C nhn c cu: sinh, lo, bnh, t. Bn giai on ny khng ai
c th trnh khi. Chun b ng ph vi bnh tt v tui gi ca mnh v ca thn nhn mnh l iu ai cng c dp ngh ti, k c chnh k vit bi ny l ti cng ang sp sa bc vo tui tht thp c lai hi. Anh bn thn ca ti, Bs. TNT t lu c ngh ti vit mt bi v Vin Dng Lo (VDL) gip b con mnh c thm mt cht khi nim v VDL v anh bit trong sut 27 nm qua ti lin tc sn sc cho cc c gi ti cc vin dng lo, v cng l Gim c Y T (Medical Director) ca nhiu VDL trong vng. Nay ti mun chia x cng qy bn mt s kinh nghim v hiu bit v VDL. Trong Vit ng chng ta thng dng t Vin Dng Lo, nhng trong Anh ng th c nhiu t khc nhau nh Nursing home, Convalescent home, Rehabilitation and Nursing center, Skilled nursing facility (SNF), Rest home Ni chung, VDL l mt ni cho nhng ngi b yu km v th xc khng th t sn sc cho mnh c trong cuc sng hng ngy. Th d nh khng th nu nng, git gi, i ch nng hn na nh khng sc lm nhng vic ti cn thit cho cuc sng nh n ung, i tiu, i tiu hoc cn phi c thuc men ng lc m khng th t lm c. Khi ni ti VDL ngi ta thng ch ngh ti nhng ngi gi m thi. Tht ra c nhiu ngi tr nhng v tt bnh khng th t lo cho mnh c cn phi c s gip ca SNF (skilled nursing facility).
Vy th no l VDL? VDL l ni cung cp nhng dch v cn thit cho cuc sng hng ngy cho nhng ngi khng kh nng lo cho chnh mnh. Ty theo mc trm trng ca bnh tt m c nhng VDL khc nhau:
1- Skilled Nursing Facility (SKF): l ni cung cp nhng dch v
cho nhng ngi b khuyt tt nng nh tai bin mch mu no gy nn bn thn bt toi, hn m lu di, hon ton khng cn kh nng ngay c trong vic n, nut, tiu, tiu Thng thng ti SNF c hai phn: phc hi (rehabilitation) v sn sc sc khe (nursing care). C nhng ngi sau khi c gii phu thay xng khp hng (hip replacement), thay u gi (knee replacement), hay m tim (bypass, thay valve tim) cn thi gian tp dt phc hi (rehabilitation). Sau h c th v nh sinh hot bnh thng cng gia nh.
2- Intermediate care facility (ICF): cung cp dch v cho nhng
ngi bnh nh tt nguyn, gi c nhng khng cn sn sc cao cp (intensive care). Thng thng nhng ngi ny khng c thn nhn lo cho mnh nn phi vo y cho n ngy cui cng (custody care).
3- Assisted living facility (ALF): Thng thng nhng ngi
vo ALF vn cn kh nng t lo nhng nhu cu cn bn nh tm ra, thay qun o, i tiu, i tiu mt mnh c. H ch cn gip trong vic bp nc, theo di thuc men v chuyn ch i thm bc s, nh th, cha chin hay mua sm lt vt. H vn cn phn no c lp.
4- VDL cho nhng ngi qu l ln (Alzheimer facility): c
nhng bnh nhn b l ln nng, n ni khng nhn ra ngi thn nh v, chng, con chu na. Khng bit t i vo bung tm, phng v sinh lm nhng cng vic ti thiu. H khng bit h u, d i lang thang v lc ng. Nu nh th phi c ngi lo cho 24/24. Nhng VDL dnh ring cho nhng bnh nhn ny, thng l locked facilty, ca ra vo c kha li bnh nhn khng th i lc ra ngoi. Cch y kh lu c trng hp mt bnh nhn i ra khi vin, lc ng, b xe la cn cht! T c locked facilty. i khi cng c nhng bnh nhn c gn alarm vo c chn. Nu bnh nhn i qua ca th alarm s bo ng v nhn vin s kp thi mang v li.
