Professional Documents
Culture Documents
V vic dch li, trong ch thch bi XVI.1, c Nguyn Hin L bo: Bi ny chng ti dch
trong cun Nh gio h Khng (Co Thm, 1972), nay dch li. Di y ti xin nu thm vi
v d na:
- Bi II.2: Trong b i cng vn hc s Trung Quc, cu Thi tam bch, nht ngn d t chi,
vit: T v t, c Nguyn Hin L dch l: C 300 thin trong Kinh Thi, ch mt cu c th
trm c, l: khng ngh by. Trong cun Lun ng, c dch li, c bit l ba ch t v t,
nh sau: Kinh Thi c ba trm thin, mt li bao qut tt c, l t tng thun chnh.
- Bi VIII.3: Trong b Trang t Nam hoa kinh, cu Nhi kim nhi hu, ng tri min ph, tiu
t (li ca Tng t), c dch l: T y v sau ta mi bit chc rng ta gi c (thn ta) khi
cc iu h hng, tn tt cc tr. Trong cun Lun ng, c dch li l: T nay v sau, ta mi
bit thot khi hnh lc, cc tr (c hiu hai ch min ph theo mt ngha khc).
- Bi XVIII.6: Trong b i cng trit hc Trung Quc, cu Thao thao gi thin h giai th d,
nhi thu d dch chi, hai c Gin Chi v Nguyn Hin L dch l: a a nh nc chy mt
chiu, thin h u th c, ai m theo mnh sa i vic lon ra tr. Trong cun Lun ng, c
Nguyn Hin L dch li (c bit l hai ch thao thao): Khp thin h u u cng l dng
nc (c) cun cun, ng Khng Khu s cng vi ai m sa thin h?.
L do khc bit trong hai ln dch bi VI.8 l do ch trong nguyn vn. Trong b Mc hc, c
Nguyn Hin L c ch l vong v dch theo ngha ca ch l cht mt; cn trong
cun Lun ng c c l v v dch theo ngha ca ch v l khng. Cng c trng
hp c khc nhng ngha cng vy nh ch trong bi XI.25, trong cun C vn Trung
Quc, c c l sn (Thiu Chu cng c l sn); cn trong cun Lun ng, c c l
thn, nhng ngha cng vn l mm ci. Nhn vt Nh Bi trong bi XVII.20 cun Lun
ng, ch Hn l , trong cun Nh gio h Khng (bi Dng Ho 19) gi l Nh Bi.
Cng trong cun C vn Trung Quc, c Nguyn Hin L t ng rng thin Hng ng (thin
X) l do ngi sau chp thm; c bo: () hnh nh cng c vi ch do ngi i sau vit
thm, chng hn nh thin Hng ng. Nhng trong cun Lun ng chng ta khng thy c
khng nhc li nghi ng na, trong cun Khng t cng vy.
Trong ebook ngun cng khng thy chp ch Hn, cc ch Hn trong ebook mi ny l do ti
ghi thm da theo cc bn Lun ng ang lu hnh trn mng, c bit l bn Khng t Lun
ng do Nguyn Thin Th ch dch hin ang ph bin trn website website Sn Trung Th
Trang. Bn ca Nguyn Thin Th v bn ca c Nguyn Hin L c vi ch khng ging nhau.
Sau y l vi v d v ch Hn khc nhau:
- Trong bi I.6, Nguyn Thin Th chp l: phm i chng nhi thn nhn v
dch l: Thng mi ngi, m gn gi ngi nhn c; tng ng vi ch phm , c
Nguyn Hin L chp l phim [] v dch l: yu khp mi ngi m gn gi ngi nhn
c.
- Trong bi IX.3, Nguyn Thin Th chp l: tuy vin chng, dch l: tri vi i
chng; c Nguyn Hin L chp l: tuy vi [] chng, dch l: tuy tri vi s ng).
Ngoi vic ghi thm ch Hn v cc ch thch, trong phn Ph lc ti cn chp trn tit Lun
ng trong cun C vn Trung Quc. Trong tit c Nguyn Hin L gii thiu tc phm Lun
ng v ba bi: I.1, VII.14 v XI.25.
Xin chn thnh cm n bn PNT v xin trn trng gii thiu cng cc bn.
Goldfish
Thng 7 nm 2011
---------------
Trong bi III. 5, bi VI.12 ch vong cng c c v hiu l v. Tng t, trong bi I.1,
V.5 ch thuyt c l duyt ; bi II.17, III.6 ch n c l nh ; bi
III.15, III.23 ch i c l thi .
Cc bn c th xem bi Ta ca cun C vn Trung Quc ny trong ebook 8 bi ta c .
GII THIU
NGUN GC V CC BN
V nhng l , trong cun Nh gio h Khng v cun Khng t chng ti rng ch dng Lun
ng trnh by t tng ca Khng.
NGUN GC
C trng hp nh trong khi hc, mn sinh nghe ging iu g th chp ngay li cho khi qun,
nh T Trng trong bi XV.5, chp li ca Khng t vo dy ai, ri sau truyn li cho mn
sinh.
Ti ly v d. A v B u hc Khng t, h l ng mn vi nhau. B dy hc c mt hc tr tn
C.
Trng hp th nht: A hay B khi chp hay ni v mnh, th xng tn tc, chng hn oan Mc
T t xng l T, Nhan Hi t xng l Hi.
Trng hp th hai: B ni v A (ni v bn), hoc C ni v A (tc ni v bn ca thy mnh) th
c th gi A:
C th rng sau khi Khng t mt, cc mn sinh thu thp li dy ca thy, truyn cho nhau, mt
s ngi chp li dng dy hc, khi cht, th hc tr ca h li c li ca Khng t ln li ca
h.
C thuyt bo rng Tng Sm km Khng t 46 tui, sinh vo khong 505, cht nm 428. C
sch li ni Tng Sm cht nm L Nguyn cng nguyn nin, tc Chu Kho vng ng nin:
436. Sai nhau tm nm, l t y. Vy Lun ng khng th xut hin trc 436 c.
C th cn sau kh lu na, v thin VIII chp Tng Sm trc khi mt c khuyn Mnh Knh t
v cch c x ca ngi cm quyn (VIII.4). Mnh Knh t tn l Trng. Knh t l tn thu,
cht sau Tng Sm; m bi ghi tn thu - tn t cho ngi cht, theo hnh vi hi sinh tin
tc l chp sau khi Mnh Knh t cht.
V chng ta c th tm kt lun rng b Lun ng do nhiu ngi ghi v xut hin sm cng vo
khong by tm chc nm sau Khng t mt.
CC BN
Tn Thu Hong thng nht Trung Quc ri, ra lnh t sch, chn nho, nhng thi giao
thng cn km, s kim sot khng th cht ch lm, m Tn gi ngi khng c lu, nn lnh
ch thi hnh trit nhng ni gn kinh v chung quanh cc th trn, cn trong dn gian cc
min xa xi, vn cn ngi ln lc gi c, c k hc thuc lng c Lun ng v lc kinh.
Nh Hn dit Tn ri, b lnh i th ngi ta thu thp c ba bn Lun ng: Bn L Lun
ca ngi nc L; bn T Lun ca ngi nc T (hai bn ny c chp bng th ch
c Tn sa i v thng nht, gi l kim vn tc kim t); v bn C Lun (chp bng c
vn, tc c t, th ch dng thi trc). Bn C Lun ny do L Cung cng (cui i Hn V
) sai ph nh Khng t m tm c trong tng, cng vi cc b Thng Th, L K, Hiu
Kinh.
L Lun c 20 thin, T Lun cng c 20 thin , thm hai thin na: Vn vng v Tri o,
nh vy l 22 thin c thy. C Lun cng ch c 20 thin nh L Lun, nhng thin cui:
Nghiu vn chia lm hai t cu: T Trng vn Khng t: H nh t kh d tng chnh h
tr i (tc bi XX.2 trong bn dch ca chng ti, gi l Tng thin. Vy l C Lun chi lm 21
thin, hai thin cui rt ngn.
C mt hai ch thot lu, nh bi X.18, khng ai hiu ngha ra sao, mi ngi on mt khc,
v ngi ta ng rng mt mt vi cu u hoc cui.
- cui bi XII.10 c 2 cu: Thnh bt d ph, dic chi d d trong Kinh Thi, dn lm vo
nn cc sch u b;
- cui bi XVI.12 c cu: K t chi v d? cng u t lm vo, hoc thiu mt vi ch g
trn cu , nn khng ai hiu ni.
- IX.24 I.8,
- XV.23 XII.2,
- XIV.26 VIII.14,
- XVII.17 I.3.
Li khng ng k.
- Vic chp trong bi XVI.1 khng chc ng v theo Tin Mc, Nhim Hu v Qu L khng
h ng thi gip vic cho Qu th; hai vic trong bi XVI.5 v 7, Lng Khi Siu cng khng
tin.
- Thin XVII ton chp dt s ca ngi trc v ngi ng thi vi Khng t, khng lin
quan g n thy tr h Khng.
iu bt tin cho chng ta nht l mn sinh ghi chp vn tt li ca Khng t, khng cho bit
nhng li ni vo lc no, trong hon cnh no, thnh th, c nhiu bi chng ta khng bit
chc c t tng, hnh vi ca Khng t ra sao.
2. Ngi con c hiu th thn trng mi vic, khng lm g cho cha m phi lo, duy c bnh tt l
khng d phng c. Cch hiu ny cng ging nh cch hiu trn: lm con phi chm sc sc
kho ca mnh; ch hiu nh cch trn th l li trch mt ngi chi bi qu , hiu theo cch
di th khng c trch, m nhn rng Mnh V B rt ng n.
3. Cch hiu th ba tri hn, (cho ch k ch cha m, hai cch trn ch k ch con) v cu ca
Khng t phi dch l: Ngi con m lo cho cha m bnh tt (ht sc sn sc sc kho ca cha
m) l ngi con c hiu.
Nht l bi V.21, Khng t chn nn cnh bn ba, mun v L dy hc; ngi chp khng cho ta
bit vic xy ra hi no, trc khi ng b nn B nm 494, hay Qu Khang t mi Nhim
Cu v L gip mnh, nm 492, hay l vo c hai ln nh T M Thin chp?
Cn nhiu bi khc, khng sao k ht. Do m nhiu khi ngi ta khng bit chc t tng
cng i sng ca ng. Nin biu no lp v i ng cng ch l phng chng, mi iu trng
c nm l may.
Lun ng tuy chia lm 20 thin, nhng ngoi thin X (Hng ng - chp v li sng, cch c
x hng ngy ca Khng t triu nh, lng xm v nh) l tng i nht tr, cn 19 thin
kia th khng c ch g c, gp u chp ny, v nhn, hiu, l, v chnh tr, v vn hc, v
hnh vi ca Khng t, tm s ca ng, ch ca mn sinh v.v, c vi thin li xen vo dm ba
bi v ngn hnh ca mn sinh na. V vy m ngi xa phi ly vi ch u mi thin
lm nhan cho thin, nh Hc nhi, Ung d, T hn
V gi tr ngh thut, th chng ta phi nhn rng rt cao: li c ng; ngha su sc, m chp
t s, miu t tnh tnh hnh ng ca nhn vt nhiu khi linh ng. Trong cun C vn Trung
Quc (Tao n -1966), chng ti gii thiu ba bi:
Cn nhiu bi na nh:
V.25 Khng t hi ch hng mn sinh v t ch hng ca mnh. Cng u l nhng tiu phm
bt h trong vn hc Trung Quc.
BN DCH CA CHNG TI
Bi no c nhiu cch hiu th chng ti la ly mt v phn ch thch ghi thm vi kin gii
khc. S la chn ch l kin ring ca ti thi, khng c gi tr g hn nhng la chn
khc. Lm nh vy chng ti ch mong thot ra khi li hiu chnh thng ca Tng nho, rng tm
hiu t tng Khng t theo mt tinh thn khch quan v gip c gi thy c nhiu li hiu
phn on.
Ti cng tham kho thm li dch ca Lm Ng ng, hc gi ny thnh thong c nhng
mi m, khc ngi; sau cng cun Confucius ca Etiemble (Gallimard 1966) cng gip ti
c t nhiu.
Mi bn nh s theo mt cch, phn nhiu theo li ca Chu Hi. Chng ti theo li ca Triu
Thng (sch dn).
Th d bi u thin V (Cng D Trng) chp vic Khng t g con gi ca anh cho Nam Dung.
Chu Hi chia lm hai bi: bi V.I ni v Cng D Trng, V.2 ni v Nam Dung. Triu Thng gom
li thnh mt.
Cui bn dch, chng ti thm nhiu bng phn loi v hai bng nhn danh.
Vic phn loi phc tp v tn cng lm. B Lun ng gm 20 thin, trn nm trm nm chc
bi. C bi ch gm tm ch nh bi IX.1: T hn ngn li d mnh d nhn, mun phn loi
cho k th phi sp vo 4 loi: li, mnh, nhn v cch dy ca Khng t.
V tn ngi, chng ti lp hai bng, mt bng cho cc ngi khng phi l mn sinh Khng t,
mt bng ring cho cc mn sinh.
1- bi Khng t xt mn sinh;
2- bi mn sinh xt Khng;
Sau cng, cui sch, chng ti thm mt bng na: nhng cu thng dn; gm c mt s bi
c chm ngn ca Khng t hoc nhng cu thnh ng Nhiu ln mun kim nhng thnh
ng nh n c tri tn, qu do bt cp, d trc bo on, nhn nng hong o, phi o
hong nhn v.v u m ngi phi lt coi tng thin mt, tn c gi cha chc tm c, v
vy ti gom gp nhng cu cho vo mt bng ring. Bng ny ch c vi trang gip ti rt
nhiu.
Nhng bng phn loi k trn phi dng lu ri mi thy khuyt im, cn phi sa i, sp li,
b tc. Nu sau ny cn th gi, ti s lm cng vic .
-----------------
NXB Vn Ho in nm 1994. (BT).
Hin (Ebook ngun chp sai thnh Hiu): mt mn sinh ca Khng t, h Nguyn (), tn
Hin (), t l T T (). (Goldfish).
Ebook ngun chp l thin XIV, ti sa li thnh thin XIX (tc thin T Trng).
(Goldfish).
Ebook ngun chp l: cho ch k ch cha m hai cch trn, ch k ch con). (Goldfish).
Nguyn Thin Th, trong sch dn, cng gom hai bi lm mt. (Goldfish).
DCH V CH THCH
THIN I
HC NHI
I.1
T vit: Hc nhi thi tp chi, bt dic duyt h? Hu bng t vin phng lai, bt dic lc h,
nhn bt tri nhi bt un, bt dic qun t h?
Dch.- Khng t ni: Hc m mi bui tp, chng cng thch ? (Khi hc tn ti ri) c bn
(cng ch hng) xa nghe ting m tm li ( bn v o l vi nhau) chng cng vui ?
Nhng nu khng ai bit ti mnh m mnh khng hn gin th chng cng qun t ?.
I.2
Hu t vit: K vi nhn d hiu nhi hiu phm thng gi tin h. Bt hiu phm thng nhi
hiu tc lon gi, v chi hu d. Qun t v bn, bn lp nhi o sinh. Hiu d gi, k vi nhn
chi bn d.
I.3
Dch. Khng t ni: Ni nng kho lo, nt mt gi b nim n, hng ngi t c lng
nhn.
I.4
Tng t vit: Ng nht tam tnh ng thn: V nhn mu nhi bt trung h? D bng hu giao nhi
bt tn h? Truyn bt cp h?
Dch. Tng tni: Mi ngy ti t xt ba vic: Lm vic g cho ai, c ht lng khng? Giao
thip vi bn b, c thnh tn khng? Thy dy cho iu g, c hc tp (cho nhun) khng?
I.5
T vit: o thin thng chi quc, knh s nhi tn, tit dng nhi i nhn, s dn d thi.
Dch.- Khng t ni: Tr mt nc (ch hu khng ln khng nh) c ngn c xe th phi thn
trng trong vic m thnh tht vi dn, khng lng ph l yu dn, khin dn lm vic, phi hp
thi (khi dn rnh vic nng).
I.6
T vit: t nhp tc hiu, xut tc , cn nhi tn, phim i chng nhi thn nhn; hnh hu
d lc tc d hc vn.
Dch.- Khng t ni: Con em (thanh nin) trong nh th hiu, tho vi cha m, ra ngoi th
knh nhng bc huynh trng, thn trng li ni m thnh thc, yu khp mi ngi m gn
gi ngi nhn c; lm c th vy ri m cn d sc th s hc vn (tc hc Thi, Th, L,
Nhc, Dch).
I.7
T H vit: Hin hin d sc, s ph mu nng kit k lc, s qun nng tr k thn, d bng hu
giao, ngn nhi hu tn, tuy vit v hc, ng tt v chi hc h.
I.8
Dch. Khng t ni: Ngi qun t khng trang trng th khng uy nghi, hc tt khng vng
(khng t l); chuyn ch vo s trung tn, khng kt bn vi ngi khng (trung tn) nh mnh;
c li th ch ngi sa i.
I.9
Dch. Tng t ni: Thn trng trong tang l cha m, truy nim v t t t tin xa, th c ca
dn s thun hu.
I.10
T Cng vit: Phu t n, lng, cung, kim, nhng d c chi. Phu t chi cu chi d, k ch d
h nhn chi cu chi d?
T Cng p: Thy mnh c thi n ho, lng thin, cung thun, tit kim, khim tn, nh
vy m ngi ta bo cho bit. Vy cch cu nghe ca thy mnh hoc gi c ch khng ging
cch cu nghe ca ngi khc chng?
I.11
T vit: Ph ti, quan k ch; ph mt, quan k hnh; tam nin v ci ph chi o, kh v hiu
h.
C nhn c ngi hiu khc: d cha sinh tin c lm g tri o th ngi con c hiu cng
khng n sa i ngay, m i ht tang cha .
I.12
I.13
I.14
Ch thch. - Thc v cu bo, c v cu an: khng hiu theo ngha tng ch. Khng t mun
ni: nn thn trng n s sa mnh hn ci n ci .
I.15
Dch. T Cng hi: Ngho m khng nnh, giu m khng kiu, hng ngi ra sao?
Khng t khen: T, nh anh mi ng cho ta ging Kinh Thi cho. V bo cho iu trc m
anh hiu c iu sau.
I.16
Dch. Khng t ni: ng lo ngi khng bit mnh, ch lo mnh khng bit ngi.
Ch thch. Lo mnh khng bit ngi l lo khng bit ngi no hin theo, ngi xu
trnh. Nn so snh bt hon nhn chi bt k tri trong bi ny vi nhn bt tri nhi bt un
trong bi u.
-----------------------
I.1: Trong ebook ngun ch 1 (s Rp - ch s th t ca bi), tin vic tm kim, ti ghi
thm I. (s La M - ch s th t ca chng); cc bi sau cng vy. (Goldfish).
Qun t: mi u tr hng qu tc cm quyn, tr dn. Tiu nhn l dn thng. (coi cun Khng
t chng VII). Khng t cho rng ngi cm quyn phi c c, do m qun t cn c
ngha l ngi c c d cm quyn, hay khng (nh trong bi ny). Ch tiu nhn cng vy, c
hai ngha: dn thng, hoc ngi cm quyn thiu c. c Lun ng, chng ta phi tu ch
m hiu theo ngha ny hay ngha khc.
Phim: Trn mng c bn chp l phim (), c bn chp l phm (). (Goldfish).
THIN II
VI CHNH
II.1
II.2
Dch. Khng t ni: Kinh Thi c ba trm thin, mt li bao qut tt c, l t tng thun
chnh.
Ch thch. Kinh Thi c 311 thin nhng su thin ch c tn m mt li, cn li l 305 thin;
ni l 300 l s chn.
Trnh t cho rng ch t khng c ngha l tri vi chnh, m c ngha tri vi thnh thc: li
no trong Kinh Thi cng t ng s thc, c thnh thc mi cm c ngi. Nhiu nh theo
cch hiu ca Trnh t v trong Kinh Thi c nhiu bi t tnh luyn i ca trai gi, sao c th bo
l v t l thun chnh c.
ng khng qu nghim khc nh cc nh nho thi sau chng? Thuyt ny c ngi cho l sai:
Khng t khng h san Kinh Thi, ng gi ; v t v t l thi ca ta nn c khi c Kinh
Thi. Nhng theo nguyn vn th Khng t xt v Kinh Thi ch khng xt v cch c Kinh Thi.
II.3
Dch. Khng t ni: Dng chnh lnh dt dn dn, dng hnh pht bt dn vo khun
php, dn trnh khi ti nhng khng bit h thn. Dng o c dt dn dn, dng l gio
t dn vo khun php, dn bit h thn m li theo ng chnh.
Ch thch. - Ch t c th hiu l t chnh, hoc nht lut nh nhau. Vo khun php din
c hai . Ch cch, c ngi ging l ch, n (t c mc thin). Li c bi ging l
thun phc.
Bi ny b tc bi 1 trn.
II.4
T vit: Ng thp hu ng nhi ch hc; tam thp nhi lp; t thp nhi bt hoc; ng thp nhi tri
thin mnh; lc thp nhi nh thun; tht thp nhi tng tm s dc, bt du c.
Ch thch. - C ngi hiu lp l t mnh bit theo chnh o; chng ti theo nhng cu lp
l (Thin Thi B, bi 8), bt tri l v d lp (Thin Nghiu vit, bi 3) m dch nh trn.
Thin mnh c ngi hiu l lut tri, s bin ho, din tin trong v tr. Nh thun, hu ht
cc sch u ging l: tai thun, tc nghe ai ni th hiu c ngay ngi ngh g, mun ni
g, c g.
II.5
Phn Tr ng, t co chi vit: Mnh tn vn hiu ng, ng i vit: v vi. Phn Tr vit: H
v d? T vit: Sinh, s chi d l; t, tng chi d l, t chi d l.
Dch. Mnh t hi v o hiu. Khng t p: Khng tri.
(Mt hm) Phn Tr nh xe (cho Khng t). Khng t bo: Mnh Tn hi ta v o hiu, ta
p: khng tri. Phn Tr hi: Thy p nh vy ngha l g? Khng t p: Cha m
sng th phng s cho hp l, mt ri th tng tng cho hp l, cng t cho hp l.
II.6
C ngi ging hi khc: ngi con c hiu th thn trng trong mi vic, khng lm g cho cha
m phi lo; duy c bnh tt l khng phng c, cho nn ch lo mnh c bnh tt, khin cha
m bun.
II.7
T Du vn hiu. T vit: Kim chi hiu gi, th v nng dng. Ch khuyn m giai nng hu
dng, bt knh h d bit h?.
C ngi cho hiu nh trn th li Khng t gay gt qu, so snh vic nui cha m (ca hng con
c hiu) vi vic nui ch nga; cho nn bo hai ch khuyn m ch bn con bt hiu khng
knh cha m. Ti ngh Khng t tnh tnh n ho, c mng bn th ch gi l bt nhn, ch
khng tn nhn n bo h l ch nga.
Li c thuyt hiu l: loi vt nh ch nga cng bit nui cha m chng. iu khng ng:
ch, nga khi ln ri, khng nhn ra cha m na, hoc nhn c th cng khng h nui cha
m.
Mt thuyt na: ch gi nh, nga ch nng, nh vy l ch, nga cng nui ngi, nhng
chng khng bit cung knh; ngi nui cha m m khng cung knh th khc g ch nga nui
ch. Cng p na.
II.8
T H vn hiu. T vit: Sc nan. Hu s, t phc k lao, hu tu thc, tin sinh son, tng
th d vi hiu h?
II.9
T vit: Ng d Hi ngn chung nht, bt vi nh ngu. Thoi nhi tnh k t, dic tc d pht. Hi,
d bt ngu.
II.10
II.11
II.12
II.13
II.14
Dch. Khng t ni: Ngi qun t thn vi mi ngi m khng kt ng v t li; tiu nhn
kt ng v t li m khng thn vi mi ngi.
II.15
Dch. Khng t ni: Hc m khng suy ngh th m ti (khng hiu c g, qu tin sch),
suy ngh m khng hc th nguy hi (hao tm lc).
Ch thch. C ngi hiu l: suy ngh m khng hc th nghi hoc, khng bit th no l phi
tri.
II.16
Ch thch. C ngi hiu khc: cng l cng kch, d ngha l [] (ch): cng kch nhng ci
cc oan th ngn c hi.
Li c ngi cho d oan tr t thuyt. C th nh vy, nhng chc chn l Khng t khng m
ch hc thuyt Dng Chu, Mc ch, v thi ng hc thuyt cha xut hin.
C ngi bo d oan cng nh lng oan trong bi IX.7 l hai mt ca vn . Xt c hai mt,
ri chit trung th ngn c hi.
II.17
T vit: Do, hi nh tri chi h! Tri chi vi tri chi, bt tri vi bt tri, th tri d.
Dch. Khng t ni: Anh Do, ta dy cho anh th no l bit ny. Bit iu g th nhn l
bit, khng bit th nhn khng bit, nh vy l bit.
II.18
T Trng hc can lc. T vit: a vn, khuyt nghi, thn ngn k d, tc qu vu. a kin,
khuyt i, thn hnh k d, tc qu hi. Ngn qu vu, hnh qu hi, lc ti k trung h.
Dch. T Trng mun hc lm quan, c bng lc. Khng t bo: Nghe nhiu, iu g cn
nghi th , ng ni, nhng iu cn li (tin c) th khi ni, phi thn trng, nh vy s t
li. Thy nhiu, iu g cha yn lng (hoc cn nghi ng) th khi lm phi thn trng, nh vy
t phi n nn. Li ni t li lm, vic lm t n nn; bng lc t nhin trong (ngha l t
nhin s c).
II.19
Khng t p: c ngi ngay thng ln trn hng ngi cong queo th dn phc tng, c
ngi cong queo ln trn ngi ngay thng th dn khng phc tng.
Chng ti hiu theo Triu Thng (Lun ng dch ch Hu Lin xut bn): th l t ln, ch l
hai ch chi hp li (nh t nh = anh y ca ta, hoc t Smog = Smoke + fog ca Anh) m dch
nh trn. Triu Thng cho rng hiu nh vy mi hp vi cu c trc th ch ung, nng s
ung gi trc trong bi 20 thin XII (Nhan Uyn): c c ngi ngay thng ln trn ngi
cong queo th ngi cong queo cng t rt i, nu khng t sa mnh, khng cn phi ui ht
bn h i.
