy metals
Nitrites Acids
Nitroparaffins Inorganic bases, amines
Oxalic Acid Silver, mercury
Oxygen Oils, grease, hydrogen; flammable liquids, solids,
or gases
Löu tröõ
HOÙA CHAÁT 69
Perchloric Acid Acetic anhydride, bismuth and its alloys, alcohol, paper,
wood, grease and oils
Peroxides, organic Acids (organic or mineral), avoid friction, store cold
Phosphorus (white) Air, oxygen, alkalis, reducing agents
Potassium Carbon tetrachloride, carbon dioxide, water
Potassium chlorate and Sulfuric and other acids
perchlorate
Potassium Permanganate Glycerin, ethylene glycol, benzaldehyde, sulfuric acid
Selenides Reducing agents
Silver Acetylene, oxalic acid, tartaric acid, ammonium
compounds, fulminic acid
Sodium Carbon tetrachloride, carbon dioxide, water
Sodium nitrite Ammonium nitrate and other ammonium salts
Sodium Peroxide Ethyl or methyl alcohol, glacial acetic acid, acetic
anhydride, benzaldehyde, carbon disulfide, glycerin,
ethylene glycol, ethyl acetate, methyl acetate, furfural
Sulfides Acids
Sulfuric Acid Potassium chlorate, potassium perchlorate, potassium
permanganate (or compounds with similar light metals,
such as sodium, lithium, etc.)
Tellurides Reducing agents
Löu tröõ
KIM LOAÏI KIEÀM 70
Kim loaïi kieàm laø nhöõng nguyeân toá hoaït ñoäng maïnh
- Coù khaû naêng gaây chaùy noå vaø aên moøn maïnh caùc moâ sinh
vaät.
- Bò boûng kim loaïi kieàm noùng chaûy raát nguy hieåm vì ngoaøi
taùc ñoäng boûng nhieät coøn coù taùc ñoäng veà maët hoùa hoïc.
- Liti (khoái löôïng

ng rieâng 0,534g/cm3, nhieät ñoä noùng
ng chaûy 180,5oC)
Liti laø moät kim loaïi nheï, coù theå noåi treân baát cöù moät dung moâi höõu
cô naøo. Vì vaäy khoâng theå baûo quaûn Li trong daàu hoûa, hoaëc caùc loaïi
daàu môõ loûng. Moâi tröôøng baûo quaûn thích hôïp nhaát cho Li kim loaïi
laø vaselin hoaëc parafin.
ÔÛ nhieät ñoä thöôøng Li taùc duïng chaäm vôùi oxy khoâng khí, nhöng ôû
nhieät ñoä cao noù phaûn öùng maõnh lieät, vaø khi nhieät ñoä cao hôn ñieåm
noùng chaûy, Li töï boác chaùy. Liti kim loaïi daïng boät boác chaùy trong
khoâng khí ngay ôû nhieät phoøng.
Nguoàn gaây nguy hieåm

- Vôùi nöôùc laïnh, Liti phaûn öùng eâm dòu:

2Li + 2H2O = 2LiOH + H2 + 202KJ/mol
- Vôùi nöôùc noùng (treân 80oC) phaûn öùng xaûy ra maõnh lieät vaø hydro
thoaùt ra seõ phaùt noå.
- Vôùi caùc ancol, Li phaûn öùng chaäm hôn so vôùi nöôùc (ancol baäc 1
phaûn öùng maïnh hôn baäc 2; ancol thaáp phaûn öùng maïnh hôn ancol
cao).
- Li phaûn öùng chaäm vôùi CO2 ôûÛ nhieät ñoä phoøng, nhöng Li noùng chaûy
coù theå chaùy trong CO2
3Li + 2CO2 = Li2CO3 + LiO + C
- Li taùc duïng vôùi nitô ôû nhieät ñoä phoøng
6Li + N2 = 2Li3N,
- Hoãn hôïp giöõa phoâi baøo Li vôùi caùc daãn xuaát halogen cuûa
hydrocarbon (CCl4, CHCl3, CH2Cl2… ) coù tính chaát kích noå
Natri (khoái löôïng

ng chaûy 97,7oC)
Trong khoâng khí aåm, moät cuïc natri ñuû lôùn coù theå töï boác chaùy.
- Natri phaûn öùng maõnh lieät vôùi nöôùc:
Na + H2O = NaOH +1/2 H2 + 142KJ/mol.
Nhieät phaûn öùng thöôøng ñuû ñeå laøm chaùy hyñro thoaùt ra. Khi hoøa
moät cuïc natri nhoû trong nöôùc laïnh (döôùi 40oC) thì hyñro khoâng
chaùy, tuy nhieân neáu haïn cheá ñoä linh ñoäng cuûa haït Na (duøng dung
dòch coù ñoä nhôùt cao) hoaëc goùi natri trong giaáy loïc öôùt thì seõ boác
löûa. Ñaëc bieät nguy hieåm laø khi Na taùc duïng vôùi nöôùc trong nhöõng
tröôøng hôïp khí hyñro taùch ra bò tích tuï trong moät khoâng gian heïp,
deã gaây ra noå hoãn hôïp hyñro–khoâng khí.
- Vôùi caùc röôïu maïch ngaén, natri phaûn öùng maõnh lieät
Na + CH3OH = NaOCH3 + ½ H2 + 201KJ/mol.
(luoân phaûi ñeà phoøng söï noå cuûa hoãn hôïp hydro – khoâng khí)
- Hoãn hôïp Na vôùi caùc daãn xuaát halogen cuûa
hyñrocarbon (tröø caùc daãn xuaát flo) seõ bò noå
khi va ñaäp, neùn eùp, hoaëc ñun noùng.
- Quaù trình ñieàu cheá hoãn hoáng Na – Hg coù
söï thoaùt nhieät maïnh (nhieät ñoä leân cao hôn
400oC). Ñeå traùnh khaû naêng noå baén vaêng
thuûy ngaân, caàn phaûi tieán haønh quaù trình
döôùi moät lôùp dung moâi baûo veä trô (ví duï
toluen hoaëc daàu khoaùng) hay duøng pheãu
nhoû gioït boå sung daàn thuûy ngaân vaøo Na.
- Hôi HCl, HF, H2SO4 khan phaûn öùng chaäm
vôùi Na, nhöng söï tieáp xuùc cuûa dung dòch
caùc acid vôùi Na laïi gaây noå.

Kali (khoái löôïng
ng chaûy 63,7oC)
- Trong khoâng khí aåm, söï oxyhoùa xaûy ra nhanh ñeán möùc kali bò
noùng chaûy vaø coù theå boác chaùy. Khi tieáp xuùc laâu vôùi khoâng khí, treân
beà maët kali hình thaønh moät lôùp voû daøy goàm KO2 vaø caùc oxyt trung
gian khaùc. KO2 laø moät chaát oxy hoùa raát maïnh, noù phaûn öùng maõnh
lieät vôùi nöôùc
2KO2 + 2H2O = 2KOH + H2O2 + O2
- KO2 töông taùc vôùi caùc chaát khöû voâ cô vaø höõu cô raát maõnh lieät vaø
coù theå gaây noå.
- Kali töông taùc maõnh lieät vôùi nöôùc (keå caû nöôùc laïnh
nh) ñeán möùc
hydro thoaùt ra vaø boác chaùy ngay. Moät cuïc kali lôùn khi tieáp xuùc vôùi
nöôùc seõ gaây noå, khi ñoù caùc haït nhoû kali noùng
ng chaûy seõ baén ra xung
quanh.

-Vôùi caùc röôïu, kali phaûn öùng maõnh lieät hôn natri. Ñieàu cheá caùc
ancolat baèng caùch theâm kali vaøo caùc röôïu (tröø octanol,
benzylancol, xyclo hexanol) seõ gaây noå neáu khoâng duøng nitô hoaëc
argon ñuoåi kyõ khoâng khí trong bình.
- Khi cho kali vaøo röôïu, phaûi theâm töøng maãu nhoû vaø khuaáy, vaø phaûi
khoáng cheá nhieät ñoä khoái phaûn öùng.
- Khoâng ñeå caùc cuïc kali rôi vaøo noài laøm laïnh vì kali tieáp xuùc vôùi
tuyeát hoaëc baêng seõ gaây noå.

- Kali deã phaûn öùng vôùi CO taïo ra hôïp chaát carbonyl deã noå, phaûn
öùng xaûy ra ngay caû ôû nhieät ñoä thaáp (-50oC), saûn phaåm laø
kalidicarbonyl KC2O2. Khi tieáp xuùc vôùi khoâng khí hoaëc vôùi nöôùc,
hay ñun noùng ñeán 100oC, KC2O2 seõ bò noå.
- Kali taïo vôùi daãn xuaát halogen cuûa caùc hydrocarbon thaønh hoãn
hôïp noå nguy hieåm, vaø coøn nhaïy noå khi va ñaäp. Soá löôïng caùc
nguyeân töû halogen trong phaân töû caøng nhieàu thì hoãn hôïp coù nguy
cô chaïm noå caøng lôùn.
- Kali cuõng phaûn öùng vôùi halogenua kim loaïi töông töï natri nhöng
coù phaàn maõnh lieät hôn.
- Nhieàu hôïp chaát höõu cô vaø voâ cô coù chöùa nhoùm nitro nhö NH4NO3,
laø nhöõng chaát nhaäy noå khi coù kali, hoaëc hôïp kim kali – natri

Hôïp kim Kali – Natri

- Hôïp kim coù chöùa 50 – 85% (theo khoái löôïng) kali coù nhieät ñoä
noùng chaûy thaáp hôn nhieät ñoä phoøng. ÔÛ nhieät ñoä phoøng hôïp kim laø
moät chaát loûng neân tieáp xuùc maät thieát hôn vôùi caùc thuoác thöû so vôùi
kim loaïi daïng raén, vì theá phaûn öùng xaûy ra maõnh lieät hôn. Khi tieáp
xuùc vôùi khoâng khí, hôïp kim nhanh choùng boác chaùy vì noù deã chaûy
loït qua maøng oxyt vaø phôi beà maët kim loaïi traàn ra khoâng khí. Hoãn
hôïp giöõa hôïp kim vaø CO2 raén raát nhaïy noå do va chaïm.

