Dng nh Khu

Lc Gii Kinh Dch

Phc Qu
 Mc Lc

LI NI U 1
PHN MT 3
I C N G V K I N H D C H. 3
PHN HAI. 34
SU MI T QU 34
I - BT THUN CN. 34
II. BT THUN KHN. 37
III. THY LI TRUN 40
IV . SN THY MNG. 43
V. THY THIN NHU 46
VI THIN THY TNG 49
VII - A THY S 52
VIII. THY A T 55
IX - PHONG THIN TIU SC. 57
X- THIN TRCH L 60
XI - A THIN THI. 63
XII - THIN A B. 66
XIII - THIN HA NG NHN. 69
XIV- HA THIN I HU. 71
XV - A SN KHIM. 74
XVI - LI A D 77
XVII - TRCH LI TY. 80
XVIII- SN PHONG C 83
XIX - A TRCH LM 86
XX - PHONG A QUN 89
XXI- HA LI PH HP. 92
XXII - SN HA B 95
XXIII - SN A BC 98
XXIV - A LI PHC 101
XXV - THIN LI V VNG. 104
XXVI. SN THIN I SC 107
XXVII- SN LI DI 110
XXVIII - TRCH PHONG I QU 113
XXIX - BT THUN KHM 116
XXX - BT THUN LI. 119
XXXI - TRCH SN HM 122
XXXII - LI PHONG HNG 125
XXXIII - THIN SN N. 128
XXXIV - LI THIN I TRNG 131
XXXV - HA A TN. 133
XXXVI - A HA MINH DI. 136
XXXVII. PHONG HA GIA NHN. 138
XXXVIII - HA TRCH KHU 141
XXXIX - THY SN KIN. 144
XL - LI THY GII. 147
XLI - SN TRCH TN. 150
XLII - PHONG LI CH. 153
XLIII - TRCH THIN QUI. 156
XLIV - THIN PHONG CU. 160
XLV - TRCH A TY. 163
XLVI - A PHONG THNG. 166
XLVII - TRCH THY KHN. 169
XLVIII - THY PHONG TNH. 172
IL - TRCH HA CCH. 175
L - HA PHONG NH. 178
LI BT THUN CHN. 181
LII B T T H U N C N 184
LIII - PHONG SN TIM. 187
LIV - LI TRCH QUI MUI. 190
LV - LI HA PHONG. 193
LVI - HA SN L. 196
LVII - BT THUN TN. 199
LVIII - BT THUN OI. 202
LIX - PHONG THY HON. 205
LX - THY TRCH TIT. 209
LXI - PHONG TRCH TRUNG PHU. 212
LXII - LI SN TIU QU. 215
LXIII - THY HA K T. 218
LXIV - HA THY V T. 221
PH LC 224
PHP BI CA THIU NG 224
 Dng nh Khu 1

LI NI U

Chng ti may mn mn c quyn CHU DCH ca c

Phan Bi Chu t So Nam, v quyn I CHING ca Alfred Douglas. C
Phan th chuyn v ging trit l kinh Dch, khng cho bit cch bi
Dch, vn m Douglas b khuyt rt y . V ngha ca mi
qu v mi ho, cun ca c Phan rt chi tit, gii thch tng ch t
ngha en n ngha bng, v tuy i khi c cng m rng s gii thch
ca c thnh hin bng ci s hc ca mt nh nho tn tin (nh em
cc bin c cn i ca ng, Ty lm v d), nhng vn cu n vo
vn t ca cc li on, truyn v ho t, m khng t gii thch theo
nhng nguyn l ca Dch m chnh c ni qua, nh thuc cht ca
m dng, v tr ca mi ho, s tng quan gia cc ho, v . v . n
cun ca A. Douglas li cn km xa, ch tm tt nguyn vn ca kinh
Dch trong vi cu qu ngn ngi thnh ra thiu mch lc, nn cng
thm b him.
Ri chng ti tham kho thm nhng cun vit v kinh Dch ca cc hc
gi u-M (Iulian K.Shcutkii, John Blofeld, Sam Reifler, James Legge)
hy vng tm thy mt tia sng ca l lun khoa hc, nhng v ch,
v h u l nhng hc gi chuyn nghin cu Hn t v vn ha Hn,
ch c mc ch din t tht trung thnh nguyn ca c thnh hin
Trung Hoa. Ring ch c cun Mthode Pratique de Divination chinoise
par le Yi King ca Charle Canone vit theo li ging ca o s
Nguyn Quang (Yuan Kuang) l bt n l vo cc li bn ca c thnh
hin, v gii thch mi qu v mi ho mt cch gin d hn, nhng vn
cha bit dng l lun chc chn dn dt li ging.
l mt trong nhng iu thc mc vn vng tr c ca chng ti
sau khi c i c li cc ti liu tham kho ni trn. Ri chng ti
nghin ngm c gng t mnh gii quyt nhng thc mc ca chnh
mnh.
Tp bin kho ny l cng phu suy ngh trong gn ba nm. N khng
gii quyt c mi thc mc, v ngay c khi tng rng gii quyt
c ci no, th cng cha chc l ng. Bit vy, nhng chng ti c
2 Lc Gii Kinh Dch

lm v bin hc mnh mng, tin c bc no (hoc tng th) th c

tin, ch lm sao dm c o vng t ti chn l ti hu?
Cui cng chng ti li t m c thm quyn I Ching numerology ca
Da Liu, ni v php bi ca Thiu Khang Tit. Thy cng hay hay, nn
chng ti cng th tm tt v trnh by y. Bi vy tp bin kho ny
chia ra lm ba phn:
I - i cng v kinh Dch : gm c my on sau y:
1 - Ngun gc kinh Dch
2- Tng trng nhng yu t v hnh chi phi s vn chuyn thin
nhin v nhn s bng du hiu hu hnh;
3 - Cch xp t th t cc qu trong kinh Dch;
4 - Cch bi dch;
5 - Cch gii qu bi;
6 - Trit l kinh Dch.
II - Su mi t qu : Trc ht trnh by li gii thch ca c thnh
hin v ton qu v tng ho, tm tt theo cun ca c Phan; tuy nhin,
lm sng t thm ho t, chng ti cng thnh thong t ghi thm,
gia hai du ngoc, mt nhn vt hoc bin c lch s ph hp vi ho
. Sau li gii thch c in, n phn nhn xt b tc ca chng ti v
ngha qu v bi hc ca n.
III - Ph lc : Php bi ca Thiu Khang Tit.
 Dng nh Khu 3

PHN MT

I C N G V K I N H D C H.

I- Ngun gc Kinh Dch

Theo c truyn, Dch kinh do thnh Phc Hy i Thng c ngh

ra, v gii thch rt s lc mi qu bng vi ch gi l Son t. Ri n
thi Trung C c cc thnh Vn Vng, Chu cng v Khng t gii
thch thm cho r ngha bng Son truyn, i Tng truyn cho mi
qu, v bng ho t, tiu tng truyn cho mi ho.
Quan st thin vn, a l v nhn loi, thnh hin nhn thy rng tt
c mi s, mi vt trong v tr u tun theo mt nh lut chung l
Dch, bin chuyn khng ngng. y khng phi ch l mt nhn xt
phim din v hin tng bn ngoi, m cn l mt tin tng su sc v
bn th ni ti. Ni mt cch khc, t tng Dch khng phi ch nhn
xt rng i khng c s g gi y nguyn nh th mi, nng mi ri
cng phi lnh, thnh mi ri cng phi suy, tr mi ri cng phi c lc
lon, v . v . N cao hn s hiu bit thng thng v hai im:
1. N qu quyt rng Dch l nguyn l ca V tr, l nguyn nhn
sinh to ra V tr, l sc mnh gi cho V tr c tip tc sinh tn.
Khng c Dch th khng c V tr, khng c Dch th b my V tr s
khng chy c na v s tan vo h v. Ni cho r hn, nguyn l
Dch tc l nim Thng trong Thin Cha gio, hoc nim
Chn Nh, Pht tnh trong Pht gio.
2. V nh vy, hu hay v tnh, nguyn l Dch chi phi c th gii
cc i v th gii cc tiu, bao hm c nhng khm ph ca Thin vn
hc v Nguyn t hc. Dch th hin trong s chuyn vn ca cc tinh t
trong bu tri bao la. Dch cng th hin trong s chuyn vn ca cc
ht in t chung quanh cc ht dng t trong nguyn t li ti.
4 Lc Gii Kinh Dch

Nh vy, ta thy rng trn cn bn, Dch l rt khoa hc, ch khng

huyn hoc cht no. Tuy n khng da vo s th nghim
(experimentation) nh khoa hc vt l ha, nhng n da vo s quan
st (observation) rt thc t v su sc cc hin tng thin nhin v
nhn s nh Thin Vn hc v X hi hc, v mt l lun vng chc
khng km g l lun ton php, min l ta c kh nng nhn thy
nhng lin h t nh gia cc sc mnh m dng hot ng trong v
tr, t nhng thin h n mt ht bi, t nhng hin tng vt l n
nhng hin tng tm l, x hi. Nhng lin h khng r rng bng
s lin h gia n s v bin s trong mt phng trnh ton php, v
nht l chng ng (dynamique) ch khng tnh (statique), ta khng th
g p chng vo mt phng trnh tnh, m c l phi din t chng
bng nhng matrices.

II - Tng trng nhng yu t v hnh bng nhng du hiu hu

hnh.

A - Dch l l ci v hnh, nn phi dng nhng ci hu hnh din

t n. Theo Dch hc trong v tr (thin nhin cng nh nhn s), c
hai nguyn t i nghch nhau, gi l Dng v m.
1. Trc tin, Dch kinh dng hai vch ngang hnh dung chng.
Vch lin l dng , vch t l m . Dng tng trng cho
nam, cng, thin, i, chnh, thnh, thc, qun t, ph, qu. m tng
trng cho n, nhu, c, tiu, t, ngy, h, tiu nhn, bn tin. i khi l
th, nhng khng phi Dng bao gi cng tt, m bao gi cng xu
u. Cn ty thi i, hon cnh, Dng c th v cng m tr nn
xu, m c th nh nhu m tr nn tt.
2. Dch kinh cng cn dng ch s mnh danh m dng:
Dng, vch lin, c gi trong cc ho l Cu, v cu l s thnh
ca Dng (gm cc s l 5, 7, 9 i ln). V d S Cu l ho dng
di cng, Cu Nh l ho dng th hai k t di, Thng Cu l ho
dng trn cng.
 Dng nh Khu 5

m, vch t, c gi trong cc ho l Lc, v lc l s thnh ca m

(gm cc s chn 8, 6 i xung). V d S Lc l ho m di cng,
Lc Tam l ho m th ba k t di, Thng lc l ho m trn cng.
Cn s 1 tng trng cho Tri, s 2 tng trng cho t, s 3 tng
trng cho nguyn l ng ca tri, s 4 tng trng cho nguyn l
ng ca t.
B - Nhng ch dng c hai vch m dng th lm sao din t ni vn
s vn l? Thnh Phc Hy bn ch ra 8 qu, mi qu gm c ba vch
( tm thu tam ti: thin, nhn, a). Mi trong 8 qu c th c ba
vch hoc ton dng, hoc ton m, hoc va m va dng thay i
v tr. V y l 8 qu ba ho (trigrams) cn bn : (xin xem bn v
trang sau)
Xin gii thch qua v tnh m dng ca cc qu ba ho:
- Nu c ba ho ging nhau, th l m (Khn) hoc dng (Cn)
- Nu 1 m 2 dng, th qu l m (oi, Li, Tn)
- Nu 1 dng 2 m, th qu l dng (Chn, Khm, Cn)

C - 1) Nhng s 8 qu vn cn qu t din t mi s vt, v nht l

chng mi ch din t ci tnh cht bt dch hoc ng nht (identity),
cha din t c tnh cht giao dch v bin dch khi ci n ng chm
vi ci kia. Do m thnh Phc Hy mi bin 8 qu ba ho (trigrams)
thnh 64 qu su ho (hexagrams) bng cch ln lt t mi qu ba ho
ln trn n v trn 7 qu kia, 8 ln 8 thnh 64 qu, tng trng c ht
nhng hin tng thin nhin v nhn s quan trng nht.
Nh vy, mi qu gm c 6 vch, gi l ho. Qu gm 3 vch trn gi l
thng qui hoc ngoi qui, qu di gi l h qui hoc ni qui.
2) Thm na, ta s thy rng mi qu 6 ho c t tn theo hnh dng
ca n ging vt g, hoc theo c tnh chnh yu ca n. V d :qu
gm 6 vch u dng gi l Bt Thun Cn; qu c thng qui l Cn
v h qui l Khm th gi l Sn Thy Mng; qu c thng qui l
Cn, h qui l Khm th gi l Thin Thy Tng.
6 Lc Gii Kinh Dch

TN CN OI LI CHN TN KHM CN KHN

Hnh ____ __ __ _____ __ __ _____ __ __ _____ __ __

qu ____ _____ __ __ __ __ _____ _____ ___ __ __
____ _____ _____ _____ __ __ __ __ __ __ __ __

m hoc
Dng + _ _ + _ + + _
tnh
Hin Thin Trch Ha Li Phong Thy Sn a
tng (Tri) (nc (la) (sm (gi) (nc (ni) (t)
tiu biu im lm) st) chy)
c Ngh Ha p, Chn Uyn Mo Dng Nhu
tnh lc duyt vn ng, chuyn, him, li, km thun,
cng minh thc khim kh hm nhn ni
quyt y tn khn

3) Vi s xoay vn ca 8 qu ba ho bin thnh 64 qu su ho,

chng ti lin tng n bng chu k (periodic table) ca Mendelieev,
trong tt c cc nguyn t c trong v tr (gm c 92 v isotropes
ca chng) c xp thnh 10 ct dc, nhng nguyn t cng mt ct c
tnh cht tng t nh sodium v potassium, v s protons cng l s l
hoc s chn, c sau mt ct c s protons l li c mt ct c s
protons chn, v ngc li cng vy.
Ni tm li, cc qu trong kinh Dch v bng chu k ca Mendelieev
u cn c trn nguyn l sau y: Mi s mi vt d bin chuyn thin
hnh vn trng hnh nh v trt t, nhng vn theo nhng qui c hn hoi,
v bin cho ht mt chu k, ri li quay v mt chu k sau. Trong bng
ca Mendelieev, cc nguyn t c s protons thm dn t ct 1 n ct
10 trn mt dng ngang. Ri li sang dng ngang tip sau, li i t ct 1
n ct 10. Nh vy bng Mendelieev gm c 10 dng ngang v 10 ct
dc ghi s protons, nh v tr v ct ngha hoc tin on tnh cht
ca tt c cc nguyn t c trong v tr. Cn cc qu ca kinh Dch th
tm tm bin thnh 64, din t tt c cc trng thi thin nhin v
nhn s. S cc qu theo th t 1, 2, 3, 4 . . . m vch ra cc ho, s ni
r on sau.
 Dng nh Khu 7

III Xp t th t cc qu
A -Vic lp bng cc qu rt d, xin v trc ri gii thch sau :

- Lp mt bng 8 hng ngang v 8 ct dc, c 64 ghi th t t

tri sang phi, v ln lt t trn xung di, gc trn v bn tri ca
mi .
- Mi qu su ho gm 2 qu ba ho, gi l thng qui v h qui.

1 2 3 4 5 6 7 8
KHN CN KHM TN CHN LI OI CN
KHN KHN KHN KHN KHN KHN KHN KHN
II XXIII VIII XX XVI XXXV XLV XII

9 10 11 12 13 14 15 16
KHN CN KHM TN CHN LI OI CN
CN CN CN CN CN CN CN CN
XV LII XIX LIII LXII LVI XXXI XXXIII
17 18 19 20 21 22 23 24
KHN CN KHM TN CHN LI OI CN
KHM KHM KHM KHM KHM KHM KHM KHM
VII IV XXIX LIX XL LXIV XLVII VI

25 26 27 28 29 30 31 32
KHN CN KHM TN CHN LI OI CN
TN TN TN TN TN TN TN TN
XLVI XVIII XLVIII LVII XXXII L XXVIII XLIV
33 34 35 36 37 38 39 40
KHN CN KHM TN CHN LI OI CN
CHN CHN CHN CHN CHN CHN CHN CHN
XXIV XXVII III XLII LI XXI XVII XXV
41 42 43 44 45 46 47 48
KHN CN KHM TN CHN LI OI CN
LI LI LI LI LI LI LI LI
XXXVI XXII LXIII XXXVII LV XXX IL XIII

49 50 51 52 53 54 55 56
KHN CN KHM TN CHN LI OI CN
OI OI OI OI OI OI OI OI
XIX XLI LX LXI LIV XXXVII LVIII X
I
57 58 59 60 61 62 63 64
KHN CN KHM TN CHN LI OI CN
CN CN CN CN CN CN CN CN
XI XXVI V IX XXXIV XIV XLIII I
8 Lc Gii Kinh Dch

- Thng qui c vit ln phn trn mi . Ct I vit qu Khn t

trn n di cho c 8 trong ct th nht. Ct 2 vit qu Cn cng vy.
C 8 ct theo th t Khn, Cn, Khm, Tn, Chn, Li, oi, Cn (th t
ny s c gii thch trong mt on sau).
- H qui c vit phn di ca mi . Hng 1 vit qu Khn t
tri sang phi cho 8 trong hng . Hng 2 vit qu Khn t tri sang
phi cho c 8 trong hng . Hng 2 vit qu Cn cng vy. V c 8
hng cng theo th t: Khn, Cn, Khm, Tn, Chn, Li, oi, Cn.
- Lp mt bng 8 hng ngang v 8 ct dc, c 64 ghi th t t tri
sang phi, v ln lt t trn xung di, gc trn v bn tri ca mi
.
- Mi qu su ho gm 2 qu ba ho, gi l thng qui v h qui.
- Thng qui c vit ln phn trn mi . Ct 1 vit qu Khn t
trn n di cho c 8 trong ct th nht. Ct 2 vit qu Cn cng vy.
C 8 ct theo th t Khn, Cn, Khm, Tn, Chn, Li, oi, Cn (th t
ny s c gii thch trong mt on sau).

- H qui c vit phn di ca mi . Hng 1 vit qu Khn t

tri sang phi cho 8 trong hng . Hng 2 vit qu Khn t tri sang
phi cho c 8 trong hng . Hng 2 vit qu Cn cng vy. V c 8
hng cng theo th t: Khn, Cn, Khm, Tn, Chn, Li, oi, Cn.
- S th t c ghi trn y l s th t nguyn thy. Nhng v sau
ngi ta x dng mt th t khc theo nhng l c trnh by trong T
qui mi u qu. Bng th t mi ny c ghi trn y bng s La
M gc di v bn phi ca mi :
Qu Bt Thun Cn (Cn-Cn), trc l 64 by gi l I
Qu Bt Thun Khn (Khn-Khn), trc l I, by gi l II
Qu Thu Li Trun (Khm-Chn), trc l 35, by gi l III
Qu Sn Thy Mng (Cn-Khm), trc l 18, by gi l IV, v. v.