NHNG DCH V C CUNG CP TI VDL
iu ny ty theo tng vin. Tuy nhin nhng dch v sau y l
cn thit: 1- Phng ng. 2-n ung 3-Theo di thuc men 4-Nhng iu ti thiu hng ngy nh tm ra, thay qun o, v sinh c nhn 5-24/24 lo cho nhng trng hp bnh khn cp. 6-Sinh hot hng ngy nh gii tr, tn gio 7- Vt l tr liu. Dch v ny rt quan trng gip ngi bnh c th phc hi cng nhiu cng tt. Trong vt l tr liu c nhiu dch v khc nhau: a- Tp dt (physical therapy): nh tp i, tp ln xung cu thang, tp t vo ging ng hay ra khi ging mt cch an ton, khng vp ng b- Speech therapy: tp ni, tp nut khi n ung C nhng bnh nhn b stroke, khng th ni hay n c, cn c tp phc hi chc nng ny. c- Occupational therapy: Tp mang giy, b tt (v) Tp s dng bp gaz, bp in cho an ton trnh b tai nn.
AI TR TIN CHO VDL?
C nhiu ngun ti tr khc nhau:
1-Medicare 2-Medicaid ( California l Medi-Cal). 3-Bo him t, c nhiu ngi mua sn bo him cho VDL. 4-Tin dnh ca ngi bnh (personal funds). MEDICARE l do qy lin bang, ch tr ti a 100 ngy cho nhng bnh nhn cn tp dt phc hi chc nng ti mt Skilled Nursing Facility (SNF). Thng nhng bnh nhn b stroke, gy xng cn dch v ny. Medicare KHNG TR cho custody care. MEDICAID l do qy lin bang v tiu bang. Qy ny tr nhiu hay t l ty tng tiu bang. Medicaid tr cho dch v y t v custody care. BO HIM T th tuy theo tng trng hp s c nhng quyn li khc nhau, nhng thng rt hn ch. Hin nay ngi ta c lng trn nc M c khong 1.4 triu ngi sng trong 15,800 VDL. Cc VDL ny t di s kim sot ca b y t, c bit l do Center for Medicare & Medicaid Services (CMS) gim st. Hng nm cc VDL u phi tri qua mt cuc kim tra rt gt gao (survey) ca CMS. VDL no khng ng tiu chun th c th b ng ca! Mc ch kim tra ca CMS l bo m cho cc bnh nhn ti VDL c sn sc an ton, y vi cht lng cao. ng thi trnh nhng trng hp b b b (negligence) hay bo hnh (abuse) v th xc ln tinh thn. Ti mi VDL u c lu tr h s kim tra cho cng chng xem. Bt c ai cng c th xem kt qu ca cc cuc kim tra ny. Tt c cc VDL u phi c cc bin php bo m s sn sc cho bnh nhn theo ng tiu chun. Nu khng s b pht tin, v c nhng trng hp b ng ca.
Trn y ti trnh by s qua v nhng im chnh ca VDL.
Tuy nhin, nh qu bn tng nghe v bit, c nhiu khc bit gia nhng VDL. Theo ti nhn xt th quan nim chung ca mi ngi l khng mun vo VDL. Chng ta tng nghe nhng chuyn khng tt th nhiu, m nhng chuyn tt th t. Ting lnh n gn, ting d n xa, l cu ngn ng ngi mnh vn ni t xa xa n nay. Ti c khng bit bao nhiu l bi vit v vic con ci bt hiu, b b m, ng b vo VDL ri khng oi hoi ti. Ti cng thy nhiu trng hp cc c vo VDL mt thi gian ri khng mun v nh vi con chu na! Trn i ny khng c g l tuyt i c, trong ci hay c ci d, v trong ci d li c th tm ra ci hay. Vy chng ta rt ta c kinh nghim g trong vn ny? Ti ch xin nu ln nhng nhn xt ch quan ca ring ti m thi. C th qu v khng ng ht, nhng nu rt ta c t nhiu kin xy dng th cng tt thi.
