1

DCH KINH YU CH

Nhn T Nguyn Vn Th & Huyn Linh Yn L

MC LC

L I NI U

PH N 1. DCH H C NH P MN

Ch ng 1: D n nh p: Dch kinh l cu n sch Tri t m c ch tm hi u v ngu n g c v tr v

con ng i, ch khng ph i l m t sch bi ton

Ch ng 2: i ch c a Kinh Dch

Ti t I. Dch kinh v i Tri t h c

A. Dch kinh v i khoa Siu hnh h c

 2

a). Quan ni m nh t th v n th

b). Quan ni m tu n hon chung nhi ph c th y c a Dch Kinh

c). Hai p d ng quan tr ng c a Dch l ni trn

B. Dch Kinh v i khoa Lu n L H c

1). Dch kinh v i Khoa Lu n L H c u Chu

2). t nhi u nh lu t quan tr ng c a Dch

Ti t II. Dch kinh v i khoa Lun L

Ti t III. Dch kinh v i o gio

- Dch d y ph i chuy n ha n i tm, tu luy n tr thnh Thnh Hi n.

- Dch c ng d y lm ng i, lm qun t.

Ti t IV. Dch v i nhng nguyn t c kh d em l i m t i s ng l t ng.

PH N 2. DCH LU N THIN

Ch ng 1. Ch Dch theo T nguyn

Ch ng 2. Dch l bi n thin

Ch ng 3. Dch l b t bi n, b t Dch

Ch ng 4. Dch l gi n d

Ch ng 5. Dch l nghch s (i ng c dng i tr v v i Tr i)

Ch ng 6. Dch l T ng

PH N 3. V CC LU N

Ch ng 1. Phi L : V cc l B n th uyn nguyn n i con ng i

 3

Ch ng 2. i c ng: V cc t ng ng v i Th n, ho c v i V hay Khng c a o Gia,

hay H V c a Ph t.

Ch ng 3. Tnh danh v Hnh dung V Cc

A. Tnh danh V Cc: V Cc l Th ng trong con ng i, l Th ng cn n tng

hay cha hi n d ng.

B. Nhn cch ha V Cc

C. T ng hnh V Cc

D. Phn lo i tnh danh V Cc

Ch ng 4. Nhng h u qu c a quan ni m V Cc: Hi u V Cc l hi u c n nguyn v tr

v con ng i.

Ph L c I

Ph L c II

Cc Sch tham kh o

PH N 4. THI CC LU N

Ch ng 1. i c ng

Ch ng 2. Tnh danh Thi Cc

Ch ng 3. T ng hnh Thi Cc

Ch ng 4. Thi Cc v b n Dch Kinh

Ch ng 5. T ng quan gia Thi Cc v V Cc, Thi Cc v V n Hu

Ch ng 6. Quan ni m Thi Cc Trung Qu c i chi u v i quan ni m Atman n v

quan ni m Logos u Chu.

 4

A. Thi cc v i Atman

B. Thi Cc v i Logos

Ch ng 7. Nhng h u qu c a quan ni m Thi Cc

A. H u qu Tri t l

1). Quan ni m Thi Cc v quan ni m nguyn th v tr c a cc tri t gia Hi L p

2). Quan ni m Thi Cc v i quan ni m c a cc nh Huy n H c u Chu

B. H u qu Lun l

C. H u qu o gio

Ch ng 8. T ng lu n

Ph L c 1

Ph L c 2

Cc Sch tham kh o

PH N 5. H

Ch ng 1. Xu t x

Ch ng 2. C u t o

Ch ng 3. i c ng

Ch ng 4. H v i Khoa S h c

Ch ng 5. Lin l c gia H , Bt qui &L c Th

Ch ng 6. Nhng v n Siu Hnh tng n trong H :

1. Trung cung,Trung i m hay B n Th v tr .

2. Chu vi H hay V n hu v i nguyn l di n dch, tu n hon

 5

3. Quan ni m Thi Cc, m D ng hay Nh t th , L ng di n

4. H v i l sinh thnh

5. Cc hnh thi, cc t ng l p con ng i theo H

6. Quan ni m Thin Nhn T ng D theo H

7. T o Ha qui trung chi di u

B t

PH N 6. L C TH

Ch ng 1. Xu t x

Ch ng 2. C u t o

Ch ng 3. i C ng

Ch ng 4. nh h ng L c Th i v i cc v n Qu c Gia, X H i, H c Thu t Trung

Qu c

Ng i xa dng L c Th :

*Chia Tr i thnh 9 cung.

*Chia Trung Hoa thnh 9 chu.

*Chia kinh thnh 9 vng.

*Chia Thi mi u thnh 9 phng.

*Chia t cho dn thnh 9 kho nh (Tnh i n)

*Chia u con ng i thnh 9 cung.

*Chia php tr dn thnh 9 tr (chn i u)

Ch ng 5. L c Th & Ton H c
 6

Ch ng 6. L c Th & Chnh tr

Ch ng 7. L c Th & Ph ng php kh c k , tu thn, Quy Nguyn Ph n B n c a cc o

gia

Ch ng 8. nh h ng L c Th trong t nhi u n c u

Ch ng 9. H , L c Th & Hai chi u xui ng c ti n ha c a v tr & c a Nhn Lo i

Ch ng 10. T ng lu n

Cc Sch tham kh o

PH N 7. M D NG

Ch ng 1. Lai lch

Ch ng 2. m D ng v V Cc, Thi Cc

Ch ng 3. Quan ni m m D ng

1) Hai chi u, hai m t c a m t b n th duy nh t

2) m D ng 2 thc th ring r

3) m D ng trn ph ng di n Tin Thin

4) m D ng trn ph ng di n H u Thin

Ch ng 4. Quan ni m m D ng v i i s ng

Ch ng 5. m D ng v i Y h c Trung Hoa

Ch ng 6. m D ng v i thu t tu tin, luy n n

Ch ng 7. m D ng v i Khoa Siu Hnh H c u Chu

1) m D ng v i Nguyn L ng nh t

2) m D ng v i quan ni m Th n, H n
 7

3) m D ng v i quan ni m Thi n c

Ch ng 8. m D ng v i Tri t H c v Khoa H c u Chu

PH N 8. T T NG

Ch ng 1. Nh n nh t ng qut

Ch ng 2. Huy n ngha c a T T ng

Ch ng 3. T T ng v i n n H c thu t & T t ng TrungHoa

Ch ng 4. T T ng v H c thu t u Chu

Ch ng 5. T T ng v i ch Th p, ch V n

Ch ng 6. T T ng v Khoa h c hi n i

Ch ng 7. Chu k ho t ng c a T T ng

Ch ng 8. K t Lu n

PH N 9. NG HNH

Ch ng 1. Nh n nh t ng qut: Th l Trung Cung Thi Cc; 4 Hnh bn ngoi l T

T ng.

Ch ng 2. Ng Hnh t ng sinh, t ng kh c

Ch ng 3. Ng Hnh v i V tr Quan Trung Hoa

Ch ng 4. Ng Hnh v i S Quan Trung Hoa

Ch ng 5. m D ng, Ng Hnh v i o Gio Trung Hoa

Ch ng 6. m D ng, Ng Hnh v i h c thu t Trung Hoa

Ch ng 7. m D ng, Ng Hnh v i ngh thu t Trung Hoa

 8

Ch ng 8. T ng Lu n

DCH KINH YU CH
Hng i ca Thnh nhn

Nhn T Nguyn Vn Th & Huyn Linh Yn L

Mc lc | Li ni u | Phn 1 2 3 4 5 6 7 8 9

Li ni u
 9

C nhi u b b n th y chng ti cho xu t b n b Dch Kinh i Ton, kho ng 1500 trang, h i chng ti

t i sao trn th tr ng c nhi u b Kinh Dch, cn ra thm, v nh v y n c nhng c i m g?

Ti th y l m t cu h i hu l, nn ti s trnh b y cng qu v t i sao ti vi t b Dch Kinh i

Ton ny.

Ti b t u so n th o b Dch Kinh ny vo kho ng n m 1966. Ti nh b ra 15 n m hon t t n,

nhng may thay sau h n 7 n m mi t mi nghin cu, th hon thnh c. Khi y, ti i mua, ho c i

m n t t c nhng sch Dch b ng Hn V n, Anh v n, Php v n v Vi t v n hi n c lc b y gi . c

qua nhng tc ph m c a c T Thanh, Phan B i Chu, Nguy n M nh B o, Ng T t T , Nguy n Duy Tinh,

v.v... ti th y l i v n th t l kh hi u.

V Hn V n, ti may m n c b Tun B Ng n Dch Kinh i Ton, xu t b n ngy 18 thng 3 n m

 10

Khang Hi 54 tc 1715, do cc v khoa b ng xa cho ti. Quy n ny m i qu u c l i bnh c a Trnh T,

Chu Hi, Khang Hi v ch t ch khng ph i l t t ng c a ring ai.

V Anh v n, ti c nhng b nh c a James Legge, Wilhelm / Baynes, R. G. H Siu, v.v... Ti th y nhng

b trn khng c g c s c.

V La Ng, ti c c b c a P. Regis, Yiking, antiquissimus Sinarum liber.

V Php v n, ti c De Harlez, Le Yiking, texte primitif rtabli, trad. et commentaires.

Philastre, P. L. F. Le Yiking ou Livre de Changements de la dynastie des Tscheou traduit pour la premire

fois du Chinois en Francais.

Ti c ng c B Dch c a c Nguy n Hi n L, xu t b n g n y h i ngo i. Sch trnh b y sng

s a. Ti c r ng c b i Th p Dc, v nh c ni, C hon thnh b sch ny trong vng c 2 n m,

v ch so n l i b Dch c a c Phan b i Chu m thi.

T t c u khng c g lm ti ph i say sa, bi ph c. G n y, c v s sch Dch b ng Anh v n,

nhng ton thin v bi ton. Theo ti, Kinh Dch khng ph i sch bi ton, v Ph c Hi, V n V ng, Chu

Cng, Kh ng T, Trnh T, Chu Hi khng h bi ton. Ti khng bi ton. Trong H T Th ng ch bn

qua v php bi Dch b ng c Thi, v trong Ng Hnh bn qua v lu t T ng sinh, T ng kh c, qu v

no thch bi ton, a l nghin cu thm, ch khng bi t g v cch bi gieo ti n theo D H c, v B c

Dch chnh tng, hay cch bi Mai Hoa Dch s c a Thi u Khang Ti t. Nhi u ng i i vo Dch, c ng l

mu n h c bi ton. H c bi t u r ng bi ton l m t n ng khi u do Tr i ban. Mu n bi hay, ph i c

gic quan th su, (qu v no thch nghin cu v bi ton, th xin c ph n Ng Hnh, n i quy n I, v

n i quy n III H t Th ng Ch ng 9).

Nay, bn Trung Qu c cho in ra nhi u sch Dch, nh b Chu Dch i T i n, dy 1546 trang, hay b
 11

B ch Th Chu Dch, m t b Dch c khai qu t ln t m t ngi m nh Hn, M V ng i,

Tr ng Sa, thng 12, n m 1973. B ny vi t trn l a tr ng, v th g i l B ch Th, v c Tr ng L p

V n nghin cu v dch ra B ch tho i.

C ng i khuyn ti mua, nhng ti khng bao gi i vo con ng Sch u n, Hnh qui, khng bao

gi i vo con ng qui d c u danh, nn ti khng mua.

Ti quen nhi u v khoa b ng, v ng xin th gio cc C v Dch L. Nhng c no c ng ni khng

bi t g v Dch L, v khng h c Dch khi i thi, v cc C ngh vo t sch cc C th y ci g hay th c

bi u, ch ng h i v Dch. C Ph B ng Nguy n H Hong ( i n Bn - Qu ng Nam), cho ti m t ph n

b Tun b Ng n. C c L ng Tr ng H i (Qu S n - Qu ng Nam) cho ti b Kinh Dch c a Lai Tr

c.

Nn, ti i vo Kinh Dch, qua o Nho, b ng ng l i ring t c a ti, nh ti s trnh b y sau y.

Ti vo o Kh ng t n m 1956, qua sch v hi n c, ch khng h nh c y vo ai. V ti h c n i

Kh ng Gio nhi u i u hay ho, m i l . c bi t l bi t c con ng i va c Thin Tm, va c Nhn

Tm. Thin Tm th i mun i cng chnh, quang minh, chnh i, thu n ty, ch thi n. Cn Nhn Tm

th i y t t, nhn d c.

Thin Tm kh n thay, l i n c nn t ng i th y c. Thin Tm l Thin L, Nhn Tm l Nhn

D c, nn xa m i ni Nhn d c th ng, Thin L vong hay Nhn d c t n, t c Thin L hi n, v.v... Thin Tm

gip ta tr thnh Th n thnh, Nhn tm gip ta tr thnh con ng i thc s. Thnh th ti m i dch

c cu Kinh Th, m xa nay cha ai dch cho ng ngha c a n. l:

Nhn tm duy nguy

o tm duy vi
 12

Duy tinh duy nh t

Don ch p quy t trung

Dch:

Lng c a Tr i siu vi, huy n o,

Lng con ng i in o, ng nghing.

Tinh rng chuyn nh t ngy m,

Ra cng, ra s c gi nguyn lng Tr i.

Ti th y Kh ng Gio cho r ng con ng i c 3 th o. Thin o d y con ng i lm th n minh,

Nhn o d y con ng i lm Hi n nhn qun t, V t o d y con ng i ki m n sinh s ng. S d c 3

th o, v con ng i c 3 ph n:

-Th n lm Th n. Sau ny, Th n cn c g i l o Tm, Thin Tm, hay ni theo Ph t gia, l Chn

Tm, hay i Ng. Th n lin l c v i ngo i gi i b ng Tu gic (Intuition), b ng Hu hay b ng i tr.