II.20
T vit: Lm chi d trang tc knh, hiu t tc trung, c thin nhi gio bt nng tc khuyn.
Dch. Qu Khang t hi: Mun cho dn cung knh, trung thnh v khuyn nhau lm iu
thin, th lm cch no?
Khng t p: X vi dn m nghim trang th dn cung knh. Hiu thun (vi cha m), t i
(vi ngi di) th dn trung thnh. Ct nhc ngi tt, dy d ngi khng tt th dn khuyn
nhau lm iu thin.
II.21
T vit: Th vn: Hiu h duy hiu, hu vu huynh . Thi hu chnh, th dic vi chnh, h
k vi vi chnh?
Khng t p: Kinh Th c cu: Hiu thun a, hiu thun vi cha m, thn i a, thn i vi
anh em. Thi hnh cu ni m cm ho c hng ngi cm quyn, th cng l tng chnh,
sao c tham gia chnh s mi l tng chnh?
Ch thch. Chng ti dch nh trn theo cch chm cu ca mt s hc gi ngy nay: Triu
Thng trong sch dn, v Thm Tri Phng trong Lun ng c bn Khi Minh th cc
xut bn. Hai nh cho Hiu h duy hiu l ch trong Kinh Th ca tng c hiu, cng nh
my ch l h l trong L K l li ca tng l. Cn bn ch Thi hu chnh l li ca Khng
t, nu l li ca Kinh Th th khng dng ch m dng ch vu nh cu trn.
Chm cu cch no th ngha cng khng thay i. Khng t mun ni: ng khng ra lm
quan nhng dy ngi ta hiu , v ngi ta nghe ng, khi cm quyn m thi hnh hnh hiu
, th nc s tr, nh vy cng l ng gip vo vic chnh s, gip nc ri.
II.22
T vit: Nhn nhi v tn, bt tri k kh d. i xa v ngh, tiu xa v ngt, k h d hnh chi
tai?.
Dch. Khng t ni: Ngi m khng c tn th khng hiu sao thnh ngi c (hoc lm
nn vic c). Cng nh xe ln khng c n ngh (n g ngang buc tru); xe nh khng
c n ngt (n g cong buc nga) lm sao m i c?.
II.23
II.24
T vit: Phi k qu, nhi t chi, sim d. Kin ngha bt vi, v dng d.
Dch. Khng t ni: Khng phi t tin mnh khut m mnh t th l nnh b; thy vic
ngha m khng lm l khng c dng.
---------------------
Trnh t: tc Trnh iu, l mt danh Nho thi nh Tng. (Goldfish).
Trn trang , c ngi bo Phng Hu Lan, trong Tn Nguyn o, cng cho rng ch nh
() ngha l d (), v cu lc thp nhi nh thun () nn hiu l lc thp nhi
d thun (). (Goldfish).
Tt: Trong phn Gii thiu, ch tng ng chp l bnh (chc chp lm). (Goldfish).
Qu l ngi cht.
THIN III
BT DT
III.1
III.2
Tam gia gi d Ung trit. T vit: Tng duy tch cng, thin t mc mc, h th tam gia chi
ng?.
Dch. Ba nh i phu (nc L: Mnh Tn, Thc Tn, Qu Tn) cho ht Ung (mt thin trong
Chu tng Kinh Thi) khi dp t l i. Khng t ni: (Hai cu trong th Ung : ) tr t l
vua cc ch hu, thin t (lm ch t) th rt nghim tc, ht trong ba i snh ba nh th
cn ngha g na?.
III.3
III.4
III.5
Dch. Khng t ni: Cc nc Di, ch ( chung quanh Trung Quc, lc hu) d c vua cng
khng bng cc nc Hoa H (Trung Quc) khng c vua (v Hoa H c l nghi).
Ch thch. Chu Hi cho hai ch bt nh l khng ging; v ngha khc hn: Khng t c
than th cc nc ch hu hi khng cho thin t nh Chu khng ra g, thnh th Trung Quc
cng nh khng c vua. Hai theo hai cch u c c. Phi bit trong hon cnh no, Khng t
ni cu th mi r ng mun ni g.
III.6
III.7
III.8
Dch. T H ni: (Kinh Thi ni: ) ming xinh chm chm ci, mt p long lanh sng, trn
nn trng v mu sc s ngha l th no?. Khng t p: C sn nn trng ri sau mi v.
T H (li hi): (Ngha l) l phi sau (nhn) chng? Khng t ni: Anh Thng pht
khi c ta, nh anh mi c th ging Kinh Thi cho c.
III.9
III.10
III.12
T vit: Ng bt d t, nh bt t.
III.13
Ch thch. Thn o l thn trong nh, thn To l thn trong bp. Thn To thp hn thn o
nhng coi vic bp nc, n ung, nn quan trng hn.
C ngi cho rng Vng Tn Gi ni bng by: Thn o ch V Linh cng, thn To ch nng
Nam T v Di T H, nhng ngi V Linh cng yu. Khng t nh mun c dng V th
ly lng V Linh cng khng bng ly lng Nam T v Di T H. Khng c tuyt mt cch
kho lo. ng c theo o tri, ngay thng, chng cn ly lng ai c.
III.14
Dch. Khng t ni: Nh Chu chm chc l ch ca hai triu i trc (H, n) nn vn v
rc r bit bao! Ta theo Chu.
III.15
T nhp thi miu, mi s vn. Hoc vit: Thc v Tru nhn chi t tri l h, nhp thi miu,
mi s vn . T vn chi, vit: Th l d.
Dch. Khng t vo thi miu, thy vic g cng hi. C k bo: Ai bo con ngi t Tru
(qu hng ca Khng t L) y bit l. (Nu bit th sao) vo thi miu, thy g cng hi.
Ch thch. V thi miu th Chu cng L, m hi tng cht cho bit k, l thi knh
cn, l l. Khng xu h hi ngi, cng l l (khim tn) na.
III.16
Dch. Khng t ni: Bn (ct trng ch) khng ct xuyn qua tm da, v sc khng u nhau
(ngha l khng phi sc), o xa nh vy.
III.17
Dch. T Cng mun b vic dng cu trong l Co sc. Khng t bo: T, anh tic con cu,
ta tic cuc l.
Ch thch. i Chu, vo thu hay ng mi nm, thin t ban lch nm sau cho ch hu, vua
ch hu ct vo trong t miu, nm sau mi m ra coi; c ngy sc (mng mt) mi thng git
mt con cu cng t tin. L l l Co sc.
III.18
III.19
nh cng vn: Qun s thn, thn s qun, nh chi h? Khng t i vit: Qun s thn d l,
thn s qun d trung.
Dch. (Vua L l) nh cng hi: Vua khin b ti, b ti th vua, phi nh th no?. Khng
t p: Vua khin b ti phi gi l, b ti th vua phi trung (ht lng).
III.20
Dch. Khng t ni: Thin Th cu trong Kinh Thi, vui m khng qu mc, bun m khng
thng tn (Ngha l vui bun u trng tit, va phi).
Thin Th cu u Kinh Thi vinh mt ngi qun t tm mt ngi thc n ci, tm cha
c th c mong, khng ng c; tm c ri th hng cnh cm st ho hp.
III.21
III.22
Hoc vit: Qun Trng kim h? - Vit: Qun th hu tam qui, quan s bt nhip, yn c
kim?
- Nhin tc Qun Trng tri l h? - Vit: Bang qun th tc mn, Qun th dic th tc mn.
Bang qun vi lng qun chi hiu hu phn im; Qun th dic hu phn im. Qun th nhi tri
l, thc bt tri l?
Dch. Khng t ni: Kh lng ca Qun Trng nh nhen thay! C ngi hi: Qun Trng
tit kin khng? Khng t p: H Qun thu thu tam qui khng cho gia thn no kim
nhip nhiu vic, sao gi l tit kim c?
- Th Qun Trng c bit l khng? p: Vua T dng bnh phong che ca, Qun Trng
cng dng bnh phong che ca: vua T khi khon i hai vua nc ngoi, dng ci phn im.
Qun Trng m bit l th ai m khng bit l?.
III.23
T ng L thi s nhc vit: Nhc k kh tri d: thy tc, hp nh d, tng chi, thun nh d,
kiu nh d, dch nh d, d thnh.
III.24
Nghi phong nhn thnh kin, vit: Qun t chi ch t d, ng v thng bt c kin d. Tng
gi kin chi.
Xut vit: Nh tam t h hon tng h? Thin h chi v o d cu h, thin tng d phu t vi
mc c.
Dch. Vin quan phong nhn (gi bin cng) p Nghi (ca V) xin c yt kin Khng t,
bo: Bc qun t (tc c o c) no ti y, khng c ai m ti khng c yt kin. Hc
tr theo hu Khng t thng bo vi thy ri dt v.
Vin quan , (yt kin ri) ra bo: My thy ng lo phu t mt chc. Thin h v o (tc
lon) lu ri, Tri s dng phu t lm ci m g ( tuyn dng gio ho).
III.25
Dch. Khng t khen nhc Thiu: Cc hay li cc tt lnh, khen nhc V: Cc hay, nhng
cha cc tt lnh.
Ch thch. Thiu l nhc ca vua Thun, V l nhc ca V vng nh Chu. Thun ni vua
Nghiu, lm cho thin h thnh tr; V vng dit Tr cu dn, cng hai ng ngang nhau;
nhng Thun c Nghiu truyn ngi, V phi nh dp thin h mi c ngi. Khng t cho
nh vy l c ca V khng bng ca Thun. M l hay v thanh iu; thin l xt v ni dung.
Bi ny t rng Khng t khng a dng v lc, khng a cch mng, d l chnh ng. ng
thch truyn ngi cho ngi hin hn l cho con.
III.26
Dch. Khng t ni: bc trn m khng khoan hng, lm l m khng nghim tc, gp vic
tang m khng bi thng, hng ngi nh vy cn c g cho ta xt na?.
-----------------
Lm Phng: Theo li ch gii trn trang th Lm Phng () l ngi nc L thi Xun
Thu, hc tr ca Khng t. (Goldfish).
on sau y l do ti chp thm: T nhp thi miu, mi s vn. Hoc vit: Thc v Tru
nhn chi t tri l h, nhp thi miu, mi s vn. Nguyn vn ch Hn:
(Ch
y c l thi v c ngha nh ch . (Goldfish).
Th cu: Nhiu bn trn mng chp l Quan th (). C ngi gi thin bt u bng cu:
Quan quan th cu () l thin Quan th. (Goldfish).
Qun Trng, tn Di Ng, lm tng quc T Hon cng thi Xun Thu, c ti, lm cho T
thnh mt nc giu mnh, b ch ch hu. Khng t ch Qun Trng khng c hoi bo vin
i, ch thc hnh c b o thi.
Tam qui: c rt nhiu thuyt, u kh tin. Cc sch thng ging l i tam qui, ct i c tc
l giu lm, xa x lm. Triu Thng cho tam qui l thu ch. Thu ch t trc u np v kho
nh nc. T Hon cng t khi lm b, thng cng Qun Trng, cho thu thu ch, cho nn
Qun Trng giu lm, ho xa x. Chng ti tm theo thuyt y.
THIN IV
L NHN
IV.1
IV.2
Dch. Khng t ni: Ngi khng c c nhn th khng th lu trong cnh khn cng,
cng khng th lu trong cnh hoan lc. Ngi c c nhn vui lng lm iu nhn, ngi
thng minh sng sut bit rng c nhn c li cho mnh v cho ngi nn lm iu nhn.
Ch thch. Ch an nhn v ch li nhn y, ngha cng nh an nhi hnh chi, li nhi hnh
chi trong sch Trung dung.
IV.3
Dch. Khng t ni: Ch c ngi c nhn mi bit yu ngi, ght ngi (mt cch cng
tm, chnh ng).
IV.4
T vit: Cu ch nhn h, v c d.
Dch. Khng t ni: Giu v sang, ngi ta ai cng mun, nhng chng phi o m c
giu sang th ngi qun t chng thm. Ngho v hn, ngi ta ai cng ght, nhng chng li
o m phi ngho th ngi qun t chng b.
- Ngi qun t d trong ba n (mt thi gian ngn) cng khng lm tri iu nhn, d trong
lc v vng cng theo iu nhn.
IV.6
T vit: Ng v kin hiu nhn gi, bt nhn gi. Hiu nhn gi, v d thng chi; bt nhn
gi, k vi nhn h, bt s bt nhn gi gia h k thn. Hu nng nht nht dng k lc nhn h?
Ng v kin lc bt tc gi. Ci hu chi h, ng v chi kin d.
Dch. Khng t ni: Ta cha thy ai tht ham iu nhn v ai tht ght iu bt nhn, Ngi
tht ham iu nhn th khng cho iu g hn iu nhn; ngi tht ght iu bt nhn th khi
lm iu nhn khng cho iu bt nhn vng vo mnh. C ai trn ngy tn lc lm iu
nhn chng? Ta cha thy ai khng sc lm iu nhn c. Hoc c chng m ta cha thy.
IV.7
Dch. Khng t ni: Li ca mt ngi thuc v tng loi. Xt mt ngi phm nhng li
no, c th bit ngi c c nhn hay khng.
C ngi cho rng ch nhn [] trong t tri nhn h nn sa l [] (ngi) v ging l: bit
c hng ngi no, nh vy d hiu hn, nhng ngha tm thng.
IV.8
IV.9
T vit: S ch o nhi s c y c thc gi, v tc d ngh d.
IV.10
IV.11
T vit: Qun t hoi c, tiu nhn hoi th, qun t hoi hnh, tiu nhn hoi hu.
Dch. Khng t ni: Ngi qun t ngh lm sao cho o c tng tin, k tiu nhn ngh lm
sao cho i sng c yn n; ngi qun t ngh lm sao khi tri vi php nc, k tiu nhn
ngh lm sao c n hu ngi khc.
IV.12
IV.13
IV.14
IV.15
T vit: Sm h! Ng o nht d qun chi. Tng t vit: Duy. T xut, mn nhn vn vit:
H v d? Tng t vit: Phu t chi o, trung th nhi d h.
IV.16
Dch. Khng t ni: Ngi qun t hiu r v ngha, k tiu nhn hiu r v li.
Ch thch. Hiu r ngha l thch ngha. Hiu r li nn thch li. C sch bn thm: V tiu
nhn hiu r v li, thch li, cho nn ngi qun t (tr dn) ring v mnh th khng nn ni v
li, nhng phi xt ci li ca tiu nhn (dn) m lm li cho h.
IV.17
Dch. Khng t ni: Thy ngi hin th mong lm sao bng ngi; thy ngi bt hin th
phi t xt mnh (c mc tt ca ngi khng).
IV.18
Dch. Khng t ni: Th cha m, nn nh nh khuyn can, nu thy cha m khng theo
mnh th vn cung knh m khng xc phm cha m; tuy kh nhc, lo bun, nhng khng c
on hn.
IV.19
Dch. Khng t ni: Cha m cn th con khng nn i chi xa. Nu i th phi c ni nht
nh.
IV.20
Dch. Khng t ni: Tui ca cha m, khng th khng bit: mt l mng (v cha m sng
lu), mt l lo (v cha m gi yu).
IV.22
IV.23
Ch thch. C th hiu l: Ngi no bit t ch (khng phng tng) th t khi phm ti.
IV.24
Dch. Khng t ni: Ngi qun t chm chp (thn trng) v li ni, m mau mn v vic
lm.
IV.25
T vit: c bt c, tt hu ln.
IV.26
Dch. T Du ni: Th vua m can gin nhiu ln qu th s b nhc, chi bn m can gin
nhiu ln qu th bn s xa mnh.
Tiu nhn hoi th (): C l c Nguyn Hin L cho ch th, tng t vi cch gii
thch trn trang , c ngha l an dt chi x . C ngi hiu th l a li, cng
c ngi hiu th l hng th. (Goldfish).
Trung l lm ht sc mnh; th l suy lng mnh m bit lng ngi, mnh khng mun iu g
th ngi cng khng mun iu .
[Trong cun Khng t, c Nguyn Hin L bo: nhn [tc c nhn] c hai phn: tch cc v
tiu cc. Tch cc l k dc lp nhi nhp nhn, k dc t nhi t nhn ( l c trung, yu
ngi, ht lng vi ngi); tiu cc l k s bt dc vt thi nhn (y l c th. Ch th
gm ch nh trn, ch tm di [tc ], ngha l suy lng mnh m bit c lng ngi,
mnh mun ci g th ngi cng mun ci , vy nn lm cho ngi nhng ci m mnh mun
v ng lm cho ngi nhng i m mnh khng mun). Nhn l trung, th, tc l o i vi
ngi, nhng ng thi cng l o i vi mnh na: k dc lp, k dc t; mnh phi mun lp
thn, thnh cng th mi c th gip ngi lp thn, thnh cng c. Nhn va l tu thn va l
i nhn, va l x k va l tip vt. (Goldfish)].
THIN V
CNG D TRNG
V.1
T v Nam Dung: Bang hu o bt ph; bang v o min hnh lc. D k huynh chi t th
chi.
Dch. Khng t khen Cng D Trng: C th g con gi cho tr y. Tuy b t, nhng khng
phi ti ca n. Ri em con gi g cho.
V.2
Dch. Khng t khen T Tin: Qun t thay T Tin! Nc L m khng c ngi qun t th
tr y lm sao c c phm cch nh vy.
V.3
Ch thch. Thy Khng t khen T Tin, T Cng cng mun c thy khen nn hi nh
vy, Khng t p: Nh mt dng, ni T Cng ch dng vo c mt vic, cha c
vo hng a ti. (kh coi II.12). T Cng chc hi tht vng li hi na. Khng t an i: Tuy l
mt dng nhng l mt dng qu.
V.4
Hoc vit: Ung d nhn nhi bt nnh. T vit: Yn dng nnh? Ng nhn d khu cp, l tng
nhn. Bt tri k nhn, yn dng nnh?
Dch. C ngi bo vi Khng t: Thy Ung l ngi nhn nhng khng c ti n ni.
Khng t p: Cn g phi dng ti n ni? Ung i vi ngi, m kho bin lun, thng b
ngi ta bit thi. Ta khng bit anh y c c nhn khng, nhng cn g phi dng ti n ni.
V.5
V.6
Ch thch. Ch ti (l ti liu), c nh ngh ch ti ngha l tit ch, chn la, (ch T L hiu
dng nhng khng sng sut) hoc l: khng bit xt on, khng hiu rng Khng t ch mun
ni a, ch u c b Trung Quc m i.
Li c nh bo ch ti chnh l tai v Khng t ch T L l hiu dng, nhng v dng. Cch
hiu sai. T L l mt hc tr gii, (coi bi di y), khng l g Khng t ch nh vy.
V.7
Mnh V B vn: T L nhn h?. T vit: Bt tri d. Hu vn. T vit: Do d, thin thng
chi quc kh s tr k ph; bt tri k nhn d.
- Cu d h nh?. T vit: Cu d, thin tht chi p, bch thng chi gia, kh s vi chi t d;
bt tri k nhn d?
Dch. Mnh V B hi: Thy T L phi l ngi nhn khng. Khng t p: Khng
bit. Li hi na, Khng t bo: Anh Do c th iu khin qun i mt nc c ngn binh
xa; cn nhn hay khng th khng bit.
- Thy Xch l ngi th no? Khng t p: Anh Xch c th tht ai (bn l phc) ng
triu nh tip i tn khch; cn nhn hay khng th khng bit.
V.8
V.9
T vit: Thy ng nhn d, thnh k ngn nhi tn k hnh; kim ng nhn d, thnh k ngn
nhi quan k hnh. D d ci th.
V.10
T vit: Ng v kin cng gi. Hoc i vit: Thn Trnh. T vit: Trnh d dc, yn c
cng.
Dch. Khng t bo: Ta cha thy ngi no cng cng. C ngi ni: C Thn
Trnh. Khng t p: Thn Trnh nhiu th dc sao gi l cng cng c.
V.11
Dch. T Cng ni: iu g (xu) ti khng mun ngi ta lm cho ti th ti cng khng
mun lm cho mnh.
V.12
T Cng vit: Phu t chi vn chng, kh c nhi vn d, phu t chi ngn tnh d thin o, bt
kh c nhi vn d.
Dch. T Cng ni: Cng trnh nghin cu v vn ha (nh Thi, Th, L, Nhc) ca thy (tc
Khng t) th chng ta c nghe, cn quan nim v thin tnh v o tri ca thy th chng ta
khng c nghe.
Ch thch. Danh t vn chng thi khc vi thi nay, m tr nhng in tch c. C
ngi hiu: vn chng l o c, vn t.
V.13
V.14
V.15
V.16
Dch. Khng t ni: n Bnh Trng kho c x vi bn, lu ngy m vn tn knh bn.
V.17
Dch. Khng t ni: Tang Vn Trng lm nh cho con thi (mt con ra ln dng
bi), u ct khc hnh ni, x nh v rong ru, sao c gi l ngi tr (sng sut).
V.18
T Trng vn vit: Lnh don T Vn, tam s vi lnh don, v h sc; tam d chi, v un sc.
Cu lnh don chi chnh, tt d co tn lnh don. H nh?
- Thi T th T qun, Trn Vn t hu m thp thng, kh nhi vi chi. Ch tha bang, tc vit:
Do ng i phu Thi t d - Vi chi. Chi nht bang, tc hu vit: Do ng i phu Thi t d
Vi chi - h nh.
Khng t p: Trung thc y. Li hi: C phi l ngi nhn khng? p: Cha bit.
C g chc gi l ngi nhn.
Khng t p: Trong sch y. Li hi: C phi l ngi nhn khng? p: Cha bit.
C g chc gi c l ngi nhn.
V.19
V.20
T ti Trn vit: Quy d, qui d? Ng ng chi tiu t cung gin, ph nhin thnh chng, bt
tri s d ti chi.
V.22
Ch thch. B Di v Thc T u l con vua C Trc, khng chu nhn ngi vua, b i n;
sau gip vua Vn vng lm ngi c c. Nhng khi V vng (con Vn vng) em qun
ng Tr nh Thng, hai ng khng can c, vo n trong ni Th Dng, chu cht i.
Coi truyn trong b S K ca T M Thin.
V.23
T vit: Thc v Vi Sinh Cao trc? Hoc kht yn, kht ch k ln nhi d chi.
Dch. Khng t ni: Ai bo Vi Sinh Cao l ngay thng? C ngi n xin dm, ng xin ca
hng xm m cho
V.24
T vit: Xo ngn, lnh sc, tc cung, T Khu Minh s chi, Khu dic s chi. Nc on nhi hu
k nhn,T Khu Minh s chi, Khu dic s chi.
Dch. Khng t ni: Ni nng kho lo, nt mt gi b nim n, thi qu cung knh, ng
T Khu Minh ly vy lm xu h, Khu ny cng lu vy lm xu h. Giu lng on m b
ngoi lm b thn thin vi ngi, ng T Khu Minh ly vy lm xu h, Khu ny cng lu
vy lm xu h.
V.25
Dch. Nhan Uyn v Qu L theo hu. Khng t bo: Sao khng k ch hng ca cc anh
cho ta nghe?
T L tha: Con mong c xe, nga, o lng cu nh cc bn cng hng, d c h nt, con
cng khng hn.
Nhan Uyn tha: Con khng mun khoe iu hay, k cng lao ca con.
V.26
Dch. Khng t ni: Ht ri (hoc qu ri), ta cha thy ngi no thy li ca mnh m t
trch mnh c.
V.27
T vit: Thp tht chi p, tt hu trung tn nh khu gi yn, bt nh Khu chi hiu hc d.
Dch. Khng t ni: Trong mt p mi nh, tt c ngi trung tn nh Khu, nhng khng
c ai ham hc nh Khu ny.
-------------------
Nam Dung (S k ca T M Thin chp l Nam Cung Qut, h Nam Cung, t l T Dung) l
hc tr Khng t. Coi thm bi XI.5.
Ph chnh ngha l thu rung nui binh, ri sau dng ch binh lnh.
Phng Hu Lan trong Trung Quc trit hc s c ch tri [] l tr v ging Trn Vn t, cha
l ngi tr (sao c l ngi nhn).
VI.1
Trng Cung vit: C knh nhi hnh gin, d lm k dn, bt dic kh h? C gin nhi hnh gin,
v ni i gin h. T vit: Ung chi ngn nhin.
Trng Cung (tc Nhim Ung) hi T Tang B t ra sao. Khng t p: Cng c (hoc cng
kh), gin d. Trng Cung bo: T mnh th cung knh, m gin d trong vic tr dn, chng
phi l gin d trong vic tr dn, chng l tt ? Nu t mnh th gin d (xu xo) m gin d
trong vic tr dn, chng phi l gin d thi qu sao? Khng t bo: Anh Ung ni phi .
VI.2
Ai Cng vn: t thc vi hiu hc? Khng t i vit: Hu Nhan Hi gi hiu hc, bt
thin n, bt nh qu; bt hnh on mnh t h, kim d tc v, v vn hiu hc gi d.
Dch. Vua L Ai cng hi: Hc tr ca thy, ai l ngi hiu hc? Khng t p: C Nhan
Hi l ngi hiu hc, khng gin ly, khng phm mt li no ti hai ln; chng may mt
sm ri, nay khng c ngi no nh vy na, ti khng nghe ni c ai hiu hc c.
VI.3
T vit: D chi ph. Thnh ch. Vit: D chi du. Nhim t d chi tc ng bnh. T vit:
Xch chi thch T d, tha ph m, y khinh cu. Ng vn chi d: Qun t chu cp bt k ph.
Nguyn T lm quan T. Khng t pht cho chn trm (hc hay u, khng r). Nguyn T t
chi. Khng t ni: ng! Sao khng em la cp cho nhng ngi ngho trong lng xm,
lng ging?.
VI.4
T v Trng Cung vit: L ngu chi t, tuynh (hoc tinh) th gic, tuy dc vt dng, sn xuyn
k x ch?