Liti thaûi:
Coù theå loaïi boû caùc maûnh vuïn liti kim loaïi baèng caùch hoøa tan trong
moät löôïng lôùn nöôùc laïnh. Caùc maït kim loaïi do coù khaû naêng phaûn
öùng raát maïnh, vì vaäy khoâng neân hoøa tan vaøo nöôùc maø phaûi duøng
nhöõng löôïng nhoû etanol phaân huûy daàn chuùng döôùi lôùp dung moâi
hydrocarbon.
Natri thaûi:
Caùc maûnh vuïn natri (ít hôn 5-10gr) caàn ñöôïc phaân huûy chaäm
trong coác söù baèng töøng löôïng nhoû etanol ñeán luùc tan hoaøn toaøn.
Duøng iso-propanol coù laãn 2% nöôùc ñeå taêng toác ñoä hoøa tan
Loaïi boû
Kali thaûi:
Cho vaøo kali kim loaïi thaûi moät hoãn hôïp ete daàu hoûa vaø iso
propanol khan (tæ leä 1:1).
Khoâng ñöôïc pheùp gom caùc maûnh kali vaø natri chung trong moät
bình chöùa.
Vieäc loaïi tröø caùc cuïc kali ñaõ bò oxy hoùa nhieàu cuõng raát nguy hieåm,
nhaát laø khi beân ngoaøi cuïc kali ñaõ coù moät lôùp voû maøu vaøng. Ñeå tieâu
huûy caùc cuïc kali naøy, cho chuùng vaøo coác söù, roùt vaøo ñoù moät lôùp
xylen, sau ñoù theâm töøng gioït ter butanol vaøo.
Loaïi boû
Thaûi boû nhöõng löôïng

ng lôùn kim loaïi kieàm:
Duøøng phöông phaùp ñoát trong caùc loø ñaëc bieät coù trang bò heä thoáng
caáp khoâng khí vaø laøm saïch khí thaûi. Trong phaïm vi phoøng thí
nghieäm, khi caét caùc kim loaïi kieàm khoâng neân löu tröõ, tích tuï caùc
maãu vuïn maø phaûi tieâu huûy ngay ñeå traùnh toàn ñoïng nhöõng löôïng
pheá thaûi lôùn caùc kim loaïi naøy
Loaïi boû
Laøm khan caùc dung moâi baèng natri kim loaïi:

-Duøng natri ñeå laøm khan caùc hydrocarbon vaø eâte thöôøng (eâte ñôn,
khoâng coù caùc nhoùm chöùc khaùc).
-Khoâng duøng natri ñeå laøm khan caùc oxyt, eâte phöùc taïp, ancol, caùc
daãn xuaát halogen maïch thaúng vaø thôm, andehyt, ceton, amin….
-Natri duøng trong khaâu laøm khan cuoái cuøng cho caùc dung moâi.
- Khoâng duøng natri ñeå laøm khan caùc dung moâi coù laãn hôn 0,5%
nöôùc. Dung moâi caàn ñöôïc loaïi nöôùc sô boä baèng caùc chaát laøm khan
khaùc ít nguy hieåm hôn nhö CaCl2 hoaëc Na2SO4.
Laøm khan
Daäp chaùy kim loaïi kieàm:

Daäp chaùy Liti:
- Duøng caùc phöông tieän daäp chaùy thoâng thöôøng (nhö nöôùc, bình
boït, CO2 ) caøng laøm chaùy maïnh theâm hoaëc gaây noå. ÔÛ nhieät ñoä
cao hôn 250oC, liti phaù huûy thuûy tinh, thaïch anh, beâtoâng, ñaát
chòu löûa. Liti chaùy trong baàu khí quyeån nitô vaø CO2.
- Coù theå daäp chaùy liti baèng caùch duøng khí argon hoaëc heli ñaåy
khoâng khí khoûi vuøng chaùy.
Daäp chaùy
Daäp chaùy natri, kali vaø hôïp kim K-Na.

- Duøng caùt khoâ, Na2CO3, NaCl ñeå daäp chaùy nhöõng kim loaïi vaø
hôïp kim naøy. Duøng muoái thì toát hôn duøng caùt, vì ôû nhieät ñoä cao
Na vaø K coù theå taùc duïng vôùi SiO2.
- Duøng boät graphit ñeå daäp chaùy Na, nhöng khoâng duøng cho kali,
K vaø hôïp kim K-Na chaùy seõ taïo thaønh KO2 , KO2 phaûn öùng vôùi
graphit vaø gaây noå.
- Duøng Argon vaø nitô daäp chaùy Na vaø K. Duøng argon hieäu quaû
hôn vì khí naøy naëng hôn khoâng khí.
- CO2 khoâng daäp ñöôïc Na vaø K chaùy nhöng laïi daäp chaùy toát caùc
dung moâi höõu cô ñi keøm vôùi Na chaùy.
Daäp chaùy
ACID VAØ KIEÀM 85
- Pha loaõng caùc dung dòch acid ñaëc ( nhaát laø H2SO4)
- Di chuyeån caùc chai loï acid ñaëc coù dung tích lôùn
- Ñieàu cheá vaø söû duïng caùc loaïi thuoác thöû vaø dung dòch coù chöùa
acid ñaëc
- Thöïc hieän nhöõng phaûn öùng caàn ñun noùng caùc dung dòch kieàm
ñaëc
- Thöïc hieän caùc phöông phaùp phaù maãu duøng kieàm noùng chaûy

ACID VAØ KIEÀM 86
Acid pecloric (HClO4):

- Duøng ñeå phaân huûy maãu, nhaát laø nhöõng maãu coù chöùa Carbon.
- HClO4 ñöôïc duøng trong PTN thöôøng laø dung dòch trong nöôùc
vôùi noàng ñoä 70-72%, treân 73% boác khoùi trong khoâng khí vaø huùt
aåm. Dung dòch HClO4 coù noàng ñoä döôùi 70% coù tính oxy hoùa
yeáu, nhöng treân 70% khaû naêng oxyhoùa cuûa acid taêng nhanh khi
taêng noàng ñoä. Khi nhieät ñoä caøng cao, tính oxy hoùa cuûa acid
caøng maïnh vaø caøng deã bò phaân huûy noå.
- HClO4 coù tính acid maïnh vaø gaây caùc veát thöông khoù laønh
- Khi laøm vieäc vôùi HClO4ñaëc bao giôø cuõng ñeo kính vaø ñeo gaêng
tay
ACID VAØ KIEÀM 87
Acid Flohydric (HF):

-Gaây caùc veát boûng naëng, saâu vaøo taän xöông.
-Hít phaûi hôi HF nguy hieåm ñeán heä thoáng hoâ haáp
-Khi laøm vieäc vôùi HF ñaëc bao giôø cuõng ñeo kính vaø ñeo gaêng tay
-Laøm vieäc vôùi HF phaûi tieán haønh trong tuû huùt.
-Caùc chai nhöïa ñöïng HF cuõng phaûi löu tröõ ôû vò trí rieâng trong tuû
huùt.
ACID VAØ KIEÀM 88
Acid Clohydric (HCl):

-Gaây boûng da
-Gaây toån thöông heä hoâ haáp
-Khi laøm vieäc vôùi HCl ñaëc bao giôø cuõng ñeo kính vaø ñeo gaêng tay
vaø phaûi tieán haønh trong tuû huùt.
-Khu vöïc laøm vieäc phaûi thoâng gioù
Acid Sunfuric (H2SO4):
-Gaây boûng naëng vaø aên moøn moâ raát maïnh
-Kích thích ñöôøng hoâ haáp
-H2SO4 khi keát hôïp vôùi nöôùc coù moät löôïng nhieät hydrat hoùa raát lôùn
sinh ra, khieán nöôùc bò soâi ñoät ngoät vaø laøm cho moät phaàn acid treân
beà maët baén toùe nguy hieåm. Vì vaäy pha loaõng H2SO4 ñaëc phaûi ñoå töø
töø acid vaøo nöôùc vaø khuaáy ñeàu. Tuyeät ñoái caám laøm ngöôïc laïi.
Acid Nitric (HNO

( 3)
-Laøm chaùy da raát nhanh, hôi HNO3 kích thích maïnh ñöôøng hoâ haáp
vaø maét.
-Khi laøm vieäc vôùi HNO3 ñaëc bao giôø cuõng ñeo kính vaø ñeo gaêng tay
vaø phaûi tieán haønh trong tuû huùt
-Khu vöïc laøm vieäc phaûi thoâng gioù
THUÛY NGAÂN 90
Thuûy ngaân kim loaïi ñöôïc söû duïng trong

phoøng thí nghieäm hoùa hoïc:
- Trong caùc nhieät keá
- Trong caùc aùp keá
- Trong caùc phöông phaùp phaân tích
cöïc phoå
- Thuûy ngaân duøng ñieàu cheá caùc hoãn
hoáng vôùi caùc kim loaïi vaø trong moät soá
phaûn öùng xuùc taùc….
Hôi thuûy ngaân kim loaïi vaø caùc hôïp chaát
cuûa noù raát ñoäc, giôùi haïn noàng ñoä cho
pheùp cuûa thuûy ngaân vaø caùc hôïp chaát
trong khoâng khí laø raát nhoû (0,0025
mg/m3 trong 1 ngaøy ñeâm).
THUÛY NGAÂN 91
Thuûy ngaân laøm aûnh höôûng ñeán heä thaàn kinh vaø
caùc toå chöùc khaùc.
- Gaây caùc chaán ñoäng
- Giaûm thò löïc vaø thính löïc
- Gaây maát nguû
- OÁm yeáu - Giaûm trí nhôù
- Ñau ñaàu
- Hoài hoäp

THUÛY NGAÂN 92
Caùc con ñöôøng thaâm nhaäp

- Hít thôû
- Haáp thuï qua da
Caùc trang bò baûo hoä

- Gaêng tay Nitrile
- Kính an toaøn
- Giaøy kín chaân
- Aùo blouse
THUÛY NGAÂN 93
- Phoøng ngöøa laø con ñöôøng toát

nhaát
- Khi bò ñoå thuûy ngaân, phaûi
ñöôïc laøm saïch moät caùch an
toaøn
THUÛY NGAÂN 94
- Ngöøng hoaït ñoäng

- Canh phoøng vuøng nhieãm thuûy ngaân
cho ñeán khi laøm saïch hoaøn toaøn
- Nhieät ñoä phoøng phaûi giaûm xuoáng ñeå
giaûm söï hoùa hôi
Vuøng bò nhieãm
THUÛY NGAÂN 95
Coù 2 caùch thu doïn:

- Thu doïn cô hoïc: queùt doïn saïch caùc
haït thuûy ngaân vöông vaõi.
- Thu doïn hoùa hoïc: xöû lyù caùc beà maët
nhieãm baån vaø xöû lyù öôùt ñeå loaïi tröø caån
thaän caùc saûn phaåm phaûn öùng cuûa Hg
baèng caùc thuoác thöû hoùa hoïc.
Thu doïn
THUÛY NGAÂN 96
Thu gom löôïng lôùn Hg bò ñoå ra baèng

maÙy huÙt chuyeân duïng hay baèng bôm
chaân khoâng
Thu doïn cô hoïc

THUÛY NGAÂN 97
Ñeå thu gom caùc haït nhoû thuûy

ngaân coù theå duøng caùc duïng cuï
khaùc:
- Duøng giaáy aåm ñeå thaám
- Baêng keo dính
- Giaáy cöùng
Thu doïn cô hoïc

THUÛY NGAÂN 98
Ñeå thu gom caùc haït Hg raát nhoû, duøng chaát nhaõo chöùa hoãn hôïp boät
MnO2 vaø dd HCl 5% troän theo tyû leä 1:2. Coù theå loaïi tröø caùc haït Hg
cöïc nhoû keå caû buïi Hg baèng caùch duøng giaáy aåm ñeå lau. Laáy moät
maãu giaáy nhuùng vaøo nöôùc, vaåy bôùt nöôùc vaø lau, sau ñoù giaáy lau
cho vaøo thuøng chöùa naép kín roùt vaøo ñoù dd coù chöùa 1L KMnO4 0,1%
+ 5mL HCl ñaëc. Ñeå yeân trong thuøng vaøi ngaøy. Khi ñoù Hg chuyeån
thaønh calomen Hg2Cl2 khoâng bay hôi vaø ít ñoäc.
Thu doïn cô hoïc

THUÛY NGAÂN 99
Caùc phöông phaùp xöû lyù hoùa hoïc ñeàu döïa treân nguyeân taéc
- Phaûn öùng oxy hoùa thuûy ngaân vaø chuyeån noù thaønh oxyt, clorua
- Chuyeån Hg veà daïng ít phaân taùn, deã thu gom.
Tuy nhieân veà maët hoùa hoïc, Hg khaù beàn vöõng (theá ion hoùa ñaàu cuûa
Hg laø 10,4V, cao hôn cuûa vaøng (9,39V) vaø Pt (9,00V)). Vì theá taùc
nhaân hoùa hoïc chæ coù theå oxy hoùa beà maët Hg, vaø chæ coù hieäu quaû xöû
lyù vôùi nhöõng haït Hg cöïc nhoû.
Thu doïn hoùa hoïc

THUÛY NGAÂN 100
Khöû boû thuûy ngaân baèng

ng dung dòch FeCl3 (phöông phaùp ñôn
giaûn vaø tin caäy nhaát)
Taåm dd FeCl3 20% leân beà maët caàn xöû lyù, sau ñoù duøng baøn chaûi coï
kyõ ñeå taïo huyeàn phuø Hg vaø ñeå yeân cho khoâ. Qua 1-2 ngaøy ñeâm,
röûa caån thaän beà maët baèng dd xaø phoøng, sau ñoù baèng nöôùc saïch
ñeå loaïi heát saûn phaåm phaûn öùng vaø Hg khoâng phaûn öùng. Chuù yù:
FeCl3 gaây aên moøn maïnh caùc thieát bò baèng kim loaïi vaø laøm muïc ñoà
goã. Vì vaäy, tröôùc khi xöû lyù phaûi baûo veä nhöõng phaàn baèng kim loaïi
cuûa duïng cuï baèng caùch boâi vaselin tröôùc khi tieán haønh.

THUÛY NGAÂN 101

ng dung dòch KMnO4: phöông phaùp naøy
döïa treân söï töông taùc cuûa Hg vôùi Clo cho ra calomen, laø moät saûn
phaåm ít tan vaø ít ñoäc.
2 KMnO4 + 16HCl = 2KCl + 2MnCl2 + 5Cl2 +8H2O
2Hg + Cl2 = Hg2Cl2
(Caùch pha: 2g KMnO4 + 5mL HCl ñaëc trong 1 lit.)

THUÛY NGAÂN 102

ng clorua voâi vaø Natri polysunfua (Na2Sx):
phöông phaùp naøy khaù hieäu quaû, khi xöû lyù baèng clorua voâi thì
calomen ñöôïc taïo ra, calomen seõ tieáp tuïc taùc duïng vôùi Na2Sx ñeå
chuyeån thaønh sunfua thuûy ngaân.
Söû duïng clorua voâi döôùi daïng huyeàn phuø 2% trong nöôùc.
Ñeå ñieàu cheá Na2Sx: ñun noùng 1 kg Na2S tinh theå ñeán 105oC, vöøa
khuaáy vöøa theâm 100-150g löu huyønh (nghieàn boät) ñeán khi ñöôïc moät
khoái ñoàng theå. Hoøa tan khoái phaûn öùng khoaûng 10lit nöôùc..
Ñaàu tieân xöû lyù beà maët caàn loaïi thuûy ngaân baèng clorua voâi. Sau 2,3
giôø röûa clorua voâi ñi vaø xöû lyù tieáp Na2Sx. Röûa choã ñaõ xöû lyù baèng
nöôùc xaø phoøng.

THUÛY NGAÂN 103
Khöû boû thuûy ngaân cho caùc thieát bò vaø caùc duïng
ng cuï thuûy tinh:
Vôùi caùc duïng cuï khi laøm vieäc coù tieáp xuùc vôùi thuûy ngaân, tröôùc khi
röûa baèng nöôùc phaûi tieán haønh khöû boû thuûy ngaân.
Ñeå taùch loaïi thuûy ngaân khoûi beà maët nhöõng duïng cuï baèng söù hoaëc
thuûy tinh, duøng acid nitric loaõng ñeå hoøa tan:
3Hg + 8HNO3 = 3Hg(NO3)2 + 2NO +4H2O

CAÙC DUNG MOÂI HÖÕU CÔ 104
- Deã chaùy, chaùy nhanh vaø khoù daäp taét

- Hôi cuûa nhieàu dung moâi höõu cô taïo vôùi khoâng khí nhöõng hoãn hôïp
chaùy noå.
- Söï nguy hieåm khi söû duïng vaø baûo quaûn caùc dung moâi höõu cô phuï
thuoäc vaøo nhieàu ñieàu kieän: khoái löôïng vaø ñaëc tính deã chaùy cuûa
chaát loûng, nhieät ñoä, ñoä kín cuûa thuøng ñöïng, söï coù maët cuûa caùc
nguoàn löûa v.v….
- Moät soá dung moâi höõu cô trong quaù trình baûo quaûn coù theå haáp thuï
vaø phaûn öùng vôùi khoâng khí taïo ra caùc peoxyt. Caùc peoxyt höõu cô laø
nhöõng chaát khoâng beàn, bò phaân huûy do va ñaäp, ma saùt, do taùc
ñoäng cuûa nhieät, ngoïn löûa.
Söû duïng dung moâi coù chöùa caùc peoxyt seõ raát nguy hieåm do nhöõng
peoxyt naøy coù theå phaân huûy raát maïnh vaø gaây noå.

Phuï thuoäc vaøo nhieät ñoä chôùp chaùy, chaát loûng deã chaùy ñöôïc chia
laøm 3 nhoùm:
- Nhoùm 1: ñaëc bieät nguy hieåm ( nhieät ñoä chôùp chaùy ≤ 18oC)
- Nhoùm 2: nguy hieåm ( nhieät ñoä chôùp chaùy töø 18oC ñeán 23OC)
- Nhoùm 3: nguy hieåm ôû nhieät ñoä cao( nhieät ñoä chôùp chaùy töø 23oC
ñeán 61OC)
Caùc chaát loûng coù nhieät ñoä chôùp chaùy cao hôn 61OC coù khaû naêng
chaùy sau khi tieáp xuùc vôùi nguoàn löûa goïi laø chaát loûng deã chaùy
Phaân nhoùm
Laøm vieäc vôùi chaát loûng

ng deã baét löûa (CLDBL)
Khi laøm vieäc vôùi caùc chaát loûng deã baét löûa caàn giöõ 3 nguyeân taéc
- Khoâng ñeå hôïp chaát deã chaùy boác vaøo khoâng khí ( phoøng ngöøa taïo
ra hoãn hôïp chaùy noå) hoaëc khaû naêng ngaãu nhieân hình thaønh vuøng
hôi ñaäm ñaëc cuûa chaát chaùy noå.
- Loaïi tröø caùc nguoàn nhieät gaây chaùy.
- Naém kyõ caùc bieän phaùp xöû lyù söï coá xaûy ra ñeå haïn cheá thieät haïi tôùi
möùc toái thieåu.
Nguyeân taéc
1 -Phoøng
ng ngöøa khaû naêng taïo thaønh
nh vuøng
ng
hôi ñaäm ñaëc cuûa caùc chaát loûng
ng deã baét löûa
(CLDBL):
(CLDBL)
-Thoâng gioù ñeå pha loaõng, phoøng ngöøa söï
tuï taäp cuûa hôi caùc chaát loûng deã baét löûa
trong khoâng khí.
- Tieán haønh caùc thí nghieäm vôùi chaát loûng
deã baét löûa trong tuû huùt.
- Tieán haønh caùc quaù trình coù lieân quan
ñeán vieäc ñun noùng CLDBL (chöng caát,
keát tinh laïi…) phaûi söû duïng caùc duïng cuï
toát.
Phoøng ngöøa
- Noàng ñoä nguy hieåm chaùy noå cuûa caùc loaïi hôi caùc CLDBL coù theå
ñaït caû khi saáy (laøm khoâ) trong khoâng khí hoaëc trong tuû saáy nhöõng
löôïng lôùn caùc chaát sau khi keát tinh töø caùc dung moâi höõu cô. Neân
laøm khoâ trong bình huùt aåm hoaëc trong tuû saáy chaân khoâng
- Phaûi tuaân thuû nghieâm ngaët cheá ñoä baûo quaûn chaát loûng deã baét löûa.
Phoøng ngöøa
- Baûo quaûn CLDBL phaûi tuaân thuû caùc cheá ñoä nhieät ñoä vaø thuøng
ñöïng phaûi kín
- Trong PTN haïn cheá baûo quaûn caùc CLDBL coù nhieät ñoä soâi döôùi
50OC ( pentan, CS2, dietylete…)
- Khoâng ñeå caùc chai coù chöùa CLDBL caïnh caùc ñoái töôïng noùng vaø
aùnh naéng tröïc tieáp chieáu vaøo.
- Khi CLDBL bò traøn ñoå, phaûi nhanh choùng taét caàu dao toång vaø taét
caùc nguoàn löûa (ñeøn khí, ñeøn coàn, ñeøn daàu…)
Phoøng ngöøa
1- Loaïi tröø khaû naêng boác löûa