-H n lm ng i. H n y th t tnh, l c d c, nn c n ph i km hm, ph i tu sa. H n con ng i

chnh l Ti u Ng. N lin l c v i ngo i gi i b ng Tr (Intelligence) hay Ti u tr.

-Xc lm n, sinh s ng. Xc lin l c v i ngo i gi i b ng ng quan (les cinq sens).

H n v Xc tr c sau s bi n thin, tiu di t, v chng n m trong vng Sinh, Lo, B nh, T. Ch c

Th n l b t bi n, b t t, b t sinh, v Th n mnh v Th n Tr i t l m t.

Ti th y c Kh ng, khuyn con l B Ng nn c Kinh Thi, nn ti cng m t c nho m ti quen

N ng, dch ton b Kinh Thi, xem trong n d u i u g b m t. Sau khi dch xong Qu c Phong,

sang t i i Nh, ti m i khm ph ra c m t chuy n m xa nay khng ai bi t. l Chn o N i

 13

Tm, hay o Th n Linh m ta c th tm ra trong lng ta. Ngy nay, ng i ta g i l o Huy n ng

(Mysticism), hay Ph i

Thin, hay Thin Nhn t ng d, Thin Nhn nh t qun. Xa, Nghiu, Thu n, Thnh Thang, V n

V ng, V V ng v.v... i c vo o cao siu ny.

Chn o N i Tm d y r ng: Tr i ch ng xa ng i, v Hi n Thnh l nhng ng i s ng ph i k t

v i Tr i ngay t khi cn tr n gian ny. T khi bi t c i u ny, ti m i tm xem trong hon v ny, c

nhng ai bi t c ci o cao siu ny, v th ti tm c cc k th, b i n c a m i o gio l n,

nh trn Th Gi i, v m i tm ra c l Nh t Qun, Th ng Qui c a cc o gio, nh t l th y

c r ng Tam Gio, Nho, Thch, Lo l ng nguyn. T , ti khng cn ng khung vo 1 o gio

no c nh, v i vo khoa tn gio i chi u, tm hi u v so snh m i o gio. Sau , ti l i nh n

th y r ng Tr i trong tm kh m mnh, Chn, Thi n, M l trong mnh. Nn bi n thin, ti n ha, hay

H ng Cu c ng n m g n trong mnh. i tm ti n i xa v i, nghe tuyn truy n, d d , nh t nh t u l

m v ng.

Ni th , c ngha l Kinh Dch ti m n trong lng mnh, v Thi Cc l ch t Dch, n m s n trong

mnh, v m i s bi n thin, ti n ha c a Kinh Dch c ng u do n i ta. Xa nay thin h c g hay, c g

t t, u do Thi Cc trong ta xui nn. Trong ta c 2 ph n: Thin b m (inn), v Th c (Acquis).

Cho nn, khi ti vi t Kinh Dch, i t lng su con ng i l V Cc, Thi Cc, i d n ra H , L c

Th, m D ng, T T ng, Ng Hnh, T ng, T, Ho, Qu i, V n Hu, V n T ng, v cc hon c nh

d hay m con ng i c th g p. Th l i t Tnh lng n i tm ra t i n o ngo i c nh. Mu n cho Kinh

Dch tr nn cao siu, trang tr ng ti dch Kinh Dch hon ton b ng th , mong r ng:

L i l i ng c nh , chu phun,
 14

L u cho h u th mun vn di lu.

L i th ta rt y lng mun thu ,

Cho ging tr n,cho khoc o v n ch ng.

Ti mu n:

R sng th i gian tm ngh a l,

Kh i lng Tr i t l y tinh hoa...

Nh v y, h c Dch l bi t cc l p lang bi n ha, chuy n dch c a v tr v c a lng mnh; nhn

s suy ra c chi u h ng ti n, thoi, v s tr v c v i B n Th duy nh t, ti m n n i y lng

mnh.

Khi vi t b Dch ny, ti khm ph ra c nhi u i u m i m :

1). Dch trnh b y h c thuy t Thin a v n v t ng nh t th , v i cc h lu n c a n, nh Nh t th

tn v n th, v n th qui nh t th hay ng qui nhi th . Hi n nay nhn lo i cn t ng r ng mun loi

c mun b n th khc nhau. Tuy nhin, Khoa H c gip ta thay i t m nhn, l i ngh d n d n.

2). V ti nhn th y Thi Cc trong m i ng i chng ta. l L ng tm, l Thin Nhn trong ta.

L ng tm trong ta, th i mun i b t bi n. Cn Nhn tm trong ta th i lun lun bi n thin. Chng ta

d n d n ph i trt b ci g Bi n Thin i vo B t Bi n, tc l b Ti u Ng tr v i Ng.

3). Dch c Tin Thin & H u Thin. Tin Thin l ci g Hon Thi n, L t ng. H u Thin l ci g b t

ton, l thc t i, l nhng g ta trng th y, nhn th y trong cu c i chng ta. Ph c Hi v ra 8 qu v 64

qu Tin Thin. V n v ng v v vi t ra 8, v 64 qu H u Thin. H l Tin Thin, L c th l H u

 15

Thin. Dch c m c ch khuyn ta i t H u Thin tr v Tin Thin.

4). Ph c Hi v 8 v 64 qu Tin Thin, cho th y r ng Dch ch c m v D ng. M m ph i i tr c,

D ng ph i i sau, m i tr n o Tr i. i c h t con ng y, l hon thnh c Thin Tnh c a

mnh.

5). Nghin cu su xa h n, ti th y 64 qu Tin Thin chia lm 2 na r r t: Na ph i l 32 qu m, t

qu 1 m n qu 6 m: 1 m l C u, 2 m l n, 3 m l B, 4 m l Quan, 5 m l Bc, 6 m l Khn.

Cn na tri, c ng c 32 qu D ng, t qu 1 D ng, n qu 6 D ng : qu 1 D ng l Ph c, 2

D ng l Lm, 3 D ng l Thi, 4 D ng l i Trng, 5 D ng l Qu i, 6 D ng l Ki n.

Na m l na i u con ng i (50 n m u c a cu c i ), khi y con ng i ph i d n thn vo

cu c i, ph i ua tranh v i i, ph i xy dng giang s n, t qu c.

Na D ng l na i sau con ng i (50 n m sau c a con ng i), khi tc hoa dm, khi y con

ng i ph i bi t qu ng gnh lo, quay v lo tu tnh n i tm, mong sao c th tr thnh Thnh Hi n, Tin,

Ph t.

Thi u Khang Ti t cho r ng: Con ng i ph i i na chi u m tr c, c t l i vo v t ch t, khm ph v

tm hi u v t ch t, v ph i i na chi u D ng sau, tm hi u c n c t v tm h n mnh. C nh v y,

cu c i m i thc p .

C i u l l 32 qu m u n m v h ng Ty, cn 32 qu D ng la n m v h ng ng, y nh

Dch mu n ni r ng V n minh v t ch t ph i nh ng cho u M lnh o, cn V n minh tinh th n ph i

nh ng cho Chu ch huy.

6).Vng Dch Tin Thin (8 v 64 qu ) x p theo nh m tr ng, D ng tiu na bn ph i (hnh con

 16

c en) v D ng tr ng, m tiu na bn tri (hnh con c tr ng).

Cn Dch H u Thin c a V n v ng th x p theo cch l n l o, o in. ni, trn i v n g c ng

c xui, c ng c, c n nghin cu m i m t cho th u o, nh v y m i trnh c l i l m, trnh c

r i, g p c may.

7). Ti sa m t l i c a Dch. Dch x p T T ng nh sau: Thi u D ng, Thi m, Thi u m, Thi

D ng. Ti th y khng n. V con trai nh (Thi u D ng), l n ln khng thnh c con gi l n (Thi

m), v con gi nh (Thi u m ) khng th thnh con trai l n (Thi D ng). Nn ci m Dch g i l Thi u

D ng, ti g i l Thi u m, ci m Dch g i l Thi u m ti g i l Thi u D ng, v ta s c: Thi u m,

Thi m, Thi u D ng, Thi D ng; ng v i l m tr ng, D ng tiu v D ng tr ng, m tiu c a

Tr i t.

8). Ti tm ra c Dch bi n thin v xoay quanh 1 Tm i m. Tm i m y chnh l Thi Cc, v

c t ng trng b ng con s nh 5, 10, 15. n i con ng i th Tm i m y l Thin Tm, Chn Tm,

C c Th n, Thi Cc, L ng tm con ng i, ngay gia u no con ng i, n i m ta g i l N Hon

Cung, Huy n Quan Nh t Khi u hay Huy n T n Chi Mn.

Tm i m th i b t bi n, V n T ng bn ngoi th i bi n thin. Con ng i ph i ti n t V n T ng v

v i Thi Cc. Khi vo t i Thi Cc th Nho Gia g i l t o Trung Dung, Ph t gia g i l t t i Kim

C ng, Vin Gic, Lo gia g i l luy n xong Kim n. Chu cn g i chung l Qui Nguyn, Ph n B n.

9). Ti cng ngy cng th y Dch d y ta ph i lun lun ti n ha. Ti n ha chnh l bi n Dch. V th

Trnh T m i ni: Ty th i bi n Dch, d tng o.

M ti n ha l g? L i t th thi n t i tinh vi, t Phm phu t i S phu, Qun t, Hi n Thnh. Chng ta

nn phn bi t Ti n Ha (volution) v i Thch ng ngo i c nh (adaptation). Trong Kinh Dch, ta th ng

 17

th y nh c n Qun t v Ti u nhn. Qun t c th l nhng ng i bi t ti n ha, Ti u nhn l nhng

ng i ch bi t thch ng v i hon c nh.

o Lo cho r ng Qun t l nhng ng i tun theo c nhng khun m u truy n th ng; Hi n

nhn l nhng ng i thot ra c vng c ng t a c a cu c i; cn Ti u nhn l nhng ng i s ng

theo th t tnh, l c d c, ch bi t lo s ng v h ng th . H ti n ln n c thang x h i b ng sc m nh, b ng

mu m, b ng b t cng v b o lc, ch bi t ngh n mnh m qun ng i.

10). Xa nay, cc nh bnh gi i Kinh Dch, cha ai phn bi t qu Kp khc qu n ci g? Ti nh n

nh nh sau: Qu n t ng trng cho V n Hu, qu Kp t ng trng cho M i hon c nh m v n

hu v nhn qu n gy nn trong khi giao ti p v i nhau. Th ng Kinh & H Kinh vi t l i 64 qu , tc l a

ra 64 hon c nh t ng trng, d y cho con ng i ph ng php s x cho kho lo, ty theo m i

hon c nh mnh g p.

11). Ngoi ra, ti cn dng Tm i m v 6 vng trn ng tm gi i Dch: Tm i m l Thi Cc, 6

vng trn ng tm bn ngoi l 64 qu Dch,

m i Ho n m trn m t vng trn. Nay n u ta em xoay chuy n, v n ng cc vng trn ng tm ni

trn, th

Tm i m s ng yn m t ch , cn cc vng trn bn ngoi s xoay chuy n v chu nh lu t th ng

ging, bi n thin. Ngoi ra chng cn chu nh lu t ly tm v h ng tm. N u v y, mun v t trong v

tr , tc l nhng g c hnh t ng, u s ph i chu nhng nh lu t bi n thin, th ng tr m, ly tm

(Force centrifuge), h ng tm v y(Force centripte). Ly tm l Tn, l h ng ngo i (Extroversion); H ng

tm l T , l h ng n i (Introversion).

12). Sau cng, ti suy thm n u Dch l Bi n, n u Dch l m t khoa Tri t H c, chuyn kh o v B n Th
 18

b t bi n v cc Hi n T ng bi n thin, th Dch ph i c coi l m t Khoa h c ph qut, v mu n kh o

Dch cho c k t qu , khng nn g b mnh vo nhng l i bnh gi i c a Nho Gia, m cn ph i:

* Kh o cc o gio

* Cc Tri t gia u, .

* Cc pht minh khoa h c.

* Cc H c thuy t Tri t H c, Khoa H c c kim na.

T th k 17, Leibniz nh ton h c c (1616 - 1716) c ng dy cng nghin cu Dch, v l i 64 qu

Dch theo cng thc c a khoa Nh nguyn ton php (Arithmetique binaire ou arithmetique dyadique)

Sang t i th k 19, tinh th n Kinh Dch thm nh p su xa vo Tri t H c, Khoa H c u Chu, v i

thuy t ti n ha c a Lamarck, Darwin, v i bi n chng php (tc Dch L) c a Hgel, v Marx, v i thuy t

t ng i c a Einstein c ng nh nhng quan i m m i m nh t v t ng quan gia n ng lc v v t

ch t c a nhng nh Bc H c u M , v i quan ni m c a Werner Heisenberg: d i m i hnh thi bi n

thin c a v tr ch c m t b n th duy nh t.

* N m 1950, hai nh bc h c Francis Crick v James Watson tm ra c c c u DNA cho mun loi

mun v t.

* N m 1963, ng i ta tm ra c m t m di truy n h c (Genetic code). N m 1961, khi lm quy n

Trung Dung, n i trang 267, ti chng minh r ng 64 m s (codons) trong khoa di truy n hon ton

gi ng th t 64 qu Dch Ph c Hi. Nhng ti cha h cng b , nn c ng nh khng. N m 1974, ng

Harley Bialy tuyn b c c u DNA hon ton gi ng 64 qu Dch. Ngy nay, nhi u nh Bc H c c ng ng

nh v y.
 19

* ng Gunther Stent trong quy n The Coming of the Golden Age (1969), ng Martin Schonberger trong

quy n The I Ching and the Genetic Code (1979), ng Johnson F. Yan (Nghim Tn Hi n) trong quy n DNA

and the I Ching (1991) v.v... ang tri t khai thc cc v n trn.

