cng s lc v chng trnh ging dy ting

vit thc hnh bc i hc

Chng m u: ting vit v b mn ting vit thc hnh

I. S lc v ting Vit
II. B mn ting Vit thc hnh

Chng I: rn luyn v ch vit v chnh t

I. Ch vit ting Vit
II. Chnh t ch Vit
III. Li chnh t

Chng II: Rn luyn v k nng dng t

I.Khi nim v t
II.Nhng yu cu chung v vic dng t trong vn bn
III.c im ca t trong cc vn bn khoa hc, ngh lun, hnh
chnh
IV.Cha cc li v dng t trong vn bn

Chng III: Rn luyn k nng vit cu

I.Cu ting Vit
II. Yu cu chung ca vic t cu
III. c im ca cu trong cc loi vn bn thng gp
IV. Cha cu sai

Chng IV: Rn luyn k nngv on vn

I. Quan nim v on vn
II. Tm chnh ca on vn
III. Cch lp lun trong on vn
IV. Luyn tch on vn v lin kt on vn

Chng V: To lp v tip nhn vn bn

I. To lp vn bn
II. Tip nhn vn bn
 Chng m u:
(i) Ting Vit v b mn
Ting Vit thc hnh

I. S lc v ting Vit:
1. V tr ca ting Vit:
Ting Vit l ngn ng ca dn tc Vit (dn tc Kinh), ng
thi cng l ting ph thng ca tt c cc dn tc anh em sng
trn t nc Vit Nam.
Trong qu trnh pht trin ca dn tc Vit, ting Vit cng
pht trin theo tng giai on khc nhau v ngy cng ln mnh.
Trong lch s, cng c nhiu thi k ting ni dn tc b coi r,
b chin p nh thi k 1000 nm Bc thuc v trong thi k Php
thuc. Lc ngn ng chnh thng trong cc lnh vc chnh tr,
ngoi giao, vn ho, gio dc l ting Hn v ting Php. Ting
Vit trong trng hc c xem nh mt ngoi ng.
Hc sinh thi k ny giao tip vi nhau bng ting ca nc
h, hc tp tip thu cc tri thc khoa hc (tt c cc mn hc trong
nh trng ph thng) u c dy bng ting Hn hoc ting
php. i a s nhn dn b m ch. Ting Vit thi k ny khng
c pht trin.
Tuy nhin, vi s ra i ca ch Nm, ri ch Quc ng, ting
Vit ngy cng khng nh v tr ca n v ngy cng pht trin
mnh m.
n nay, ting Vit tr thnh ngn ng quc gia chnh
thc v m nhim nhiu chc nng ln lao trong cng cuc xy
dng v pht trin t nc.

1. Chc nng ca ting Vit:

a/ Cng c t duy ca ngi Vit:
+ Mc ni: Ngn ng l hin thc trc tip ca t duy
Con ng i t nhn thc cm tnh n l tnh gi l qu trnh t
duy. Ngn ng chnh l phng tin ca qu trnh t duy. Ngn ng
cng trong sng, phong ph, a dng th kh nng th hin t duy
cng r rng.
+ Gn b cht ch vi hot ng nhn thc v hot ng t
duy, ting Vit mang r du n ca np cm, np ngh v np
sng ca ngi Vit. i sng vt cht v i sng tinh thn ca ngi
Vit th hin rt r trong ting Vit. Chnh iu to nn
bn sc dn tc ca ting Vit, to nn c im dn tc ca
ting Vit th hin trn cc phng din ca ngn ng: ng m, t
vng, ng php, phong cch (Nhng c im ny nh th no
chng ta s ni n nhng phn sau). Chnh v th hc ting
Vit, chng ta phi cm nhn c ci hn ca ngi Vit.
b/ Chc nng giao tip:
+ Mi ngi dn sng trn t nc Vit Nam giao tip vi nhau
bng ting Vit.C th ni, ting Vit l ngn ng (l phng tin)
giao tip quan trng nht ca cng ng ngi Vit. (Ni quan trng
nht bi ngoi ting Vit, hin nay, ngi Vit cn giao tip bng
nhiu ngn ng khc: ngn ng ca cc dn tc anh em v trong
thi k chng ta ang hi nhp vi th gii th khi cn giao tip vi
ngi nc ngoi, ngi Vit cng c th ni, vit bng cc ngn ng
ph bin trn th gii nh: ting Anh, Php, c, Nga, Hn).
+ Trong lnh vc gio dc, t nm 1945, ting Vit c dng
lm ngn ng chnh thc trong ging dy hc tp v nghin cu
tt c cc bc hc. L phng tin truyn t v tip nhn tri
thc ca tt c cc ngnh khoa hc.
+ Ting Vit khng ch th hin trn lnh vc giao tip, trong
lnh vc gio dc m cn biu l trn tt c cc phng din khc:
vn ho, kinh t, chnh tr, khoa hc, qun s, ngoi giao Ngy
nay, trong tt c cc lnh vc hot ng ni trn, ting Vit u
c s dng l phng tin chnh thc. V vy, khng ch ngi Vit
trong nc v ngi Vit sng nc ngoi hc ting Vit m c ngi
nc ngoi mun nghin cu v quan h vi Vit Nam u hc ting
Vit.
* Lu : Ngn ng khng phi l phng tin giao tip duy nht
(ngoi ra cn c cc phng tin giao tip phi ngn ng). Nhng n l
phng tin giao tip i chng nht.
c/ Ting Vit l cht liu sng to vn hc ngh thut (cn gi
l ngh thut ngn t): Trong qu trnh pht trin ca mnh, c
lc dn tc Vit s dng cc phng tin ngn ng khc nh ch Hn
sng tc vn chng. Chng ta c nhiu tc gi, tc phm vit
bng ch Hn nh Cung on ngm khc ca Nguyn Gia Thiu,
Chinh ph ngm ng Trn Cn Tuy nhin ting Vit vn l
ngn ng quan trng nht to nn nhng sng tc vn chng.
Ngay t khi xut hin ch Nm, chng ta c mt i ng tc gi
ng o, mt khi lng tc phm s c gi tr ra i: Hng c
Quc m thi tp, th H Xun Hng, ca dao, dn ca V c
bit t khi c ch quc ng, s lng tc gi, tc phm ca chng ta
tng ln khng ngng. iu chng t ting Vit gp phn to
ln trong s pht trin ca nn vn hc ngh thut nc nh.

2. c im ca ting Vit:
a/ Ting Vit l mt loi hnh ngn ng n lp (hay cn gi
l th ting phn tit tnh, m tit tnh).
 b/ Ting Vit khng bin hnh t: t ca ting Vit khng
thay i v hnh thi (tc l t khng bin i v hnh thc
m thanh v cu to) d n ng v tr no trong cu v lm
nhim v g trong cu. y cng l iu to nn s khc bit gia
ngn ng Vit v ngn ng mt s nc n u (ngn ng bin hnh
t). Nu nh trong ngn ng Chu u thng qua hnh thc cu to
ca t ta bit c c im ng php, quan h ng php ca t
th ngc li trong ting Vit chng ta khng th tm thy mt du
vt no ca c im ng php v quan h ng php trong t
v vy ngi ta ni ting Vit l t phi c php.
Mun xc nh t loi trong ting Vit ta phi da vo cc t
nhn chng (yu t i km xc nh gi tr t loi ca yu t
khc), ch yu l bng phng thc trt t t v h t ngoi ra cn
da vo ng iu.
Mun xc nh chc v ng php ca cc t trong cu
chng ta phi da vo ngha khi qut ca n ( ngha ng
php). Chng hn, danh t thng lm ch ng, tnh t v ng t
thng lm v ng
c/ Ting Vit c mt n v c bit: m tit (hnh tit =
hnh v = ting)
+ m tit ca ting Vit l n v ni ri v vit ri. Khi pht
m l mt khc on, mt chui li ni, khi ct nh ra ta c mt
ting. V d: Ti l thy gio (y l mt cu, c 3 t, 4 khc
on trong ting Vit gi l 4 ting, trong ngn ng gi l 4 m
tit). Chnh v c im ny m ta cm thy ngi Vit ni vi tc
chm hn ngi Chu u v h c thi quen c ni, ni ni.
Ngi Vit ni cng chm cng d nghe, d hiu. c im ni ri,
vit ri to ra ngh thut chi ch phong ph trong ting Vit; o
ln trt t t sn sinh ra t mi.
+ m tit ting Vit l n v c ngha v c dng cu
to t.
V d: couple /k ppe/: cp b, b bt ch cn b
b thun Vit: l mt vt liu lm bng tre ng la.
+ m tit ting Vit c cu trc cht ch v lun mang thanh
iu. dng y nht (ti a) mi m tit ting Vit c mt
ph m u, mt m m, mt m chnh, mt m cui v mt
thanh iu. V d: ton (t- ph m, o- m m, a- m chnh, n-
m cui, thanh huyn). Khun m tit: dng ti thiu mi m
tit c mt m chnh lun l nguyn m. V d: a,
Trn y l mt s c im cu to ca ting Vit. Nhng
c im ny c hnh thnh dn dn trong lch s hnh thnh
v tn ti ca ting Vit. Chng chi phi vic s dng ting Vit
trong tt c cc lnh vc (nghe, ni, c, vit, lnh hi, sng tc
vn chng). Khi s dng ting Vit, bt buc mi ngi phi tn
trng v tun theo. Ngoi cc c im c bn trn, ting Vit
cn bao gm mt h thng cc quy tc thuc v cc phng din
khc nhau: cc quy tc cu to t, kt hp t thnh cu, quy tc
cu to cu v lin kt cc cu thnh on vn, vn bn Tt c
cc quy tc ny cng to nn bn sc ca ting Vit v l c s
cho vic s dng ting Vit v lnh hi cc sn phm giao tip
bng ting Vit. Chng ta s nghin cu nhng quy tc c bn ca
ting Vit trong cc bi tip theo.

II. II. B mn Ting Vit thc hnh

1. Nhim v ca mn hc v qu trnh pht trin b
mn Ting Vit thc hnh:
B mn Ting Vit thc hnh l mt b mn c tm quan
trng c bit, y l b mn c tnh cht cng c, va l b
mn c tnh cht thc hnh, sinh vin cn c trang b kin thc
ti thiu v ting Vit, nhng nguyn tc s dng ting Vit,
nhng li thng gp hc sinh c th khc phc sa cha
nhng li , thc hin vic lnh hi v sn sinh vn bn
ng bng ting Vit.
B mn Ting Vit thc hnh cng tri qua nhng bc
thng trm trong nh trng do s nhn thc cha y v tm
quan trng ca n. T nhng nm 60 -
70, b mn ny cha c ph bin trong chng trnh o to i
hc. Vo u nhng nm 80 b mn ny ch mi c dy khoa
Ng vn v mt vi khoa thuc ngnh X hi nhn vn. T nm
1995 khi c chng trnh o to hai giai on i hc, b mn
Ting Vit thc hnh c a vo ging dy cho tt c cc khoa
thuc i hc S phm giai on i hc i cng. Chng trnh ny
ch c thc hin trong vng ba nm. T 1998 n nay b cch
o to 2 giai on v do b mn Ting Vit thc hnh li tr
v vi v tr u tin ca n (tc l ch dy khoa Vn v mt s
khoa nh Chnh tr, Ngoi ng). y l mt b mn cn yu nhm
cung cp nhng l thuyt ting Vit mc s ng nht gip
cho ngi hc c th nm vng c mt cng c thao tc, phng
php thc hnh ting Vit t gp phn hc tt ngn ng
hc v tt c cc b mn khc. V mt l thuyt b mn ny s
dng nhng thnh tu mi nht trong nghin cu ngn ng hc v
ting Vit. Mun vy ngi hc cn phi vn dng nhng l thuyt
v c s ngn ng hc, l thuyt v ng m, t vng, ng ngha,
ng php phong cch v ng php vn bn t cc lp di sa
cha nhng li thng dng nht. V mt thc hnh cn phi m
bo phng php khoa hc trong phn tch ngn ng hc gii
quyt nhng bi tp trn lp v nh.
 Lu : y l mn hc mang tnh thc hnh cao, v vy i
hi ngi hc phi rn luyn nhiu. Ngoi vic c sch, gio trnh,
ngi hc phi thc hnh trn nhiu bi tp. Hiu qu mn hc ph
thuc nhiu vo ngi hc.
2. Ni dung ca mn hc:
Mn hc tp trung vo cc ni dung chnh sau:
+ Rn luyn k nng chnh t, dng t (cc li thng thng v
dng t, chnh t, tm hiu quy tc vit hoa).
+ Rn luyn k nng vit cu (cc li thng thng v cu,
bin i cu).
+ Rn luyn k nng vit on vn (tch on, lin kt on).
+ Rn luyn k nng to lp v tip nhn vn bn (phn tch
mt vn bn, tm tt ni dung mt ti liu khoa hc, to lp vn
bn).
3. Ti liu tham kho:
1. Bi Minh Ton (Ch bin), L A, Vit Hng; Ting Vit thc
hnh, NXB Gio dc, 2000.
2. H Thc Hoan; Ting Vit thc hnh, NXB Thnh ph H
Ch Minh, 1997.
3. H L, L Trung Hoa; Sa li ng php, NXB Khoa hc x hi
2003.
4. L A, inh Thanh Hu; Ting Vit thc hnh dng cho
sinh vin khng chuyn ng, NXB Gio dc, 1997.
5. Nguyn Minh Thuyt (Ch bin), Nguyn Vn Hip; Ting
Vit Thc hnh, NXB i hc quc gia H Ni 2001.
6. Ngn ng hc Vit Nam, T in ting Vit, NXB Thanh
Nin, 2000
7. Nguyn Quang Ninh; 150 bi tp v dng on vn,
NXB Gio dc.
. 8. Nguyn Vn Tu, T in t ng ngha ting Vit,
NXB Gio dc
9. Nguyn Xun Khoa; Phng Php dy du cu ting
Vit trng ph thng, NXB gio dc, 1996.
10. Phan Thiu; Rn luyn ngn ng, Tp 1,2, NXB Gio dc,
1998.
11.Vng Hu L, inh Xun Qunh; Ting Vit thc hnh,
NXB Thun Ho, 2003.
 Chng 1:
Rn luyn v ch vit v chnh t

Ch vit ca mi dn tc to thnh mt h thng v c nhng

qui tc chnh t ring. Mun vit ng ting Vit, ta phi theo
nhng qui tc chnh t ca ting Vit.
Vic rn luyn v ch vit v chnh t vit ng v p
ting Vit l mt vic rt cn thit
I. Ch vit ting Vit:
1. Ch vit ting Vit hin ang dng l ch quc
ng: y l mt th ch ghi m dng cc con ch Latinh ghi
li cc loi hnh m v v m tit ca ting Vit.
+ B ch ci ca ch quc ng bao gm 33 con ch sp xp
theo th t sau: A, , , B, C, D, , E, , (F), G, H, I, (J), K, L, M,
N, O, , , P, Q, R, S, T, U, , V, (W), X, Y, (Z). (Chun ho
chnh t v thut ng, Gio dc, 1984, trang 25)
Ch ci dng ghi m. Cc ch ci trong ngoc n ch c
dng vit tn nc ngoi v thut ng c gc nc ngoi.
Mt s bin i so vi bng ch ci Latinh:
A, B, C, D, E, F, G, H, I, J, K, L, M, N, O, P, Q, R, S, T, U, V, W, X, Y, Z.
+ Nguyn m n: A, , , E, , I/ Y, O, , , U, .
Ting Vit c 11 nguyn m. Nguyn m do lung hi i t do
m thnh. Nguyn m n c c im l gi nguyn ch
trong khi vit, tr I c khi vit Y.
+ Nguyn m i: I/ IA/ YA/Y, /A, U/UA.
Nguyn m i khng gi nguyn ch khi vit. Vit I, , U khi
c m cui (lin, lng, lun). Vit IA, A, UA khi khng c m cui
(chia, cha, chua).
+ Ph m: ting Vit c 23 ph m: B, C/K/Q, CH, D, , G/GH,
GI, H, KH, L, M, N, NH, NG/NGH, P, PH, R, S, T, TH, TR, V, X.
Ph m do lung hi b cn li, rng hoc mi to ra. Trong
chnh t ph m khng mang du.
* Ngoi cc con ch n v ghp, ch quc ng cn c su du
ghi thanh iu:
hi ( ), sc ( ),huyn ( ), ng ( ), nng ( ), khng ( ).