B - C mt nhn xt rt k l, l trc y 4, 5, nghn nm lp 64

qu kinh Dch, c nhn x dng (mt cch v tnh) li tnh ly s 2
 Dng nh Khu 9

lm cn bn (binary system) thay v li tnh ly s 10 lm cn bn

(decimal system). M binary system mi n nm 1679 ton hc gia
Leibniz mi pht minh, v by gi th c x dng trong cc my ton
in t.
1) Trc ht, xin trnh by qua binary system. Trong h thng ny, ch
x dng c hai du hiu l 0 v 1, v mi du hiu 1 i trc du hiu 1
i sau c gi tr gp i ch khng phi gp 10 nh trong decimal
system.
V d:
Decimal system Binary system
0 0
1 1
2 10 (2+0)
3 11 (2+1)
4 100 (4+0+0)
5 101 (4+0+1)
6 110 (4+2+0)
7 111 (4+2+1)
8 1000 (8+0+0+0)
2) By gi xt cc qu trang trc, th ta thy cc ho ca mi qu
c tnh theo bianary system, nu ta t hai c l sau y:
Tnh 0 n 63 thay v t 1 n 64, ngha l mi s trn bng phi tr
i 1;
Ho m c gi l 0, v ho dng c gi l 1.
Vi v d:
Qu a Thin Thi (Khn-Cn), trn bng ghi s 57, tr i 1 cn 56.
Ta em chia s vi 2, ri ghi s cn li vo Thng. Ri tip tc
nh th cho n khi s em chia dividende) l 0

56 2
0 28 2
10 Lc Gii Kinh Dch

0 14 2
0 7 2
1 3 2
1 1 2
1 0
Ta c qu 000111, tc l qu : a Thin Thi

Qu a Li Phc (Khn-Chn) trn bng ghi s 33, tr i 1 cn 32

32 2
0 16 2
0 8 2
0 4 2
0 2 2
0 1
1 0
Ta c 000001 tc l qu : a Li Phc

Qu Li Sn Tiu Qui (Chn - Cn) s 13, tr i 1 cn 12

12 2
0 6 2
0 3 2
1 1 2
1 0
 Dng nh Khu 11

Ta mi c 4 ho trn cn thiu hai ho di. V s em chia cui

cng l 0, th hai ho thiu cng l 0. Vy ta c 001100 tc l qu :
Li Sn Tiu Qui

Qu Ha Thy V T (Li-Khm) s 22 tr i 1 cn 21
21 2
1 10 2
0 5 2
1 2 2
0 1 2
1 0

Ta mi c 5 ho trn cn thiu mt ho di cng. V s em chia

cui cng l 0, th ho thiu tt nhin cng l 0. Vy ta c 101010 tc l
qu:
Ha Thy V T

C - Trong on A, chng ti theo th t 8 qu cn bn 3 ho: Khn

1, Cn 2, Khm 3, Tn 4, Chn 5, Li 6, oi 7, Cn 8. lp bng th t
64 qu su ho. Vy phi t vn : ti sao li theo th t cho 8 qu
cn bn 3 ho?
Khi thy ngi Trung Hoa lp bt qui , h v 4 phng 8 hng
nh sau: (Xem hnh v trang sau).
S d h t qu Cn 1 phng Nam v gi tra th mt tri
phng nam. V t Nam trn, th t nhin cc phng hng v
cc qu tng trng chng theo th t Cn (Nam 1), oi (ng Nam
2), Li (ng 3), Chn (ng Bc 4). Ti y, i ti Phng Bc 8
12 Lc Gii Kinh Dch

tng trng cho qu Khn, h khng i ngc chiu vi kim ng h

na, m i thun chiu: Tn (Ty Nam 5), Khm (Ty 6), Cn (Ty Bc
7), v Khn (Bc 8).
Sau , h lp bn theo cch thng dng ngy nay, tc l
phng Bc trn, phng Nam di, ng bn phi v Ty bn
tri. Do m ta c bng th t mi sau y: Khn 1, Cn 2, Khm 3,
Tn 4, Chn 5, Li 6, oi 7, Cn 8.
 Dng nh Khu 13

D - Trong on C, ta mi gii quyt vn th t 8 qu ba ho.

By gi ti vn th t 64 qu su ho. Trn y on A, chng ti
ni rng th t ny c ct ngha trong T qui ca mi qu. Nhng
l l trnh by trong T qui, chng ti nhn thy i khi khng c gi
tr thuyt phc hon ton, c l ch v chng ti ngi phm mt tht,
khng c trc gic mu nhim nh thnh nhn nn khng thy r.
Chng ti ch c th thy nhng nt r rt sau y:
1) Nhng cp qu Bt Thun, ngha l thng qui v h qui nh
nhau, i lin vi nhau gip ln nhau hoc b khuyt cho nhau:
Bt Thun Cn i lin vi Bt Thun Khn, v tri t l ngun gc
ca mun vt : I, II.
Bt Thun Khm i lin vi Bt Thun Li, v nc la, tc vn
thnh v c, cn c hai tr quc : XXIX, XXX.
Bt Thun Chn i lin vi Bt Thun Cn, v ng v tnh phi ty
thi thay i nhau : LI, LII.
Bt Thun Tn i lin vi Bt Thun oi, tc l ngi trn c c
khim th ngi di tun theo vui v : LVII, LVI.

2) Nhng cp c thng qui h qui trao i v tr, cng i lin vi

nhau i chi nhau, chng t dch l Cng tc bin:
Thy Thin Nhu i vi Thin Thy Tng: V, VI.
a ThyS i vi Thy a T: VII, VIII.
a Thin Thi i vi Thin a B: XI, XII.
Thin Ho ng Nhn i vi Ha Thin i Hu: XIII, XIV.
Ha a Tn i vi a Ha Minh Di: XXXV, XXXVI.
Thy Ha K T i vi Ha Thy V T: LXIII, LXIV.

3) Nhng qu c tnh cch ging nhau nh Tn oi (khim tn, vui

v) c th thay th nhau khi i vi mt qu ba ho khc:

Phong Thin Tiu Sc i vi Thin Trch L: IV, X.

a Trch Lm i vi Phong a Qun: XIX, XX.
Phong Ha Gia Nhn i vi Ha Trch Khu: XXXVII, XXXVIII.
Trch Thin Qui i vi Thin Phong Cu: XLIII, XLIV.
Trch a Ty i vi a Phong Thng: XLV, XLVI.
Trch Thy Tn i vi Thy Phong Tnh: XLVII, XLVIII.
14 Lc Gii Kinh Dch

Trch Ha Cch i vi Ha Phong nh: IL, L.

Phong Thy Hon i vi Thy Thch Tit: LIX, LX.

4) Nhng qu c tnh cch i nhau nh Chn-Cn (ng-tnh) thay

th nhau khi i vi mt qu khc t r tnh cht tng phn:

Thy Li Trun v Sn Thy Mng: III, IV {i vi Khm

Thy Sn Kin v Li Thy Gin: XXXIX, XL {

a Sn Khim v Li a D: XV, XVI. { i vi Khn

Sn a Bc v a Li Phc: XXIII, XXIV. {

Ha Li Ph Hp v Sn Ho B:XXI,XXI { i vi Li
Li Ha Phong v Ha Sn L: LV, LVI {

Thin Li Vng v Thin Sn i Sc:XXV, XXVI. {

{i vi Cn
Li Thin i Trng: XXXIII,XXXIV {

5) Mt cp tng t (Tn-oi) thay th nhau i vi mt cp tng

phn (Chn-Cn):
Trch Li Ty v Sn Phong C:XVII, XVIII { oi Cn
Sn Li Di v Trch Phong i Qu:XXVII, XXVIII { trn Chn Tn

Trch-Sn-Hm v Li-Phong-Hng:XXXI, XXXII {oi Cn thay

{i nhau v
Sn Trch Tn v Phong Li ch : XLL, XLII {Chn Tn cng
{thay i nhau.

Phong Sn Tim v Li Trch Qui Mui: LIII , LIV{Tn Chn trn

 Dng nh Khu 15

Phong Trch Trung Thu v Li Sn Tiu Qu: LXI, LXII { Cn

{ oi

Nh vy ta lin lc vi nhau 64 qu lm 32 cp, v nhng cp ny

c th xp vo 5 loi:
Loi 1 gm 4 cp :
- 2 - 6 -
- 3 - 8 -
- 4 - 8 -
- 5 - 6 -
Tuy nhin, ta vn cha tm c mt si dy hu l lin lc lin t
32 cp t cp 1, 2 n cp 63, 64. nh phi nhn li gii thch ca
T qui m thi.

IV Cch bi cc qu

A - Cn Bn Ca S Tin Vo Bi Dch
Bi Dch cng nh bi Thi t, bi mai ra, chn g, bi Ty, b caf
v.v. t ra cho chng ta mt vn tin quyt, l vic bi c mt cn
bn hu l no khng, hay ch l m tn d oan ? L t nhin, chng ta
khng th lm mt cuc th nghim khoa hc no chng minh rng
n l ng. Chng ta ch c th suy lun i khi nh sau:

1. c ta l mt b my pht in v thu in th s, ch khi no b xc

ng hoc ch mnh lit mi mong nhn c nhng lung in ca
v tr siu hnh, c tn s c bit. Mt th d th s: mt v tai ta
khng th thu c nhng lung in v tuyn, phi nh my v tuyn
chuyn nhng lung in thnh nhng rung ng c tn s hp vi
mt v tai ta, th ta mi thy v nghe c. Vy chng ta c quyn ngh
rng nhng lung sng in ca v tr siu hnh c tn s c bit, khc
tn s ca nhng lung sng v tuyn, nn c c ta v my v tuyn
in cng khng th thu nhn c. c chng ta ch c th thu nhn
16 Lc Gii Kinh Dch

c chng trong vi trng hp c bit nh khi b xc ng mnh,

hoc tp trung t tng vo mt vn .

2. Trn y mi ch tm gii c mt na vn l: S thng cm

vi v tr siu hnh khng phi l mt s bt kh tuyt i. Cn mt na
vn l : Gi th ta c th thng cm vi v tr lc ta ng bi th
cng ch bit c nhng vic ang xy ra ngay lc , ch lm sao
bit c nhng vic cha xy ra, s xy ra trong tng lai? t vn
ti y, chng ti lin tng n mt cu ca mt khoa hc gia m
chng ti qun mt tn. Vit rng: Nu gi pht ny ta bit c khi
lng, tc v chuyn vn (mass, vitesse et direction) ca mi vt
trong v tr, v bit cch gii quyt phng trnh ca triu triu vt ,
th ta c th tnh ton s vic s xy ra trong giy pht sau, gi sau, nm
sau, v . v . L t nhin, ngay phng trnh ca ba vt (equation des trois
corps) kh khn v cng, hung h phng trnh ca triu triu vt
trong v tr ? Nhng d khng gii quyt ni bng ton hc, chng ta
vn cn hy vng gii quyt n bng linh tnh trc gic trong mt lc
xut thn. V tht ra v tr, nh Einstein ni, l mt continuum
espace-temps, gm ni xa ni gn, qu kh, hin ti v tng lai l
mt. Ci ng trch l b c qu th s ca chng ta khng nm c
ci continuum , ch khng phi l ti bn th ca n khng th nm
c. C nhng bc thnh hin nh Phc Hy, Vn Vng, Chu Cng,
Khng T, Nostradamus, Trng Trnh cho chng ta cha kha vo
trong ci huyn b . Vo c hay khng l ty kh nng ca ta,
khng phi l mt bt kh tuyt i.

3. Vy khi bi ta phi:
- thnh tm trnh trng t cu hi. Nu khng n chay cu nguyn
trong ba ngy m nh c nhn lm, th t nht cng phi tm ra
sch s, ri vo mt tnh tht, thp hng trc bn th, ri tnh ta
cu nguyn xin thn minh tr li cu hi.
- nn t cu hi rt minh bch, dt khot, c th tr li bng C hay
Khng, ch khng nn t vn lung tung. V d nn hi: Ti c
nn nhn vic hng A khng?, ch khng nn hi:Ti nn lm vic
hng no?
 Dng nh Khu 17

- nu cu hi c lin quan n thi gian, th nn t r: Ti s c vic

lm trong mt thng khng?, ch khng nn t vn lung tung:
Bao gi ti s c vic lm?
B - Bi Bng C Thi.
Khng c c thi th ta c th tm dng 50 ng ht nc ngt cng c,
ng vo mt ci hp ng sch s. Li bi ny kh khn nht. Phi tp
trc cho thun thc ri mi bi cho khi lm. C nhng bc sau y:
a)
1- M hp ng c thi, n xung bn v quyn kinh Dch ln
trn. ng trc quyn sch x ba vi.
2- Nm li m c thi, rt ra mt ci v n li vo trong hp. Ci c
khng tham gia vo vic bi. ngha ca n l ci bn th Mt ca
v tr cha hin-tng-ha thnh vn th.
3- t li 49 ci thnh mt ng trn bn trc mt, v thnh khn t
vn , khin tm t mnh rung ng ha hp vi nhng lung sng siu
hnh ca cn khn v tr .
4- Dng ngn tay ci bn tay phi, chia ng thnh hai ng mt
cch t nhin, khng tnh ton, khng c lng, trong khi vn ch tm
vo vn t ra.
5- T ng bn phi, vi tay phi, ly ra mt ci, v t n vo gia
khe ngn t v ngn tay eo nhn ca bn tay tri.
6- By gi ch vo ng bn tri. Vi tay phi, ly ra tng 4 ci gt
nhng nhm sang bn tri, cho n khi cn li l 4 hay di, ngha l
khi s cn li l 4, hoc 3, hoc 2, hoc 1.
7- t s cn li vo gia ngn tay eo nhn v ngn gia ca bn
tay tri.
8- By gi li ch n ng c bn phi. Li gt tng nhm 4 ci
cho ti khi s cn li l 4 hoc di.
9- t s cn li vo khe gia ngn tay majeur v ngn tay ch ca
bn tay tri.
10-Tom gp c hai ng b gt bn tri v bn phi thnh mt ng.
18 Lc Gii Kinh Dch

Ta s thy bn tay tri ang kp mt tng s c l 5 (1+1+3), (1+3+1),

(1+2+2) hoc 9 (1+4+4). Ti sao vy?
V bt u ta c 49 ci, 1 ci vo ngn tay t v ngn tay eo
nhn. Cn li 48 ci, tr nhng ci b gt ra (l 40 hay 44), th cn li
l 8 hoc 4. Vy 1 cng vi 4 l 5, hoc 1 cng vi 8 l 9. Ta cn thn
t s 5 hoc s 9 ra mt ch.
b) V ly li ng c b gt ra (bc 10 ca giai on a) l 40 hoc 44.
Ta li lm nh trn, v bt u bng bc 3, ngha l:
1- t ng 44 hoc 40 lm mt ng trc mt;
2- Dng tay phi, chia ng lm 2 ng mt cch t nhin;
3- Dng tay phi, ly ra ng bn phi 1 ci, v t n vo khe gia
ngn tay t v ngn tay eo nhn ca vn tay tri.
4- ng bn tri, gt tng nhm 4 ci mt, cho n khi s cn li l 4
hoc t hn;
5- t s cn li vo khe gia ngn tay eo nhn v ngn tay
majeur ca bn tay tri.
6- ng bn phi, gt tng nhm bn ci mt, cho n khi s cn li l
4 hoc t hn;
7- t s cn li vo khe gia ngn tay gia v ngn tay tr ca
bn tay tri.
8- Tom gp hai ng b gt bn tri v bn phi lm mt.
Bn tay tri ang kp mt tng s c l 4 (1+1+2), (1+2+1), hoc 8
(1+4+3), (1+3+4). Ti sao? V khi u ta c 40 hoc 44, 1 ci vo
khe gia ngn tay t v ngn tay eo nhn, cn li 39 hoc 43. Tr
nhng ci gt ra l 32 hoc 36, th s cn li phi l 3 hoc 7. Cng
vi 1 thnh 4 hoc 8. Ta li cn thn t s 4 hoc 8 ra mt ch, cnh
s 5 hoc 9 ln trc.
c) Ta li lm cng vic trn mt ln th ba na. Bt tt nhc li cc
bc i, ch cn bit rng s cn li ny s l 4 hoc 8. Ti sao?
V ln ny s khi u l 40 hoc 44 tr i 4 hoc 8, cn li 32, 36,
hoc 40. Mt ci vo gia ngn tay t v ngn tay eo nhn, cn li
31, 35 hoc 39. B i cc nhm 4 gt ra, s cn li phi l 3 hoc 7.
Cng vi 1 thnh 4 hoc 8.
d) Nh vy ta hon thnh ho S, ho di cng qu.
 Dng nh Khu 19

Ln th nht ta c 5 hoc 9, ln th hai v th ba c 4 hoc 8.

By gi ta kt hp cc s theo mi cch:
5+4+4 l thi dng 13
9+8+8 l thi m 25

5+8+8
9+8+4 l thiu dng 21
9+4+8

5+4+8
5+8+4 l thiu m 17
9+4+4
Cch bi cc ho nh, tam, t, ng, thng, cng lm nh vy:
Bt u bng 49 ci c s 5 hoc 9
Bt u bng 40 hoc 44 c s 4 hoc 8
Bt u bng 32, 36 hoc 40 c 4 hoc 8.
V lm xong tt c 6 ln nh th, th ta s c 6 ho qu.

C - Bi Bng 3 ng Tin :

Nn dng 3 ng trinh c, mt nga c ch, mt xp khng ch. Nu

khng c tin trinh c, th nh dng 3 ng quarters, v ly mt c ghi
gi tr ca n lm mt nga.

Cch ny gin d hn cch bi c thi, theo my bc sau y:

1- Lc nh ba ng tin trong hai bn tay, ri vt c ba xung bn.

2- Ghi mi ng ri xung nga hay xp. Nga th tnh l 2 (v 2 l s

chn, s m); xp th tnh l 3 (v 3 l s l, s dng). Nh vy:
Nu c ba u nga, th 2 x 3 = 6, l s ho thi m
Nu c ba u xp, th 3 x 3 = 9, l s ho thi dng
Nu hai nga mt xp, th 2 + 2 + 3 = 7, l s ho thiu dng
Nu mt nga hai xp, th 2 + 3 + 3 = 8, l s ho thiu m
20 Lc Gii Kinh Dch

Th l ta c ho S. Mun c nm ho trn, ta cng ln lt lm

nh trn.

D - Bi Dng 6 Que :
Mi que di chng 8 inch, rng 1 inch, v dy 1/8 inch. Hai mt u
sn en, nhng mt mt c thm mt vch sn trng rng chng 1.1/2
gia.
Que no nga en tuyn l ho dng ___ (v s mu l 1, s l)
Que no nga c vch trng l ho m _ _ (v s mu l 2, chn)

Cch bi ny gin d nht, ch vic :

1 - a c 6 que ra ng sau lng
2 - Ri ln c 6 ln mt bn
3 - Xp chng thnh qu 6 ho, que gn mnh nht l ho S, que k
cn l ho Nh, v.v. nh vy ta c lun qu bi, nhng khng th c qu
bin, v do ngha ca qu bi cha c y .

E - Bin Qu :
Sau khi bi bng c thi hay bng 3 ng tin, ta c th ng trc mt
trong 3 trng hp sau y:
1 - Nu trong qu khng c ho chuyn (moving line) tc l khng c
ho thi dng hoc thi m no, th ch vic tm xem qu tn l g,
v ngha ca n th no.
2 - Nu trong qu c mt vi ho thi dng hoc thi m, th ngoi
qu ta cn phi bin ho thi dng thnh ho thiu m, v ho thi
m thnh ho thiu dng, c mt qu mi gi l bin qu (new
hexagram). Ti sao vy?
L do l ho thiu m hoc thiu dng ch thi k cn sung sc, cha
thay i, cn ho thi m hoc thi dng th ti lc qu sp ht, phi
bin thnh ho tri ngc ca n.
Ly mt th d ta bi c cc ho :
___
Thng 5 + 8 + 8 21 thiu dng
 Dng nh Khu 21
__
Ng 9+4+4 17 thiu m
___
T 5+4+4 13 o thi dng
___
Tam 9+4+8 21 thiu dng
__
Nh 9+8+8 25 x thi m
__
S 5+8+8 21 thiu dng

thnh qu m l : Bt Thun Li, s XXX, v qu bin l : Sn Thin i

Sc s XXVI.

bin thnh

Nghin cu ngha ca qu Bt Thun Li l nghin cu tnh hnh hin

ti, nhng iu c th xy ra cho vn ang hi. Cn qu i Sc cho
bit nhng iu s xy ra trong tng lai, s bin chuyn tt nhin ca
vn ang hi. S chuyn bin c ghi trong nhng ho Nh v
T khin qu Li bin thnh qu i Sc. Bin qu ny khng cn phn
tch tng ho nh qu m, ton th qu cho ta bit cu gii p ti
hu. V vi s nm c c nhng tnh hnh tnh (statique) v ng
(dynamique) ca vn ang hi, cu gii p ti hu s hin ra trong
trc gic ca ngi bi qu.

V - Cch gii qu bi

A - V Ton Th.
I - Nh chng ti trnh by trong Li Ni u, khi c cc tc
phm kho cu v kinh Dch, chng ti thy ny ra mt s thc mc
khng c gii quyt. Nhng thc mc phn nhiu thuc v cch
gii qu bi.

1) Trc ht, hnh nh trong mt ci nhn trc gic k diu, c thnh

hin thy r ngha thm trm ca mi qu hng din tin ca n m
khng cn gii thch ti sao.
22 Lc Gii Kinh Dch

C Phan nhiu khi ct ngha ci nhn trc gic bng l lun,

nhng cng nhiu khi khng. Chng ti s c gng, khi c th c, b
khuyt s thiu st ca c Phan. khng phi l mt thi bt knh
m ch l mt c gng hc i i theo con ng sng m bc tin bi
vch ra.

2) Th hai, trnh by ci nhn trc gic, c thnh hin t tn cho

cc qu, nh qu Tng s 6 c ngha l kin co, qu S s 7 c ngha l
em qun i nh gic, hoc qu Tnh s 48 c ngha l ci ging, qu
nh s 50 c ngha l ci l hng hoc ci ni nu cm, v. v . V li
gii thch c in v ton qu v tng ho bm st vo tn qu. Do c
thc mc: Gi th mt ngi ang tht nghip mun bi xem c nn i
xin vic hng X khng, m bi c qu S, chng ho trt qu sao?
V i xin vic lm c dnh dng g n vic mang qun i nh gic u?
Bi vy chng ti ngh rng khng nn bm st vo tn qu on qu,
m ch nn tm trong mi qu nhng sc huyn b no ang chi phi vn
ang bi. V d qu a Thy S c sc chu ng, nhn ni ca
KHN v sc qu cm dng lc ca KHM, v v Khm h qui
nn c kh th xng ln, hng dn qun chng KHN theo mnh lm
mt cng vic g. l chnh bng bc trong qu S, v n c th p
dng cho bt c vn no ang bi, d l i xin vic lm, hn nhn,
kin co, gio dc, ngoi giao, v . v . ch khng ring g vic em qun
i nh gic.