* Chng ta c ng ta c ng nn bi t r ng, n m 1957 hai nh Bc H c tr tu i ng i Trung Hoa, Yng

Zhn Ning (D ng Ch n Ninh),v Li Zhn Do (L Chnh o), tuyn b nh c Kinh Dch m pht

minh v chng nghi m r ng trong th gi i i n t, pha ph i v pha tri khng c cng c tnh nh

nhau. Cng trnh ny c gi i th ng Nobel (1957) v v t l v lm ch n ng gi i khoa h c

ch ng km g thuy t t ng i c a Einstein.

Mong r ng cc nh bc h c t ng lai s cn c nhi u ng i i vo con ng ny.

Ti s in b sch ny thnh 3 T p:

- T p u, kho ng 500 trang, bn v Dch L, V Cc, Thi Cc, H , L c Th, m D ng, T

T ng, Ng Hnh. T p u bn v Thin o, v C t Dch (qu v no mu n kh o cu, H c Dch

mu n tm ra ci g m i, nn c k quy n ny). T xa nay, cc H c gi cha ai chu bn v cc v n

trn cho t ng t n, v i vo Dch l i ngay vo qu , vo Ho, nh v y Dch s m t i ph n Thi Cc, m

ch b t u b ng ph n m D ng, y nh l con r ng m t u, ch bi t c m D ng bi n thin, m

khng bi t c H ng Cu l Thi Cc. T p u d y cch lm Thnh Hi n, v cho ta nhi u ki n thc, n u ta

mu n ti n thm.

- T p 2 l Th ng Kinh (kho ng g n 400 trang) n i u c ph n Dch Kinh gi n l c, gi ng s

ng i coi sau ny khi vo cc qu s hi u d dng h n, sau l gi i 30 qu Dch u tin.

- T p 3 l H Kinh (kho ng trn 600 trang, g m H Kinh, H T, Thuy t Qui, T Qui, T p Qui.). Hai

quy n sau bn v o qun t, o lm ng i v d y gi i quy t m i hon c nh kh kh n x y ra trong

 20

cu c i.

Trong khi so n th o b Dch ny, ti dng n d y nhi u n i nh: i H c Minh c, cho

m t s sinh vin V n Khoa, Thng Thin v Cao i t i tr ng Nhn V, C Quan Ph thng gio l Cao

i, v cha Ph t gio Vi t Nam t i Hoa K .

M i kha gi ng chng 4 n m. H c vin c ng i 80, 90 tu i, c ng i cha t i 30 tu i.

B Dch ny, ti vi t xong vo kho ng n m 1973. H i nhi u c quan mu n xu t b n n nh

Khai Tr, Cao i, i H c Minh c, nhng lc t n c cha bi t ra sao, nn ti nh ch .

n k l Sinh Nh t n m 1995, nh ti sau khi c t qu , th y n r t c ch cho th h sau, nn nh

ti quy t tm cho xu t b n b ny. M i u thu ng i nh my, nhng sau mu n cho hon h o chu

ton h n, h n na l i mu n ph bi n trong gi i Sinh vin, v i c mong cc em s tm c ci g m i

m pht minh, ng h u mang l i l i ch cho qu c gia, dn t c sau ny, nn nh ti t h c nh

computer, t nh l y, v so n ph n P D NG VO TH I I, cc em th y H c Dch l nn p d ng

vo i s ng, vo m i s, m t cch bi n ha, v nh c nh cc em r ng Dch c t th i Th ng C ,

m cho t i ngy nay v n dng c trong Khoa H c, th ng nn bao gi b qun n, v h c n r t c

l i cho Tinh Th n l n V t Ch t.

c bi t 2 quy n sau ny, ph n cu i t t c cc qu , u c m c P D NG CHO TH I I, n r t c

l i ch cho chng ta hi n nay, khi ph i ng u v i bao n i kh kh n trong cu c s ng hi n t i, m t

xa t i nay t sang u cha c v no lm ra, nn c gi lun cho l c Dch v hi u Dch qu kh.

Ti ngh nh sau:

* Qu v no hi u Hn V n, c t u qu .

* Qu v no c cc sch Dch, m khng hi u ngha c a n l m, th nn c ph n Bnh gi ng,

 21

ho c ph n p d ng vo Th i i tr c.

* Cc em sinh vin, ho c cc v m trnh v n ha trung bnh, nn c ph n p d ng vo Th i i

tr c, v ph n ny nh ti so n, dng nhng l i v n r t thng d ng, d hi u, cho chng ta v i la

tu i 18 tr ln, sc h c c, vi t, v ni c thng th o ti ng Vi t l c th hi u c m t cch d

dng.

Qu v ng ng i b Dch qu di, khng c th gi c, thc ra n c 64 qu = 64 o n khc sau + 9

Ch ng c a T p I, v nhng o n, nhng Ch ng ny khng lin l c g v i nhau, nn c sau, tr c g

c ng c. Qu v c n nh c bo, d n d n n s th m nh p. H n na, v i ph n p D ng vo

Th i i, v nhng i n tch trong ph n Bnh Gi ng, s lm qu v thch th, v lc l i c ph i chi n

di h n..., l l do t i sao nh ti l i say m, ti p tay v i ti, cho n ra i gia lc kh kh n ny.

Nh ti sa sang l i b Dch c a ti, cho n c chng chng h n, v lm ph n p d ng vo

Th i i cho m i qu , nn k tn chung lm Kinh Dch v i ti. Ti khng bao gi ng c v gi, nh

ti i c v i ti vo Thin o. l m t ph n th ng l n cho ti, khi gi y u, tn t t. Cn ph n

ch Hn, th nh ti khuyn ti nn m nhi m. M i u ti khng chu, v th y qu sc ti. Nh ti ph i

khuy n khch mi, ti m i chu. Nay th m i chuy n m p. Ti b Stroke t 7 n m nay, tay ph i b b i

khng c ng c, nhng nh m c b ng tay tri v n c.

Ti ngh b Dch ny r t c ch cho th h mai sau, v ch c ch n s c n trn thu x p cho u vo

y.

Bc s Nhn t Nguy n v n Th

Nguyn gi ng s Tri t H c Trung Hoa ( i h c V n Khoa Saigon)

Nguyn gio s Tri t Trung Hoa ( i H c Minh c Saigon)

 22

v b Nguy n v n Th tc Huy n Linh, L th Y n

chuy t .

Westminster, th n m ngy 17 thng 10 n m 1996

DCH KINH YU CH

Hng i ca Thnh nhn

Nhn T Nguyn Vn Th & Huyn Linh Yn L

Mc lc | Li ni u | Phn 1 2 3 4 5 6 7 8 9 | chng 1 2

Phn 1

DCH HC NHP MN

Chng 1. Dn Nhp

H c Dch c th chia ra lm hai ng l i:

1. M t l h c g c Dch tc l chuyn kh o v V Cc, Thi Cc, tm hi u v ngu n g c c a v tr v

con ng i.
 23

2. Hai l h c ng n Dch tc l kh o st v l m D ng tiu tr ng c a tr i t, tu n ti t thnh suy

c a hon v, tc l h c v cc Ho, Qu i, h c v T ng, T, S .

H c Dch theo l i th nh t s gip ta tm l i c c n nguyn c a tm h n v bi t ng tu luy n

ti n t i Chn, Thi n, M , Ph n b n, Hon nguyn.

H c Dch theo l i th hai c th gip ta tin tri, tin on ph n no v n h i, kh th c a lch s nhn

lo i, c ng nh nhng ng c bi n ha trong hon v..

Chng ta nn nh Dch l do Tr i truy n! Ph c Hi, V n V ng, Chu Cng, Kh ng T u l nhng

ng i c Th ng m c kh i, u c nhng kh i c siu vi t. Cc Ngi dy cng suy t, kh o

st, ghi ch, sng tc m i lu truy n cho chng ta c gia ti Dch h c qu bu y. i vo khoa Dch h c,

ta ph i c g ng t cho c vi c nhn, tm cho ra c i r cu c i, g c gc v tr , nhng nh lu t

chi ph i m i s bi n thin c a t tr i, c ng nh vi n ch, cng l c a qu n sinh, v nhn lo i. Chng ta

s dng nhng h a b n Dch lm nhng b n ch ng, d n l i cho tm th n ta b ng qua cc l p

lang bi n o bn ngoi c a v tr i vo c n nguyn b t bi n, tm i m h ng cu c a tr n hon. T

ta s i ng c l i, tm cho ra d n d n cc c n c , then ch t c ng nh nhng nhp i u, ti t t u

c a m i bi n thin.[1]

S kh o cu ny s i h i chng ta nhi u cng phu, b t bu c ta ph i ti m tm suy cu m ngy,

nhng c ng r t ro l th. S h c h i c a chng ta s khng ph i l m t s cp nh t my mc, m l c

m t cng trnh sng t o h i h p. S tm ti h c h i ny c ng c th gip chng ta g n c, kh i trong

ci lng ha hi cng T o Ha,[2] g p g l i cc Thnh Hi n mun n i, mun th a.

Thc v y, nhn vo cc b n Dch ta s lnh h i c s ki n v cng quan tr ng ny l T o Ha

hay Thi Cc n o ngay trong lng su V n Hu. T o Ha v V n Hu h p l i thnh m t i th , y nh

 24

m t cy v i c mun cnh l, hoa qu xum xu.[3]

Thi C c, T o Ha l c n c t; V n H u l nh ng hi n t ng bi n thin chuy n dch bn ngoi.

Suy ra: n u ta bi t v t qua nhng l p lang, bi n o c a hon c nh, xc thn v tm h n, ta s tm v

c v i T o Ha, v i Thi Cc n o n i y lng ta.

Th tc l: t ng n suy ra g c, t bi n thin suy ra h ng cu, t cc t ng l p bi n thin bn ngoi suy

ra tm i m b t bi n bn trong. Nh v y h c Dch l bi t cc l p lang bi n ha, chuy n dch c a v

tr v c a lng mnh; nhn , s suy ra c chi u h ng ti n thoi v tr v c cng b n th duy

nh t, ti m n n i y lng mnh. Xa nay c bi t bao ng i nh h c Dch m tr v c v i c n

nguyn c a mnh, v i Tr i, v i Thi Cc.

Ng y b D ng chn nhn i nh Hn, tc gi b Chu Dch Tham ng Kh , m t b sch c n b n

cho o Th n Tin, ta sch nh sau:

o Th n Tin luy n n, tu o thc h t sc gi n d: ch ng qua l k t hp vi Thi Cc (T o Ha)

m thi[4]

ng gi i thch:

Tham l tham d cng Thi Cc.

ng l ha ng cng Thi Cc.

Kh l kh h p v i Thi Cc. [5]

Thi Uyn, nho gia th i T ng cho r ng: Ngi qun t h c Dch ti n ti th n minh[6]

Tc gi quy n Thi Cc quy n b ng huy t cho r ng: Dch l m t phng php, m t con ng

ln lao, tr ng i gip ta tr v vi Tri, vi Thng .[7]

 25

V n o T g n y c ng ch tr ng r ng h c Dch c t l tm cho ra c n c t tinh hoa c a mnh,

tm cho ra nh m nh sang c c a mnh, tm cho ra nh ph n b n hon nguyn, ch khng ph i v

chuy n bi ton, s m v.[8]

Ng i xa ch nhng ng i h c Dch m t cch thi n c n, b c n b n, i tm chi m t, ng n ngnh

nh sau:

Ch Nhu m Dch m n phn phn

Ch ki n phi n chi b t ki n c n

Quan t ng lao suy h th ,

Ngo n t di c th snh khng ngn,

Tu tri nh t b n sinh song cn,

Th y tn thin nhi d v n tn.

Khi t kh n Bao Hi vi nhn

Du du kim c h ng thy lun. [9]

T m dch:

Ch Nho bn Dch ni lng bng,

Ngnh ng n tinh t ng, g c ch ng thng

Xem T ng, t n cng suy qu H

Ngo n T, ph sc snh l i khng

C hay m t g c hai cnh ch

 26

M i th y nghn con, v n chu ng,

N i gt Ph c Hi ai t,

Ngn sau tri k , d v i trng.

C nhn xa tm ra c b quy t c a Ha Cng, t o ra c H , L c Th, H ng Ph m, sng tc

ra c Dch T ng, Dch Qui, khng ph i v th y Th n qui, Long m, m chnh v bi t quan st hi n

t ng t tr i, ti m tm suy cu, i su vo y lng v tr , vo t i Thin a chi tm, Hong cc chi

cc, r i t , c ci nhn bao qut c n i gi i l n ngo i gi i.

Cho nn i u ki n c n b n h c Dch cho c k t qu l:

- Kh o st kinh v n.

- Quan st n i gi i, ngo i gi i.

- Ti m tm suy cu. [10]

C nh v y m i tm ra c vi c nhn, tm ra c nh bi n h ng c a tr i t c ng nh c a b n

thn, tm ra c b n nguyn v tr ti m n ngay trong lng mnh, tm ra l nh t qun ngay trong ng i

mnh. [11]

Khi con ngi tm ra c c n nguyn c a tm h n, s khng cn quan ni m theo ng l i qua

phn gin cch. Khi nh n thc c b n nguyn duy nh t n tng d i cc l p lang phi n di n c a

v tr , tm h n s khai thng c ngu n m ch nh sng, s thng tu , s trc gic, v s nhn th y r

h ng i c a tm th n. D n d nh s trung thnh theo ri nh Ho quang n c ch ng, nh s

b n b trn h ng i c ch v ch, l t th ng m i gian lao, m i c m b y, m i tr ng i gy nn b i

t ma, v t d c; thc th n, kiu , tm h n cng ngy cng th y c n tm bng sng, h o kh gia t ng.
 27

D n d tm h n s nh n ra Chn Th ti m n y lng kh i m t cng tm ti, m m m nh xa. Lc

y tm h n s pht huy, phng pht c nh Thin Chn ra bn ngoi, soi sng cho th nhn bi t

ng l i Qui nguyn, Ph n b n. [12]

Mu n h c Dch cho c k t qu , c n ph i tm cho ra l bi n h ng ngay trong lng mnh, tm ra c

b n nguyn c a v tr , c l nh t qun ngay trong lng mnh.