2. Mt s bt hp l ca ch quc ng:
So vi ch vit ghi (ghi hnh) th ch vit ghi m c nhng
nt tin b hn. Hn na, ch quc ng ca ting Vit cng gin
tin hn v c phn hp l hn so vi cc th ch ghi m khc. Bi
v cn bn, ch quc ng m bo c nguyn tc m v hc
trong ch vit (tc l yu cu gia m v ch phi c quan h t-
ng ng 1 - 1. Tuy nhin trong ch quc ng cng cn mt s bt
hp l m ch yu l s vi phm nguyn tc tng ng 1 - 1.
Mi mt m ch do mt k hiu (con ch) biu th nhng li c
trng hp mt m nhng do nhiu con ch biu th.
a/ Vi phm nguyn tc tng ng 1 - 1 gia k hiu v m
thanh:
V d: + Ph m:
g (g)
/ / g
gh (gh)
ng (ng)
/ / ng
ngh (ngh, ngh)
d (da)
/ z / gi (gia)
g (g, gien)
c (c, cm)
/ k / c k (ko, k)
q (qun, qu)
+ Nguyn m :
y (yn)
/i/
i (in, n)
i (kiu, iu)
/ie/ y (yu, yn, thuyn)
ia (kia, ma)
ya (khuya)
u (ung, thuc)
/uo/
ua (ma, ca)
a (ma, cha)
/w /
(hu, ru)
o (to, mon)
/ /
oo (xoong, boong)
+ Bn m:
u (hun, h)
Bn m m /u/
o (hoa, hoc)
 u (sau, ku)
Bn m cui /u/
o (sao, cao)
i (hai, hi)
Bn m cui /i/
y (hay, cy)
ng (lng)
/ /
nh (lnh, chanh)
Ph m cui c (cc, mc)
/k/
ch (thch, cch)
b/ Vi phm tnh n tr ca k hiu (ch vit): mt k hiu
biu th nhiu m khc nhau tu theo v tr ca n trong cu to
m tit.