Ni nh th khng c ngha l chng ti ph nhn li gii ca c thnh

hin m ch c ngha l:

a) C gng gii thch ci nhn k diu bng l lun thng thng

theo nhng nguyn l kinh Dch, tc l nh hng tng quan ca cc
sc mnh huyn b (c tng trng bng cc qui) ang chi phi qu
.

b) Cc sc huyn b c vch r i ti mt kt lun tng

ng vi ci nhn trc gic k diu ca c thnh hin, th bt c qu
no bi c trong 64 qu cng c th dng tin on v bt c vn
no mnh ang bi.
 Dng nh Khu 23

II. Mi qu 6 ho gm c hai qu 3 ho, mt ci trn gi l thng

qui hay ngoi qui, mt ci di gi l h qui hay ni qui. Trc
ht, ta xem mi qui c khuynh hng m hoc dng, c tng
hnh bng vt g v c ngha no v ng hnh, phng hng, tnh
cht, a v trong gia nh ca ngi bi qu hoc ngi i tng ca
qu bi, v . v .

a) Ring v khuynh hng m dng, xin ni r ngha. Ni chung,

nhng qu dng l Cn, Chn, Khm, Cn, thng c ngha l o
x th ca ngi trn, cng quyt:

Cn biu hiu cho sc mnh sng tc, ch huy.

Chn biu hiu cho sc mnh vng vy.
Khm biu hiu cho nhng kh khn s gp v tinh thn mo him.
Cn biu hiu cho sc mnh cn thit chng li tro lu, hoc t
kim ch.

Cn nhng qu m l oi, Li, Tn, Khn, thng c ngha l o x

th ca ngi di, nhn nhc:

Khn biu hiu cho c tnh thun tng, nui dng.

Tn biu hiu cho c tnh khim nhng.
Li biu hiu cho c tnh vn minh, sng sa .
oi biu hiu cho c tnh vui v, ha duyt.

Phn bit tnh cht m dng nh va trnh by khng c ngha l

dng tt, m xu. V d tnh cng quyt l tt ngi cha, ngi
i tng, nhng li xu ngi v, ngi lnh. Mi vt, mi ngi
trong khong tri t u c ci o t nhin ca n. Hn cm trong
tay m bung ra l ri xung t : ri xung l o ca hn . Ngn la
th phi xng ln trn: ln trn l o ca la. Con h phi n tht d th
sng: git hi d th l o ca con h. Con tru n c sng: n c
l o ca con tru. Ta khng th ni l ci o ca ngn la tt hn ci
o ca hn , hoc ci o ca con tru tt hn ci o ca con h.
24 Lc Gii Kinh Dch

b) Mi qu ba ho c tng hnh bng mt vt: Cn l tri, Khn l

t, oi l nc im lm cc h ao, Khm l nc chy cun cun
cc sng ngi, v . v . T nhng hnh tng ta c th rt ra nhng
ngha khc nhau m n bao hm. V d Cn ch phng Nam v mt tri
phng nam lc gia tra; Cn ch sc mnh ch huy v tri trn cao,
bao trm mun vt; Cn ch ngi cha v ngi cha l ch gia nh, v.v .

Gii qu c hai li:

1) Theo tng qu
2) Theo c qu

III - Sau khi nhn nh r tnh cht ca hai qui thng h, ta mi

tm hiu ngha ca qu. V ty qu ta c th p dng mt trong nhng
nguyn l sau y:

1) Nu hai qui thng h trng nhau, trn di nh nhau, th l 8 qu

Bt Thun Cn, Bt Thun Khn, Bt Thun Li, v . v . Trng hp ny
rt gin d, ch l tng cng tnh cht chung ca hai qui kt hp. V d
Cn l cng cng, th Bt Thun Cn l cng cng tt ; Khm
l nguy him, th Bt Thun Khm l nguy him cc , v . v .

2) Mt trng hp cng d nhn xt l di c ton ho dng, cn

trn th ton ho m, nh vy l chnh o xua ln ui t o: tt. V
d qu Phc s 24 di c mt ho dng, qu Lm s 19 c hai
dng, qu Thi s 11 c 3 dng, qu i Trng s 34 c 4 dng, qu
Qui s 43 c 5 dng, xua ui nhng ho m trn.

V tri li, nu di ton ho m, cn trn ton ho dng, tc l

t o xng ln ui chnh o: xu. Cng c 5 qu thuc trng hp
ny.

3) Nu trong mt qu m ch c mt ho dng cn cc ho khc u

m, hoc ngc li ch c mt ho m cn nhng ho khc u dng,
th ho duy nht l ch qu, v nh hng ln n ngha ca qu.
Tt hay xu s ty ho duy nht chnh hay bt chnh, c trung hay
bt trung. l trng hp ca nhng qu 7, 8, 9, 10, 13, 14, 15, 16, 23,
 Dng nh Khu 25

24, 43, 44. Nhng bn qu Bc s 23, Phc s 24, Qui s 43 v Cn s

44 ty thuc nguyn l 2 ri, ch cn 8 qu ty thuc nguyn l 3.
Vy tr 8+10+8 l 26 qu thuc ba nguyn l 1, 2, 3 d nhn xt
ngha, cn li 38 qu kh nhn xt hn, nhng ta c th tm hiu bng
cch nghin cu s tng quan gia h qui v thng qui nh th no.
i :
4) H qui l ci ng tin, sp c thnh tr, cn thng qui l
ci ang lui, sp b tiu vong. Nguyn l 2 trnh by trn ch l mt
trng hp c bit ca nguyn l chung ny. V d qu Sn Ha B s
22 v qu Ha Sn L s 56 u hp bi hai qui Cn v Li, nhng
qu B th Li di, v qu L th Cn phi di. Ngha l qu B
ci s thng li l Li, l nh sng, i ph v ui lui sc mnh km hm
ca Cn, khin cho x hi c mt cht t im vn minh ngh thut.
Tri li qu L ci s thng l Cn, l sc mnh km hm, n p mi
ngh thut vn minh, khin cho nhng bc tr thc phi b nh ra i, L.

5) Khi qu tng trng cho mt vn hi no , th tnh trng ca vn

hi no tin t di ln trn, t h qui n thng qui. Nguyn l
ny hnh nh trng vi nguyn l 4, nhng thc ra c khc. y khng
phi l sc mnh h qui thng sc mnh ca thng qui, m l tnh
trng ca qu (do c hai qui to ra) tin theo thi gian t lc khi u
cho n lc kt liu. V d qu Thy Ha K T s 63 l thi k
thnh cng, qu Ha Thy V T s 64 l thi k cha thnh cng, u
hp bi hai qui Khm v Li. qu 63, tnh trng tt p thnh cng lc
ban u h qui, v dn dn s suy sp khi kt liu thng qui. Tri
li tnh trng xu khng thnh cng lc ban u s dn dn sng sa lc
kt liu. Phi gii thch nh vy, ch ta khng th ni rng qu 63 la
thng nc, v qu 64 nc thng la.

6) Cng c khi ta phi xem xt hai qui tng trng cho nhng c
tnh no, chng c th ha hp vi nhau c khng, nu c th tt,
tri li l xu. V d:
- Qu Thy Li Trun s 3, tng hnh bng ngoi Khm (him), ni
Chn (ng), c th gii thch rng qu ny ng vo mt tnh th him
nguy ngoi, li b ri lon trong quy ph.
26 Lc Gii Kinh Dch

- Qu Thin Trch L s 10, trn Cn dng di oi m, cng

cng trn, vui thun di, nh vy l hp vi l t nhin, hp vi L:
tt.
- Qu Ha Thin i Hu s 14, trn Li (la) di Cn (tri), c
ngha l la trn tri, tng trng cho mt nh sng, mt c chiu
xa khp mi ni, mi vt.

7) Cui cng, ta li cn nhn thy rng mt qu c ngha cho l xu,

nhng nu n c hai ho c trung l Nh, Ng chnh ng, ngha l
Nh m Ng dng, th qu khng hn l xu u, cn c ch kh
th. V d qu Thy Sn Kin s 39 r rng l im xu, nhng v c
ho Lc Nh v Cu Ng chnh ng, nn c Son t ph: Li kin
i nhn, trinh, ct
B - V Cc Ho

1. Cc ho ni chung l ci g?

a) Mt l ch tnh trng ca vn bi din tin vi thi gian nh th

no, t lc khi thy, trng thnh, ri n cng cc tn t. V c
thnh hin tng hnh mi qu bng mt vt nh ci ging, ci nh,
hoc mt vn no nh kin tng, chin tranh,v . v ., nn li gii
thch cc ho cng m t qu trnh din tin ca vt hoc ca vn
mt cch st nt.
Chng ti cng nhn nh rng cc ho, t S n Thng, chi-tit-
ha qu trnh din tin ca vn ang bi, nhng chng ti khng qu
l thuc vo vt hay vn tng trng cho qu bi. Ni mt cch khc,
chng ti s m rng qu trnh din tin khng nht lut cho mi vn ,
hn nhn cng nh gio dc, on kt cng nh chin tranh. Mi qu b
chi phi bi nhng sc mnh siu hnh ring bit cho n, hot ng theo
mt kiu c th ch khng nht lut cho tt c cc qu. Bi vy, vi
qu ny s din tin c th s u n, khng cht vp vp; tri li vi
qu kia, n c th s qua nhiu bc nhiu kh, khi tin khi li.
 Dng nh Khu 27

b) Qu cng c th c nhiu p s khc nhau ty theo ngi bi qu,

l mt ngi a v thp km, ti nh, hay l a v cao sang, c ti
ln, quyn hnh rng. V y theo c nhn:
- ho S ch ngi dn thng, tiu nhn;
- ho Nh ch bc li, tng l;
- ho Tam ch bc quan, hng ph huyn;
- ho T ch bc i thn gn cn vua;
- ho Ng ch v ch tn, hong ;
- ho Thng ch bc qun t hoc quyn th ln.

Vy ngi bi phi thnh thc nhn nh vic bi ang giai on

no ( tc l ho S, hoc cc ho gia, hoc cc ho Thng). V cng
phi thnh thc nhn nh mnh l hng ngi no, nhu ha th l ho
m, cng cng th l ho dng, c a v thp th l cc ho di,
c a v cao l ho trn. C sch cn my mc gii thch phn vn
m ni rng ho bin chnh l ho thch ng vi ngi bi qu.

2) Mi ho phi gii thch theo nhng nguyn l no?

a) Ni v bn cht th mt ho c th l dng ( cn gi l Cu), hoc
l m (cn gi l Lc). Dng th cng, sng, m th mm, ti, v . v .
b) Ni v v tr th nhng ho S, Tam, Ng hp vi dng, cn
nhng ho Nh, T, Thng th hp vi m. Nh vy mt ho bn cht
l dng c khi c dng v (S, Tam, Ng), tc l c chnh. Tri li,
nu n v tr m (Nh, T, Thng), tc l bt chnh. Cng vy, mt
ho bn cht m m c dng v l bt chnh, v c m v l c chnh.
c chnh l tnh nt hoc ti c xng ng vi a v ca mnh trong
x hi, hoc thch hp vi hon cnh ca qu . Bt chnh th tri li.
Nhng khng phi bao gi c chnh cng l tt, v bt chnh cng l
xu. C th mt thi k no , trng dng (dng ho c dng v)
li l qu cng, v trng m (m ho c m v) li l qu nhu nhc,
u lm hng vic. Tri li, dng ho c m v hoc m ho c dng
v li c khi tt trong vi hon cnh i hi cng nhu h tr nhau, b
khuyt cho nhau.
c) V v tr cn phi ni thm rng ho Nh gia h qui v ho Ng
gia thng qui u l c trung, gi a v tn qu, cn nhng ho
28 Lc Gii Kinh Dch

S, Tam T, Thng u l bt trung. Ch trung y khng c ngha

l trung thnh (fidle) nh trong danh t trung thn, m c ngha l trung
dung (juste milieu), khng thi qu cng khng bt cp. c trung m
bt chnh cn tt hn l c chnh m bt trung, v mt ngi bit x s
trung dung thng bit t kim ch mnh, khng qu cng cng (nu
c Ng) hoc khng qu nhu nhc (nu c nh).
d) Ni v s tng ng gia cc ho, th nhng cp S-T, Nh-Ng,
Tam-Thng, thng c lin h vi nhau. Nhng phi mt m mt
dng th mi c s tng ng (nh in m in dng thu ht nhau),
nu c hai u m hoc u dng th khng c s tng ng. y ta
li phi cm phc kinh Dch khm ph ra s tng ng , tri vi
thng tnh cho rng ng thanh tng ng, ng kh tng cu. V d
trong mt cuc hp tu m nhc, phi c ting trm ting bng xen ln
vo nhau th mi hay. Li v d na, hai anh hng mi bit trng nhau,
nhng mt ngi phi a v qun vng, ngi kia phi a v thn
h nh Lu B v Quan Cng th mi hp tc vi nhau c. Cn nu c
hai u a v qun vng nh To Tho v Lu B, th phi i n
ch v, khng th hp tc vi nhau lu di c.
Ngoi ra, hai ho trong mi qui thng hoc h, tuy khng chnh ng
vi nhau nhng v gn nhau nn cng c khi nh hng ln nhau. Tc l
ho S-Nh, Tam-t, Ng-Thng.
3) Chnh v ngha cc ho thay i t ho S n ho Thng, ngha
l ty theo giai on din tin ca vn ang bi hoc ti c ca
ngi bi qu, m chng ti ngh rng ci quan trng ca kinh Dch l
li gii thch cc ho : Trc bt c vn no (gio dc, hn nhn,
kinh t, ngoi giao, chin tranh, v . v .) v trong bt c hon cnh no
(yu km hay hng cng, chng i hay ho thun, thi bnh hay lon
lc, v . v .), kinh dch lun lun dy ta hc x th thch hp vi hon
cnh , i ph vi n.
C - Ta C Nn Tun Theo S Ch Dn Ca Qu Bi Khng
?
 Dng nh Khu 29

Nu khi bi m thiu trang nghim thnh khn, th l t nhin s lng

qu. Di y gi th rng qu bi c hnh rt trang nghim thnh
khn. Ta c th ng trc mt trong ba trng hp:

1) Cu tr li ca qu hnh nh khng n nhp g vi cu hi. Ch vi

cho l lng qu, v ngha ca qu thng xu xa, kn o, ni vi tim
thc hn l vi tr thc ca ta, nn ta cha hiu. Nhng ri mt ngy no
, ta s bng hiu (cng nh cc cu sm).

2) Cu tr li xu, bo ta rng nu ta tin hnh vic d nh th s tht

bi. Nhng v c nhiu l do thun tin, ta cho rng qu bo sai, c
lm th no cng thnh cng. Tuy nhin, cng nn cn thn, v tng lai
c nhiu bt ng, ci m ta tng ngy nay l thun tin, c th ngy
mai s bt li. S , qu bi trng thy m ta khng trng thy. V d
ta hi: c nn hp tc vi ng X khng trong mt vic lm n c li ln,
nh u thu, xut nhp cng. Qu tr li: khng nn. Nhng v ta thy
ng X ang lm n thnh vng, ta c hp tc. Nhng chng bao lu ng
lm vic phi php, ri ta cng b lin can vo.

3) Cu tr li tt. Ta c vng tin m tin hnh cng vic d nh.

VI Trit l Kinh Dch

Vn bi Dch, ta c th tin hay khng tin v n rt huyn b, phi l

ngi c cn c c bit mi d cm thng vi cc lung in siu hnh
ca v tr. Nhng phn trit l ca kinh Dch th khc, ai cng c th
lnh hi c nu chu kh suy ngh. c l l quan nim ca c So
Nam nn trong cun Chu Dch ca c khng h ng n cch bi
m ch trnh by trit l ca kinh Dch trong qu. (V c l, theo c
Phan, ta ch nn nghin cu kinh Dch, ri c vn no nghi ng, kh
quyt nh, th thay v bi ton, chn trong s 64 qu, qu no lin quan
n vn hin ti ca mnh. Ri t xt mnh v cnh ng ca mnh
trong vn ang hi, ng c tng trng bng ho no, t S n
Thng trong qu . Vic la chn ny cn kh khn hn l vic bi
30 Lc Gii Kinh Dch

ton my mc, v n i hi ta mt chnh tm thnh tuyt i, khng

t tn m cng khng h, ri c li gii trong qu ).

Tr li trit l kinh Dch, n khng phi l mt trit l khng tng

m rt thit thc, cn c vo s quan st cc hin tng thin nhin v
nhn s. N gm my nhn xt sau y :

A - Vn Hin Tng Thin Nhin.

1) Mi s mi vt u bin chuyn, khng c ci no vn y nhin mi.

Nh ngy m thay i, xun h thu ng, trng trn ri li khuyt, triu
i thnh suy, i ngi t thiu nin n gi lo, v . v . iu nhn xt
ny, phm nhn chng ta cng c.

2) Nhng s bin chuyn din ra v sao (why), th phm nhn chng ta

khng bit. l ch huyn diu ca kinh Dch. t 5000 nm trc,
c thnh hin bit rng trong bn th ca v tr, gi l Thi Cc, c
hai nguyn l va i chi nhau, va b khuyt cho nhau, gi l m
Dng. V khoa hc ngy nay chng minh rng tt c v tr ch l
nhng kt qu giao dch ca hai loi in, mt m v mt dng, ca
mt bn th chung l energy-matter.

3) Vn cha ht. S giao dch gia m v dng din ra th no (how),

c theo mt qu trnh (processus) hu l no khng, hay l v trt t ?
Khoa hc ngy nay mi ch thy vi kha cnh, nh lut Mendelieev
ni trn, v lut Mendel chi phi s di truyn (heredity), nhng cha
t thnh mt h thng chung cho hin tng vt l ha, tm l, sinh l,
v . v . Kinh Dnh dm a ra mt qu trnh din tin cho khp mi
bin chuyn. C th ci vic h-thng-ha qu to bo, khng
mm do n khp vi mi bin chuyn, mi ci c nhng ci c
im ca n, khng ci no ging ci no. D sao th ta cng phi cng
nhn rng, s c gng h-thng-ha , vi 64 qu v 384 ho, em
li mt cht rationality, mt cht sng sa trong ci hn n mt m ca
mun s mun vt. Cc ngnh khoa hc cng vy, i t ci ln xn
ch t cnh (science descriptive) m cha bit tin on ca thi Trung
c, n ngy nay tin dn dn n cc nh lut ton hc rt xc thc, c
 Dng nh Khu 31

th tin on cho mt tnh trng no , ci g s xy ra. Thin vn hc,

Vt l hc, Ha hc, Sinh vt hc, v c n Tm l hc, X hi hc u
tin nh th, nhng vn cha i n mt qu trnh h-thng-ho duy
nht. Phi chng thuyt Unified Field (Thng nht trng) ca Einstein
c tham vng , nhng cha hon thnh m mn v cha chng minh
c?

Tr li ci qu trnh h-thng-ha ca kinh Dch, n c trnh by

trong T qui mi u qu, v cha ngm 2 kin sau y:

a) Mi bin chuyn u theo mt chu k, di ngn khc nhau, c

th hin bng s ngy hoc thng, nm, th k, thi i, v . v . V tr
tin ho khng theo ng thng (linaire) m theo ng trn c
(spirale). V d chu k glaciation-rchauffement ca a cu, khng c
lnh lo mi mi, cng khng c nng mi mi, chu k glaciation-
rchauffement ny xong th li bt u mt chu k glaciation-
rechauffement mi. Cc sinh vt cng vy, c thc vt, ng vt ch sinh
trng trong mt vi ngy, tri li c thc vt, ng vt khc c th sinh
trng ti mt vi trm nm.

b) Trong mi chu k, ci g i n tt pht trin ca n th s bt

u suy vong, v ci g n tt suy vong ca n th s bt u pht
trin. V d ban ngy t ng ch sang h ch ngy cng di, n tit h
ch th ngy s bt u ngn tr li. Ri t h sang ng, cng ngn n
tit ng th s bt u di tr li. Li v d tho mc t tr n gi th
phi cht, nhng cht ri th li ti sinh nh hoa qu.

B - V Cc Hin Tng Nhn S.

Ci gi tr ca kinh Dch l em p dng ci thin o vo nhn

o, gm trong my kin sau y:

1) Tin vo l nhn qu: tr, lon, thnh, suy, ct, hung, ci g cng c
nguyn nhn ca n, khng phi l chuyn v c ngu nhin.
32 Lc Gii Kinh Dch

2) Tin vo l bin dch, v trong m c dng v trong dng c m.

Thi tr khng phi tr mi u, ngay trong lc ang thnh tr ngm
cha nhng mm lon c th ny n ph v n. V trong lc b cc
ch nn bi quan tuyt vng, phi ngh n v gip nhng mm tr s
ny n phc hng li thi tr.