Khi tm ra c c n nguyn, s thng tu , s nh n thc v s tm ra c Thin Chn. Nh n ra c

Thin Chn, l vo c tm i m c a vng Dch. Lc y s bi t c nhng nh lu t chi ph i s bi n

Dch, l do v m c ch c a s bi n Dch.

Chu T ni: Ci vi di u c a T o Ha, ch c nhng ngi i su vo nguyn l mi c th bi t c

[13]

Hong mi n Trai vi t: Tr tri l ph ng ti n vo o, m tr tri u c d ; c n ph i nh n thc c

thc th c a v tr ; lc y u ui c s m i hi n l ra; b ng khng th ch l gi ng thuy t v n t, ngy

m t lao sao, lm cho b n th v v n, m c n nguyn c ng ch ng bi t l chi. [14]

ng vi t thm: Lng nguyn v n, khng b xuy n xao, chia x mi c th th y c ci bao la c a

o th , c h c nhi u bi t r ng, mi r c ci t vi c a o th .

Trn ph ng di n b n th , b n tnh, th v n v t in nhau, nhng trn ph ng di n bi n Dch th m i

s, m i v t u c m t v m t khc l . Cho nn t n tm s hm sc c L v n v t; bc h c s hi u r

L v n v t [15]

N u ta h c Dch v i m c ch l tm chn l, tm nguyn th , th ch ng nhng ta tm ra c b n c a

cc hi n tri t ng, m cn tm ra c bnh sinh chi ch c a cc hi n tri t u Chu.

 28

Thc v y, Hraclite nghin cu s bi n Dch chnh l tm cho ra o th (Logos), cho ra Chn l i

ng ph qut. [16]

Salomon Ibn Gebirol c ng khuyn m i ng i hy v n ln cho t i b n th , thc hi n nh m nh

mnh v c h nh phc, khoi l c tuy t v i. [17]

CH THCH

[1] Lhomme qui tudie le Livre des Changements connatra la raison dtre du bonheur et du malheur, de la

dcadence et de llvation, et la voie rationelle (Tao) selon laquelle il convient davancer ou de reculer,

de laquelle il rsulte le salut ou la perte.

-- Yi king, tome I, page 11, en note.

-- La voie rationnelle, page 67, note 2)

[2] Duy tch thnh hi n hoi huy n bo chn. .-- Chu Dch Tham ng Kh .

[3] Xem cc h a b n Dch c a Ph c Hi.

[4] Chu Dch Tham ng Kh - trang 1.

[5] Ib. 1.

[6] Qun t h c Dch nhi ch th n d. .-- Trng Bin T ng Nguyn H c n,

quy n III, trang 678.

[7] Dch chi vi th gio nhn h i Thin chi i Kinh i php d. .--

Tr n th, Thi cc quy n b ng thuy t - trang 52.

[8] ... L i Thin tm nhn i c s long m ph xu t H, th n qui t i Th xu t L c, s d chiu th

thnh nhn t o t dn ph n b n qui c n d ch o nh. Tin Thnh nhn chi nhi ho ch qui, d
 29

minh m D ng v n hnh chi o. H u Thnh xi n chi nhi thnh Dch, d cng tnh m nh ph n hon

chi l. Thi n ki n gi b t st, ho c cnh m c vi b c ph s m v chi thu t, v ngo i nhi th t n i, x b n

nhi tr c m t, khuy c nh t oan d t h o, nhi b t ki n o chi i ton.

, , .

, . , . ,

, , , , . -- V n o t

gi ng o tinh hoa l c, quy n I, trang 9.

[9] Dch Kinh i Ton, trang 35b.

[10] T vi t: Ng th ng chung nh t b t thc, chung d b t t m d t. : ,

. -- Lu n Ng - V Linh Cng, XV cu 30.

[11] La conscience pntre dans le plan du Centre mtaphysique. -- M. Snard - Le Zodiaque - page 33.

[12] Lorsque lidentit humaine dcouvre lorigine de sa conscience, elle cesse de concevoir par catgorie et

dualisme.

Lorsquelle prend conscience de lUnit sous-jacente de lunivers, elle souvre la lumire de lintuition

qui la fconde; elle nat ainsi la lumire de lIntelligence claire et saisit la direction que doit suivre sa

volont. Puis par la fidlit constante au rayon entrevu, persistant dans cette mme direction malgr les

piges et les obstacles de lesprit des tnbres, matrialisme, sensorialit, rationalisme, orgueil, elle sent

crotre en elle la lumire et avec elle la force. Peu peu elle voit, reconnat, concoit la divinit quelle

cherchait dabord obscurment tandis quelle la portait en elle, et peut alors la manifester dans le monde

sensible. La servante de Dieu est devenue la Mre du Verbe, le lien et linterprte entre lInconscient et le

Supraconscient, entre la Terre et le Ciel, entre l Esprit et son Ple rceptif, la substance, et la Vierge
 30

ouvre ainsi lhomme la Voie du retour LEssence. -- Snard, Le Zodiaque, pages 196, et 197.

[13] T o Ha vi di u, duy thm l gi n ng thc chi. , . --Trng bin

T ng Nguyn h c n, quy n 3, trang 673.

[14] Tr tri ni nh p o chi ph ng, nhi tr tri phi d s. Y u tu m c nh n thc th ph ng ki n oan ch.

B t nhin, t c ch th gi ng thuy t v n t, chung nh t huyn hoa nhi chn th o n, nguyn b t t ng

thc. , . . , ,

, .-- Trng bin T ng Nguyn h c n III, trang 693.

[15] Tn c tnh, s d t n tm nhi cc h o th chi i, o v n h c s d tr tri, nhi t n h o th

chi t . T tnh quan chi, v n v t ch th nh t d ng. T o quan chi, t c v t cc th nh t d ng, c n

t n th tm nhi v n v t chi l v b t hon c , duy k cc th nh t d ng, c tu cng l tr tri, nhi v n s,

v n v t chi l ph ng th y qun thng. , ,

. , . , ,

, , , . -- Trng bin

T ng Nguyn h c n quy n III -- trang 692.

[16] Le vrai cest luniversel, la totalit des fragments du monde, lintelligence de luniversel, la mditation de

linvisible, la saisie totale de la totalit. (Kostas Alexos - Hraclite et la philosophie p. 64)

...Le Logos est la Raison une, universelle, unificatrice (Vernunft)

Hraclite et la philosophie - page 58-59.

[17] Si tu tlves jusqu la matire universelle et que tu tabrites sous son ombre, tu y verras tout ce quil y a

de merveilleux. Il faut donc que tu fasses pour cela les plus grands efforts, car cest l le but auquel lme

humaine est destine et l est la plus grande jouissance et la plus grande flicit. -- M. Snard, Le
 31

Zodiaque - page 323.

DCH KINH YU CH

Hng i ca Thnh nhn

Nhn T Nguyn Vn Th & Huyn Linh Yn L

Mc lc | Li ni u | Phn 1 2 3 4 5 6 7 8 9 | chng 1 2 3 4 5 6

Phn 2

DCH LUN THIN

M u

Dch l m t cu n sch c Thnh Hi n xa nay sng th ng. Nho gia coi Kinh Dch nh m t Thnh

kinh.

c Kh ng h c Dch r t cng phu. Ngi v gi h c Dch, c Dch, c n ba l n t l sch mi

lm ra cc thin truy n. [1]Th m Ngi cn ni trong Lu n Ng: N u Tri cho ta s ng thm t n m na,

cho ta h c xong o Dch, th ta c th khng ph m l i ln na. [2]

Ngi vi t Th p dc b sung cho Dch Kinh. Th p dc l: [3]

1. Thon th ng truy n c t ngha Thon t Th ng Kinh. [4]

 32

2. Thon h truy n c t ngha Thon t H Kinh.

3. T ng th ng truy n gi i cc T ng trong Th ng Kinh.

4. T ng h truy n gi i cc T ng trong H Kinh. [5]

5. H T th ng truy n

6. H T h truy n

7. V n ngn truy n [6]

8. Thuy t qui truy n

9. T qui truy n

10. T p qui truy n

Trnh Di vi t Dch truy n. Chu Hy vi t Dch kinh b n ngha, Dch h c Kh i Mng. Thi u t nhn

c Chu Dch vi t thnh b Hong Cc Kinh Th .

Kh o th tch o Lo, ta th y o c Kinh, Xung H Chn Kinh, Nam Hoa Kinh c r t nhi u i m

lin quan v i Dch. o gia, n gia ton p d ng nh lu t Dch tu c, luy n th n. [7] Ng y b

D ng p d ng Dch l vi t thnh b Tham ng Kh .

Nhn sang pha o Ph t, ta th y V ng C nh M nh l y Thi n Tng minh Dch, Thch Ng u ch l y

Dch l p d ng vo khoa Thi n h c. [8] Hi n nay ta cn th y nhng b nh Dch H c Thi n gi i c a Tr

Hc Thi n s v.v...

Gi ng bnh v Dch xa nay c h n 700 tc gi .

V d :

+ V ng B t ch gi i Dch
 33

+ M nh H

+ Kinh Phng em cc qu ph i h p v i Th p Can g i l N p Gip.

+ Tun S ng l y nh th ng ging gi i Dch.

+ Lai Tri c l y l thc t ng tc l m D ng in o, vng lai gi i Dch.

+ Tiu Tu n l y l bng thng tc l m bi n D ng, D ng bi n m gi i Dch. [9]

Ngoi ra cn c nhi u danh nhn, danh s dng Dch on nh v lai, trong s c: Tr ng

L ng (Hn), Nghim Qun Bnh (Hn), Ch Ct L ng (Tam Qu c), L Thu n Phong ( ng), Vin Chnh

C ng ( ng), Thi u Khang Ti t (T ng), Lu C (Lu b n) (Minh). [10]

Dch c ba lo i:

1.- Lin S n l y qu C n lm c n b n.

2.- Qui Tng l y qu Khn lm c n b n.

3.- Chu Dch l y qu Cn lm c n b n.

 34

[11]

Hi n nay Lin S n, Qui Tng th t l c [12], ch cn l i Chu Dch.

Trnh Huy n cho r ng: i nh H c Lin S n, i nh n c Qui Tng, i nh Chu c Chu Dch.

Trnh Huy n gi i thch ba nhan y nh sau:

- G i l Lin S n t ng trng cho my t u cc ng n ni b c ln, min man khng ngng.

- G i l Qui Tng v V n V t u tng n bn trong.

- G i l Chu Dch v bi n dch ph qut khng u khng c. [13]

 35

H i tc gi , ta th y r ng d u Dch Kinh c thay tn, i qu , nhng ngha v m c ch tr c sau

v n l m t.

Dch c t bn v V n V t, V n T ng lin t c bi n thin, pht tri n nh my n n lin t c b c ln t

nhng dy ni xa x m. Dch bn v s bi n thin, m bi n thin th th ng xuyn di n bi n kh p n i

trong v tr . Nhng sch Chnh ngha khng ng quan i m v i Trnh Huy n v cho r ng:

Sch Dch th i Th n Nng g i l Lin S n.

Sch Dch th i Hong g i l Qui Tng.

Sch Dch th i Chu g i l Chu Dch. Nh v y Chu Dch l sch Dch i Chu, c ng nh Chu L , Chu

Th, v.v..[14]

H c Dch ph i t n cng phu. C t n cng phu, m i tm ra c ci hay, ci p c a Dch. D i y ta

s l n l t kh o st v ch Dch d i nhi u ti t m c:

1.- Ch Dch theo T nguyn

2.- Dch l bi n Dch

3.- Dch l b t Dch

4.- Dch l gi n d

5 - Dch l nghch s

6 - Dch l T ng

Chng 1. Ch Dch theo T Nguyn

 36

H c Dch tr c tin c n ph i hi u ch Dch. Hi u c ch Dch tc l hi u c ph n no

ng i vi t sch. B i n Trnh th ni: Ch Dch do hai ch Nh t Nguy t t o nn. L trong thin h c

th tm thu trong m t Ch n m t L . [15] Suy ra: Nh t l m t tr i, t ng trng cho s b t bi n, H ng

Cu, vin mn. Nguy t l m t tr ng, t ng trng cho s bi n thin, t m b , khuy khuy t. Nh v y, ch

Dch g m trong thn c 2 ngu n sinh lc t ng i, l tn ti c a m D ng, l bi n h ng c a v tr , s

H ng Cu c a B n Th do vng D ng i di n, v cc tr ng thi doanh h, tiu trng c a V n Hu,

do vng Nguy t t ng trng.

Nh v y, Dch bao qut c bi n h ng, bao qut c hi n tng l n b n th . Dch l Ton Nh t.

Ch Dch m tch i s thnh ra Nh t, Nguy t hai vng, m D ng chia r , nh t d cch trng.

S qua phn ny s l u dy m i r , sinh ra m i hi n t ng trong tr i t. D ng l Cn, m l

Khn, nn Dch cho r ng: Cn Khn l ca c a Dch. [16]

M i hay: M t Dch qua phn, ha t tr i,

t tr i c m ng, s sinh si,

Sinh si, t o tc, thnh mun v t,

Mun v t chung qui m t Dch thi.

Khi m Nguyn Th chia ly, phn tn, th m m u tranh, ch ng i t nhin s sinh ra. u tranh,

ch ng i y xt v m t ph ng di n l m t ng c h t sc hu hi u sinh bi n ha, v th Dch

ni: Cng nhu tng thi nhi sinh bi n ha. [17]

Nhng n u ch th y s u tranh, ch ng i gi a m D ng, th m i th y c chi u bi n ha a

 37

n chia ly, ch t chc, v , m i th y c c m t chi u h ng c a v tr .