Dch. Khng t ni v Trng Cung: Con ca con b lang lng m sng ngay ngn; d
ngi ta khng mun dng n lm vt cng t (v ch n l con ca b lang) nhng thn ni
sng u c b n (m khng hng).
VI.5
Dch. Khng t ni: Anh Hi (Nhan Uyn), lng ba thng khng la o nhn, cn cc anh
khc, mt ngy, mt thng l cng.
VI.6
VI.7
VI.8
B Ngu hu tt, T vn chi, t d chp k th, vit: V chi, mnh h ph? T nhn d nhi hu
t tt d!.
Dch. B Ngu au, Khng t li thm, ng ngoi ca s, nm tay B Ngu, bo: V l! Do
mnh tri chng? Con ngi nh vy m b bnh !.
VI.9
Dch. Khng t ni: Hin thay, anh Hi. Mt gi cm, mt bu nc, trong ng hm, ngi
khc u su khng chu ni cnh khn kh . Anh Hi th khng i nim vui. Hin thay, anh
Hi!.
VI.10
Dch. Nhim Cu tha: Khng phi con khng thch o ca thy, ch ti sc con khng
(khng theo kp). Khng t bo: Nu sc khng th na ng b d; cn anh th t vch
gii hn khng tin na.
VI.11
VI.12
VI.13
T vit: Mnh Chi Phn bt pht. Bn nhi in, tng nhp mn, sch k m, vit: Phi cm
hu d, m bt tin d.
Dch. Khng t ni: ng Mnh Ch Phn khng khoe cng. Khi thua chy, ng li sau
qun. Lc sp vo thnh, ng qut con nga, bo: Khng phi ti dm li sau, ch v con
nga khng chy mau c.
VI.14
T vit: Bt hu Chc chi nnh nhi hu Tng triu chi m, nan h min kim chi th h
Dch. Khng t ni: Khng c ti kho ni (nnh nt) ca Chc m c dung nhan p
ca cng t Triu nc Tng th kh trnh c ho thi ny.
VI.15
Dch. Khng t ni: Ai ra khi nh m khng qua ca? Th th ti sao khng theo chnh
o?.
Ch thch. Ai ra khi nh cng do ca, ngha l do ng chnh, (ch khng tro tng chng
hn), vy m trong vic c x lp thn th ngi ta li khng theo chnh o, m theo li tt.
VI.16
Dch. Khng t ni: Cht phc thng vn nh th l ngi nh qu ma, vn nh thng cht
phc th l ngi chp s (gi vic vn th), vn v cht u nhau mi l ngi qun t.
VI.17
T vit: Nhn chi sinh d trc, vng chi sinh d hnh nhi min.
Dch. Khng t ni: L sng l phi ngay thng, chng ngay thng m sng th may mn khi
cht y thi.
VI.18
T vit: Tri chi gi bt nh hiu chi gi; hiu chi gi bt nh lc chi gi.
Dch. Khng t ni: Bit (o l) khng bng thch n; thch n khng bng vui lm theo n
(hoc coi n l mt th vui).
VI.19
VI.20
Phn Tr vn tr. T vit: V nhn chi ngha, knh qu thn nhi vin chi, kh v tr h. Vn nhn.
Vit: Nhn gi tin nan nhi hu hoch, kh v nhn h.
VI.21
T vit: Tr gi nho thy, nhn gi nho sn. Tr gi ng, nhn gi tnh. Tr gi lc, nhn gi
th.
Dch. Khng t ni: Ngi tr thch nc, ngi nhn thch ni. Ngi tr th hot ng,
ngi nhn th trm tnh, ngi tr vui sng, ngi nhn sng lu.
VI.22
Ch thch. T theo b o, t thi T Hon cng, gp v mu li, tuy cng nhng gio ho
km ri; L tuy nhc, nhng cn trng l gio, trng tn ngha; nu thay i mt bc th s tht
tt.
VI.23
VI.24
T Ng vn vit: Nhn gi, tuy co chi vit: Tnh hu nhn yn, k tng chi d? T vit: H
vi k nhin d? Qun t kh th d, bt kh hm d, kh thi d, bt kh vng d.
Dch. T Ng hi: Ngi c c nhn nghe bo: C ngi t xung ging th c nhy
xung vt m cht theo khng? Khng t p: Sao li lm nh vy? Ngi qun t c th li
ging xem (ri tm cch cu) ch khng th cho ngi ta hm hi mnh (hoc: ch khng t
hm hi mnh); c th b gt mt cch hp l, ch khng th b gt mt cch v k.
VI.25
Dch. Khng t ni: Ngi qun t hc rng v Thi Thu, t c thc bng l (qui tc, nghi
thc, k lut tinh thn) nh vy c th khng tri vi o l.
VI.26
T kin Nam t, T L bt duyt. Phu t th chi vit: D s ph gi, thin ym chi, thin ym
chi!.
Dch. Khng t v cho nng Nam t, T L khng bng lng. Khng t th: Ta c lm g
tri th tri b ta, tri b ta!.
VI.27
VI.28
Thi , vua cha quay mt v hng Nam mi khi hp triu nn nam din c ngha l vua.
Gin y c ngha l khng dng chnh lnh phin h, t ng cn c ngha l khoan dung
na. T Tang B t gin d thi qu, c khi s sng, khng mc o, khng i m, thiu c
cung knh, uy nghi ca mt ng vua, nn Nhim Ung ch, v Khng t nhn Nhim Ung c l.
Bn ch C knh hnh gin trong bi ny tm tt t cch ng vua v chnh sch tr dn ca o
Khng.
Trng Cung, tc Nhim Ung l ngi hin, nhng cha hn h li lm vic c. Khng t v Trng
Cung vi con b lang: Khng nn v li lm ca cha m khng dng con.
L ngu: c sch ging l b cy, thi ngi ta khng dng b cy m b nui ring cng
qu thn.
Ch [], nhiu sch c l vong, ging l: cht mt!, khng qua khi c. Chng ti theo
cch c l iang [?] ca Lu Bo Nam, do Triu Thng dn trong Lun ng dch ch.
THIN VII
THUT NHI
VII.1
Dch. Khng t ni: Ta truyn thut (o ca c nhn) m khng sng tc, tin v thch (kinh
in ca) c (nhn); ta trm v vi ng Lo Bnh ca ta.
Dch. Khng t ni: Trm mc suy ngh ri ghi vo lng, hc khng chn, dy ngi khng
mi, ngoi ra ta c ci g khc u? (c ngi dch l: ba c c ni ta chng?).
VII.3
T vit: c chi bt tu, hc chi bt ging, vn ngha bt nng t, bt thin bt nng ci, th ng
u d.
Dch. Khng t ni: o c khng sa tin, hc vn chng ging tp, nghe c iu ngha
m khng lm theo, c li m khng sa i, l nhng mi lo ca ta.
VII.4
VII.5
Dch. Khng t ni: Ta suy lm ri! T lu khng cn mng thy ng Chu Cng.
VII.6
VII.7
Dch. Khng t ni: Ai dng l xin hc th t mt b nem tr ln, ta cha tng (ch l t)
m khng dy.
VII.8
T vit: Bt phn bt khi, bt ph bt pht. C nht ngung, bt d tam ngung phn, tc bt phc
d.
Dch. Khng t ni: K no khng pht phn tm hiu th ta khng m (ging cho); khng
rng t kin (mun ni m khng c) th ta khng khai pht cho. Ta vn cho mt gc ri m
khng t suy ngh tm ra ba gc kia, th ta khng dy cho na.
VII.9
VII.10
T v Nhan Uyn vit: Dng chi tc hnh, x chi tc tng, duy ng d nh hu th ph! T L
vit: T hnh tam qun, tc thy d. T vit: Bo h bng h, t nhi v hi gi, ng bt d
d. Tt d lm s nhi c, hiu mu nhi thnh gi d.
Dch. Khng t bo Nhan Uyn: C ai dng th ta em o ra thi hnh, khng dng th thu
tng (gi) o l (c ngi dch l n vi o l), ch thy v anh c nh vy thi! T L
hi: Nu thy thng lnh tam qun th thy la ai gip ? Khng t p: Tay khng m bt
cp, khng m li qua sng, cht khng tic thn, k y ta khng cho theo gip ta. Nht nh l
bit k no lm s m bit lo s, thn trng, kho mu tnh ri mi quyt nh (hoc thnh
cng).
VII.11
T vit: Ph nhi kh cu d, tuy chp tin chi s, ng dic vi chi; nh bt kh cu, tng ng s
hiu.
VII.12
Dch. Khng t thn trong nhng khi trai gii, chin tranh v bnh tt.
VII.13
Dch. Khng t khi T, nghe nhc Thiu, ba thng lin khng bit mi tht, bo: Khng ng
nhc tc ng ti ta c nh vy. (c ngi dch: khng ng vua Thun lm c khc
nhc tn thin, tn m nh vy).
Nhim Hu vit: Phu t vi V qun h? T cng vit: Nc, ng tng vn chi. Nhp vit:
B Di, Thc T, h nhn d. Vit: C chi hin nhn d. Vit: On h? Vit: Cu nhn nhi
c nhn, hu h on? Xut vit: Phu t bt v d.
VII.15
T vit: Phn s t, m thy, khc qung nhi chm chi, nhc dic ti k trung h. Bt ngha nhi
ph th qu, ng nh ph vn.
Dch. Khng t ni: n go xu, ung nc l, co cnh tay m gi u, trong cnh cng
c ci vui. Lm iu bt ngha m c giu sang th ta coi nh my ni.
VII.16
Dch. Khng t ni: Cho ta sng thm t nm na, ti nm chc tui nghin cu Dch ( bit
l tin thoi) th c th khng lm li ln.
VII.17
T s nh ngn, Thi, Th, chp l, giai nh ngn d.
Dch. Khng t cng c lc dng ngn ng tiu chun (ca triu nh nh Chu); khi c Thi,
Th v lm l, u dng ngn ng tiu chun.
Ch thch. Thi , ngn ng dng triu nh nh Chu l ngn ng tiu chun, ph thng cho
mi nc (cng nh ting Bc Kinh ngy nay dng cho c nc Trung Hoa, cho nn gi l ting
ph thng). Khng t ngy thng dng ngn ng ca L, nhng khi c Thi, Th v lm l th
dng ngn ng ca Chu.
C ngi hiu khc hn: nh ngn l ging lun v dch l: Khng t hay ging v Kinh Thi,
Kinh Th v gi l.
VII.18
VII.19
VII.20
Dch. Khng t khng ni v (4 ci ny): qui d, dng lc, phn lon, qu thn.
VII.21
T vit: Tam nhn hnh, tt hu ng s yn: trch k thin gi nhi tng chi, k bt thin gi nhi
ci chi.
Dch. Khng t ni: Ba ngi cng i (ta vi hai ngi na) tt c ngi lm thy ta: la ci
hay ca ngi ny m hc, xt ci quy ca ngi kia m t sa mnh.
Ch thch. C ngi cho ch tam (ba) y tr mt s khng nht nh: vi ba hoc hn cng
c.
VII.22
Ch thch. Vic ny, T M Thin chp trong S k: Khng t qua nc Tng cng vi t
tp v l di mt gc cy ln. Quan t m nc Tng l Hon Khi (khng hiu v l g)
mun git ng, cho n cy . Khng t (thng thng) i. t bo: Mnh i mau ln,
Khng t p: Tri cho ta phm c. Coi li bn trong cun Khng t.
VII.23
VII.24
Dch. Khng t dy hc tr v: vn (in tch, vn hin), hnh (hnh vi, thc hnh) ln trung
(tn tm), tn. C th c l hnh (c hnh).
VII.25
T vit: Thnh nhn, ng bt c nhi kin chi h, c kin qun t gi, t kh h. T vit:
Thin nhn, ng bt c nhi kin chi h, c kin hu hng gi, t kh h .V nhi vi hu, h nhi
vi doanh, c nhi vi thi, nan h hu hng h.
Dch. Khng t ni: Bc thnh nhn, ta cha c thy, thy c bc qun t cng kh
ri. Khng t ni: Bc thin nhn, ta cha c thy, thy ngi tit tho khng thay i
cng kh ri. Khng c m bo l c, rng m bo l y, thiu m bo l d (c ngi dch l
tn tin m bo l rng ri), nh vy kh bo l tit tho khng thay i c.
VII.26
VII.27
T vit: Ci hu bt tri nhi tc chi gi, ng v th d. a vn, trch k thin gi nhi tng chi, a
kin nhi ch chi, tri chi th d.
Dch. Khng t ni: C nhng k khng bit m lm cn, ta khng nh vy. Nghe nhiu, chn
iu phi lm theo, thy nhiu m ghi nh, nh vy m bit c, bit nh vy ch l hng th
(km hng sinh ra bit).
Ch thch. Tri (chi th d) c ngi c l tr. E lm v thin XVI Qu th, bi 9 c cu: Sinh
nhi tri chi, thng d; hc nhi tri chi, th d; m thin VII, bi 19, Khng t cng ni: Ng phi
sinh nhi tri chi gi; r rng Khng t nhn l hng hc nhi tri chi, tc hng th chi.
VII.28
Dch. Ngi lng H (c ting l c nghch) kh ging iu phi cho h nghe c; mt thanh
nin lng li yt kin ( xin hc); Khng t tip, t phn vn nghi hoc. Khng t bo:
Ngi ta tin b th mnh tn thnh, thoi b th khng tn thnh, h tt phi (nghim khc)
thi qu. Ngi ta t tinh khit m mong c tin b, th ta tn thnh lng tinh khit ca h
(by gi) ch khng ng v (hoc k ti) d vng ca h. (C ngi dch l khng bo lnh
v d vng ca h. Lm Ng ng li hiu l v hnh ng sau ny ca h).
VII.29
VII. 30
Trn t bi vn: Chiu cng tri l h? Khng t vit: Tri l. Khng t thoi p Vu M K nhi
tin chi, vit: Ng vn qun t bt ng, qun t dic ng h? Qun th Ng, vi ng tnh, v
chi Ng Mnh t. Qun nhi tri l, thc bt tri l? Vu M K d co. T vit: Khu d hnh, cu
hu qu, nhn tt tri chi.
Dch. Quan t bi (coi b hnh) nc Trn hi: Vua Chiu cng (nc L) c bit l khng?
Khng t p: Bit l. Khng t lui ra ri, quan t bi vi Vu M K (hc tr Khng t) mi
tin ln, hi: Ti nghe ni ngi qun t khng thin v, t ra qun t cng thin v sao? Vua
L ci con gi nc Ng, cng h vi mnh, gi tri ra l Ng Mnh t. Vua Chiu cng m
bit l th ai m khng bit l? Vu M K thut li vi Khng t. Khng t ni: Khu ny may
mn, c li g th mi ngi u bit.
VII. 31
Dch. Khng t ht vi ai, thy ngi y ht hay th bo ngi ht li mnh cng ht.
VII. 32
VII. 33
T vit: Nhc thnh d nhn, tc ng khi th? c vi chi bt ym, hi nhn bt quyn, tc kh
v vn nh d h. Cng Ty Hoa vit: Chnh duy t bt nng hc d.
VII. 34
VII. 35
VII. 36
Dch. Khng t ni: Ngi qun t th thn nhin vui v, k tiu nhn th lo lng u su.
VII. 37
Dch. Khng t n ho m nghim trang, oai v m khng d dn, cung knh m th thi.
----------------------
Th th: cc bn trn mng chp l: . Ch , Thiu Ch c l yu. (Goldfish).
Chu Cng tn l n, l con vua Chu Vn vng, em vua Chu V vng. Khi V vng cht,
ng ph t Thnh vng (con V vng), gip nh Chu thnh tr, nh l, nhac. Khng t rt
phc Chu Cng, vn mong c a v ca Chu Cng hnh o nh Chu Cng, nn thng
mng thy Chu Cng.
T L hiu dng, rt tn tu vi thy (coi bi V.6) thy khen Nhan Hi, cng mun thy nhc
ti mnh, nn hi nh trn. Khng t ch l hiu dng, nng ny, khng bit thn trng, hng
vic.
C l l: chn khng m li qua sng hoc khng dng thuyn m li qua sng. (Goldfish).
THIN VIII
THI B
VIII.1
VIII.2
T vit: Cung nhi v l tc lao, thn nhi v l tc t, dng nhi v l tc lon, trc nhi v l tc
gio.
Dch. Khng t ni: Cung knh m khng bit l (ngha l khng thch hp, va phi) th kh
nhc, cn thn m khng bit l th nht nht, dng cm m khng bit l th lon ng, ngay
thng m khng bit l th gt gao, mt lng ngi.
VIII.3
Tng t hu tt, triu mn t vit: Khi d tc, Khi d th. Thi vn: Chin chin cng
cng nh lm thm uyn, nh l bc bng. Nhi kim nhi hu, ng tri min ph, tiu t.
Dch. Tng t b bnh nng (kh qua), cho gi cc t ti, bo: D chn ta ra xem, d tay
ta ra xem. Kinh Thi c cu: Phi nm np chm chm, nh i xung vc su, nh i trn lp
bng mng. T nay v sau, ta mi bit thot khi hnh lc, cc tr.
Ch thch. Thot khi hnh lc, khng b cht chn, cht tay, m gi c trn thn th cha m
sinh ra, khng lm nhc cha m, nh vy l c hiu (coi li bn ca ti trong cun Khng t -
chng IV).
VIII.4
Tng T hu tt, Mnh Knh t vn chi. Tng T ngn vit: iu chi tng t, k minh d ai;
nhn chi tng t, k ngn d thin. Qun t s qu h o gi tam: ng dong mo, t vin bo
mn h; chnh nhan sc, t cn tn tiu; xut t kh, t vin b bi h. Bin u chi s, tc hu t
tn.
Dch. Tng t au nng, Mnh Knh t (i phu nc L) n thm. Tng t bo: Con chim
sp cht, ct ting ku bi ai, ngi ta sp cht, tht ra li thin. Ngi qun t (cm quyn)
trong o giao thip, qu trng ba iu: c ch dung mo ng nn th bo, ngo mn; nt mt
nghim tc, thnh tn; li ni ng nn th b, tri l. Cn vic sp t cc cng t th c vin
chc chm nom. (mnh khi quan tm ti).
VIII.5
Tng T vit: D nng vn bt nng, d a vn qu; hu nhc v, thc nhc h; phm nhi
bt hiu, tch gi ng hu thng tng s t h.
Dch. Tng t ni: Mnh gii m i hi ngi d, bit nhiu hi ngi bit t, mnh c ti c
m ta nh khng, y m ta trng rng, b xc phm m chng xc phm li, ngy xa bn
ta thng theo c vy.
VIII.6
Tng T vit: Kh d thc lc xch chi c, kh d k bch l chi mnh, lm i tit, nhi bt kh
ot d; qun t nhn d, qun t nhn d.
VIII.7
Tng T vit: S bt kh d bt hong ngh, nhim trng nhi o vin. Nhn d vi k nhim, bt
dic trng h? T nhi hu d, bt dic vin h?.
Dch. Tng t ni: K s khng th khng cng cng, quyt tm, l v nhim v nng m
ng xa. Nhim v l lm iu nhn, nh vy chng nng sao? Lm cho n cht mi thi, nh
vy ng chng xa sao?.
VIII.8
Dch. Khng t ni: Hc Thi phn khi, hc L lp thn, hon thnh s hc bng
Nhc.
VIII.9
Dch. Khng t ni: Dn chng, c th khin h theo (iu no ), ch khng th ging cho
h hiu c.
Ch thch. Coi li bn ca chng ti trong cun Khng t. C ngi chm cu: Dn kh, s do
chi; bt kh s tri ngha l dn no kh th khin cho noi theo; dn no khng kh th khin cho
phi bit.
VIII.10
T vit: Hiu dng, tt bn, lon d. Nhn nhi bt nhn, tt chi d thm, lon d.
Dch. Khng t ni: K hiu dng m li ght cnh ngho kh th s lm lon. Ngi bt
nhn m b ght b thi qu th s ni lon.
VIII.11
Dch. Khng t ni: Nh c ti nng tt p nh Chu cng, m c tnh ku ngo, bin ln, th
nhng ti c g khc cng khng xt na.
VIII.12
T vit: Tam nin hc, bt ch cc, bt d c d.
VIII.13
T vit: c tn hiu hc, th t thin o, nguy bang bt nhp, lon bang bt c. Thin h hu
o tc hin, v o tc n. Bang hu o, bn th tin yn, s d; bang v o, ph th qu yn,
s d.
Dch. Khng t ni: Vng tin o m ham hc, gi o ti cht. Nc nguy ng vo, nc
lon khng . Thin h chnh tr tt th ra lm quan, chnh tr hc m th n. Nc nh c
chnh tr tt m mnh ngho hn th ng xu h, nc nh chnh tr hc m m mnh ph qu th
ng xu h.
VIII.14
T vit: Bt ti k v, bt mu k chnh.
VIII.15
T vit: S Ch chi thy, Quan th chi lon, dng dng h doanh nh tai!.
Dch. Khng t ni: Quan thi s Ch (nhc trng) khi mi tu nhc (c sch dch l khi
mi nhm chc), on ng hp tu kt thc Quan th p v vui tai thay!.
VIII.16
T vit: Cung nhi bt trc, ng nhi bt nguyn, khng khng nhi bt tn, ng bt tri chi h.
Dch. Khng t ni: K cung vng m khng ngay thng; ngy th m khng trung hu, bt
ti (hoc di dt) m khng th tn, ta khng bit hng ngi ra sao! (c ch l b i).
VIII.17
VIII.18
VIII.19
T vit: i tai, Nghiu, Thun chi vi qun d. Nguy nguy h, duy thin vi i, duy Nghiu tc
chi. ng ng h, dn v nng danh yn. Nguy nguy h, k hu thnh cng d. Hon h, k hu
vn chng.
VIII.20
Thun hu thn ng nhn nhi thin h tr. V vng vit: D hu lon thn thp nhn. Khng
t vit: Ti nan, bt k nhin h? ng, Ngu chi t, t vi thnh. Hu ph nhn yn, cu nhn
nhi d. - Tam phn thin h hu k nh, d phc s n. Chu chi c, k kh v ch c d d h.
Dch. ng Thun c nm hin thn m thin h thnh tr. ng V vng (nh Chu) ni: Ta c
mi i thn tr thin h. Khng t ni: (Ngi ta thng bo) kh kim c nhn ti. Li
chng ng ? So vi i ng (vua Nghiu), i Ngu (vua Thun) th i ny (Vn vng,
V vng nh Chu) nhn ti nhiu hn, nhng trong s c mt ngi n b, thnh th ch
cn chn ngi thi. Vua Vn vng (cha V vng) c hai phn ba thin h theo mnh m
vn thn phc nh n. c ca nh Chu nh vy, c th ni l cc cao.
Ch thch. Nm v hin thn ca vua Thun l: V, Tc, Tit, Cao Dao, B ch.- Mi v hin
thn ca V vng l: Chu cng, Triu cng, Khng Thng, Tt cng, Vinh cng, Thi in,
Honh Yu, Tn Nghi Sanh, Nam Cung Qut v b p Khng, v V vng. Lon thn y
c ngha l b ti gii tr lon.
VIII.21
THIN IX
T HN
IX.1
1. C ngi ging: ch ngn (ni) y khng phi l li Khng t ni trong khi dy hc (dy
th ng ni rt nhiu v nhn c trm ch); m l t ngn, c ngha l li ng ni trong i
sng hng ngy, trong khi x s, hoc li ng ni v ng, ng t xt ti li, v ng ch theo ngha;
t ni ti thin mnh v ng ch trng sa i x hi l vic khng th lm c m ng vn
lm (tri k bt kh vi nhi chi), chnh T Cng cng bo khng c nghe ng ni v o tri (bi
V.12); cn ng t ni ti nhn, ngha l ng khng t cho mnh l nhn m cng t khen ai l
nhn.
2. V ng trong Trung Quc trit hc i cng (Thng v n qun) v Triu Thng (sch
dn) ging khc: Khng t t ni v nhn trong dy hc, nhng v mn coi c nhn l quan
trng, nn ln no thy ni ti cng ghi , v vy m trong Lun ng chng ta mi thy nhiu.
Hai thuyt trn c th tm chp nhn c. Ngoi ra cn nhng thuyt ny na:
IX.2
Dch. C ngi trong ng t Hng (thi 500 nh l mt ng cng nh lng xm) bo:
ng Khng t tht l v i! Hc vn qung bc, nhng chng chuyn v mt mn g c.
Khng t nghe c, ni vi cc t: Ta chuyn v mn no y? Mn nh xe, hay mn bn
cung? Ta s chuyn v mn nh xe.
Ch thch. nh xe cng l mt trong lc ngh, nhng chuyn nh xe cho ngi l ngh thp
hn nht. Khng t ni a vi mn sinh nh vy v trong bi XIII.4 ng ch Phn Tr nh
nhen khi xin ng dy cho ngh nng, (ngh ny cao hn ngh nh xe).
IX.3
Dch. Khng t ni: i m gai l theo l xa, nay dng m t r hn (v tn cng hn),
nn ta theo s ng. B ti bi yt vua th mi u ng di thm m bi, (ri ln trn thm
ri li bi na), l l xa; ngy nay ln n trn thm ri mi bi, nh vy l kiu mn; cho
nn tuy tri vi s ng, ta vn bi t di thm.
IX.4
IX.5
IX.6
Dch. Mt quan thi t hi Khng t: Phu t (tc Khng t) phi l thnh chng? Sao m a
ti th? T Cng p: Tri rng ri mun cho ngi lm thnh nhn, li cho ngi nhiu
ti. Khng t nghe c, bo: Quan thi t bit ta chng? Ta hi nh ngho hn nn hc
c nhiu ngh b lu. Ngi qun t c cn bit nhiu ngh khng? Khng cn. Lao bo:
Thy ta c ln ni: Ta v khng c dng (c lm quan) cho nn hc c nhiu ngh.
IX.7
IX.8
Dch. Chim phng chng n, bc chng hin trn sng Hong H, ta ht hi vng ri!.