3) Nn x s theo thin o, ngha l ty thi. Kinh Dch khng bo ta

mt cch cng nhc nh Nho Gio rng: th lm cy thng cng cn
hn lm cy gy cong, th lm vin ngc v cn hn lm vin ngc
lnh. Th cho nn, khi nn cht th phi cht, khng chu nhc. V d
Trn bnh Trng chi vo mt qun Nguyn m cht, l bc qun t x
s ng vi tinh thn Nho Gio. Nhng ngi qun t trong kinh Dch
nn tin th tin, nn lui th lui bo ton, khng phi thn mnh ring
ca mnh m v vic ln ca quc gia. Qun Trng, n Anh khng chu
cht vi ch c, m dnh tm thn hu ch s i nguy thnh an cho
nc T, chnh l nhng bc qun t hiu thu kinh Dch.

Nh vy, ta ch nn ngh lm rng tinh thn kinh Dch tri ngc vi

tinh thn Nho gio. Kinh Dch khng khuyn ngi qun t lun lun
tm sng lnh cht, m ch khuyn ngi qun t coi vn sinh t mt
cch rng ri hn quan nim ca Nho gio thi, cn c vo li ch quc
gia hn l vo s vinh nhc bn thn. Sng cht c khi nng bng ni
Thi Sn, cng c khi nh bng chic lng chim, cu mi t r quan
nim ca kinh Dch.

Thm na, ty thi tin lui khng phi ch gii hn trong vn nn

cht hay nn sng. N c p dng trong mi cng vic i: m thc,
hn nhn, gio dc, thng pht, thng mi, k ngh, hp tc hay
chng i vi mt chnh quyn, ngoi giao, chin tranh, v . v . Bc gia
trng t gia, chnh khch tr quc, gio s dy hc tr, thm phn x
kin, thng gia kinh doanh, ngoi trng i thng thuyt, tng lnh
cm qun ra trn nu bit thm nhun trit l kinh Dch, th s trnh
c nhng li lm ng tic.

C - Bin i Tun T Hay t Ngt ?

 Dng nh Khu 33

Ta c th ng rng kinh Dch chp nhn thuyt tin ho chm chp v

tun t (volutionnisme) ca Darwin, m khng chp nhn thuyt Bin
ha t ngt (mutationnisme hay Catastrophisme) ca mt s nh sinh
vt hc v thin vn hc tn tin (De Vries, Velikovsky).

1) Xin ly mt th d : Trong qu Bc s 23, kh m dn dn ln p kh

dng, c ti 5 ho m di xua ui 1 ho dng trn cn st li.
Ri tip n qu Phc s 24, kh dng sau khi b tiu dit li xut hin,
1 ho dng xut hin di c kh th tin ln chng vi 5 ho m
trn. T qu Bc sang qu Phc, ta thy c mt qu trnh tin ha t t.

2) Tuy nhin, ta cng thy trong kinh Dch c rt nhiu qu hon ton
tri ngc nhau v i lin vi nhau. V d qu Thi s 11 v qu B s
12. Trong hai qu , u c 3 ho m v 3 ho dng, nhng Thi th
3 dng di ang tin ln, cn B th tri ngc. Ta khng th ni
rng qu trnh tin ha t qu Thi sang qu B l mt tin ha t t
c, v s i 3 ho dng sang ch 3 ho m, ngc li, i hi nhiu
bc i ch khng phi mt bc l nh trng hp qu Bc tin
sang qu Phc. y, ta thy th c lt ngc mt cch t ngt, bt
ng, tc khc ch khng t t. R rt l y t tng Dch ng theo
thuyt Mutationisme ca De Vries hay Catatrophisme ca Velikosvsky,
ch khng theo thuyt Evolutionnisme ca Darwin.

Mt ln na, ta thy trit l Dch ni ring v trit l ng ni

chung, lun lun uyn chuyn ch khng cng nhc nh trit l Ty
phng. o Pht h chng ni: Phi hu, phi v, dic hu dic v l
g? V cc khoa hc gia Ty Phng, ngy nay mi nhn thy chn l
. nh sng va l lung sng t in va l quang t (De Broglie),
nng lng v vt cht cng l mt (Einstein).
34 Lc Gii Kinh Dch

PHN HAI.
SU MI T QU

I - BT THUN CN.

A - Gii Thch C in

1) Ton qu :

- Cn : nguyn, hanh, li, trinh. (Nguyn: khi u, ln. Hanh: thng

sut, t ti. Li: tin li, nn. Trinh: bn cht, kin tr).
- Qu Cn tng trng tnh tnh ca tri, hon ton dng cng, v li
trung chnh. Ti c m cng c nh Cn, th lm vic g cng c th
c to ln, li tin, m li kin c m mn.
2) Tng ho :
S Cu : v thp nht, nn tng trng bng tim long, rng cn
trong hang.
- Vt dng: ch nn xut hin vi, tuy lnh i m khng ly th lm
bun ( V d: L Vng cu c ch thi Bn Kh).

Cu Nh : dng ho c m v, c trung, l hin long ti in, rng

ra khi vc.

- Li kin i nhn: nu gp c minh ch th s lm c s nghip to

tt. (V d: L Vng, tc Khng T Nha, sau khi c Vn Vng mi
v cm quyn chnh, pht Tr, lp nn c nghip nh Chu).
 Dng nh Khu 35

Cu Tam : dng ho c dng v, trng dng, li chnh vnh trn

cng h qui v di thng qui, mt a v kh x, nn c li rn:

- Chung nht kin kin, ngha l phi sut ngy hng hi t cng m
nh c iu lo s. (V d: T M c vua Ngy thc c, ri b dm
pha nghi k, phi gi v gi ln, co lui bo tn tnh mnh).

Cu T : cng chnh vnh nh Tam, nhng hn Tam ch T

qu trn c th tin thoi d dng hn nn Thnh nhn bo:

- Hoc dc, ti uyn, v cu, ngha l bit x s ty thi, th s khng

mc li. (V d: Lu B vo Ty Xuyn, thy Lu Chng hn yu, c
th cp nc m khng mt lng dn, c tin. V Trnh Tng, sau khi
khi phc Thng Long, c th ln ngi vua, nhng thy lng dn cn
tng nh nh L, nn ch lp vng nghip m khng chim hiu).

Cu Ng : c trung, v ch tn, nn tng trng bng phi long ti

in rng bay trn tri, bc lnh t tung honh thin h. Li kin i
nhn, l gp v hin ti cng lm vic ln.( V d: Hn Cao T bnh
c thin h nh cng ca Trng, Tiu, Hn).

Thng Cu : tuy trn Cu Ng, nhng Ng l v ch tn ri, nn

Thng ch c th l b ti. Nn gi l khng long, rng ln cao cng
cc, bc nhn thn c qu hin tt .

Hu hi: s c vic phi hi nu khng bit thoi lui gi mnh (V

d: sau khi dit c Ng ri, Vn Chng khng bit theo gng Phm
Li co lui, li b Cu Tin git).

B - Nhn Xt B Tc.

1) ngha qu Cn :

Qu cn c 6 ho u dng, hnh dung mt cnh vt, mt tnh trng

sng sa v cng cng cc . Tuy mnh m nhng khng tn bo,
vn gi chnh ngha ca o tri che ch mun vt, ca o qun t gip
36 Lc Gii Kinh Dch

i an dn. Ni tm li, hai c tnh ca qu Cn l mnh m v sng

sut, mnh m c kh nng hnh ng v sng sut hng dn
hnh ng.

2) Bi hc :

Tuy qu Cn ni chung rt tt, nhng cng phi n v tr ca mi

ho biu tng cho a v ring ca ngi bi qu. D l rng nhng
khng phi bao gi cng tung honh c u, c khi phi n np hoc
thoi lui.

Vy nu bi c qu cn, nn theo Cn o, ngha l dng dc tin

ln nu t xt mnh c ti hnh ng, v hon cnh thun tin. Hai
thi k hoc loi ngi tt nht hot ng l ho Nh v Ng v c
trung. Cn hai ho Tam, T th nn phng cn thn, ty thi tin
thoi.

Bi hc ny c bit p dng cho vic mu cu cng danh v hot ng

kinh t, nhng cng c th p dng cho bt c vn no khc. Nh hn
nhn chng hn, bi c qu Cn l im tt, tr phi trng hp Cu
Tam (vi qu cao l Thng Cu, s b khinh khi), hoc trng hp
Thng Cu (mnh giu sang ri, cu hn u chng c, h tt
phi i tranh hn vi k khc, gy th phi).
 Dng nh Khu 37

II. BT THUN KHN.

A - Gii Thch C in

1) Ton qu :

Khn: nguyn, hanh, li, tn m chi trinh, ngha l thun m cc thun

nh c Khn, vn nguyn kh c vn vt l Nguyn, v cng c
cng dng khin cho vn vt pht t l Hanh. Nhng v bn cht Khn
l m, thun, nn ch theo c kin hnh ca Cn m tin hnh, nh
nga ci tha thun vi nga c.

a th Khn, qun t d hu c ti vt, ngha l qu Khn ny, 6 ho

u m, tng lp chng cht, tng nh t dy m li thun, nn ch
c mun vt. Qun t nn hc ly sc rng ln su dy ca Khn m
dung ch loi ngi.

2) Tng Ho :

S Lc : m ho di cng, cng nh di chn p thy sng, phi

phng bng hn s cng ngy cng nhiu. Tng trng cho nguy
him mi manh nha, phi tr ngay ch khng nn dung tng. (V d:
Trn Ngh Tng ngu ti, khng bit ch ng quyn thn L Qu Ly
ngay t u, v sau hi khng kp).

Lc Nh : c chnh v c trung, rt tt trong qu Khn. Va chnh

nh va nhu thun, nn tuy m m cng l bc qun t (V d: L Hin
Tng b cha Trnh p ch m chu nhn nhc, nn gi c lc lu di).

Lc Tam : m ho c dng v, cng nhu b xung cho nhau: tt. Li

ngi trn h qui, ch bc nhn thn lp c cng ln nhng bit quy
cng v b trn, nn khng nguy hi n bn thn ( V d: Trng
38 Lc Gii Kinh Dch

Lng cng cao m khng i quyn li nh Hn Tn, nn gi c an

ton).

Lc T : m ho c m v, nhiu m qu thnh ra nhu nhc, v ti. Ch

v gn gi Lc Ng nn c quyn cao, nu bit an phn th trnh c
tai ha. ( V d: To Sn v ti li lng quyn v khng hiu l , nn
sau b T M nh la).

Lc Ng : c trung, tc l hp vi c Nguyn ca Khn, nn v ch

tn m vn khim tn. (V d: Chu Cng n knh hin h s).

Thng Lc : m ln qu, tt phi tranh thng vi Dng, i bn u

hi (V d L qu Ly cp ngi nh Trn, ri b ha dit vong).

B - Nhn Xt B Tc .

1) ngha qu khn :

Tng qu l v tr y kh m nhu thun, ang thnh hnh, nui dng

vn vt. Tng trng cho v trung thn, hoc ngi v hin, m t, vui
vi o tam tng t c. Hoc mt bc ti tr kin c phi thng, bit
ly nhn ni i ph vi mi him nguy. V d Quan m th Knh chu
hm oan ri c o, hoc Joffre bnh tnh lui qun ti sng Marne mi
phn cng.

2) Bi hc :

Ton qu tuy rt tt, nhng cc ho ty v tr m kt qu tt xu c khc

nhau. V ho S, chng ti khng ng vi li gii thch c in rng
ho ny to hnh cho t o mi pht sinh, phi dit tr ngay, v i
ca qu Khn l nhu thun, trinh kin. Vy c l nn hiu ho S Lc l
bc hin nhn cn a v thp (nh sng bui sng), nhng nu chu
kin tr Khn o th cng c ngy lm nn s nghip ng k (bng
dy).
 Dng nh Khu 39

Cn nhng ho Nh v Ng c trung, v Tam c dng v, c m

dng b khuyt cho nhau, nn tt. Tri li ho T qu nhu nhc, v
ho Thng qu ngu ti, nn xu.

Vy nu bi c qu Khn, th nn theo Khn o, ngha l bn b chu

ng, ch t mnh vng ng, m nn kin tr ly nhu i ph vi
cng, th mi s s c tt lnh.

Bi hc ny c bit p dng cho v thut, ly nhu thng cng ( Nhu

o) v cho vic chin tranh ly mu tr thng binh cng. Nhng n
cng c th p dng cho bt c vn no khi ngi bi qu a v
di, v d o ngi con, ngi v, ngi em trong gia nh, o thn
t i vi qun vng, v . v .
40 Lc Gii Kinh Dch

III. THY LI TRUN

A. Gii Thch C in.

1) Ton qu :
Sau hai qu Cn, Khn trnh by c tnh ca hai nguyn t m, Dng
chi phi v tr, chng s giao dch vi nhau m ra cc vn hi, to ra
cc tnh th.
Trun ngha l y, tc l lc vn vt mi sinh ra. V lc u vn vt
mi sinh, cha ly g lm hanh thi, nn trun cn c ngha l khn nn,
gian trun. Trong qu ny, Khm l my, thi ch mi thy my, nghe
sm m cha thy ma, nn gi bng Trun. p dng vo nhn s, th l
i trun nn, ngi qun t phi em ti kinh lun ra gip i, tc l
bc qun t phi hnh ng (Chn) cu i qua him (Khm).
2) Tng Ho :
S Cu : c chnh, ch ngi c ti v tr thp, nn cn dng dng,
ch gp thnh cha mi gip nc. (V d: Khng Minh n nu Nga
Long cng trc khi gp Lu B).
Lc Nh : c chnh c trung. Nhng v thi Trun, nn d d na
mun kin trinh vi Ng, na mun theo S k bn. Nn ch Ng th
hp hn. (V d: Kin Thc khng chu ra lm quan vi vua Ngu, i
vua Tn mi chu xut chnh).
Lc Tam : bt chnh bt trung, khng chu suy ngh chn chn m bc
liu. thi Trun, hp tp ph t mt vua hn, sau s hi (V d Trn
Cung l bc trung ngha c ti, m lm theo ph L B).
Lc T : c chnh, tc l vui phn km, khng tham vng c
nng ta Cu Ng, quay xung ng vi S Cu. (V d: con gi nh
ngho nn ly trai qu t t, cn hn lng nhng vi cng t th thnh).
 Dng nh Khu 41

Cu Ng : ngi cao, nhng thi Trun thc quyn S Cu, lm

vic nh th c (ng vi lc Nh), nu mu vic ln s tht bi. (V d
T c c kh nng v vn hc ngh thut, gi thi thi bnh th c
th l mt v thnh qun, nhng v thi Trun, ti tr nc i ph vi
ngoi xm li khng c, nn c nghip nh Nguyn phi xp ).
Thng Lc : Trun nn n cc im, m thng li l bt ti v
khng c ngi ti gip (c Thng v Tam u m), nn khng
ng ni tnh th, cng ca quy cng tht bi. (V d: L Chiu
Thng, t mnh khng i ph c vi quyn thn nh Ty Sn, ht
cu cu vi Nguyn hu Chnh li n qun Thanh, kt cc phi cht
nhc bn Tu).

B - Nhn Xt B Tc.
1) ngha qu Trun :
Tng l qu nguy him ngoi (Khm) m trong th no lon
(Chn). Tc l nhng kh khn gp phi khi mi lp quc, mi thnh
lp mt t chc (chnh tr, kinh t, v . v .).
Nhng ta cng c th gii thch rng trong lc him (Khm) m dm
hnh ng (Chn) tt nhin l ngi c ti phi thng, dm lm vic phi
thng. Hiu theo ngha ny, th Trun l thi th to anh hng, l la
th vng, l gian trun hun c ch anh hng. (Cc qu trong kinh Dch
lun lun c 2 ngha nh th: mt mt cho bit tnh trng ang ch
i ngi bi, mt mt khc ch bo cho bit nn i ph vi n nh th
no).
2) Bi hc :
a) cao cnh gic (Chn) trc mt tnh th nguy him (Khm), ch
vi vng hnh ng. l thi hnh ng ca S, Nh, cn Tam v
Thng th hp tp dn thn, nn nguy.
b)Nu t bit mnh khng sc i ph vi thi cuc, th nn n nhn
l hn. T v Ng nhn thc c iu , nn c an ton.

Ni tm li bi c qu Trun khng hn l qu xu, tuy bo c nguy

him trc mt, nhng nn cn thn phng v tch cc i ph, th s
42 Lc Gii Kinh Dch

thng c. Bi hc ny c bit p dng cho nhng vn mo him,

nh khi ngha lt mt chnh quyn, hoc b vn to kinh doanh trong
lc kinh t cha n nh. Nhng nu c ti phi thng (hai ho c trung
l Nh v Ng u c chnh), th chnh l lc khai sng mt triu i
nh L Li khi ngha Lam Sn, hoc tr thnh t ph triu ph trong
chp mt nh Onassis, v nhng ngi i tm m vng, m du.
 Dng nh Khu 43

IV . SN THY MNG.

A . Gii Thch C in .

1) Ton Qu :

Trun l bt u mt vn hi, cn kh khn v m m. Nn tip sau qu

Trun l qu Mng.

- Mng, sn h hu, him nhi ch mng. y l ly tng qu, c qu,

m thch tn qu : di c ni him, trong him m ngoi chng dm
bc vo, tng nh con tr, ng mng.

- Mng hanh, d hanh hnh thi trung, ph ng cu ng mng, ng

mng cu ng, ch ng d. c li ny, nn ch hai ch thi trung.
Nu dy hc chng ng thi, th ngi th gio chng vui nghe, m
cng dy cng ung ph v ch. Cu Nh c c dng cng c
trung, l thy pht mng. Cn Lc Ng l ch m mng, m hc tr
m m. Nu thy sn lng dy tr v tr cng ht lng theo thy, tt
nhin c hanh. Nhng tr phi h mnh tm thy, ch thy khng nn
vi cao m tm tr.

2) Tng Ho :

S Lc : tr ngu ti, hn m, phi dng k lut bt n vo khun

php, nhng khng nn lm dng k lut. (Khng nn dng roi vt nh
thi xa, cng khng nn bung th nh thi nay).

Cu Nh : dng cng c trung, ch ngi con hoc b ti gii, c th

sa i li lm ca cha hoc qun vng l Lc Ng. (V d ng Thun
hin c cha l C Tu c. Hoc Khng Minh gii gi vng c ngi
vua cho Hu Ch ngu ti).
44 Lc Gii Kinh Dch

Lc Tam : m nhu bt chnh, ch tr bt chnh, ch c nhn dy, hoc

ngi con gi bt chnh, ch ly lm v.

Lc T : m ho c m v, li thng qui, ch v hn qun chung

quanh li ton tiu nhn, bc hin ti nn xa lnh. (V d : bit Lu Biu
ti hn, mc d c Kinh Chu m s khng lm ni s nghip, nn T
Th b i tm ch khc).

Lc Ng : m ho c v ch tn, ch bc qun vng ngu ti nhng c

thin ch, chu tn nhim b ti gii l Cu Nh. (V d : khi Khng
Minh cn sng Hu Ch cn nghe li).

Thng Cu : dng ho c m v, thi Mng ch k cng cng

nhng ngu ti. Nu cng kch n nng li, th n ni khng khng nghe.
Nu kho dn n, th c th c kt qu tt. (V d n Anh khuyn can
vua T kho lo, vua T khng b phm lng t i nn nghe theo ).

B . Nhn Xt B Tc.

1) ngha qu Mng :

a) Tng qu l trc mt c ni chn, sau lng c sng ngn, hoc mt

mt b lc lng bo th li ko v mt mt b lc lng cp tin thc
y, phn vn kh ngh, m m.

b)V kt qu ca s xung t ny, c cu qu Mng cho ta thy rng

kinh nghim mo him tng tri (h qui Khm) c th thng c tnh
trng cn tr (ca thng qui Cn), ngha l phi t gio dc bng kinh
nghim bn thn, hoc gio dc k tr n bng tm gng hnh ng.

2) Bi Hc .
a) Trc mt vic m mnh cn m m cha hiu, cn phi thnh gio
mt ngi no c kin thc hn mnh. l vn gio dc cho tr th,
hoc ch gio dc bc qun ph. Trong qu ny, ho Cu Nh l bc thy
 Dng nh Khu 45

minh trit, hai ho S Lc v Lc Tam h qui l tr con, cn ba ho

T, Ng, Thng thng qui l bc qun ph ngu ti.

b) Vic kh khn mi xut hin, cha r rt, ta ch nn khinh thng b

qua n, hoc ri tr lon tm, m phi bnh tnh i ph ngay, ngn chn
n ngay. p dng vo vic tr quc, th phi bnh tnh gii quyt s
chng i mi chm n. p dng vo vic t gia, th chng phi kho
bt v vo khun php ngay t tun trng mt, hoc phi gio dc con
chu t khi chng cn b, d un nn. Ngha l, ng trc mt kh
khn nguy him (Khm), ta phi x dng c tnh cng ca Cn.

c) Qu ny li cn mt bi hc quan trng na, cha ng trong Son t

: Mng, hanh. Ph ng cu ng mng, ng mng cu ng, ngha l
thy khng nn tm n tr, tri li tr phi tm n thy. Ni mt cch
khc, khi mnh thy c bc trng thng hoc bn hu c vn kh
gii quyt, mnh ch vi ln mt thy n ch bo, c khi b thng tn
tnh ngha vi ngi m khng ch g. Mnh nn i ngi ta n vn
k, chc chn ngi ta tin mnh, lc s ch dn. khng phi l thi
ch k, m ch l thn trng. Nh Lu K vn k Khng Minh
trnh b Si phu nhn mu hi, Khng Minh ba ln by lt t chi, mi
sau mi hin k bo Lu K xin vi cha ra trn th Giang H thay
Hong T.
46 Lc Gii Kinh Dch

V. THY THIN NHU

A - Gii Thch C in

1) Ton qu :

Mng l lc nhn vt u tr, cn u tr tt cn phi nui. Vy tip theo

qu Mng l qu Nhu.

i tng truyn: qu ny di Cn trn Khm, l my n ln tn tri,

chc nay mai s ma. Qun t vo thi ny, ch nn nui thn th bng
m thc, v tm tr bng yn lc.