Mt ch biu th nhiu m.
+ Ph m u:
g / / (g, gn)
G
z / z / ( g, gn)
m chnh / u / (c, m)
U
m m, m cui / u / (quyn, chiu)
m chnh / / (mo, mn)
O m cui / u / (mo, hao cho)
m m / u / (hoa, hong, hoc)
m chnh o ngn / / (trong, nc, cc)
m chnh / a / (ca, hai, nhn)
A m chnh a ngn / a / (cau, mau)
m chnh e ngn / e / (anh, ch)
ph m u / / (nh, nh)
NH
m cui / / (mnh, thinh)
ph m u ch /c/ (cha, ch)
CH
m cui /k/ (cch, lch, mch)
y l hai trng hp chnh t th hin s bt hp l ca ch
quc ng ngoi ra ta cn ni n nhng nhc im khc gy tr
ngi cho ngi vit ch quc ng cng c coi l bt hp l.
c/ Ch quc ng dng kh nhiu cc du ph trong cc nguyn
m v cc du ph ghi thanh iu. V cui cng l trng hp
ghp nhiu con ch biu hin mt m. g/gh, ng/ngh, tr/ch/kh.
 Tuy nhin y l gii php ring ca ch quc ng do
chng ta cng khng cn quan tm nhiu bi chng khng phi l
nhng bt hp l c th dn n vic vi phm nguyn tc c bn
ca chnh t v n cng khng gy ra kh khn ln cho chnh t
ch quc ng, ngay c khi dng ch quc ng trn my vi tnh.
3. Nguyn tc xy dng ch quc ng:
Ch quc ng m bo nguyn tc m v hc tc l n tho mn
t nht hai iu kin:
- Mi m ch do mt k hiu biu th.
- Mi k hiu lun lun ch c mt gi tr (tc l n ch biu
th mt m duy nht mi v tr trong t).
V c bn ch quc ng khi c to ra c tnh n hai
iu kin . Tuy nhin, khng th trnh khi mt s bt hp l nh
chng ta phn tch trn.
II. Chnh t ch Vit:
1. Khi nim:
Chnh t hiu theo ngha thng thng l php vit ng.
ng y l ng vi truyn thng, thi quen s dng ch vit
c x hi tha nhn. ng vi bn thn h thng vn t ca mt
ngn ng. (mang tnh cht qui c).
2. Li chnh t: C nhiu nguyn nhn dn n vic mc li
chnh t. Ngoi vic mc li do ngi Vit s dng cu th, tu tin.
Ngi Vit thng mc phi hai li chnh t c bn sau:
- Do sai qui tc chnh t hin hnh (d khc phc)
- Do pht m a phng.
a/ Li chnh t do sai qui tc chnh t hin hnh: bt ngun
t nhng bt hp l ca ch quc ng. L loi li do ngi vit khng
nm c c im v nguyn tc kt hp cc ch ci trong ting
Vit, khng nm c qui tc nh du thanh iu.
* Qui tc kt hp chnh t ting Vit:
+ Cc ch ci biu th cc b phn ca m tit:
- Tt c cc ch ci dng ghi ph m u c th k hiu
ghi m u ca m tit.
- Cc ch ci ghi nguyn m u c th lm k hiu ghi m
chnh ca m tit.
- C hai ch ci O v U dng ghi m m. Cc vn c m
m trong ting Vit l: oa, o, u, oe, u, uy. Vy ch cn nh
cu sau: Ngoa ngot Tun khoe qu Thu
- Mt s ch ci ghi ph m nh M, N, P, T, C, CH, NG, U (O), I
(Y) u c th lm k hiu dng ghi m cui.
+ S phn b v tr ca cc ch ci cng biu th mt m:
Tuy c nhng ch cha hp l nhng ch quc ng thit lp c
mt b qui tc kt hp hiu chnh cn thit v mnh loi
b kh nng tu tin nc i khi vit. Cc qui tc b sung ny
c x hi ho v tr thnh thi quen chnh t ca ngi Vit. Nh
chng m chnh t ch quc ng khc phc c tnh phc tp
rc ri xut pht t nhng vi phm nguyn tc tng ng 1- 1.
- C, K, Q / k /
C + a, , , o, , , u (ua), (a)
K + i, e, , i (ia)
Q + m m u
- G, GH / /; NG, NGH / /
G/ NG + a, , , o, , , u (ua), (a)
GH/ NGH + i, e, , i (ia)
Lu : C v K c cch kt hp ging vi G/ GH.
- I, IA, Y, YA / ie /
I: sau n c m cui (tin)
IA: sau n khng c m cui (kia)
Y: c m m U v c m cui (tuyn)
YA: c m m U, khng c m cui (khuya)
- U, UA / uo /
U: c m cui (ung)
UA: khng c m cui (mua)
- , A / /
: c m cui (nc, hng)
A: khng c m cui (ma, cha)
- O, U: m m
O + a, , e (hong, hoc, ho)
U + , , , y (hu, lun, qu, h, huy)
Lu : qun
- I, Y: m chnh
I: i lin vi ph m u (m, k, t).
Y: c m m U trc (tu, tu, thu)
Vi trng hp I ng u m tit hoc mt mnh:
I thun Vit: i t, t, in, ln n
Y hn Vit: y t, kin, y hc
Lu : ch
- O, U: m cui
O: sau cc ch: e, a (mo, co, quo)
U: sau cc ch khc: a, , , (sau, su, hu, chu )
- NG, NGH:
NG: kt hp vi trc n l: a, , o, , e, u,
NGH: kt hp vi trc n l: i,
- C, CH / k /
C: vit sau cc m: a, o, , , u
CH: ng trc l: i, , a ( )
- I, Y
I: a, o, , , , u (m chnh)
Y: a (), , u (m m)
+ Phi nh du ghi thanh iu ln m chnh ca m tit.
Nhng m chnh l nguyn m l nhng m nm trong phn vn
quyt nh m c. Nu m chnh l nhng nguyn m i
th nh du trn hoc di b phn chnh ca m i:
- Nu c hai con ch u c du ph th ta ghi thanh iu
ln ch th hai. V d:
- Nu c hai con ch u khng c du ph th ta ghi thanh
iu ln ch th nht. V d: a, a, a
- Ghi du thanh iu ln con ch c du ph. V d: i, u,
a
khc phc loi li ny ta ch cn nh v tun theo qui nh
hin hnh.
b/ Li chnh t do pht m a phng: Trong thc t, nhng
li chnh t thng gp trong ting Vit kh a dng, phn nh bc
tranh phng ng a dng ca ting Vit trn cc min t nc.
gii quyt vn ny chng ta c th p dng cc cch sau:
- Tp pht m cho ng: pht m ng y c hiu l
pht m theo nhng phn bit c ghi nhn trong chnh t.
Cch ny c phn phi l, bi l mun pht m ng chnh t th
phi bit chnh t trc . Thm vo , thay i thi quen pht
m l mt chuyn i hi rt nhiu thi gian, v phn no vin
vng trong tnh hnh nc ta hin nay cha c mt cch pht m
thc t no c th c coi l chun.
- C gng nh tng t mt: y l phng php kh thy ngay
c kt qu, i hi chng ta phi nhn ni kh cng.
- Dng cc mo chnh t: gip chng ta d nh, nhng lu l
khng h c mt mo no l vn nng c th gii quyt mi li,
mi mo ch c th gip cha mt loi li no . V vy vic nh
cc mo cng l mt vn nan gii, hn na cc mo thng c
nhng ngoi l nht nh, cng i hi nhiu cng sc ghi nh.
b1/ Li vit sai thanh iu: ch yu l du hi v du ng tp
trung ch yu khu 4, 5 v Nam b. Vit sai du hi v du ng l
li chnh t ph bin nht. Bi l, a s ngi Vit khng phn bit
c ting c du hi v ting c du ng trong khi pht m. Thm
vo , hai du ny gn nh lun lun xut hin trn cc dng ch,
lm cho ngi vit c th phm li vit sai hi ng bt k ch no
trn trang giy. Hc thuc lng v dng mo lut l hai bin php
gip ta vit ng du hi v du ng.
+ Hc thuc lng: trong ting Vit, t c du hi nhiu hn t
c du ng. Do vy, cch hc thuc lng thng minh l ch nh
nhng t c du ng, nhng t cn li khng cn hc cng bit
chc l du hi. Cch hc thuc lng khn ngoan hn na l ghi
nh nhng t c du ng c tn s xut hin cao sau hc thm
nhng t cn li.
- Nhng t mang du ng c tn s xut hin cao nht: Trong
Vi th nghim bin son danh sch tn s cc m tit i
vi ting Vit, V. Remartsuc v P. Majagonov a ra 319 t th-
ng dng nht ca ting Vit (chim hn 50% s lng tt c nhng
t thng xut hin trong vn bn ting Vit). Trong 319 t y, c 13
t sau y mang du ng c tn s xut hin cao nht: ch, cng
(cng vy), ( ri), gi, gia, l (l l), mi (mi mi), mi, ni
(ni nim), na (hc na), nhng, s (s v), vn (vn cn). (Phan
Ngc, Cha li chnh t cho hc sinh, Gio dc, H Ni, 1982)
Nh vy, nu hc thuc lng 13 t tren chng ta c th hn ch
c gn 50% li hi ng.
- Phan Ngc trong Cha li chnh t cho hc sinh lit k
62 t c du ng c tn s xut hin cao. Tc gi cho rng, nu hc
thuc 62 t di y, mt hc sinh ph thng s trnh c khong
90% li vit sai hi, ng.
Bo (bo bng), bi (bi bin), bi (bi c), ba (ba n), ci (ci c), ch, c
(c bn), c, c
(c cng), cng (cng vy), d, dng, d, ( ri), m, a
(a bt), a, gi, g, hy, h (h cn), hn (hn hp), hu (hu
ch), hu (bng hu), k (k thut), k (k cng), lnh (lnh o),
lo (ph lo), l (l l), l (li l), l (l lt), l (l lt), lu, li, mI (mi
mi), mnh (mnh lit), mu (mu gio), m (m thut), mi, m (m
mng), m (m o), mi (mt mi), ng (ng nga), ngh (ngh
ngi), ng (ng ngch), ng (ng cc), nh (nh nhn), nhng, ni
(ni nim), na (hc na), r (r rng), s (s v), s (s quan),
tru, vn (vn cn), v (v vi), v (v i), vng (vng lng), v (tan
v), v, vng, x (x hi).
+ Dng mo lut:
- T ly: da vo qui lut hi thanh (hi ho v m thanh).
V d: cho mt s t phn bit: l lng, lng l, m miu,
no nut, qunh qu, n non, th thn, gt gng, khp khi, sng
sa, quanh qun.
Hy ch ra t no ng t no sai. V sao bit? Khng giI
thch c v chng ta hc thuc lng. V nh nm c lc ta s qun,
khng chc chn. Bn no nhn vo v d c nhn xt g, khi
nai vit ng, khi no vit hi? T in m l sai
Trong ting Vit c 6 thanh iu chia lm hai nhm:
Bng: khng / hi / sc
Trm: huyn / ng / nng
( d nh Phan Ngc vit thnh cu: Ch Huyn mang
Nng Ng au, Hi Khng Sc thuc ly u m lnh. V
th ta cn gi y l mo anh Huyn, Ng, Nng, Hi dao
Sc Khng")
Cc t ly m c qui lut bng trm, i vi t ly hai ting
th c hai ting hoc u l bng hoc u l trm. Do vy, khi
gp mt ting m ta khng bit vit hi hay ng th ta to ra mt
t ly hai ting. Nu ting mang du sc hoc du khng
(bng) th t cn li mang du hi.
V d: bnh bao, m ang, l loi, lng l, m mn, bng
bnh, t , gt gang, hi h, nhm nh
Ngoi l: khe kh, ngoan ngon, nng ni, se s, ve vn, chm
hm, cho bo, vn vn, lam l, bn b.
Ngc li, ta vit ng nu mt trong hai ting ca t ly c du
huyn hoc du nng (trm)
V d: bo bng, bu bnh, b bng, di du, dng di, cht ch,
gy gn, gp g, lng l, mnh m
Ngoi l: bn b, hoi hu, h hi, nim n, ni n, mnh
my, phnh ph, vn vn...
Gp mt t ly ip vn, khng bit vit hi hay ng, ta vit
ng nu mt trong hai ting ca t ly c du ng, ta vit hi nu
mt trong hai ting ca t ly c du hi.
V d: bn ln, l m, lo o, lm bm, l ch, lng lo, lnh
knh, bn rn, ng nh, lo o
Lu : t ghp v t ly khng chu s chi phi ca lut bng
trm. V d: giam gi, l l, l d, sng s, r
- T Hn Vit:
V d: cho cc t sau: mn cm, n lc, nhn ni, vng lai, l
, din t, bi dng, kiu dim, l php, vng bn.
i vi nhng t Hn Vit pht m khng phn bit hi ng, ta
vit ng nu t y c ph m u l: M, N, NH, V, L, D, NG/NGH
(Mnh nn nh vit lin du ng).
V d:
M: mn kho, mnh h, mu s, m cm, min ph
N: truy n, tr no, n nhi
Nh: nh nhn, nh hiu, nhn ni, nhim, nhng nhiu
V: vn cnh, vnh vin, v tuyn, v lc
L: lnh o, lng mn, lo thnh
D: d man, nh ng, d nhin
NG/NGH: bn ng, ngn ng, tn ngng, i ng, nhn ngha
Nhng t Hn Vit cn li mang du hi, tr cc ngoi l: bi
kho, hoi bo, vn b, cng bc, linh cu, chiu i, quang ng,
phng ng, hiu , kinh hi, kiu hnh, hon binh, h tng, hn
hp, hu ch, bng hu, huyn hoc, k s, phn n, gii phu,
qun bch, th qu, thi s, bnh suyn, tin bit, thc tin, tiu
tr, thanh tnh, tun tit, chim tr, mu thun, x hi, tch tr,
cng qun
+ Lut Li, Li, Li, Tn, Tn, Tan
Lut ny p dng cho c t Hn Vit ln t thun Vit.
Gp mt t khng bit vit hi hay ng, ta vit ng nu t y
ng ngha hay gn ngha vi mt t khc c du huyn hay du
nng.
V d: cng- cng, du- du, - , ng- ng, hng- hng, ci-
ci, - u, mu- m, gim- gim
Gp mt t khng bit vit hi hay ng, ta vit hi nu t y
ng ngha hay gn ngha vi mt t khc c du sc hoc du
ngang (khng du).
V d: bo- bo, ln- ln, ming- ming, phn- vn, phi- ph,
chng- chng, cha- cha, qung- qung, vnh- vnh
Ngoi l: b- b, ch- ch, lm- lm, l- l
b2/ Li v ph m u:
* Li ln ln L v N: ph bin ngoi thnh H Ni v ng
bng Bc b.
Khc phc bng mt s mo sau:
+ Mo v m m: L ng trc m m cn N th khng.
Th no l m m c trnh by trong phn qui tc kt hp
chnh t ting Vit
V d: lu, lut, lo xo, lon quon, luyn tic, l lun
Ngoi l: non ngha l trng ch dng trong hai t Hn Vit
l non cu v non so.
+ Mo ly m:
- Trong t ly ph m u nu bit mt m tit bt u
bng m L hoc N th m kia cng tng t. Tc l L ly vi L, N ly
vi N.
V d: lp lnh, lnh lng, long lanh, n nc, nn nao...
- Trong t ly vn khng c ch N ng u
V d: lao xao, lch cch, ln tn, ln vn, lan man...
- Trong t ly vn, N ch ly vi GI v m u zr
V d: gian nan, gieo neo, tri li, o no, c nc
+ Mo trng t vng:
- Nhng t c t ng ngha bt u bng NH th t
vit bng L
V d: nhm/ lm; nh/ l, nhi/ li
- Nhng t gn ngha vi m th vit N
V d: y/ ny
- V mt ngha nhng t ch hnh ng n nu hoc ch
phng hng thng vit bng N
V d: n nu: n, nu, np, np, np, nng (nh)...
phng hng: n nam, nm, ny...
 * Li khng phn bit TR v CH / c / ch do cch pht m
khng phn bit: ch tru v ch ch, mt s mo sau c th gip
khc phc li ny:
+ Mo m m:
- TR khng kt hp vi nhng vn: oa, o, oe
V d: chong, chot, chm cho, chunh chong
- TR kt hp vi u, uy
V d: trun chuyn, truyn thuyt, truyn thng
+ Mo thanh iu trong t Hn- Vit (cn gi l mo Trng
tr): nhng t Hn- Vit mang du nng v du huyn u ch
i vi TR ch khng i vi CH.
- TR i vi du nng: trnh trng, trc li, v tr, triu ph, trn
mc
- TR i vi du huyn: truyn thng, trn th, trng hp, lp tr-
ng, phong tro
+ Mo ly m:
- T ly ph m u v b phn vn a s dng CH.
V d: chng chnh, chong chng, chan cha; lch chch, chnh
vnh, cheo leo, chm hm, loi choi, l ch
- Ch c mt s t dng TR: tri trng, tr trn, trn tra, trn
trn, trai trng, trm tr, trn tr, trn trc; tri li, trc lc, trt lt,
trt lt.
V mt s t mang nt ngha tr: tr tri, trng tri, trng tro,
trng tr, tr tri, trn tri, trng trc.
Mt s t ch s chm tr cng c vit bng TR: tr trng, tr
tr, trc trc
+ Mo trng t vng:
- Mo ng ngha tranh- ginh: Nhng t c t ng ngha
bt u bng GI th t vit bng TR
V d: tri- gii, tru- giu, trai- giai, trng- ging, trng-
ging
- Mo cha- ch: nhng t thng ch quan h thn thuc trong
gia nh vit bng CH
V d: ch, chng, chu, cht, cht, cht
Mo chum- chn: Nhng dng trong gia nh cng c vit vi
CH
V d: chn, chu, chum, chn, cho
Ngoi l: ci trp
- Nhng h t ph nh vit bng CH.
V d: chng, cha, ch, ch
- Nhng h t ch v tr thng vit TR.
V d: trn, trong, trc, tri
* Li khng phn bit S v X / s / x
+ Mo m m:
S khng kt hp vi nhng vn: oa, o, oe, u
V d: xoan, xo, xon, xu xo, xoay s
Ngoi l: sot (r sot, kim sot), son (son bi), son (son
ot); v nhng trng hp do ip m u trong t ly: sut sot,
st sot, s song.
+ Mo ly m:
- T ly ph m u: S ly vi S, X ly vi X
V d: sch s, sung sng, su sc, xinh xn, xu x
- T ly vn: thng vit bng X
V d: lao xao, l x, xoi mi, x r, x b
Ngoi l: lp sp c th vit theo hai cch: lp sp: ngi (ch ngi)
lp xp: ti tn (nh)
+ Mo t vng:
- Tn thc n v dng lin quan n vic nu nng, n ung
thng vit vi X.
V d: xoi, xc xch, xi, xoong, xin
- Nhng h t ng php phn ln vit bng S.
V d: s, song, sp, s, sao, sn
* Li ln ln R vi D v GI / z / d:
+ Mo m m: R v GI khng kt hp vi m m.
V d: do, don, duy, dut, duyn
Ngoi l: roa trong cu- roa (t phin m gc Php).
+ Mo ly m:
- Trong t ly ph m u t ch th nht c th suy ra ch
th hai.
V d: dn d, dng dng, r rm, ra r, git gi
- T ly vn: R ly m vi B v C/K, GI v D khng ly.
V d: bt rt, bn rn, bi ri, cp rp, cm rm, ko ro
R v D ly vi L
V d: liu diu, l d, lai rai, lm rm, lo ro
+ Mo thanh iu:
- D i vi du ng v nng.
V d: dng, dn
- GI i vi du hi v sc.
V d: gi, ging, gi
+ Mo t vng:
- V ngun gc: t Hn- Vit khng kt hp vi R.
V d: gian hng, gia nh
- Mo ng ngha: nu mt trong hai t vit bng TR th t
ng ngha vi n vit bng GI.
V d: ging/ trng, trng/ ging, gio/ tro, giai/ trai
R ng ngha cng gc vi L: lp- rp, lc- rc, l- r, luyn- rn,
long- rng
R ng ngha cng gc vi S: sit- rit, sp- rp, sng- rng
 - Nhng t ly ip m u R m phng ting ng, tng
thanh: r ro, rng rc, rm rp, ro rt, rn rng
- Nhng t ly ip m u R ch s rung ng nhiu
cung bc khc nhau: run ry, rn rn, rung rinh, ro rc, rp rnh
- Nhng t ly ip m u R ch nhng sc thi nh sng
ng, ti, chi: rn rt, rc r, roi ri, rng r
Ngoi nhng li nu trn, nhiu vng khc cn khong
phn bit c m: V/D, NH/D, R/D (i ra/ i ga, c r/ c g)
b3/ Li v phn vn: cc li v vn c quan st thy c ba
min t nc. C iu mi min mi khc nhau.
- Phng ng Bc thng ln ln: -u / -iu (v hiu)
-u / -iu (con hiu, riu)
-ay / -y (i cy)
- Phng ng Trung v Nam ln ln: -ui / ui (qu chi)
-i / i (i i)
- Phng ng Trung nhm ln: - / - (v/ v, th/ th)
- Phng ng Trung v Nam sai nhiu nht: -ang / -an (lng
mng, mang mc)
-at / ac (nhn
hot / nhn hoc)
-ai / -ay (tai / tay)
-au / -ao (thau /
thao)
- Phng ng Nam ln ln: -nh / -inh -ch / -t
-uc / -un -ic / -it
-ang / -an -ng / -n
-ac / -at -ung / -un
-c / -t -uc / -ut
-ich/ -it -eng / -en /
-anh
-ng / -n
* Cch khc phc:
+Phi nh mt ch gn vi ngha ca t. Cc vn -c, -ng,
-c, -n khng c trong ting Vit.
+ Mo t Hn- Vit:
- Khng c t no i vi vn -t m ch i vi vn -c.
V d: phn trc, nguyn tc
-Khng c vn -t, c, t m ch c -t.
V d: nht tr, tht ha
- Khng c vn -ng ch c vn -n
V d: nhn dn
- Cng khng c vn -ing ch c -in.
V d: v bin, hin s
- Khng c vn -ut ch c vn -uc.
 V d: thuc h, thn thuc
- Khng c vn -t ch c vn -c.
V d: chc, lc, tc
- Khng c vn -n ch c vn -ng.
V d: thng, lng
- Vn -u ch xut hin trong cc t: ci bu, con hu, con kh-
u, chai ru, con tu (con kh). Ngoi ra tt c cc t Hn- Vit khng
vit vi -u.
- Cc t Hn- Vit bao gi cng ch vit vi vn -u, -iu.
V d: tru tng, hu tr, su thu, diu hnh, hiu trng
+ Mo t ly:
-Vn -ang th ly vi vn -ac.
V d: khang khc, bng bc
- Vn -an ly vi vn -at.
V d: ngan ngt, san st
Ngoi l: man mc, tan tc.
- Vn -uc th ly vi vn -c.
V d: trc trc, trc trc
- Vn -ng ly vi vn -c.
V d: hng hc, vng vc
- Vn -n ly vi vn -t.
V d: ngn ngt, thon thot
- Vn -n ly vi vn -t.
V d: chn cht, phn pht
3. Quy tc vit hoa, vit tn ring ting nc ngoi v vit tt:
a/ Quy tc vit hoa:
+ Chc nng ca vit hoa:
- Vit hoa u cu, u on phn bit cu ny vi
cu khc, on ny vi on khc.
- Vit hoa tn ring cng phn bit.
- Vit hoa mt s danh t chung biu th s tn knh.
V d: Ngi l Cha, l Bc, L Anh
+ Tnh trng vit hoa hin nay:
Chc nng nh du u cu, u on c th hin mt
cch nht qun trong chnh t ting Vit. Tuy nhin chc nng ghi
tn ring ca ngi, ca a danh, tn cc t chc chnh tr x hi l
cha thng nht v vic vit hoa:
- Mt tn ngi tn ti nhiu cch vit hoa khc nhau
V d: Nguyn - Vn - A
Nguyn Vn A
Nguyn vn A
- Mt tn c quan cng c nhiu cch vit hoa khc nhau:
V d: Trng i Hc Qui Nhn
Trng i hc Qui Nhn
 - Mt tn t cng c nhiu cch vit hoa khc nhau:
V d: H ni, H Ni
+ Quy nh v vic vit hoa tn ring: (BGD - 1984)
- i vi tn ring ting Vit:
. Tn ngi: vit hoa ch ci u tt c cc m tit, khng dng
gch ni.
V d: Nguyn Vn A
. Tn a l: Ging vi cch vit hoa tn ngi.
V d: Nng, Hi Phng
Nu c nhng t ch phng hng ca tn ring cng vit hoa.
V d: in Bin Ph, Bin ng (bin pha ng)
. Tn tc phm, t chc, c quan, on th: ch vit hoa m
tit u ca c t hp.
V d: U ban bo v b m v tr em
Trng i hc Qui Nhn
Sng cht mc bay
Lu : Theo vn bn ca Chnh ph th vit hoa ch ci u
ca m tit u tin v cc m tit biu th tnh cht ring bit
ca tn. Theo th Trng i hc Qui Nhn s c vit thnh
Trng i hc Qui Nhn, B gio dc v o to thnh B Gio
dc v o to
- Tn ring khng phi ting Vit:
. Tn ngi nc ngoi v tn a l phin m ra ting Vit c
vit hoa ch ci u ca mi b phn ca tn, v gia cc m tit
trong cng nmt b phn cng c du gch ni.
V d: Tmt ixn, I- u- ri Ga- ga- rin, Bc- lin
. Ring tn nc ngoi c phin m qua m Hn- Vit th vit
hoa ging vi tn ngi Vit Nam.
V d: T M Thin, Thnh Ct T Hn, Bc Kinh, Ba Lan
b/ Quy tc vit tn ting nc ngoi (Quy tc phin m): c 3
cch phin m, ph thuc vo loi hnh vn bn m chng ta p
dng cch no cho ph hp.
+ Cch vit nguyn dng: c dng trong cc sch bo, tp ch
chuyn mn, trong cc tiu lun, lun vn i hc v sau i hc.
+ Cch chuyn t (chuyn t cc ch ci ting nc ngoi thnh
ch ci Vit Nam): khi chuyn t, ta vit lin c t, khng dng gch
ni gia cc m tit v cng khng nh du thanh. Cch vit ny
rt hay c s dng trong cc vn bn chuyn mn.
+ Cch phin m: c dng trong cc sch bo ph cp. Khi
phin m cn vit ri tng m tit, gia cc m tit trong cng
mt b phn c gch ni, cc m tit khng nh du thanh.
*Lu :
-Gc l ch Latinh phi gi nguyn dng (nguyn ng), c th
b bt cc du ph nu thy cn thit. (nh: , )
 Trong cc sch gio khoa lp di, c hai khuynh hng: gi
nguyn v vit nguyn ng nhng c ch thch hoc ngc li.
-Gc khng phi ch Latinh th dng li chuyn t c quy c
sang ch ci Latinh (theo cch ring).
- Nhng tn ring nc ngoi c ngun gc Hn Vit, c theo
m Hn Vit quen dng th khng thay i: Php, Nht, M,
Anh... Ring Y v Uc th khng chp nhn cch vit ny.
c/ Vit tt:
Ni chung l trong khi xy dng vn bn, ta khng c vit
tt mt cch tu tin, khng c thay ch vit bng nhng con s
hay k hiu ring. Thng ta ch c vit tt nhng t, t hp t
c hnh thc vit tt n nh v thng dng.
V d: UNESCO, TP. H Ch Minh
Trong mt s vn bn, cho tin li, ta c th vit tt mt
s thut ngm, vi iu kin nguyn dng ca ca ch tt c
ghi ch r rng trnh nhm ln.
Ch vit va th hin tm tnh, va by t trnh vn ho v
khiu thm m ca mi ngi. Do vy, mi hc vin cn dnh nhiu
thi gian tp vit ch r rng, ng v p.
 Chng 2: Rn luyn v k nng dng t