Ch thch. Ngi Trung Hoa tin phng l mt linh iu, vua Thun c ngi ta dng mt
con, ri ti i Vn vng c chim phng ht ni K. Bc l bc c hnh bt qui; thi
Phc Hi, c con long m i n trn lng, hin trn sng Hong H. l nhng im thnh
nhn xut hin. Khng t khng thy hai vt , cho rng thnh vng khng ra i v o ca
ng khng th thi hnh c.
IX.9
T kin t thi gi, min y thng gi d c gi, kin chi, tuy thiu, tt tc, qu chi tt x.
Dch. Khng t thy ngi bn s gai ( tang), ngi bn l phc vi ngi m, th nhng
ngi d nh tui, ng cng ng dy; i qua mt nhng ngi y th ng ro bc.
IX.10
Nhan Uyn v nhin thn vit: Ngng chi di cao, ton chi di kin, chim chi ti tin, ht yn
ti hu. Phu t tun tun nhin thin d nhn. Bc ng d vn, c ng d l, dc bi bt nng. K
kit ng ti, nh hu s lp trc nh, tuy dc tng chi, mt do d d.
Dch. Nhan Uyn bi ngi khen: o (thy ta) cng ngng ln trng cng thy cao, cng c
cng cng, mi thy trc mt, bng hin sau lng. Thy tun t m kho dn d ngi.
Thy dng th tch m m rng tri thc ta, dng l tit c thc hnh vi ta, d ta c mun thi
cng khng c. Ta tn dng nng lc m c h vn thy c ci g cao ln sng sng pha
trc, ta mun theo ln ti cng m khng sao theo cho ni.
IX.11
IX.12
T Cng vit: Hu m ngc t, un c nhi tng ch? Cu thin c nhi c ch? T vit: C
chi tai, c chi tai, ng i c gi d.
IX.13
T dc c cu di. Hoc vit: Lu, nh chi h? T vit: Qun t c chi, h lu chi hu?
Dch. Khng t (chn ngn) mun qua cc dn tc km vn minh min ng. C ngi bo:
Cc ni b lu, lm sao c? ng p: Ngi qun t li (gio ho h) th cn g b
lu na?
IX.14
T vit: Ng t V phn L, nhin hu nhc chnh Nh, Tng cc c k s.
Ch thch. Hi ny Khng t trn 69 tui. Nh, Tng l nhng loi thi trong Kinh Thi, m cng
l nhng nhc iu. C ngi hiu l Khng t sp t li nhng thin Nh, Tng trong Kinh
Thi, hoc nh li trong trng hp no nn tu nhng nhc Nh, Tng.
IX.15
Dch. Khng t ni: Ra lm quan th th bc cng khanh (cc i thn chp chnh), nh th
th cha m, vic tang khng dm khng lm trn l, khng cho ru lm lon tnh, bn iu
ta lm c iu no khng?
IX.16
Dch. Khng t ng trn b sng, ni: Nc chy i hoi, ngy m khng ngng.
IX.17
IX.18
T vit: Th nh vi sn, v thnh nht qu, ch, ng ch d. Th nh bnh a, tuy phc nht qu,
tin, ng tin d.
IX.19
IX.20
Dch. Khng t ni v Nhan Uyn: Tic thay (v Nhan Uyn yu)! Ta ch thy anh y tin
(trn ng o l) m cha h thy ngng.
IX.21
IX.22
T vit: Hu sinh kh y, yn tri lai gi chi bt nh kim d? T thp, ng thp nhi v vn yn,
t dic bt tc y d d.
Dch. Khng t ni: ng s bn tr, bit u sau ny h chng hn mnh by gi? Nhng
khi h bn chc, nm chc tui m khng c cht danh vng g, th chng ng s na.
IX.23
T vit: Php ng chi ngn, nng v tng h? Ci chi vi qu. Tn d chi ngn, nng v duyt
h? Dch chi vi qu. Duyt nhi bt dch, tng nhi bt ci, ng mt nh chi h d d h.
Dch. Khng t ni: Ngi ta ly li phi nghim chnh rn mnh th lm sao khng nghe cho
c? Nhng nghe t sa i mi l qu. Ngi ta ly li knh thun tn thnh mnh, th lm
sao m khng vui lng c? Nhng nghe ri m suy xt ngi ta c hm g (ngha l li khen
c ng khng) th mi l qu. Vui lng m khng suy xt, nghe m khng sa mnh, hng ngi
ta chng bit dy cch no na.
IX.24
Bi ny trng vi bi I.8.
IX.25
IX.27
Dch. Khng t ni: Ti ma ng lnh lo, mi bit loi tng, bch cn cnh l.
IX.28
Dch. Khng t ni: Ngi tr th khng m hoc, ngi nhn th khng lo, ngi dng th
khng s.
IX.29
IX.30
ng l chi hoa, thin k phin nhi. Khi bt nh ti, tht th vin nhi. T vit: V chi t d,
ph h vin chi hu.
Dch. Nhng o hoa trn cy ng l, nghing ng, lung lay. Ti h chng nh em sao?
Ngt ni ti xa qu (khng ti c). Khng t c bn cu v bo: Nh vy l cha
tht l tng nh, (nu tht l tng nh) th c ngi g xa?.
---------------------
Vi: nguyn vn ch Hn l . C bn chp l (vin). (Goldfish).
Theo l thi , h lm i phu th c gia thn, cai qun mi vic trong nh. C hi Khng t
lm i phu, c gia thn, nhng hi ny khng cn lm i phu na. T L mun dng l i
phu chn ct thy nn bo anh em ng mn lm gia thn. Bi ny cm ng, li trch rt
ng, tuy nghim m nhiu tnh cm, t cch thanh cao.
Cu ny trong Kinh Thi, V phong, thin Hng tr. Ch ( k) chng ti phin m l ch, c
ngi c l k. C nh cho rng Khng t dn cu khen T L. Nh vy c v Khng t
mu thun: chnh ng dn cu , sao di li bo: C g (hon ton) tt?. Cho nn chng ti
on T L nh Kinh Thi, t ph rng mnh theo ng li khuyn trong Kinh Thi, nn
ngm hoi. Khng t thy vy, nn lng t ph xung.
Trong Kinh Thi hin nay lu hnh khng c bn cu th . Hai cu u th hng, (nhn thy
hoa ng l m c hng), ngha khng lin quan g ti hai cu sau. Khng t mun khuyn
ngi hc o: nu thc ham o th khng ngi kh.
THIN X
HNG NG
X.1
Khng t hng ng, tun tun nh d, t bt nng ngn gi; k ti tn miu, triu nh, bin
bin ngn, duy cn nh.
Dch. Khng t lng xm th cung thun, ta nh khng bit n ni; ti tn miu, triu
nh th bin lun rnh r m rt cn thn.
X.2
Triu, d h i phu ngn, khn khn nh d; d thng i phu ngn, ngn ngn nh d. Qun
ti, thc tch nh d, d d nh d.
Ch thch. Thin ny nhiu t c: tun tun, bin bin, khn khn, ngn ngn, d d mi
sch ging mi khc. i khi chng ti theo Chu Hi.
X.3
Dch. Khi vua (L) triu ng tip khch (nc ngoi) th ng bin sc, chn bc run run,
khch cng ng vi ng th ng chp tay vi ngi bn t, ngi bn hu; vt trc, vt sau
ca o phiu ng khi ng ci, ngng, ng ro bc tin ti (c sch dch l khi a khch vo,
ng i mau), hai cnh tay a ra thng nh cnh chim. Khch lui ri, ng tt vo tu vi vua:
Khch khng quay u li ( i ri).
X.4
X.5
Chp khu, cc cung nh d, nh bt thng, thng nh p, h nh th, bt nh chin sc, tc
sc sc nh hu tun. Hng l, hu dong sc, t ch (hoc tnh) du du nh d.
Dch. Khi i s nc ngoi, cm th ngc khu th ng khom khom nh bng chng ni, a
ngc ln ti u nh vi cho, h xung ti ngc nh trao cho ai. ng bin sc nh s st, chn
ren rn bc tng bc nh noi theo mt vt g. Khi dng l vt, th dng mo n ho. (L xong
ri) ly t cch t nhn yt kin vua quan nc ngoi th v mt thoi mi, vui v.
X.6
Qun t bt d cm tru sc, hng t bt d vi tit phc. ng th, chn hi khch, tt biu nhi
xut chi. Truy y cao cu, t y ngh cu, hong y h cu. Tit cu trng, on hu du. Tt hu
tm y, trng nht thn hu bn. H lc chi hu d c. Kh tang, v s bt bi. Phi duy thng,
tt si chi, cao cu, huyn quan, bt d iu. Ct nguyt, tt triu phc nhi triu .
X.7
X.8
Dch. Cm cng trng tinh cng tt, (cng thch), gi thi cn nh cng tt. Cm hm v thiu,
c n m tht nho th khng n. (Thc n m) sc bin, h ri, khng n; mi hi cng
khng n. (C sch dch l nhng vt tri ma). Ct khng ngay ngn (hoc khng ng cch),
khng n. Nc chm khng thch hp, khng n. D c tht, (Khng t) cng n t tht hn cm.
Duy c ru l khng hn ch, nhng khng ung ti say. Ru bn ca hng, khng ung,
tht mua ch, khng n. Ba no cng n gng. Khng n ti qu no. T cng miu ri,
c phn tht th ng phn pht ngay, khng cch m. (V tht t vo bui sng th lm vo
hm trc, nu cch m na, qua ngy hm sau l ba ngy, tht i i). Tht cng t tin,
khng qu ba ngy, qu ba ngy th khng n. Khi n, khng m lun, khi ng khng ni
chuyn. Tuy l cm th, canh rau, m trc khi n cng cung knh cng vi nh lc trai gii.
X.9
X.10
Hng nhn m tu, trng gi xut, t xut h. Hng nhn na, triu phc nhi lp tc giai.
X.11
Vn nhn tha bang, ti bi nhi tng chi. Khang t qu dc, bi nhi th chi. Vit: Khu v t,
bt cm thng.
Dch. Nhn ai hi thm bn nc ngoi th khi tin hnh, ng vai hai vi. (mt: vi ngi
ng nhn, hai: vi bn xa). (Qu) Khang t tng thuc ung, ng vi, nhn, ri ni vi ngi
em thuc: Khu ti cha hiu tnh cht ca thuc ny, khng dm ung.
X.12
Dch. Chung nga chy. Khng t triu v, hi: C ai b thng khng?, ch khng hi
nga.
X.13
Qun t thc, tt chnh tch tin thng chi. Qun t tinh, tt thc nhi tin chi. Qun t sinh, tt
sc chi. Th thc qun, qun t, tin phn. Tt, qun th chi, ng th, gia triu phc, thn.
Qun mnh triu, bt s gi hnh h.
Dch. Vua ban cho thc n nu chn l ln ngi gia chiu m nm trc. Vua ban cho tht
ti th cho nu chn, cng t tin ri mi n. Vua ban cho ng vt cn sng th nui. Hu cm
vua, khi vua rt ru vi t tin, ng nm th thc n trc, nh mnh c trch nhim sn sc
mn n. ng au, vua n thm th ng quay u v hng ng, p triu phc, t chic ai
(thc lng) ln mnh. Vua c lnh vi, ng khng i thng xe m i b ngay.
Ch thch.- Thi , trong nh th ly hng ty lm trng, ng quay mt v hng ng, tc
vua quay mt v hng ty m hi thm ng.
X.14
X.15
Bng hu t, v s qui, vit: ng tn. Bng hu chi qu, tuy xa m, phi t nhc, bt bi
X.16
Tm bt thi, c bt dung. Kin t thi gi, tuy hip, tt bin, kin min gi d c gi, tuy tit tt
d mo. Hng phc gi, thc chi. Thc ph bn gi. Hu thnh son, tt bin sc nhi tc. Tn li,
phong lit, tt bin.
Dch.- Ng th khng nm nga dui tay chn nh ngi cht. nh, khng c dung nghi (nh
triu), m rt t nhin. Thy ngi mc tang, d quen bit, cng i sc din (t v thng
xt). Thy ngi i mo l v ngi m, tuy thng gp, cng t ra l mo. Ngi xe, thy ngi
i a ma, ng vn vo cy ngang trc xe m ci u cho; thy ngi mang bn quc gia
v s h khu, ng cng lm nh vy. Khi thy (ch nhn dn) tic ln (i mnh) ng i sc
(t v cm ng) ng dy cm t. Khi sm to gi ln, ng bin sc.
X.17
Thng xa, tt chnh lp, chp tuy. Xa trung bt ni c, bt tt ngn, bt thn ch.
X.18
Sc t c h, tng nhi hu tp. Vit: Sn lng th tr, thi tai, thi tai! T L cng chi, tam
khu nhi tc.
Dch.- Con chim thy ngi, kinh s bay i (c ngi ging l: thy ngi c v d tn, nn bay
i); n ling my vng (xem chng) ri mi xung. (Khng t) ni: Con tr mi u trn cu
Sn cc kia, bit thi c lm, bit thi c lm! T l chp tay hng v n, n ku ba ting bay
i.
----------------------
Tru: nguyn vn ch Hn l (Thiu Chu c l tu). (Goldfish).
Nguyn vn bi III.18: T nhp thi miu, mi s vn. Hoc vit: Thc v Tru nhn chi t tri
l h, nhp thi miu, mi s vn. T vn chi, vit: Th l d. Bi X.14 ny ch c cu: Nhp
thi miu, mi s vn. (Goldfish).
Cng: Cc trang ch Hn trn mng chp l (Thiu Chu c l cng, hoc cung), trong
c vi trang bo ch c ngha l cng (ngha l chp tay). (Goldfish).
THIN XI
TIN TIN
XI.1
T vit: Tin tin l nhc, d nhn d; hu tin l nhc, qun t d. Nh dng chi, tc ng
tng tin tin.
Dch.- Khng t ni: V l nhc, ngi i xa b ngi i nay coi l qu ma; v l nhc,
ngi i xa c ngi i nay khen l qun t (ton thin). Dng l nhc th ta theo ngi
xa.
Ch thch. Chng ti theo cch hiu ca Trnh t v Chu t m dch nh trn. Tin tin tr
ngi u i Chu, thi theo Khng t nhc c vn ln cht (tc nh ni dung ln hnh thc
tt). Hu tin tr ngi thi Chu suy, nhc trng vn hn cht. Ngi thi Khng t thch
vn hn cht, nn cho l nhc ngy xa l qu ma, m khen l nhc i sau p . Khng t
ngc li, thch vn hn cht, nn theo l nhc ca ngi xa. C thuyt cho rng tin tin tr
ngi hc l nhc ri mi lm quan, tc hng bnh dn, nh a s cc mn sinh ca Khng.
Hu tin, tr gii qu tc do c quyn m lm quan sm, ri sau mi hc l nhc. Khng t
c dng nhn ti th dng hng trn (bnh dn) tc k s, ch khng dng hng di (qu tc).
Hai ch dng chi [] thuyt ny hiu l dng ngi, ch khng phi dng l nhc nh Trnh,
Chu gii thch. Thuyt ny mi m, cng chp nhn c.
XI.2
Dch.- Khng t ni: Nhng mn sinh theo ta (chu khn) nc Trn, nc Thi, nay khng
cn hc ta na. c Hnh (ng khen nht) c Nhan Uyn, Mn T Khin, Nhim B Ngu,
Trng Cung; gii n ni, t lnh c T Ng, T Cng; gii v chnh tr c Nhim Hu, Qu L;
gii v vn hc c T Du, T H.
XI.3
Dch.- Khng t ni: Anh Hi khng gip ta c iu g, li ging no ca ta, anh y cng
thch. ( ni Nhan Hi khng nghi hoc, cht vn g c, khng gi thm g cho Khng t c).
XI.4
Dch.- Khng t ni: Anh Mn T Khin tht l hiu thun! Cha m, anh em trong nh u
khen anh hiu thun m ngi ngoi cng nhn vy l ng.
XI.5
Nam Dung tam phc Bch Khu. Khng t d k huynh chi t th chi.
Dch.- Nam Dung a c i c li th Bch Khu. Khng t em con gi anh mnh g cho.
Ch thch. Th Bch Khu trong thin i nh, Kinh Thi, i bo: Ci vt trong ngc Khu
trng, c th mi b i, ch im xu trong li ni, khng th cha c. Khng t khen Nam
Dung bit gi gn li ni. Coi thm bi V.1.
XI.6
Qu Khang t vn: t thc vi hiu hc? Khng t i vit: Hu Nhan hi gi hiu hc, bt
hnh on mnh t h, kim d tc v.
XI.7
Nhan Uyn t, Nhan L thnh t chi xa d vi chi quch. T vit: Ti bt ti, dic cc ngn k t
d. L d t hu quan nhi v quch. Ng bt hnh d vi chi quch. D ng tng i phu chi
hu, bt kh hnh d.
Dch.- Nhan Uyn cht, Nhan L (cha Nhan Uyn, m cng l hc tr Khng t) xin chic xe
ca Khng t bn m mua quch chn con. ng bo: N c ti hay bt ti th cng ch l
con thi. Con rut ca ta l L (t l B Ng) cht, cng ch dng quan ( trong) m khng dng
quch cho n ( ngoi). Khng l ta i b, bn xe i m mua quch cho n (Nhan Uyn). Ta
theo sau hng i phu, nn khng l i b.
XI.8
Dch.- Nhan Uyn cht. Khng t than: i! Tri hi ta, tri hi ta!.
XI.9
Dch.- Nhan Uyn cht. Khng t khc thm thit. Ngi ( t) theo sau, tha: Thy bi ai thi
qu!. Khng t ni: Bi ai thi qu ? Ta chng v con ngi bi ai th v ai?.
XI.10
Nhan Uyn t, mn nhn dc hu tng chi. T vit: Bt kh. Mn nhn hu tng chi. T vit:
Hi d th d do ph d, d bt c th do t d. Phi ng d, phu nh tam t d.
Dch.- Nhan Uyn cht, mn nhn mun mai tng trng hu. Khng t bo: Khng nn.
Nhng mn nhn vn mai tng trng hu. Khng t bo: Hi coi ta nh cha, m ta khng coi
n nh con c. khng phi ti ta, m ti cc tr y.
Ch thch. Cc sch u ch thch: theo l th tu gia nh ngho giu m mai tng trng hu
hay khng. Nhan Hi nh ngho, m chn ct trng hu l tri l. ng coi Nhan Hi nh con,
chn Nhan Hi nh chn B Ng (coi bi 7) nhng khng tin can thip, cho mn sinh nghe
li Nhan L (cha Nhan Hi) lm vic tri l .
XI.11
XI.12
XI.13
XI.14
XI.15
T Cng vn: S d Thng d thc hin?. T vit: S d qu, Thng d bt cp. Vit:
Nhin tc S d d?. T vit: Qu do bt cp.
XI.16
Qu th ph Chu cng, nhi Cu d vi chi t lim nhi ph ch chi. T vit: Phi ng d, tiu
t minh c nhi cng chi kh d.
XI.17
XI.18
XI.19
T Trng vn thin nhn chi o. T vit: Bt tin tch, dic bt nhp tht.
Ch thch. C ngi ging: Ngi thin khng ho mnh vi k c, xu xa (bt tin tch) nhng
v khng hc nn khng thng t, khng bit quyn bin.
XI.20
XI.21
Dch.- T L hi: Nghe (iu phi) ri th thi hnh lin sao? Khng t p: Cn cha, anh
(phi hi kin cha, anh) sao c th nghe ri lm lin c. Nhim Hu hi: Nghe (iu
phi) ri thi hnh lin sao? Khng t p: Nghe ri th lm lin i. Cng Ty Hoa hi: Anh
Do hi: Nghe ri thi hnh lin sao?, Thy p: Cn cha, anh; anh Cu hi: Nghe ri
thi hnh lin sao?, Thy p: Nghe ri th lm lin i. Xch con cha hiu, xin thy ging
cho. Khng t p: Bn tnh anh Cu khng tin th nn ta phi thc cho tin ti; cn anh
Do, bn tnh dng mnh mun hn ngi nn ta phi ko li li.
XI.22
Dch.- Khng t b vy thnh Khung (coi bi IX.15), Nhan Uyn lc pha sau. (Ti khi thy
tr gp nhau), Khng t bo: Thy ng anh cht ri ch!. Nhan Uyn p: Thy cn sng,
con u dm cht.
XI.23
Qu t Nhin vn: Trng Do, Nhim Cu kh v i thn d?. T vit: Ng d t vi d chi vn,
tng Do d Cu chi vn. S v i thn gi, d o s qun, bt kh tc ch. Kim Do d Cu d,
kh v c thn h. Vit: Nhin tc tng chi gi d?. T vit: Th ph d qun, dic bt tng
d.
XI.24
Dch.- T L (lm gia thn h Qu), tin c T Cao lm quan T t Ph. Khng t trch: Nh
vy l lm hi con ngi (v T Cao cha hc c bao, cha lm quan c). T L bo:
(Lm chc t th) c nhn dn tr, c thn x (t ai), tc (ma mng) th, ( l hc),
h tt phi c sch ri mi gi l hc?. Khng t ni: V th m ta ght nhng li li khu
(cng l t bin h).
XI.25
T L, Tng Tch, Nhim Hu, Cng Ty Hoa th ta. T vit: D ng nht nht trng h nh,
v ng d d. C tc vit: Bt ng tri d. Nh hoc tri nh, tc h d tai? T L sut nh nhi
i vit: Thin thng chi quc, nhip h i quc chi gian, gia chi d s l, nhn chi d c cn,
Do d vi chi, b (hoc t) cp tam nin, kh s hu dng, th tri phng d. Phu t thn chi.
Cu, nh h nh?. i vit: Phng lc tht thp, nh ng lc thp, Cu d vi chi, b cp tam
nin, kh s tc dn. Nh k l nhc, d s qun t. Xch, nh h nh?. i vit: Phi vit nng
chi, nguyn hc yn. Tn miu chi s, nh hi ng, oan chng ph, nguyn vi tiu tng
yn. im, nh h nh?. C st hi, khanh nh, x st nhi tc, i vit: D h tam t gi chi
son. T vit: H thng h? Xch cc ngn k ch d. Vit: M xun gi, xun phc k
thnh, qun gi ng lc nhn, ng t lc tht nhn, dc h Nghi, phong h V Vu, vnh nhi
qui. Phu t v nhin thn vit: Ng d im d. Tam t gi xut, Tng Tch hu. Tng Tch
vit: Ph tam t gi chi ngn h nh?. T vit: Dic cc ngn k ch d d h!. Vit: Phu t
h thn Do d?. Vit: Vi quc d l, k ngn bt nhng, th c thn chi. Vit: Vi quc d l,
k ngn bt phng, th c thn chi- Duy Cu tc phi bang d d? An kin phng lc tht
thp nh ng lc thp, nhi phi bang d gi! - Duy Xch tc phi bang d d? - Tn miu hi
ng, phi ch hu nhi h? Xch d vi chi tiu, thc nng vi chi i?.
Dch.- T L, Tng Tch, Nhim Hu v Cng Ty Hoa ngi hu. Khng t bo: Cc anh cho
rng ta c ln hn cc anh mt ngy m ngi, nhng ng ngi g c. nh, cc anh thng
ni: Chng ai bit ta. Nu c ngi bit th cc anh em ti g ra dng. T L vi vng p:
V nh mt nc c mt ngn c xe, b p gia hai nc ln, li c thm nn chin tranh, nhn
dn chng i kh; Do ti m cm quyn nc y th va y ba nm c th khin cho dn
chng dng cm m bit o l na. Khng t mm ci. Ri hi: Cu, cn anh th no?
p: Nh c mt nc vung vc, su by chc dm hoc nm su chc dm, Cu ti cm
quyn nc y th va y ba nm c th khin cho dn chng c no . Cn v l nhc th
xin i bc qun t. Xch, cn anh th no?. p: V l nhc ti khng phi gii, nhng
xin c hc. Trong vic t t tn miu hoc trong hi ngh cc ch hu, Xch ti mc o l
huyn oan, i m chng ph m xin lm mt tiu tng.- im, cn anh th no?. Lc
Tng Tch gy n st va ngt, t n xung keng! m ng dy p: Ch ca ti
khc hn vi ba anh . Khng t bo: Hi g? Cng l ai ny t ch ca mnh ra m thi.
Tha: Nh by gi l cui thng xun, y phc ma xun may xong, nm su ngi va tui
i mi vi su by ng t dt nhau i tm sng Nghi ri ln hng mt nn V Vu va i
va ht, ko nhau v nh. Khng t trm ngm mt cht ri than: Ta cng mun nh im
vy. Ba mn sinh i ri, Tng Tch li hi: Thy ngh sao v li ni ca ba anh kia?. p:
Cng u l cho bit ch mnh vy thi. Hi: Nhng ti sao nghe anh Do ni, thy li mm
ci. p: Ngi tr nc phi theo l, anh Do khng bit nhn nhng, nn ta mm ci.
Li hi: Li anh Cu ni chng phi l vic nc sao?. p: Mt a phng vung vc su
by chc dm hay nm su chc dm, chng phi l mt quc gia th l g?. Li hi: Th th
anh Xch chng phi l vic tr nc sao?. Vic tn miu v vic hi ngh chng phi l vic
ch hu l g? Anh Xch khim tn xin d lm tiu tng, vy ch ai lm i tng?.
-----------------------
on thch vn hn cht, nn theo l nhc ca ngi xa. C thuyt cho rng tin tin tr
l do ti tm chp thm. Xin ni thm l, theo thuyt , hai ch d nhn () tr gii bnh
dn, hai ch qun t () tr gii qu tc cm quyn. (Tham kho: ). (Goldfish).
on Thy p: Cn cha, anh; anh Cu hi: Nghe ri thi hnh lin sao? l do ti ghi
thm. (Goldfish).
on sau y l do ti chp thm: Tng Tch hu. Tng Tch vit: Ph tam t gi chi ngn h
nh?. T vit: Dic cc ngn k ch d d h!. Vit: Phu t h thn Do d?. Vit: Vi quc
d l. (Goldfish).
Li ni nhn. Trong s mn , Tng Tch (cha Tng Sm) chc khng nh ti hn Khng
t bao nhiu.
Tc mt ch hu nh.
Nguyn vn: qun gi, ngha l ngi lm l i m (l gia quan): thanh nin ti 20 tui th
lm l .