Son truyn: Nhu ngha l ch i. V qu ny Khm trn Cn, l

trc mt c m him, cha tin ngay c, tt phi ch i. Tuy
nhin, tnh Cn cng kin nn khng b sp vo Khm him. Ngi x
th m theo qu Nhu, th chc khng b khn cng.

2) Tng Ho :

S Cu : ngi qun t cn cch xa ngoi khm hy nn chu kh lm

cng vic thng ngy, bi dng t lc, ch vi hnh ng. (V d L
Li n nu Lam Sn, ch ngy khi ngha).

Cu Nh : tin n gn ngoi khm, nhng cha gp him nh c

trung v m v lm mm bt tnh dng cng, nn ch tn hi cht
nh. (V d L Li khi tht trn, rt lui v Ch Linh bo tn thc
lc).

Cu Tam : st him, s nguy. Nhng ng vi Thng Lc, nu bit

b xung dng cng bng m nhu th s khng vic g. ( V d
 Dng nh Khu 47

Napolon sau khi rt qun khi Nga, nu bit nhng b ging ha th

s khng n ni mt ngi vua).

Lc T : sp vo him, nhng tnh cht thun nhu v l m ho c

m v, thun theo vn tri, nn khng n ni b ha. (V d Hu Ch
Lu Thin, sau khi mt Thc, chu nhu nhc u hng Tn Vng, nn
c hng tui th vui chi).

Cu Ng : ngi ch tn, mun dn trng nh mnh c no m

thi bnh. Nhng thi nhu ch m say yn lc th mi gi c hnh
phc lu bn. (V d L Thnh Tng th gi c nc vng bn, n
L Uy Mc ham chi, lm mt nc).

Thng Lc : thi Nhu, tuy m Nhu nhng ng vi Cu Tam c S

Cu v Cu Nh gip , nn thot c him. ( V d Cu Tin tng
mt nc nh Phm Li, Vn Chng bit kho nui dn luyn binh,
nn li khi phc c nc Vit).

B - Nhn Xt B Tc.

1) ngha qu Nhu :

a) Hnh nh qu Nhu c ti 2 ngha: mt l nui dng yn lc (theo

i Tng truyn), hai l ch i (theo Son truyn). Nhng hai
ngha b tc cho nhau ch khng mu thun nhau: Trc mt him
ha, ta khng nn vi xng xo, phi ch thi c thun tin thng n,
v trong khi ch i phi bi dng thn th v tinh thn.

Qu Nhu cng c Khm nh nhng qu Trun v Mng, nhng ngha

c khc. Khc ch no?

b) Mng, Khm di Cn, tc l nc xng ln ph v sc ngn

chn ca ni, hoc tinh thn mo him tn cng s tr n, c th thng
c d dng bng gio dc hoc khuyn can.
48 Lc Gii Kinh Dch

c) Trun v Nhu, Khm trn cn Chn hoc Cn di. Th ngha

l c nguy him ng trc, nhng s b sc pht ng ca Chn hoc
sc bnh trng ca Cn xng ln dit tr. V r rng l sc ca Cn
ton dng hn hn sc ca Chn ch mi c 1 dng xut hin. Vy
kt qu ca Nhu chc chn s thun li hn Trun. Mt mt khc, Cn
ton dng cng mnh hn Khm ch c 1 dng. Th ngha l mc d
c nguy him ang ch i, ngi bi qu sc thng n, min l bit
x s theo ng Cn o, va cng cng va sng sut.

2) Bi hc :

Bi hc ca qu Nhu nm trong tnh cng cng v sng sut ca ni

qui Cn.

- p dng vo vic tr quc, th ngi cm quyn phi nm vng tnh

th, khi no nn m rng, khi no nn thu hp t do c nhn, khi no nn
h thu, khi no nn tng thu, v . v . .

- p dng vo vic t gia, v d nh ngi chng ly phi v ngang

ngc, ng cho n x mi, nhng phi chnh mnh mu sinh k cho
gia nh, ch n bm vo v khin n c c sinh hn lo.

- V p dng vo vic tu thn, phi lo bi b thn th v o c c

sc i ph vi i, ch vi kim n bng nhng phng tin bt
chnh.
 Dng nh Khu 49

VI THIN THY TNG

A - Gii Thch C in

1) Ton qu :

- V n ung nn sinh ra tranh tng. Vy tip sau qu Nhu l qu Tng.

- Tng, hu phu, trt dch. Hu phu l mnh c tn thc m b ngi vu

hm. Trt l lp, l c oan c; dch ngha l lo s.

- Tng, thng cng h him, him nhi kin, tng. Ngha l trn cng
di him, hoc b trong m him m b ngoi cng kin, cng chng
khi tranh nhau.

- Trung, ct; chung, hung. Vic kin co l vic bt c d. Nu s khc

trc ca mnh c minh bch ri, th nn thi kin, c Ct. Nu c
c theo kin hoi, tt chung cc s xu: hung.

2) Tng ho :

S Lc : mnh yu, khng nn tranh hi vi k mnh. Tuy c th b k

vu co v l, nhng ri l phi cng s c t r (nh ng vi Cu
T). (V d b bo ch ni xu, k n, khng thm thanh minh, ri thin
h s hiu mnh).

Cu Nh : dng ho c m v, c trung, ch ngi khe nhng khng

gy s, mi ngi xung quanh s c yn n. (V d v quan tt khng
nhiu dn, dn n kin co th c gng gii quyt m p).
50 Lc Gii Kinh Dch

Lc Tam : bt chnh bt trung, li ti hn, khng th tranh hi vi ai,

nn an bn th phn l hn. Nu Tam bit vy s c Ct.

Cu T : cng bt chnh bt trung nh Lc Tam, nhng l dng

cng, thi Tng ng vo k thch tranh u, nhiu s. Nu bit bnh
tm h kh, lng nghe mnh tri, thi s c trinh ct, v T vn l
ngi c ti.

Cu ng : c chnh c trung, l ngi hng, vn gi lng trung chnh,

tranh u gii, s thng li. (V d Napolon Bonaparte thi cn lm i
tng v Premier consul, cha qu tham lam m ln ngi vua).

Thng Cu : c ham tranh u mi, lng tham khng chn, ha i

khi c thng li, nhng gy c khng bao gi c thin qu, chc c
chc mt. (V d Hitler)

B - Nhn Xt B Tc

1) ngha qu Tng :
a) Tng qu l trn Cn di Khm, tng trng cho sc mnh ca
giai cp trn c quyn th, v sc mnh ca giai cp di b nn, u
tranh nhau bng nhng bin php bt b, t y ca cp thng tr, v
nh cng, biu tnh ca cp b tr: Tng.

b) Nu ta so snh qu Tng ny vi qu Nhu, th thy hai qui thng h

thay i v tr, Nhu th Khm trn Cn di, cn Tng th Cn
trn Khm di. Th c ngha l Nhu c nguy him ng trc, bc
qun t s phi i ph v s thng c, cn Tng nguy him sau
lng, di xng ln e da phe cm quyn.

2) Bi hc :

a) Vy mun thot him khng th ch i thi c thun tin khc

ch c na, m phi theo mt ng li khc. ng li no? V
vic Tng l xu, bt c d, nn trong 6 ho:
 Dng nh Khu 51

- S v Tam bit thn ti hn, chng kin vi ai nn c an lnh;

- Nh v T c th kin c, nhng bit t km hm, cng c an n;

- Thng l tay gy s, nn b nhc;

- Duy ch c Ng l ngi c ti c v n uy iu gii thng li.

b) Qu Tng nu cao mt c im ca trit l Dch l : ty thi. Ngi

qun t khi thy mnh th km, khng th tin c th lui bo ton
danh mnh. Nhng lui trong danh d, trong thc bit ngi bit mnh,
trong Cn o, ch khng phi lui v khip s, v hn nht. l bi
hc ca qu Tng, nu mnh bi c qu tm gii p cho mt
vn tranh chp kh gii quyt: tranh chp vi ln bang, tranh chp ni
b gia ng n vi ng kia, tranh chp trong gia nh gia v chng,
anh em, v . v .
52 Lc Gii Kinh Dch

VII - A THY S

A - Gii Thch C in.

1) Ton qu :

- Tranh tng tt c phe ng, c chng khi. Vy tip theo qu Tng l

qu S (S l qun i, l qun chng).

- Tng qu l t trn nc di, gia t c nc nhm, tc l qun

chng. Li c tng ni qui l Khm him, ngoi qui Khn l thun,
gia ng him m i bng cch thun, gi em qun i nh gic.

- Trong qu, ho Cu Nh sai khin c 5 m. Cu Nh x c o

trung, ng vi Lc Ng, tng nh Chnh ph tn nhim mt ng
Tng. c vy th d i gia ng him m c thn thun c.

2) Tng ho :

S Lc : ni lc xut s, phi c chnh ngha v k lut (v c dng

v). Tri li s gp hung. (V d ch hu hp nh ng Trc, tuy c
chnh ngha nhng v k lut, nn khng ph c Trc, ri ch hu ly
tn).

Cu Nh : dng ho cng m v, c trung, ch ng tng gii, gm

n uy, trn li ng vi Lc Ng l quc trng, nn s thnh cng.
(V d Chu Du ph Tn Quyn, ph To trn Xch Bch).

Lc Tam : bt chnh bt trung, ch tng v ti, s thua. (V d Trnh t

Quyn cm qun ra chng c vi Ty Sn, qun cha nh tan v) .
 Dng nh Khu 53

Lc T : m c chnh, khng ti tin qun giao tranh, nhng bit

rt qun khng tan r (V d trc nn xm lng Mn Thanh, Ng Thi
Nhim khuyn Ty Sn rt lui v ni Tam ip).

Lc Ng : v ch tn, tnh nhu thun, nu ch xua ui qun xm lng

ra khi ci m khng i gy s ngoi, s c v cu. (V d cc vua
ta, sau khi thng c qun ngoi xm, u xin ging ha ngay).

Thng lc : m ho thng cng, ch k tiu nhn c ch. Lc qu

s chm dt, nh gic thnh cng, n lc kin thit, ng dng k
tiu nhn, n s lm lon. (v d ng Minh Hong sau khi dp lon
Vi th, tin dng bn tiu nhn nh Dng Quc Trung, An lc Sn, nn
sau gp nguy).

B - Nhn Xt B Tc.

1) ngha qu S :

a) Ta nhn thy ngay rng trong qu ny ton ho m, tr Cu Nh lm

ch qu. Ho ny dng cng c trung, thng lnh c qun m,
hnh dung mt tng lnh em qun i nh gic.

b) Hoc c th hiu khc na l trong qu ny c mt ho dng phi

chin u chng qun m nng ln mnh. l hnh nh ca s
chin u ni tm, gia thc v nhng gic lc trn lc cn, gia Pht
tnh sng sa v cc khuynh hng en ti ca tim thc.

2) Bi hc. :

Bi hc ca qu S khc hn bi hc ca qu Tng (c hai u c h

qui l Khm, nhng thng qui Tng l Cn cn S l Khn).
qu Tng, thnh nhn khuyn nn d dt, t tn, khng nn theo ui
vic Tng n k cng. Tri li qu S, ta c quyn ngh rng:
54 Lc Gii Kinh Dch

a) V anh hng lnh o chng ngoi xm phi t chc qun chng cht
ch thnh mt khi ng tm, v chin u nh thc nc . V d
Danton, Nguyn Hu.

b) Trong trng hp chin u ni tm, th phi tn dng c cng

cng ca l tr trn p nhng dc vng ca tnh cm v xc tht,
khng cho chng ngc u ln c. Tc l p dng php T Chnh Cn
ca nh Pht:

1. Nhng c php sinh ra ri, phi on tr ngay.

2. Nhng c php cha sinh, phi cm ngay khng cho n ny n.
3. Nhng thin php cha sinh, phi gip cho chng ny n.
4. Nhng thin php sinh ra ri, phi lm cho n tng trng mi ln .
 Dng nh Khu 55

VIII. THY A T

A - Gii Thch C in.

1) Ton qu :

- S l qun chng, tt phi nng ta vo nhau. Nn tip sau qu S l

qu T (t l lin lc, nng ta nhau).

- Tng qu l trn Khm di Khn, nc trn t nn d thm, gi

s nc thm nhun cc ht t thnh mt khi: thng nht.

- Hn na, Ng trn m bao nhiu ngi di u thun theo, v Cu

Ng c c dng cng m li c trung, nn c Ct.

2) Tng ho.

S Lc : khi u cho thi k thng nht ny, cn c thu nhun thnh

tn vi ngi khc, s c Ct. (V d Lu, Quan, Trng kt ngha
vn o).

Lc Nh : c trung c chnh, li ng vi Cu Ng, ngha l theo v

lnh t v chnh ngha ch khng phi v ham ph qu, trinh ct. (V d
Khng Minh, Triu Vn theo Lu B).

Lc Tam : bt trung bt chnh, l k tiu nhn xu thi, c li th bm

vo n lc nguy th chy lng. (V d Trn ch Tc, tn tht nh Trn,
khi qun Mng C xm lng, bn hng gic).

Lc T : c chnh bit trung thnh vi Cu Ng th s c Ct. (V

d cc b ti tng vong cng t Trng Nh, sau l Tn Vn Cng).
56 Lc Gii Kinh Dch

Cu Ng : l bc lnh t thin h trng vo. Nu anh minh v c c

khoan dung, th thin h s theo v ng, ai khng mun theo th t
do, khng bt buc. (V d vua Vn Vng khng cn nh dp m ch
hu u theo). Tri li, nu qu cng khc nghit, th s vic thng
nht s khng lu bn. (V d Tn Thu Hong).

Thng Lc : m ho c m v, l hn m chi cc, ngay t lc khi

xng thng nht khng thnh tn ri, nn s nghip kh thnh. (V
d Vin Thiu c ch hu tn ln lm minh ch nh ng Trc,
m ngu ti, nghe li gim pha, nn chng bao lu ch hu ly tn).

B - Nhn Xt B Tc.

1) ngha qu T :

Ta nhn thy ngay rng, cng nh qu S, qu T ton ho m tr mt

ho dng lm ch qu. Nhng ho Cu Ng y c a v tn qu
nh ho Cu Nh ca S, v n thng qui, li khng c trung m cn
c chnh. Nn n tng trng cho v quc trng, hoc v lnh t cc
ng phi chnh tr, hoc nh ti phit mun quy t x nghip thnh mt
t hp thng nht.

2) Bi hc :

ng li thng nht th no? Ch qu l Cu Ng, dng ho c

dng v, trng dng nhng li c trung, nn khng lm dng sc
mnh ca mnh nn qun chng, m bit sng sut dng c n uy.
Vy nu bi c qu T, c ngha l mnh c u th dn d k khc
vo phe mnh, th s thng nht phi cn c trn chnh ngha, trn
c khoan dung i , th mi vng c.
l ni v trng hp ngi bi qu c iu kin lm Cu Ng.
Cn nhng ngi khc th ty kh nng v a v tng xng vi ho
no khc, th nn tun theo ho t khuyn khch hoc cnh co v ho
m x s.
 Dng nh Khu 57

IX - PHONG THIN TIU SC.

A - Gii Thch C in.

1) Ton qu:

- lin lc vi nhau, tt phi c ch sc dng. Do m sau qu T

tip theo qu Tiu Sc.

- Tng hnh bng trn Tn di Cn. Ti sao li gi l Tiu Sc? V

ngoi ngha l nui dng, sc cn c ngha l ngn n, sc ch. Tn
li nm trn Cn, tc l tiu nhn sc c qun t, m trn sc c
dng di. Hn na, c 5 ho dng, v 1 ho m l Lc T thng
qui, tc l nhu c v.

- Cn c th gii thch qu nh sau: gi i trn tri, nhng cng dng

ca gi l c ng vn vt trn mt t, nu mi ch i trn tri th
cng dng ca gi cn nh hp lm.

- Vy ngha ca qu ny l c lc m sc c dng, tiu nhn sc

c qun t, k nh sc c vic ln. Tuy c hanh, nhng ch l tm
thi.

2) Tng ho :

S cu : ng vi Lc T, c th vn vo m tin thn trong thi k

ny. Nhng bc qun t nn ngi yn, hm dng o c, th hn. (V
d Trng Trnh c triu Mc trng dng, nhng t quan).

Cu Nh : Trong thi Tiu Sc ny, Nh cng nh S nn n nhn kt

giao vi Cu Ng l ngi ng ch hng. (V d cc bc khoa bng
nh Phan Bi Chu, Hunh Thc Khng, c th ra lm quan vinh
58 Lc Gii Kinh Dch

thn ph gia trong thi Ty t h trn nc ta, nhng khng thm

lm).

Cu Tam : di Lc T, v nh chng b v x mi, khng th lm g

c. (V d Louis XIV v gi, qu tin b Maintenon, nn tht chnh).

Lc T : tc nht m sc c qun dng, bi c chnh, tc l c c

thnh tn, thnh thc trng cy vo S Cu, nn d m mu vn thng
li. (V d Louis XIII tin Richelieu).

Cu Ng : c trung c chnh, nn cm ho c c by dng Lc

T. (V d Khng Minh cm ha c s ngha s nh Hn, nn d vn
tri chuyn, cn duy tr c nc Thc mt thi gian).

Thng Cu : thi Tiu Sc n lc ton thnh, qun t phi

phng, nu c hot ng s mc ha. (V d sau khi Khng Minh t th,
Hu Ch tin bn hon quan, triu chnh nt. Khng Duy khng
hiu, c i i pht Ngy, b gim pha, sut nguy).

B - Nhn Xt B Tc.

1) ngha qu Tiu Sc :

a) Ch qu l Lc T, mt m m cai qun c c by dng, tng

hnh cho mt thi i, mt tnh th trong tiu nhn ln p c qun
t, nhng th on tiu xo thng c nhng chnh sch quang minh
chnh i, nh biu tnh hoan h o, tuyn c bp bp, dn ch gi
hiu, v . v .

b) Cn c ngha qu Tiu Sc din t mt bin php thc t, l c khi

bc qun t, ng trc mt k ch bo tn mnh hn mnh, cng phi
dng n nhng th on tiu xo thng ch, min l mc ch hnh
ng ca mnh vn quang minh chnh i. Nh Khng Minh phi dng
k khng thnh ui i qun hng hu ca T M , hoc Phm
 Dng nh Khu 59

Li phi dng k m nhn, hin Ty Thi cho Ph Sai hi Ng li

Vit.

2) Bi hc :

Vy nu bi c qu Tiu Sc, th:

a) i ph vi mt k ch bo tn hn mnh, ta c th dng mu
mo tiu xo, min l mnh vn c chnh ngha.

b) i ph vi k ch d mnh vo by i sng vt cht y nh

thc dn Php dng vi cc nhn ti bui giao thi, hoc Cng sn
dng t thuyt gi nhn gi ngha lung lc cc ngi i quc, ta phi
cao cnh gic, khng chu chnh ngha b tiu sc.
60 Lc Gii Kinh Dch

X- THIN TRCH L

A - Gii Thch C in

1) Ton qu :

- Sc l cha nhm, tt c ln nh, tt xu hn hp. Vy cn phi c trt

t, l, chnh n. L l chic giy cho ta ng vng chn, nn L l
l, i sau qu Tiu Sc.

- Qu ny c Cn l dng cng trn, oi l m nhu di.

chnh l hp vi l thng ca V tr v nhn loi. L thng l L.

- Duyt nhi ng h Cn, th d L h v, bt it nhn, hanh. Ngha l ni

oi c c ha duyt m ng ph vi c cng ca Cn, cng cm
ha c, tng trng nh dm phi ui cp m cp chng cn ngi.

2) Tng ho :

S Cu : l ngi mi vo i, theo ng o, khng ua i danh li

vi ai, s c v cu.

Cu Nh : c trung, l bc qun t bit gi mnh, d bn trn c tiu

nhn l Lc Tam, cng khng i ch, nh vy s c Ct. (V d
Quch Gia, Tun Du, tuy th To Tho nhng khng thm nnh ht, nn
Hn s vn phi khen).