•Tránh làm việc với ngọn lửa
không được khống chế và hóa chất
dễ cháy. Nếu bắt buộc, cần giảm
thiểu tổng lượng chất cháy có
trong khu vực thao tác thí nghiệm.
•Cần hạn chế sự bay hơi của các
dung môi dễ cháy này.
•°Chæ coù theå ñun noùng chaát loûng
deã baét löûa trong caùc thieát bò baûo
ñaûm ngöng tuï hoaøn toaøn hôi taïo
thaønh.
Söï taïo thaønh

CAÙC PEROXYT TRONG DUNG MOÂI HÖÕU CÔ 110
1- Baûn chaát dung moâi

• Khi tieáp xuùc vôùi oxy khoâng khí ôû nhieät ñoä
phoøng, caùc peroxyt ñöôïc taïo ra trong caùc chaát coù
chöùa trong moät soá caùc nhoùm chöùc: axetat, caùc
hôïp chaát halogen alken, caùc aldehyt, caùc hôïp
chaát vinyl…
• Khuynh höôùng taïo caùc peroxyt khoâng ñoàng
nhaát ôû caùc nhoùm hôïp chaát khaùc nhau
Söï taïo thaønh

2- Söï coù maët cuûa caùc chaát choáng

ng oxy
hoùa
• Caùc dung moâi treân thò tröôøng ñeàu coù chöùa caùc
chaát choáng oxy hoùa ñeå ngaên ngöøa vieäc taïo thaønh
vaø tích luõy caùc peroxyt
• Nöôùc trong ete cuõng laøm chaäm quaù trình taïo
peroxyt. Vì vaäy caùc chaát khan thöôøng bò oxy hoùa
nhanh hôn caùc chaát coù laãn nöôùc.
Ngaên ngöøa
•Khi baûo quaûn caùc dung moâi höõu cô phaûi traùng

parafin ôû nuùt chai ñeå haïn cheá oxy thaám vaøo tieáp
xuùc vôùi dung moâi.
• Khi roùt dung moâi töø chai seõ taïo ra trong chai
moät khoaûng khoâng khí ñaùng keå neân dung moâi deã
bò oxy hoùa. Neân vôùi caùc dung moâi deã taïo peroxyt,
khoâng neân ñöïng trong caùc chai côõ lôùn
•Khi bò noùng vaø chieáu saùng, quaù trình oxy hoùa taïo
peroxyt xaûy ra maïnh hôn neân baûo quaûn ôû choã toái
vaø maùt.
• Baûo quaûn caùc dung moâi trong caùc chai nuùt maøi
coù boâi môõ vaø taïo baàu khí quyeån trô
Baûo quaûn
Phaûi tieán haønh caùc pheùp thöû nhaän bieát peroxyt
Nhaän bieát
¾ Duøng nhoâm oxyt haáp phuï

¾ Duøng nhöïa trao ñoåi ion
¾ Xöû lyù baèng caùc muoái kim loaïi
¾ Chieát baèng dung dòch kieàm ñaëc
¾ Xöû lyù baèng dung dòch caùc chaát khöû voâ cô
Loaïi boû
HÔÏP CHAÁT CÔ NHOÂM 89
- Ñöôïc duøng ñeå laøm saïch chaát xuùc taùc trong toång hôïp höõu cô,
truøng hôïp etylen, nhieàu vaät lieäu cao phaân töû khaùc
- Coù khaû naêng phaûn öùng raát cao vôùi caùc dung dòch ñaäm ñaëc
- Coù hieåm hoïa chaùy noå cao
- Caùc hôïp chaát cô nhoâm thöôøng söû duïng döôùi daïng caùc dung dòch
coù noàng ñoä khaùc nhau trong xaêng, hydrocarbon…. Nguy cô chaùy
phuï thuoäc vaøo noàng ñoä cuûa chuùng.
- Caùc hôïp chaát cô nhoâm tinh khieát daïng loûng raát deã gaây chaùy noå
- Tính chaát baét löûa cuûa hôïp chaát cô nhoâm giaûm khi taêng soá nguyeân
töû cacbon trong caùc goác hyñrocacbon hay theâm clo vaøo phaân töû
Nguoàn gaây nguy

hieåm
- Khi tieán haønh moïi coâng vieäc coù söû du6ng dung dòch hôïp chaát cô
nhoâm caàn phaûi ñeo kính hoaëc maët naï baûo veä
- Khoâng laøm vieäc vôùi dung dòch caùc hôïp chaát cô nhoâm treân baøn
laøm vieäc coù traûi hoaëc phuû caùc vaät lieäu chaùy ñöôïc.
- Caùc thao taùc vôùi hôïp chaát cô nhoâm caàp phaûi tieán haønh döôí baàu
khí quyeån trô.
- Khi laøm vieäc vôùi hôïp chaát cô nhoâm laø phaûi saáy thaät khoâ caùc duïng
cuï thí nghieäm
Phöông phaùp laøm vieäc

- Khoâng ñöôïc duøng nöôùc, bình boït vaø caùc chaát daäp chaùy coù goác
CO2 ñeå daäp chaùy caùc hôïp chaát cô nhoâm.
- Caùc chaát daäp chaùy coù goác CO2 duøng daäp chaùy caùc dung dòch cô
nhoâm thaät loaõng hoaëc caùc dung dòch cô nhoâm coù nhoùm alkyl töø C7
trôû leân.
- Chaát daäp chaùy toát nhaát laø boät silicagen coù taåm tetraflobrometan
(50% khoái löôïng)
Daäp chaùy hôïp chaát cô nhoâm

GIA NHIEÄT 111
Caùc duïng cuï gia nhieät baèng ñieän thuôøng bò

chaäp maïch, hoà quang ñieän, lôùp caùch ñieän boác
chaùy.
Nguyeân nhaân:
- nhieät ñoä vuøng laøm vieäc quaù cao
- Coù maët caùc chaát deã chaùy
- Cheá ñoä truyeàn nhieät chöa ñuùng
- Caáu truùc daây ñoát cuûa thieát bò gia nhieät khoâng
thích hôïp
- ...
Caùc nguoàn gaây nguy hieåm

GIA NHIEÄT 112
Khi duøng
ng nöôùc ñeå gia nhieät (khi caàn nhieät ñoä döôùi 100oC):
- Khoâng ñöôïc duøng noài caùch thuûy ñeå tieán haønh nhöõng
coâng vieäc vôùi caùc dung moâi khan tuyeät ñoái
- Trong caùc tröôøng hôïp khi ñieàu kieän thí nghieäm khoâng
ñöôïc coù maët hôi nöôùc.
- Duøng dung dòch caùc muoái voâ cô ñeå môû roäng vuøng nhieät ñoä laøm
vieäc
Haïn cheá:
- Aên moøn thaønh noài
- phaûi thöôøng xuyeân boå sung löôïng nöôùc ñeå giöõ noàng ñoä
coá ñònh
Chaát taûi nhieät

GIA NHIEÄT 113
•Khi duøng
ng daàu silicon ñeå gia nhieät (khi caàn nhieät ñoä côõ 250OC)
•Caùc loaïi daàu naøy beàn oxy hoùa ôû nhieät ñoä cao vaø trô veà maët hoùa
hoïc. Moät soá loaïi daàu silicon khi ñun noùng ñeán 300oC maø vaãn
chöa phaân huûy. Khoâng ñöôïc pheùp ñun noùng hôn nhieät ñoä boác
chaùy cuûa daàu taûi nhieät. Moät soá loaïi daàu khoaùng cuõng ñöôïc duøng
laøm chaát taûi nhieät song chæ neân duøng caùc loaïi daàu coù nhieät ñoä
boác chaùy cao khoâng döôùi 300oC.

GIA NHIEÄT 114
•Duøng
ng glycerin ñeå laøm chaát taûi nhieät.
• So vôùi caùc loaïi daàu khoaùng, glycerin coù öu ñieåm laø trong suoát
vaø hoøa tan trong nöôùc neân deã röûa duïng cuï. Veà nhöôïc ñieåm,
glycerin khoâng phaûi laø chaát trô veà maët hoùa hoïc, khi töông taùc vôùi
chaát oxy hoùa maïnh deã boác chaùy. Glycerin raát haùo nöôùc, khi haáp
thuï nöôùc, nhieät ñoä soâi vaø nhieät ñoä boác chaùy cuûa glycerin bò giaûm
ñoät ngoät
• Glycerin nguyeân chaát soâi ôû 290oC
• Glycerin chöùa 1% nöôùc soâi ôû 240oC
• Glycerin chöùa 2% nöôùc soâi ôû 210oC
•Khi ñun noùng laâu daøi (ôû 100-150oC) glycerin bò phaân huûy thaønh
caùc chaát deã boác chaùy vaø nhieät ñoä boác chaùy cuûa noù giaûm xuoáng.
Khi ñun noùng treân 200oC glycerin bò phaân huûy maïnh.

GIA NHIEÄT 115
•Nguyeân taéc khi duøng

ng chaát taûi nhieät
-Chæ ñöôïc pheùp duøng caùc chaát loûng tinh khieát ( khoâng chöùa caùc
taïp chaát hoaëc chaát baån) laøm caùc chaát taûi nhieät.
-Nghieâm caám ñun noùng quaù giôùi haïn hoaëc ñun noùng ñeán boác
khoùi hay bay hôi maïnh chaát loûng taûi nhieät.
-Khi ñun phaûi kieåm tra nhieät ñoä noài chöng .
-Ñeå ñun noùng noài chöng caùch chaát loûng, khoâng ñöôïc pheùp duøng
loaïi beáp coù ngoïn löûa traàn hoaëc caùc nguoàn nhieät khoâng ñieàu
chænh ñöôïc ñoä noùng.
-Khi caàn ñun noùng ñeán nhieät ñoä gaàn nhieät ñoä giôùi haïn cuûa chaát
taûi nhieät thì phaûi duøng noài chöng kín.