Tng Tch c cho Nhim Cu v Cng Ty Hoa cng khng khim tn v mun tr nc.
Nhng Khng t ch thi ca T L, ch khng ch ch hng ca ai c, mc d ng thch
ch hng ca Tng Tch hn. Bi ny l bi di nht m cng l mt bi hay nht trong Lun
ng. Chng ti ph bnh trong cun C vn Trung Quc trang 24-25. Tao n xut bn
1966).
THIN XII
NHAN UYN
XII.1
Nhan Uyn vn nhn. T vit: Khc k phc l vi nhn. Nht nht khc k phc l, thin h qui
nhn yn. Vi nhn do k, nhi do nhn h tai? Nhan Uyn vit: Thnh vn k mc. T vit:
Phi l vt th, phi l vt thnh, phi l vt ngn, phi l vt ng. Nhan Uyn vit: Hi tuy bt
mn, thnh s t ng h.
Ch thch. Nhn l rt cng tm, hnh ng theo o l, theo ngha, cho nn khc k phc l l
nhn.
XII.2
XII.3
T M Ngu vn nhn. T vit: Nhn gi, k ngn d nhn. Vit: K ngn d nhn, t v chi
nhn h h? T vit: Vi chi nan, ngn chi c v nhn h?.
XII.4
T M Ngu vn qun t. T vit: Qun t bt u bt c. Vit: Bt u bt c, t v chi qun
t h h?. T vit: Ni tnh bt cu, ph h u h c.
XII.5
XII.6
T Trng vn minh. T vit: Tm nhun chi trm, phu th chi t, bt hnh yn, kh v minh d
d h. Tm nhun chi trm, phu th chi t, bt hnh yn, kh v vin d d h.
Dch.- T Trng hi th no l sng sut. Khng t p: Nhng li gim pha thm nhun mi
ngy mt cht, nhng li vu co nh m vo da tht, nhng li nu khng tc ng g n ta
th c th gi l sng sut. Nhng li gim pha thm nhun mi ngy mt cht, nhng li vu co
nh m vo da tht, nhng li nu khng tc ng g n ta th c th gi l bit nhn xa.
XII.7
Dch.- T Cng hi v php tr dn. Khng t p: Lng thc cho , binh b cho , dn tin
chnh quyn. T Cng hi: Trong ba iu , nu bt c d phi b mt, th b iu no
trc? p: Binh b. T Cng li hi: Trong hai iu cn li, nu bt c d phi b mt
na, th b iu no trc? p: B lng thc. T xa vn c ngi cht, nu dn khng tin
chnh quyn th chnh quyn phi .
XII.8
Cc T Thnh vit: Qun t cht nhi d h, h d vn vi? T Cng vit: Tch h! Phu t chi
thuyt qun t d. T bt cp thit. Vn do cht d, cht do vn d. H bo chi quch do khuyn
dng chi quch .
XII.9
Dch.- Vua (L) Ai cng hi Hu Nhc: Nm nay mt ma, thu khng tiu lm sao by
gi? Hu Nhc p: Sao khng thu thu theo php trit (tc mi phn thu mt)? Bo:
Mi phn thu hai cn khng tiu, hung h cn thu theo php trit. p: Trm h no
th lm sao nh vua thiu c? Trm h thiu thn th lm sao nh vua c? (C ngi
dch l: Dn no th vua thiu thn vi ai?...).
XII.10
T Trng vn sng c, bin hoc. T vit: Ch trung tn, t ngha, sng c d. i chi, dc k
sinh, chi dc k t, k dc k sinh, hu dc k t, th hoc d.
Ch thch. Cui bi ny cn hai cu Thnh bt d ph, dic k d d trong Kinh Thi, Tiu
Nh, thin Ng hnh kd dn lm vo y, nn cc sch u b.
XII.11
T Cnh cng vn chnh Khng t. Khng t i vit: Qun qun, thn thn, ph ph, t t.
Cng vit: Thin tai! Tn nh qun bt qun, thn bt thn, ph bt ph, t bt t, tuy hu tc,
ng c nhi thc ch.
Dch.- T Cnh cng hi v php tr dn. Khng t p: Vua lm ht o vua, b ti ht o b
ti, cha ht o cha, con ht o con. Cnh cng khen: Hay tht! Nu vua khng ra vua, b
ti khng ra b ti, cha khng ra cha, con khng ra con, th du c la, ta chc g n c?.
XII.12
Dch.- Khng t ni: Ch nghe li ging ca mt bn m c th phn quyt c vic kin tng
(hoc vic quan), l anh Do chng? T L ha iu g th lm ngay.
Ch thch. Mun phn quyt vic kin tng th ai cng phi nghe li trnh by ca hai bn. Ti
sao T L ch nghe mt bn m phn quyt c? Ngi vit bi ny, sau khi chp li Khng t,
ging: V T L gi ch tn, cm ho c mi ngi, nn khng ai ni di vi ng, khai vi
ng iu g, tt phi ng, v vy ng khng phi nghe li trnh by ca pha bn kia na. Cn
mt cch hiu khc na: Phin ngn khng phi l T L nghe li trnh by ca mt bn, m
l T L ch ni ra na li, cha ht cu, ngi ta tin phc ri, vic gii quyt xong ri.
XII.13
Dch.- Khng t ni: Xt kin th ta cng nh ngi khc thi; phi lm sao (dy dn phi bit
ngha v nhng nhn) cho dn khng kin nhau (th mi lm ch!).
XII.14
Dch.- T trng hi v php tr dn. Khng t p: Gi chc v th khng mt, khng chn,
chp hnh chnh lnh th trung thnh.
XII.15
Bi ny trng vi bi VI.25.
XII.16
T vit: Qun t thnh nhn chi m, bt thnh nhn chi c. Tiu nhn phn th.
Dch.- Khng t ni: Ngi qun t gip ngi lm vic thin, khng gip ngi lm iu c
(gip ngi thnh ngi tt, khng gip ngi thnh xu). Tiu nhn tri li.
XII.17
Qu Khang t vn chnh Khng t. Khng t i vit: Chnh gi, chnh d. T sut d chnh,
thc cm bt chnh.
XII.18
Qu Khang t hon o, vn Khng t. Khng t i vit: Cu t chi bt dc, tuy thng chi
bt thit.
XII.19
XII.20
XII.21
Phn Tr tng du V Vu chi h, vit: Cm vn sng c, tu thc, bin hoc. T vit: Thin
tai vn! Tin s, hu c, phi sng c d? Nht triu chi phn, vong k thn d cp k thn, phi
hoc d?
XII.22
Phn Tr vn nhn. T vit: i nhn. Vn tr. T vit: Tri nhn. Phn Tr v t. T vit: C
trc th ch ung, nng s ung gi trc. Phn Tr thoi kin T H, vit: Hng d, ng kin
phu t nhi vn tr. T vit: C trc th ch ung, nng s ung gi trc, h v d? T H
vit: Ph tai ngn h! Thun hu thin h, tuyn chng, c Cao Dao, bt nhn gi vin h.
Thang hu thin h, tuyn chng, c Y Don, bt nhn gi vin h.
Ch thch. Cao Dao l hin thn vua Thun. Y Don l hin thn vua Thang.
XII.23
T Cng vn hu. T vit: Trung co nhi thin o chi, bt kh tc ch, v t nhc yn.
XII.24
Dch.- Tng T ni: Ngi qun t dng vn chng hp bn, dng bn gip nhau tin
ln c nhn.
--------------------
Trng Cung tc Nhim Ung c Khng t khen l c th lm vua c.
THIN XIII
T L
XIII.1
T L vn chnh. T vit: Tin chi, lao chi. Thnh ch. Vit: V quyn.
Dch.- T L hi v php tr dn. Khng t p: Phi lm trc nhng cng vic ca dn, phi
kh nhc v dn. T L xin thy ging thm. ng ni: Lm khng bit mt.
Ch thch. C ngi hiu l: Phi lm trc cng vic thin lm gng cho dn. C ngi
bo ch [] c l lo, v dch: phi v v an i dn.
XIII.2
Trng Cung vi Qu th t, vn chnh. T vit: Tin hu ti, x tiu qu, c hin ti. Vit: Yn
tri hin ti nhi c chi?. Vit: C nh s tri. Nh s bt tri, nhn k x ch?.
Dch.- Trng Cung lm quan t cho h Qu, hi v php tr dn. Khng t p: ch thn thng
sut cc vin hu ti (cc vin chc di quyn quan t), tha nhng li nh ca h, bt nhng
ngi hin ti. Trng Cung li hi: Lm sao bit c ngi hin ti m bt?. p: C
bt nhng ngi anh bit, cn nhng ngi anh khng bit th ngi khc l no b h (m
khng gii thiu)?.
XIII.3
T L vit: V qun i t nhi vi chnh, t tng h tin? T vit: Tt d chnh danh h?. T
L vit: Hu th tai, t chi vu d, h k chnh. T vit: D tai, Do d! Qun t k s bt tri,
ci khuyt nh d. Danh bt chnh tc ngn bt thun, ngn bt thun tc s bt thnh, s bt
thnh tc l nhc bt hng, l nhc bt hng tc hnh pht bt trng, hnh pht bt trng, tc dn
v s th th tc. C qun t danh chi tt kh ngn d; ngn chi tt kh hnh d. Qun t k
ngn, v s cu nhi d h.
Ch thch. Thi vua V l Xut Cng Trip, chng c vi cha. (cha Trip l Khoi Qu
chng Nam T - m Khoi Qu v dm lon; m Trip li c Nam T a ln lm vua c
Khoi Qu). Nh vy l cha khng ra cha, con khng ra con, vua khng ra vua, ti khng ra ti,
danh khng chnh. Khng t mun ni rng, vic u tin phi xin thin t nh Chu lp mt
cng t khc lm vua V, cho danh chnh ngn thun ri nc mi yn.
XIII.4
Phn Tr xut. T vit: Tiu nhn tai, Phn Tu d! Thng hiu l, tc dn mc cm bt knh;
thng hiu ngha, tc dn mc cm bt phc; thng hiu tn, tc dn mc cm bt dng tnh.
Ph nh th, tc t phng chi dn cng ph k t nhi ch h, yn dng gi?.
Dch.- Phn Tr xin hc lm rung. Khng t bo: Ta khng bng mt nng dn gi. Li xin
hc lm vn. Khng t bo: Ta khng bng mt ngi lm vn gi.
Phn Tr ra ri, Khng t ni: Phn Tu (tc Phn Tr) b lu thay! Ngi trn ham iu l th
dn khng dm khng knh; ngi trn ham lm iu ngha th dn khng dm khng phc tng;
ngi trn ham c thnh tn th dn khng dm khng trung trc. c nh vy th dn bn
phng s chu, cng con m ti, h tt phi hc lm rung.
XIII.5
T vit: Tng thi tam bch, th chi d chnh, bt t; s t phng, bt nng chuyn i. Tuy
a, dic h d vi?.
Dch. Khng t ni: c ba trm thin Kinh Thi, giao cho vic chnh tr m lm khng nn;
sai i s bn phng m khng bit ng i, nh vy c nhiu lm g?.
XIII.6
T vit: K thn chnh, bt lnh nhi hnh; k thn bt chnh, tuy lnh bt tng.
Dch.- Khng t ni: Mnh m chnh ng (ngay thng, ng hong), d khng ra lnh, dn
cng theo; mnh khng chnh ng, tuy ra lnh, dn cng chng theo.
XIII.7
XIII.8
T v V cng t Kinh thin c tht. Thy hu, vit: Cu hp h. Thiu hu, vit: Cu hon
h. Ph hu, vit: Cu m h.
Dch.- Khng t khen cng t Kinh nc V l kho tnh vic nh (kim tin thi tc). Khi mi c
ca ci, cng t Kinh bo: Tm cho l c ca ri; khi tng ln mt cht, bo: Tm ri;
khi giu c, bo: K nh tt p qu ri.
XIII.9
XIII.10
XIII.11
T vit: Thin nhn vi bang bch nin, dic kh d thng tn kh st h. Thnh tai th ngn d.
Dch.- Khng t ni: C nhn c cu: Nu c ngi thin lin tc tr nc trong sut mt
trm nm th c th khin k tn bo thun phc m b hnh pht chm git. Li y rt ng.
XIII.12
T vit : Nh hu vng gi, tt th nhi hu nhn.
XIII.13
T vit: Cu chnh k thn h, tng chnh h h hu? Bt nng chnh k thn, nh chnh nhn
h?.
Dch.- Khng t ni: Nu gi thn mnh cho oan chnh th tng s chnh tr c g kh? Khng
gi thn mnh cho oan chnh th lm sao sa cho ngi khc oan chnh c?.
XIII.14
XIII.15
nh cng vn: Nht ngn nhi kh d hng bang, hu ch?. Khng t i vit: Ngn bt kh
d nhc th k c d. Nhn chi ngn vit: Vi qun nan, vi thn bt d. Nh tri vi qun chi nan
d, bt c h nht ngn nhi hng bang h. Vit: Nht ngn nhi tng bang, hu ch?. Khng
t i vit: Ngn bt kh d nhc th k c d. Nhn chi ngn vit: D v lc h vi qun, duy
k ngn, nhi mc d vi d. Nh k thin, nhi mc chi vi d, bt dic thin h? Nh bt thin nhi
mc chi vi d, bt c h nht ngn nhi tng bang h?.
XIII.16
XIII.17
XIII.18
Dip cng ng Khng t vit: Ng ng hu Trc Cung gi, k ph nhng ng nhi t chng
chi. Khng t vit: Ng ng chi trc gi d th. Ph v t n, t v ph n, trc ti k trung
h.
Dch.- Quan lnh don huyn Dip ni vi Khng t: Lng ti c mt ngi ngay thng tn l
Trc Cung, cha bt trm cu, con i t co. Khng t ni: Ngi ngay thng lng ti khc
vy. Cha giu ti cho con, con giu ti cho cha, s ngay thng ch .
XIII.19
Phn Tr vn nhn. T vit: C x cung, chp s knh, d nhn trung. Tuy chi di ch, bt kh
kh d.
Dch.- Phn Tr hi v c nhn. Khng t p: Khi nhn c phi nghim cung, khi lm vic
phi nghim trang, cn thn, giao thip vi ai phi trung thc. D ti nc di dch cha cha
khai ho, cng khng th b ba iu y.
XIII.20
T vit: Bt c trung hng nhi d chi, tt d cung quyn h! Cung gi tin th, quyn gi
hu s bt vi d.
Dch.- Khng t ni: Khng c hng ngi trung chnh (theo trung o) truyn o (hoc
giao thip) th tm hng ngi cung phng hoc cn hu gi tit tho vy. Ngi cung
phng c tinh thn tin th, ngi cn hu gi tit tho th khng chu lm iu xu.
XIII.22
T vit: Nam nhn hu ngn vit: Nhn nhi v hng, bt kh d tc vu y. Thin ph! Bt
hng k c, hoc tha chi tu. T vit: Bt chim nhi d h.
Dch.- Khng t ni: Ngi phng Nam c cu: Ngi no khng c hng tm (tm tnh hay
thay i) th khng th lm thy cng, thy thuc c. Li phi lm! Qu Hng (trong
Kinh Dch, ho 3), c cu: Khng gi c c hng (m hay thay i tm , tho th) th
thng b h thn. Khng t ni: (Cu c khuyn ngi no khng c c hng tm th)
ng nn coi qu l hn.
XIII.23
Dch.- Khng t ni: Ngi qun t ho hp nhng khng a dua, k tiu nhn a dua m khng
ho hp.
XIII.24
T Cng vn vit: Hng nhn giai hiu chi, h nh?. T vit: V kh d. - Hng nhn
giai chi, h nh? T vit: V kh d, bt nh hng nhn chi thin gi hiu chi, k bt thin
gi chi.
Dch.- Khng t ni: Mi ngi trong lng u a, ngi ra sao?. Khng t p: Cha
hn l ngi tt. (Li hi): Mi ngi trong lng u ght, ngi ra sao?. Khng t p:
Cha hn l ngi xu. Khng bng ngi m tt trong lng u a, nhng ngi xu trong
lng u ght.
Ch thch. C ngi hiu: Mi ngi trong lng, ta u a, hoc mi mnh trong lng ta u
ght, khng bng la nhng ngi tt trong lng m a, nhng ngi xu trong lng m ght.
Cch hiu ny v l: ght mi ngi trong lng th vi ai? Khng th c trng hp c.
XIII.25
Dch.- Khng t ni: Ngi qun t d phng s m kh lm cho vui lng. Khng dng chnh
o ly lng h th h khng vui lng; n khi sai khin ngi th h tu theo ti nng mi
ngi m giao vic. K tiu nhn kh phng s m d lm vui lng. Khng dng chnh o
ly lng h, h cng vui lng; n khi sai khin ngi th h trch b cu ton.
XIII.26
T vit: Qun t thi nhi bt kiu, tiu nhn kiu nhi bt thi.
Dch.- Khng t ni: Ngi qun t th thi m khng kiu cng, k tiu nhn kiu cng m
khng th thi.
XIII.27
Dch.- Khng t ni: Cng cng, qu cm, cht phc, n ni chm chp th gn vi c
nhn.
XIII.28
XIII.29
XIII.30
Ch thch. Trong hai bi cui ny, ch gio [] c ngha l dy dn v chin thut, canh
nng, nht l o lm ngi, lm dn na, cho nn mi lu ti by nm. Dn c bit yu ngi
thn, hi sinh cho ngi trn th mi hng hi chin u; c bit lm rung khi khng phi giao
chin th mi t tc c, khng thiu thn (thi dng chnh sch ng binh nng). Mt nh
vn , Alberto Moravia, trong cun La Rvolution culturelle de Mao (Flammarion 1968) hiu
khc hn: Phi dy dn by nm cho dn bm sinh hiu ho thnh hiu chin, vn hin lnh
thnh tn bo, ri mi cho dn ra chin u c. Tht l bi nh Khng t.
-----------------
Thng (): c bn chp l dng (). (Goldfish).
p C Ph thuc nc L. (Goldfish).
Trc Cung, l anh Cung ngay thng (Cung l tn). C sch cho trc cung ch c ngha l ngi
ngay thng.
THIN XIV
HIN VN
XIV.1
Hin vn s. T vit: Bang hu o, cc; bang v o, cc, s d.- Khc, pht, on, dc, bt
hnh yn, kh d vi nhn h. T vit: Kh d vi nan h, nhn tc ng bt tri d.
XIV.2
XIV.3
T vit: Bang hu o, nguy ngn nguy hnh; bang v o, nguy hnh ngn tn.
Dch.- Khng t ni: Nc c o (chnh tr tt), ngn ng chnh trc, hnh vi chnh trc;
nc v o th hnh vi chnh trc, ngn ng khim tn.
XIV.4
Nam Cung Qut vn Khng t vit: Ngh thin x, Ngo (hay Nghiu) ng chu, cu bt c
k t nhin. V, Tc cung gi nhi hu thin h. Phu t bt p. Nam Cung Qut xut. T vit:
Qun t tai nhc nhn! Thng c tai nhc nhn!
Dch.- Nam Cung Qut hi Khng t: Ngh bn gii, Ngo dng thuyn m xung st (thu
chin), ri u bt c k t. ng V, ng Tc u cy la m sau c thin h. Khng t khng
p. Nam Cung Qut ra ri, ng bo: Ngi y tht qun t, ngi y tht bit trng o
c!.
Ch thch. Ngh l vua nc Hu Cng, bn cung gii, dit vua H Hu Tng m cp ngi;
sau b b ti l Hn Trc git cp. Ngo l con ca Hn Trc gii thu chin (c sch ging
ng chu l y c thuyn trn cn Chng ti theo ch thch ca Triu Thng), sau b vua
Thiu Khang nh H git. ng V c cng dp nn nc lt, c vua Thun nhng ngi cho.
ng Tc t gieo la ging, dy dn cy cy, l thu t ca nh Chu cho nn cng gi l c thin
h. Nam Cung Qut c ch cc vua ng thi khng trng c m ch trng v lc, nn
Khng t khng tin tr li.
XIV.6
XIV.7
XIV.8
T vit: Vi mnh, Ti Thm tho sang chi, Th Thc tho lun chi, hnh nhn T V tu sc chi,
ng L T Sn nhun sc chi.
Dch.- Khng t ni: Khi (nc Trnh) lm t lnh ngoi giao th giao T Thm khi tho, Th
Khc tho lun thm, quan coi vic i s l T V sa cha, T Sn ng L nhun sc li.
XIV.9
Hoc vn T Sn. T vit: Hu nhn d. Vn T Ty. Vit: B tai! B tai!. Vn Qun Trng.
Vit: Nhn d. ot B Th Bin p tam bch phn s t, mt x, v on ngn.
XIV.10
Dch.- Khng t ni: Ngho m khng on hn, iu kh; giu m khng kiu cng, d
hn.
XIV.11
Dch.- Khng t ni: Mnh Cng Xc lm gia thn cho h Triu, h Ngu th rt tt, lm i
phu nc ng, nc Tit th khng c.
Ch thch. Triu v Ngu l hai i phu nc Tn. Tit, ng l hai nc nh thi . Khng
t cho Mnh Cng Xc l c c m thiu ti.
XIV.12
T L vn thnh nhn. T vit: Nhc Tang V Trng chi tr, Cng Xc chi bt dc, Bin
Trang t chi dng, Nhim Cu chi ngh, vn chi d l nhc, dic kh d vi thnh nhn h. Vit:
Kim chi thnh nhn gi, h tt nhin? Kin li t ngha, kin nguy th mnh, cu yu bt vong
bnh sinh chi ngn, dic kh d vi thnh nhn h?.
Dch.- Khng t ni: T L hi th no l ngi hon ton. Khng t p: Thng minh sng
sut nh Tang V Trng, khng tham lam m lim khit nh (Mnh) Cng Xc, dng cm nh
Trang t p Bin, ti ngh nh Nhim Cu, li hc thm l ngha, thy nguy th khng tic tnh
mnh, c hn vi ai t lu m vn khng qun, nh th cng c th thnh ngi hon ton
c.
Ch thch. Tang V Trng l con ca Tang Vn Trng trong bi V.17. Trang t l dng s
nc L.
XIV.13
XIV.14
Dch.- Khng t ni: Tang V Trng ly p Phng xin vua L cho con chu mnh lm ch
p , tuy l ni l khng yu sch vua, ta cng khng tin.
XIV.15
T vit: Tn Vn Cng quyt nhi bt chnh, Hon cng chnh nhi bt quyt.
Dch.- Khng t ni: Tn Vn Cng xo quyt m khng chnh i; T Hon Cng chnh i
m khng xo quyt.
XIV.16
T L vit: Hon Cng st cng t C, Triu Ht t chi, Qun Trng bt t. Vit: V nhn
h?. T vit: Hon Cng cu hp ch hu, bt d binh xa, Qun Trng chi lc d. Nh k
nhn, nh k nhn?.
Dch.- T L bo: (T) Hon Cng git cng t C, Thiu Ht cht theo cng t C, Qun
Trng th khng. Ri li ni: Nh vy Qun Trng cha ng gi l nhn chng? Khng t
ni: Hon Cng chn ln hp ch hu m khng phi dng v lc uy hip h, l ti sc ca
Qun Trng. Nhn c ca ng y , nhn c ca ng y .
XIV.17
T Cng vit: Qun Trng phi nhn gi d? Hon Cng st cng t C, bt nng t, hu tng
chi?. T vit: Qun Trng tng Hon Cng, b ch hu, nht khung thin h, dn o vu
kim th k t. Vi Qun Trng, ng k b pht, t nhm h. Khi nhc tht phu, tht ph chi vi
lng d, t kinh cu c nhi mc chi tri d?.
Dch.- T Cng bo: Qun Trng khng phi l ngi nhn chng? Hon Cng git cng t
C, Qun Trng khng cht theo m cn lm tng quc cho Hon Cng. Khng t ni:
Qun Trng gip Hon Cng, khin Hon Cng lm b (lnh t) cc ch hu, thin h qui v
mt mi, nhn dn n nay cn mang n ng. Nu khng c ng th chng ta ngy nay phi gic
tc, mc o c vt bn tri (nh Di, ch) ri. ng h phi nh bn tht phu, tht ph tm
thng, t treo c ni ngi, rnh m chng ai bit ti ?.
XIV.18
Cng Thc Vn T chi thn i phu Son, d Vn t ng thng ch cng. T vn chi, vit:
Kh d vi vn h.
XIV.19
T ngn V Linh Cng chi v o d. Khang T vit: Ph nh th, h nhi bt tng?. Khng t
vit: Trng Thc Ng tr tn khch, Chc tr tn miu, Vng Tn Gi tr qun l. Ph nh
th, h k tng?.
Dch.- Khng t ni v chuyn vua V Linh Cng l ngi v o. Khang t hi: Nh vy sao
khng mt ngi vua?. Khng t p: C Trng Thc Ng coi vic ngoi giao, Ch coi
vic t t, Vng Tn Gi coi vic qun. Dng ngi nh vy, sao mt ngi c?.
XIV.20
XIV.21
Trn Thnh t th Gin Cng. Khng t mc dc nhi triu, co Ai Cng vit: Trn Hng th k
qun, thnh tho chi?. Cng vit: Co ph tam t!. Khng T vit: D ng tng i phu chi
hu, bt cm bt co d. Qun vit: Co phu tam t gi!. Chi tam t co bt kh. Khng t
vit: D ng tng i phu chi hu, bt cm bt co d.
Dch.- Trn Thnh t (tn Hng, i phu nc T) git Gin Cng (vua T). Khng t ( v tr
s L) tm gi ri vo triu tu vi L Ai Cng: Trn Hng git vua, xin xut binh hi ti
hn. Ai Cng ni: ng nn ni vi ba nh (tc ba quyn thn Mnh Tn, Thc Tn, Qu
Tn). Khng t ra i, ni: V ti i sau hng i phu nn khng dm tu vic y vi vua. Vua
bo nn ni vi ba nh. i ni vi ba nh, khng ai chu. Khng t i v ni: V ti theo sau
hng i phu, nn khng dm khng bo co vic y.
XIV.22
XIV.23
Dch.- Khng t ni: Ngi qun t hng ln cao (o c) m mong t ti; k tiu nhn
hng xung thp (ti li) m mong t c.