Lc Tam : m ho c dng v, l ti hn m ng vic ln, nn t

hi. (V d Vin Thiu hu danh v thc, c lp lm minh ch x s
khng cng bng, nn chng bao lu tht bi)
 Dng nh Khu 61

Cu T : dng ho C m v, l c ti m bit rn s, v nh ngi

dm ln ui h (Cu Ng) mt cch kho, nn gi vng c thn
danh. (V d Nguyn cng Hng thng khuyn can cha Trnh, tuy
cha b tri bc mnh, m vn phi n s v theo li ng).

Cu Ng : v ch tn, ti gii, nhng nu c on (v trng dng) s

gy nguy him. (V d Trnh Sm l bc ti tr hn i, nhng qu kiu,
khng bit em L tr dn, nn c nghip hTrnh b lung lay).

Thng Cu : l qun t hon thnh s nghip gi gn trt t ( v ng

vi Lc Tam), rt ng mng. (V d T Hon Cng bit triu bi thin
t nh Chu, lm b ch hu).

Ch - Thng thng ho t ch th ngha bn thn ho . Ring v

qu Tiu Sc trc v qu L ny, ho t v Thng nhc nh n c
nh hng ca ton qu. Qu Tiu Sc i ti thng qui l lc m
n ch ton thnh, m Thng Cu vn gi tnh cng, nn mc ha.
Qu L i ti thng qui l lc cng vic trt t hon thnh, nn
Thng Cu c nguyn Ct. Xem th bit rng ngha ca mi
ho khng nhng nm trong bn cht v v tr ca ho , m cn phi
tm hiu ho thch ng vi ton qu nh th no. Cng l Thng
Cu c m qu Tiu Sc th xu, qu L th tt. Trong cc qu khc,
ho t khng ni r, ta phi t tm hiu ly.

B - Nhn Xt B Tc

1) ngha qu L :

y li l mt qu c ton ho dng, tr mt ho m lm ch qu. V

ho ch qu ny, Lc Tam, m nhu, bt trung bt chnh, t n khng tt.
Nhng n li l mt yu t rt cn thit cho mt x hi qu cng
cng, l yu t nhu thun, ha duyt, v c trt t trn di, cp lnh
o trn c quyn hnh, v qun chng di phi vui v tun theo.
l t tng ca ch phong kin, ta khng ly g lm l.
62 Lc Gii Kinh Dch

2) Bi hc :

Nhng iu ng ch , l t tung c v phong kin c thi li cha

ng mt bi hc rt tn tin dn ch. Tht vy, mun gi vng trt t
x hi, d l phong kin, qun ch lp hin, cng ha x hi, th vn
phi iu ha m dng, iu ha c tnh cng cng ca thng
qui Cn vi c tnh lng khoan ha ca h qui oi. Th cho
nn, nhng dng ho c m v l Nh, T, Thng, u tt, v gm c
m dng nh tnh. Tri li, S v Ng trng dng, khng tt. S th
v thp, khng ua i vi ai, cn kh. Ng th e s gp him v qu
cng.
 Dng nh Khu 63

XI - A THIN THI.

A - Gii Thch C in.

1) Ton qu :

- C L ri mi c an n, nn sau qu L tip n qu Thi.

- c hnh dung bng trn Khn di Cn, tc l kh m trng trc h

xung v kh dng khinh thanh bay ln, nh vy nh kh giao ha,
khin cho vn vt c hanh thng.

- Tng qu cn c ngha l tuy m dng (tiu nhn v qun t) ngang

sc nhng dng th ang tin, cn m th ang lui.

2) Tng ho :

S Cu : ti cao, v thp, cng tin ti Cu Nh, Cu Tam, tt. (Nh

hc tr thng minh, mi vo hc cn b ng, c bn tt du dt, d
tin)

Cu Nh : ti cao, li ng vi Lc Ng, c giao ph trng trch. Thi

hnh o qun t, gm c n uy (dng ho c m v, c trung), th
thin h s thi bnh. (V d: sau khi ly c t Thc, Khng Minh t
ra lut l mi thng pht ng mc, vn c lng nhng khng
cn qu lng lo dn chng khinh nhn nh vi Lu Chng)

Cu Tam : trng dng bt trung, ng l khng tt. Nhng qu Thi,

li nm trn hai dng, l bc n anh qun t, nn tt. Tuy nhin, cnh
Thi, tt , theo l bin dch s sang cnh B. Ngi qun t khng
lo s, nu thy mm lon c bnh tnh i ph th thi bnh s gi c.
(V d thi Trnh Cn, Trnh Cng l thi cc thnh ca h Trnh. n
Trnh Giang v o nn lon lc lung tung. May c Trnh Doanh ln
64 Lc Gii Kinh Dch

thay, gn hin xa nnh, nn c h Trnh cn c thnh vng vi

chc nm na)

Lc T : mc d cn thi Thi, mm ha ny, Lc T m nhu,

cho nh m trn toa rp cng lm by, khin cho th nc nga
nghing.
(V d thi Linh nh Hn cn tng i vng chc, ch v bn hon
quan lm lng v tng quc H Tin ngu ti, nn gy ha ng Trc,
m u cho thi lon Tam quc)

Lc Ng : v ch tn, bit h mnh tin theo hin thn l Cu Nh, nn

c Ct. (V d Thnh Vng bit tin cn Chu cng n, nn gi vng
c c nghip b e da bi cuc lon do con chu nh Thng v
chnh cc ch Thnh Vng cm u).

Thng Lc : thi Thi n giai on cui, ngi ny li ngu ti

(trng m), ch nghe li bn tiu nhn (nh m t, ng), nn s lm hng
c . (V d n Ngh Tng, vn nh Trn ht, m Ngh Tng ngu
ti, ch nghe li L qu Ly, nn lm mt c nghip nh Trn).

B - Nhn Xt B Tc.

1) ngha qu Thi :

Tng qu rt r rt: cc ho dng di c kh th xng ln xua ui

cc ho m, tng trng cho thi k thi bnh, qun t cm quyn, tiu
nhn khng lng lon c.

2) Bi hc :

a) Tuy thi Thi tt tht, nhng theo l bin dch ca Cn Khn, nn

phng Thi c th bin thnh B mt lc no . phng bng cch
no? Bng c bao dung (Cu Nh), bng thi im tnh (Cu
Tam), bng cch khim cung h s (Lc ng). Ni tm li, trong qu
Thi, bc qun t nn hng hi ra gip i, n uy gm , gi vng np
 Dng nh Khu 65

hanh thng sn c gia ngi qun t vi nhau, v gia qun t (Chnh

quyn) vi tiu nhn (dn chng).

b) Trong qu ny ta thy r rt rng tuy cng mt thi m c th chia

thnh nhiu giai on nh: ba ho S, Nh, Tam, cnh Thi ang vng
bn. n ho T th cnh Thi bt u suy. Ho Ng, nu bit dng
ngi (Cu Nh) th c th gi c thi bnh thm mt thi gian. n
ho Thng th cnh Thi chm dt.
66 Lc Gii Kinh Dch

XII - THIN A B.

A - Gii Thch C in.

1) Ton qu :

- Vic i khng ci g lu bn mi mi, nn sau qu Thi hanh thng,

tip n qu B l ngng tr.

- Tng hnh ngc li qu Thi, trn Cn di Khn, kh dng trn

i ln, kh m di i xung, khng giao ha vi nhau, vn vt ngng
tr.

2) Tng ho :

S Lc : tiu nhn mi ra i, cn c th cm ha c nu chu theo

Cu T. Nu n a dua vi bn Nh, Tam th s gy lon.

Lc Nh : l th lnh ca phng tiu nhn. N mun kt lin vi qun

t (tam dng) lm vic cho n. Nhng qun t gi tit khng thm
hp tc (V d Tn Ci mi quc cu vinh, ting xu mun i).

Lc Tam : rt m him bt trung bt chnh, li vo thi B ang thnh.

(v d Tn Ci mi quc cu vinh, ting xu mun i).

Cu T : vn B qu na, Cu T nn vng tn, s li ko c cc

bc qun t khc. (V d Nguyn Kim h ho lp vua Trang Tng
trung hng nh L).

Cu Ng : vn B sp ht, Cu Ng chnh l ngi c ti chm dt n.

Tuy nhin, B cha ht hn, nu khng bn gan th s hng vic. (V d
 Dng nh Khu 67

Cu Tin sau khi c tha v nc, vn nung nu ch phc th, nm gai

nm mt, lo nui dn luyn binh).

Thng Cu : vn B ht, sang vn Thi. Thng l ngi c ti dt

kho mi ngi di cng gng sc nh B. (V d L Li sau khi
chim Ty , em qun ra Bc, h ho dn chng ui tn qun Minh).

B - Nhn Xt B Tc.

1) ngha qu B :

Tri vi qu Thi, y l thi m thnh dng suy, tiu nhn ln p qun

t.

2) Bi hc :

a) Thi B tuy xu tht, nhng khng nn bi quan m phi chun b cho

n chm dt. Chun b bng cch no? Bng cch lnh xa, khng thm
cng tc vi phng tiu nhn cm quyn (tam dng i vi Lc Nh),
bng cch on kt vi nhng ngi qun t (Cu T), bng ch kin tr
bn b (Cu Ng), v dng mnh tha thng xng ln (Thng Cu).

b) Vy o ca bc qun t nn ty thi m thay i:

- thi Thi th nn hng hi lm vic cho i, nhng bao dung v

khim nhng.

- thi B th nn lui trnh vic i, kin tr chnh o, v khi vn B c

mi suy n, phi n lc ph tan n.

Ni mt cch khc, Thi l hanh thng, bc qun t nn c gng gi np

hanh thng cho n cng, n khi khng th lm c na. Cn B l b
tc, khi B cn thnh th bc qun t nn tun theo vn hi, gi b tc,
khng chen ln vo m tiu nhn. Khi B suy, th ph b tc m
li hanh thng.
68 Lc Gii Kinh Dch

c) Sau ht, mc d trong kinh Dch xp hai qu Thi v B lin nhau,

nhng thc ra chng khng bin t ci ny sang ci kia, nh ngi ta
thng ni t an i v khuyn khch: B cc Thi Lai. Thi v B
ch l hai trng thi tng phn cng nh Cn v Khn, ch khng th
bin t ci ny sang ci kia mt cch trc tip. Mun thy s lt li th
c, mun thy s chuyn t mt trng thi cc xu, cc en ti, sang
mt trng thi h m c cht nh sng ta phi ch nghin cu hai qu
Bc v Phc s 23 v 24. V mun thy s chuyn t mt trng thi cc
tt, cc sng sa, sang mt trng thi bt u en ti, ta phi ch nghin
cu hai qu Qui v Cu, s 43 v 44.
 Dng nh Khu 69

XIII - THIN HA NG NHN.

A - Gii Thch C in.

1) Ton qu :
- B mi, by gi qun t v tiu nhn li bt u hp tc, do tip sau
qu B l qu ng Nhn.
- Tng hnh bng trn Cn dng dc, di Ly sng sa, ngha l la
chiu sng ti tri, soi khp th gii. Vy chng c chn lng ging, d
xa l n u cng ng ht thy, nn Hanh.
2) Tng ho :
S Cu : l ngi mi ra i, mi thu phc c ngi ngoi ca
thi. (V d L Li khi cn n nu Lam Sn, hoc Phan Bi Chu khi
bt u du thuyt bn hu vn thn).
Lc Nh : c chnh trung, nhng thi i ng m li ng ring vi
Cu Ng, e s hi hn. (V d cc nh cch mng chng Php thu xa,
ch pht trin c trong gii s phu m cha pht ng c trong
qung i qun chng, nn tht bi).
Cu Tam : dng ho c dng v, bt trung, nn qu cng, thnh ra
tn bo. Mun cp ngi ca Cu Ng, nhng thiu s hp tc ca Lc
Nh (dn chng), nn khng thnh cng. (V d Hng T Ton mun
lp Thi Bnh thin quc, i ng thin h, nhng chnh ni b chia r,
nn chng bao lu li tan r).
Cu T : tuy cng nhng c m v, nn tuy mun lm xng m cn
hiu ngha l, bit t kim ch nn c Ct. (V d Trnh Tng mun
thay th vua L, nhng bit rng dn chng cn tng nh nh L, nn
ch lp vng nghip, truyn c 200 nm).
Cu Ng : mun ng vi Lc Nh (qun chng nhn dn), nhng cn
vng bi Cu Tam v Cu T cng mun tranh th Lc Nh, nn lc
u gp kh khn v qun ho u mnh. V sau cng ha hp c vi
h, nn vui ci. ( V d Triu Khung Dn lc u dp lon cng gian
70 Lc Gii Kinh Dch

nan, sau c anh hng thin h tng phc, mi ln ngi, sng lp nh

Tng).
Thng Cu : ngoi qui, tuy ng c vi ngi ca , nhng
khng ng c vi ngi xa, s nghip cn km. (V d L duy Mt
gi c Trn Ninh vi chc nm chng vi cha Trnh, sau cng bi
vong).

B - Nhn Xt B Tc.
1) ngha qu ng Nhn :
a) Qu ny ton ho dng, tr mt ho m lm ch qu. V ho Lc
Nh ny li l ch ni qui Li, sng sa. Vy qu ng Nhn l ly tr
tu, vn minh, soi sng mt x hi sn c cn bn qun t (5 ho
dng), lm g m chng thnh cng trong cng vic on kt, ng
nhn?
b) Qu ny ging qu L s 10 ch c hai u c thng qui l Cn,
v h qui c mt ho m. Nhng qu L ho m l Tam, bt chnh
bt trung nn h qui oi yu, ch c th vui v phc tng Cn. Tri li,
qu ng Nhn ho m l Nh, c chnh c trung, nn h qui Li
khe hn, Cn khng th d dng cai qun c bng lut l x hi, m
ch c th dng chnh ngha on kt qun chng. L l L, trt t, t
trn ban xung mt qun chng nhu m, d bo. Cn ng Nhn l on
kt tha thun gia cp trn c chnh ngha, v qun chng thc c
quyn li ca mnh.
2) Bi hc :
Vy bi hc ca qu ng Nhn l on kt trn nhng cn bn sau y:
a) Trc ht, phi ng tm v ngha ch khng v k, t quyn li ca
dn ln trn ht, ch khng mu li ch ring t cho bn thn mnh,
cho gia nh mnh, cho ng phi mnh.
b) Th hai, phi m rng on kt c mt cn bn rng ri, vng
chc. Di thi Php thuc, s d cc chin s vn thn v Vit Nam
Quc Dn ng tht bi, v cng vic tuyn truyn gii hn hoc trong
mt a phng, hoc trong mt tng lp nhn dn, thiu b rng.
 Dng nh Khu 71

IV- HA THIN I HU.

A - Gii Thch C in.

1) Ton qu :

- Mi ngi s ng tm, th ca ci s di do. V tip sau qu ng

Nhn l qu i Hu.

- Tng hnh bng trn Ly di Cn, ngha l nh sng ln cao tt

bc, hoc trong c c cng kin ca Cn, ngoi c c vn minh ca
Ly.

- Son truyn rng: i Hu, nhu c tn v, i trung nhi thng h

ng chi, vit i Hu, ngha l: Trong qu ny, Lc Ng m nhu v
ch tn. vo thi i Hu, th c trung ln lm, tt thy 5 dng u
thun ng vi m Ng.

2) Tng ho :

S Cu : v nh con nh giu, cha giao thip nhiu nn cha ti li.

Nhng phi cn thn gi gn, v giu c d lm cho con ngi h hng.
(v d Hu Ch Lu Thin lc mi tha hng c nghip ca Tin Cha
Lu B).

Cu Nh : dng ho c trung, c m v, v nh ngi c ti ln m

khim tn. ng vi Lc Ng, c trao trn quyn, nhng vi ti c
sn c, lm vic g cng thnh cng. (V d Chu cng n).

Cu Tam : dng cng c chnh, li trn cng ni qui, tc l

ngi c quyn hnh. Tuy nhin, c chnh nh mi gi c phc. K
tiu nhn m ngi cao , s khng ng ni, v ti li s ti ngay.
(V d Hong T gi Giang H cho Lu Biu, b bi).
72 Lc Gii Kinh Dch

Cu T : dng ho c m v, c a v cao lc thi i Hu cc thnh.

Nu bit khim tn mi c v cu. (V d Tiu H tng quc). Tri
li , kiu ngo hng hch, s gp v (V d Nghim Tung, lm t tng
thi vua Minh Chnh c).

Lc Ng : m ho c m v, c trung, tc l va l va c uy
ngi di mn m khng dm khinh ln, Ct. (v d L Thnh Tng tr
nc c ph cng).

Thng Cu : theo thng l, n ho Thng l lc cng sp bin.

Nhng thi i Hu l sau ng Nhn, thin h i ng ri, khng
cn tiu nhn na, tt c u sung sng vui v. Do thng Cu cng
hp vi o tri, thnh m chng y, y m chng kiu, nn c Ct.
(V d T Hin Thnh cn gi c c nh L thnh tr ph cng
trong vi chc nm na).

Ch : K trong 64 qu, th qu Thi l tt nht v tng trng cho sc

ang ln ca o qun t, xua ui o tiu nhn. Nhng cn l thi k
tranh u, mc d thng li, cha c hng kt qu l giu sang thnh
tr. Nn ni v giu sang thnh tr, th qu i Hu l nht. Trn di
thun ha, qun dng tin theo v chu mnh lnh ca Lc Ng, va c
L , va c uy quyn.

B - Nhn Xt B Tc.

1) ngha qu i Hu :

a) Qu ny chnh l qu ng Nhn ln ngc. y phe cm quyn

(thng qui) khng c sc mnh ca Cn m c ti tr ca Li, cn phe
qun chng (h qui) th tri li c sc mnh hp qun ng k. Do
qu i Hu khng giai on on kt na, m tin n giai on
gt hi kt qu ca s cp trn vn minh, sng sa, bit iu khin cp
di mnh m. Kt qu tt nhin ca s trng l nc giu dn mnh,
i hu.
 Dng nh Khu 73

b) Qu i Hu li l hnh nh tri ngc ca qu T s 8 trong

thng qui l Khm v h qui l Khn, cn qu i Hu thng
qui l Li tri ngc vi Khm, v h qui l Cn tri ngc vi Khn.
Do m c hai im khc bit:

- Qun chng qu T l m, tiu nhn, cn phi lnh o kho lo.

Tri li, qun chng qu i Hu l dng, qun t, t ng tun theo
vung php .

- V lnh t qu T l Cu Ng, trng dng, c th qu cng rn, nn

khng bit n ha khoan dung th hng vic. Tri li, v lnh t qu
i Hu l Lc Ng, m ho c dng v, cng nhu b xung cho nhau,
nn d thnh cng.

2) Bi hc :

Vy nu ta bi c qu i Hu, tc l im tt, khng cn c s tranh

chp na v ta n lc gt hi kt qu ca s ng tm nht tr ri : t
quc, gia nh u c sung tc. Ch cn ngi cm quyn, quc
trng hay gia trng, bit kho lo va cng va nhu, chnh nh va
sng sut, th s gi c lu bn cnh tng ph cng .
74 Lc Gii Kinh Dch

XV - A SN KHIM.

A - Gii Thch C in.

1) Ton qu :

- y qu th , mun khi phi hi vi, cho nn sau qu i Hu

tip theo qu Khim.

- Tng hnh bng trn Khn di Cn, ngha l ni cao m chu ln

di.

- i Tng truyn rng: a trung hu sn, Khim, qun t d bin a

ch qu, xng vt bnh th. Ngha l: trong t c ni l qu Khim.
Qun t xem tng, nn bt ch nhiu b ch t, cn xng cc s vt.

2) Tng ho :

S Lc : bn cht nhu thun, li khi u thi Khim, ngha l qun t

vn khim li khim thm, nn Ct, d gp cnh nguy him cng thot
c (V d Ln Tng Nh xut thn bn tin, sau khi lp c cng
cao vn chu nhng nhn Lim Pha).

Lc Nh : c trung c chnh, trong tm vn khim tn ri, khng phi

l lm ra v khim tn, Ct. (v d n Anh lm tng quc nc T
cng thnh m mc o cu rch, i xe nga gy).

Cu Tam : lm ch cho ton qu nhng khng khoe khoang v thi

Khim li h qui, Ct. (V d Hng o Vng cng trm i m
khng bao gi lm dng quyn vua ban cho)
 Dng nh Khu 75

Lc T : nhu thun c chnh, ng l Ct. Nhng v trn Cu Tam l

ngi c cng cao, v di
Lc Ng l bc ch tn, nn a v kh khn. Cn phi pht huy khim
mi gi c an ton. (V d Trng Lng).
Lc Ng : v ch tn gm n uy (m ho c dng v), ly khim thu
phc nhn tm, ly uy v khut phc k chng i. (V d ng Thi
Tn).

Thng Lc : qu Nhu (m ho c m v), tuy bit Khim m khng

bit dng uy v. (v d: Lu Biu, Lu Chng).

B - Nhn Xt B Tc.