I. Khi nim v t:
1. T l mt n v c bn ca ngn ng, l vt liu ch yu
to cu, xy dng li ni. T c ngha ring, c cu to
hon chnh, n nh v c kh nng hot ng ng php mt
cch t lp trong cu.
T l mt tn hiu ngn ng bao gm hai mt: mt hnh
thc tc l v m thanh ca n v mt ni dung tc l ngha ca
n.
Trong ngn ng, t l ci quan trng nht. T l n v ng
php nh nht, c ngha hon chnh v cu to n nh, c
ngi ni, ngi vit dng t cu.
Hnh v cng c ngha nhng khng bn vng hu nh ch
dng tim nng, khng hon chnh. Hnh v khngth dng
t cu m ch l yu t to nn t.
V d: hnh v bung trong t bung khung
2. Cc c im ca t:
a/ T khng bin hnh:
T khng bin hnh l c im ln nht ca t ting Vit. Ting
Vit thuc loi hnh ngn ng khng bin hnh nn:
Ting Vit khng biu hin trong ni b t m biu hin ch
yu bn ngoi t trong mi tng quan gia t vi cc t khc trong
cu. Cng mt hnh thc ng m nhng vn c th thuc v nhiu
t loi khc nhau.
V d: i go / goes
going
went
have gone
iu ny dn n vic hc t ting Vit th d m s dng
n th rt kh v hnh thc ca t bt bin trong mi trng hp.
b/ T c ngha hon chnh: rt a dng: ngha en - ngha
bng, ngha hnh tng ho - ngha thc.
ngha ng php
T c cc ngha ngha biu vt
ngha t vng ngha biu
nim
ngha biu thi
c/ T c cu to n nh: khng th thm bt cc yu t cu
to t, tng i c nh.
V d: chn vt - chn ca vt
 (t) (cm t)
(Chn vt: vt c cnh chia ra nh hnh chn vt sau chic tu
(TTV)
Chn ca vt: mt b phn ca con vt).
Khng th thay i v tr cc yu t tr mt s trng hp l t
ghp ng lp.
V d: vui ti, qun o, v chng...
d/ C sn trong vn t vng ca mt ngn ng (t in)
e/ T c tnh c lp v mt ng php ngha l t c th
hot ng c lp trong cu t c s dng mt cch nguyn vn,
hon chnh trong mi li ni khc nhau.
3. Phn loi t: c nhiu cch:
a/ Nu da vo tiu ch ngun gc ta c th phn lm hai loi:
+ T thun Vit: n, c, xem, ngi, s, , vit, s sng, tm
ti, tng tng tong, sch snh sanh, t t ti, ba lng nhng, ln tng
pho...
+ T vay mn:
- T Hn Vit: dng s, hi sinh, trng gi, vin chinh...
- T vay mn (t gc khc):
Php: bia, c ph, t, mt, x phng, bp b, xi mng...
Anh: cao bi (cowboy), mt tinh (meeting), m en
(modern), bc (box),
Nga: bn svch, X Vit...
b/ Da vo cc phng thc to t ta c th chia t ting Vit
thnh ba loi:
T khng phi t nhin m c. Cc hnh v kt hp vi nhau
to nn t. Ni mt cch n gin, t trong ting Vit l s kt
hp cc ting vi nhau to nn t. Ting Vit tn ti ba phng
thc to t.
+ T n: (l t c cu to bi phng thc t ho hnh v)
Phng thc t ho hnh v l phng thc tc ng vo bn
thn hnh v bin hnh v thnh t m khng thm bt g
vo hnh thc ng m ca n.
V d: cha, m, n, hc, ng...
+ T ghp: (l t c cu to bi phng thc ghp hnh v)
Phng thc ghp hnh v l phng thc ghp hai hoc nhiu
hnh v c sn li vi nhau to thnh t.
Gia cc ting khng c quan h ng m nhng c quan h
ng ngha.
V d: cha + m = cha m
- Ghp ng lp: hai yu t ngang bng nhau: nh ca,
vui bun, ng b...
- Ghp chnh ph: phn bit cho yu t chnh, c th ho
yu t chnh: hoa hng, c r...
 + T ly: (l t c cu to bi phng thc ly hnh v)
Phng thc ly hnh v: l phng thc tc ng vo bn
thn mt hnh v lm thay i t nhiu hoc c th l khng
thay i hnh thc ng m ca hnh v gc to ra mt hnh
v ly. Sau kt hp hnh v ly mi c to thnh vi hnh v gc
to thnh t ly.
Gia cc ting khng c quan h ng m nhng c quan h
ng ngha.
V d:
o o
trong t khng c sn, trong t en c
sn kt hp vi nhau theo phng thc ghp hnh v.
* Lu : ngoi ra cn c nhng t hp t:
+ Cm t t do: l nhng t hp t c th thay i: chm ch
hc tp, ch ngi ngoi thm ging, bt cho tr con n, kh cc
lm...
+ Cm t c nh: l nhng t hp t c nh t ba ting tr
ln, nghi c tnh thnh ng (ngha bng). Tng ng vi t v
kh nng hot ng c lp trong cu. Cm t c nh khc vi
cm t t do ch khng c sn v cu to khng n nh c th
thm, bt.
V d: ch cn o rch, ch ngi y ging, anh hng rm, cng
t bt, ch ci v rng, tru buc ght tru n...
(a) C ngi xem chng l nhng t.

II. Nhng yu cu chung v vic dng t trong vn bn:

Mi ngi c th c phong cch ngn ng c nhn, c th c
ng gp v sng to trong vic dng t, tuy nhin, giao tip l mt
hot ng x hi. Do mun biu l c chnh xc tng ca
mnh v mun ngi khc hiu c chnh xc nhng tng th
mi ngi phi tun th nhng yu cu chung trong vic dng t.

1 Dng t phi ng m thanh v hnh thc cu to:

+ Mun dng t ng m th ta phi bit cch pht m
chun. Nhng ni chun tt c ting Vit l mt yu cu gn nh
khng th thc hin vi mi ngi dn khp ba min. Nh bi trc
chng ta cp ch c cch vit ng chnh t l mt bin
php gip ngi vit dng t ng m.
+ T bao gi cng c hai mt m thanh v ngha. Ngoi li
dng t khng ng m v vit sai chnh t, ngi ta cn c th
phm li dng t khng ng m v hiu khng r ngha ca t y.
Cho nn, hiu r ngha ca t, ta s hn ch c phn no li dng
t khng ng m thanh v hnh thc cu to.
 a. Dng t sai chnh t do pht m sai:
V d: n khi ra php trng anh Nguyn Vn Tri vn hin ngang
n pht cht lt.
Trong ting Vit ch c: cht, trt, chi li, trt lt
- Cht: l thi im cui cng
- Trt: l l lng hoc l xy ra vic khng hay sau cm
thy hi hn.
- Chi li: sng mt mc cao
- Trt lt: tin hnh xong cng vic sau khi tri qua nhiu kh
khn
Ngi vit nhm cht lt vi t trt lt, nhng y cng
khng th dng t trt lt ch c th dng t cht.
Cho nn khng mt ai c th tu tin thay i mt m
thanh, mt ngha ca t. Nu c cng ch lm tr ci.
b. Do khng phn bit r nhng t pht m gn ging nhau:
V d: C mong manh u c con gi p, l n li mang l v
li n bt i.
- Phong thanh: nghe thong qua
- Phong phanh: qun o t v mng khng che m kn
- Mng manh, mong manh: d v d mt
y phong thanh mi ph hp.
c. Ngi ni v ngi vit thng phm li dng t khng ng m
khi s dng t Hn- Vit. V d:
ng m Khng ng m
Biu ng Bin ng
Thu mc Thu mc
Cu kt Cu kt
Lu : Do tc ng ca quy lut phi hp thanh iu hoc v
mt nguyn nhn no khc m t pht m khng ng vi m
Hn- Vit ban u, ta phi theo cch pht m c ph bin.
Ngn ng l do x hi quy nh.
V d: ng m Khng ng m
Chung c Chng c
i bng i bng
Phiu bt Phiu bc
Nu trong thc t cn tn ti hai cch pht m m ta cha th
cn c vo t nguyn hoc qun chng xc nh mt m
chun, bt buc ta phI chp thun c hai cch pht m. Tnh
trng ny ngn ng hc gi l lng kh.
V d: Chun Khng chun
Phn nh Phn nh
St nhp Sp nhp
S mnh S mng
 d. Khng ni tt, ni gn, khng thay i trt t cc t trong
t ghp hoc t hp t cng l iu cn lu trnh li dng t
khng chun.
V d: Chun Khng chun
Cc o to v bi dng Cc o bi
Hp tc x Hp
Xa xi Xi xa
* Tuy nhin cn phn bit dng t khng ng m thanh v
hnh thc cu to vi hai hin tng dng t ng sau y:
- Dng cc t ng m. Nu dng cc t ng m nh mt
bin php ngh thut (chi ch) s dn n nhng bt ng th v.
V d: Nguyn Khuyn ving ngi th rn:
Nh ca lm than con th di bit ly ai rn cp
C b b, v tr trung e lm k e loi
Hay bi th Rn u bing hc ca L Qu n, Khc
Tng Cc ca H Xun Hng. Cng mt m thanh nhng li gi c
hai ngha khc nhau, khng ln ln nhng cng khng trit tiu
nhau, ci ti ca ngi chi ch ng m l .
- Sng to cc t mi. Khi ni hay vit ta c th to ra cc t mi
c hnh thc m thanh v ngha hi khc vi nhng t vn c. T
mi ny c to ra khng phi tu tin ngu hng m phi da trn
c s ca nhng t vn c trong h thng. Nh quan h m
ngi nghe mi c th lnh hi v hiu c.
V d: a b nh nha khc
a: biu th trng thi ni ko di
: biu th trng thi n ung, ni nng, i li chm chp, ko di.
Thm nh- nh ngi vit mun biu hin mt trng thi khc
ko di vi mt khun mt m nc mt, nc mi.
C th sng to t mi da trn nhng t c sn trong h
thng. Bn cnh vic sng to ngi ta c th thay i cht t mt t
c sn trong h thng. V d: trng chic, v vic... c khinh th,
hm hnh
Hay bin m: Nh ai tt nc bn ng hm nao (no) thng
xut hin trong th.
2 Dng t phi ng v ngha:
a/ T c dng phi ph hp, biu hin chnh xc ni dung cn
th hin.
V d: Hot ng y t c s l hot ng thm kn
sai
Thm kn: l trng thi yn lng, kn o. khng l b
mt.
T chnh xc phi l thm lng
Thm lng: lng l, khng n o, t ngi bit n, nhng
khng c ngha du gim.
 Hot ng y t c s l mt hot ng thm lng.
ng, ph hp hn.
b/ Dng t cn phi ng ngha biu vt v ng ngha biu
cm.
V d: dng, tng, cho, biu, hin, b th... u c ngha
l cho ai mt vt g m khng ly tin nhng sc thi ngha hon
ton khc nhau.
- Biu: a cho ngi trn vi thi knh trng
- Dng: a cho ngi quyn cao chc trng
- Cho: a cho ai ci g
- B th: cho ngi di vi thi khinh b
- Tng: dng nhng ngi ngang hng ni mt cch thn mt
- Hin: mang mu sc trnh trng, cao c, c tnh cht l tng
c/ Dng t phi ph hp vi ngha en v ngha bng, phi
phn bit ngha gc vi ngha chuyn i, ngha phi sinh.
V d: u: l b phn trc, trn ca ng vt, c cha no
suy ngh
Chuyn ngha u:
- Khong khng gian trc ht: u lng
- Khong thi gian trc ht: u nm
Nh vy yu cu dng t ng ngha cn c hiu vi phm vi
rng v linh hot, cn m bo tnh chnh xc gia ngha vn c
ca t vi ni dung cn biu hin. T c th dng vi ngha en,
ngha gc m cng c th dng vi ngha bng, ngha chuyn
i. C nhng ngha ln u tin c chuyn i nhng nh gi
c mi lin h vi ngha gc nn vn c hiu qu trong s dng,
trong giao tip.
V d: Chng l mun ba ti ti gi cn ti i ly chng sao?
Theo quan nim phng ng ti gi ch dng cho ph n i
bc na cn nu dng cho n ng th s dng t tc huyn
hoc ly v ch khng dng ti gi hay i bc na u khng
ng.
3 Dng t phi ng quan h kt hp:
Cc t khi dng trong cu, trong vn bn lun lun c mi quan
h vi nhau v ng ngha v ng php. Chng nm trong mi quan
h vi nhng t i trc v nhng t i sau. Nhng mi quan h ny
c c s ngay trong bn cht ng ngha v ng php ca mi t v
c th hin ra bng s kt hp gia cc t.
V d1: Do lng ma nm nay ko di nn gy nhiu thit hi
cho ma mng.
lng: ch s lng khng th ko di ch c thi gian ma
ko di v vy phi i ma ma. Hoc ngc li nu dng lng
th phi i ko di thnh qu ln hoc qu nhiu.
 V d2: Anh ht chng ng song c chng c u i lc
gt g. Git mnh anh tip tc tnh li v ht tip.
Tnh li ch trong khonh khc, khng bao gi c s tip ni
lin tc.
Sa: B t tip tc
4. Dng t phi thch hp vi phong cch ngn ng ca
vn bn:
C nhng t ng vi mi phong cch nhng cng c nhng t
ch thch hp vi mt phong cch nht nh.
+ T a phng: phong cch khu ng v khng th lm
dng trong ngn ng ngh thut.
+ T ton dn: khu ng khng th dng cho ngn ng vn
ho, ngn ng gt da, ngn ng vit.
+ Mt s t ch thch hp vi mt gii hay phn bit sc thi
trong phm vi x hi nh ting lng, bit ng m ch giao tip
trong phm vi hp v nhng t ny khng c khuyn khch nhm
phc v giao tip x hi, bi vy ting lng l con dao hai li
Trong ngn ng vn chng c th dng t a phng nhng
phi c gii hn. Cn trong vn bn khoa hc th nht nh khng
c s dng t a phng.
5. Dng t phi trnh tha t, lp t, trnh bnh so
rng, cng thc.

III. c im ca t trong cc vn bn khoa hc, ngh lun,

hnh chnh:
1 Cc loi vn bn ny cn s dng mt lp t chuyn
bit vi tn s cao:
+ Trong vn bn khoa hc l mt h thng thut ng ca
cc ngnh khoa hc c c im:
- C tnh n ngha, tnh quc t
- Mang tnh h thng. Yu cu phi dng mt cch chnh xc
+ Trong vn bn ngh lun tu theo ni dung vn m dng
cc t ch khi nim nh chnh tr, kinh t, qun s, ngoi giao,
gio dc, tm l...
+ Trong vn bn hnh chnh cc t hnh chnh mang tnh
php qui c s dng vi tn s cao.
2 Xt v tnh hnh tng v sc thi biu cm
+ Trong vn bn khoa hc v hnh chnh xt v sc thi biu
cm l trung ho, khng nn s dng cc bin php tu t.
+ Trong cc vn bn ngh lun nng cao hiu qu thuyt
phc ca lp lun, thu ht v hp dn ngi c, ngi nghe cc
bin php tu t mang tnh hnh tng v biu cm cng c s
dng.
 V d: Chng lp ra nh t nhiu hn trng hc. Chng
thng tay chm git nhng ngi yu nc thng ni ca ta. Chng
tm cc cuc khi ngha ca ta trong b mu.
- nh t nhiu hn trng hc: thm xng
- b mu: n d
+ Ngoi cc t chuyn bit cho tng loi vn bn th ba loi vn
bn trn cng s dng thng xuyn lp t ton dn (tc l lp t c
tnh ph thng r rng, chnh xc)
+ Cc loi vn bn hnh chnh, khoa hc, chnh lun trnh
dng cc t a phng, cc t th ng, cc ting lng, cc bit
ng. y l s khc bit c bn gia ba loi vn bn trn vi cc vn
bn sinh hot (khu ng) v cc vn bn ngh thut. Cc vn bn
ny c th s dng thng xuyn cc t a phng, ting lng, bit
ng to gi tr ngh thut nht nh cho tc phm.
+ Cc vn bn khoa hc, ngh lun v hnh chnh thin v
vic trnh by t duy lgic. Do chng c nhu cu ln trong vic
s dng cc t biu th quan h. l cc quan h t (lin t, gii t)
nhng t ny lin kt cc b phn cu, cc cu, hoc cc ln hn
ca vn bn. Cc loi vn bn trn li rt t dng cc h t tnh thi tc
l cc t bc l cm xc, tnh cm, thi (thn t, ng kh t).
y cng l im khc bit gia ba loi vn bn trn vi vn bn
sinh hot hng ngy l khu ng.
V d: Ngy 9/3 nm nay, Nht tc kh gii ca qun i Php.
Bn thc dn Php hoc b chy, hoc u hng. Th l,
chng nhng chng khng bo h c ta, tri li, trong nm
nm chng bn nc ta hai ln cho Nht.
IV. Cha cc li dng t trong vn bn:
Khi to lp vn bn chng ta c th mc cc li v dng t do
khi vit xong tng on hoc c vn bn chng ta cn phi
c li. Li v dng t l nhng li khng theo ng cc yu cu
dng t. Da vo nhng yu cu chng ta c th phn loi cc
li dng t nh sau:
1. Li v m thanh v hnh thc cu to ca t:
Nhng li ny thng lin quan n nhng li v chnh t.
V d: N c thi bng quang trc thi cuc.
Nhm v chnh t dn n sai v ngha
Bng quan: khng lu tm