GIA NHIEÄT 116
•Nguyeân taéc khi duøng

ng chaát taûi nhieät
-Möùc daàu trong noài chöng khi ñaõ laép bình gia nhieät phaûi caùch
meùp noài toái thieåu 2-3 cm ñeà phoøng daàu nôû ra khi ñun noùng.
-Ñöôøng kính noài chöng khoâng ñöôïc beù hôn ñöôøng kính phaàn ñoát
noùng cuûa beáp ñieän.
-Chæ baét ñaàu ñun noài chöng sau khi ñaõ laép raùp hoaøn chænh caùc
duïng cuï caàn gia nhieät. Neáu caàn boå sung thuoác thöû vaøo bình phaûn
öùng trong thôøi gian ñang gia nhieät thì caàn chuù yù sao cho thuoác
thöû khoâng rôi vaøo daàu taûi nhieät.
-Khoâng neân ñeå nöôùc rôi vaøo daàu taûi nhieät
-Khoâng duøng nöôùc ñeå daäp taét ñaùm chaùy daàu, phöông phaùp hieäu
quaû nhaát ñeå daäp chaùy laø pha loaõng daàu baèng moät chaát laøm nguoäi
ñeå ñöa nhieät ñoä xuoáng döôùi nhieät ñoä boác chaùy.

HEÄ CHAÂN KHOÂNG 117
•- Noå caùc duïng cuï thuûy tinh

• Khi tạo ra sự chênh lệch áp suất, các thiết bị chân không chịu tải
trọng cỡ 1MPa nên dùng các dụng cụ thủy tinh không chuyên dụng hoặc có
khuyết tậtdễ bị vỡ và mảnh vỡ bay ra với tốc độ lớn.
• Sức nổ và năng lượng bay của mảnh vỡ phụ thuộc vào áp suất và
dung tích của hệ chân không
Caùc nguoàn nguy hieåm

•-Khi tieán haønh caùc coâng vieäc duøng ñeán chaân khoâng ñeàu phaûi söû
duïng kính hoaëc maët naï baûo veä.
•-Taát caû caùc thieát bò chaân khoâng ñeàu phaûi ñöôïc che chaén baèng
löôùi. Caùc bình huùt aåm hoaëc bình bunsen duøng huùt chaân khoâng
ñeàu phaûi ñöôïc quaán baûo veä baèng tuùi vaûi hoaëc khaên, hoaëc daùn
bình baèng baêng keo trong.
•-Taát caû caùc thuûy tinh ñöôïc duøng cho heä thoáng phaûi kieåm tra:
khoâng ñöôïc coù veát nöùt, boït boùng…. Caùc noái nhaùm vaø van khoùa
caàn ñöôïc laøm saïch vaø boâi moät lôùp môõ chaân khoâng moûng.
Bieän phaùp an toaøn

•-Khoâng ñöôïc duøng caùc loaïi bình ñaùy baèng ñeå

laép raùp thieát bò chaân khoâng (tröø nhöõng loaïi
bình ñaõ ñöôïc cheá taïo chuyeân duøng ñeå laøm
vieäc ôû aùp suaát thaáp nhö bình bunsen, tisenco..
•-Tröôùc khi baét ñaàu coâng vieäc treân thieát bò ñaõ
laép raùp, caàn thöû laïi ñoä kín vaø khaû naêng chòu
ñöïng cuûa thieát bò khi taïo cheânh leäch aùp suaát
cöïc ñaïi ñeá coù caùc bieän phaùp phoøng ngöøa
tröôùc.

•-Khi caàn ñun noùng hoaëc laøm laïnh caùc phaàn

thieát bò, ñaàu tieân caàn thöû taïo cheânh leäch aùp
suaát tröôùc, sau ñoù môùi ñun noùng hoaëc laøm
laïnh. Khoâng ñöôïc ñun noùng caùc chi tieát thuûy
tinh cuûa thieát bò chaân khoâng baèng ngoïn löûa
traàn. Khoâng ñöôïc duøng oxy loûng hay khoâng
khí loûng ñeå laøm laïnh, vì nhöõng chaát naøy coù
khaû naêng oxy hoùa cao, deã gaây chaùy noå.

CHÖNG CAÁT 120
•Chöng caát laø phöông phaùp taùch hoaëc

tinh cheá caùc chaát treân cô sôû khaùc nhau
veà nhieät ñoä soâi.
•- Nöùt vôõ duïng cuï caát baèng thuûy tinh
•- Söï coá khi söû duïng beáp ñieän, ñeøn khí,
ñeøn daàu…
•- Söï coù maët nhöõng löôïng ñaùng keå
CLDBL
•- Chöng caát coù aùp suaát ( caát chaân khoâng,
loâi cuoán baèng hôi nöôùc)

CHÖNG CAÁT 121
Chöng caát thoâng thöôøng laø chöng caát ôû aùp suaát khí quyeån
Caùc nguyeân taéc
- Khi choïn bình caát phaûi tính toaùn sao cho möïc chaát loûng trong
bình caát khoâng vöôït qua 2/3 theå tích bình, ñeå chaát loõng soâi maïnh
khoâng traøo sang bình höùng hoaëc thaát thoaùt hôi vaøo khoâng khí gaây
nguy hieåm.
- Duøng sinh haøn laøm nguoäi baèng nöôùc ñoái vôùi caùc chaát loûng soâi ôû
nhieät ñoä 140 -150oC. Vôùi caùc chaát loûng soâi ôû nhieät ñoä cao hôn
phaûi duøng sinh haøn laøm nguoäi baèng khoâng khí, ñeå traùnh cho sinh
haøn khoâng bò nöùt khi cheânh leäch nhieät ñoä.
•-
Chöng caát thoâng thöôøng

CHÖNG CAÁT 121
Chöng caát thoâng thöôøng laø chöng caát ôû aùp suaát khí quyeån
Caùc nguyeân taéc
- Khi ñun noùng bình caát phaûi duøng noài chöng caùch chaát loûng. Ñun
noùng bình caát tröïc tieáp baèng beáp ñieän seõ nguy hieåm vì söï thay
ñoåi nhieät ñoä cuûa caùc vuøng bình seõ raát lôù, deã gaây nöùt bình.
- Khoâng duøng noài chöng caùch thuûy ñeå chöng caát caùc dung moâi coù
chöùa kim loaïi kieàm, caùc hyñrua vaø caùc chaát laøm khoâ khaùc coù khaû
naêng phaûn öùng maïnh vôùi nöôùc.

CHÖNG CAÁT 122
Bieän phaùp phoøng

ng ngöøa
- Chæ roùt chaát loûng caàn chöng caát vaøo bình caát sau khi ñaõ laép raùp
xong thieát bò.
- Tröôùc khi baét ñaàu gia nhieät, cho vaøo bình caát vaøi vieân ñaù boït
(maûnh söù hoaëc goám vôõ), neáu chöng caát maø khoâng cho haït taïo soâi
vaøo raát nguy hieåm.
-Chæ gia nhieät noài chöng sau khi ñaõ chuaån bò xong taát caû caùc thao
taùc, keå caû daãn nöôùc vaøo sinh haøn.
-Caàn phaûi theo doõi nhieät ñoä noài chöng ñeå khoâng bò quaù noùng.
Nhieät ñoä laøm vieäc cuûa noài chöng phaûi cao hôn nhieät ñoä soâi cuûa
chaát loûng khoaûng 20-30oC. Söï cheânh leäch nhieät ñoä naøy tuøy thuoäc
vaøo toác ñoä caát mong muoán, ñoä bay hôi, nhieät ñoä soâi vaø nhieàu yeáu
toá khaùc.

CHÖNG CAÁT 123

ng ngöøa
-Caàn phaûi luoân theo doõi sinh haøn. Neáu trong sinh haøn hôi chaát
loûng khoâng ngöng tuï heát, chöùng toû sinh haøn quaù noùng, caàn nhanh
choùng giaûm cöôøng ñoä soâi cuûa chaát loûng baèng caùch haï thaáp nhieät
ñoä noài chöng hoaëc boå sung vaøo ñoù moät ít chaát taûi nhieät nguoäi.
-Chæ thaùo boä caát sau khi ñaõ laøm nguoäi hoaøn toaøn.

CHÖNG CAÁT 124
Khi chöng caát chaân khoâng phaûi tuaân theo quy taéc an toaøn gioáng
nhö chöng caát thöôøng, tuy nhieân phaûi tuaân theo caùc bieän phaùp
phoøng ngöøa nhö khi laøm vieäc vôùi caùc heä thoáng taïo chaân khoâng.
ng ngöøa
- Khi laøm vieäc vôùi caùc thieát bò chaân khoâng phaûi ñeo kính hoaëc
mang maët naï baûo veä.
- Khi chöng caát döôùi chaân khoâng, khoâng ñöôïc ñun quaù noùng chaát
loûng caát. Ñeå gia nhieät bình caát phaûi duøng noài chöng caát chaát loûng
coù laép nhieät keá. Ñeå khoâng laøm hôi bò quaù noùng, möùc chaát loûng cuûa
noài chöng khoâng ñöôïc cao hôn möùc chaát loûng ñun caát trong bình.
- Tröôùc khi laép thieát bò ñeå chöng caát chaân khoâng phaûi xem xeùt
toaøn boä caùc chi tieát thuûy tinh keøm theo. Neáu duïng cuï coù khuyeát taät
thì khoâng ñöôïc söû duïng
Chöng caát chaân khoâng

CHÖNG CAÁT 125
-Caû bình caát vaø bình höùng phaûi laø bình caàu ñaùy troøn. Khoâng ñöôïc
duøng caùc loaïi bình ñaùy baèng trong thieát bò chöng caát chaân khoâng.
-Ñeå soâi ñeàu trong chöng caát chaân khoâng, khoâng duøng caùc haït taïo
soâi (ñaù boït) maø phaûi duøng mao quaûn huùt khoâng khí (hoaëc khí trô)
suïc qua lôùp chaát loûng trong bình caát.
-Sau khi laép raùp boä chöng caát vaø tröôùc khi naïp nguyeân lieäu vaøo
bình caát phaûi kieåm tra ñoä kín cuûa heä thoáng trong voøng vaøi phuùt.
-Khi thieát bò chöng caát ñaõ saün saøng hoaït ñoäng thì naïp chaát loûng
caàn caát vaøo bình caát vaø baät maùy bôm huùt chaân khoâng. Mao quaûn
phaûi taïo caùc boït khí thaät nhoû mòn, sau ñoù môùi baét ñaàu gia nhieät ñeå
ñun noùng noài chöng. Khoâng ñöôïc taïo chaân khoâng trong bình caát
khi trong bình ñang coù chaát loûng noùng vì khi ñoù coù theå laøm chaát
loûng baén sang bình höùng.

