ViÖn ho¸ häc c«ng nghiÖp-TTPGDM M· sè: PTN/HD/PP/ASTM D-1298

Phßng thö nghiÖm trang: 1 /6

Ho¸ chÊt & VËt liÖu Ban hµnh lÇn : 1
Ngµy ban hµnh : /9/2000

Híng dÉn: ph¬ng ph¸p thö C¬ quan ban hµnh :

AStm-d1298 ViÖn hãa häc c«ng nghiÖp

®o khèi lîng riªng, tû träng, träng lîng API cña dÇu th« & c¸c S¶n
phÈm dÇu má láng b»ng tû träng kÕ
(Theo ph¬ng ph¸p ASTM D 1298-85 / IP 160-82)

1. Môc ®Ých & Ph¹m vi:

1.1. Híng dÉn viÖc x¸c ®Þnh trong Phßng thö nghiÖm khèi lîng riªng, tû träng, träng
lîng API cña s¶n phÈm dÇu má th«, c¸c s¶n phÈm dÇu má hoÆc hçn hîp cña c¸c s¶n phÈm
dÇu má hoÆc phi dÇu má ë d¹ng láng vµ cã ¸p suÊt h¬i b·o hoµ Reid 25,96psi (179kPa)
hoÆc thÊp h¬n (Ph¬ng ph¸p thö nghiÖm D323) b»ng tû träng kÕ.
1.2. C¸c gi¸ trÞ ®îc ®o trªn tû träng kÕ ë nhiÖt ®é thÝch hîp, sè ®äc träng lîng riªng
®îc ®a vÒ 15oC vµ sè ®äc cña träng lîng riªng t¬ng ®èi (tû träng) vµ träng lîng API vÒ
60oF b»ng c¸c b¶ng chuÈn Quèc tÕ.
1.3. ViÖc x¸c ®Þnh chÝnh x¸c träng lîng riªng, träng lîng riªng t¬ng ®èi (tû träng),
träng lîng API cña dÇu má vµ c¸c s¶n phÈm dÇu má lµ cÇn thiÕt ®Ó chuyÓn ®æi thÓ
tÝch ®o ®îc thµnh thÓ tÝch ë nhiÖt ®é chuÈn 15oC (60oF).
1.4. Khi sö dông liªn quan tíi ®o dÇu bÓ, nh÷ng sai sè hiÖu chØnh thÓ tÝch lµ tèi
thiÓu b»ng c¸ch ®äc tû träng kÕ ë nhiÖt ®é gÇn víi nhiÖt ®é cña dÇu bÓ.
2. C¸c tµi liÖu tham kh¶o:
2.1. B¶n dÞch Thùc hµnh ®o tû träng b»ng tû träng kÕ - ASTM D1298.
3. ThuËt ng÷:
3.1. DiÔn t¶ c¸c thuËt ng÷ ®Æc trng cña tiªu chuÈn:
- Xem chi tiÕt trong B¶n dÞch ASTM D1298.

Ngêi viÕt: Ngêi duyÖt:

Ký tªn: Ngµy: Ký tªn: Ngµy:

4. ThiÕt bÞ:
4.1. Tû träng kÕ: Sö dông bé 8 tû träng kÕ tiªu chuÈn BS 718 - M 50 SP vµ bé 10 tû
träng kÕ API tiªu chuÈn ASTM No 1H10H.
 ViÖn ho¸ häc c«ng nghiÖp-TTPGDM M· sè: PTN/HD/PP/ASTM D-1298
Phßng thö nghiÖm trang: 2 /6
Ho¸ chÊt & VËt liÖu Ban hµnh lÇn : 1
Ngµy ban hµnh : /9/2000

Híng dÉn: ph¬ng ph¸p thö C¬ quan ban hµnh :