2/ Li v ngha ca t:
a/ Trng hp ph bin l li thng xy ra gia cc t gn
ngha hoc c yu t cu to chung.
V d: Nhng hc sinh trong trng s hiu sai cc vn m
thy gio truyn tng.
-Truyn tng:
 + Truyn: chuyn t ngi ny sang ngi khc, t i ny sang
i khc.
+ Tng: l truyn tng cc giai thoi t ngy xa n ngy
nay...
-Truyn t: ging cho ngi nghe vn no
-Truyn th: lm cho ngi nghe cm th vn
b/ Dng t sai v ngha cn do vic chuyn ngha t khng
ph hp vi i tng c ni n trong cu.
Cao ro v tr: cao, kh, khng m
ngi (ch dng trong khu ng)
cn i vi tm hn ch s dng cao qu, cao c, cao thng
mang nt ngha khen ngi, ngc li cao k, cao ngo
c/ Dng sai ngha biu cm:
V d: ta bit quy tin c ngha l cht. Quy l v nh-
ng tin l g? C chuyn gia dy dng t qua i pht thanh
on chng tin l trc, ri lin tng n t ghp t tin v
gii thch quy tin l v vi t tin! Nh vy, mt em b cht
cng c ngha l em b quy tin sao? Tht ra, tin trong quy
tin ch c ngha l ngi trn ni. qui tin c ngha l v ci
tin. Chnh v ngha ny m ngi ta thng dng t quy tin
ni v ci cht nh nhng, ci cht thanh thot ca nhng c ng
v c b sng qua tui th.
Mun pht hin v cha chnh xc cc li v t: trc ht cn
nm bt v lnh hi tht st ni dung nh din t ca ngi
vit. Mun vy cn cn c vo c cu, c on vn cha t c
xem xt. C nh vy mi pht hin ng v cha ng li v t.
Khi cha li c th thay t, loi b t, thm t, thm ch thay
i trt t cc t v c th thay i cch din t nhng cn m
bo tn trng trung thnh n mc ti a ni dung, cch thc m
ngi ni mun din t cn trnh nhng cch cha lm thay i
qu nhiu, m bo iu ny vic cha t mi b ch, mi c tc
dng un nn nhng lch lc ch khng l vic vit li, vit thay.
Trong khi cha t cn ch n nhiu phng din. Dng mt
t thay th cho t sai cn m bo s ng n v m, v
ngha, v quan h kt hp v c v phong cch. Nu ch cha mt
mt ny th t vn cn sai mt khc.
Vic pht hin v sa cha nhng li dng t khng ch lin
quan n ngn ng m cn lin quan n c nhn thc t duy na.
Do vy, chng ta cn nng cao trnh nhn thc, ng thi
tch lu bi dng vn t v nng cao trnh s dng t.
Chng 3: Rn luyn k nng vit cu
 I. Cu ting Vit:
1. Cu l g?
Cu l mt n v ca ngn ng, c cu trc nht nh ph
hp vi qui tc ca mt th ting din t mt ni dung thng bo
no y. Khi vit cui cu c du ngt cu. Khi ni cu c ng
iu.
2. Cu to ca cu ting Vit: da vo vai tr to cu, cc
thnh phn cu c chia thnh hai loi ln:
a/ Thnh phn quan trng nht l thnh phn nng ct cu,
bao gm:
+ Ch ng (vit tt: C): l thnh phn nu i tng c a
ra xem xt nh gi. N tr li cho cu hi: cu ni v ai, ci g,
vic g?
V d: Hai ngi / lng l r xung con ng nh. (Kim Ln)
Tri / ma tm t. (Phm Duy Tn)
- V t loi, ch ng thng do danh t hay i t m nhim.
Mt s t loi khc nh ng t, tnh t v s t cng c th lm ch
ng.
- V cu to, ch ng c th l mt t, mt cm t hay mt
kt cu ch- v di bc cu (tiu c) to thnh.
+V ng (vit tt: V): phn ch ra c im, hnh ng,
tnh cht, trng thi ca i tng nu ra ch ng. N tr li cho
cu hi: i tng c ni n lm g, nh th no, ra sao?
V d: Gi bc / thi o o.
- V mt t loi, v ng thng do ng t hay tnh t m
nhim. Mt vi t loi khc nh ai t, s t cng c th lm v ng.
- V mt cu to, v ng c th do mt t, mt ng (mt
cm t) hay do mt kt cu ch- v di bc cu (tiu c) to thnh.
* V trt t thng thng ch ng ng trc v ng. Tuy nhin,
trong mt s trng h, ch ng c th ng sau v ng: cu cm
thn, cu nghi vn mang tnh cht tu t, cu o v ng...
Ch ng v v ng c th do mt t hay mt tp hp t m
nhim.
V d: Hoa/ n.
Ta c th m rng ch ng v v ng bng cch thm nh
ng (nh t) l phn b ngha cho danh t, hoc thm b ng
(b t) l phn b ngha cho ng t.
V d: Hoa u ma/ bt u n.
b/ Thnh phn ph ca cu:
+ Trng ng (vit tt: Tr): t hoc tp hp t lm thnh
phn ph ca cu nu hon cnh tnh hnh ca s vt c ni ti
trong nng ct cu. Thng ng u cu, v tr tng i linh
hot
V d: Sng hm nay, hoa u ma bt u n.
 C nhiu loi trng ng nh trng ng ch thi gian, trng ng
ch ni chn, trng ng ch phng tin, trng ng ch nguyn
nhn, trng ng ch mc ch, trng ng ch tnh hung hoc
tnh thi, trng ng ch cch thc, trng ng ch iu kin (
l nhng thng tin ph m trng ng b sung cho cu, t m
phn chia thnh cc loi trng ng)
V d: Nhn nh n pha chn tri, cc chin s nn nao
nh v thnh ph.
Trong v d trn, ng ng t: (Nhn nh n pha chn
tri) l trng ng ch tnh thi. Trng ng ch tnh thi cn c
gi l v ng ph.
* xc nh c nhng danh ng, gii ng xen vo gia
hay nm sau C- V c phI l trng ng hay khng, ta kim tra bng
cch o chng ln u cu. Nu cu vn khng thay i ngha
hay khng sai th l trng ng.
V d: H n ly git ma vi ni vui sng thm lng.
Vi ni vui sng thm lng, h dn ly git ma. (trng ng)
Ti ngh php n ht thng 8.
n ht thng 8, ti ngh php. (khng phi trng ng)
- ng: l loi thnh phn ph c chc nng nhn mnh mt
chi tit no trong s vic c kt cu C-V nu ln. (d nhm vi
ch ng nhng ng mi ch khi xng, cp n phn chnh
nm phn ch ng.)
V d: Ti, n cng chi.
V v tr, ng bao gi cng ng trc C-V v c phn
cch vi C-V bng du phy, nu khng c tr t th, l xen vo.
V ni dung ngha, cn lu rng, cu bnh thng khng c
ng khc vi cu c ng ch: cu c ng lun mang
mt hm no .
V d: N chi ti. (khng c ng) Khc vi v d trn
mang nhiu hm : N chi ai ri, v l ra, n cha ti ra.
Th m n cng khng cha. N qu hn xc...
- Phn ph tnh thi: l phn ph ch ra mt s tnh thi
nht nh nh hi, biu l thi , cch nh gi
V d: m nay nht nh tri ma.
(thng dng trong vn ni)
V d: Th m hn hai mi nm ri y.
Ngi th m li v tm.
Thng bo v cm khng bao hm s nh gi ca ngi ni
C ng l n khng v tm, tht vng.
c/ Thnh phn bit lp ca cu: c chc nng xc lp v biu
th mi quan h gia cu ny vi cu khc trong chui cu, on
vn... Ni cch khc, chc nng ca thnh phn ny l lin kt cu,
to nn s mch lc ca on vn, ngn bn.
 - Phn h ng (h p): l phn gi tn, gi ngi cng ni
chuyn hoc l li ku ln bc l cm xc. Thng ng hai v
tr u v cui cu.
V d: Ny, b cn thc hay ng y.
Than i thi oanh lit nay cn u.
- Phn ph ch (phn ch thch, gii thch): phn c
dng lm r thm mt phng din no cho mt b phn khc
ca cu hoc cho ton cu.
+ Gii thch: ng ngay sau danh t hoc t c gii thch.
C s ngn cch do hai du phy, mt du ngang.
V d: H Ch tch, v lnh t knh yu ca nhn dn Vit
Nam, vnh vin ra i.
V d: Hoa mai, nhng bng hoa u ma, n.
+ Ch thch: ng ngay sau danh t hoc t c ch thch,
nm trong ngoc n hoc sau du hai chm.
V d: C b nh bn (c ai ng)
Cng vo du kch.
- Phn chuyn tip: c dng ni , chuyn gia cc
cu, cc on c quan h vi nhau. Phn ny cng thng ng
u cu.
V d: Vn cy m chi ny lc. Ri vn cy ra hoa.
B (ri) hai vn cy tch bit nhau.
V d: Ni tm li, y l mt vn quan trng cn c
gii quyt.
3. Phn loi cu: hai cch phn loi cu.
a/ Phn loi cu theo mc ch ni:
+ Cu trn thut (cu k): c mc ch nhn nhn s vt,
s vic. Khi vit cui cu trn thut t du chm.
+ Cu nghi vn: cu c mc ch nu ln iu cha r, cha
bit. Cui cu c du hi khi vit cn khi ni c ng iu i ln.
+ Cu cu khin: cu c mc ch khuyn bo, sai khin,
ra lnh i vi ngi tip nhn.
+ Cu cm thn: cu c dng vi cm xc vui, bun, tc
gin
b/ Phn loi cu theo cu to ng php (da vo mc ch
ni) cu ting Vit c chia lm 3 loi ln.
* Cu n: cu c cu to ng php ch c mt kt cu ch
v lm nng ct cu.
Nng ct: C - V
Kt cu (quan h): C - V
Ging: u c mt ch ng v mt v ng nhng ch ng v
v ng c th lm nng ct cu, nhng cng c th khng.
V d: Nam / c sch.
(kt cu C - V ng thi cng lm nng ct)
 Sch Nam c / rt hay.
(2 kt cu C - V nhng ch c mt nng ct)
+ Cu n hai thnh phn (bnh thng): l cu n c
mt kt cu C - V v kt cu y cng ng thi l nng ct cu.
+ Cu n rt gn: Thiu C hoc V (khi cn ti hin c th
ti hin c)
- Rt gn ch ng:
V d: A: Bn i u y?
B: i hc.
(ng ng php cha chc ng vi logch)
- Rt gn v ng:
V d: A: Trong nh ai l ngi ln nht?
B: B.
- Rt gn v ng v ch ng:
V d: A: Cc em lm bi tp cha?
B: Ri/ Cha
+ Cu n c bit: l cu n c lm thnh t mt
trung tm c php chnh khng cha hay khng hm cha mt
trung tm c php chnh th hai. Bn thn cu khng phn bit
C-V. c bit khng cn ti hin v cng khng th ti hin li.
V d: Gi!
Ma!
No nng!
Khng thit lp c trung tm c php.
* Cu phc: l cu c t hai kt cu C - V tr ln trong
ch c mt kt cu C - V lm nng ct cu, cc kt cu C - V cn li
gi vai tr thnh phn ph bn trong nng ct cu.
Ta c th hnh dung:
- Cu phc thnh phn ch ng: C (C-V) / V
V d: Anh/ lm nh vy khng c li cho tp th.
- Cu phc thnh phn v ng: C / V (C-V)
V d: M ti// tc/ bc ri.
- Cu phc nh ng: (b ngha cho danh t)
V d: Anh phi c trch nhim vi s tin tng ca ngi bn
gi m anh vn yu mn.
V d: Nam / c sch ti / cho mn.
- Cu phc b ng: b ngha cho ng t (c th l mt
t, mt ng, mt kt cu C - V) (Xc nh c nng ct, ng t
no chnh trong cu, thng tin no l chnh).
* Cu ghp: cu c t hai kt cu C- V tr ln. Mi kt cu C
- V lm thnh mt v cu khng bao hm ln nhau. Cu ghp c
th ni vi nhau bng quan h t, ng iu hoc bng mt cp t
ni h ng gia cc v cu. T m phn thnh nhiu loi cu
ghp:
 + Ghp chnh ph: mt v chnh, mt v ph
+ Ghp ng lp: hai nng ct tr ln v cc nng ct bnh
ng vi nhau.
V d: Mnh / c (hay) ti / c?
+ Ghp qua li (quan h) cc v trong cu ghp c ni kt
vi nhau bng cc cp ph t v i t c quan h h ng nhau.
- Cp t ni h ng: d- th (nhng), h- th, tuy- nhng, nu-
th (l), s d- l v...
V d: H ai ni ng n l n khc.
- Cp quan h t h ng: v- nn, th- ch, - th, bi v-
cho nn...
V d: Th chu cht i ch n quyt khng chu nga tay
xin ai bao gi.
- Cp i t h ng: sao- vy, th no- th y, I- ny, no-
ny, g- ny, u- , bao nhiu- by nhiu.
V d: Ti bit n u ti ni n .
- Cp ph t h ng: - li, cha- , mi (va)- , khng
nhng- m cn, cng- cng, va va...
V d: dt li cn hay ni ch.
II. Yu cu chung ca vic t cu:
1. t cu phi ph hp vi qui tc ng php ting Vit:
ng vi qui tc ng php v kiu cu: n, ghp, phc. V tr
ca cc thnh phn ch ng trc v ng sau. Tuy nhin, cc qui tc
ng php ca ting Vit trong qu trnh s dng vn c s linh
hot, uyn chuyn. S linh hot uyn chuyn ny th hin c th:
a/ Phn ln cc cu trong ting Vit phi c y C - V. Nh-
ng trong nhng trng hp nht nh c th s dng kiu cu ch
c mt thnh phn l loi cu c bit (khng xc nh c
u l ch ng u l v ng) hoc c th s dng cu tnh lc
C- V (rt gn C hay V hoc rt gn c C - V) m khi cn ta c th
khi phc li c
b/ Ting Vit l mt loi ngn ng khng bin hnh cho nn
khi t cu iu quan trng l phi m bo trt t gia cc t:
trong phm vi cm danh t, cm ng t, cm tnh t. Trong phm
vi cu phi m bo trt t cc thnh phn cu.
M hnh chung ca cc thnh phn trong cu ting Vit
(Cao Xun Ho)
Thi gian + CN + VN + BN + Phng tin

V d: Hm nay, ti i hc ting Anh bng xe my.