Ngoi chi u h ng trn, V tr c ng nh Dch cn c m t chi u h ng th hai: l chi u m D ng

t ng sinh, tng tha. m D ng v n c th ti p tay nhau, c th th a hi p, on t , lm nn i

nghi p. y l chi u h ng xy dng, l y tnh th ng xa b h n th, c hn g n l i nhng g v ,

on t l i nhng g chia ly, t n l c. Thnh Hi n cho r ng chi u h ng ny m i l chnh y u. Cc o

gia l lu n m t cch r t su s c nh sau:

N u B n Th v qua phn nn thnh m D ng, thnh V n H u, th ta c ng c th ph i h p V n

H u l i thnh m D ng; ph i h p m D ng l i thnh B n Th . M m D ng ch ng qua l Th n

Kh, Tm Th n trong ta.

Tu luy n cho Tm k t hp vi Th n, khi n cho Th n Kh h p nh t, khng cho ngo i v t khin d n,

lm t n l c ra bn ngoi; tu luy n Tm Th n tr thnh Siu Nhn, thnh Tin Thnh, l m c ch

c a cng trnh m o gia g i l luy n n.

i ng Chn kinh vi t:

Nh t Nguy t h p bo nhi thnh Thi Cc. [18]

Theo o gia, ch n chnh l ch Dch bi n th , v c u Nh t, m chn l Nguy t. [19]

Th m i hay:

M t Dch qua phn t o t tr i.

m D ng cch tr , m i chia phi

Tm th n v th on vin l i,

Thi Cc r i ra s r ng ng i.
 38

M t ch Dch phn ra, th th y cch thc tr i t V n V t pht sinh, th y c n b n c a V n Hu; h p

l i th th y cng ch mun loi, th y ph ng thc tu luy n ti n t i Th n minh. Nh v y, ch ng ph i

l k di u sao?

H c Dch qun thng thng h , v n bi n phng nguyn, h ch ng ph i l m t cng vi c thch

th l m sao?[20]

CH THCH

[1] Kh ng t vn nhi h c Dch, c chi vi bin tam tuy t chi nhi vi chi truy n. ,

[2] Gia ng s nin, t t d h c Dch kh d v i qu h. , , . Lu n

Ng Thu t nhi th t, cu 16 - B n dch on Trung Cn.

[3] Cf. Wilhelm Baynes, The I Ching Book II, p. 274 - 280.

[4] Thon truy n khc Thon t c a V n V ng - Thon t bao gi c ng ngay u qu . Thon truy n

bao gi c ng c ch Thon vi t.

[5] T ng cn chia lm i T ng (c t ngha hnh nh ton qu ), Ti u T ng c t ngha hnh nh tng

Ho. Nh v y Qu no, Ho no c ng c T ng truy n v b t u b ng ch T ng vi t.

[6] V n ngn ch c trong 2 qu Ki n v Khn v b t u b ng ch V n ngn vi t.

[7] Cf. Nguy n n Tr ng - T o ha thng - trang 56

T V L ng, Trung Qu c tri t h c s . nh t ch ng h - trang 25.

[8] Cf. Nguy n n Tr ng, T o ha thng - trang 56.

[9] Cf. Nguy n n Tr ng, T o ha thng - trang 56

 39

- L Chng C ng, D ch h c th o lu n t p, trang 1,2,3.

- V nh thc t ng xin c Dch Kinh lai ch gi i - quy n I, cc trang 38 - 44.

[10] Cc l i s m ng c a Gia Ct, L thu n Phong, Vin Chnh C ng, Thi u khang Ti t, Lu C hi n cn

ghi trong t p Trung Qu c nh thin nin chi d ngn.

[11] Hnh v ph ng theo D ch h c th o lu n t p - trang 69.

[12] Th vi n bn Nam D ng, ni c nhng B Lin S n, Qui Tng trong Th Vi n.

[13] Ng Khang Chu D ch i c ng - trang 11.

[14] T V L ng Trung Qu c Tri t h c s - trang 31.

[15] B i n Trnh th vi t: Dch tng Nh t tng Nguy t thin h chi l nh t C , nh t Ng u nhi t n h.

: , . D ch Kinh i Ton - Chu Dch th ng

kinh - trang 77.

[16] T vi t: Cn Khn k Dch chi mn da. . H T h , VI

[17] C ng nhu t ng thi nhi sinh bi n ha. . H T th ng II.

[18] Nh t Nguy t h p bo nhi thnh Thi Cc. . i ng Chn Kinh quy n h

trang 23.

[19] n t Nh t u Nguy t c c, trung gian nh t ho ch h Nh t Nguy t h p nh t chi v d. K n i

nh t i m vi tinh kh h n h p, d t ng nh t l p kim n d. ,

. , .

Tu chn b t t ph ng - trang 26.

[20] Th y Tm t p h c k ngn. (Di p Th y Tm Tin sinh thch.)

 40

Trng bin T ng Nguyn h c n quy n 3, trang 593

Phn 3

V CC LUN

Chng 1. Phi l

i v i i a s qu n chng, V cc l m t danh t xa v i, th ng khng g i ra cho h m t

ni m no, y thc nh nh m t non th n quanh n m c my m che l p, khng cho c p m t th nhn

dm hnh c.[1]

Bn v V cc c ng h t sc kh kh n, v V cc mnh mng v h n, khng th no l ng vo trong

khun kh ni m, t ng, t ng hnh.

Chng ta ch c th dng th n tr lnh h i V cc, ch khng th dng tm t suy cu V cc.

T t c nhng ni m, nhng danh t, nhng hnh dung c lin quan t i V cc ch l nhng ph ng

ti n eo h p gip ta linh gic c V cc, ch khng ph i l nhng ni m, nhng hnh nh chnh xc v

V cc.

C hi u nh v y, ng i vi t v ng i c m i thot vng t tng c a ni m, t ng.

Ch V cc xu t hi n t lu i trong n n v n h c v o gio Trung Qu c.

Dch Kinh khng c p n V cc; ch c p n Thi cc . [2]

 41

Trong th tch Nho gio, ch V cc pht tch t thin Thi cc thuy t c a Chu Lim

Kh.[3]

Chu Lim Kh vi t: V cc nhi Thi cc . Nh v y i v i Nho gio, chung qui, V cc,

Thi cc u c ng l b n th c a v tr , c khc nhau ch ng l hai th : n, hi n.

Ni chung, th Nho gia th ng lu n v Hu, t c p n V. t c p, nhng khng ph i khng hay

khng bi t. V l i, V v n tr ng h n Hu, V th ng p d ng cho Tr i, cho th n minh.

Trung Dung vi t: Th ng thin chi t i, v thanh v x, ch h. .

Dch Kinh vi t: Th n v ph ng, nhi Dch v th . [4]

Tri l i, ch V cc, ch V c dng trong o c Kinh c a Lo T [5] t th k th V tr c

Cng Nguyn.

Cc o gia c ng th ng c p n H, H V, Khng. [6]

D u sao, H v, V cc c ng l m t quan ni m h t sc tr ng i i v i Chu. [7]

V cc, H v y chnh l Tuy t i b t kh th ngh, ch khng ph i l h khng, hu o nh cc

sch gio khoa th ng l m t ng. [8]

Hi u v n V cc, H v, ta s vn c bc mn b m t, t bao lu nay, bao trm trn siu hnh

h c Chu, v trnh c nhng s hi u l m, nhng l i gi i thch ngy th , nng c n.

Trong thin kh o lu n sau y, tc gi s d n chng cc nh huy n h c ng Ty kim c xi n

minh r ng V cc hay H v l quan ni m cao siu nh t v Tuy t i th , v Th ng . [9]

cho v n c sng t , v cho c gi d dng theo di, xin l p thnh m t bi u nh t lm

ghi ch nhng cung cch, quan ni m, hnh dung v Th ng qua cc tri t h c o gio c kim [10]
 42

nh sau:

CC QUAN NI M V TH NG

Mn phi Quan ni m v Thng Danh hi u Thng

Quan ni m c a cc nh Tuy t i th v ng, b t kh t ngh, v V Cc, H V, H Khng, H ng Mng, H n
Huy n H c thanh v x, v tr , v ph ng s n (Nant, Chaos, Vide)
Quan ni m c a cc nh Tuy t i th , B n th , C n nguyn, Cng Trung, Nh t, Thi Cc, o (Principe, Logos,
Huy n H c v cc Tri t ch c a v tr L'Un, Tout)
gia
Quan ni m c a cc Tuy t i th , B n th , C n nguyn, Cng Th ng , Hong Thin, Ng c Hong,
o gio ch c a v tr Th ng , Thin, Tr i, T o Ha, Ch T (Dieu,
Crateur, Roi, etc...)
Quan ni m c a cc Tuy t i th c nhn cch ha, nhn T o ha nh hanh
o gio v qu n hnh ha; Th ng c nhn hnh, nhn Tr i gi oan nghi t
chng d ng

Nhn vo b n, ta th y, i v i cc b c th ng trm th ng nhn, Th ng cng ngy cng tr

nn v hnh t ng, v bin t , b t kh t ngh [11]; Ng c l i i v i qu n chng, Th ng cng ngy

cng tr nn hu tnh, hu t ng, hu hnh, c ta ngi, c hnh ng, c ng yu th ng, h n gi n,

ghen tung, th on nh con ng i. l m t cng l c th em p d ng vo b t k o gio no.

Tc gi s i vo ti v i m t thi h t sc khch quan, khng bi n h cho m t tn gio no, m

ch mu n cng c gi i tm chn l, trao l i cho c gi nhng cha kha m cc kho tng t t ng

u.

Bn v V cc, v Th ng , v Tuy t i b t kh tu ngh, tc gi s dng ph ng php i chi u.

Tc gi s so snh cc quan ni m, t ng c a cc nh o gio. S so snh ny s lm sng t nhng

quan ni m huy n b c a Chu.

T i sao, l i da vo cc nh Huy n h c (mystiques)?

V cc nh huy n h c, tc l cc v chn tu c o, l nhng ng i trc ti p thng t c

 43

Th ng .

Trong quy n Studies in Mystical Religion, bc s Rufus Jones nh ngha huy n h c nh sau: Huy n

h c l m t lo i tn gio ch tr ng s trc gic c m i lin l c v i Th ng ; n s nh n thc trc

ti p c s hi n di n c a Th ng . l tn gio t i giai o n cao siu nh t, mnh li t nh t, s ng

ng nh t. [12]

Thnh Thomas d'Aquin nh ngha huy n h c l s nh n thc c Th ng m t cch s ng ng

do kinh nghi m b n thn. [13]

Bergson c ng da vo cc nh huy n h c nh n nh l c Th ng .

ng cho r ng n u ta ch p nh n cc k t lu n c a cc nh khoa h c v khoa h c, th ta ph i ch p nh n

cc k t lu n c a cc nh huy n h c v Th ng . [14]

T i sao l i kh o st quan ni m c a cc v c o c a cc o gio?

Tha: v chn l c n ph i ph qut, v t t m khng gian, th i gian; v t t m cc qu c gia v o

gio, v chn l l gia ti chung c a nhn lo i, chn l ph i l ci g vnh cu, ph bi n m i n i, m i i.

[15]

T i sao c n kh o st cc tri t gia?

Tha: v tri t gia l ng i mi mi t suy t, c cng tm hi u, dm c nhng t t ng m i m , t m

khun so x h i.

Bergson nh n nh: Tri t h c khng ph i nguyn l s ph c h i c a th n tr, s ph i h p gia tm

th n v i c n nguyn sng t o. Tri t h c cn nghin cu s bi n thin t ng qut, s t ng tr ng, di n

bi n c a chn l v, nh v y, tri t h c chnh l s t ng b c a khoa h c. [16] Nhng trong thin kh o

 44

lu n ny tc gi khng theo lo i tri t h c ph thng khoa c. N n tri t h c b i n m t truy n c ng

l n Ty l i ch tr ng n V h n Hu. [17]

Nhng t ng, nhng quan ni m t ng ng gia ng v Ty ph i ch ng l n tn v l bi u hi u

cho chn l h ng cu ph qut ? [18]

T i sao ph i da vo cc sch thnh, cc kinh i n o gio ?

B i v chnh l tinh hoa nhn lo i c ng nn nh i...

oOo

Trong cng trnh kh o cu kinh Dch, ta b t ch c ti n nhn bn v V cc, Thi cc tr c tin, v V

cc tc l c n nguyn v tr , l ch ch t c a Dch Kinh.

C bi t r c n nguyn g c gc, th chng ta m i suy lu n c ra ng n ngnh.

Th tc l, chng ta xoay ng c v n nh n thc: Mu n bi t mnh, mu n hi u v tr , tr c tin

ph i bi t Tr i, bi t Th ng .

Saint Martin vi t: Ta ch c th hi u bi t c chng ta trong Th ng v s vinh quang ngi. [19]

C l , c ng v th m Trung Dung vi t: T chi nhn b t kh d b t tri Thin. [20]

T m dch:

Bi t ng i tr c ph i bi t Tr i,

Hi u Tr i ch ng n i, hi u ng i lm sao ?

Chng ta kh o cu v Th ng , nhng khng theo l i qu n chng, th ng nhn m theo ng

cc v thnh hi n, cho nn s khng cu n hnh thc, s c t ng, m ton c p t i Tuy t i siu vi t,

tru t ng.
 45

S kh o cu ny khng ph i l s kh o cu sung m c t chuy n ha con ng i, minh tm, c o.

Thnh Thomas, trong m t lc xu t th n, g p cha Kit t i Naples. Cha h i ngi mu n c t ng

th ng v cng phu bin kh o v Thnh th , ngi tr l i: Cha, xin cho con c Cha. [21]

c g c ng l nguy n c v ch h ng c a chng ta trong cng trnh kh o cu Dch Kinh.

CH THCH

[1] Cf. I Corinthiens 1, 14: L'homme psychique n'accueille pas ce qui est de l'Esprit de Dieu.

[2] Dch H t th ng (Ch ng 11)

[3] T ng Nguyn h c n quy n 12 Lim Kh h c n (h ) Thi cc thuy t trang 1, 2, 3.