XIV.24
Dch.- Khng t ni: Ngi xa hc v mnh, ngi i nay hc v ngi (ngha l cho ngi ta
bit ti mnh).
XIV.25
C B Ngc s nhn Khng t. Khng t d chi ta nhi vn yn, vit: Phu t h vi?. i
vit: Phu t dc qu k qu nhi v nng d. S gi xut, T vit: S h! s h!.
XIV.26
Dch.- Tng t ni: Ngi qun t ngh ngi trong chc v ca mnh.
XIV.27
T vit: Qun t s k ngn nhi qu k hnh.
XIV.28
XIV.29
Dch.- T Cng hay so snh ngi ny vi ngi khc. Khng t ni: Anh T gii th ? Ta th
khng rnh so snh ngi.
XIV.30
--------------------
Hin, tc Nguyn Hin, t T T, hc tr ca Khng t. (Goldfish).
ni Qun Trng c cng chng Di, ch. Coi tiu s Qun Trng trong Gng danh nhn
ca chng ti xut bn nm 1959.
T vit: Bt nghch tr, bt c bt tn, c dic tin gic gi, th hin h!.
Dch.- Khng t ni: Khng tin liu rng ngi ta gt mnh, ng c on ngi ta khng tin
mnh, nhng khi gp nhng ngi nh vy, mnh bit c ngay, nh vy l hin y!.
XIV.32
XIV.33
Dch.- Khng t ni: Ngi ta khen con nga k khng phi v n c sc m v n thun
lng.
XIV.34
XIV.35
Dch.- Khng t than: Khng c ai hiu ta c!. T Cng hi: Sao thy li than khng ai hiu
thy?. Khng t p: Ta khng on tri, khng trch ngi, hc t vic thp l nhn s m
t ln ti thin l. Hiu ta ch c tri chng?.
XIV.36
Dch.- Cng B Liu (mt i phu nc L) gim pha T L vi Qu Tn (quyn thn ca L).
T Phc Cnh B ni vi Khng t: Phu t (tc Qu Tn) nghi ng T L v li gim pha ca
Cng B Liu. Ti c sc (bin oan cho T L) lm cho Cng B Liu b git cht, b bu
thy ch hoc triu nh. Khng t ni: o (ti) m thi hnh c l do mnh tri, hay b
b ph cng do mnh tri. Cng B Liu lm sao i c mnh tri?.
XIV.37
Dch.- Khng t ni: Bc hin nhn trnh i m n, hng thp hn trnh nc lon m qua
nc khc, hng thp hn na trnh nhng k khng c l , hng cui trnh nhng li ni
khng hp mnh.
Ch thch. Khng t tuy ni theo th t trc sau, nhng khng c phn bit cao thp, ch l
tu cnh ng m thi. Nh cu bang v o tc n l trng hp th nht; cu lon bang bt
c l trng hp th nh; cu l mo suy bt kh chi trong Mnh t - Co t h - l trng
hp th ba; trng hp cui cng nh khi T Cnh Cng bo vi Khng t rng mnh gi ri,
khng thi hnh c chnh sch ca Khng t v Khng t b i bi XVIII.3 sau.
XIV.38
XIV.39
Dch.- T L ngh m Thch mn ( ngoi thnh nc L). Ngi m ca thnh bui sng
hi: ng u n y?. T L p: T nh h Khng n. Ngi ni: C phi ci
ng bit khng th lm c m vn c lm khng?.
XIV.40
T kch khnh V, hu h qu nhi qu khng th chi mn gi, vit: Hu tm tai, kch khnh
h. K nhi vit: B tai! Khanh khanh h! Mc k tri d, t d nhi d h. Thm tc l, thin tc
kh. T vit: Qu tai! Mt chi nn h.
Dch.- Khng t ang nh ci ci khnh (bng ) nc V, c ngi vc st c i qua ca,
bo: C ho thay, ngi nh khnh !. Ri ngi y li ni: B lu thay! Ting khnh
lanh lnh y! Ngi ta khng bit mnh th thi, i cho xong. (Kinh Thi, Bi phong c cu):
Li nc su th c o, li nc cn th vn o ln. Khng t nghe c bo: ngi ta
kin quyt tht! Ta cng chng ci ngi lm g.
Ch thch. Nhiu sch cho ch [] c l nan v ging cu cui nh sau: Qu tht l ngi
qun i (hoc: Qu tht nh vy ?). Mun nh th th khng kh g; hoc: Ngi y qu
quyt, gt gng thay! chng ngh n nhn tm th o th i sng c kh g?.
XIV.41
T Trng vit: Th vn: Cao tn lng m, tam nin bt ngn. H v d?. T vit: H tt
Cao Tn? C chi nhn giai nhin. Qun hong, bch quan tng k, d thnh trng t, tam nin.
Ch thch. Coi vic ng Vn Cng tang cho cha theo o Nho, trong Mnh t - ng Vn
Cng thng, bi 2).
XIV.42
XIV.43
XIV.44
Dch.- Nguyn Nhng (mt bn gi ca Khng t) ngi xoc chn ra i Khng t. Khng t
ni: Hi nh anh khng bit knh thun ngi ln; ln ln khng lm c g ng khen; gi
ri m khng cht. Nh vy ch bo hi ngi ta thi. Ni ri ly gy g vo ng chn ca
Nguyn Nhng.
XIV.45
Khuyt ng ng, t tng mnh. Hoc vn chi vit: ch gi d?. T vit: Ng kin k c
v d, kin k d tin sinh tnh hnh d. Phi cu ch gi d, dc tc thnh gi d.
Dch.- Mt a tr lng Khuyt c Khng t sai trong vic truyn t li ng, mi khi c
khch kha. C ngi hi: Thng b hc tn ch ?. Khng t p: Ti thy n ngi
cng ch vi ngi ln. Nh vy l n khng tin b ln ln, m mun mau thnh ngi ln, nn
ti sai n vy cho n bit l php.
---------------------
Vi Sinh Mu: mt n s nc L. (Goldfish).
THIN XV
V LINH CNG
XV.1
Ch thch. Khng hiu ti sao hai vic trn cc sch u sp chung vo mt bi. So snh bi
ny vi bi IV.15 [?].
XV.2
T vit: T d, nh d d vi a hc nhi ch chi gi d?. i vit: Nhin. Phi d?. Vit: Phi
d, d nht d qun chi.
Ch thch. C ngi bo ch qun [] y c ngha l lm, tp. Nht d qun chi l ghi
nh iu tai nghe ri ly thc tin (tc qun) lm cn bn. Thuyt ny kh tin c.
XV.3
XV.4
T vit: V vi nhi tr gi, k Thun d d! Ph h vi tai? Cung k chnh Nam din nhi d h.
Dch. Khng t ni: Khng lm g m thin h bnh tr, l vua Thun y chng? Ch knh
cn, oan chnh quay mt v phng Nam (ngi trn ngai) th thi. (Nh kho gio ho v c
b ti hin).
XV.5
T Trng vn hnh. T vit: Ngn trung tn, hnh c knh, tuy Man, Mch chi bang, hnh h.
Ngn bt trung tn, hnh bt c knh, tuy chu l, hnh h tai? Lp, tc kin k tham tin d,
ti d tc kin k hnh d, ph nhin hu hnh. T trng th ch thn.
XV.6
T vit: Trc tai, S Ng! Bang hu o nh th, bang v o nh th. Qun t tai, C B
Ngc! Bang hu o tc s, bang v o tc kh quyn nhi hoi chi.
XV.7
T vit: Kh d ngn, nhi bt d chi ngn, tht nhn; bt kh d ngn nhi d chi ngn, tht
ngn. Tr gi bt tht nhn, dic bt tht ngn.
XV.8
XV.9
XV.10
Nhan Uyn vn vi bang. T vit: Hnh H chi thi, tha n chi l, phc Chu chi min, nhc tc
Thiu V. Phng Trnh thanh, vin nnh nhn. Trnh thanh dm, nnh nhn i.
XV.11
XV.12
XV.13
T vit: Tang Vn Trng, k thit v gi chi? Tri Liu H Hu chi hin nhi bt d v d.
Dch. Khng t ni: Tang Vn Trng trm chc v chng? (Khng xng, khng lm
trn chc v). Bit ng Liu H Hu l ngi hin m khng tin c ng y ng triu nh vi
mnh.
XV.14
Dch. Khng t ni: Trch mnh th nghim, trch ngi th nh, nh vy trnh c on.
(Ngi khng on mnh m mnh cng khng on ngi).
XV.15
Dch. Khng t ni: Ngi no khng t hi: Lm sao y, lm sao y? th ta chng bit
phi i x vi ngi lm sao (chng c cch no ch bo cho ngi c).
XV.16
T vit: Qun c chung nht, ngn bt cp ngha, hiu hnh tiu tu, nan h tai!.
XV.17
T vit: Qun t ngha d vi cht, l d hnh chi, tn d xut chi, tn d thnh chi, qun t tai!.
Dch. Khng t ni: Ngi qun t ly ngha lm gc, theo l m lm, ni nng khim tn,
nh thnh tn m nn vic, nh vy tht l ngi qun t.
XV.18
Dch. Khng t ni: Ngi qun t bun v mnh khng c ti nng ch khng bun v ngi
ta khng bit mnh.
XV.19
Dch. Khng t ni: Ngi qun t hn rng ti cht m khng ai bit ting mnh. (Khng
lm g ngi ta khen mnh).
XV.20
XV.21
Dch. Khng t ni: Ngi qun t nghim trang gi lp trng m khng tranh vi ai, ho
hp (cng tc) vi mi ngi m khng b ng.
XV.22
XV.23
T Cng vn vit: Hu nht ngn, nhi kh d chung thn hnh chi gi h?. T vit: K th h!
K s bt dc, vt thi nhn.
XV.24
XV.25
T vit: Ng do cp s chi khuyt vn d, hu m gi, t nhn tha chi. Kim v h ph.
XV.26
XV.27
Dch. Khng t ni: Mt ngi b mi ngi ght th ta phi xt xem c tht ng ght
khng; c mi ngi a, ta cng phi xt xem c ng a khng?.
XV.28
Dch. Khng t ni: Ngi ta c th lm cho o rng ln ln, o khng lm cho con ngi
rng ln c.
Ch thch. mun ni: con ngi ch ng, lm cho o sng thm, rng thm c; nu con
ngi b ng, c c chp, gi ng o th o ch lm cho con ngi ho hp hi thi. Trch
nhim ngi ch khng phi o.
XV.29
XV.30
Dch. Khng t ni: Ta c ln sut ngy khng n, trn m khng ng, suy ngh nhng
v ch, khng bng hc.
XV.31
T vit: Qun t mu o bt mu thc. Canh d, ni ti k trung h. Hc d, lc ti k trung h.
Qun t u o bt u bn.
XV.32
T vit: Tr cp chi, nhn bt nng th chi, tuy c chi, tt tht chi. Tr cp chi, nhn nng th
chi, bt trang d l chi, tc dn bt knh. Tr cp chi, nhn nng th chi, trang d l chi, ng chi
bt d l, v thin d.
Ch thch. Bi ny ni v cch tr dn: phi c ti tr, c c nhn, thi trang nghim, gio
ho bng l.
XV.33
T vit: Qun t bt kh tiu tri, nhi kh i th d. Tiu nhn bt kh i th nhi kh tiu tri
d.
Dch. Khng t ni: Ngi qun t c th khng bit vic nh nht, nhng c th m ng
c vic ln; k tiu nhn khng th m ng c vic ln, nhng c th bit c vic nh
nht.
XV.34
T vit: Dn chi nhn d, thm thy ha. Thy ha ng kin o nhi t gi h, v kin o
nhn nhi t gi d.
XV.35
T vit: ng nhn, bt nhng s.
Dch. Khng t ni: Lm iu nhn th du thnh mnh, mnh cng khng nhng.
XV.36
Dch. Khng t ni: Ngi qun t gi vng chnh ngha, khng c chp iu tn nh nht.
XV.37
Dch. Khng t ni: Th vua th phi cn trng trong cng vic ri sau mi ngh n bng
lc.
XV.38
Dch. Khng t ni: Bt lun hng ngi no (giu ngho, sang hn, thng minh, n n)
ta cng dy.
XV.39
Dch. Khng t ni: o (hay ch th) khng ging nhau, th khng mu tnh vi nhau
c.
XV.40
T vit: T t nhi d h.
XV.41
S Min hin. Cp giai, T vit: Giai d. Cp tch, T vit: Tch d. Giai ta, T co chi
vit: M ti t, m ti t. S Min xut. T Trng vn vit: D s ngn chi o d?. T
vit: Nhin. C tng s chi o d.
------------------
Ch v [] y l iu ma. C sch cho l ch Thun [] in nhm v ging l nhc Thiu
ca vua Thun. C sch li bo ch v dng nh ch v [], v ging l nhc v (ca V
vng nh Chu). Lch nh H ly thng dn lm thng ging nh ngy nay; lch nh n ly
thng su (tc thng chp m lch ngy nay); nh Chu ly thng t (tc thng 11 ngy nay) lm
thng ging. Theo lch nh H th tin cho nh nng hn. Xe nh n kin c, khng hoa m nh
xe nh Chu. M min nh Chu p hn.
C l ebook ngun chp thiu thiu ch Ngi (Ngi khng lo xa). (Goldfish).
THIN XVI
QU TH
XVI.1
Qu th tng pht Chuyn Du. Nhim Hu, Qu L kin Khng t vit: Qu th tng hu s
Chuyn Du. Khng t vit: Cu, v ni nh th qu d? Ph Chuyn Du, tch gi tin vng
d vi ng Mng ch, th ti bang vc chi trung h, th x tc chi thn d. H d pht vi? Nhim
Hu vit: Phu t dc chi, ng nh thn gi giai bt dc d. Khng t vit: Cu, Chu Nhm
hu ngn vit: Trn lc tu lit, bt nng gi ch. Nguy nhi bt tr, in nhi bt ph, tc tng
yn dng b tng h. Th nh ngn qu h, h t xut hp, qui ngc hy c trung, th thy
chi qu d?. Nhim Hu vit: Kim ph Chuyn Du, c nhi cn Ph, kim bt th, hu th tt
vi t tn u. Khng t vit: Cu, qun t tt ph x vit dc chi nhi tt vi chi t. Khu d, vn
hu quc hu gia gi, bt hon qu, nhi hon bt qun, bt hon bn, nhi hon bt an. Ci qun
v bn, ha v qu, an v khuynh. Ph nh th, c vin nhn bt phc, tc tu vn c d lai chi.
L lai chi, tc an chi. Kim Do d Cu d, tng phu t, vin nhn bt phc nhi bt nng lai d
bang phn bng li tch nhi bt nng th d, nhi mu ng can qua bang ni. Ng khng Qu
Tn chi u, bt ti Chuyn Du, nhi ti tiu tng chi ni d.
Ch thch. Bi ny chng ti dch trong cun Nh gio h Khng (Co Thm, 1972), nay dch
li. Coi li ph bnh vn tt ca chng ti trong Nh gio h Khng, tr.63.
XVI.2
Dch.- Khng t ni: Thin h c o (chnh tr tt) th thin t nh l nhc, ra lnh chinh
pht; thin h v o (chnh tr xu) th vua ch hu nh l nhc, ra lnh chinh pht. Ch hu
quyt nh, ra lnh th c khong mi i, t khi khng mt nc. i phu quyt nh, ra
lnh th c khong nm i, t khi khng mt nc; gia thn nm quc chnh th c khong
ba i, t khi khng mt nc. Thin h c o th chnh quyn khng trong tay i phu. Thin
h c o th dn thng khng bn ring vic nc.
XVI.3
T vit: Lc chi kh cng tht ng th h, chnh i i phu t th h, c phu Tam Hon chi t
tn vi h.
Dch.- Khng t ni: Quyn ban tc lc khng thuc v cng tht (nh vua nc L) nm
i ri, quc chnh trong tay i phu bn i ri, nn con chu Tam Hon suy vi ri.
Ch thch. Tam Hon tr Qu th, Mnh th, Thc th: ba h u l hu du ca L Hon Cng,
cho nn gi l Tam Hon.
XVI.4
Dch.- Khng t ni: C ba hng bn c ch, ba hng bn c hi. Bn chnh trc, bn thnh
tn, bn bit nhiu l c ch. Bn n mnh, bn kho nnh mnh, bn khng c thc hc l bn
c hi.
XVI.5
Khng t vit: ch gi tam nho, tn gi tam nho. Nho tit, l, nhc, nho o nhn chi thin,
nho a hin hu, ch h. Nho kiu lc, nho dt du, nho yn lc, tn h.
Dch.- Khng t ni: C ba s a thch c ch, c ba s a thch c hi. Thch dng l nhc
iu tit i sng, thch khen ch hay ca ngi, thch c nhiu bn hin, ba ci c ch. Thch
kiu sa, dm lc, thch ng phng t, thch yn tic vui chi, ba ci c hi.
XVI.6
Khng t vit: Th qun t hu tam khin; ngn v cp chi nhi ngn, v chi to; ngn cp chi
nhi bt ngn, v chi n; v kin nhan sc nhi ngn, v chi c.
XVI.7
T vit: Qun t hu tam gii: thiu chi thi, huyt kh v nh, gii chi ti sc; cp k trng d,
huyt kh phng cng, gii chi ti u; cp k lo d, huyt kh k suy, gii chi ti c.
Dch.- Khng t ni: Ngi qun t c ba iu rn: Khi cn tr kh huyt cha nh (thn th
cha pht trin ), nn rn v sc dc; tui trng nin, kh huyt cng cng, nn rn v
tranh u; v gi, kh huyt suy, nn rn v tnh tham.
XVI.8
T vit: Qun t hu tam y: y thin mnh, y i nhn, y thnh nhn chi ngn. Tiu nhn
bt tri thin mnh nhi bt y d, hip i nhn, v thnh nhn chi ngn.
XVI.9
T vit: Sinh nhi tri chi gi, thng d; hc nhi tri chi gi, th d; khn nhi hc chi, hu k th
d. Khn nhi bt hc, dn t vi h h.
Ch thch. - Ch khn [], c ngi dch l dt; chng ti ngh nn hiu l gp cnh khn nn,
chng hn khi tht bi ri, m vn khng chu hc trnh tht bi sau th mi l ngu nht.
XVI.10
Dch.- Khng t ni: Ngi qun t c chn iu xt nt: Khi trng th ch thy cho minh
bch, khi nghe th lng tai nghe nghe cho r, sc mt th gi cho n ho, din mo th gi cho
oan trang, li ni th gi cho trung thc, lm th gi cho knh cn, c iu nghi hoc th hi
han, khi gin th ngh ti hu qu tai hi s xy ra, thy mi li th ngh n iu ngha.
XVI.11
T vit: Kin thin nh bt cp, kin bt thin nhi thm thang; ng kin k nhn h, ng vn k
ng h. n c d cu k ch, hnh ngha d t k o; ng vn k ng h, v kin k nhn d.
Dch.- Khng t ni: Thy vic thin th vi vng nh ui theo khng kp, thy vic bt thin
th nh nhng tay vo nc si (s m lnh); ta thy ngi nh vy, nghe thy li ni nh
vy. n mong gi c ch ca mnh, lm vic ngha t c o ca mnh; ta nghe
thy li ni nh vy, m cha thy ai nh vy.
XVI.12
Cnh cng hu m thin t, t chi nht, dn v c nhi xng yn. B Di, Thc T ng vu Th
Dng chi h, dn o vu kim xng chi. [K t chi v d?] .
Dch.- T Cnh Cng c bn ngn con nga, khi cht khng c c g cho ngi dn khen. B
Di, Thc T cht i ni Th Dng, dn dn nay cn khen. [L mun ni nh vy ?]
Ch thch. Cu cui t trong du [..] ng ch v, ng rng: hoc bi khc, t lm v y,
hoc thiu mt vi cu g trn .
XVI.13
XVI.14
Bang qun t chi th, qun xng chi vit phu nhn, phu nhn t xng vit tiu ng; bang nhn
xng chi vit qun phu nhn, xng ch d bang vit qu tiu qun; d bang nhn xng chi dic
vit qun phu nhn.
Dch.- V vua ch hu, vua ch hu gi l phu nhn; phu nhn t xng l tiu ng; ngi
trong nc gi b l phu nhn ca vua; ni vi ngi nc khc th gi l qu tiu nhn (qu
l ting khim tn, tiu qun l vua nh, tc v vua); ngi nc khc cng gi l phu nhn ca
vua.
THIN XVII
DNG HO
XVII.1
Dng Ha dc kin Khng t, Khng t bt kin; qui Khng t n. Khng t thi k v d nhi
vng bi chi. Ng ch . V Khng t vit: Lai, d d nh ngn. Vit: Hoi k bo nhi m k
bang, kh v nhn h?. Vit: Bt kh. Hiu tng s nhi cc tht th, kh v tr h?. Vit: Bt
kh. Nht nguyt th h, tu bt ng d. Khng t vit: Nc. Ng tng s h.
Dch. Dng Ho mun gp Khng t, nhng Khng t khng n thm y, nn y biu Khng
t mt con heo sa (luc chn). Khng t rnh lc Dng Ho i vng, li nh y t n. Khng
ng trn ng v gp y. Y gi Khng t: Li y, ti mun ni chuyn vi ng. Ri ni:
Giu ti c qu bu m khng cu nc ang m lon, c th gi l ngi nhn c
khng? (Khng t lm thinh). Dng Ho ni tip: Khng gi l nhn c. Mun ra lm
quan m nhiu ln b l c hi, c th gi l tr c khng? (Khng t li lm thinh). Dng
Ho li ni tip: Khng gi l tr c. Ngy thng tri qua, tui chng i ta. Khng t ni:
Vng. Ti s ra lm quan.
XVII.2
Dch. Khng t ni: Bn tnh con ngi gn ging nhau, do tp nhim mi khc xa nhau.
XVII.3
T chi V thnh, vn huyn ca chi thanh. Phu t hon nh nhi tiu vit: Ct k yn dng ngu
ao?. T Du i vit: Tch gi, Yn d vn ch phu t vit: Qun t hc o tc i nhn, tiu
nhn hc o tc d s d. T vit: Nh tam t, Yn chi ngn th d. Tin ngn h chi nh.
Ch thch. T Du theo li thy dy, dng l nhc gio ho v tr dn. Khng t tic rng V
Thnh nh qu, T Du c th tr mt ci ln hn nhiu.
XVII.5
Dch. Cng Sn Pht Nhiu (gia thn h Qu, lm t tng t Ph) chim c t Ph lm phn
(h Qu), cho ngi mi Khng t, ng mun ti. T L khng vui lng, bo: Khng c ni no
hnh o th thi, h tt phi n vi h Cng Sn?. Khng t ni: Ngi ta vi ta, hn c
dng ta. Nu dng ta th ta s phc hng o nh Chu phng ng.
XVII.6
XVII.7
Dch. Bt Ht mi, Khng t mun qua. Trc kia Do con nghe thy dy: Ngi qun t
khng vo ng vi k no gy iu bt thin. Bt Ht chim t Trung Mu lm phn m thy
mun qua vi y th sao phi l?. Khng t ni: ng, ta c ni vy. Nhng ta chng tng ni
rng ci g cng rn th mi cng khng mn sao? Ta chng tng ni rng ci g thc trng th
nhum cng khng en sao? Ta u phi tri bu kh ngi ta treo m khng n c ?.
Ch thch. Bt Ht (c ngi c l Pht Ht), l gia thn ca Phm Trng Hnh, mt i phu
nc Tn, v lm chc t Trung Mu. Ngi cm quyn nc Tn l Triu Gin t nh Phm
Trng Hnh; Bt Ht chim Trung Mu lm phn. T L s Khng t qua gip Bt Ht th s
danh, nn Khng t tr li nh vy. Nhng ri ng cng khng i. Bi ny cng nh bi 5
trn, Lng Khi Siu cho l khng ng tin.
XVII.8
XVII.9
Dch. Khng t ni: Cc tr sao khng hc Kinh Thi? Kinh Thi c th khin ngi ta phn
chn, c th khin ngi ta quan st phong tc, c th khin ngi ta hp qun, c th khin
ngi ta phng thch chnh tr ng thi. Gn th bit o th cha, xa th bit o th vua, li
bit c nhiu tn chim mung c cy.
XVII.10
T v B Ng vit: Nh vi Chu Nam, Chiu Nam h h? Nhn nhi bt vi Chu Nam, Chiu Nam,
k do chnh tng din nhi lp d d.
Dch. Khng t ni: Khng t bo B Ng: Con hc Chu Nam, Chiu Nam cha? Ngi
no khng hc Chu Nam, Chiu Nam th khng khc ng quay mt st vo tng.
Ch thch. Chu Nam, Chiu Nam l hai thin u trong Kinh Thi ch cch tu thn, t gia.
XVII.11
T vit: L vn, l vn, ngc bch vn h tai? Nhc vn, nhc vn, chung c vn h tai?.
XVII.12
XVII.13
XVII.14
XVII.15
T vit: B phu kh d s qun d d tai? K v c chi d, hon c chi. K c chi, hon tht
chi. Cu hon tht chi, v s bt ch h.
XVII.16
T vit: C gi dn hu tam tt, kim d hoc th chi v d. C chi cung d t, kim chi cung
d ng. C chi cng d lim, kim chi cng d phn l. C chi ngu d trc, kim chi ngu d tr nhi
d h.
Dch. Khng t ni: i xa, ngi ta thng c ba tt, nay hoc gi khng c na. i xa
ngi cung th khng cu n tiu tit, nay cung th phng ng. i xa ngi gi mnh rt
nghim th lim chnh, nay ngi gi mnh rt nghim th d gin. i xa ngi ngu th ngay
thng, nay ngu th ch di tr thi.
XVII.17
Bi ny trng vi bi I.3
XVII.18
T vit: t chi ot chu d, Trnh thanh chi lon nh nhc d, li khu chi phc bang gia
gi.
XVII.19
Dch. Khng t ni: Ta khng mun ni g c. T Cng hi: Thy khng ni th bn chng
con c g truyn thut li cho i sau?. (C sch dch l: chng con sao c truyn thut?