CHÖNG CAÁT 126
- Sau khi taïo chaân khoâng, khoâng ñöôïc laøm thay ñoåi baát cöù moät
ñieàu gì trong heä thoáng thieát bò ( ví duï vaën chaët laïi ngoaøm giöõ,
naâng hoaëc haï thieát bò v.v….)
-Sau khi chöng caát xong phaûi tieán haønh caùc thao taùc, thöù töï sau:
+ Haï noài chöng thaáp xuoáng ñeå cho bình caát nguoäi ñi
+ Caån thaän cho khoâng khí vaøo heä thoáng qua moät van khoùa
rieâng vaø taét maùy bôm huùt chaân khoâng.
+ Khi thieát bò ñaõ nguoäi thì thaùo thieát bò, baét ñaàu töø bình höùng.

XÖÛ LYÙ CAÙC CHAÁT THAÛI RA TÖØ PHOØNG
NG THÍ NGHIEÄM 127
- Löu tröõ hoùa chaát taïi phoøng thí

nghieäm
- Pha cheá hoùa chaát, thuoác thöû
- Thaûi boû caùc dung dòch hoùa
chaát, thuoác thöû, maãu kieåm
nghieäm, saûn phaåm hoûng…
- Caùc söï coá khaùc baát caån trong
quaù trình thao taùc
Nguoàn goác phaùt sinh

Daùn nhaõn
- Nöôùc thaûi coù chöùa caùc kim loaïi naëng nhö Cd, Ni, Cr, Pb, Zn, Fe…
ñöôïc thu gom vaøo thuøng chöùa. Kieàm hoùa ñeán pH 8-9, seõ keát tuaû
caùc hydroxyt
- Phaàn nöôùc trong ñem trung hoaø roài xaû thaûi
- Phaàn keát tuûa ñem beâ toâng hoùa roài choân laáp an toaøn
- Neáu laø löôïng nhieàu, coù theå thu hoài töøng saûn phaåm, caùc saûn phaåm
ñöôïc taùi söû duïng cho nhieàu muïc ñích
Ví duï:
Cd2+ + S2- → CdS duøng trong naáu thuûy tinh
Ni2+ + SO42- → NiSO4 duøng cho dung dòch maï
Zn2+ + SO42- → ZnSO4 duøng trong phaân boùn vi löôïng
Xöû lyù kim loaïi naëng

- Dung dòch coù chöùa anion CN- ñöôïc thu gom vaø löu giöõ rieâng.
Tuyeät ñoái khoâng ñoå laãn axit vaøo ñeå traùnh taïo HCN raát nguy hieåm
Xöû lyù dung dòch chöùa CN-

- Nöôùc thaûi coù chöùa caùc kim loaïi naëng nhö Cd, Ni, Cr, Pb, Zn, Fe…
ñöôïc thu gom vaøo thuøng chöùa. Kieàm hoùa ñeán pH 8-9, seõ keát tuaû
caùc hydroxyt
- Phaàn nöôùc trong ñem trung hoaø roài xaû thaûi
- Phaàn keát tuûa ñem beâ toâng hoùa roài choân laáp an toaøn
- Neáu laø löôïng nhieàu, coù theå thu hoài töøng saûn phaåm, caùc saûn phaåm
ñöôïc taùi söû duïng cho nhieàu muïc ñích
Ví duï:
Cd2+ + S2- → CdS duøng trong naáu thuûy tinh
Ni2+ + SO42- → NiSO4 duøng cho dung dòch maï
Zn2+ + SO42- → ZnSO4 duøng trong phaân boùn vi löôïng
Xöû lyù kim loaïi naëng

Xöû lyù caùc dung dòch coù tính acid vaø coù tính kieàm
- Caùc dung dòch coù tính acid phaûi thu gom vaøo bình nhöïa. Trung
hoøa baèng kieàm ñeán moâi tröôøng pH 9. Taùch caën laéng chöùa kim loaïi
naëng ñeå xöû lyù rieâng (nhö treân). Phaàn nöôùc trong ñöôïc trung hoaø
baèng kieàm ñeán trung tính tröôùc khi xaû thaûi.
- Caùc dung dòch coù tính kieàm phaûi thu gom vaøo bình nhöïa. Taùch
caën laéng chöùa kim loaïi naëng ñeå xöû lyù rieâng (nhö treân). Phaàn nöôùc
trong ñöôïc trung hoaø baèng acid ñeán trung tính tröôùc khi xaû thaûi.
Xöû lyù dung dòch

Xöû lyù caùc dung dòch thuoác thöû

höõu cô khoù phaân huûy
Daàu môõ vaø caùc thuoác thöû höõu cô
khoù phaân huûy trong dung dòch thaûi
cuûa PTN ñöôïc thu gom vaøo chai
thuûy tinh ( khoâng ñöôïc söû duïng ñoà
nhöïa - polyetylen). Khi ñuû soá löôïng,
cho than hoaït tính vaøo laéc vaø ngaâm
khoaûng 30 phuùt. Phaàn nöôùc trong
xaû thaûi, phaàn than ñaõ haáp phuï caùc
chaát höõu cô ñöôïc taùch ra ñem ñoát

Xöû lyù caùc dung dòch chöùa caùc anion deã keát tuûa
Trong dung dòch thaûi, neáu coù caùc anion deã keát tuûa nhö SO42-, PO43-
C2O42-…, keát tuûa chuùng. Phaàn nöôùc trong pha loaõng vaø xaû thaûi.
Phaàn keát tuûa gom laïi vaø beâ toâng hoùa ñem choân laáp an toaøn
Xöû lyù caùc dung dòch chöùa caùc anion khoù keát tuûa
Dung dòch chöùa caùc chaát khoù keát tuûa : nhoùm halogen (Cl-, Br-, I-),
NO3-, chæ coù theå ñem trung hoøa ñeán trung tính roài pha loaõng nhieàu
laàn tröôùc khi xaû thaûi

XÖÛ LYÙ KHÍ THAÛI RA TÖØ PHOØNG
Caùc oxyt acid dö sinh ra töø caùc phaûn öùng nhö NO2 , SO2, SO3,
thöôøng ñöôïc haáp thuï baèng dung dòch kieàm taïo muoái töông öùng, ít
ñoäc haïi hôn. Khi ñaït moâi tröôøng trung tính coù theå pha loaõng baèng
nöôùc ñeán noàng ñoä cho pheùp theo tieâu chuaån Vieät Nam (TCVN) vaø
xaû boû.
Xöû lyù khí thaûi

XÖÛ LYÙ KHÍ THAÛI RA TÖØ PHOØNG
Xöû lyù caùc hôi hôïp chaát höõu cô, dung moâi.
Ñeå xöû lyù caùc dung moâi khoûi aûnh höôûng moâi tröôøng caàn phaûi laép
ñaët oáng thaûi cuûa tuû huùt ñuû cao ñeå ñaûm baûo khaû naêng phaùt taùn toát.
Khi khoái löôïng dung moâi taäp trung nhieàu, caàn coù oáng thaûi cao vaø
boá trí boä phaän moài löûa ôû ñænh oáng thaûi ñeå ñoát chaùy hôi dung moâi
taïo saûn phaåm ít ñoäc haïi laø CO2 , H2O.
Caùc dung moâi höõu cô ñöôïc thu gom chöùa vaøo bình thuûy tinh ñaäy
nuùt kín, thöïc hieän chöng caát phaân ñoaïn ñeå thu hoài töøng loaïi dung
moâi tinh khieát
XÖÛ LYÙ CHAÁT THAÛI RAÉN TÖØ PHOØNG
Xöû lyù caùc bao bì chöùa dung moâi höõu cô

Caùc dung moâi höõu cô thöông chöùa trong chai thuûy tinh. Ñöôïc
phaân thaønh 3 loaïi:
- Loaïi coù theå taùi söû duïng: caùc vaät chöùa dung moâi deã bay hôi, tính
ñoäc thaáp nhö coàn etylic, aceton, n-hexan…coù theå laøm bay hôi heát
baèng nhieät nheï roài röûa kyõ baèng xaø phoøng vaø söû duïng laïi
- Loaïi coù theå taùi cheá: caùc vaät chöùa dung moâi coù tính ñoäc trung
bình nhö toluen, xylen, … coù theå baùn cho caùc cô sôû thu gom ñeå taùi
cheá.
- Loaïi caàn thaûi boû: caùc vaät chöùa dung moâi cöïc ñoäc nhö benzen,
CS2, thuoác baûo veä thöïc vaät khoâng ñöôïc pheùp taùi söû duïng hoaëc taùi
cheá. Chuùng ñöôïc thieâu huûy trong loø ñoát. Tro ñöôïc beâ toâng hoùa vaø
choân laáp an toaøn.
Xöû lyù caùc bao bì chöùa hoùa chaát

Caùc bao bì chöùa caùc hoùa chaát voâ cô ñöôïc phaân thaønh 3 loaïi:
- Loaïi coù theå taùi söû duïng: caùc vaät chöùa hoùa chaát tính ñoäc thaáp vaø
deã hoøa tan trong nöôùc nhö NaCl, KCl, NaOH, H2O2…coù theå röûa kyõ
baèng xaø phoøng vaø söû duïng laïi
- Loaïi coù theå taùi cheá: caùc vaät chöùa hoùa chaát coù tính ñoäc trung bình
nhö Na3PO4, NH4Cl, HCl, H2SO4… coù theå baùn cho caùc cô sôû thu
gom ñeå taùi cheá.
- Loaïi caàn thaûi boû: caùc vaät chöùa dung moâi cöïc ñoäc nhö BaCl2,
Pb(NO3)2, Hg(NO3)2, NaCN, khoâng ñöôïc pheùp taùi söû duïng hoaëc taùi
cheá. Chuùng ñöôïc thieâu huûy trong loø ñoát. Tro ñöôïc beâ toâng hoùa vaø
choân laáp an toaøn.
Xöû lyù caùc hoùa chaát quaù haïn söû duïng

ng
Caùc hoùa chaát quaù haïn söû duïng caàn taäp trung vaø phaân loaïi theo
nhoùm. Nhoùm acid, baz, coù theå trung hoøa nhau ñeå giaûm taùc ñoäng
ñeán moâi tröôøng. Caùc loaïi dung moâi höõu cô chuyeån cho ngöôøi coù
muïc ñích taùi söû duïng ñeå laøm sôn, möïc in, keo…. Caùc loaïi coøn laïi
toát nhaát neân ñeå nguyeân bao bì, ñem beâ toâng hoùa laøm giaûm khaû
naêng thaám nhanh ra moâi tröôøng, sau ñoù choân laáp an toaøn.
Chaát thaûi thuûy tinh