(Yu t nhn mnh s c t cui cu)
Tm li, qui tc ng php trong cu to cu va c tnh cng
rn va c tnh mm do, linh hot chng ta khng th tu tin
thay i trt t cc thnh phn cu nhng khi cn thit cng c
th chuyn i nhng v tr nht nh no cho ph hp vi:
- Phong cch chc nng
- Hon cnh giao tip
- Sc thi biu cm
V d: tan tc / bng qun th hc m
sng li / tri thu thng Tm
(bc l tnh biu cm)
2. Cu phi c ni dung ng ngha ph hp vi t duy ca
ngi Vit
Trong qu trnh t cu chng ta va phi m bo cu
ng v ng php va phi m bo cu ng v ng ngha tc
l phi xem xt mi quan h gia cc t v cc thnh phn cu
m bo ngha ni ti ca t ph hp vi lgich, ph hp vi l th-
ng.
Thng thng loi cu sai v ng php t xy ra hn loi cu
sai v ng ngha. Sai v ng ngha tc l cc nt ngha trong
cu mu thun vi nhau. Th hin cc im sau:
- Phn nh khng ng quan h trong th gi khch quan
V d: Mt tri ln pha ng.
- Quan h gia cc thnh phn, cc v cu khng hp
lgch
V d: Trong t nhin ni chung v trong bng ni ring,
chng ta c nhng thay i bc u.
- Quan h gia cc thnh phn ng lp khng m bo
tnh ng loi.
3. Cu phi c thng tin mi
Qu trnh trao i thng tin ch thc s c hiu qu khi ng-
i ni, ngi vit a ra nhng thng tin mi i vi ngi nghe, ngi
c. Tc l nhng t ng trong cu phi m bo chc nng
thng tin ca mnh, phi m bo lng tin va khng tha,
khng thiu.
V d: N thng bng bng chn.
4. Cu phi c nh du cu ph hp
5. t cu phi ph hp vi phong cch ngn ng vn
bn
Mi loi vn bn c nhng c im khc nhau. C nhnng
kiu cu ch ph hp vi loi vn bn ny m khng ph hp vi cc
loi vn bn khc.
V d: Cu c tnh biu cm cao thng ph hp vi loi vn
ngh thut, khu ng, ngh lun nhiu hn so vi vn bn khoa
hc, vn bn hnh chnh. Trong vn bn hnh chnh yu cu c
tnh n ngha nn cu cng c tnh n ngha khng gy
ra s m h, kh hiu, khng c ngha bng.
 III. c im ca cu trong cc loi vn bn thng gp:
1. Trong vn bn khoa hc:
a/ Cu c cu trc phc hp c th trnh by y ni
dung nhiu mt ca cc khi nim, nh l. Thng dng cu phc,
cu ghp hn l cu n.
b/ Cc cu di c khi c ngt ra thnh tng v phn bit
nhau bng nhng k hiu, con ch, ch s cho vic trnh by
c d hiu r rng.
c/ m bo cch trnh by lgc ngi ta thng dng
nhng cp quan h t: qua, trn, di, trong, ngoi... nhm ni cc
thnh phn ng lp, cc thnh phn c quan h chnh ph, ni
cc thnh phn chnh cc thnh phn ph ca cu.
Hay cc cp t ni hng: ni cc v, hai v ca cu ghp
(nu- th; v- nn, do- m, chng nhng- m cn...).
Hay cc cp ph t h ng: ni cc v trong cu ghp(cng-
cng, cha- , va mi- )
d/ Vn bn khoa hc c u tin s dng cc loi cu: ng
thc A l B, b ng, cu khuyt ch ng, cu c ch ng khng
xc nh.
V d: Khuyt CN: Cho mt ng trn...
Hy chng minh
Cu trc b ng: D +b / c + + (bi) nhm th hin
tnh khch quan trong s trnh by ni dung khoa hc.
2. Cu trong vn bn ngh lun:
a/ Cu trong vn bn ngh lun rt a dng nhng s dng
kiu cu no l do nhu cu thng tin.
V d: Hi ng bo ton quc!
Chng ta mun ho bnh, chng ta nhn nhng. Nhng
chng ta cng nhn nhng th thc dn Php cng ln ti, v chng
quyt tm cp nc ta mt ln na.
Khng! Chng ta th hy sinh tt c ch nht nh khng chu
mt nc, nht nh khng chu lm n l.
Xt v cu trc: (1) cu c bit Cm t
(2) cu ghp (ng lp) C-V, C-V
(3) cu ghp (qua li) C cng V th
C cng V
(4) cu c bit 1 t
(5) cu n bnh thng C- V
Xt v mc ch pht ngn
(1) cu cm thn
(2), (3) : cu tng thut
(4) : cu ph nh (bc b, t chi)
(5) : cu ph nh
 b/ Mc ch c bn ca vn ngh lun l tnh thuyt phc.
Sc thuyt phc ca vn bn ngh lun ph thuc vo cch lp lun.
Do cc cu trong vn bn ngh lun phi c t chc mt cch
cht ch, lgic mang tnh lp lun cao.
c/ tng sc thuyt phc vn ngh lun cng mang tnh biu
cm, tnh hnh tng cao tc l phi ch s dng cc bin php tu
t v cu, v t, cu ngn cu di cu cm thn, cu c bit
cu nghi vn (cu hi tu t: l no...), cu a ngha.
3. Cu trong vn bn hnh chnh:
a/ Cu trong vn bn hnh chnh thng u tin cho loi cu t-
ng thut. Khng s dng cu cm thn, cu nghi vn.
b/ cu trong vn bn hnh chnh thng l cu di c th
trnh by trn vn ni dung. Trong cu nhng thnh phn ng
chc thng b tch ra thnh nhng dng ring v ghi k hiu u
lm cho s din t r rng, rnh mch. Ngoi nhng cu y
thnh phn cn c nhng cu c bit ghi phn tiu tiu
ng ca vn bn.
V d: tiu ng: Cng ho x hi ch ngha Vit Nam
tiu : n xin ngh php
c/ Cu bnh thng dng trong ni dung chnh (C- V)
d/ Cu phi mang tnh khch quan, khng s dng cc phng
tin biu cm. Trong loi vn bn ny cu phi c ngha tng minh
cc thnh phn cu phi c sp xp hp l trnh cc cch hiu
khc nhau.
IV. Cha cu sai:
1. Li v cu to ng php ca cu:
a. Thiu ch ng:
V d: Qua tc phm Tt n cho thy hnh nh ca ngi
ph n trong ch c.
Cch 1: b qua (trng ng i thnh ch ng).
Cch 2: thm vo ch ng mi tng hp v ngha v nh
ca ngi ni, ngi vit. Chng hn: thm vo: tc gi, ta, r sa li
thnh: Qua tc phm Tt n, tc gi cho ta thy r hnh nh ca
ngi ph n trong ch c.
b. Thiu v ng:
V d: Lng tin su sc ca nhng th h cha anh vo lc l-
ng mng non v xung kch s tip bc mnh.
Cch 1: Thm v ng l ng lc mnh m gip h phn
u tt
Cch 2: Th h cha anh c lng tin su sc vo lc lng mng
non
c. Thiu C - V
V d: Trong cc tc phm dn gian, bng s hm hnh, bng
tr tu thng minh sc o, bng ngh thut gy ci c o v
 kch su cay ca mnh vi bn thy bi, thy cng tham n,
tham ung.
Thiu c ch ng ln v ng
Thm vo: Ngi nng dn c nhng giy pht c h h
sau nhng gi lao ng mt nhc
d. Li thiu v trong cu ghp:
V d: Mc d qun gic dng mi th on d d v dng
mi cc hnh tra tn ch ht sc d man.
Thm vo: nhng ch vn kin quyt khng khai
2. Li v quan h ng ngha trong cu:
II a. Cu phn nh sai hin thc khch quan
V d: Trn Hng o nh ui qun Minh dnh c lp
cho dn tc.
Trn Hng o khng nh qun Minh m nh qun Nguyn.
III b. Quan h gia cc thnh phn, cc v cu khng
lgic
V d: Qua ti n l ngi bn tt.
Sa: Vi/ i vi ti
V d: Anh ta b thng hai pht, mt pht o Kh, mt
pht mng.
Sa: Mt pht o C Mng/ mt pht u.
c. Cu c cc thnh phn ng chc khng cng loi vi
nhau:
Trong cu ng lp nhng yu t ng loi phi cng t loi,
cng phm vi, cng phm tr ng ngha
V d: Trong truyn Kiu, Lc Vn Tin v H Xun Hng l
hai nhn vt chnh.
3. Li v du cu: dn n cc cch hiu m h
4. Li v phong cch: nhng cu phm li v phong cch l
nhng cu c cu to khng ph hp vi lnh vc giao tip chng
hn dng cu trc cu khu ng trong giao tip hnh chnh, giao
tip khoa hc.
V d: Nay quyt nh... iu 1, ...
ngh cc ng ch gip ti vi nh.
Vit cu sai l li din t kh ph bin thng c nh hng
ln n gi tr ca vn bn. Trong mt thi gian di nht nh,
chng ta cn tp trung sc rn luyn k nng vit cu ng v
sau tin dn n ngh thut vit cu hay.
 Chng 4:
Rn luyn k nng vit on vn
I. Quan nim v on vn: hin nay cn tn ti nhiu cch hiu
khc nhau v on vn:
- on vn l kt qu ca s phn loi ni dung, phn loi
ca vn bn. Theo quan im ny th mi on vn phi c s
hon chnh nht nh v mt ni dung, trn vn v ngha.
Nu quan nim on vn mt cch n gin nh vy th ta d ri
vo cm tnh, nhn thc n mt cch m h.
- on vn l kt qu ca s phn on hon ton mang tnh
hnh thc. Mun c mt on vn ta phi chm xung dng. Nu
quan nim on vn nh vy (bt chp ni dung nh th no) th
chng l on vn c xy dng mt cch tu tin khng ph
thuc vo c s ng ngha.
- Hin nay c mt cch hiu tho ng hn c l quan
im nn coi on vn l kt qu ca s phn on v mt ni
dung, va l kt qu ca s phn on hnh thc. on vn l n
v c s t chc vn bn. V mt ni dung on vn phi
m bo mt chc nng no v ngha (hon chnh hoc ch-
a hon chnh) cn v hnh thc on vn phi lun hon chnh
(sau mi on vn phi c du chm xung dng, ch u on
bao gi cng c vit hoa v li vo).
Tm li, on vn l n v c s cu thnh vn bn, l n
v trc tip ng trn cu din t mt ni dung nht nh c
m u bng ch li u dng vit hoa ch u v kt thc bng
du chm ngt on.
II. Tm chnh ca on vn:
chnh ca on vn l bao trm, chung m tt c cc
cu trong on u tp trung th hin. chnh thng c vch r
cng hay dn ca vn bn. Nht l dng cng chi tit
( mi cu, mi gch u dng c xem l mt chnh ca on
vn).
C hai trng hp th hin chnh:
* on vn c cu ch : (cu cht). Cu ch l cu
nu ni dung khi qut gn trng vi chnh ca on vn. Cu ch
thng c cu to ngn gn, y cc thnh phn chnh ca
cu cha nhiu t ng c ni dung khi qut. Cch tm chnh
ca on vn c cu ch l tm ra cu ch .
Cu ch l cu quan trng nht ca on vn mang
trong mnh nhng thng tin chnh ca ton b on vn. Khi s
dng ph hp cu ch s c tc dng sau:
+ V pha ngi vit: cu ch gip cho vic th hin ni
dung ng hng, duy tr c s thng nht chung cho ton on
vn. Chnh cu ch gip cho on vn ch xoay quanh mt ni
dung ngha, trnh c tnh trng vit lan man, dn tri, khng tp
trung trong qu trnh din t.
+ V pha ngi c: cu ch gip cho vic xc nh h-
ng tip nhn ni dung mt cch nhanh chng, chnh xc.
vit c cu ch c hiu qu cao ta cn ch nhng
im sau:
-V mt ni dung: Cu ch phi th hin c chnh
khi qut v nh hng c ni dung trin khai cho ton on vn.
- V mt dung lng: cu ch thng c dung lng khng
qu ln. Trong nhiu trng hp cu ch l cu ngn nht so vi
cc cu khc trong on vn. iu ny m bo cho cc cha
trong cu ch c ng hn, ni bt hn.
- V kt cu ng php: cu ch thng l cu cha y
hai thnh phn chnh. iu ny gip cho cu ch va th
hin chnh xc i tng trnh by ln ni dung trnh by trong
on vn.
 - V v tr: trong mt on vn, cu ch c th ng
u, cui hoc va ng u va ng cui trong on vn.
* on vn khng c cu ch : y l loi on vn khng
cha cu no biu th chnh ca on. Ch ca loi on
vn ny c th hin ri ra trong tt c cc cu. Mi cu u th
hin mt phn no trong chnh ca c on. Mun tm
chnh trc ht phi tm hiu ca tng cu v khi qut thnh ni
dung chung nht bng cch dn nn thng tin vo mt cu (cu
mi).
V d: Chng lp ra nh t nhiu hn trng hc. Chng thng
tay chm git nhng ngi yu nc thng ni ca ta. Chng tm
nhng cuc khi ngha ca ta trong b mu.
Cu mi: Thc dn Php gy nhiu ti c i vi phong tro
yu nc ca dn tc ta.
III. Cch lp lun trong on vn:
1. Khi nim lp lun:
Lp lun l a ra mt hoc mt s lun c nhm dn dt ng-
i nghe, ngi c n mt kt lun no y m ngi vit, ngi
ni mun t ti.
Trong khi lp lun cn dng nhng l l, dn chng khng
nh hoc bc b nhng nhn xt khc. Cc l l, dn chng
phi c sc thuyt phc cao.
Mi on vn nu ln mt chnh. Mi chnh l mt lun
im cng vi quan im, cch nhn ca ngi vit. Mun vy, phi
c cch lp lun lun thu ht ngi c.
Khi phn tch on vn pht hin lp lun l mt cng vic
cn thit.
2. Mt s kiu lp lun trong on vn:
Trc ht, l l dn chng a ra phi ng tin cy. Cc cu phi
c sp xp mt cch lgc tng thm tin cy. c s
lgc cn phi tun theo mt s qui tc nh sau:
a/ Qui np: l cch lp lun i t ci ring n ci chung. i t
s quan st cc i tng c th ring bit, n nht tin n
nhng kt lun tng qut. T nhng lunc hng ring suy ra nguyn
l, nguyn tc ph bin. Ni cch khc, qui np l qu trnh suy
ngh t vic xem xt nhng hin tng ring l tm ra mi lin
h bn cht gia chng. T nng ln thnh nhn nh khi
qut tru tng v nhnng du hiu chung.
b/ Din dch: l phng php ngc li vi qui np tc l i t ci
chung ci khi qut n ci ring, ci c th. (ban u pht biu
mt ci c khi qut chung sau phn tch ra)
c/ Phi hp din dch vi qui np: trong thc t lp lun t khi ta
thy din dch hoc qui np tn ti nh tng phng php duy nht.
Ngi ta thng kt hp vn dng hai phng php ny vi nhau theo b
cc 3 phn.
Phn m - Phn thn - Phn kt
Tng - Phn - Hp