Hoc: chng con noi theo vo u?) Khng T ni: Tri c ni g u? Bn ma qua li, vn
vt sinh trng, Tri c ni g u?.
XVII.20
Nh Bi dc kin Khng t. Khng t t d tt. Tng mnh gi xut h, th sc nhi ca, s chi
vn chi.
XVII.21
T Ng vn tam nin chi tang: K d cu h! Qun t tam nin bt vi l, l tt hoi, tam nin bt
vi nhc, nhc tt bng. Cu cc k mt, tn cc k thng, ton toi ci ha, k kh d h. T vit:
Thc ph o, y ph cm nh an h?. Vit: An! Nh an tc vi chi! Ph qun t chi c
tang, thc ch bt cam, vn nhc bt lc, c x bt an, c bt vi d. Kim nh an, tc vi chi. T
Ng xut. T vit: D chi bt nhn d. T sinh tam nin, nhin hu min ph mu chi hoi.
Ph tam nin chi tang, thin h chi thng tang d. D d hu tam nin chi i k ph mu h?.
Dch. T Ng hi v php tang cha m ba nm, bo: Mt nm cng lu ri. Ngi qun
t ( tang) ba nm khng hc tp l, l nghi tt phi nt, ba nm khng tu nhc, m nhc
tt tht truyn. ( mt nm) la c n ht, la mi chn, cy di cy e ly la di ht
mt ht mt vng (Mi ma di mt loi cy ly la, ht bn ma l ht mt vng), tang
mt nm l c ri. Khng T ni: (Cha ht ba nm) m n cm go thm, mc o gm th
tr c yn lng khng?. T Ng p: Yn. Khng T ni: Yn lng th c lm! Ngi qun
t c tang, n ngon khng bit mi, nghe nhc khng thy vui, nh ca mnh khng thy
yn n (thi ct mt nh xu gn m c tang), cho nn khng lm nh vy (khng n
go ngon, mc o tt). Nu tr thy yn lng, th c lm!. T Ng ra ri, Khng T ni: D
l a bt nhn? a tr sinh ra, sau ba nm cha m mi thi bng b, (cho nn) tang ba
nm l l ph bin trong thin h. D n c cha m bng b ba nm hay khng? (C sch
dch l: D n c yu thng cha m c ba nm hay khng?).
XVII.22
T vit: Bo thc chung nht v s dng tm, nan h tai! Bt hu bc dch gi h? Vi chi, do
hin h d.
Dch. Khng T ni: n n sut ngy m chng dng tm vo vic g th kh nn ngi lm.
Sao khng nh c i? nh c cn hn khng.
XVII.23
T L vit: Qun t thng dng h?. T vit: Qun t ngha d vi thng, qun t hu dng
nhi v ngha vi lon, tiu nhn hu dng nhi v ngha vi o.
Dch. T L hi: Ngi qun t c trng dng khng?. Khng T p: Ngi qun t
trng ngha l hn ht. Ngi qun t ch dng cm m khng hp ngha l th lm lon; k tiu
nhn ch dng cm m khng hp ngha l th lm trm cp.
XVII.24
T Cng vit: Qun t dic hu h?. T vit: Hu . xng nhn chi c gi, c h lu
nhi sn thng gi, dng nhi v l gi, qu cm nhi trt gi. Vit: T d dic hu h?.
kiu d vi tr gi, bt tn d vi dng gi, kit d vi trc gi.
Dch. T Cng hi: Ngi qun t c ght ai khng?. Khng T p: C. Ght ngi ni
iu xu ca k khc, ght k di m hu bng ngi trn, ght k dng m v l, ght ngi
qu cm m c chp. Khng T hi li T Cng: T, anh c ght ai khng?. (T Cng
tha): Con ght k n cp sng kin ca ngi khc m t cho l mnh tm ra (hoc t cho l
khn), ght k khng khim tn m t cho l dng, ght k bi mc vic ring ca ngi m t
cho l ngay thng.
XVII.25
T vit: Duy n t d tiu nhn vi nan dng d. Cn chi tc bt tn, vin chi tc on.
XVII.26
Dch. Khng T ni: Bn chc tui m (hnh vi xu xa) ai cng ght th ht hi vng ri.
---------------------
Dng Ho, c sch gi l Dng H, v Ho v H pht thanh hi ging nhau, l gia thn ca
h Qu, c ln bt giam Qu Hon t chuyn quyn nc L. Y cho em heo sa biu Khng
t l c bt Khng t n nh y t n. Bn ch dc kin Khng t c th dch l: Mun
Khng t n yt kin mnh.
on sau y ti theo cun Khng t m ghi thm, ebook ngun khng c: th mi cng khng
mn sao? Ta chng tng ni rng. (Goldfish).
C ngi cho ch tiu t y tr chu ni Khng t, tc Khng Cp, (T T), nhng theo
truyn thuyt Khng Cp l hc tr ca Tng T.
Chiu Nam: cc bn ch Hn trn mng chp l , Wikipedia ting Vit phin m l Thiu
Nam (). Ch , trong XVII.5 trn c c l triu, T in Thiu Chu cng c l
triu. (Goldfish).
Nguyn vn bi I.3 v XVII.7 u l: T vit: Xo ngn, lnh sc, tin h nhn. C bn Lun
ng b bi XVII.7 (ly bi XVIII.8 lm bi XVII.7) m khng cho bit l do. (Goldfish).
THIN XVIII
VI T
XVIII.1
Vi t kh chi, C t vi chi n, T Can gin nhi t. Khng t vit: n hu tam nhn yn.
XVIII.2
Liu H Hu vi s s, tam trut. Nhn vit: T v kh d kh h?. Vit: Trc o nhi s nhn,
yn vng nhi bt trut? Ung o nhi s nhn, h tt kh ph mu chi bang.
Dch. Liu H Hu lm php quan, ba ln b bim. C ngi bo: Sao ng cha i qua nc
khc?. Liu H Hu p: Dng o chnh trc m th ngi th i nc no cng b bim?
Dng o cong queo m th ngi th h tt phi b t quc?.
XVIII.3
T Cnh Cng i Khng T, vit: Nhc Qu th tc ng bt nng. D Qu, Mnh chi gian i
chi. Vit: Ng lo h, bt nng dng d. Khng t hnh.
XVIII.4
S Cung Tip D ca nhi qu Khng t vit: Phng h, phng h, h c chi suy? Vng gi
bt kh gin, lai gi do kh truy. D nhi, d nhi! Kim chi tng chnh gi i nhi!. Khng t h,
dc d chi ngn. Xu nhi t chi, bt c d chi ngn.
Dch. Tip D, ngi cung nc S i ngang chic xe ca Khng T, ht: Phng hong
i, phng hong i, c sao m suy i! Vic qua, khng th vn hi, vic cha ti, cn kp
sa i. Thi i, thi i, lm quan thi ny ch nguy him thi!. Khng T xung xe, mun ni
chuyn. Nhng Tip D ro bc trnh mt, Khng T khng ni chuyn c.
Ch thch. Tip D khng phi l tn. V ngi cung nc S i ngang qua xe ca Khng
t nn Lun ng gi nh vy. Cng nh ngi gi ca gi l Thn mn (bi XIV.39), nhng
ngi cy rung trong bi sau, gi l Trng Th, Kit Nch (Th l ch t thp c nc, Nch
l chn nhng di nc).
XVIII.6
Trng Th, Kit Nch ngu nhi canh. Khng t qu chi, s T L vn tn yn. Trng Th
vit: Ph chp d gi vi thu?. T L vit: Vi Khng Khu. Vit: Th L Khng Khu
d?. Vit: Th d. Vit: Trn tri tn h. Vn Kit Nch. Kit Nch vit: T vi thy?.
Vit: Vi Trng Do. Vit: Th L Khng Khu chi d?. i vit: Nhin. Vit: Thao
thao gi thin h giai th d, nhi thu d dch chi? Th nhi d k tng t nhn chi s d, khi nhc
tng t th chi s tai?. u nhi bt xuyt. T L hnh, d co. Phu t v nhin vit: iu th bt
kh d ng qun, ng phi t nhn chi d, nhi thu d? Thin h hu o, Khu bt d dch
d.
Dch. Trng th v Kch Nit cng cy rung. Khng T i ngang qua, sai T L li h bn
u. Trng Th hi: Ngi cm cng trn xe l ai?. T L p: L thy Khng
Khu. Hi: Phi Khng Khu nc L khng?. p: Phi. Trng Th ni: Vy th ng
y t bit bn ri m. T L li hi Kch Nit. Kch Nit hi li: Thy l ai?. T L p:
L Trng Do. Li hi: Phi hc tr ng Khng Khu nc L khng?. p: Phi. Kch
Nit ni: Khp thin h u u cng l dng nc (c) cun cun, ng Khng Khu s cng
vi ai m sa thin h? Cn thy, i theo k s trnh ngi v o (theo Khng T) sao bng
theo (ta l) k s trnh i trc?. Ni ri tip tc ba ph ln cho t bng. T L v xe k li
vi Khng T. Khng T bi ngi hi: Ngi ta khng th sng chung vi cm th; ta khng
sng chung vi ngi trong x hi th sng chung vi ai? Nu thin h thnh tr th Khu ny cn
g phi sa i na?.
XVIII.7
T L tng nhi hu, ng trng nhn, d trng h iu. T L vn vit: T kin phu t h.
Trng nhn vit: T th bt cn, ng cc bt phn, thc vi phu t?. Thc k trng nhi vn,
hin k nhi t yn. T L cng nhi lp, ch T L tc, st k vi th nhi thc chi, kin k nh t
yn. Minh nht, T L hnh d co. T vit: n gi d. S T L phn kin chi. Ch tc hnh
h. T L vit: Bt s v ngha. Trng u chi tit, bt kh ph d; qun thn chi ngha, nh chi
h k ph chi? Dc khit k thn, nhi lon i lun! Qun t chi s d, hnh k ngha d. o chi
bt hnh, d tri chi h.
XVIII.8
Dt dn: B Di, Thc T, Ngu Trng, Di Dt, Chu Trng, Liu H Hu, Thiu Lin. T vit:
Bt ging k ch, bt nhc k thn, B Di, Thc T d?. V Liu H Hu, Thiu Lin: Ging
ch, nhc thn h, ngn trng lun, hnh trng l, k t nhi d h. V Ngu Trng, Di Dt: n c,
phng ngn, thn trng thanh, ph trng quyn. Ng tc d th. V kh, v bt kh.
Dch. Bn v ngi n dt: B Di, Thc T, Ngu Trng, Di Dt, Chu Trng, Liu H Hu,
Thiu Lin, Khng T ni: Khng khut ch mnh, khng nhc thn mnh, l B Di, Thc T
chng?. Bo Liu H Hu, Thiu Lin: Chu khut ch mnh, nhc thn mnh, nhng li ni
hp ngha l, hnh vi n o (c ngi dch l hp dn), ch c vy thi. Bo Ngu Trng,
Di Dt: n, khng ni g c (chng ti theo Triu Thng, c ngi dch l n ni phng
tng), gi thn c trong sch, khng lm quan l hp quyn nghi. Ri Khng T li ni: Ta
th khc cc ng y: Chng c g nht nh phi lm, chng c g nht nh khng nn lm.
Ch thch. Chng ta Khng t khng nhn xt g v Chu Trng. B Di, Thc T, Liu
H Hu chng ta bit ri. Cn Ngu Trng, Di Dt, t ai nhc ti, khng cn bit.
XVIII.9
Thi s Ch thch T, phn Can thch S, tam phn Liu thch Thi, t phn Khuyt thch Tn,
c Phng Thc nhp H, b o V nhp Hn, thiu s Dng, kch khnh Tng nhp
Hi.
Dch. Quan thi s Ch qua T, quan phn Can qua S, quan tam phn Liu qua Thi, quan
t phn Khuyt qua Tn, ngi nh trng tn l Phng Thc vo b sng Hong H, ngi
v trng nh tn V v b sng Hn, thiu s Dng v ngi nh khnh tn l Tng v
b ng Hi.
Dch. Chu Cng khuyn con l L Cng (tc B Cm, c phong t L): Ngi qun t
khng b ngi thn thch, khng cho i thn on v khng trng dng. Ngi c cu nu
khng c li ln th khng nn b. Khng cu ton trch b mt ngi no.
XVIII.11
----------------
Qu: cc bn ch Hn chp l , ch ny Thiu Chu c l qui. (Goldfish).
Hai ch phn ny do ti chp thm. phn l v nhc s coi v vic tu nhc trong ba n
th hai. (Goldfish).
THIN XIX
T TRNG
XIX.1
T Trng vit: S kin nguy tr mnh, kin c t ngha, t t knh, tang t ai, k kh d h.
Dch. T Trng ni: K s m thy nguy th khng tic sinh mng, thy c giu sang th
ngh n ngha l, khi t t, ngh n thnh knh, gp vic tang, ngh n st thng, nh vy l
kh ri.
XIX.2
Dch. T Trng ni: Ngi gi c m khng kin cng, tin ngha l (o) m khng dc
lng, th i c h hay khng c h cng vy thi.
XIX.3
XIX.4
Dch. T H ni: Tuy lm ngh nh, cng ng xem xt. Nhng nu i su vo ngh th e
ho ra cu n, cho nn ngi qun t khng lm.
XIX.5
Dch. T H ni: Mi ngy bit thm c iu cha bit, mi thng khng qun nhng iu
mnh bit, nh vy c th gi l ham hc.
XIX.6
XIX.7
XIX.8
XIX.9
T H vit: Qun t hu tam bin: Vng chi nghim nhin, tc chi d n, thnh k ngn d l.
XIX.10
XIX.11
Dch. T H ni: Khng c vt qua i tit, cn tiu tit th tu tin, trong phm vi hay
ra ngoi cng c (v khng phm n i tit).
XIX.12
XIX.13
XIX.14
XIX.15
XIX.16
Dch. Tng t ni: T Trng tht c v ng hong, nhng kh lm chung vic nhn vi
anh y c.
XIX.17
Dch. Tng t ni: Ta nghe thy ta ni: Ngi ta trong cc vic khc cha biu l c ht
tnh cm t nhin, ch trong vic tang cha m l biu l c ht thi.
XIX.18
Tng T vit: Ng vn ch phu t: Mnh Trang t chi hiu d, k tha kh nng d; k bt ci
ph chi thn d ph chi chnh, th nan nng d.
Dch. Tng t ni: Ta nghe thy ta ni: ng Mnh Trang t (mt i phu nc L) c nhng
iu hiu khc m ngi ta lm c, ch c iu ny l khng thay b ti v chnh tr ca cha
l kh m lm c.
XIX.19
Dch. H Mnh dng Dng Phu (mt mn sinh ca Tng t) lm php quan. Dng Phu n
hi Tng t. Tng t bo: Ngi trn b chnh o, dn chng phng tng, khng gi php
t lu ri. Nu xt c thc tnh ca ngi phm ti th nn thng xt h ch ng nn
mng (v ti minh quyt ca mnh).
XIX.20
T Cng vit: Tr chi bt thin, bt nh th chi thm d. Th d qun t c h lu, thin h chi
c giai qui yn.
XIX.21
T Cng vit: Qun t chi qu d, nh nht nguyt chi thc yn: Qu d, nhn giai kin chi;
canh d nhn giai ngng chi.
Dch. T Cng ni: Ngi qun t c li th nh nht thc, nguyt thc: c li th ai cng
thy, m khi sa li th ai cng ngng vng.
XIX.22
XIX.23
Thc tn V Thc ng i phu triu vit: T Cng hin Trng Ni. T Phc Cnh B d co
T Cng. T cng vit: Th chi cung tng. T chi tng d cp kin khuy kin tht gia chi
ho. Phu t chi tng s nhn, bt c k mn nhi nhp, bt kin tn miu chi m, bch quan chi
ph. c k mn gi hoc qu h. Phu t chi vn, bt dic nghi h?.
XIX.24
Dch. Thc tn V Thc ch Trng Ni. T Cng ni: ng nn lm vy. Thy Trng Ni
khng th hu bng c. Ti c ca ngi khc cao nh ci g, ci ng, cn c th qua c.
Ngi ta d mun t cch tuyt (m hu bng) th c hi g cho mt tri, mt trng u! Ch t
rng mnh khng bit lng cao thp m thi.
XIX.25
Trn T Cm v T Cng vit: T vi cung d? Trng Ni khi hin t h?. T Cng vit:
Qun t nht ngn d vi tr, nht ngn d vi bt tr, ngn bt kh bt thn d. Phu t chi bt kh
cp d, do thin chi bt kh giai nhi thng d. Phu t chi c bang gia gi, s v lp chi t lp,
o chi k hnh, tuy chi t lai, ng chi t ha. K sinh d vinh, k t d ai, nh chi h k kh cp
d?.
Dch. Trn T Cm (Trn Cang) ni vi T Cng: Anh khim cung y thi. Thy Trng Ni
lm sao ti c hn anh c?. T Cng bo: Ngi qun t ni ra mt li m ngi ta cho
mnh l khn, hay khng khn, cho nn khng th khng thn trng li ni. Thy chng ta khng
ai b kp c, cng nh tri khng th bt thang m ln c. Nu thy chng ta c cm
quyn mt nc hay mt nh (p ca i phu), th nh ngi xa ni, gy dng cho dn, dn s
t lp, dt dn dn, dn s bit ng m i, v yn dn, dn s qui ph, c v dn, dn s hip
lc vi nhau. Khi sng c mi ngi tn knh. Khi cht c mi ngi thng xt. Ai c th
b kp vi thy chng ta c?.
------------------
Ch hong [] mt s hc gi gn y cho l ngha nh ch cng [] ngy nay.
Theo trong th c () c ngha l tit (): i c l i tit, tiu c l tiu tit; nhn
() c ngha l hn (). (Goldfish).
THIN XX
NGHIU VIT
XX.1
Nghiu vit: T! Nh Thun, thin chi lch s ti nh cung, don chp k trung. T hi khn
cng, thin lc vnh chung. Thun dic d mnh V.
Chu hu i li, thin nhn th ph. Tuy hu chu thn, bt nh nhn nhn. Bch tnh hu qu, ti
d nht nhn.
Cn quyn lng, thm php , tu ph quan, t phng chi chnh hnh yn. Hng dit quc, tu
ph quan, k tuyt th, c dt dn, thin h chi dn qui tm yn. S trng: Dn, thc, tang, t.
Khoan tc c chng, tn tc dn nhim yn, mn tc hu cng, cng tc duyt.
Dch. (Khi nhng ngi cho ng Thun) vua Nghiu bo: Hi ng Thun, mnh tri tun
hon, nay ngi vua v ng; ng nn thnh thc gi o trung chnh. Nu dn trong bn b khn
cng, th lc tri (ban cho ng) s mt hn y. (V sau) vua Thun li truyn nhng li cho
vua V.
(Khi ln ngi c sch ging l nhn mt ln o v) vua Thnh Thang co vi Tri: a tiu
t (con nh) ny tn l L, mo mui dng con b c en t, mo mui co bch vi Thng
ch tn ch cao rng: K c ti (c sch bo y m ch vua Kit), tiu t khng dm tha.
Nhng k b ti ca Thng ai thin, ai c, tiu t khng dm giu, v lng Thng r
ri. Bn thn trm
(Sau khi V vng dit Tr) nh Chu c tri thng ln, nn c nhiu ngi thin. (V nhng
ngi ny c V vng phong lm vua ch hu). Khi phong T Thi cng) V vng bo:
Tuy c ngi thn thch rt gn, cng khng bng c ngi nhn c. Trm h c li, u ti
mt mnh ta (khng bit gio ho).
XX.2
XX.3
Dch. Khng t ni: Khng bit mnh tri th khng phi l ngi qun t; khng bit l th
khng bit cch i ng i (hoc khng bit lp thn trong chnh o); khng bit phn bit
li ni ca ngi th khng hiu ngi.
------------------
Thi xa, dang hn g cng xng l trm; t thi Tn Thu Hong, ch vua mi c t xng l
trm. Ri nh Thng suy, vua Tr bo ngc, b ch hu l Pht dit m ln ngi, lp nh
Chu, (1122-256 hoc 221), hiu V vng.
[on c nguyn vn l: Trm cung hu ti, v d vn phng; vn phng hu ti, ti ti trm
cung, li dch trong ebook ngun ch c ba ch: Bn thn trm. Xin tm b sung: () c ti,
khng phi ca dn; mun dn m c ti, ti l ti trm (vng tr dn). (Goldfish).
Cu u ny c ngi hiu l: V vng em ca cng pht cho dn, nhng ngi thin c
thng nhiu, nn ho ra giu c. Hiu nh vy cng c l, nhng khng lin tip vi my cu
sau bng hiu nh chng ti dch.
C sch chm cu: S trng dn, thc, tang, t v dch l: ch trng n vic ca dn nh
lng thc, tang l, t t.
PH LC
Gm cc bng phn loi, hai bng nhn danh, a danh v mt bng nhng cu thng dn.
KHNG T
I SNG
VII.13. Hc nhc Thiu. 14. Khng v vua V. - 16. Hc Dch. 17. Dng ngn ng tiu chun
ca Chu. 18. Dip cng hi T L v Khng t. - 22. Tng, Hon Khi mun hi.
IX.6. Hi tr lm nhiu ngh. 8. Chn v chim phng khng hin. Th tri. 13. Chn,
mun i Cu Di.- 14. V L nh chnh nhc. 17. Phn nn ngi ta trng sc hn c.
XIII.3. V, ni v chnh danh. - V, ni v th, ph, gio. 16. Dip cng vn chnh. 18.
Dip cng hi v con t co cha.
XVI.13. Dy B Ng.
LI SNG
C thin X. Bi 1-5 sinh hot triu nh. Bi 6 - 9, 13 sinh hot nh. 8 n, 6 mc, 16 .
Bi 10 sinh hot lng xm. Bi 11, 15 bn b. Bi 17 khi ngi xe. Bi 12 chung nga
chy.
NHN CCH, TNH TNH (coi c hai mc trn i sng, Li sng v mc di Dy hc).
III.13. T nh ti. 14. Khng nnh. 15. Hi l thi miu. 18. Tn l vi vua. 25. Khng
a v lc, cch mng.
VII.2, 3. Dy khng mi, dy khng chn. 4. Khi nhn c, vui v. 9. Vi ngi c tang. -
10. Khng bo h bng h. 11, 25. Khng ham ph qu. 12. Thn trng: trai, chin, tt. 13.
Thch nhc Thiu. 18. Hc qun gi. 20. Khng ni v qui, lc, lon, thn. 21. Tam nhn
hnh. 22. Bnh tnh, tin mnh.- 23. Khng giu hc tr. 26. Khi cu, bn. 28. Khoan dung,
qun d vng xu ca ngi. 31. Ht. 32. Nhn.- 34. Khng cu o. 37. n, uy, cung.
DY HC
VII.7. Dy mi hng ngi. 28. Khng xt d vng xu. 2, 33. Hi nhn bt quyn.
CCH DY
VI.10. Thc hc tr tin. 11. Ch trng o c. 12. Theo di hnh vi hc tr. 19. Tu
hng ngi cao thp.
VII.8. Bt suy ngh (c nht ngung). 20. Khng ging qui, lc, lon, thn. - 23. Khng giu
gim g c.
KHNG T T XT MNH
VII.1. Thut nhi bt tc, hiu c. 2.. Hc bt ym, hi nhn bt quyn. - 3. Lo hc, hnh, tu
thn. 5. Than th v sc suy, khng mng thy Chu cng. 18. Hc qun gi. Phi sinh nhi tri
chi. 22. Tri cho c c.
IX.6. Ng thiu tin.
XIV.28. Cha c o qun t. 32. Ght ngi ngoan c. 35. Bt on thin, bt vu nhn,
ch tri bit mnh.
XVIII.8. V kh v bt kh.
III.22. Qun Trng. V.14. Khng Vn t (bt s h vn). 15. T Sn. 16. n Bnh Trng.
17. Tang Vn Trng nui ra bi. T Vn, Trn Vn t. 19. Qu Vn t. 20. Ninh V t.
22. B Di, Thc T. 23. Vi Sinh Cao.- 24. T Khu Minh.
VI.4 (ngi ng thi a nnh), 15. (khng theo chnh o)- 13. Mnh Chi Phn. 22. Xt T,
L. 23. C bt c.
VIII.1. Thi B. 12. (ngi ta hc v bng lc). 18. Thun, V. 19. Thun, Nghiu. 20.
Thun, Vn vng, V vng. 21. V (H).
XIII.7. Xt V, L.
XIX.9. Qun Trng, T Sn, T Ty. 11, 12. Mnh Cng Xc. 12, 14. Tang V Trng,
Trang t. 13. Cng Thc Vn t. 15. Tn Vn cng, T Hon cng. 16, 17. Qun Trng.
19. V Linh cng v o m bit dng ngi nn khng mt nc. 21. Trn Thnh t. 26.
Khen mt s gi. 44. Nguyn Nhng.
XV.3. t ngi bit o c. 13. Tang Vn Trng, Liu H Hu. 25. Ngi nay km xa.
XVII.2. Tnh tng cn. 3. Thng tr, h ngu. 16. C gi dn hu tam tt. 25. Tiu nhn
v n b.
XIV.32. (ch Khng t mun t khu ti). 39. (Ngi gi ca ch l bit khng lm c m
vn lm). 40. (Ngi vc st V ch l khng thc thi, khi Khng t nh khnh V).
XVIII.5. (S Cung: khng thc thi). 6. (Trng Th, Kit Nch: khng thc thi). 7.
(Trng nhn ch l chng lm g c, khng bit nm ging la).
MN SINH KHNG T
Chuyn Tn S T TRNG II.18, 23; XI.15, 17, 19; XII.6, 10, 20; XIV.5 XX.2.
* XIX.1, 2, 3.
oan Mc T - T CNG (I.10), I.15; V.3, 8, 11, 14; VI.6, 28; VII.14; IX.12, (6); XI.2, 12,
15, 18. bun bn. XII.6, 7, 8, 23; XIII.20, 24; XIV.17, (28), 29, 35; XV.2, 9, 23; XVII.19, 24;
(XIX.22, 23, 24, 25).
* XIV.20, 21.
Mt Bt T - T TIN - V.2.