AStm-d1298 ViÖn hãa häc c«ng nghiÖp

4.2. NhiÖt kÕ ®îc sö dông ph¶i ®¸p øng yªu cÇu kü thuËt lo¹i ASTM 64C.
4.2.1. Cã thÓ sö dông lo¹i nhiÖt kÕ cã d¶i ®o 051oC, kho¶ng chia 0,1oC phï hîp c¸c
yªu cÇu kü thuËt ASTM. Lo¹i nhiÖt kÕ nµy ®îc trang bÞ sö dông cho c¸c trang thiÕt bÞ
thÝ nghiÖm (vd: ¡n mßn ®ång, ¸p suÊt h¬i b·o hoµ, kÐo dµi nhùa ®êng...)
4.3. èng ®ong ®o tû träng: èng ®ong lo¹i 250ml hoÆc 500ml b»ng thuû tinh trong
suèt.
4.4. B×nh æn ®Þnh nhiÖt: §îc dïng khi b¶n chÊt cña mÉu yªu cÇu nhiÖt ®é thö cao
h¬n hoÆc thÊp h¬n nhiÒu so víi nhiÖt ®é phßng hoÆc nh÷ng yªu cÇu cña môc 6.8 kh«ng
thÓ ®¸p øng ®îc.
4.5. NhiÖt ®é thö nghiÖm:
4.5.1. Träng lîng riªng, träng lîng riªng t¬ng ®èi (tû träng) hoÆc träng lîng API ®o
b»ng ph¬ng ph¸p tû träng kÕ rÊt chÝnh x¸c ë nhiÖt ®é gÇn víi nhiÖt ®é ®o15 oC hoÆc
60oF. Sö dông nh÷ng nhiÖt ®é kh¸c gi÷a -18 oC vµ 90oC (0oC vµ 195oF) còng nh c¸c kiÓu
mÉu ®o vµ c¸c ®iÒu kiÖn giíi h¹n cÇn thiÕt ®îc chØ ra trªn B¶ng 3.

B¶ng 3: C¸c ®iÒu kiÖn giíi h¹n vµ nhiÖt ®é kiÓm tra

D¹ng mÉu §iÓm s«i ®Çu C¸c giíi h¹n kh¸c NhiÖt ®é kiÓm tra

Bay h¬i m¹nh
Bay h¬i trung b×nh
Bay h¬i trung b×nh vµ nhít
Kh«ng bay h¬i
Hçn hîp c¸c s¶n phÈm dÇu má
¸p suÊt h¬i b·o hoµ <26lb B×nh chøa kÝn ®îc lµm m¸t tíi 2oC (35oF)
hoÆc thÊp h¬n
120oC vµ thÊp h¬n B×nh chøa kÝn ®îc lµm m¸t tíi 18oC (65oF)
hoÆc thÊp h¬n
120oC vµ thÊp h¬n §é nhít qu¸ cao t¹i 18oC §un tíi nhiÖt ®é tèi thiÓu ®Ó cã ®îc chÊt
®ñ láng
> 120oC Chän nhiÖt ®é phï hîp tõ
-1890oC (0195oF)
KiÓm tra t¹i 150,2oC (600,5oF)

5. Ho¸ chÊt:
5.1. Kh«ng ¸p dông trong ph¬ng ph¸p nµy.
6. Quy tr×nh:
6.1. §iÒu chØnh nhiÖt ®é mÉu (CÈn thËn - Ch¸y. H¬i ®éc. Xem A1.1). C¸c gi¸ trÞ
®îc ®o ®¸p øng víi c¸c chØ dÉn ë môc 4.5. §a èng ®ong vµ nhiÖt kÕ vÒ nhiÖt ®é gÇn
víi nhiÖt ®é cña mÉu thö.
6.2. Cho mÉu vµo trong èng ®ong s¹ch, kh«ng lµm b¾n toÐ mÉu ®Ó tr¸nh t¹o
thµnh bät khÝ vµ ®Ó gi¶m tèi thiÓu sù bay h¬i cña c¸c thµnh phÇn cã ®é s«i thÊp. Cho
 ViÖn ho¸ häc c«ng nghiÖp-TTPGDM M· sè: PTN/HD/PP/ASTM D-1298
Phßng thö nghiÖm trang: 3 /6
Ho¸ chÊt & VËt liÖu Ban hµnh lÇn : 1
Ngµy ban hµnh : /9/2000

Híng dÉn: ph¬ng ph¸p thö C¬ quan ban hµnh :

AStm-d1298 ViÖn hãa häc c«ng nghiÖp

mÉu dÔ bay h¬i vµo èng ®ong b»ng c¸ch dïng ph¬ng ph¸p chuyÓn vÞ b»ng níc hay b»ng
Xi-ph«ng (Ghi chó 1). LÊy tÊt c¶ bät khÝ ra sau khi chóng tô l¹i trªn bÒ mÆt b»ng c¸ch
dïng mét giÊy läc s¹ch ch¹m vµo c¸c bät khÝ tríc khi th¶ tû träng kÕ vµo.
Ghi chó 1: Nh÷ng mÉu thö bay h¬i nhiÒu cã chøa rîu hay vËt liÖu hoµ tan trong níc ph¶i ®îc chuyÓn
sang b»ng Xi-ph«ng