...V cc nhi Thi cc .

...L b n v hnh, c v chi V cc. . (Ib. 1b)

...T V cc thuy t o v n v t th ng, thin a chi chung th y d T v n s ph n o V cc

th ng, thnh nhn chi chung th y d. (Ib. 2a)

[4] Dch H t th ng, ch ng IV.

[5] Th ng c b t th c, Ph c qui V cc. , . Lo T, o c Kinh

ch ng 28.

Thin h v n v t sinh Hu, Hu sinh V. , . Lo T, o c

Kinh ch ng 40.

[6] Xem cc b sch:Tnh M nh khu ch , o th th p nh ch ng, Tnh M nh Php Quy t minh ch v.v...

[7] Cf. Fong Yeou Lan, Prcis d'histoire de la Philosophie chinoise, pages 43-44.
 46

[8] Cf. T i n v danh t tri t h c c a Tr n V n Hi n Minh, n i ch H v: H v (nihil, nant), khng c

g c , hay c c ng nh khng.

[9] G.G. Scholem, Les grands courants de la mystique juive, page 369.

[10] Nh c ty c thu n t c gi vi quy n vi thi n, nh c thanh b n, t nguyn gi vi th t vi thm. Gio

chi d nh bch xuyn. L chi ng gi nh nh t th y. Thu n t c chi gio, b t qu hnh nh t

ph ng, cng nguyn chi gio ni kh n ng v n lo i. Tr gi b t cu c nh t ph ng, t gi bi n

hnh v n i. Th d h c nhn t i h pht ph n l p ch, do thi n nh p thm, t t c u L chi cc tr.

, , . . .

, . .

. Sao Ki u ng Ch ng quy n I trang 5.

[11] (The One is) alleged by mystics to be ineffable, incapable of being described in words etc...

Such phrases as inexpressible, unutterable, beyond all expression bespatter the writings of mystics

all over the world... W.T. Stace, Mysticism and philosophy, p. 79.

...The God seeing man... can always enter, naked and unencumbered with images, into the inmost part of

his spirit. There he finds revealed an Eternal Light...It(his spirit is undifferentiated and without distinction

and therefore it feels nothing but the unity (Jan Van Ruysbroeck, 1293 1381). Ib. page 94.

[12] Le Dr Rufus Jones, dans ses excellentes Studies in mystical Religion dfinit son sujet comme il

suit:J'emploierai le mot pour exprimer le type de religion qui met l'accent sur l'intuition immdiate de la

relation avec Dieu, sur la prise de conscience directe et intime de la Prsence divine. C'est la religion

son stade le plus aigu, le plus intense et le plus vivant. G.G. Scholem, Les grands courants de la

mystique juive, page 16.

 47

[13] Thomas d'Aquin dfinit brivement la mystique: Cognitio Dei experimentalis, connaissance de Dieu

par exprience. G.G. Scholem, Les grands courants de la mystique juive, page 16.

[14] Des tmoignages des mystiques, ces guides spirituels de l'humanit, le philosophe (Bergson) dduit

l'existence de Dieu, car si nous acceptons les conceptions scientifiques des savants, nous devons de

mme admettre les opinions des mystiques sur la divinit. Henri Bergson.

Cf. F. Tomlin, Les grands philosophes de l'Occident, page 265.

[15] Quod semper, quod ubique, quod ab omnibus. Henri Gouhier, L'histoire et sa philosophie, trang 49.

[16] La philosophie n'est pas seulement le retour de l'esprit lui mme, la coincidence de la conscience

humaine avec le principe vivant d'o elle mane, prise de contact avec l'effort crateur. Elle est

l'approfondissement du devenir en gnral, l'volutionnisme du vrai, et par consquent la vrai

prolongement de la science. -- Bergson, L'volution cratice, page 339. -- Tomlin, Les grands

philosophes de l'occident, page 263.

[17] Ainsi quand Aristote envisageait la mtaphysique comme la connaissance de l'tre en tant qu'tre,

l'identifiait l'ontologie, c'est dire qu'il prenait la partie pour le tout. Pour la mtaphysique orientale,

l'tre pur n'est pas le premier ni le plus universel des principes, car il est dj une dtermination; il faut

donc aller au del de l'tre, et c'est mme l ce qui importe le plus. Ren Gunon, La mtaphysique

orientale, page 10.

[18] Ce sont seulement les formes extrieures dont elle est revtue pour les ncessits d'une exposition, pour

en exprimer ce qui est exprimable, ce sont ces formes qui peuvent tre soit orientales soit occidentales.

Mais sous leur diversit, c'est un fond identique qui se retrouve partout et toujour partout du moins o il

y a de la mtaphysique vraie, et cela pour la simple raison que la vrit est une. Ren Gunon, La
 48

mtaphysique orientale, page 4.

[19] Nous ne pouvons nous lire que dans Dieu lui mme, et nous comprendre que dans sa propre

splendeur. Saint Martin, Ecce Homo page 18. Tableau naturel agenl

[20] Trung Dung Ch ng XX.

[21] Interrog par le Christ en une clbre vision de Naples sur le prix de ses peines et de son labeur

concernant l'Eucharistie, il rpondit: Vous mme Seigneur.

L. Jugnel, Pour connatre la pense de Saint Thomas d'Aquin, page 13.

DCH KINH YU CH

Hng i ca Thnh nhn

Nhn T Nguyn Vn Th & Huyn Linh Yn L

Mc lc | Li ni u | Phn 1 2 3 4 5 6 7 8 9 | chng 1 2 3 4 5 6 7 8 | ph lc 1 2 | STK

Phn 4

THI CC LUN

Chng 1. i cng
 49

Sau khi bn gi i V Cc ta c th c p n Thi Cc m t cch d dng h n.

Mu n h c Dch ph i hi u Thi Cc v Thi Cc chnh l g c Dch, l tm Dch. H c Dch m khng hi u

Thi Cc, c ng y nh ng bn ngoi hng ro, ng m vo ta lu i, lm sao bi t c trn chu, b o

v t bn trong!

Thi Cc ch ng nhng l c n nguyn Kinh Dch, m cn l c n nguyn v tr , V n Hu.

Dch Kinh vi t v v tr kh i nguyn b ng nhng l i l h t sc v n t t nh sau:

Dch hu Thi Cc, th sinh L ng nghi: L ng nghi sinh T t ng: T t ng sinh Bt qui v.v...

Ni nm na l: Thi Cc sinh tinh th n, v t ch t, v tr , v n v t [1]

A. THI CC V I T NG NHO

T ng Nho bn ci r t nhi u v Thi Cc. D i y xin tm t t s l c ki n c a t nhi u Tri t gia

nh:

Chu Lim Kh (1017 - 1073)

Thi u Khang Ti t (1011 - 1077)

Trnh Di (Y Xuyn) (1033 - 1107)

Chu Hi (1130 - 1200)

L c T ng S n (1139 - 1192)

Chu Lim Kh (1017 - 1073) l v T ng Nho c cng lm s ng ng l i quan ni m Thi Cc c a Dch

Kinh. Lim Kh tin r ng: trong v tr c m t L r t huy n di u, uyn thm, b t tr c, bi n ha v ph ng,

 50

tuy v hnh, v tr ng, v x, v thanh, nhng chnh l c n b n c a v n v t: l Thi Cc [2]

Thi Cc hay L l khu nu, l tr c c t v n v t, V n Hu. Chu Lim Kh g i: Thi Cc l V Cc ; ng

r ng Thi Cc v hnh th , l m t ho t lc, m t huy n n ng v t t m tri gic c a ng quan [3]

Chu Lim Kh vi t thin Thi Cc thuy t lu n v Thi Cc v s kh i nguyn c a V n Hu. Thin

ny b t u b ng m t cu b t h : V Cc nhi Thi Cc.

Thi u khang Ti t (1011 - 1077) g i c n nguyn v tr l Nh t. Nh t y chnh l Thi Cc. [4] i v i

Thi u t, Thi Cc c ng l o, l Hong Cc, l Tm. T t c nhng danh t u l nhn t o, ch

nh Nguyn Th v tr [5]

ng cn cho r ng Thi Cc ch ng u xa, Thi Cc ngay trong tm h n con ng i, l Tm con

ng i. ng vi t: Tm l Thi Cc, o l Thi Cc [6]Thi Cc khi cha sinh v n v t th g i l Tin Thin.

Khi Thi Cc b t u ho t ng, phn ha t o dng qu n sinh th g i l H u Thin[7]

Thi u khang Ti t cn l p ra Tin Thin , l y cc con s v l i s sinh ha c a v tr . ng dng

s 1 t ng trng cho Thi Cc. Tin Thin c a Thi u T tu trung c ng gi ng nh Thi Cc b n

c a Chu Lim Kh, tuy m t bn th i dng s , m t bn th i dng t ng, m t Thi Cc v cng cu c

sinh ha qu n sinh V n Hu.[8]

i v i Trnh Di (1033 - 1107) th Thi cc, hay o, hay L, hay Kh Chn Nguyn c ng l m t.[9]

Chu Hi (1130 - 1200) m lu n r t nhi u v Thi Cc. i khi, Chu Hi g i Thi Cc l L c tr c tr i

t, sinh ra tr i t v n v t, v h ng l ng trong tr i t v n v t. [10] Chu Hi cho r ng V Cc hay Thi

Cc v n ch l m t thc th v thanh, v x, lm khu hu cho tr i t, mun loi.[11]

G i l Thi Cc, v l tuy t i, khng b n b , v cng, khng th c thm g h n c na. L ng

 51

trong v n v t lm cng ch cho v n v t. V n v t khng c Thi Cc, tc l khng c g c gc ch t ,

khng th no t n t i c. [12] V n v t l ph n nh c a Thi Cc, u c Thi Cc l ng bn trong.

Thi Cc l ng trong v n v t nh nh tr ng l ng y n c: mun v n ao h , mun ngn hnh nh, c ng

khng lm cho tr ng suy suy n, pha phi. [13] V Cc hay Thi Cc l o, l L, thu c hnh nhi thng,

siu xu t khng gian, th i gian.

m D ng kh ch t c tnh, c tr ng, l Kh thu c hnh nhi h tc l l thu c khng gian, th i gian [14]

Theo Chu t, ta c th nhn v tr trn 2 hnh di n:

N u nhn v tr trn bnh di n hnh t ng, phi n di n, ta s th y ty n i, ty th i ng tnh lun

phin, m D ng dch v, bi n ha a oan.

Nhng n u nhn v tr trn bnh di n t vi, trn bnh di n B n Th Thi Cc, ta s th y v ng l ng im

lm, m c d u l v n l hm ng trong.[15]

Thi Cc khng ph ng s , khng hnh th , khng a v [16] Tuy nhin Thi Cc chnh l khun thing

mun loi mun v t.

Chu Hi vi t: Thi Cc l L c a tr i t, mun v t [17] Phng hu Lan cho r ng ch L y i chi u v i

t ng Tri t h c Hi l p tc l Hnh thc (Form)[18]. i v i L c T ng S n, th Thi Cc, Trung

hay L c ng nh nhau [19] Nhng ng cho r ng nguyn quan ni m Thi Cc , khng c n g ph i

thm quan ni m V Cc na. [20] i v i ng V Cc l m t quan ni m c vay m n c a Lo

gio, khng h th y c n i Tin Nho. ng cho r ng ch V Cc khng ph i l l i l c a Chu t [21]ng

tranh lu n r t nhi u v i Chu Hi v quan i m ny. [22]

ng bi n lu n v i Chu Hi nh sau: Tn huynh ngy tr c gi th cho Thoa s n c ni r ng: Khng ni

V Cc th Thi Cc ng m t v t, khng lm c i g c cho v n ha. Khng ni Thi Cc, th V Cc

 52

chm n i khng tch, khng th lm c i g c cho v n ha...

i truy n trong Kinh Dch ni r ng: Dch c Thi Cc. Thnh nhn ni hu, nay l i ni V l t i sao?

Lc Thnh nhn so n i truy n khng ni n V Cc, h n Thi Cc tng ng m t v t m ch ng

lm c i g c cho v n ha ru?... Hai ch V Cc xu t ch ng Tri k hng c a Lo t, ch sch c a

Thnh nhn ta cha tng ni n. Ch ng u sch Lo T ni r ng: khng danh l m i u c a tr i

t, c danh l m c a v n v t, chnh l theo ci y. [23]

Tm l i i v i Nho gia, Thi Cc l:

Nguyn l c a v tr [24]

C n b n qu n sinh [25]

Huy n c bi n ha [26]

V thanh x, v th y chung v.v.. [27]

B. THI CC V HUY N

Thi Cc trong Kinh Dch c ng t ng ng v i Huy n trong Thi Huy n c a D ng Hng [28]

D ng Hng ch tr ng: Huy n v th y v chung [29]Huy n l B n Th v tr [30]Huy n sinh xu t

v tr , cai qu n v n t ng, V n Hu [31]

Huy n sinh xu t Nh t Nguy t tinh c u, t th i tu n ti t [32] Huy n l ch ch t nhn lun. Thu n theo

Huy n, l qun t, nghch v i Huy n l ti u nhn [33] T t c nhng ch tr ng trn u t ng

ng v i ch tr ng c a T ng Nho v Thi Cc, v Thin l.

 53

C. THI CC I V I PH T GIA

N u ta chuy n sang t ng Ph t gio, Thi Cc s tr thnh Chn Nh b n tnh.