1) ngha qu Khim :

a) Ho ch qu l Cu Tam trn cng h qui, c chnh, tng trng

cho bc thn t c ti ln v cng lao trm i, nhng chu di
thng qui m, nh vy gi c tnh khim tn.

b)V qu ny thng qui Khn ton ho m, v h qui c 1 ho

dng, nn ta c th so snh n vi nhng qu tng t c thng qui
cng l Khn, v h qui cng ch c mt ho dng nhng v tr
khc. V d vi qu a Thu S s 7, trong ho dng v tr Nh,
c trung, nn tng trng cho v tng soi gm n uy, ch huy
c qun lnh. Cn ho Cu Tam ca qu Khim, vn l dng ho c
dng v, c th qu cng hng vic nhng may thi Khim, bit
nhn nhng nn cng c ng m tin theo. Vy qu S v qu Khim
tuy bt ng nhng u a n cng kt qu tt.

2) Bi Hc :

a) Qu ny tip theo qu i Hu l mt bi hc trit l: y qu s ,

phi vi bt i mi gi c thn danh. Bi hc ny Washington bit
khi t chi lm tng thng nhim k 3, cn Napolon khng bit khi t
i v Premier Consul leo ln ngi Hong .
76 Lc Gii Kinh Dch

b) Vy nu ta bi c qu Khim, c ngha l ta ti lc cc thnh ri

th nn t ra khim tn trnh s k ca thin, a, nhn. y l
mt trit l khng nhng o c m cn rt thc t, v lch s v kinh
nghim hng ngy u cho ta bit rng cao qu s , ph qu cng ln
th cng d b lm vt hy sinh khi sn h i ch.
 Dng nh Khu 77

XVI - LI A D

A - Gii Thch C in.

1) Ton qu :

- Khim tn tt c lng ngi, nn sau qu Khim l qu D (Tin

tng)

- Qu ny Chn c tnh ng trn, Khn c tnh thun di. Hnh

ng m ho thun, bi vy vui v, nn t tn qu l D.

- Hoc cn c ngha l sm n trn t, kh dng pht ng th mun

vt n sinh.

2) Tng ho :

S Lc : bt chnh bt trung, l k hn h cy th Cu T, c ch khoe

khoang, hung.(v d bn y t cy ch giu v bn li cy th quan,
hng hch lm xng)

Lc Nh : c trung c chnh, trong cnh vui vn gi cao cnh gic,

khng sa a. (V d T hon Cng tuy ham m tu sc, nhng vn tin
cy hin thn, chm ch lm vic B)

Lc Tam : bt trung bt chnh nh S Lc, nhng a v cao hn, gn

ngi trn l Cu T, nnh ht cu danh li. Kt qu s hu hi. (V
d Dng quc Trung, anh ca Dng qu Phi)

Cu T : lm ch qu, mi ngi u trng ch vo T c an vui.

Nhng trn v di T u l m nhu, nn a v ca T cng nguy
nghi. T phi ly lng thnh i ngi, s c mi ngi tin theo. (V
78 Lc Gii Kinh Dch

d Richelieu ch ngh lm sao cho quyn vua c mi ngi tn trng

v nc Php c cng thnh, ch khng ngh n li ring, nn
thnh cng)

Lc Ng : nhu v tr tn, trn Cu T, c h v ch khng c thc

quyn (V d Louis XIII giao trn quyn cho Richelieu, hoc vua L
cha Trnh nn. Tuy mt thc quyn, nhng v lng dn quyn luyn,
nn v hi)

Thng Lc : m ti vui chi. Nhng cng may Thng Chn th,

nu cn bit t cng sa i th khng n ni ti li. (v d S Trang
vng, sau mt thi gian vui chi khng ngh n vic nc, pht phn
t cng, thnh mt v minh qun)

B - Nhn Xt B Tc.

1) ngha qu D :

a) Qu ny ton ho m, tr Cu T lm ch qu. T l dng ho, tc

ngi c ti, li gn Lc Ng l v ch tn, nn c th c lng tin theo
ca mi ngi, c trn ln di. Nhng cng nn rng h qui m
c kh th ang ln, phi phng mt lc no n c th ln p
thng qui dng.

b) Ta c th so snh qu D ny vi qu tng t, c h qui l Khn v

thng qui ch c mt ho dng, nhng v tr khc. V d vi qu
Thy a T s 8, trong ch qu l ho Cu Ng, c chnh, c
trung, a v ch tn, nn c th thng nht c qun m. Cn qu
D, ch qu l Cu T bt chnh bt trung, ch c th l mt v nhn
thn ti cao quyn ln, ly c lng tin ca qun vng v thip phc
c dn chng trong mt thi, nhng khng t cch thng nht
ton dn.

2) Bi hc :
 Dng nh Khu 79

- Qu ny ni chung rt tt, qun m u tin theo Cu T, nn thin h

c an vui. Tuy vy vn phi nh rng a v ca T bt Chnh, nu
qu say m thng li m b chnh o, th s b lt nho.

- Vy nu ta bi c qu D, tc l im tt, ta ly c lng tin

tng ca i phng, th nn x s sao cho gi vng c nim tin ,
nu khng s gp hung. V d:

- H Ng trong my nm u xy dng min Nam chng cng, c

dn tin theo, nhng v sau ri vo t gia nh tr, nn b lt .

- Mussolini l v lnh t c ti, lc u c ton dn tin theo, nhng

ri nghing v chnh sch hiu chin, ngc vi quyn li ca dn ,
nn b h b v mng vong.

- Mt ngi chng ti gii, nui gia nh c m no, nn v tin

phc,nhng v sau chi bi, lm mt lng tin ca v, nn gia nh sinh
lc c, ln bi.
80 Lc Gii Kinh Dch

XVII - TRCH LI TY.

A - Gii Thch C in.

1) Ton qu :

- c an vui ri th ngi ta s theo. Do tip sau qu D l qu Ty.

- Tng hnh bng ngoi oi ni Chn, tc l khi Sm ng th nc

trong m cng ng theo.

- Ho dng qui Chn di cng, nhng cho ho m qui oi

trn ht nh vy l ng m ha duyt, nn gi l Ty.

- Qun t xem tng y m ty thi ng tnh.

2) Tng ho :

S Cu : dng cng c chnh, ch bc qun t v thp, vo thi

Ty phi mm mng vi hai m trn, nhng vn gi trinh chnh, s
thnh cng. (V d Lu B phi tm n nhn nh ToTho, nhng dm
k tn vo t huyt th dit To cu Hn)

Lc Nh : trng m, thi Ty thn cn ngay vi S Cu, b ri Cu

Ng, nn mt chnh ngha. Ni mt cch khc, thy li gn b ngha xa.
(V d ngi Quc Gia m i theo Cng Sn)

Lc Tam : cng m ho nhng c dng v, thi Ty bit theo Cu

T, b Thng Lc, tc l b t theo chnh, tri vi Lc Nh b chnh
theo t, nn c li c trinh. (V d: Chu Xng ,trc theo gic
Khn Vng, may gp c Quan Cng, lin theo ngay).
 Dng nh Khu 81

Cu T : c ti, nhng v k theo phn nhiu l tiu nhn (Nh,Tam),

nu khng bit x s ng o l, bung th che ch chng, th s b
ha. (V d Hng T Ton t hp qun hp ph nh Thanh, nhng v
thiu k lut nn Thi Bnh Thin Quc sm b tan r)

Cu Ng : v ch tn, ht lng tin theo hin thn Lc Nh, nn c

Ct (v d T Hon Cng cng quyt tn nhim Qun Trng, nn nc
T c cng thnh)

Thng Lc : o Ty t ti cc im, v ngi lnh t xng ng,

bit khoan dung i lng. (V d Thi Vng, t nh Chu, b p Mn
chy sang K Sn, dn chng u theo i).

Ch : Theo thng l, n ho Thng th vn hi ang din tin bin

sang mt vn hi mi. Duy qu Ty ch ni n tm l, nn ho thng
vn cn Ty m c Hanh.

B - Nhn Xt B Tc.

1) ngha qu Ty :

- Thng qu cho ta thy h qui Chn dng s thng, thng qui

oi m s phi ty theo, mc d oi a v trn v chn a v
di. Do qu ny ng vi cu hi: nn tin theo ai, bt k a v no.

- Theo li gii thch ca c nhn, Ty khng nhng c ngha l ty theo

mt ngi hoc mt h thng t tng no, m cn c ngha l ty thi,
nn cng nh Chn th cng, nn ha duyt nh oi th c ho
duyt.

2) Bi hc :

a) Ton qu cho bit hai iu:

82 Lc Gii Kinh Dch

- nu mnh ti km, d a v cao, cng nn theo ngi ti tr d ngi

a v thp;

- nu mnh ti cao m a v thp, cng nn h mnh m theo ph bc

quc trng t ti nhng n hu.

b) Mi ho li cho ta bit ng li Ty thch hp vi hon cnh ca

mnh:

- S Cu a v thp, phi mm mng vi k tiu nhn cm quyn,

nhng vn phi gi trinh chnh, khng xu ph.

- Lc Nh khng nn ham li nh gn m b ngha ln xa.

- Lc Tam l k bit b t theo chnh.

- Cu T c ti ln, c thin h theo, nhng chnh v m c th b

hung v cn c Cu Ng trn, khng nn lng hnh hng hch.

- Cu Ng ly ch thnh m i Lc Nh, tt.

- Thng Lc v n ho, khoan dung i , nn c mi ngi tin

theo n cng.
 Dng nh Khu 83

XVIII- SN PHONG C

A - Gii Thch C in.

1) Ton qu :

- Nhiu ngi theo ri, s sinh nhiu vic, thnh tr c th b suy i. Do

tip theo qu Ty l qu C, ngha l hoi lon.

- Theo v tng qu, gi di ni, gi ng vo ni m quay vn li,

l Lon. Hoc gi tng cho gi, ni tng cho trai, gi v say trai m
m hoc.

- C, nguyn hanh, li thip i xuyn. C l mt thi i xu, m sao

li c hai ch nguyn hanh? L v khng cn lo thi lon, m phi lo
c ngi ra dp lon, c i ti, vng vng trc tin, khng ngi kh
khn (nh qua sng ln).

2) Tng ho :

S Lc : con sa li lm ca cha (hay qun vng), phi cng trc (v

v dng), gnh vc trng trch trong gia nh v quc gia. (V d
Trnh Doanh h b Trnh Giang sa sang triu chnh)

Cu Nh : dng cng c trung, ng vi Lc Ng m nhu, tng cho

m (hoc qun vng nhu m), phi dng cch khuyn nh du ngt,
khng c qu cng, e li o thn t. (V d cc quan Ng S can
gin vua cha.
Cu Tam : trng dng, qu cng trong vic sa li lm, c th v qu
nng ny nn c cht n nn nh, nhng Cu Tam l ngi chnh nh,
nn khng c ti li ln. (V d Trng Phi tng lm Quan Cng hng
To, nn c thnh vc x mu ra m Quan Cng).
84 Lc Gii Kinh Dch

Lc T : trng m qu nhu, khng sa c li lm, ch ko di ha

lon m thi. (V d Trn nguyn n khoanh tay ngi nhn L qu Ly
mu thon ot ngi nh Trn).

Lc Ng : tuy m nhu nhng c trung, bit ng vi Cu Nh, nn thnh

cng ti lp trt t. (V d ng Tc Tn bit tin dng Quch t Nghi,
ti lp c c nghip nh ng b Minh Hong lm mt).

Thng Cu : bc qun t di thi C, khng dnh dng vo vic

i gi trn danh tit. (V d T m Huy tc Thy Knh tin sinh;
thi lon Tam Quc, khng chu ra gip Lu B v bit vn nh Hn
ht, khng th cu vn c).

B - Nhn Xt B Tc.

1) ngha qu C :

a) H qui Tn m nhu s thng c thng qui Cn cng rn, gi

mt thi k nt, hoi lon, trong k cm quyn phi nhng b
trc nhng yu sch ca cp di.

b) Ta li c th nhn xt rng qu ny l qu bin th ca qu Ty.

Thng qui oi bin thnh Cn, v h qui Chn bin thnh Tn.
qu Ty th dng thng nn m phi ty theo, cn qu C th m
thng nn kt qu l gy hoi lon.

2) Bi hc :

Thnh nhn bit vy nn ch dn cho chng ta cch trn chnh, lp li

trt t. Bng cch no ? Phi gm c hai ng li cng v mm,
cng v nhu, nm trong thng qui Cn v h qui Tn.
 Dng nh Khu 85

a) i vi bc qun ph li lm, cng l kin trinh theo chnh o, d

phi lm tri b trn cng khng t. Nhu l kho lo khuyn can nu
c th, khng cn dng n bo ng.

b) i vi dn chng lo xc, v k lut, cng phi va cng va

nhu. Cng l bt dn chng tun theo lut php, khng cho h khinh
ln lut php (Nh Khng Minh bin php khi ly xong Ty Xuyn).
Nhu l gii thch, tuyn truyn, dn hiu m t ng theo chnh sch
ca mnh (khng nh Thng ng bin php nc Tn mt cch qu
tn bo, hoc nh Vng An Thch bin php nh Tng qu vi vng,
thiu chun b nn dn chng khng hiu v khng tun theo).

Vy nu bi c qu C, tc l im xu, trong vn bi c mt ci
g ang ph hoi, phi nhn xt cho r v loi tr n i. Bng cch no,
trn y va trnh by ri. Cn im phi nhn xt cho r ci g ang
ph hoi, c l chng ta s tm c gii p trong qu Qun s 20 v
qu Ph Hp s 21. y chng ti ch mun nhn mnh n tm quan
trng ca s nhn xt tnh hnh, ch t bt mt mnh trc him nguy
nh con iu. V d: ngi quc gia min Nam trc kia, chnh v
khng chu nhn xt nhng nguyn nhn ca C, nhng mi t hi ang
ph hoi x hi, kinh t, quc phng, v . v . nn phi chu s nhc nh
ngy 30 thng 4 nm 1975.
86 Lc Gii Kinh Dch

XIX - A TRCH LM

A - Gii Thch C in.

1) Ton qu :

- C vic ri mi lm ln c. Vy sau qu C tip qu Lm l ln,

cn c ngha na l gn gi.

- Tng hnh bng trn Khn di oi. Qu oi l qu Khn m S

v Nh t m bin sang dng, tc l gn n ngy thnh ln. Ngoi
ra, trn m c t, tc l t gn vi nc, ni oi ha duyt tin gn
n ngoi Khn nhu thun.

- Qu ny ng vo thi k dng trng, nhng ch qun rng s c th

bin dch sang m trng, nn phi lo gio dng dn cho phi o.

2) Tng ho :

S Cu : cng c chnh, lin kt vi Cu Nh ng ch hng, s

thnh cng p o c t m. (V d Lu B lin kt vi ng Ng
ngn chn qun To xung Nam).

Cu Nh : cng nh S Cu, li thm c trung, dng ho c m v,

va cng quyt va mm mng, ng l thi ca bc lnh t.

LcTam : bt chnh bt trung,l tiu nhn mun d nh dng i vi

mnh, s tht bi. Nu bit ci qu th cng c khi ti li. (V d
Anh V di triu L Anh Tng, t thng vi thi hu, mun kt np
triu thn son ngi vua, nhng cc quan khng theo, nn V khng
dm c s) .
 Dng nh Khu 87

Lc T : cng l hng tiu nhn nhng c chnh, kho thu thun

ng vi S Cu, s khng vic g. (V d v c nhu nhc, bit chiu
v l sc so, khin cho gia nh c m m).

Lc Ng : c trung, li ng vi Cu Nh, tin cn trao trng trch cho

Nh s c Ct. (V d chng ti hn, nh v m ang m c c c
).

Thng Lc : m nhu c chnh cng nh Lc t, nhng a v cao

tt, ng u bn m. thi Lm, bit dn dt c by tiu nhn tng
phc hai dng, nn c Ct. (V d Mc Cu chiu d bn dn t
ching H Tin, thn phc cha Nguyn).

B - Nhn Xt B Tc.

1) ngha qu Lm :

- H qui c ti 2 ho dng nng ta nhau, c th lm ln c,

gn ti ch ton Ct, nn gi l Lm. Tuy cha tt bng qu Thi trong
c ba ho h qui u dng, nhng cng gn ti c ch .

- Tng trng cho mt thi k c th lm c vic ln, mc d o

tiu nhn (4 m) cn mnh hn qun t (2 dng).

2) Bi hc :

a) Vy nu bi c qu Lm, im tt bo hiu mt thnh cng ln sp

ti, li cng phi cng c ni b v pht trin ra ngoi:

- p dng vo vic chin tranh, lc bn mnh bt u mnh, phi

thng nht lc lng ng minh v phn cng ch lin tip, nh Foch
lm vo ma h-thu nm 1918.
88 Lc Gii Kinh Dch

- p dng vo vic k ngh, phi hin-i-ha my mc dng c h

gi thnh sn xut, ng thi phi tng cng qung co m rng th
trng.

b) Lm c vic ln l nh hai ho dng ng st nhau, bit hp tc

xua ui qun m. S hp tc gm c hai im:

- Mt l mun lm i s th cn phi on kt rng ri vi nhng ngi

ng ch hng. Khi mt dng mi t khi nh qu Phc s 24, th
vic mi bt u, cha th thnh cng hn c. V n khi 3 dng
cng on kt, bin thnh qu Thi s II, th i s s hon thnh trit
.

- Hai l trong khi ng mnh bnh trng, th cn phi gi vng chnh

o, nu t o xen ln vo, ngha l tha hip vi n, dng th on
xo tr chng thng, th cng s chng tan r.

- Lm c ln khng phi ch nh s on kt ca thiu s qun t, m

phi trng c vo m a s tiu nhn m mnh c gng cm ho h
b t theo chnh.
 Dng nh Khu 89

XX - PHONG A QUN

A - Gii Thch C in.

1) Ton qu :

- Lm l ln, biu th ci g ln quan st khp chung quanh, v cng

c mi ngi thy r. Vy sau qu Lm tip n qu Qun.

- Tng hnh bng trn Tn di Khn, l gi i trn mt t. Tin

vng bt chc tng , tun xt bn phng.

- Qu gm hai qui u m, h qui Khng ch dn chng tng phc,

thng qui Tn ch cp lnh o khim tn, ly ch thnh m xem xt
v cm ho k di.

- Qun l xem xt, xem xt ngi v cng xem xt ngay c chnh mnh.
Vy qu ny tr bo ng li quan st.

2) Tng ho :

S Lc : m nhu li v di cng, cng nh a tr dm ng,

khng ng trch. Nhng nu ngi ln m c hnh ng nh th th
ng xu h. V d ngi a s, hay xoi bi vic nh ca ngi ta.

Lc Nh : cng trn, v d ngi con gi dm ra ca s, m tng ng

hong t cao qu (Cu Ng), l nhi n thng tnh, khng ng
trch. Nhng nam nhi m xt vic h nh th th ng xu h.

Lc Tam : m ho c dng v, li trn h qui, di thng qui,

na tin na li. Hy t xt mnh, khng nn cu may ri. nu thy hon
90 Lc Gii Kinh Dch

cnh thun li cho vic tin thn (ng vi Thng Cu) th c tin. Nu
t xt khng ti th an phn l hn.

Lc T : c chnh, li gn Cu Ng, v nh mt hin thn gip vua

quan st dn tnh mt cch chnh xc, trung thc. c vy v T nhu
thun vi Ng, v bn thn c chnh, ngha l c ti quan st.

Cu Ng : v ch tn, c thin h trng vo. Ngc li, nu mun bit

mnh tt hay xu, c quan st dn chng sng hay kh, s bit.

Thng Cu : khng v ch tn nh Cu Ng, khng c trch nhim

trc tip vi quc gia, nhng vn c quc gia trng vo v ti c ln.
Khng nn v chnh mnh khng gi chc v no trong chnh quyn m
bung th b mc vic i. Min l gi vng chnh o th s c v
cu. (V d Nguyn bnh Khim t quan nhng vn lo ch gio cho
nhng ngi tm n hi k: Bo m hc tr l Phng Khc Khoan,
Lng hu Khnh vo Nam gip vic trung hng cho nh L, bo cha
Mc nu sau ny tht bi th c th Cao Bng c thm vi i, bo
Nguyn Hong lnh vo Nam).

B- Nhn Xt B Tc :

1) ngha qu Qun :

a) Tng qu ny gi mt ci g trn cao nhn xung di, hoc

di nhn ln: Qun.

b) V c ni qui v thng qui u m, nn qu Qun cha ng mt

khuynh hng xung t hn l ng hp, ngha l quan st vi c hn
l thin . Thm na, c ti 4 ho m di, c v ln p 2 ho dng
trn. Nn qu Qun cn gi mt x hi trong cp lnh o nhu
nhc, b dn chng dm ng ph bnh.

2) Bi hc :
 Dng nh Khu 91

a) Qu Qun nhn mnh n s quan st, c tri b v tri k, th thng.

Tuy n hnh nh c bit p dng vo vic tnh bo khi c ngoi xm,
hoc d la d lun trong vic ni tr, nhng nhu cu tri b tri k tht ra
c t cho mi vn : cu hn nhn, din thuyt, cnh tranh thng
mi, i xin vic, chn bn, v . v .

b) V thnh nhn cho bit, qua cc ho t, thi thch ng vi

ngi bi qu:

- K di l S, Nh, Tam, ch nn em d tiu nhn m o bng anh

hng, ch c xm ngn, ch trch v trch nhim.