6.3. §Æt èng ®ong cã chøa mÉu thö ë vÞ trÝ th¼ng ®øng t¹i n¬i kh«ng cã luång giã.
B¶o ®¶m r»ng nhiÖt ®é cña mÉu thö kh«ng thay ®æi ®¸ng kÓ trong thêi gian thö
nghiÖm. Trong thêi gian nµy, nhiÖt ®é cña m«i trêng xung quanh kh«ng ®îc thay ®æi qu¸
2oC. Khi thö nghiÖm ë c¸c nhiÖt ®é cao h¬n hay thÊp h¬n nhiÒu so víi nhiÖt ®é phßng,
dïng b×nh æn ®Þnh nhiÖt ®Ó tr¸nh nhiÖt ®é bÞ thay ®æi qu¸ ®¸ng.
6.4. Th¶ tû träng kÕ nhÑ nhµng vµo mÉu thö, cÈn thËn tr¸nh lµm ít phÇn kh«ng
ch×m cña tû träng kÕ. Dïng nhiÖt kÕ khuÊy mÉu thö liªn tôc, cÈn thËn ®Ó sîi thuû ng©n
hoµn toµn ch×m vµ phÇn kh«ng ch×m cña tû träng kÕ kh«ng bÞ ít. Ngay khi ®äc trÞ sè,
ghi nhËn nhiÖt ®é cña mÉu thö tíi v¹ch 0,25oC gÇn nhÊt vµ lÊy nhiÖt kÕ ra.
6.5. NhÊn tû träng kÕ xuèng kho¶ng hai v¹ch chia vµo trong chÊt láng råi sau ®ã th¶
nã ra. PhÇn cßn l¹i cña tû träng kÕ trªn møc chÊt láng cÇn ph¶i kh« bëi v× chÊt láng dÝnh
trªn nã sÏ ¶nh hëng tíi kÕt qu¶ ®äc. Víi mÉu cã ®é nhít thÊp, xoay nhÑ nã råi cho nã
dõng, næi mét c¸ch tù do ®èi víi thµnh èng ®ong. §Ó mét lóc cho tû träng kÕ ®øng yªn vµ
cho tÊt c¶ bät khÝ næi lªn trªn bÒ mÆt. §iÒu nµy ®Æc biÖt cÇn thiÕt trong trêng hîp
mÉu nhít nhiÒu.
6.6. Khi tû träng kÕ ®· ®øng yªn, næi tù do ®èi víi thµnh èng ®ong (ghi chó 4) th×
x¸c ®Þnh sè ®o chÝnh x¸c tíi 0,0001 ®èi víi träng lîng riªng t¬ng ®èi (tû träng) hoÆc 0,05
®é API. Gi¸ trÞ ®äc tû träng chÝnh x¸c lµ ®iÓm ®äc trªn thang tû träng kÕ ë ®ã bÒ mÆt
nguyªn lý cña chÊt láng c¾t thang ®o. X¸c ®Þnh ®iÓm nµy b»ng c¸ch ®Æt m¾t thÊp h¬n
møc chÊt láng råi tõ tõ ®a m¾t lªn cho tíi bÒ mÆt, ®Çu tiªn nh×n thÊy h×nh elip biÕn
d¹ng råi thÊy hiÖn mét ®êng th¼ng c¾t thang tû träng kÕ (xem h×nh 1 - tµi liÖu gèc).
6.7. Víi chÊt láng ®ôc lÊy sè ®äc b»ng c¸ch quan s¸t b»ng c¸ch ®Ó m¾t h¬i ë trªn
mÆt ph¼ng cña mÆt chÊt láng, ®iÓm trªn thang tû träng mµ mÉu d©ng lªn ®ã. Sè ®äc
nµy n»m trªn ®Ønh cña mÆt khum cÇn ph¶i hiÖu chØnh bëi v× tû träng kÕ ®îc kiÓm
®Þnh ®Ó ®äc ë bÒ mÆt nguyªn lÝ cña chÊt láng. Sù hiÖu chØnh cho c¸c tû träng riªng
trong sö dông cã thÓ ®îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch quan s¸t chiÒu cao cùc ®¹i bªn trªn bÒ mÆt
nguyªn lÝ cña chÊt láng mµ dÇu d©ng lªn trªn thang tû träng kÕ khi mµ tû träng kÕ ®ang
 ViÖn ho¸ häc c«ng nghiÖp-TTPGDM M· sè: PTN/HD/PP/ASTM D-1298
Phßng thö nghiÖm trang: 4 /6
Ho¸ chÊt & VËt liÖu Ban hµnh lÇn : 1
Ngµy ban hµnh : /9/2000