Qui Nguyn Tr c Ch vi t: Chn Nh b n tnh l B n Th chn thc, l B n Lai Di n M c s n c t khi

cha m cha sinh ra mnh, Thi n tng g i l Chnh Php Nhn T ng. Lin tng g i l B n tnh Di

. Kh ng t g i l Thin l. Lo t g i l C c Th n. Dch g i l: Thi Cc. Tn tuy khc nhau, nhng k

thc c ng ch l m t Chn Nh b n tnh [34] Thi Cc hay Chn Nh b n tnh y chnh l B n tnh con

ng i. B n tnh y d u n i ng i thnh hay ng i phm c ng khng h t ng gi m. Suy r ng ra, v n

v t, V n Hu c ng u hm tng Thi Cc [35]

Ph t gia cn g i l Php. Kinh Kim C ng vi t: Php y bnh ng, khng c cao th p. Php l b n

tnh. B n tnh c ng v nh kim c ng, kin c vng b n khng th h ho i c. [36]

T ng thi n s cha ng Lm ch tr ng i khi nh sau: Thi Cc l Ch l, l Th , l Chn, l c n

nguyn v tr y thc nh, theo t ng Ph t gio, Khng l c n nguyn v tr [37]

D. THI CC V I O GIA

i v i o gia, Thi Cc c ng v n l c n b n c a v tr . i ng Chn Kinh vi t: C n b n do lai

Thi Cc t m [38] Mu n tm g c gc ph i tm n i Thi Cc. Trong Thi Cc Quy n B ng Thuy t, ta

th y c bi Thi Cc L ng Vin ca. i nh sau:

Ta nay v n c m t vng

Tr ng en ha h p, m mng, tch liu

Tuy l hai ng , hai chi u;

 54

Nhng m k thc ch t chiu m t vnh [39]

To th i v t n, mng mnh,

Nh th i nh su, ph phanh nh no.

Th y chung ch ng r tiu hao,

Ch ng phn t hu, th p cao gt u

Cu tr, Bt qui tr c sau,

D c ngang t o tc, c m u ai hay.

C kim tr c m t ph i by,

t tr i rnh r , hi n ngay tr c ta [40]

Thu n, Nghiu, Chu, Kh ng m t nh

Gia on Hi n Thnh, c ta ch tr,

S t c m thnh tht vn vi,

Nh c tr i du d t, th a thu vui v y.

Kh ng r ng: Thi Cc l y

Hai chi u, hai m t ph i by m D ng

Ct hung, phn nh ng hong

R i ra i nghi p c ng pht sinh.

Hnh th i khoc l t Ng Hnh,

Th n th i hi n l m i manh Ng Th ng [41]
 55

Tr m chi u sau tr c vung trn,

Lm cho M nh t m i mn ch t chiu

D u r ng v t v n i u,

Lng Tr i c gi, ch ng siu, ch ng r i

H o Nhin, Thi Cc ch ng hai,

Mnh mng, cao i ch ng phai, ch ng mn.

t tr i bao qut s m hm

Hi, Hong u c ng nh n d t du [42]

Bi ca trn cho th y Thi Cc va l cc ti u, va l cc i; v th y v chung; bao qut m D ng,

tr i t, khng gian, th i gian; bi n ha v cng; sng soi cho cc b c Thnh Hi n mun th a. Thi Cc

cn c th g i l H o Nhin, theo t ng M nh t.

X ng o Chn Ngn c m t o n bnh v Thi Cc i khi nh sau:

1/. Kh m phn bi t c V Cc v Thi Cc [43]

2/. Thi Cc linh minh bi n ha [44]

3/. Thi Cc l n th trm tr i t, m nh th l t trong h t c i t vi [45]

4/. Thi Cc sinh v n v t, nhng khng v sinh v n v t m b phn ha [46]

5/. Thi Cc sinh v n v t, v n v t l i quay tr v Thi Cc, l l Nh t bi n V n, V n qui Nh t c a

Dch. [47]

6/. Trung Dung vi t: Ng i, thin h m c n ng t i. X ng o Chn Ngn bnh: l Thi Cc bao

trm tr i t. [48]
 56

7/. Trung Dung vi t: Ng ti u thin h m c n ng ph. X ng o Chn ngn bnh: l Thi Cc

l ng trong v n v t [49]

8/. Sch vi t thm: H p tr i t l i v n l m t Thi Cc. Chia ra thnh v n t ng, v n loi th m i loi

m i t ng u c m t Thi Cc; m Thi Cc v n khng h c b chia phi [50]

9/. Tm ra Thi Cc trong lng con ng i, tc l tm ra c Kim n [51]

10/. Thi Cc l V Cc, l Kim n [52], l Th n [53], l Khng [54], l Nh t Chn, Nh t Nguyn, danh

hi u tuy khc nhau nhng chung qui v n l m t thc th .

Sch Liu D ng i n V n p ch tr ng: Thi Cc ti m n trong lng con ng i. l Thin tm,

l Vin Gic, l Kim n, ty theo t ng m i o gio [55]Thi Cc va l th i h u (Instant), sinh ra th i

gian, va l ch ng t (germe), sinh ra m i c c u trong hon v [56]

ng Hoa Qun g i Thi Cc l Hu nh nh, l Chng Di u Chi Mn, Huy n T n Chi Mn, o

Ngha Chi Mn, B t Nh Php Mn, l H V, l Chn Khng, l Trung Th n v.v..V hnh dung Hu nh nh

Thi Cc b ng m t hnh v nh sau:

1- Thi Cc, 2- o ngha chi mn, 3- Chn Khng,

4- B t nh php mn, 5- Trung Th n, 6- Chng di u chi mn,
 57

7- H V, 8- Nguyn t n chi mn, 9- Hunh nh. [57]

Nhng l i c a ng Hoa Qun bn v Hu nh nh tc l nhng l i bn v Thi Cc.

ng Hoa Qun vi t: Hu nh nh sinh xu t t Tin Thin, tng n H u Thin. V n khng hnh

t ng, khng danh t, nn t m hnh dung b ng vng trn , t m g i l Hu nh nh [58]

V l sinh c man mc, nn g i l Hu nh nh, v bi n ha khng l ng nn g i l Th n. Hu nh nh

l th , Th n l d ng, hai ng l m t. Nho g i l o c Chi Mn, Thch g i l B t Nh Php Mn, Lo

g i l Chng Di u Chi Mn, hay Huy n T n Chi Mn! V khng hnh t ng, nn ng i xa l y Th n cc

c nh m hnh dung Th n Hu nh nh m i ng i nhn Th n c a c nh, m suy ra Th n Khng c nh

c a Hu nh nh. [59]

Sch Tnh M nh Khu Ch cho ta th y t m quan tr ng c a Thi Cc, khi v hnh Lo t, trong tay c

c m m t b n Thi Cc (TMKC Nguyn-trang 1b). i v i o gia, Thi Cc chnh l Huy n Quan

Khi u. Khi u ny ch ng c u ui; ch ng bi n i; khng ph i c, m c ng ch ng ph i khng; khng

trn, khng vung; ch ng thi u, ch ng tha; ch ng t ng, ch ng gi m; ch ng i, ch ng l i; ch ng sinh,

ch ng di t; khng trong, khng ngoi; khng m u, khng s c; khng ti ng, khng h i; nh c, nh

khng; nh cn, nh m t, dng th i v n hnh, thu th i tng n; vo ra b t tr c, ch ng ai bi t c qu

h ng [60] T xa t i nay, c l p tr ng t n gia t tr i, lm trung tm i m cho V n Hu, lm c n

b n cho cu c sinh ha. Tr i, t, ng i, v t t t c u ph i da n ng nh c y sinh thnh [61]

Quan ni m v Tuy t i Th khng u ui, khng hnh dung, lng m t, lm ta lin t ng n quan

ni m Ha cng khng tai m t, tay chn c a Platon v c a Empdocle. [62]

Sau khi kh o st quan ni m Thi Cc c a ti n nhn tm ra t hm ng bn trong, ta c th

t ng k t l i v on nh nh sau:
 58

1. Thi Cc v hnh t ng, h linh b t mu i, v th y v chung [63]

2. Thi Cc l B n Th c a v tr v c ng l B n Th c a V n Hu v c a con ng i [64]

3. Thi Cc sinh xu t V n Hu, nhng sau tr c v n nguyn tuy n, ch ng c hao h t, chia phi [65]

4. Thi Cc l ng trong v n v t lm ch ch t m i bi n ha v lm cng ch mun loi [66]

5. Thi Cc va l cc i, va l cc ti u. Cc i nn bao trm v tr mun ph ng, cc ti u nn

l ng trong vi tr n, trong gi i t. D nhn bao qut c v tr c ng ch c m t Thi Cc, nhng n u nhn

tn phn tng v t, ta l i th y m i v t u g m c Thi Cc [67]. Thi Cc tuy sinh xu t V n Hu, sau

tr c v n l duy nh t b t kh phn. [68]

6. Thi Cc chnh l Trung, l o, l Tr i, l Chn Tm, l B n Th c a v tr . Thi Cc chnh l

Th ng [69].Thi Cc l Nh t [70], l Tuy t i [71]

Robert Lasserre tot y u quan ni m Thi Cc nh sau: Thi Cc c u t o nn v tr , V n Hu.

T Vn hn, Ngn h n Nh t Nguy t, tinh th n, qu n sinh, v n v t, t t c u c m t B n Th duy

nh t nh nhau, y l Thi Cc, nhng hnh t ng cng d ng bn ngoi khc nhau [72]

Khi Thi Cc phn m D ng, ng tnh, tc l khi Thi Cc hi n d ng, ta m i bi t c hnh

tung Thi Cc.

Cn khi Thi Cc cha c phn m D ng, ng tnh, th hon ton v thanh, v x, v tr m tri u. Lc

y ch c th trc gic c Thi Cc m thi.[73]

CH THCH

[1] Le premier crivain de la tendance nouvelle...fut Tcheou Tounn I (1017 - 1073)(Chu n Di) matre
Tcheou, qui tablit que le systme des Anciens manquait de tte: il fallait quelque chose, par del le
binme ciel terre, par del la roue du yinn yang et des cinq lments. Il adopta pour tre ce quelque
 59

chose le Tai ki de Lao tzeu et de Tchenn Toan (Tr n on)... Tout son mrite consiste avoir mis l'Unit
en tte du dualisme. Cf. HCROPC - page 658.

[2] Trch trong T ng Nho Bu C m - trang 49.

[3] La norme s'appelle aussi T'ai ki (Thi Cc), le grand axe, parce qu'elle meut tout dans l'univers. Matre
Tcheou lui a encore ajout l'pithte de O Ki (V Cc), pour exprimer sa nature incorporelle. Cest
limpalpable moteur qui ne tombe pas sous les sens. Cf. Lon Wieger - Textes Philosophiques Tome I
- page 180.

[4] Thi u t s v Nh t, tc Thi Cc d...

- giai tng trung kh i. V n t ng sinh tm...

- Hu vi t: Tm vi Thi Cc; hu vi t: o vi Thi Cc. T V

L ng Trung Qu c Tri t H c S, tam thin th ng, trang 14 - 15.

[5] L'tre premier duquel est issu tout ce qui est, c'est la Principe, c'est le Ple Auguste, c'est l'Apoge. Noms
d'emprunt, car l'tre primordial est indfinissable, innomable, ineffable. HCROPC - page 65.

[6] giai tng trung kh i, v n t ng sinh tm...

- Hu vi t Tm vi Thi Cc.

- Hu vi t: o vi Thi Cc.

T V L ng, Trung Qu c Tri t H c S, tam thin th ng - trang 14 -15

... Le ciel n'a jamais parl,

- Il ne loge pas dans lazur.

- Il nest pas haut, il nest pas loin,

- Lhomme limagine dans son coeur.

Cf. Lon Wieger - HCROPC page 602.

[7] H v Tin Thin. Tch nhin b t ng, o o, minh minh, Thi Cc v phn chi th i d. H v H u Thin,
c m nhi to i thng, ho ng ho ng, h t h t, Thi Cc d phn chi th i d. . , ,
, . . , . TMKC - L i -
trang 2b.

[8] Chu t chi Thi Cc , Thi u t chi Tin Thin tnh vn truy n t ph ng ngo i, hu v ng xu t
Tr n on...Thi u T d Thi Cc sinh v tr V n Hu, l c d Chu t ng. ,
, ... , . T
 60

V L ng, TQTHS, tam thin th ng, trang 14.

[9] Ch o, Y Xuyn dng c ci ngha nh hai ch Thi Cc Dch Kinh, i u m Y xuyn s m nh

danh cho n l L sau ny...

- Chn nguyn tc l L, cn s co du i, t i lui tc l Kh.

Cf. T ng Nho Bu C m, trang 88, 99

[10] Thi Cc ch th nh t c L t. Nh c v Thi Cc, ti n b t phin li u thin a.

. , . Stanislas le Gall, Le Philosophe Tchou Hi, p. 97.

[11] ...Thi Cc phi th bi t vi nh t v t. Tc m D ng, nhi t i m D ng; tc Ng Hnh nhi t i Ng hnh;

tc V n v t nhi t i V n v t. . , ,
. Ib. 99.

[12] Th v n Cc chi vi ngn. Cu cnh ch cc, b t kh hu gia chi v, d trng th l chi danh ngha t c
c thin h v d gia th chi xng d c th ng t i v t chi trung, vi v t chi ch. V t v chi, t c v d vi
c n ch , nhi b t n ng d hu l p. . , ,
, .
. Stanislas le Gall, S. J. Tchou Hi, Sa Doctrine, Son Influence - page 116.

[13] Lon Wieger, Textes Philosophiques, Tome I - p. 180

- Cf. T V L ng, Trung Qu c Tri t H c S, trang 59.

[14] Phng Hu Lan, Trung Qu c Tri t H c S, trang 896.

[15] Thi Cc hnh nhi th ng chi o d. m D ng hnh nhi h chi kh d. Th d t k tr gi nhi quan
chi, t c ng tnh b t ng th i, m D ng b t ng v, nhi Thi Cc v b t t i yn. T k vi gi nhi
quan chi, t c xung m c v tr m, nhi ng tnh m D ng chi l, d t t c k trung h . T k tr gi
nhi quan chi, tc t i c th s v t trung quan chi. T k vi gi nhi quan chi, tc tu Thi Cc chi B n
Th quan chi d. Thi Cc v hnh t ng, nhi k trung v n l t t c . .
. , , .
, , . ,
. , . , . (Thi
Cc thuy t ch) Phng Hu Lan, Trung Qu c Tri t H c S - trang 900.