Caùc giaûi phaùp thöïc hieän an toaøn 139
- Veà dung tích: ñoái vôùi caùc dung moâi deã chaùy, phaûi haïn cheá dung
tích ôû möùc ñoä toái thieåu, ñuû phuïc vuï cho coâng vieäc
- Vaät lieäu caáu taïo ñoà ñöïng: coù theå duøng chai loï thuûy tinh ñeå ñöïng
hoùa chaát ( tröø moät soá coù tính chaát aên moøn thuûy tinh nhö kieàm ñaëc,
caùc dung dòch florua…)
- Moät soá ñoà ñöïng baèng chaát deûo vaø kim loaïi beàn hôn vôùi caùc taùc
ñoäng cô hoïc , nhöng noùi chung caùc loaïi vaät lieäu treân ñeàu khoâng
chòu ñöïng ñöôïc chaùy.
Caùc ñoà ñöïng

Caùc giaûi phaùp thöïc hieän an toaøn 139
Caùc thoâng tin caàn ñöôïc ghi treân nhaõn( ñaëc bieät laø caùc hoùa chaát
nguy hieåm)
- Teân hoùa chaát, teân thöôøng goïi
- Töø chæ tính ñoäc haïi cuûa hoùa chaát
- Noùi roõ tính chaát ñoäc haïi nhaát
- Ngaøy , thaùng ngöôøi söû duïng
- Ñieåm chôùp chaùy ( neáu laø chaát deã chaùy)
Daùn nhaõn
Duïng
ng cuï phoøng
ng thí nghieäm 139
Laø duïng cuï thuûy tinh oáng heïp, ñaùy troøn,

kích côõ khaùc nhau vaø laøm baèng thuûy tinh
khaùc nhau.
-Ñoái vôùi nhöõng phaûn öùng ôû nhieät ñoä cao oáng
nghieäm ñöôïc laøm baèng thuûy tinh khoù noùng
chaûy hoaëc baèng thaïch anh.
- Duøng ñeå tieán haønh nhöõng thí nghieäm phaân
tích vaø nhöõng thí nghieäm hoùa hoïc vi löôïng,
khi tieán haønh khoâng neân duøng thuoác thöû vôùi
löôïng quaù lôùn, khoâng ñöôïc pheùp ñöïng ñaày
oáng nghieäm.
oáng nghieäm
Duïng
ng cuï phoøng
-Khi troän thuoác thöû ñaõ roùt, khoâng

neân bòt mieäng oáng nghieäm baèng
ngoùn tay roài laéc, vì nhö vaäy ñöa
theâm chaát laï vaøo chaát loûng trong
oáng nghieäm, maø ñoâi khi coøn laøm
haïi ngoùn tay, bò boûng… Neáu chaát
loûng quaù moät nöûa oáng nghieäm thì
phaûi troän baèng ñuõa thuûy tinh.
- Khi ñun noùng phaûi duøng chieác
keïp
oáng nghieäm
Duïng
ng cuï phoøng
- Khi ñun maïnh phaûi caån thaän neáu

khoâng chaát loûng trong oáng nghieäm
soâi raát nhanh vaø baén heát ra ngoaøi.
-Khi ñun, mieäng oáng nghieäm phaûi
höông veà phía khoâng ngöôøi.
- Neáu khoâng caàn ñun noùng maïnh thì
neân ñun caùch thuûy
oáng nghieäm
Duïng
ng cuï phoøng
- Choåi duøng ñeå röûa oáng nghieäm, bình

caàu…
-Khi duøng choåi phaûi chuù yù ñöøng ñeå ñaùy
choåi ñaäp vaøo ñaùy hay thaønh duïng cuï. Ñeå
traùnh laøm vôõ duïng cuï do ñaùy kim loaïi
cuûa choåi, caàn boïc ñaùy choåi baèng ñoaïn
oáng cao su coù kích thöôùc thích hôïp.
Choåi röûa
Duïng
ng cuï phoøng
- Coù nhieàu kieåu khaùc nhau, hay gaëp

laø ñeøn coàn thuûy tinh.
-Khi chaâm ñeøn khoâng neân nghieâng
hai ñeøn laïi vôùi nhau.
- Khi taét ñeøn, tuyeät ñoái khoâng thoåi
maø phaûi dung naép ñeøn ñaäy laïi
Ñeøn coàn
Duïng
ng cuï phoøng
- Duøng ñeå nghieàn caùc chaát raén

-Coù nhieàu kích côõ vaø nhieàu loaïi coái khaùc
nhau: coái theùp, coái thuûy tinh, coái maõ naõo,
coái söù….
- Choïn coái tuøy thuoäc ñoä raén cuûa chaát caàn
nghieàn. Ñoä raén cuûa chaát lieäu duøng laøm coái
phaûi raén hôn ñoä raén cuûa chaát caàn nghieàn.
- Tröôùc khi nghieàn phaûi röûa coái thaät kyõ.
- Theå tích chaát caàn nghieàn khoâng vöôït quaù
1/3 theå tích coái.
-Khi nghieàn nhöõng chaát gaây buïi vaø chaát
ñaëc bieät ñoäc phaûi laøm trong tuû huùt
Chaøy coái
Duïng
ng cuï phoøng
- Pheãu duøng ñeå roùt chaát loûng, ñeå loïc…

- Coù nhieàu côõ khaùc nhau.
-Pheãu loaïi thöôøng coù thaønh trong phaúng
nhöng muoán loïc nhanh duøng pheãu coù maët
trong khoâng phaúng
- Khi laøm vieäc, ñaët pheãu treân giaù ñôõ hoaëc
treân moät chieác voøng keïp.
Pheãu
Duïng
ng cuï phoøng
- Pheãu chieát duøng taùch rieâng caùc

chaát loûng dò theå.
- Coù daïng hình quaû leâ hoaëc daïng
hình oáng.
- ÔÛ phaàn treân cuoáng pheãu coù khoùa
nhaùm.
- Ñoä daøy cuûa thaønh pheãu thay ñoåi tuøy
thuoäc vaøo dung tích, dung tích caøng
nhoû thì thaønh pheãu caøng moûng.
Pheãu chieát
Duïng
ng cuï phoøng
- Khi laøm vieäc, tuøy theo côõ pheãu vaø

hình daïng maø caùch ñaët pheãu khaùc
nhau.
- Pheãu hình oáng ñaët trong moät chieác
ngoaøm.
- Pheãu hình quaû leâ ñöôïc giöõ treân moät
chieác voøng vaø caëp chaët coå pheãu
baèng moät chieác ngoaøm.
- Bao giôø cuõng keïp chaët pheãu tröôùc
roài môùi roùt nhöõng chaát loûng caàn taùch
rieâng vaøo
Pheãu chieát
Duïng
ng cuï phoøng
- Coù hai loaïi coù moû vaø khoâng coù moû

- Ñöôïc saûn xuaát töø loaïi thuûy tinh khoù chaûy
vaø töø loaïi thuûy tinh beàn hoùa hoïc
- Khoâng neân ñun noùng coác thuûy tinh
thöôøng treân ngoïn löûa traàn vì nhö vaäy coác
seõ bò nöùt, chæ ñöôïc ñun noùng qua löôùi
amiang hoaëc treân bình caùch thuûy hay caùch
loûng
Coác
Duïng
ng cuï phoøng
- Coù caùc dung tích khaùc nhau,

- Ñöôïc cheá taïo töø nhieàu loaïi thuûy tinh:
thuûy tinh thöôøng, thuûy tinh thaïch anh,
thuûy tinh ñaëc bieät.
- Khoâng duøng bình caàu ñaùy baèng vaøo
caùc muïc ñích söû duïng trong chaân
khoâng
Bình caàu ñaùy baèng

Duïng
ng cuï phoøng
- Coù caùc dung tích khaùc nhau,

- Ñöôïc cheá taïo töø nhieàu loaïi thuûy tinh: thuûy tinh thöôøng,
thuûy tinh thaïch anh, thuûy tinh ñaëc bieät.
- Ñun noùng bình caàu ñaùy troøn treân ngoïn löûa traàn phaûi ñöôïc
loùt löôùi amiaêng
Bình caàu ñaùy troøn

Duïng
ng cuï phoøng
- Duøng trong caùc thí nghieäm phaân tích

(chuaån ñoä)
- Bình coù nuùt nhaùm vaø khoâng coù nuùt
nhaùm, bình coù nuùt nhaùm ñöôïc duøng ñeå
chuaån ñoä theo phöông phaùp Iod
- Chæ ñöôïc ñun bình noùn qua löôùi amiaêng
hoaëc ñun trong bình chöng
Bình noùn
Duïng
ng cuï phoøng
- Ñöôïc söû duïng khi duøng bôm chaân khoâng ñeå

loïc.
- Oáng nhaùnh phaàn treân ñöôïc noái vôùi bình baûo
hieåm baèng oáng cao su vaø noái tieáp vôùi bôm
chaân khoâng, mieäng bình coù laép moät chieác
pheãu ñöôïc giöõ chaët baèng nuùt cao su.
- Bình daïng hình noùn laø beàn vaø thuaän tieän nhaát
- Bình Bunsen ñöôïc cheá taïo baèng loaïi thuûy
tinh daøy vì bình coù theå bò vôõ tung do aùp löïc
cuûa khoâng khí beân ngoaøi. Neân quaán bình
Bunsen moät lôùp baêng dính theo hình xoaén oác
ñeå baûo veä chaéc chaén.
Bình Bunsen
Duïng
ng cuï phoøng
- Phaûi kieåm tra tröôùc nhöõng bình chöa söû

duïng.
- Neáu bình coù nhöõng veát xaây xaùt, hoaëc coù
boït boùng thì khoâng duøng söû duïng ñeå loïc
huùt chaân khoâng.
- Sau khi ñaõ kieåm tra xong, ñaäy bình baèng
nuùt cao su, ñaët trong hoäp baûo hieåm roài noái
bôm chaân khoâng
Bình Bunsen
Duïng
ng cuï phoøng
- Khaùc vôùi pheãu thuûy tinh thöôøng ôû choã

vaùch ngaên coù loã.
Pheãu Buchner
Duïng
ng cuï phoøng
- Duøng ñeå laáy chính xaùc theå tích nhoû chaát loûng.
- Coù nhieàu loaïi dung tích khaùc nhau.
- Khoâng neân duøng mieäng ñeå huùt chaát loûng maø
duøng quaû boùp cao su.
- Pipet luoân phaûi ñöôïc röûa saïch tröôùc khi ñeå
vaøo giaù.
- Khoâng neân duøng pipet thoâng thöôøng ñeå d0o
nhöõng chaát loûng coù ñoä nhôùt khaùc roõ reät vôùi ñoä
nhôùt cuûa nöôùc vì theå tích cuûa chaát loûng laáy
ñöôïc seõ khoâng töông öùng vôùi theå tích caàn laáy.
Ñeå laáy caùc chaát loûng naøy duøng caùc pipet chia
ñoä ñaëc bieät
Pipette
Duïng
ng cuï phoøng
Khi söû duïng caùc daïng pipet tuaân theo caùc