Nam Dung Nam Cung Qut chu r - T DUNG V.1; XI.5; XIV.5.
Nhan Hi NHAN UYN, T UYN II.9; V.8, 25; VI.2, 5, 9 mt bu nc VII.10; IX.19,
20; XI.2, 3, 6, 7, 8, 9, 10, 18, 22; (IX.10); XV.10.
Nhan L - XI.7.
Nhim Cu NHIM HU, NHIM T - III.6; V.7; VI.3, 6, 10; VII.14; XI.2, 12, 16, ui
Nhim Hu 21, 23, 35; XIII.9, 14; XIV.12; XVI.1.
Nhim Ung TRNG CUNG V.4 bt ninh; VI.1, 4, kh nam din XI.2; XII.2; XIII.2.
Nh B - XVII.20.
Phn Tu Phn Tr T TR II.5 vn hiu. XII.21, 22. sng c XIII.4, 10. i Di ch.
Tt iu Khai V.5.
HC V TU DNG
Hc sa mnh I.8, I.4 xt mnh (li Tng Sm), IX.23, XV.29, V.26 t trch mnh. XIV.10
qun t hu cu t.
Vui hc I.1 hc nhi thi cp chi, bt dic duyt h. I.14 hiu hc IV.8 triu vn hc. I.8 vui
o cn hn thch o.
Cch hc
Suy ngh: II.15 hc nhi bt t VII.8 c nht ngung. XV.15 nh chi h, 30 suy ngh khng bng
hc. IX.4 tuyt t - IX.7 tm hiu vn . II.17 tri chi vi tri chi. II.11 n c tri tn. I.15 co vng
tri lai.
Hc mi ngi: IV.17 hc ngi hin. VII.21 tam nhn hnh. V.14 bt s h vn. IV.25 c bt
c. (coi thm li T H XIX. 4, 5).
Hc g?
Hc o, vn, ngh I.6, VII.6, VII.24, VI.25 bc vn VI.16 vn ngang cht XII.8 (li T
Cng) III.16 hc bn XIII.4 khng dy nng.
Vn th c:
Thi II.2 t v t VIII.8 hng thi. XIII.5 tng thi tam bch. XVI.13 bt hc thi v d ngn
XVII.9 kh d hng, 10.
(Nhng bi dn Thi: I.14 nh thit nh tha. III.3 th Ung, III.8 xo tiu thin h, III.20 Quan th,
VIII.1 chin chin cng cng nh lm thm uyn. IX.26 bt ch bt cu IX. 30 ng l chi
hoa. X.15 th Bch Khu XIV.40 thm tc l, thin tc kh), I.12 l ho (Hu Nhc), II.5
hiu vi l.
L, nhc: III.24 nhc l. III.25 nhc Thiu, nhc V. VI.25 c chi d l. VIII.12 l vi cung,
dng, trc. IX.3 thu thi. VIII.8 lp l, thnh nhc. IX.14 nh, tng. XVI.13 bt hc l v d
lp. III.4, XVII.11 khng trng hnh thc. XVII. 18 ght Trnh thanh.
Tang, t: I.9 thn chung truy vin (Tng t) II.24 phi k qu nhi t chi. III.10, 11, 12 t nh ti.
III.1 V Bt dt. III.6 t L. III.10, 11, 12 t . II.21 n X. VI.2 l phi tu thi. XI.7, 10
tng. XI.11 yn nng s qu. XIV.41 vua c tang. XIV.42 l - XVII.21 tang ba nm. XIX.14, 17
tang, tng (Tng t).
Khng ging v qui, lc, lon, thn VII.20, tnh, thin mng V.12, qu, sinh t XI.11.
CC C
Nhn III.3 gc ca l nhc IV.6 ngi yu nhn. VI.20 tin nan hu hoch VI.21 k dc lp;
IV.6, VII.29 mun nhn th c nhn IX.28 nhn gi bt u XII.22 i nhn. IV.5 khng lc
no qun nhn. I.2 hiu l gc ca nhn (li Hu Nhc). XII.2, XV.23 k s bt dc XII.3,
XIII.19 cung, knh, trung. XIII.27 gn c c nhn. IX.28 nhn, tr, dng. XII.1 nhn vi l.
XIV.1 khng chc l nhn XIV.4 nhn vi dng XV.8 st thn d thnh nhn XV.9, 34, 35
XVII.6 nm c thnh nhn XIX.6 (li T H). VI.24 nhn gi nho sn VI.24 nhn gi
kh thi, bt kh vng d.
Ngha, li IV.10, 16. VII.15 ph qu nh ph vn IV.12 li sinh on. IX.1 t hn ngn li.
XIII.17 tiu li. XVII.23 ngha, dng.
Tr IV.2 ngi nhn, ngi tr V.17 bt tr. V.20 bang hu o VI.20 tr l nhn; Knh nhi
vin chi VI.21 tr gi nho thu. IX.28 nhn tr dng. XII.22 tri nhn.
Dng II.24 v dng. IX.25 gi vng ch IX.27 gi t cch: tu hn, tng bch hu iu IX.28
nhn tr dng XIV.4 dng vi nhn XVII.23 dng, ngha.
Trung tn, thnh I.4 (li Tng t). I.8 qun t ch trung tn. I.1 (li Hu Nhc). II.22 tn. V.24
khng thnh thc. VII.24. VIII.16 ngi bt tn. VII.12 (T L tn). XV.36 tiu tn. XVII.12, 13
(hng nguyn). XIX.10.
Ngn hnh I.3, V.24 xo ngn I.24 thn ngn II.13, 18. IV.22, 24 thn ngn, mn hnh. V.19
tam t nhi hu hnh? XI.20. XIII.3 danh chnh, ngn thun. XIII.15 nht ngn kh d hng bang.
XIV.3 knh. XIV.4 ngn v c. XIV.27 ngn hnh. XV.5, XV.7 tht ngn, tht nhn, XV.26,
XV.40 t t nhi d. XVI.6 ni vi vua. XVII.14.
Hiu I.2 gc ca nhn (li Hu Nhc). I.11. II.5 hiu vi l. II.6 con au cha m lo. II.7 hiu
= knh. II.8 hiu = ho. IV.18 can cha m. IV.20 khi cha m cn, mt. IV.19 con i xa. IV.21 bit
tui cha m. VIII.4 gi trn thn th (li Tng Sm). XIII.18 hiu vi trc. XIX.18 Mnh Trang
t c hiu.
Trung dung, trung chnh II.16 cng h d oan. VI.1 th no l qu gin? VI.27 trung dung. IX.3,
29 tu thi XI.15 qu do bt cp. XIII.21 khng trung chnh: cung, quyn.
Cc c khc I.4 thc v cu bo. IV.23 t tit ch - V.10 cng cng VI.17 trc VII.25
hng, thnh thc. VII.35 kim pht. IX.29 quyn bin XIII.32 hng tm. XIII.23 ho nhi bt
ng. XIII.26 th thi, nhn. XIV.1 khng khc, pht, on, dc. XVI.4 ba hng bn tt, - 5 ba
iu thch, 6 ba li v ni, 7 ba iu rn, 8 ba iu s. (coi thm mc Qun t).
-------------------
Ng sai. (Goldfish).
Ng sai. (Goldfish),
Ng sai. (Goldfish).
Nn k thm bi XV.10: Khng t ch trng cm Trnh thanh v Trnh thanh dm. (Goldfish).
X TH
VII.22, IX.5 (tin mnh tri). IX.11 (bt khi thin) XI.11 (nng s nhn). XII.5 (t sinh hu
mnh) XIV.36 (mnh). XVII.19 (thin h ngn tai).
La bn v i vi bn I.7 (li T H). IV.26 (can gin) V.16 (cu nhi knh chi). IX.29 (bn
hc o). XII.23 (can rn). XII.24 (d vn hi hu). XIII.28 (bn b thit tha khuyn nhau).
XV.39 (o bt ng). XV.4 (ba hng bn tt). XIX.3 (la bn). XIX.20 (li T Cng: khng
chung vi m h lu).
i vi mi ngi IV.6 (yu ngi nhn). VI.3 (chu cp, tr lng). VI.4 (dng ngi). VIII.10
(ng ght ngi qu). XII.5 (t hi giai huynh ). XIII.25 (i vi qun t, tiu nhn). XIV.7
(yu, trung). XIV.31 (khng on trc ngi ta xu). XIV.34 (d trc bo on) XV.24 (trch
nhim). XV.27 (mi ngi yu, ght). XV.41 (nhc s m) XVII.18 (ght k b, mp).
XVII.24 (qun t ght nhng hng ngi no). XVII.25 (i vi n b v tiu nhn). XIII.19
(i vi Di, Dch).
C xt ngi I.3 (xo ngn lnh sc, t nhn). II.10 (xt vic lm). III.26 (ngi xu: khng
khoan hng, nghim tc, c tang khng bun). IV.7 (xt ngi bng li). V.9 (nghe li ni ri
xt vic). VIII.10 (k lon). VIII.11 (kiu, ln). VIII.16 (nhng ngi b i). IX.22 (hu sinh kh
u). IX.29 (bn hc tp). XI.20 (coi chng b ngoi). XIII.24 (mi ngi trong lng u a).
XV.16, 24 (khen ch ai).
Xut x IV.1 (la ch c nhn). V.1, 2, 20, VIII.13, XIV.1, 3 (bang hu o). VIII.14 (bt
ti k v). XIV.37 ( n). XVIII.3 (b vua m i).
i vi ph qu I.15 (ngho nn vui, giu nn c l). IV.5 (phi hp vi nhau). XIV.16 (ngho
khng on, giu khng kiu), XV.3 (bt u bn). VII.15 (khng ham ph qu ph qu nh ph
vn).
CC HNG NGI
Thnh
VI.28 (Nghiu, Thun). VII.25 (Thnh, qun t, thin nhn, hu hng). VIII.18 (Thun, V).
IX.6 (Khng t khng nhn l thnh) XVI.9 (sinh nhi tri chi).
Nhn
VI.21 (nhn gi nho sn). VI.28 (k dc lp). XVI.9, 16, 17 (Qun Trng). VI.5 (Nhan Hi gn
c nhn).
I.1 (khng bun v ngi ta khng bit mnh) I.2 (v gc). I.8 (trung tn, sa li) I.14 (thc
v cu bo). II.12 (bt kh). II.13 (ngn hnh) II.14 (chu nhi bt t). III.7 (v s tranh, tt d x
h). IV.5 (qun t vi nhn). IV.10 (v thch, v mc, ch theo ngha) IV.24 (ngn hnh). V.5
(T Tin) V.14 (T Sn) VI.11 (nho qun t). VI.16 (vn ngang cht) VI.24 (kh thi, bt
kh vng). VI.25 (vn, l). VII.36 (thn ng ng). XI.20 (c knh khi bn lun, cha l
qun t). XII.4 (cung, knh, l). XII.8 (vn v cht). XII.16 (thnh nhn chi m). XII.19 (qun t
chi c phong). XIII.3 (khng bit th b trng) XIII.23 (ho nhi bt ng). XIII.25 (d s nhi
nan duyt). XIII.26 (thi nhi bt kiu). XIV.23 (thng t). XIV.27 (s k ngn nhi qu k hnh).
XIV.28 (bt u, bt hoc, bt c). XIV.43 (tu k). XV.1 (c cng) XV.17 (ngha d vi cht).
XV.18 (bnh v nng yn) XV.21 (cng nhi bt tranh). XV.22 (bt d ngn c nhn) XV.31
(bt u bn). XV.33 (kh i th). XV.36 (trinh nhi bt lng). XVI.7, 8 (hu tam u). XVI.10
(hu cu t). XX.2 (hu nhi bt ph). XX.3 (tri mnh, tri l, tri ngn).
Tiu nhn XVII.15 (v s bt ch). XVII.22 (n no sut ngy m khng dng tm).
Tiu nhn v n b XVII.25 (nan dng). XVII.26 (40 tui m ai cng ght).
CHNH TR
Chnh sch Ci cch. III.14 Ng tng Chu. XVII.5 Phc hng Chu nhng IX.3 tu thi. XV.10
lch H, xe n, m Chu. II.23 bch th kh tri. III.25 khng thch cch mng, trng nhc Thiu
hn nhc V. VII.20 ght sc mnh. - Lo cho dn sng yn vui, xa qui ph XIII.16. Ph, th,
gio XIII.9. Thc, binh, tn XII.7. Chin u XIII.29, 30. Dy dn XV.1. - t can thip vo i
sng ca dn: VI.1 hnh gin. I.5 s dn d thi. XV.4 v vi nhi tr. Knh vua nhng khng
trung qun hp hi XIV.22 XIV.16, 17 khen Qun Trng c h nh khng tn Chu. Cc ng
thnh (Nghiu, Thun, V, V) VIII.18, 19, 20, 21, XX.1. - Cc t tng gii: Qun Trng, T
Sn
c tr - II.1 sao Bc u. II.21 hiu . XV.34 nhn. Chnh danh - VI.23 c bt c. XII.11 qun
qun. XIII.19 qun t chi c phong. Trng l hn trng hnh php II.3, 23, III.19. IV.13,
XV.19, XII.13 tt d s v tng h. IV.42, XV.10 nhc Thiu. XVI.12 l nhc, XVII.4 T Du
dng nhc.
Dng ngi - VI.4 Trng Cung. XI.1 tin tin l nhc. II.19 trc XI.23, 24 i thn. XII.22
bt ngi tt. XIII.2, XIV.19 b ti tt. XVIII.10 Chu Cng khuyn B Cm.
----------------
Ng sai. (Goldfish).
Ng sai. (Goldfish).
TN NGI TN T TN TRIU I
A.
B.
B Cm XVIII.10
Bt Ht XVII.7
Bin XIV.12
C.
Cao Dao XII.22.
C t XVIII.1.
C B Ngc XIV.25.
Cc T Thnh XII.8.
C Ph XIII.17.
CH.
Chuyn Du XVI.1.
D.
Di Dt XVIII.8.
ng XIV.11.
* ng VIII.20.
G.
H.
Hoa H III.5.
H (lng) VII.28.
H IX.8.
K.
Khng Vn t V.14.
K III.9.
L.
Lm Phng III.4, 6.
M.
Mnh t II.5.
N.
Nam t VI.26.
Ninh V t V.20.
NG.
Ngo XIV.5.
Ngh XIV.5.
Ngu XIV.11.
Nguyn Nhng XIV.44.
* Ngu XIII.20
PH.
Q.
Qu t Nhin XI.23.
Qu Hon t XVIII.4.
S.
Son XIV.18.
S cung XVIII.5.
S Ng XV.6.
T.
Tam gia hay Tam Hon (ba h Mnh, Qu, Thc ca L) III.2, XVI.3.
Tc XIV.5.
T Thm XIV.8.
T Can XVIII.1.
Tng Triu (cng t) VI.14.
T Tang B t VI.1.
T Ty XIV.9.
T Vn V.18.
T V XIV.8.
Tit XIV.11.
Tng III.9.
TH.
Thiu Ht XIV.16.
Thi t V.18.
Thc Th III.2.
Thch mn XIV.39.
Thi Sn III.6.
TR.
Trang t ( p Bin) XIV.12.
Trn Vn t V,18.
Trng Th XVIII.6.
Trung Mu XVII.7.
V.
Vi Sinh Mu XIV.32.
Vi t XVIII.1.
V Thnh VI.12.
V Vu XI.25, XII.21.
Y.
Y Don XII.22.
-------------------
Ebook ngun khng in ng, ti tm sa li. (Goldfish).
NHNG CU THNG DN
I.
14. thc v cu bo
II.
1. vi chnh d c, th nh Bc thn
2. t v t
3. thp ng ch hc
11. n c tri tn
12. qun t bt kh
III.
7. qun t v s tranh, tt d x h.
12. t nh ti.
IV.
8. triu vn o, tch t kh h.
25. c bt c, tt hu ln.
V.
9. h mc bt kh iu d.
14. bt s h vn.
25. lo gi an chi.
VI.
23. c bt c
28. k dc lp nhi lp nhn nng cn th th.
VII.
15. ph qu nh ph vn.
VIII.
9. dn kh s do chi.
14. bt ti k v bt mu k chnh.
IX.
16. th gi nh t ph.
XI.
15. qu do bt cp.
XII.
7. dn v tn bt lp.
13. tt d s v tng h.
XIII.
XIV.
1. qun t c cng.
2. v vi nhi tr.
11. v vin l tt hu cn u.
23. k s bt dc.
40. t t nhi d h.
XVI.
7. lo gii chi ti c.
XVII.
1. nht nguyt th h, tu bt ng d.
XVIII.
8. v kh v bt kh.
10. v cu b.
XIX.
XX.
2. hu nhi bt ph, lao nhi bt on. Bt gio nhi st, v chi ngc.
i li: Cu () Bt gio nhi st, v chi ngc trn, theo ebook ngun, l cu cui cun
Lun ng ca c Nguyn Hin L.
Trong cun C vn Trung Quc (Tao n -1966), chng ti gii thiu ba bi:
tin tham kho, di ti xin chp trn tit Lun ng trong cun C vn Trung Quc (cc bn
c th xem bi Ta ca cun ny trong tp 8 bi ta c - ti ti trang ).
Goldfish
LUN NG
(Trch C Vn Trung Quc)
Vn hc Trung Hoa ti thi Xun Thu v Chin Quc pht trin rc r, m v s lng v s
phong ph th tn vn ln hn th.
Mi u tn vn chia lm hai phn: lun thuyt v s truyn. Phn lun thuyt cng gi l phn
tn vn ca ch t, gm ton nhng tc phm trit hc, c gi tr rt ln v t tng, i khi c
v ngh thut na.
Chng ti khng chp li tiu s ca Khng t (551-479 trc TL) v c gi u bit c ri, ch
xin gii thiu t im c sc trong b Lun ng.
Ni dung ca Lun ng rt l phong ph; bao qut c trit hc, chnh tr, vn hc, gio dc,
tuy l vn k s m c tnh cch ngh lun; tng th n ho, thm thu m hm sc; ging th
nghim trang m vn thn mt, t nhin, ng l li tr chuyn gia thy tr.
Vn rt c: mt phn v thi phi khc vo th tre, rt bt tin, nn li ghi chp cn tht gn,
nhiu ch ta phi suy ngh mi tm thy mch lc t tng. Chng hn on u sch:
Hc nhi thi tp chi, bt dic duyt h? Hu bng t vin phng lai, bt dic lc h? Nhn
bt tri nhi bt un, bt dic qun t h?.
Hc m mi bui mi tp, cng chng tho thch ? Khi hc tn ti ri, c nhng bn cng
ch hng vi mnh, xa nghe ting mnh m tm li bn bc vi nhau v o l, khuyn
khch ln nhau, sa i ln nhau, chng cng vui v ? Nhng nu khng ai bit ti mnh, th
mnh cng khng hn gin, (v mnh hc cu o ch khng phi cu danh), nh vy mi
l qun t.
i loi vn trong Lun ng thm trm nh vy, cng suy cng thy hng th. Ngoi ra li c
nhng on c ging phng thch nh on Qu L hi v qu thn (chng Tin Tin); nhng
cu nhiu th v nh: Tu hn nhin hu tri tng bch chi hu iu d, nhng cu cm xc
trin min nh: Th gi nh t ph, bt x tr d!.
Tm li, v hai phng din t tng v ngh thut, Lun ng c mi thi cng nhn l mt
tc phm bt h lm v vang cho dn tc Trung Quc.
Nhim Hu vit: Phu t v V qun h? T cng vit: Nc, ng tng vn chi. Nhp vit:
B Di, Thc T, h nhn d. Vit: C chi hin nhn d. Vit: On h? Vit: Cu nhn
nhi c nhn, hu h on? Xut vit: Phu t bt v d.
B Di, Thc T l hai anh em rut, con vua nc C Trc cui i Thng, u i Chu. B
Di l anh c, Thc T l em t. Vua C Trc yu Thc T, lp di ngn cho Thc T ni ngi.
Quc dn theo di mnh, lp Thc T, Thc T khng chu, nhng li B Di cho phi l. B Di
cng khng chu, nhng li cho Thc T tun lnh cha. Khng ai chu nhn ri trn c vo
ni, quc dn phi lp ngi con gia.
Vy hai ngi ly ngha lm trng, tri hn vi vua V. Nu Khng t khen B Di, Thc T,
tc th l ch vua V ri. T Cng ngh vy ri v hi:
p:
p:
- Hai ng y cu c vn ch nhn v qu nhin lm c iu nhn th cn n hn g na?
Thy thy khen B Di, Thc T, bit rng tt ch vua V, T Cng tr ra p Nhim Hu:
Dch st ra th nh vy:
'
T L, Tng Tch, Nhim Hu, Cng Ty Hoa th ta. T vit: D ng nht nht trng h nh,
v ng d d. C tc vit: Bt ng tri d. Nh hoc tri nh, tc h d tai?.
T L sut nh nhi i vit: Thin thng chi quc, nhip h i quc chi gian, gia chi d s l,
nhn chi d c cn, Do d vi chi, b cp tam nin, kh s hu dng, th tri phng d.
Phu t sn chi. Cu, nh h nh?.
- Xch, nh h nh?.
i vit: Phi vit nng chi, nguyn hc yn. Tn miu chi s, nh hi ng, oan, chng ph,
nguyn vi tiu tng yn.
- im, nh h nh?.
Vit: M xun gi, xun phc k thnh, qun gi ng lc nhn, ng t lc tht nhn, dc h
Nghi, phong h V Vu, vnh nhi quy.
DCH NGHA
T L, Tng Tch, Nhim Hu v Cng Ty Hoa ngi hu ngi. Ngi bo: Cc anh cho rng ta
c ln hn cc anh mt ngy m ngi, nhng ng ngi g c. nh, cc anh thng ni:
Chng ai bit ta. Nu c ngi bit th cc anh em ti nng g ra dng?.
p: V l nhc, ti khng phi gii song xin c hc. Trong vic t t tn miu, hay trong
hi ngh ca cc ch hu, Xch ti mc o l huyn oan, i m chng ph m xin lm mt
tiu tng.
Tha rng: Nh by gi l thng cui xun, y phc ma xun may xong, nm su ngi va
tui i mi, vi su by ng t dt nhau i tm sng Nghi ri ln hng mt nn V Vu,
va i va ht, ko nhau v nh.
Phan Bi Chu, trong Khng hc ng, phn tch ngha trit hc ca on ; chng ti
khng ng hn vi C, nhng cng xin chp li di y v li ging ca c c ch mi m.
C vit:
C Phan sut i hy sinh chin u cho t do v bnh ng trong i cch mng cng nh trong
vic tr tc, tht ng cho ta khm phc.
--------------------
Tng Tch l cha ca Tng Sm (Tng t), c hai u l ngi hin, ni ting nht l Tng Sm.
Li ni nhn. Trong s mn , Tng Tch chc khng nh tui hn Khng t bao nhiu.
Tc Nhim Hu.
Tc l mt nc rt nh.
Tc Cng Ty Hoa.
Tc Tng Tch.
Nguyn vn: qun gi, ngha l ngi ti tui lm l i m (l gia quan): thanh nin ti 20 tui
th lm l .
ng t l a tr con.
Cc post trn cn kh nhiu li. Ti ang c li v sa cha thm trc khi lm ebook dng
.prc. Trong khi ch i, xin mi cc bn c on sau y trong cun Nh gio h Khng
(ti chp li t trang ).
NH GIO H KHNG
Tc gi: Nguyn Hin L
()
ng p:
- Bit.
Ri lui vo nh trong.
- Ti nghe ni ngi qun t khng thin v; th ra ngi qun t [tr Khng t] cng thin v ?
Vu M K em li y k li vi thy, Khng t ch p:
ng cng bit rng vua Chiu Cng lm mt vic tri l, nhng khng n ch vua ca mnh
trc mt ngi khc; sn lng nhn li trch ca quan t bi, ch khng ci, m cn t mang
n quan t bi vch li ca mnh na. Phi l bc i hin mi c thi nh vy c.
Mt ln khc ng mng Nguyn Nhng, mt ngi quen t lu: Hi tr khng bit knh ngi
trn, ln ln chng lm c iu g ng khen; gi m chng cht i cho ri, nh vy sng ch
ph hoi thi, ri ng cm gy g vo ng chn ca Nguyn Nhng. (Hin vn 46). R l c
ch, ngn ng ca nhng ng gi ta thng thy chung quanh ta; ng u c v trnh trng nh
cc c nho tng.
Ln khc, Dng Ho, mt k gian thn m ng vn ght, mun ng n thm hn, nhng ng
khng n. Hn bn sai gia nhn em tng mt con heo luc. Theo l, ng phi n cm n,
nhng ng rnh lc Dng Ho khng c nh mi ti. (Dng Ho 1).
Nh mi ngh s, ng rt a cm: nh ngi c tang th bun ru, n khng bao gi no; ngy
no i iu ai th hm khng n ca. (Thut nhi 9) Khi Nhan Hi (mn c ng yu
nht) cht, ng khc nc n, ti ni cc ngi chung quanh phi ngc nhin.
-----------------
Nh Bi: ch Hn l , trong cun Lun ng, bi XVII.20, c Nguyn Hin L phin m l
Nh B. (Goldfish).
Coi ch thch sau. [Trong cun Khng t c on: Theo T M Thin () Khng t ku T
L li bo: Kinh Thi c cu: Chng phi con t ngu, chng phi con h m lang thang ng
vng (ng ngh ti cnh ca thy tr lc ). o ca ta sai chng, m sao ta phi gp cnh
ny?. (Goldfish).
Xin so snh vi on sau y trong cun Khng t: Trong khi ng ng mt mnh ca ng,
c ngi trong thy, i bo cho T Cng: ca ng, c mt ngi trn ging vua Nghiu, c
ging Cao Dao, vai ging T Sn, nhng t lng tr xung th km vua V ba tc, c v bn
khon lo lng nh con ch nh c tang. T Cng li ca ng kim thy, k li chuyn .
Khng t bo: Hnh dng ta ngi no t khng bit c ng khng, nhng bo ta ging con
ch nh c tang th ng qu. (Truyn ny khng thy chp trong Lun Ng). (Goldfish).
Ba truyn ny ti nh chng.