Híng dÉn: ph¬ng ph¸p thö C¬ quan ban hµnh :

AStm-d1298 ViÖn hãa häc c«ng nghiÖp

cÇn ®o ®îc nhóng trong dÇu trong suèt cã søc c¨ng bÒ mÆt t¬ng tù víi søc c¨ng bÒ mÆt
cña mÉu thö (xem h×nh 2).
6.8. LËp tøc ngay sau khi quan s¸t thang tû träng kÕ, khuÊy mÉu mét c¸ch thËn
träng víi nhiÖt kÕ mµ sîi thuû ng©n hoµn toµn ngËp trong chÊt láng. Ghi nhiÖt ®é mÉu
víi ®é chÝnh x¸c 0,2oC (Ghi chó 2). NÕu nhiÖt ®é lín h¬n nhiÖt ®é ®äc lóc ®Çu 0,5 oC
th× lÆp l¹i viÖc ®o tû träng vµ quan s¸t nhiÖt ®é cho ®Õn khi nhiÖt ®é æn ®Þnh sai
kh¸c trong vßng 0,5oC.
Ghi chó 2: Sau khi dïng ë nhiÖt ®é trªn 38 oC th× tÊt c¶ c¸c tû träng kÕ cã c¸c viªn ch× ®æ víi s¸p ph¶i
®ùoc chïi kh« vµ lµm nguéi ë vÞ trÝ th¼ng ®øng.

Ghi chó 3: ViÖc thùc hiÖn ®o tû träng nªn thùc hiÖn t¹i c¸c phßng cã sù khèng chÕ ®¶m b¶o®iÒu kiÖn
nhiÖt ®é æn ®Þnh nh Phßng m¸y, Phßng ®o.

7. TÝnh to¸n vµ b¸o c¸o thö nghiÖm:

7.1. øng dông sù hiÖu chØnh thÝch hîp cho sè ®äc nhiÖt kÕ quan s¸t ®îc (®èi víi
thang hoÆc bÇu) vµ ®èi víi sè ®äc cña tû träng kÕ (thang). §èi víi mÉu ®ôc, tiÕn hµnh
hiÖu chØnh thÝch hîp ®èi víi sè ®äc tû träng quan s¸t ®îc theo nh môc 6.7. Ghi khèi lîng
riªng hoÆc tû träng víi ®é chÝnh x¸c 0,0001 hoÆc víi ®é API lµ 0,1 gi¸ trÞ ®äc thang tû
träng kÕ cuèi cïng ®· hiÖu chØnh (Ghi chó 4). Sau khi øng dông mét vµi hiÖu chØnh
thÝch hîp, ghi gi¸ trÞ trung b×nh nhiÖt ®é quan s¸t ®îc ngay tríc vµ sau khi ®o tû träng
lÇn cuèi víi ®é chÝnh x¸c 0,5oC(1oF).
Ghi chó 4: Sè ®äc thang tû träng ë nh÷ng ®iÓm kh¸c nhiÖt ®é chuÈn (15 oC hoÆc 60oF) cÇn coi nh lín
h¬n sè ®äc cña thang v× sù thay ®æi cña bÇu tû träng kÕ theo nhiÖt ®é.

7.2. §Ó chuyÓn gi¸ trÞ ®äc tõ 7.1 vÒ gi¸ trÞ nhiÖt ®é chuÈn th× sö dông c¸c b¶ng
sau:
7.2.1 Khi dïng tû träng kÕ kh¾c v¹ch khèi lîng riªng th× dïng b¶ng 53A hoÆc 53B
®Ó thu ®îc khèi lîng riªng ë 15oC.
7.2.2. Khi dïng tû träng kÕ cho tû th× dïng b¶ng 23A hoÆc 23B ®Ó thu ®îc tû träng
t¹i 60/60oF.
7.2.3. Khi dïng tû träng kÕ kh¾c v¹ch API th× dïng b¶ng 5A hoÆc 5B ®Ó thu ®îc
träng lîng API.
7.3 Khi gi¸ trÞ tû träng thu ®îc trªn tû träng kÕ theo mét trong c¸c thang ®· kÓ ra ë
®©y mµ kÕt qu¶ l¹i yªu cÇu theo thang kh¸c th× tiÕn hµnh chuyÓn ®æi b»ng mét trong
c¸c b¶ng thÝch hîp cho trong tiªu chuÈn D1250, b¶ng ®o lêng dÇu tËp XI/XII. §Ó chuyÓn
 ViÖn ho¸ häc c«ng nghiÖp-TTPGDM M· sè: PTN/HD/PP/ASTM D-1298
Phßng thö nghiÖm trang: 5 /6
Ho¸ chÊt & VËt liÖu Ban hµnh lÇn : 1
Ngµy ban hµnh : /9/2000

