You are on page 1of 4

Pablo Gonzlez Casanova

Cuentos indgenas

Miguel Len-Portilla (prlogo)

Cuarta edicin
Mxico
Universidad Nacional Autnoma de Mxico, Instituto
de Investigaciones Histricas
2001
120 p.
(Serie Cultura Nhuatl - Monografas, 7)
ISBN 968-36-8964-7

Formato: PDF
Publicado en lnea: 17 de agosto de 2016
Disponible en:
http://www.historicas.unam.mx/publicaciones/publicadigital/libros/
cuentos_indigenas/iee.html

DR 2016, Universidad Nacional Autnoma de Mxico-Instituto de


Investigaciones Histricas. Se autoriza la reproduccin sin fines lucrativos,
siempre y cuando no se mutile o altere; se debe citar la fuente completa y su
direccin electrnica. De otra forma, requiere permiso previo por escrito de la
institucin. Direccin: Circuito Mtro. Mario de la Cueva s/n, Ciudad
Universitaria, Coyoacn, 04510. Ciudad de Mxico
T O T O C H T L I HUAN MAZACUATL

EL CONEJITO Y LA CULEBRA

DR 2016. Universidad Nacional Autnoma de Mxico, Instituto de Investigaciones Histricas


Disponible en: http://www.historicas.unam.mx/publicaciones/publicadigital/libros/cuentos_indigenas/iee.html
Cecpa cente totochtli oquiz itic itlacoyoc; omotlacualtemoliaya ica
ixtlahuapa zacacuatinema, in icuac oquitac ye ohualaya ce cualli
quiatepozcatli. T l e n oquichin? Oya omotlatizqua itic cente
ooztotl; inin amo oquimatia ta ompa oyeya cente mazacuatl. Ye
oquimatia que icuac ce cualli huepahualiztli quipia, ayic zan
cacalacti ipan zazo tlen chantli, achtopa te tlapaloa, huan ta
quinanquila calaqui, huan ta amo te nanquila, amo calaqui.
Icuac oacic caltenco ooztotl, tlen oquichin tetlapalo:
M a niquito oquitlapalo cualli ooztotl.
Quilhua:
Q u e n otipanoc, cualli ooztotl, quien otitlathuilli?
Onahuat in amocualli mazacuatl:
C u a l l i , tlazocamati; xicalaqui cualli totochtli; quen oti-
quilnamic que otinechtlapaloco? Xihuala.
Nin mazacuatl oquilhuiaya man calaqui, in icuac ocalaquini
in cualli totochtli, oquicuani.
Totochtli achtopa ye oquineuc, oyen ye papatlaca. Imn
onahuatl, totochtli, quilhua:
Z a n nican ximocahuilli, ya omniquita que neci zan panoz
inon quiatepozatli.
A m o tonmotlapaltiliz, ocachi cualli ximoquiatlatiqui.
C u a l l i ooztotl, xinechilhui: tle oztome nahuati?
Oztome amo tlatohuani.
Tlazocamati huelmiac; ye nia.
Totochtli oquiztiquiztiquiz; zan mo cuitlapil quetzti oya.
H u a n mazacuatl omocan itic oztotl huan oquitohuaya:
Ocachi cualli amo onicnanquiliani; onicahuani ocalaquini
huan iquion onicua. Nitetica, ni tetemitl!
H u a n otlahuelmic tleca ahuelli oconcua totochtli.
Axcan totochtli zan ye zacacuatinemi ica ixtlahuapa.

40

DR 2016. Universidad Nacional Autnoma de Mxico, Instituto de Investigaciones Histricas


Disponible en: http://www.historicas.unam.mx/publicaciones/publicadigital/libros/cuentos_indigenas/iee.html
U n a vez u n conejito sali de su agujero; se iba en busca de su
comida por el llano. Estaba comiendo pasto y cuando advirti ya
vena un buen aguacero. Qu fue lo que hizo? Se fue a esconder
dentro de una cueva. E l no saba que ah dentro ya estaba una
culebra. Saba, s, que cuando uno tiene buena educacin, nunca
se mete uno sin ms ni ms en una casa [sino que], primero se
saluda y, si le contestan, entra y, si no le contestan, no se entra.
Cuando lleg a la cueva lo [primero] que hizo fue saludar.
L e dir u n saludo a la buena cuevita.
Le dice:
Cmo lo has pasado, buena cuevita, cmo amaneciste?
Contestle la malvada culebra:
B i e n , muchas gracias; pasa, buen conejito; cmo es que
te acordaste de venir a saludarme? Ven!
Aquella culebra le deca que entrase [para] que cuando en-
trara el buen conejito [poder] comrselo.
E l conejito, [que] ya la haba husmeado antes, se ech a tem-
blar. Entonces contestle el conejito dicindole:
Deje usted. Solamente aqu veo que el tiempo cambi, que
al parecer ya va a pasar la tempestad.
N o vaya a ser que te mojes; lo mejor es que te guarezcas
de la lluvia.
Buena cuevita, dime; que las cuevas hablan?
L a s cuevas no hablan.
Muchas gracias; ya me voy.
E l conejito se fue corriendo, con la colita muy parada.
Y la culebra quedse en la cueva y se deca:
Mejor hubiera sido no contestarle [sino] haberlo dejado
entrar y as me lo habra comido. Soy muy tonta!
Y se enoj porque no haba podido comerse al conejito.
Ahora el conejito anda por el campo comiendo pasto.

41

DR 2016. Universidad Nacional Autnoma de Mxico, Instituto de Investigaciones Histricas


Disponible en: http://www.historicas.unam.mx/publicaciones/publicadigital/libros/cuentos_indigenas/iee.html

You might also like