d/ Nu phn (phn chng): nu kin phn bc li kin

ca mnh, nu ngi lp lun cao tay bc b c cc kin th
s khng nh cng c gi tr thuyt phc. C th bc b bng
vic ph nh cn c ca cc kin l sai lm phi l. Nu ln
kin (phn tch kin ) s a n hu qu xu tai hi.
e/ So snh:
- So snh tng phn: l i chiu cc mt tri ngc vi nhau.
V d: trng- en, phi- tri, xu- tt, lm ni bt iu
mnh mun ni ti.
V d: Ngi ta sinh ra t do v bnh ng v quyn li v
phi lun lun t do v bnh ng v quyn li.
l nhg l phi khng ai chi ci c
Th m, hn 80 nm nay bn thc dn Php li dng l c t
do bnh ng bc i n cp nc ta p bc ng bo ta. Hnh
ng ca chng tri hn vi nhn o v chnh ngha.
- So snh tng ng: l t mt chn l bit c cng
nhn suy ra mt chn l tng t c chung lgc bn trong.
V d: Tt c mi ngi u sinh ra c quyn bnh ng ()
Li bt h y trong bn tuyn ngn c lp nm 1776 ca M. Suy
rng ra cu y c ngha l: tt c cc dn tc trn th gii u
sinh ra bnh ng, dn tc no cng c quyn sng, quyn sung
sng v quyn t do.
f/ Nhn - qu (nguyn nhn v kt qu) da trn mi quan
h nhn qu, phng php lp lun ny nhm vch r ngun gc
ca cc hin tng c th vfa cng l ngi d kin cc hin tng xy
ra. Phng php lp lun nhn qu c cc dng sau:
+ Trnh by nguyn nhn trc, kt qu sau
V d: Ngi qun t ch ct suy ngh, nh liu cng vic
ca mnh, lc cha lm c th vui rng mnh c nh lm, lc
lm c th li vui rng mnh c ti lm c vic. Th cho nn,
ngi qun t c ci vui th sut i, khng c ci lo s mt ngy
no c.
+ Trnh by kt qu trc, nguyn nhn sau
V d: B lo mong v nh l v ngh mt cht. V i b
hai ngy cng mt.
+ Trnh by hng lot s vic theo quan h nhn qu lin
hon, khi lp lun a ra hng chui cc s kin. Cc s kin ny
va l qu ca nguyn nhn trc va l nguyn nhn ca s kin
sau.
 V d: Mun xy dng CNXH th phi tng gia sn xut.
Mun tng gia sn xut tt th phi c k thut ci tin. Mun s
dng tt k thut th phi c vn ho. V vy, cng vic ca b
tc vn ho l cc k quan trng.
IV. Luyn tch on vn v lin kt on vn:
1. Luyn tch on vn: l hot ng ca ngi vit trong
vic phn chia , phn chia ni dung khi xy dng vn bn. Kt
qu ca hot ng ny s cho ra nhng on vn. Kiu tch on
vn ph hp khng phi ch c tc dng i vi ngi vit m cn c
tc dng i vi ngi c. C th l: v pha ngi vit tch on
va l phng tin phn chia ni dung, trnh by ni dung, va
l phng tin th hin phong cch ring ca ngi vit. V pha
ngi c tch on s gip cho vic tip nhn ni dung d dng
hn, v v mt tm l n cn gip chng li s mt mi.
+ Tch on da vo ch : nu ta quan nim mt vn bn
hon chnh gm nhiu ch nh th mi khi chuyn t ch
ny sang ch khc ta c th tch thnh mt on vn.
+ Tch on da vo thi gian: nu trong vn bn chng ta
trnh by i tng theo trnh t thi gian th sau mi thi on,
thi im ta c th tch thnh mt on vn. Khi tch on theo
thi gian ta nn dng mt cu c b phn trng ng ch thi gian
t u cu. V bn thn cu ny cng cn c t v tr
u on.
+ Tch on da vo khng gian: nu trong vn bn ta trnh
by i tng theo trnh t khng gian th c sau mi khong khng
gian ta c th tch thnh mt on vn.
Lu : khi tch on theo khng gian ngi ta thng t cu
khi u hoc cu ch mt b phn trng ng ch a im
v tr u cu.
2. Luyn lin kt on:
Lin kt trong on l quan h gn b gia cu ch vi
cc cu trin khai v cu kt thng qua cc phng thc lin kt
hnh thc. Trong vn bn cn c s lin kt gia cc on vn bao
gm lin kt ch v lin kt logic tc l cc on vn trong vn
bn phi xoay quanh cng mt ch thng nht v cc ch
nh ca cc on vn phi c sp xp theo hng chung ca thng
tin vn bn.
Ngi ta thng dng cc phng thc lin kt sau y:
a/Phng thc lp:
Gm c lp t ng (t vng), lp cu trc (ng php),
c ngi cn cho c lp ng m. Phng thc lp thng gp nhiu
trong cc vn bn th tc hnh chnh.
 + Lp t ng: cu i sau lp li mt s t ng ca cu i
trc, to s lin kt gia hai cu.
- V d1: khng! Khng git cu Vng u nh!... Cu
Vng ca ng ngoan lm.
- V d2: Mun ngn i bit n chic gy tm vng dng
ln thnh ng T quc! V sng Hng bt khut c chic chng
tre.
- V d3: Anh i y, anh v u
Cnh bum nu, cnh bum nu, cnh bum...
+ Lp cu trc: cu sau lp li m hnh cu ca cu i tr-
c.
V d1: Dn ta nh cc xing xch ca thc dn
gn mt trm nm nay... Dn ta li nh ch qun ch
my mi th k m lp nn ch dn ch cng ho.
- Php lp cu trc: (1)C - V : B ng (nn: mc ch)
(2)C - V : B ng (m: mc ch)
- Php lp t vng: dn ta nh
Trong thc t php lp cu trc thng i i vi php lp
t vng.
V d2: Tre anh hng lao ng. Tre anh hng chin u.
V d3: V s nghip 10 phi trng cy. V s nghip 100
nm phi trng ngi. (H Ch Tch)
b/Phng thc th: l vic s dng i t hay nhng t gn
ngha, ng ngha cu sau ng vi yu t xut hin cu
trc nhm lin kt cc cu.
+ Th bng i t: cu i sau dng i t thay th cho
mt hoc nhiu t ng cu trc. C th l i t nhn xng, i
t thay th (ci+ kia) m cng c th l mt t hp i t gm
danh t ch loi v danh t ch nh (con + y). V cng c khi l
t hp t gia quan h t v i t (v vy, cho nn).
V d: Dn ta c mt lng nng nn yu nc. l mt
truyn thng qu bu ca dn tc ta.
T thay th cho lng nng nn yu nc
- i t xng h s t hoc s nhiu: ngi 3: n, h, chng, anh
ta...
- i t ch nh: y, ny, n, kia, ...
- i t thay th cho hnh ng: th, vy
+ Th bng t ng ngha - gn ngha: l vic s dng
trong cu sau yu t c cng ngha vi yu t tng ng cu trc,
trnh lp t gip cho cu vn thm sinh ng.
V d1: Ngi Php mu nhiu. Dn ta hi sinh cng
khng t.
V d2: Ngy ngy mt tri i qua trn lng
 Thy mt mt tri trong lng rt . Th ng
ngha t in
V d3: N phi i ht ch ny ch n kim ci nht vo
d dy. n sng. V n cha cht. Th ng ngha ph nh.
c/ Phng thc ni:
Cc t ng c ngha quan h (quan h t) va c tc
dng ni va c tc dng biu th quan h ngha gia cc cu
trong on vn. Phng thc ni c th thc hin bng cc phng
tin, cc dng sau y:
+ Ni bng quan h t: nhng, song, m, v, ri, cn, hay,
hoc... ng u cu va c tc dng ni v ch ra ngha
cho cu vn sau i lp hoc cng loi vi cu trc.
V d: Chng ta phi chng tt c nhng thi rng tuch.
Nhng trc ht phi chng thi rng li di.
+ Ni bng cc t ng chuyn tip: l nhng t thng ng
u cu no . Cu trc thng t hai t tr ln v dng nhiu
thnh quen thuc: kt qu l, v li, hn na, tuy nhin, mt l...
V d: T nhn dn ta cng cc kh, ngho nn. Kt
qu l cui nm ngoi sang u nm nay, hn hai triu ng bo
ta b cht i.
- Ch trnh t, lit k b sung ta thng dng cc t: mt l,
hai l, th nht l, trc ht l, sau cng l, mt mt l, mt khc l,
trc ht, sau na...
- Ch tm tt, tng kt, khi qut thng dng nhng t ng
sau: tm li, nhn chung, tng kt li, ni mt cch ngn gn, ni
tm li...
- Ch s i lp tng phn ta dng nhng t ng sau: tri li,
ngc li, i lp vi, th m, tuy vy, th nhng...
+ Dng cu ni: cu ni l cu ch yu thc hin chc nng
lin kt gia cc on vn. Nu trong cu ni c cha thng tin th
ch l nhng thng tin ph, c c cha cu ni. V d: Nh
chng ta trnh by, ...
d/ Phng thc dng cu hi: cu hi tu t v cu hi n
thoi cng c chc nng lin kt r rt. C th t u hoc
cui on vn.
V d: Hnh phc l g? Mt s ngi cho l s tho
mn (...) Cn hnh phc ca chng ti v cc bn chng l ch l
s tho mn thi sao? D nhin khng phi.
e/ Phng thc i: l phng thc lin kt da trn s song
song v i lp ca hai cu vn. Phng thc i c s dng
nhiu trong vn bin ngu, thnh ng, tc ng ting Vit.
V d1: Gn mc th en, gn n th rng.
V d2: Vic cuc, vic cy, vic ba, vic cy, tay vn quen
lm
 Tp khin, tp sng, tp mc, tp c, mt cha tng
ng.
(Nguyn
nh Chiu)
f/ Phng thc tuyn tnh: l phng thc gia cc cu c mi
quan h ngha nh quan h thi gian, quan h nhn qu, quan
h giI thch, quan h b sung...
V d1: Tri nng. Anh mt b hi tai.
(Nguyn Cng Hoan)
2
V d : Mt lot sng n ran pha hang Hn. S git mnh
ngonh li.

(Anh c)
g/ Phng thc lin tng: l quan h gia cc t m khi mt t
xut hin lm ta ngh n cc t khc. Cc t c quan h lin tng
thng biu hin nhng s vt hnh ng, tnh cht, s lng cng
mt phm tr, cng mt phm vi ca thc t khch quan. Cc t
c s dng ri rc trong cc cu to nn s lin kt gi l lin tng.
Cng nh s lin kt, lin tng ca cc t ny m ngi ta pht hin
ra ch ca on vn, ch ca vn bn.
+ Lin tng ng loi:
V d: Triu Th Trinh 19 tui ng dy dit H. Nguyn
Hu 18 tui pht cao c o.
+ Lin tng b phn vi ton th hoc ngc li
- Lin tng b phn: l phng thc lin kt thc hin bng
cch s dng cu th hai mt t ng ch b phn m toan fth
ca n c t ng khc ni n cu th nht.
V d: Ti li v qu m nui xa
Mt bui tra nng di bi ct
Gi lng xn xao sng bin u a
Mt ri lng ta ngn nga ting ht.
(T Hu)
Nhng k nim v qu m c lin tng v lm r hn bng
nhng t ng c th: bui tra, nng di, gi lng, sng bin
- Lin tng ton th: l phng thc lin kt thc hin bng
cch s dng cu th hai mt t ng ch ton th m b phn
ca n c ni n cu th nht bng mt t khc.
V d: Php dng ch, php t cu i mi mt cch
to bo cng thay hnh i dng cu th khng t. Nhng th
th cng nh ton th x hi ng mun su tm sinh tn khng
t th nhiu cng phI thay hnh dng.
+ Lin tng ng v
V d: Sau khi m ca phng m, n bt sng trng. Bc s
ang ra tay thay o. Cc y t lng xng chy i chy li.
 Chng 5:
To lp v tip nhn vn bn