Híng dÉn: ph¬ng ph¸p thö C¬ quan ban hµnh :

AStm-d1298 ViÖn hãa häc c«ng nghiÖp

tõ träng lîng riªng ë 15oC dïng b¶ng 51, tõ träng lîng riªng t¬ng ®èi (tû träng) 60/60oF th×
dïng b¶ng 21, tõ träng lîng API th× dïng B¶ng 3.
7.4. B¸o c¸o kÕt qu¶ cuèi cïng lµ khèi lîng riªng theo kilogam/lÝt ë 15oC, tû träng ë
60/60oF hoÆc träng lîng API.
8. §é chÝnh x¸c vµ sai lÖch:
8.1. §é chÝnh x¸c: §é chÝnh x¸c cña ph¬ng ph¸p nµy ®îc x¸c ®Þnh bëi nghiªn cøu
thèng kª c¸c kÕt qu¶ thÝ nghiÖm cña c¸c phßng thÝ nghiÖm quèc tÕ nh sau.
8.1.1. §é trïng lÆp: Sù kh¸c nhau gi÷a hai kÕt qu¶ thu ®îc cña cïng mét thÝ nghiÖm
viªn víi dông cô thö nh nhau, c¸c ®iÒu kiÖn vËn hµnh nh nhau trªn cïng mét chÊt thö trong
mét thêi gian dµi trong nh÷ng ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng chÝnh x¸c vµ b×nh thêng cña c¸c ph-
¬ng ph¸p thö nµy chØ vît qu¸ nh÷ng gi¸ trÞ sau ë mét trong hai m¬i trêng hîp

S¶n phÈm NhiÖt ®é §¬n vÞ §é lÆp l¹i ®o

o
Trong suèt -224,5 C Khèi lîng riªng 0,0005
o
Kh«ng nhít 2976 F Tû träng 0,0005
o
4278 F Tû träng API 0,1
o
§ôc -224,5 C Khèi lîng riªng 0,0006
o
2976 F Tû träng 0,0006
o
4278 F Tû träng API 0,2
8.1..2. TÝnh t¸i diÔn: Sù kh¸c biÖt gi÷a hai lÇn thö ®¬n vµ ®éc lËp bëi nh÷ng ngêi
kh¸c nhau, trong c¸c phßng thÝ nghiÖm kh¸c nhau, trªn c¸c mÉu thö gièng hÖt nhau, nh
vËy khi tiÕn hµnh b×nh thêng vµ ®óng, vît qu¸ c¸c trÞ sè sau ®©y chØ mét trong hai m¬i
trêng hîp:

S¶n phÈm Kho¶ng nhiªt ®é §¬n vÞ T×nh t¸i lÆp

Trong suèt -2 24,5oC Träng lîng riªng 0,0012
o
(kh«ng nhên) 2976 F Tû träng 0,0012

Mê ®ôc 4278oF Tû träng API 0,3

o
-224,5 C Khèi lîng riªng 0,0015
o
2976 F Tû träng 0,0015
o
4278 F Tû träng API 0,5
 ViÖn ho¸ häc c«ng nghiÖp-TTPGDM M· sè: PTN/HD/PP/ASTM D-1298
Phßng thö nghiÖm trang: 6 /6
Ho¸ chÊt & VËt liÖu Ban hµnh lÇn : 1
Ngµy ban hµnh : /9/2000

Híng dÉn: ph¬ng ph¸p thö C¬ quan ban hµnh :

AStm-d1298 ViÖn hãa häc c«ng nghiÖp

8.2. §é sai lÖch: C¸c nghiªn cøu vÒ ®é sai lÖch ®ang ®îc triÓn khai cho ph¬ng
ph¸p thö nµy.
Phô lôc
(Th«ng tin kh«ng b¾t buéc)

A1. C¸c trêng hîp phßng ngõa

A1.1. C¸c chÊt láng dÇu má

CÈn thËn - Lµ chÊt dÔ ch¸y. H¬i ®éc.

§Ó tr¸nh xa nguån nhiÖt, n¬i ph¸t tia löa vµ ngän löa.

Gi÷ trong dông cô chøa ®ùng kÝn.

Sö dông th«ng giã thêng xuyªn.

Tr¸nh hÝt thë h¬i hoÆc h¬i mï phun ra tõ c¸c dông cô chøa.

Tr¸nh ®Ó da tiÕp xóc l©u dµi vµ thêng xuyªn.