NHNG BNH C TH DO VDL GY RA
1- Lo lng (anxiety): Trong thng 9/2011 nhng nh nghin cu
hi kin ca 378 bnh nhn trn 60 tui nm VDL ti thnh ph Rochester, New York. Kt qa l c trn 27.3% tr li l h b bnh lo lng, t va n nng. Nu khng c cha tr s a n bnh trm cm (depression). Nn nh l 378 bnh nhn ny l ngi M chnh cng, sinh ra v ln ln ti M. Chng ta hy tng tng ngi Vit mnh khng bit rnh ting Anh, khng am tng phong tc, tp qun th s kh khn s nhiu nh th no! Cn mt vn na l thc n, chng ta quen nc mm, tht kho, lm sao m c th nut hamburger, sandwich ngy ny qua ngy khc! Cc vn ny cng lm bnh lo lng, trm cm nng thm !
2- Phn ng ca thuc (adverse drug reactions): Trong thng
1/2012 ngi ta theo di cc bnh nhn ti VDL, kt qa l t nht 40% cc bnh nhn dng trn 9 loi thuc khc nhau. Ung cng nhiu thuc th phn ng cng nhiu. C ba loi phn ng khc nhau: a- Phn ng ph (side effects): th d nh ung aspirin lm bao t kh chu, thuc cao mu lm to bn Loi ny thng xy ra, khng cn phi ngng thuc. b- Drug interference (tm dch l thuc i tc vi nhau): c nhiu loi thuc ung chung vi nhau s lm tng hoc gim sc tc dng. Th d thuc long mu coumadin m ung chung vi thuc tim nh amiodarone s lm d chy mu. C nhng thc n hay nc ung dng chung vi thuc cng nh hng n thuc. Th d ung nc bi hay nho vi mt vi loi thuc cng s tng sc tc dng ca thuc, d gy ng c. c- D ng vi thuc (allergic reaction): Loi ny nguy him hn, thng lm da ni m ay, , nga. Nu nng th c th cht c nh phn ng vi penicillin chng hn. Nu b d ng th phi ngng thuc ngay.
3- Ng t (fall): Ngi gi rt d b t ng gy nn nhiu bin
chng quan trng nh chy mu trong u (intracranial bleeding), gy xng (nh gy c xng i, tay). Khi gi qu hoc c nhng bnh nh hng n s di chuyn, khng cn i li vng vng, nhanh nhn nh lc tr nn d vp, t ng. 4- Da b l lot (decubitus ulcers): Nhng ngi b lit ging, khng sc t mnh xoay tr trn ging, rt d b l lot da gy nn nhiu bin chng tai hi. 5- Nhim trng (infection): nh sng phi, nhim trng ng tiunht l nhng ngi cn phi dng my mc nh my th (respirator), ng thng tiu (Folley catheter)
cc c gi th trung tm kht (thirst center) trong no khng cn nhy cm na, nn nhiu khi c th cn nc m khng thy kht khng ung nn b thiu nc. Ci cm gic ngon ming" (appetite) cng gim i nn khng mun n nhiu gy nn tnh trng thiu dinh dng.
VY C NN VO VDL KHNG?