[16] Thi Cc v ph ng s , v hnh th , v a v kh n phng (Ng l c).

. Phng Hu Lan, Trung Qu c Tri t H c S - trang 901.

[17] Thi Cc ch th thin a v n v t chi l. . Ib. trang 905.

 61

[18] L tc nh Hi L p Tri t h c trung s thuy t chi hnh thc (Form).

. Ib. 903

[19] T ng Nguyn H c n Quy n 12 trang 5.

[20] T ng S n d V Cc phi Chu t ng. . T V L ng TQTHS, tam

thin th ng, trang 72.

[21] T ng S n d V Cc phi Chu t ng. T V L ng TQTHS, tam thin th ng, trang 72.

[22] Gia Chu h c v L c h c, tuy c r t nhi u i m d ng, song ch c cu c tranh lu n v hai ch V

Cc l kch li t nh t... Cf. Bu C m, T ng Nho, trang 175.

[23] Cf. Bu C m, T ng Nho, trang 174 - 175.

[24] Thi u t d Thi Cc sinh v tr V n Hu. . T V L ng TQTHS,

tam thin th ng - trang 14.

[25] Ph m vng chi c n d. . Ib. trang 6.

[26] Vi t V Cc, nhi Thi Cc, T o ha lu hnh chi th , v th i hu tc. , ,

, . Ib. trang 9.

[27] Ib. trang 6.

[28] T V L ng, TQTHS, nh thin th ng trang 28.

[29] Ib. trang 28.

[30] Ib. trang 28.

[31] Ib. trang 28.

[32] Ib. trang 28.

[33] Ib. trang 28.

[34] Chn Nh b n tnh gi , ph m u v sinh ti n, nh t chn v v ng chi th v chi b n lai di n m c. Thi n

tng t c vi t: Chnh php Nhn T ng, Lin tng t c vi t: B n tnh Di . Kh ng t t c vi t: Thin l.
Lo t t c vi t: C c th n. Dch o t c vi t:Thi Cc. Danh tuy hu d, k thc ng nh t Chn Nh
B n Th d. , , . .
. . . .
. Qui Nguyn Tr c Ch II - trang 369.

[35] Tm Kinh vn: B t t ng b t gi m. Th tnh t i Thnh b t t ng, t i phm b t gi m, c vi t: b t t ng,

b t gi m d. Kh i b t ki n Nhu vn: Nh t thi t hm linh cc c nh t Thi Cc, di c th l d. :
 62

. , , . : , ,
. Qui Nguyn Tr c Ch II trang 373.

[36] Qui Nguyn Tr c Ch Quy n II - trang 371 - 372.

[37] Qui Nguyn Tr c Ch Quy n H ( thi u L ng phin dch) trang 604.

[38] C n b n do lai Thi Cc t m. . i ng Chn Kinh, Quy n th ng - trang 5.

[39] Thi C c Quy n B ng Thuy t, trang 84.

[40] Ib. trang 84.

[41] Ib. trang 84.

[42] Ib. trang 33.

[43] X ng o Chn Ngn II - trang 8a.

[44] Thi Cc kh d bi n ha. Nh t bi n nhi vi V n, V n c nh t Thi Cc; V n ha nhi vi Nh t, Nh t

nhng nh t Thi Cc d. . , ; . .
Ib. trang 8a.

[45] Thi Cc d, i t c bao thin a, ti u t c nh p gi i t. , . Ib.

8a.

[46] Ib. trang 8b.

[47] Ib. trang 8a.

[48] Trung Dung vi t: Ng i, thin h m c n ng t i. Thi Cc bao h thin a chi ngo i d. :

, . . Ib. trang 8b.

[49] Ib. trang 8b.

[50] Ib. trang 8b.

[51] Ib. trang 8a.

[52] Ib. trang 9a.

[53] Ib. trang 9a.

[54] Ib. trang 9b.

[55] Liu D ng i n V n p Thin I, trang 2b.

[56] Ib. trang 2b.

[57] Trch trong Hu nh nh Kinh gi i (Th Vn S n Ng Nguyn t Lu Nh t Minh) trang 3.

 63

[58] Hu nh nh xu t Tin Thin, tng H u Thin, b n v hnh t ng, di c v danh t c ng nhi

chi gi c nhi d. C ng nhi danh chi Hu nh nh th d. , , ,
, . . Hu nh nh Kinh gi i trang 3.

[59] Nhn k h n nhin sinh c , c danh Hu nh nh. Nhn k bi n ha b t tr c, c v chi Th n. Hu nh

nh th d, Th n k d ng d. Nh t v t nhi nh danh. Nhu tu chi vi o Ngha Chi Mn, Thch tu chi vi
B t Nh Php Mn; o tu chi vi Chng Di u Chi Mn, hu vi Huy n T n Chi Mn. Nhn k v hnh v
t ng, c o T d ch c nh chi th n hnh dung k Hu nh nh chi th n s nhn ch c nh chi
th n, truy cu k Hu nh nh v c nh chi th n nh. , . ,
. . . . . .
. .
, . Hu nh nh Kinh Gi i - trang 3.

[60] Ph ng vi chnh Huy n Quan. Nhn k v th v v. B t bi n b t canh, phi v phi hu, phi vin, phi
ph ng, v d v khi m, b t gi m b t t ng, v lai v kh, b t di t b t sinh, v n i v ngo i. B t
hong b t xch, v t ng v nghinh, b t b ch b t thanh, v thanh v x, t hu t v, nh c vong
nh c t n. D ng chi t c hnh, quy n chi t c tng; xu t nh p v th i, m c tri k h ng. .
. , , , , , , ,
, , , , , , . ,
; , . TMPQ, Quy n 7 - trang 5,6.

[61] TMPQ, Quy n 7 - trang 6.

[62] L'architecte arrondit et polit toute la surface extrieure de la sphre du monde et cela pour plusieurs
raisons. Il n'avait en effet besoin ni d'yeux, puisqu'il ne restait rien de visible en dehors de lui, ni d'oreille
puisqu'il n'y avait non plus rien entendre. Il n'y avait pas non plus d'air environnant qui exiget une
respiration. Il n'avait pas non plus besoin d'organes soit pour recevoir en lui la nourriture, soit pour la
rejeter aprs en avoir absorb le suc. Car rien ne sortait et rien n'y entrait de nulle patt puisqu'il n'y a rien
en dehors de lui. Quant aux mains, qui ne lui serviraient ni pour saisir, ni pour repousser quoi que ce soit,
il jugea qu'il tait inutile de lui en ajouter, pas plus que des pieds ou tout autre organe de locomotion
(Time p.p. 464,465)

...(On trouve la mme description du Dieu sans yeux, ni oreilles, ni mains, ni pieds dans Empdocle)

Anthologie de la Posie Grecque, Trad: Brasillach, Stock 1950

La Voie Rationnelle de la Mdecine Chinoise, pages 236 237, Texte et note 1.
[63] Thi Cc L ng Vin Ca. Thi C c Quy n B ng Thuy t, trang 84.
 64

[64] T ng, T V L ng, TQTHS, tam thin th ng, trang 59.

[65] V tr gian v n v t m c b t tng Thi Cc sinh h . . Ib. 59.

[66] C vi t: Thi Cc ch th nh t c L t. Hu vi t: Thi Cc phi th bi t vi nh t v t; tc m D ng nhi

t i m D ng; tc ng hnh nhi t i ng hnh; tc v n v t nhi t i v n v t; Ch th nh t c l nhi d.
Nhn k cc ch, C danh vi t: Thi Cc, nhin t c Thi Cc tc L, L tc Thi Cc kh tri.
. . , ,
. . , .

...Thi Cc t t duy nh t, t t tuy t i, v chi vi t L. Thi Cc d l ng th nhi d danh, th v tr chi

s yn. C vi t: V hu thin a chi tin t t c nh ch th l, hu th l ti n hu th thin a, nh c v
th l, ti n di c v thin a, v nhn, v v t.. .
, . , ,
, . (Chu H i Am) TQTHS, trang 58.

[67] X ng o Chn Ngn, trang 8b.

[68] T V L ng TQTHS - Thin III th ng - trang 59

X ng o Chn Ngn - Ib. 8b.

[69] D ch Kinh i Ton, Chu Hi thuy t - trang 14.

[70] Thin III Th ng trang 15.

[71] Thi Cc t t duy nh t, t t Tuy t i. . (Chu h i Am), Cf. T V L ng, TQTHS,

Thin III th ng trang 58.

[72] Ce qui produit et compose l'univers est Taikyoku (Indou: Cunya, Chinois T'ai Ki: l'univers, ther non -
diffrenci ou la nature intime).

Commentaire: Depuis les lointaines nbuleuses jusqu' notre plante, en passant par le soleil et les astres
de tous les autres systmes dont l'univers est compos, absolument tout, les tres et les choses, l'eau, le
feu, l'air, la terre... est compos dans sa nature intime d'une seule et mme substance qui se manifeste
sous diffrents aspects. Robert Lasserre, Etranges Pouvoirs - page 29.

[73] Taikyoku se polarise: un ple se charge d'activit Yo, l'autre d'activit In

Commentaire: Cette polarisation nous permet de saisir les manifestations de Taikyoku par ses activits
positives ou ngatives. Taikyoku lui mme avant sa polarisation ne peut se saisir que par intuition: Ce
n'est pas l'obscurit, c'est ce qui la produit; aucun mot ne peut la traduire. Robert Lasserre, Etranges
Pouvoirs - page 29.
 65

Phn 5

Chng 1. Xut x

B t k quy n Kinh Dch no c ng c hnh v H n i u sch, nh v y chng minh H c

lin quan m t thi t n Kinh Dch.

Nhng n khi gi i thch H , th th ng cc tc gi gi i thch m t cch s l c phi n di n, nn rt

cu c ng i c khng nh n thc c nhng ngha l su xa c a H . C hai l i gi i thch H :

M t l l i h c ng, khoa c. l ng l i Nho gia ch n.

Hai l l i siu hnh, o gio, l ng l i o gia theo.

Gi i thch theo l i h c ng, m i u xem ra c v chnh th ng, l s nhng cu i cng ch ng gip

ta thm ki n thc l bao. Gi i thch theo l i siu hnh, o gio, m i u t ng nh khng c chnh

th ng, nhng thc ra gip ta tho g c nhng then ch t, phanh phui c nhng huy n vi c a H

Mu n tm l i gi i thch v n h c, ta ch vi c c:

Dch Kinh i Ton,

Dch Kinh Th Ch,

Dch Kinh c B n v.v..

 66

Mu n tm l i gi i thch siu hnh, o gio, ta ph i c:

Chu Dch Xi n Chn (Lu Nh t Minh),

Tinh Hoa L c (V n o T),

Tham ng Kh (Ng y B D ng).

Thin kh o lu n ny s bao qut c hai l i gi i thch .

XU T X C A H

T c truy n, i vua Ph c Hi c con Long m hi n ra n i sng M nh H, trn lng c mang m t hnh

, v v y g i l H . [1]

[1] H xu t , L c xu t Th, Thnh nhn t c chi. .

D ch Kinh B n Ngh a, M c H & H T Th ng Truy n, ch ng 10.

Phn 6

LC TH

Chng 1. Xut x ca Lc Th

L c Th c m t t m nh h ng r t l n lao trong m i lnh vc t t ng, chnh tr, o gio Trung

Hoa, v v y c n c kh o st cho t ng t n.

Theo Kinh Th, sau khi tr th y thnh cng, Vua V c Tr i ban cho H ng Ph m Cu Tr, tc l
 67

php t c cai tr x h i, v nh ch nhn lun.[1]

T c truy n Tr i cho th n qui hi n ln sng L c, mang trn lng m t hnh v . Vua V nhn y lm

ra H ng Ph m v i s c ng tc sau ny c a C t. [2]

Sch Chnh Ngh a Xun Thu V ghi:

H d thng Ki n xu t thin bo,

L c d l u Khn th a ph [3]

Cu r t qu bu, v s gip ta hi u r ph m vi v m c ch c a H , L c Th. H gip ta hi u

Tr i, L c Th gip ta hi u t.

H gip ta tu luy n tm h n, Qui Nguyn, Ph n B n. L c Th ch v cch thc an bang, t th ; t

chc i s ng x h i v v t ch t bn ngoi.

V l , nn H hnh trn, cn L c Th hnh vung. Trn t ng Tr i, vung t ng t.

H , L c Th h tr , b sung l n cho nhau, v c th ni c l hai ph ng di n c a m t h c

thuy t duy nh t, l: n i thnh, ngo i v ng chi o, y nh t m v i c s i ngang s i d c, [4]nh

cu c i c hai chi u xui ng c, hai m t trong ngoi.

Theo T nguyn, L c Th d y cch t chc x h i tr qu c an bang. [5]Ta s b ng c vo cu ,

phanh phui cho ra cc b quy t c a L c Th.

CH THCH

[1] V ni t hng, Thin ni tch V H ng Ph m Cu Tr; di lun du t.

. Th Kinh H ng Ph m, ti t 2. Sraphin Couvreur, Les Annales de la Chine, page 196.

[2] H T truy n vi t: H xu t , L c xu t Th; thnh nhn t c chi. : , ,

. Chu D ch i Ton, Ch ng Thuy t, trang 17a.
 68

[3] Chnh ngha Xun Thu v vi t: H d thng Ki n xu t thin bo; L c d lu Khn th a ph.
. Uyn Gim Lo i Hm, Quy n 3, trang 3,366, M c
Chu Dch III.

[4] H d L c Th t ng vi kinh v, Bt qui, Cu ch ng t ng vi bi u l. ,

. Chu D ch i Ton, trang 17b.

[5] n H ng Ph m Cu Tr vi tr thin h chi i php. . Cf. T

Nguyn, n i ch Cu Tr.