I. To lp vn bn
1. Vn bn l g?
Vn bn va l sn phm va l phng tin ca hot ng
ngn ng. Vn bn c hai loi l vn bn ni (ngn bn) v vn bn
vit (vn bn). Thng thng vn bn l s tp hp ca cc cu theo
mt qui tc nht nh. Nhng cng c nhng trng hp c th:
Ti thiu: mt cu (tc ng- ca dao, chm ngn)
Ti a: mt b sch, mt lun n...
2. Cc c trng ca vn bn
a/ Tnh chnh th:
Vn bn l tp hp ca nhiu cu, nhiu on, nhiu ch-
ng, nhiu phn thm ch nhiu quyn. Nhng cc b phn ca vn
bn phi to thnh th thng nht hon chnh. Th thng nht
hon chnh y c gi l tnh chnh th ca vn bn. Ni mt
cch n gin: vn bn l mt sn phm ngn ng tng i trn
vn v ni dung v hnh thc.
* Chnh th v mt ni dung:
+Vn bn phi trnh by c mt ni dung trn vn lm
cho ngi c c th hiu c, c th cm xc c v s vic, v
t tng c nu trong vn bn, ni dung trn vn ch mang tnh t-
ng i tu thuc vo mc kiu loi vn bn, tu thuc vo cc
nhn t giao tip (hon cnh giao tip, nhn vt giao tip, mc
ch giao tip).
+ Vn bn phi thng nht v ch : cc cu, cc b
phn, cc yu t ca vn bn phi xoay quanh mt tiu ch
hay mt ch nht nh. Nhng b phn no, nhng cu no,
khng n nhp vi tiu ch , ch gi l nhng b phn lc
. Ch ln c trin khai qua cc tiu ch m hnh thc
biu hin tng ng ca n l cc on vn trong vn bn.
Chnh nh tnh trn vn v mt ni dung v tnh
nht qun v ch khin cho vn bn d ln n u cng c
th t c tiu (mt tn gi chung). Tiu phn nh ni
dung ca vn bn chnh l c trng ca vn bn.
* Chnh th v mt hnh thc: bc l kt cu vn bn
gm c: tiu , cch t vn ca vn bn, cch gii quyt
vn v kt thc vn .
 Tnh chnh th v hnh thc c th hin trong ton b
vn bn v c trong tng phn, b phn ca vn bn.
b/ Tnh lin kt:
l nhng mi lin h qua li cht ch gia cc cu, cc
on, gia cc phn, gia cc b phn ca vn bn. Tnh lin kt
l c s ca tnh ch th (v ni dung v hnh thc). Th hin:
+ Lin kt ni dung: lin kt lgic: xa - gn, trong - ngoi,
trt t thi gian qu kh, hin ti, tng lai
+ Lin kt ch : nhng phng tin lin kt hnh thc
dng th hin lin kt ni dung nh php lp, php th, php
ni, php tnh lc...
c/ Tnh mc ch:
Vn bn c vit ra bao gi cng t ti mt mc tiu giao
tip nht nh nn trc khi vit chng ta phi t cu hi:
Vn bn c vit ra nhm mc ch g?
lm g?
Hng n nhng i tng no?
Chnh mc ch, mc tiu ca vn bn s qui nh vic la
chn ni dung, qui nh vic la chn phng tin ngn ng trong
vn bn v qui nh cch t chc cc cht liu th hin ni
dng .
Tm li: Vn bn l sn phm ca hot ng giao tip ngn
ng dng vit, thng l tp hp ca cc cu, c tnh trn vn v
ni dung, tnh hon chnh v hnh thc, c tnh lin kt cht ch
v hng ti mt mc tiu giao tip nht nh.
3. Mt s loi vn bn thng gp: da vo phng tin ngn
ng ngi ta chia ra cc loi vn bn sau:
a/ Vn bn khoa hc:
+ Phm vi v chc nng:
- Phm vi: vn bn khoa hc c s dng trong lnh vc hot
ng khoa hc.
- Chc nng: chc nng c bn l thng tin nhn thc, tc l:
cung cp thng tin lm thay i nhn thc
+ Phn loi:
- Vn bn khoa hc chuyn su: lun n, lun vn, tiu lun,
nin lun
- Vn bn khoa hc gio khoa: gio trnh, sch gio khoa, ti
liu tham kho...
- Vn bn ph cp khoa hc: cc bi bo khoa hc, cc ti
liu ph bin v mt vn khoa hc g (ti liu tuyn
truyn v bnh SAT, SIDA)
+ c trng ngn ng:
- Tnh khi qut: Ngn ng khoa hc khng c tnh c th
hay xu hng c th ho, l th ngn ng trung ho v mu sc.
Ngn ng trong vn bn khoa hc l ngn ng qui c c mi ngi
hay gii khoa hc chp nhn. Ngi vit khng th t mnh t ra
theo hng th hoc s thch c nhn m phi vn dng h thng
cc khi nim, thut ng, nhng qui tc, qui lut hay nhng nh
lut trong mt ngnh khoa hc nht nh.
- Tnh tru tng: Khc vi khu ng v ngn ng ngh thut
(c tnh c th v hnh tng) ngn ng khoa hc l ngn ng tru
tng bi l mi khoa hc u nhm mc ch khm ph th gii
khch quan i n vi nhng nhn thc l tnh gn lin vi t
duy tru tng. Chnh v l m cch din t ca ngn ng khoa
hc buc phi tru tng.
- Tnh tr tu v logic: ngn ng khoa hc l ngn ng ca
t duy logic, ca tr tu nn n coi nh cm xc v truyn cm.
Ngn ng khoa hc thng thuyt phc ngi c, ngi nghe bng
nhng lun c, lun im v phng php t duy cht ch ch
khng phi bng cm gic hay l s rung ng.
T nhng c trng c bn trn chng ta rt ra mt s yu
cu trong vn bn khoa hc:
- T ng: ngn ng khoa hc c h thng thut ng ring.
Cc h thng thut ng chnh l ni dung c bn ca tri thc khoa
hc. c im ca thut ng l mang tnh h thng v vy
chng ta cn lu cng mt hnh thc nhng trong cc h thng khc
nhau th ni dung ca thut ng y cng c th khc nhau NgoI
h thng thut ng, vn bn khoa hc cn s dng h thng cc k
hiu, v mt lp t ng n ngha (ngha en) trnh nhng t
a ngha (ngha bng).
- V c php: ngn ng khoa hc phi dng c php
chun, khng s dng nhng phng tin v bin php tu t, khng
s dng nhng cch din t ri rm mp m gy kh khn cho
ngi c trong s tip nhn khoa hc.
b/ Vn bn ngh lun:
* Chc nng v phn loi: Vn bn ngh lun l vn bn dng
trnh by, bnh lun nh gi theo mt quan im nht
nh nhng s kin, vn no v chnh tr, vn ho, x
hi... chc nng c bn ca n l thuyt phc, li cun, ng vin.
N bao gm cc vn bn hiu triu, ku gi, cng lnh, tuyn ngn,
cc bi bnh lun x lun trn cc phng tin thng tin i chng,
hoc cc tham lun ti cc hi ngh...
Da vo ni dung ca vn bn ngi ta chia vn bn ngh
lun lm hai loi: ngh lun x hi v ngh lun vn hc.
+ Ngh lun x hi; l mt dng ngh lun m cc ni dung
a ra bn lun l cc vn thuc cc lnh vc chnh tr, x hi,
o c nhm lm sng t nhng ci ng sai, phi tri, tt xu...
 + Ngh lun vn hc: l mt dng ngh lun m ni dung a
ra bn lun l cc vn vn hc, s kin vn hc, tc phm, tc
gi, thi i vn ho, tro lu, trng phi, quan im vn hc.
- Phn tch vn hc: l mt kiu bi ngh lun khm ph cc
gi tr vn hc v cc vn vn hc bng cch xem xt cc kha
cnh v cc biu hin c th ca chng trong tc phm vn hc,
trong sng tc ca mt nh vn, mt giai on vn hc hay qua cc
nhn nh vn hc.
- Bnh ging vn hc: kiu bi ring ca phn tch tc
phm vn hc c s khm ph, s thng nht ca hnh thc, ni
dung th hin tc phm vn hc, bnh phm gi tr biu hin ca
n: bnh ging th, vn xui, kch. Bi bnh ging mang nhiu
du n c nhn hn bi phn tch.
- Bnh lun vn hc: loi vn ngh lun tng hp vit ra
pht biu kin nhn nh, nh gi v bn cht, c Im v
ngha ca mt hin tng vn hc: tc phm, tc gi, phong cch
tro lu sng tc, th loi ngh thut biu hin v c nhng vn
l lun vn hc.
Bi bnh lun khng th thiu phn tch v bnh ging.
Trng tm ca n t cc nhn nh, nh gi cc hin tng
vn hc hoc cc vn l lun vn hc.
* c im trong cch din t:
+ T ng phong ph.
+ Cc kiu cu c vit rt a dng, s dng kiu cu no
l tu thuc vo mc ch ca vn bn.
+ Vn bn ngh lun thng c cch lp lun rt lgic cht
ch, c sc thuyt phc v tnh hnh tng cao.
c/ Vn bn hnh chnh:
* Chc nng v phn loi ca vn bn hnh chnh: l loi vn
bn dng trong cc hot ng t chc, qun l, iu hnh x hi
v thc hin giao tip gia nh nc vi nhn dn v ngc li; gia
cc c quan nh nc vi nhau; gia cc on th vi nhau v vi
qun chng.
+ Vn bn lut: gm cc b lut: lut Lao ng, lut Dn
s, lut Hnh s...
+ Vn bn hi ngh: bin bn, quyt nh, bo co...
+ Vn bn th tc hnh chnh: n t, cng vn, quyt
nh...
*c trng:
+ Vn bn hnh chnh c son theo mu: in sn hoc quy
nh.
+ Vn bn ny c c trng l mang tnh khun mu, chnh
xc, minh bch v tnh hiu lc.
 + Vn bn hnh chnh cn bc l r tnh php l, th ch,
k cng ca hot ng cng v, do vn bn hnh chnh phI
t n s chnh xc mi ngi lnh hi v thc thi n.
* c im trong din t trnh by:
+ Vn bn hnh chnh c trnh by, sp xp theo cc
khun mu quy nh. Trong nhiu trng hp c cc vn bn in
sn, ngi s dng ch cn In y thng tin cn thit.
+ Trong vn bn hnh chnh t ng phi mang tnh ton
dn, x hi v khch quan. Vn bn loi ny khng dung np t da
phng, bit ng, hoc cc t ng mang sc thi khu ng.
+ Cu thng dng trong vn bn hnh chnh l cu k, c
ngha tng minh, khng c ngha hm n. Khng s dng cc bin
php tu t, khng s dng cc kiu cu hi, cu cm thn...
* Mt s loi vn bn hnh chnh thng gp:
+ n: l loi vn bn hnh chnh m mt cc nhn hay tp
th dng t ngun vng, yu cu ln mt cp c thm
quyn gii quyt nhng nguyn vng, yu cu . y l loi vn
bn rt hay gp trong i sng, chng hn: n xin ngh hc,
n xin vic, n khiu t... D dng no i na th thng tin
trong n t bao g cng phi m bo chnh xc v y .
C hai loi n: mt l n theo mu, ngi vit ch cn
in y cc thng tin c nhn, hai l cc nhn t vit theo
hon cnh ring ca mnh, cch th hai ny mang m du n c
nhn, nu vit tt s tc ng trc tip n ngi nhn v c th
s em li hiu qu cao hn.
V c bn, mt vn bn n gm c nhng phn sau:
- Quc hiu v tiu ng.
- Tn n
- Ni gi, ngi nhn n (thng bt u bng Knh gi)
- Gii thiu tm tt v ngi vit n (ch ghi nhng thng
tin cn thit)
- Ni dung s vic v nguyn vng ca ngi vit n.
- Li cam kt, cm n.
- Ngy thng nm, k v ghi r h tn.
+ Bin bn: l loi vn bn hnh chnh dng ghi chp
mt s vic hay mt hin trng s vt trong mt thi gian gii hn
no . Ngi lm bin bn phi trung thc khng nn thm bt k
s bnh lun no vo vn bn. V d: bin bn cuc hp, bin bn
mt phin to, bin bn hp lp...
Mt bin bn thng c cc phn sau:
- Quc hiu v tiu ng
- Tn c quan lm bin bn v cp trn trc tip
- Tn bin bn v i tng ghi chp (V d: Bin bn bn
giao nh tnh ngha cho B m anh hng)
 - Thi gian v a im
- Thnh phn tham d: s ngi c mt, s ngi vng mt
(c l do bao nhiu v khng c l do bao nhiu).
- Ni dung, din bin ca s kin: Chi tit theo trnh t thi
gian, tng hp kin nhng ngi pht biu.
- Kt lun: kt thc vo lc..., con s biu quyt c th,
tng kt nhng nt ln t c.
- Ch k xc nhn v nhng ghi ch cn thit (bin bn lm
au, ai xc nhn). Cn c ti thiu hai ngi xc nhn bin
bn. (V d: bin bn cuc hp phi c ch k ca ch ta v th k,
bin bn thu gi tang vt cn c ch k ca cng an lm nhim v
v i tng vi phm).
C hai cch ghi chp khi lm bin bn: ghi chp chi tit (ghi
chp y mi din tin, ng thi ca s kin theo thi gian)
v ghi chp tng hp (cht lc nhng chi tit, tnh tit quan
trng, c th tm lc hay b qua nhng chi tit, tnh tit ph,
min sao phn nh c trung thc s kin xy ra.)
+ Bo co: l loi vn bn hnh chnh trnh by tnh hnh
thc t hoc kt qu t c trong hot ng ca mt c quan,
mt ngnh chc nng hay ca mt c nhn nhm gip cho vic
qun l, lnh o hay xut nhng ch trng mi ph hp vi thc
tin. V d: Bo co s kt hc k I ca khoa Tm l v gio dc
nm hc 2005-2006...
Cch vit: tu theo tnh cht ca mi loi bo co m ngi
vit c th chn mt b cc hp l. Tuy nhin, v i th, mt bo
co thng c nhng phn sau:
- Quc hiu v tiu ng
- Tn c quan lm bo co v c quan cp trn trc tip, s
hiu ca bo co (nu l bo co hnh chnh trong cc c quan
nh nc)
- a im ngy thng lm bo co
- Tiu ca bo co
- Ngi nhn, ni nhn bo co
- Ni dung bo co: bao gm: m t tnh hnh hot ng
thc t hay kt qu cng vic
Phn tch, nh gi tnh hnh v cc kt qu t c,
t rt ra nhng u Im v khuyt im, nhngvn cn
tip tc gii quyt
Nhng nh hng cng vic hoc kin ngh.
- Tn h chc v ca ngi lm bo co (ng du nu cn
thit). Ghi ch v ni nhn v lu bo co.
Lu : nhng trnh by trn y khng p dng i vi cc
bo co khoa hc.
II. Tip nhn vn bn
 1. Tm tt ni dung mt vn bn: (Tm tt mt ti liu khoa
hc)
Tm tt vn bn l cng vic trnh by li ni dung ca vn
bn gc theo mt mc ch nh trc.
a/ Mc ch yu cu ca vic tm tt:
IV - Lu tr ti liu dng ngn gn nht dng trch dn
khi cn thit.
V - Gii thiu mt cng trnh khoa hc no trn bo
ch, a vo t in hoc bo co li cho ngi khc.
VI - C khi ch tm tt mt phn, mt lun im no
ca vn bn phc v cho mt kin no . Trong nh trng,
hc sinh c th tm tt mt chng, mt bi hoc c gio trnh
nm chc phn c hc.
VII Tm li, vic tm tt cc ti liu hc va gp phn rn
luyn cc thao tc t duy, va m bo bi vit ngn gn.
* Yu cu: + Khng c xuyn tc hoc thm tht nhng
lun im vn khng c trong nguyn bn
+ Phn nh trung thnh quan nim, t tng, cch
gii thch v chng minh trong vn bn gc.
+ Bi tm tt cng ngn gn, sc tch m tho
mn c mc ch ra th cng tt.
+ Ngi vit cn din t cc ni dung c tm
tt theo cch ring ca mnh, trnh n mc ti a dng li mt
cch nguyn si cc cu, cc on ca nguyn bn. u tin dng cu
y thnh phn, c bit l cc cu n hoc ghp c
m rng nhm tng cng ti a lng thng tin trong cu. Cn trnh
s dng cc cu c bit, tuy nhin cng c th dng cu tnh lc
thnh phn (thng l tnh lc ch ng) nhm rt ngn vn bn
tm tt.
b/ Nhng cch tm tt thng s dng:
* Tm tt thnh cng:
cng l ci ct li phn nh kt cu v b cc ca v bn.
cng phn nh qu trnh lp lun nhm minh gii cho vn
khoa hc cn trnh by. Nhng ni dung cn tm tt l:
Tn ti liu (tn bo co- u ): vit gia dng, kh
to, kiu ch khc. Pha di ghi tn tc phm v xut x ca vn bn.
+ Phn m u: gm xc nh i tng nghin cu, l do
v mc ch nghin cu, tnh hnh nghin cu (lch s vn )
nhim v v cc phng php nghin cu. Khi tm tt ta cn la
chn mt trong nhng ni dung trn.
+ Phn trin khai: ngi tm tt ch cn ghi li cc mc
theo h thng m ngi vit s dng l c th khi phc li cc
lun im, lun c chnh. Trng hp trong nguyn bn khng c
cu mc th ngi tm tt phi tm ra cu ch ca tng
on v a vo bn tm tt. Trng hp mt c trin khai
nhiu on th mi on khi qut thnh mt cu a vo
bn tm tt.
k hiu dng nhng con ch, s La M... lm ni bt.
Trng hp cn tm tt n cc chi tit m trong vn bn khng -
c ghi li bng cc mc th ta cn phi rt ra chnh ca on
bng cch nht ra cc cu ch hoc t tm tt ca c on
vn. Tm tt nhng kt qu tm ti nghin cu, nhng ng gp
ng k ca ngi vit, phng hng ng dng v hng trin khai
tip tc ca ti. Mi ni dung ca phn kt lun c trnh by
thnh mt on hoc mt cu. Cn lu c khi trong thc t ch
cn tm tt mt phn hoc mt lun im no ca ti liu
khoa hc th cng tm tt khng cn thit phi c y 3
phn nh nu.
* Tm tt thnh vn bn hon chnh
Chng ta cng cn bm st vo ba phn chnh trong b cc
ca ti liu. Li tm tt cho phn m u v phn kt lun c th
ly t cc cu ch ca cc on trong hai phn . C th
thm bt t ng cho . Nu khng c cu ch cho tng
on th chng ta c th din t tiu ch ca phn m u
v kt lun bng mt vi cu khc.
Trong phn trin khai nu tm tt ln lt theo cc lun im
theo cc mc, cc cu ch hoc l cu t to ra tm
tt cn b sung phng tin lin kt ni chng vi nhau. Khi
tm tt vn bn cn lu mt s iu sau:
VIII Cn s dng ng cc thut ng chuyn ngnh c
dng trong ti liu chnh.
IX m bo tnh khch quan v chnh xc c nhiu ch
bn tm tt phi trch dn nguyn vn. Thng thng cc cu tiu
kt tng chng tng phn, cc phn kt lun ca ton b vn bn
v cc cu cc on th hin nhng iu pht hin mi su sc
ca ngi vit th nn a nguyn vn vo trong bn tm tt.
V d: Quy c v ni dung ca mt lun cng khoa hc
(Nguyn ng Mnh; Mun vit mt bi vn
hayNXBGD, 1993)
Mt bn lun vn gm 3 phn: V, GQV, KTV.
1. t vn : phn ny gm:
a/ Quan nim v ti: xc nh i tng nghin cu ca
lun vn
b/ L do chn ti:
X ngha khoa hc
XI ngha thc tin
c/ Lch s vn :
XII Mc ch ca phng php lch s vn
 XIII Cch thc vit lch s vn
d/ Gii hn ca ti
e/ Phng php nhin cu ca lun vn
XIV ti v l lun vn hc ch yu vn dng phng php
lgc
XV ti v vn hc s kt hp phng php lgc v phng
php lch s
XVI Phng php tip cn h thng
XVII Phng php so snh vn hc
XVIII Phng php phn loi thng k
2. Gii quyt vn
a/ Ni dung: lun im c1, c2 v cc lun c chng minh
b/ Ch thm
XIX Lun im cng cp phi ng ng v khc bit
XX Nhng lun im cng cp c quan h cht ch
XXI Lun vn khng nn c qu nhiu lun im cng
cp
3. Kt thc vn : nhng ng gp ng k ca lun vn
XXII Vn trch dn v ch thch trch dn
a/ Lun vn cn c trch dn
b/ Trch dn phi t trong ngoc kp v c ch thch
c/ Cc hnh thc trch dn
* Mt vi k thut c th p dng trong tm tt vn bn,
c bit l khi chng ta mun tm tt mi on vn vo mt
hoc vi cu:
+ Tm cu ch ca mi on vn, xc nh ch v
ni dung hn nh v ch .
+ Bng mt hoc vi cu thch hp, hy din gii li cu
ch , ch lm ni r nhng ni dung hn nh v ch .
+ Dng cc t ng thch hp lin kt cc cu vn li vi
nhau thnh mt vn bn hon chnh.
2. Tng thut cc ti liu khoa hc:
a/ Mc ch yu cu:
Tng thut cc ti liu khoa hc l cng vic thng gp,
nhm gip gii thiu cc cng trnh khoa hc hoc mt khuynh h-
ng, mt vn khoa hc no y gip chongi c hnh dung
mt cch khi qut din mo ca vn khoa hc t nhng thnh
tu n nhng vn ang t ra.
Nhiu khi mun phn tch, hc hi hoc ph phn mt ti
liu no chng ta cn phi tng thut.
Yu cu cng ging nh bn tm tt ti liu khoa hc nhng
tnh khi qut mc cao hn, nhiu ti liu cng mt lc, ni dung
cng nhiu hn. Bao gm nhiu tc gi, nhiu cng trnh, nhiu
quan im khc nhau v nhiu vn t ra.
 b/Cch tng thut cc ti liu khoa hc:
Yu cu l tnh khi qut cao, v vy cn phi s dng thao
tc khi qut ho phi tin hnh cc cng vic sau:
+ c v suy ngm cc ti liu cn tng thut hiu r
v cc nh nghin cu v cc tc gi ca vn bn gc, cc cng
trnh c lin quan n ti v cc ni dung c trin khai.
+ Khi qut ho rt ra cc mt ni dung c bn ca vn
.
+ Ln lt tng thut v cc kha cnh ni dung khi qut
bng cch nu nhng tc gi, tc phm ch yu nu nh vn
c nhiu tc gi, nhiu cng trnh bn n. Tip ngi tng
thut cng cn nu ln nhng lun im c bn c trnh by
trong cc ti liu gc nu tng thut nhiu ti liu cng mt lc
cn nu nhng quan im ging nhau cng nh khc nhau gia
nhng ti liu y. bn tng thut sinh ng v gn vi cc ti
liu gc ngi vit cn bit chn lc v trch dn mt s t ng,
cu on ngn v cc s liu in hnh th hin ci thn trong
quan nim ca ti liu gc.