Vic ny th ty trng hp. Theo ti:
1- Nu cn c th nh c m vn an ton th nh tt hn. Nu ti chnh cho php, th d mnh khng kh nng lo cho mnh, mnh vn c th mn ngi bn thi gian (part time) n lo cho mnh vi gi mi ngy, gip n ung, tm ra, dn dp trong nh, thuc men, ch i bc s 2- Nu khng th nh c, m ti chnh cho php th c th nhng assisted living facilities. y thng h ch nhn tin (personal funds) ch khng nhn medicare & medicaid. Ti y th s sn sc s tt hn. 3- Group homes (nh t): C nhng ngi nhn sn sc cho chng 4-6 ngi mi nh. H cng lo vic n ung, ch , thuc men, ch i bc sThng th r hn ty tng group. 4- Nu chng ng ng phi vo VDL th phi lm sao c c s sn sc tt nht? a- Lm sao la chn VDL: - Vo internet xem ranking ca VDL (tng t nh cc tim n c xp loi A, B, C) - Mi VDL u phi c cun s phc trnh v cc cuc kim tra (survey) do b y t lm hng nm. Trong b y t s nu ln nhng khuyt im m h tm thy. Cun s ny c khu cng cng (public area) trong khun vin ca VDL. Hi receptionist th h s ch cho. - Hi kin thn nhn nhng ngi c thn nhn ang nm ti . - Quan st bn trong v ngoi ca VDL: xem c sch s, khng mi hi, nc tiu. Theo di cch i x, sn sc ca nhn vin vi bnh nhn. - Nu c th th tm mt VDL c nhiu ngi Vit ang c nhn vin ni ting Vit, c thc n Vit, c chng trnh gii tr theo kiu Vit. b- Nu quyt nh chn VDL cho ngi thn ri th phi lm g sau ? Chun b t tng khng nhng cho bnh nhn m cn cho c chnh mnh v mi ngi trong gia nh c c s chp nhn (acceptance) cng nhiu cng tt. Thm ving thng xuyn: Nu nh ng con chu th khng nn n tht ng mt ln ri sau nhiu ngy khng c ai n. Nu c, nht l trong vi thng u, lun phin nhau ti, mi ngy mt ln mt vi ngi. Lm lch trnh ai i thm ngy no, gi no Nn lm mt cun s thng tin (communication book) cnh ging. Trong cun s ny mi khi ai n thm th vit ngy gi, tn ngi n thm, v nhn xt xem bnh nhn c vn g cn lu , gii quyt. Nu khng c vn g th cng nn vit vo l khng c hoc cho nhn xt v vui, bun, than th ca bnh nhn Cui tun hay ngy l: nn c ngi vo hoc mang bnh nhn v nh na bui c sng vi khng kh gia nh d ngn ngi, hay a ra khi VDL lm u, tc hoc ti tim n cho khuy kha Nn sp xp bnh nhn c sch bo, bng nhc bng ting Vit cho bnh nhn gii tr. Cho d c nhng bnh nhn b hn m bt tnh lu di, nhng khi n thm hy c th thm bn tai h nhng li yu thng, nhng k nim c. Nm tay, xoa du t tnh thng yu. Tuy h khng c th cm thy c 100% nhng chc chn h vn cn mt cht nhn thc, lm h hnh phc hn, mc d mnh khng nhn thy. bn u ging nhng bng nhc, cu kinh m khi cn khe h thch nghe. Mt iu cht m theo kinh nghim ca ti, rt c hiu qa: i x tt nhng nghim tc vi nhn vin ca VDL: i x tt: lch s, nh nhng, khng thiu nhng li cm n cho nhng nhn vin phc v tt. Thnh thong mua mt vi mn qu nh cho h (ti xin nhn mnh nh thi ng nn coi y l hi l) nh n, thc ung by t lng bit n ca mnh. Mnh tt vi h th h s quan tm n mnh nhiu hn. Ngi mnh vn ni: C qua c li mi toi lng nhau). Tuy nhin i x tt khng c ngha l mnh chp nhn nhng sai tri ca h. Th d mnh bo co nhng thay i v sc khe ca bnh nhn cho h m khng ai quan tm gii quyt th mnh phi lch s nu ra lin. Nu cn th gp ngay nhng ngi c trch nhim nh charge nurse, nursing director v ngay c gim c ca VDL c gii quyt. Nn nh l phi lch s, nh nhn nhng cng quyt th h s n phc mnh. Ti thy nhiu trng hp t yu cu mt cch rt kh quan. Trn y l nhng kinh nghim ca ti xin chia s vi qu bn. D nhin l khng hon ton y tt c nhng g qu bn mong mun, nhng hy vng cng p ng c phn no nhng u t, lo lng cho ngi thn ca qu bn.