qui taéc sau:
- Khi laáy chaát loûng, pipet luoân phaûi ôû vò trí
thaúng ñöùng
- Muoán xaùc ñònh xem maët khum döôùi ñaõ
ngang vôùi vaïch möùc chöa, maét ngöôøi quan
saùt phaûi ôû cuøng moät maët phaúng vôùi vaïch
möùc
Pipette
Duïng
ng cuï phoøng
Duøng ñeå chuaån ñoä, ño nhöõng theå

tích chính xaùc
-Coù theå roùt moïi chaát loûng vaøo buret
coù khoùa, tröø dung dòch kieàm, vì dung
dòch kieàm seõ aên moøn khoùa maøi .
- Khi laøm vieäc vôùi dung dòch kieàm,
duøng buret khoâng coù khoùa maø coù
oáng noái cao su.
- Phaûi luoân luoân giöõ buret thaät saïch.
Buret
Duïng
ng cuï phoøng
-Khi xong vieäc, phaûi röûa saïch buret

baèng nöôùc vaø keïp vaøo giaù.
- ÔÛ buret coù khoùa caàn phaûi laáy khoùa
ra.
- Coù theå boâi khoùa buret baèng moät lôùp
moûng vaselin.
- Ñoâi khi caàn phaûi chuaån ñoä caùc
dung dòch noùng caàn phaûi söû duïng
loaïi buret ñaëc bieät
Buret
Duïng
ng cuï phoøng
- Ñöôïc duøng ñeå pha loaõng moät dung dòch

baát kyø ñeán moät theå tích xaùc ñònh hoaëc ñeå
hoøa tan moät chaát naøo ñoù trong moät theå
tích xaùc ñònh vôùi dung moâi thích hôïp
- Chuùng laø nhöõng bình caàu ñaùy baèng coù
dung tích khaùc nhau, phaàn lôùn coù nuùt thuûy
tinh maøi nhaùm.
- Phaûi luoân luoân röûa saïch bình ñònh möùc.
- Khi baûo quaûn bình khoâng, ñeå khoûi dính
nuùt thuûy tinh thì boïc nuùt laïi baèng moät
maûnh giaáy loïc
Bình ñònh möùc

Duïng
ng cuï phoøng
- Caàn troän ñeàu dung

dòch trong bình ñònh
möùc baèng caùch laät
ngöôïc bình nhieàu laàn.
- chæ ñöôïc caàm ôû coå
bình, khoâng ñöôïc caàm ôû
baàu troøn vì coù theå laøm
noùng bình vaø chaát loûng
laøm theå tích chaát loûng
thay ñoåi
Bình ñònh möùc

Duïng
ng cuï phoøng
- OÁng ñong laø duïng cuï

thuûy tinh coù thaønh daøy,
beân ngoaøi ñöôïc chia
vaïch.
- Duøng ñeå ño theå tích
cuûa chaát loûng vôùi ñoä
chính xaùc töông ñoái.
OÁng ñong
Duïng
ng cuï phoøng
- Laø duïng cuï coù daïng hình

choùp, treân thaønh coù vaïch chia
ñoä.
- Coác chia ñoä raát thuaän tieän ñeå
laéng trong caùc chaát loûng bò vaån
ñuïc.
Coác chia ñoä

Duïng
ng cuï phoøng
- Laø duïng cuï coù naép, ñöôïc laøm

baèng söù hay kim loaïi
- Duøng ñeå nung caùc chaát khaùc
nhau, ñeå ñoát caùc hôïp chaát höõu
cô khi xaùc ñònh haøm löôïng tro.
- Ñoát tröïc tieáp treân ngoïc löûa maø
khoâng caàn qua löôùi amiaêng
hoaëc bình chöng
Cheùn nung
Duïng
ng cuï phoøng
- Ñeå ñoát noùng cheùn phaûi ñaët

vaøo kieàng baèng söù, kích thöôùc
cuûa khung tam giaùc phaûi phuø
hôïp ñeå cheùn nung khi ñaët vaøo
thì phaàn thoø ra ngoaøi chieám
nhieàu nhaát 1/3 chieàu cao
- Ñoát noùng cheùn phaûi töø töø. Ban
ñaàu ñoát noùng cheùn treân ngoïn
löûa ñeøn khí phaàn khoâng khí
noùng) sau ñoù ñöa töø töø vaøo
phaàn ngoïn löûa khoâng maøu
Cheùn nung
Duïng
ng cuï phoøng
- Phaûi ñaäy naép trong suoát thôøi

gian nung cheùn. Muoán quan saùt
quaù trình nung hoaëc ñoát chaùy
phaûi duøng keïp gaép naép ra. Ñeå
moät thôøi gian cho cheùn nguoäi
roài môùi ñaët vaøo bình huùt aåm.
- Khoâng nung chaûy chaát kieàm,
HF trong cheùn söù.
- Ñoái vôùi nhöõng cheùn nung môùi,
tröôùc khi duøng phaûi röûa saïch vaø
nung sô boä
Cheùn nung
Duïng
ng cuï phoøng
- Caùc cheùn nung vöøa laáy khoâng

ñeå leân maët baøn baèng goã, baèng
vaûi sôn hoaëc baèng chaát deûo maø
neân ñaët treân caùc taám amiaêng
hoaëc goám.
- Sau khi cheùn nung ñaõ nguoäi
d8i moät chuùt vaø khoâng coøn maøu
ñoû nöõa thì môùi ñaët vaøo bình huùt
aåm ñeå laøm nguoäi hoaøn toaøn
Cheùn nung
Duïng
ng cuï phoøng
- Muoán thu ñöôïc chính xaùc cuûa

pheùp phaân tíchphaûi ñeå bình
nguoäi hoaøn toaøn vì neáu khoâng
seõ maéc sai soá do söï cheânh leäch
nhieät ñoä cuûa caân vaø cuûa cheùn.
Cheùn nung
Duïng
ng cuï phoøng
- Ñoái vôùi cheùn nung baèng kim

loaïi ñoøi hoûi phaûi baûo quaûn caån
thaän. Phaûi röûa saïch sau khi
duøng xong.
- Trong cheùn nung baèng Platin
khoâng naáu chaûy kieàm, natri
peroxyt, caùc muoái nitrit, nitrat.
Khoâng ñöôïc nung nhöõng chaát
coù chöùa muoái cuûa caùc kim loaïi
naëng …
Cheùn nung

An Toan Phong Thi Nghiem

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

An Toan Phong Thi Nghiem

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ThS.

Phaïm Nöõ Ngoïc Haân

Ñaø laït 2006

An toaøn PTN goàm 3 lónh vöïc chính:

Tại sao phải “thực hiện an toàn”?

Ñieåm qua caùc söï coá xaûy ra trong PTN

Ñaõ coù nhieàu PTN chaùy noå do ñeå hoùa chaát

Söï kieän: Moät NCS coâ laäp phenyl azid C6H5N3

• Khi tiến hành bài thực tập, bạn được

Hãy nắm những nguyên tắc an toàn cơ bản và hỏi

Nhöõng nguyeân taéc cô baûn

-Phaûi hoaøn thaønh moïi coâng vieäc moät caùch

-Chæ baét ñaàu caùc coâng vieäc khi ñaõ naém

-Tröôùc khi thöïc hieän moät thao taùc môùi laï

-Caùc loï chöùa hoaù chaát trong PTN phaûi caàn

Chæ daãn chung

• Bảo hộ và quy tắc an toàn

Chæ daãn chung

• Khi thực hiện các thí nghiệm và phản ứng hóa

Chæ daãn chung

Chæ daãn chung

• Báo ngay cho giáo viên

• Cần biết rõ dụng cụ, thiết

• Trong những trường hợp

Chæ daãn chung

- Khi bò boûng nhieät: neáu bò boûng ôû möùc ñoä

- Khi bò boûng acid: röûa choã bò boûng nhieàu

- Khi bò boûng kieàm: röûa choã bò boûng nhieàu

- Khi bò boûng broâm: röûa choã bò boûng nhieàu

- Khi bò boûng phosphor traéng: duøng boâng

- Khi bò boûng phenol: röûa choã bò boûng

•neáu bò ñaàu ñoäc bôùi acid thì uoáng moät ly

Xöû lyù caùc tai naïn thoâng thöôøng

- Ngoä ñoäc do aên phaûi hôïp chaát thuûy ngaân: tröôùc

- Ngoä ñoäc vì phosphor traéng:laøm cho naïn nhaân

-Ngoä ñoäc vì hôïp chaát cuûa chì: cho uoáng Na2SO4

Xöû lyù caùc tai naïn thoâng thöôøng

-Khi bò thöông bôûi maûnh thuûy tinh: gaép heát

Xöû lyù caùc tai naïn thoâng thöôøng

Nhöõng yeáu toá caàn thieát cho söï chaùy

Caùc chæ soá nguy hieåm chaùy noå

Khaùi nieäm chung veà chaùy

Khaùi nieäm chung veà chaùy

Chaùy caùc chaát loûng deã chaùy, daàu môõ, sôn…

Chaùy caùc chaát khí: CH4, H2

Caùc kim loaïi deã chaùy: kali, magie

Phaân loaïi chaùy vaø kyù hieäu

- Chaùy do caùc heä thoáng ñieän, thieát

-Để kiểm soát các nguy cơ cháy nổ do hóa

Bieän phaùp phoøng chaùy noå

Hóa chất Nhiệt độ bùng cháy oC

-Khối lượng riêng của hơi nhiên liệu.

Các hơi, khí có khối lượng riêng lớn hơn

Nhiệt - yếu tố thứ 2 của bộ ba gây cháy nổ .

¾ Nhiệt sinh từ dòng điện

¾ Nhiệt sinh từ dòng điện

• Hồ quang điện thường được tạo ra khi chập trong công

¾ Nhiệt sinh từ dòng điện

¾ Nhiệt sinh khi pha trộn hóa chất

¾ Nhiệt sinh do ma sát

Khi hai bề mặt cọ sát vào nhau có thể sinh ra nhiệt. Đó là

¾ Ngọn lửa trần

Ôxy là yếu tố thứ 3 của bộ ba gây cháy nổ).

Hợp chất chứa gốc Ví dụ