- T l b ti nhu thun v chnh trc, c gn qun vng, nn em

ti ra gip qun vng quan st dn tnh mt cch trung trc.

- Cu Ng l v lnh t, phi t xt mnh qua s sng kh ca dn

chng.

- Thng Cu tuy ngoi vng cng ta nhng vn nn ch gio cho

i.
92 Lc Gii Kinh Dch

XXI- HA LI PH HP.

A - Gii Thch C in.

1) Ton qu :

- Nhn thy nhn tnh kh quan, sau mi thy ch hp. Bi vy tip theo
qu Qun l qu Ph Hp. Hp l hp, v Ph Hp l cn tan nhng mi
gin cch c th gy chia r.

- Tng hnh bng trn Ly di Chn, la c sc sng, sm c c

ng. Li hnh ging nh hm trn hm di ming ngi ta, gia c
mt ci quai cn ngang. Tin vng xem tng m bin minh hnh
pht, tr kh k gian, th s c hanh thng.

2) Tng ho :

S Cu : tng trng cho a gy chia r, cn non, thi Ph Hp

phi trng tr, nhng mi phm ti nh, nn pht nh gio ha.

Lc Nh : c chnh c trung, rt hp vi dng c dng hnh. Dm

dng hnh pht nng i vi k gian c. V cu, v ti ti ngi th
hnh, khng phi ti ngi dng hnh. (V d Bao Cng i Tng).

Lc Tam : trn h qui, nn thi Ph Hp cng c quyn dng

hnh. Nhng v bt trung,nn lm vic dng hnh gp khn nn, ngi
th hnh khng tm phc. (V d L Qu n khi x n Trnh Khi).

Cu T : cng trc, dm i ph vi kh khn, c th lm ni vic

dng hnh. Nhng v t bt chnh trung, e s c vic lm, nn thnh nhn
khuyn nn gi vng chnh o mi c Ct. (V d ng trn Thng
 Dng nh Khu 93

v t th sai nh Ng Thi Nhim n cht, sau chnh Thng cng b

Gia Long x t).

Lc Ng : v ch tn, m nhu, nhng c Cu t l ngi minh on

gip , nn vt qua c mi kh khn. Nhng thi Ph Hp, c
nhiu k ly gin, nn phi cn thn xa chng mi c v cu. (V d
Tng Nhn Tng nghe li Bao Cng, tr c gian thn; tri li Ng Ph
Sai c li gin can ca Ng t T, ch theo li xim nnh ca thi t B
Hi).

Thng Cu : cng nh S Cu, cng ngnh, nhng t c ln hn

nhiu, cn phi trng pht nng. (V d Hitler khi ln cm quyn, lm
lon u Chu, m cc cng quc Anh-Php c nhng b hoi, nn
sau gy v ln).

B - Nhn Xt B Tc.

1) ngha qu Ph Hp :

a) Nng theo tng qu hnh dung mt hm rng (Thng Cu v S

Cu), gia l ci mm b vt g ngng (Cu T), c nhn cho rng qu
ny ng vi mt tnh th b mt yu t ngang tr khin n khng c
thng sut, phi tr b ci yu t ngn tr i. Bi th nn t cho qu
ny ci tn Ph Hp, l cn t ci ngang tr i, tc l vn trng
tr, hnh pht.

b) Tuy nhin, chng ti khng hon ton ng vi quan nim , v

n qu sau, qu Sn Ha B s 22, chng ta cng thy tng qu c 2
ho dng hai u trn di, gia 3 ho m, v 1 ho dng ngn
cch, khng v tr T m v tr Tam. C hai tng qu u hnh dung
mt ci mm b ngng, nhng cch ct ngha li khc nhau.

c) Th cho nn chng ti b hnh nh Ph Hp m ch mun gi li hnh

nh La trn Sm di, s hp tc ca tr tu soi sng (la) v quyn lc
n p (sm) lm mt ci g. Ci g c th l vic dng hnh tr
gian, nhng cng c th l bt c vn g : gio dc, hn nhn, ngoi
94 Lc Gii Kinh Dch

giao, binh b, v . v . i hi ngi gii quyt phi c c hai c tnh tr

tu sng sut v can m dng v lc nu cn.

2) Bi hc :

Qu Ph Hp ny hnh nh xu, bo im c mt tr ngi ngn tr cng

vic ca mnh, nhng tht s l hanh nu bit p tan n i. p tan
bng cch x dng c tr tu soi sng (la) v quyn lc n p (sm)
nh ni trn, ngha l khng t nan n p khi cn, khng nhn
ngha rt rt kiu n b nh Chamberlain, Daladier. Nhng khng n
p m qung, lun lun dng tr tu sng sut phn bit khi no nn
n p, khi no nn khng. Nh Ng khng bit l do, ph hp cn,
n p Pht Gio mt cch v l, nn mi b xp .
 Dng nh Khu 95

XXII - SN HA B

A - Gii Thch C in.

1) Ton qu :

- Vt khng th ln xn m hp c, tt phi c vn sc. Nn tip qu

Ph Hp l qu B (trt t uy nghi).

- Tng hnh bng trn Cn di Ly. Qu Cn l qu Khn ly mt ho

dng cho ln trn, l ly cng lm vn cho nhu vy. Qu Ly l qu
Cn ly mt ho m cho vo gia, l ly nhu lm vn cho cng vy.
Thnh nhn xem tng y, dng vn sc (l, nhc) gio ha dn
chng. Nhng la di ni tuy c sng, nhng khng sng c xa,
ly vn sc ch c nhng chnh tch nh m thi.

2) Tng ho :

S Cu : qun t v thp, ch nn tu sc phm hnh ca mnh, khng

cn khoa trng c i bit n. (V d Ha Do, So Ph).

Lc Nh : c chnh c trung, c bn cht tt, nu thm vn sc vo th

cng tt thm. (V d nc Php di thi Louis XIV nhn ti rt nhiu,
vn thn v tng u xut chng, nhng c coi l kiu mu cho c
u chu chnh nh cng ca cc vn s, ngh s).

Cu Tam : dng cng c chnh, sc b c nh m (Nh, T),

ngha l bin mt x hi th bo thnh mt x hi vn minh. Nhng e
rng qu m say vn sc, nn thnh nhn rn: phi gi trinh chnh mi
c ct. (V d ng Minh Hong cng l mt bc anh hng, dp
xong lon Vi hu, bn say m tu sc, thi vn nn mi sinh ra lon An
Lc Sn. Hoc nh b Rcamier m khch thnh, ci thin c c ch
96 Lc Gii Kinh Dch

v ngn ng th l ca ngi ng thi, nhng hi i qu trn, khin

thnh kiu cch, b Molire chm bim trong v kch Les Prcieuses
Ridicules).

Lc T : m nhu c chnh, ng vi S Cu, mun kt vi S dng

mnh dng c vn minh v v lc. Nhng b Cu Tam gin cch, nn
tnh th phi nghi. Nhng Tam khng dm lm u u, kt qu T
khng c iu g on hn. (V d Lu Biu nhu nhc, nghe tin Lu B
anh hng b khn, mun n v Kinh Chu. B bn Si Mo ngn cn,
nhng c Tn Cn ging gii, nn vn mi c Lu B n gip
sc).

Lc Ng : thi b m c hi keo sn, b thng tc ch ci. Nhng

mc i xa hoa ch ci, mnh c kim phc, ch tu sc ti c, nn vn
c tt lnh. (V d n Anh di thi T Tuyn vng xa hoa, lm
n t tng m vn mc o cu c, ci xe nga gy).

Thng Cu : thi B cng cc ri, sp quay v bn cht nguyn t.

Ngi qun t hiu vy, b bng t nhin, ch ca mnh rt t c vy.
(V d o Tim xa lnh phn hoa, lui v lm rung).

B - Nhn Xt B Tc.

1) ngha qu B :

- Hnh tng qu ny hi ging qu Ph Hp, cng c hai ho dng

S v Thng, v mt ho dng gia 3 ho m. Nhng khc ch
Ph Hp th h qui l dng v thng qui l m, cn B th ngc
li. Th ngha l thi Ph Hp c tnh chn ng, tr gian, cn thit
hn li sng vn minh, cn phi dng hnh p tan cc tr ngi. Tri
li, thi B th khuynh hng hng th mt cuc sng vn minh ln
p khuynh hng bo th, khc kh.

2) Bi hc :
 Dng nh Khu 97

Tc l ly l nghi, ho nhong b ngoi t im cho x hi, phong

tc. Vn sc t n l tt, mt ngi con gi kho trang im tt nhin
hp dn hn l c mc mc, mt bi th c nhiu kin hay m li
dng li p vn m th cng d cm ho ngi c.

Nhng nn nh rng vn sc ch l ci ph, ci chnh vn l thc cht.

Th cho nn thnh nhn rn: Th gi mc mc nh S Cu, Lc Ng,
cn hn l qu say m vn sc nh Cu Tam. Sparte th bo thng c
Athnes vn minh, r Liu, Kim, Mng C thng c nh Tng c vn
ho rc r, chnh l tm gng ty lip khng bao gi nn qun.

l bi hc qu B: khi lm bt c vic g, nn ly bi b thc cht

lm trng, cn vn sc b ngoi ch l ph. V d:

- lm th, din thuyt cn hay hn vn p.

- lc lng quc phng cn c vo binh tinh nhu, kh gii ti tn, hn

l vo s ng binh tp nhp, binh phc p m kh gii lc hu.

- qung co rm beng m hng xu, gi t, ch c th nh la khch

hng mt ln thi.
98 Lc Gii Kinh Dch

XXIII - SN A BC

A - Gii Thch C in.

1) Ton qu :

- Trau di mi n cc im tt phi mn. Nn tip theo qu B l qu

Bc (mn ht).

- Tng hnh bng trn Cn di Khn, c 5 ho m trng ln cc

ri. Mt ho dng trn chng bao lu s b tiu bc.

- Mt mt khc c ngha l trn ni di t, ni cao phi nh c t dy

di th mi bn. Do ngi trn phi lo cho k di mnh c vui
v, th mnh mi c an trch

2) Tng ho :

S Lc : k tiu nhn bt u ph hoi trt t x hi. Nu c n tin

dn, s hung. (V d Cng sn khi mi nho nhoe tuyn truyn).

Lc Nh : trng m, s ph hoi thm mnh, hung n ni, t di ln

trn. (V d cc cuc biu tnh gy ri, cc cuc nh cng, khng b).

Lc Tam : m ho c dng v, li ng vi thng cu, nu chu mt

lng vi ng tiu nhn m lm bn vi qun t, s c v cu. (V d
Hong phi H phn Tr u Chu).

Lc T : thi Bc ln n thng qui, tai ha n ri. (v d lon

kiu binh thi cha Trnh Khi).
 Dng nh Khu 99

Lc Ng : l th lnh bn tiu nhn, nu thn cn vi Thng Cu, em

theoThng, s chuyn c thi Bc, kt qu tt. (v d Dng
Ti Cng, nguyn l tng gic kit hit thi Nam Tng, cm c
ca Nhc Phi, theo Nhc i dnh qun Kim, c hin danh i i).

Thng Cu : l ngi qun t cn st li thi Bc, nhn dn cn ch

nng ta. Nu tiu nhn dit nt, th chng s lm nguy. (V d Nhc
Phi l cy ct chng cho nh Nam Tng, b Tn Ci dit, nn nh
Nam Tng b ln bi).

B - Nhn Xt B Tc.

1) ngha qu Bc :

a) Qu ny c ti 5 ho m di xng ln xua ui 1 ho dng, gi

mt thi suy vi, tiu nhn ma gy vn hoang, qun t khng cn ch
ng.

b) Trn y ta nghin cu qu B c 3 m, qu Qun c 4 m, qu

Bc ny th 5 m, v qu Khn th hon ton 6 m. Theo l lun th s,
th kt qu hung phi tng dn t B n Khn. Nhng l lun Dch li
khc hn. Trong qu Qun c 4 m knh vi 2 dng, nhng hai dng
ny st cnh vi nhau, nn i bn (tiu nhn, qun t) cn gi th th,
dnh m nhau, bn qun t d yu th cha hn thua. n qu Bc
ch cn 1 dng, b c lp trc th 5 m, nn tng quan lc lng
nghing hn v phe tiu nhn. Ri n qu B tuy c 3 dng i chi
vi 3 m, nhng y khng phi hnh dung s qun bnh lc lng gia
i bn, m hnh dung s thng th ca m ang ln trn mi hot ng.
S Lc thng Cu T, Lc Nh thng Cu Ng, v Lc Tam thng
Thng Cu. Qu B mi l s tht bi hon ton ca phe qun t. V
k l hn, qu Bt Thun Khn c 6 ho ton m, khng tng trng
cho mt tnh th mi, mt tinh thn mi, trong m khng tri ngc
vi dng m b khuyt dng, khng l c, ph hoi, m l thin, nui
dng.
L lun Dch nh th, chng ta ch thn phc st t !
100 Lc Gii Kinh Dch

2) Bi hc :

a) S nghin cu cc ho qu ny cho ta thy r nh lut din tin ca

n:

- Khi u tiu nhn nho nhoe gy ri lon nh, m k cm quyn v

thi nt, ng tnh hay bt lc, c yn khng chu p tan ngay.

- Ri tiu nhn cng mnh bo gy lon, nh cm quyn lc c mun

chng li cng mun ri.
Thnh thong cng c k tiu nhn sng sut hn, bit tch ri khi gian
ng m i theo qun t vn hi trt t, nhng cng kh lm.

- Cui cng, tiu nhn ton thng, dit nt ci g cn st li ca o qun

t. Nhng chnh trong s ton thng m chng s t tiu dit. V mt
khi chng bit n ngon, mc p, tp nhim i sng vn minh th
chng cng s h ho, tham .

b) Vy nu ta bi c qu Bc, c nhin l im xu ri, v phng

cu cha, v qun t cn st li, lm sao khi b qun tiu dit nt ?
l bi hc ng cay phi chp nhn, v phi c gng sa cha t trc,
ng cho tnh th ri vo cnh Bc th khng kp na.
 Dng nh Khu 101

XXIV - A LI PHC

A- Gii Thch C in.

1) Ton qu :

- m ln mi n ho thng l cng cc, th mt ho dng s xut

hin di. Bi vy tip qu Bc l qu Phc.

- Tng hnh bng trn Khn di Chn: sm ng t di ln, s lm

rn nt mt t, mt lung sinh kh s trn vo m kh nng n.

- Ta li c th coi qu ny l qu Cu s 44 lt ngc, dng ln n

cc th m s sinh, v m ln n cc th dng s sinh, o tri
lu hnh nh th. Thnh nhn xem tng qu, bit rng lng ngi
bt u quay v chnh o.

2) Tng ho :

S Cu : chnh o mi nhm ln, bc qun t nn phn chn chun b

phc hng chnh o. (V d nm 1418, sau 10 nm b nh Minh
h nc ta mt cch tn bo, L Li khi ngha Lam Sn, em li cho
dn Nam hy vng u tin).

Lc Nh :c trung c chnh, li c gn gi vi S Cu, sa i li

lm nhanh chng, Ct. (V d mt s s phu lm theo gic Minh
tng chng khi phc nh Trn, n khi L Li khi ngha bn b quan
tc i theo khng chin).

Lc Tam : bt trung bt chnh, bit cha li ri li ti phm, khng

bn ch: tn phc. (V d ngi nghin thuc phin, cai, ri ht li.
Nu cui cng cai hn th s c v cu).
102 Lc Gii Kinh Dch

Lc T : c chnh ng vi S Cu, quyt theo S: c phc. (V d

Nguyn Tri tm gp L Li Lam Sn ph t, trong khi phn ng
s phu cn ln trnh).

Lc Ng : c trung v gia qu Khn c c thun, nn phc thin

rt dy bn: n phc. Mc du tri qua nhiu cn hon nn, khng b
ch.( V d L Li chu cam kh 10 nm mi bnh nh xong gic Ng).

Thng Lc : m phc ngha l cha chun b k cng hp tp hnh

ng, nn ko c quc gia vo nguy khn. (V d Vit Nam Quc Dn
ng khi ngha nm 1930, b tht bi).

B -Nhn Xt B Tc.

1) ngha qu Phc :

- L ting sm u tin n khi ng tn sang xun, cng nh lc tuyt

cn ph mt t m mt chm cy ny mm. Tng trng cho tia hy
vng u tin c ny n sau mt thi k en ti.

- Ta li c th ni rng qu Phc l bc i tip theo sau ngay qu Bc,

theo mt qu trnh tin ho tt nhin v tun t. V ng l ni: B cc
thi lai, phi ni Bc cc phc lai mi ng hn.

2) Bi hc :

Phc l thi k o qun t b tiu dit li c c phc hng, lt ngc

th c. V s nghin cu cc ho qu ny cho ta bit nh lut tin
ha ca n:
- Trc ht phi c ngi can m khi xng, d cng vic Phc cn
nhiu gian nan, nhng cng thc tnh c lng ngi.

- Trong s nhng ngi theo Phc, c ngi theo ngay t bui u, c

ngi vn bn ch theo mc du tri qua nhiu gian nan, li c k
 Dng nh Khu 103

theo ri li b i, ri tr li theo. V c ngi qu nng ny, hp tp bo

ng, s tht bi.

Vy nu ta bi c qu Phc, th l im rt tt, tia hy vng cho ta thy

chnh ngha c c phc hng, nn kinh t sau mt thi gian b suy sp
li c c chn chnh, vn en chm dt v vn bt u.

Bi hc l phi kin nhn nui ci mm hy vng , d c gian lao

nhng c cn rng bm vo (n phc), ch c nn ch (tn phc). Bit
kin tr nh th, nh cc ngha s theo L Li, hoc trung thn tng vong
cng t Trng Nh, s c ngy c hin vinh.
104 Lc Gii Kinh Dch

XXV - THIN LI V VNG.

A - Gii Thch C in.

1) Ton qu :

- Trt t phc hi ri th khng nn lm cn na. Vy tip qu Phc

l qu V Vng.

- Tng hnh bng trn Cn di Chn. Hot ng ny hp vi l tri,

khng cn r.

Xem tng qu nhn thy:

1- Qu Chn l qu Khn m mt dng mi sinh: S Cu lm ch ni

qui.

2- Lc Nh ng vi Cu Ng, tc l thu thun phc tng cng chnh,

hp vi o tri, rt tt.

2) Tng ho :

S Cu : ho dng lm ch ni qui, l ngi bn tnh qun t, hn

nhin thnh thc, nn lm vic g cng tt trong thi tnh th n nh.
(V d Trn Nhn Tng, sau khi vic nc xong, bn b ngi vua m
i tu, thnh t phi Trc Lm).

Lc Nh : c trung c chnh, li ng vi Cu Ng cng trung chnh,

nn thu hoch t nhin n m khng cn cu, hnh nh v vi. (V d
To Tham lm t tng tip theo Tiu H, khng cn sa i g c m
nc vn c thnh tr).
 Dng nh Khu 105

Lc Tam : bt trung bt chnh, l ngi vng thi V Vng, s gp

ha nu khng gi bn phn. (V d Richelieu bt buc cc vng
cng phi tun theo vng php, th m em vua Louis XIII l hong
thn Gaston cn m mu gy ri).

Cu T : trn di khng ng vi ai, tht l mt ngi t do, khng c

g rng buc, v cng khng vng tng giu sang. c v cu. (V d
Ha Do, So Ph).

Cu Ng : trung chnh di c Lc Nh (dn chng) ng vi mnh, tht

khng g tt bng. Nu chng may c tt bnh g (tai nn), c yn x
nh thng, khng cn ung thuc (chy cht), t khc s qua khi. (V
d Tiu H b xm tu, khng cn bin bch, ri c Hn Cao T bit
ni oan).

Thng Cu : thi v vng cc ri, nu cn manh ng tt nhin s

gp tai ha. (v d sau khi L trung hng, thin h thng nht, con
chu h Mc cn ca quy v tht bi nhc nh).

B-Nhn Xt B Tc.

1) ngha qu V Vng :

a) Tng qu l sm ng di bu tri, l mt hin tng t nhin

ca tri t, khng c g phi thc mc c. Suy sang vic ngi cng vy
tuy thnh thong k ti con hiu ng cht t cng chng sao, bc qun
vng, gia trng sc mnh duy tr trt t. Ti sao? V x hi
ang sng cnh thanh bnh, s kin tt p ny c th hin hai ho
c trung l Cu Ng v Lc Nh u c chnh, chnh ng vi nhau.

b) Do m mi vng ng trong tnh th u s tht bi. Bc qun

t ch nn gi o thng, v vng (ngha l khng ngh cn, khng lm
cn), l hn c.

2) Bi hc :
106 Lc Gii Kinh Dch

a) Qu ny trnh by mt trit l hnh nh tiu cc, l khi thi th n

nh ri, trong nc thi bnh ri, th khng nn ci cch g c, c
tun theo lut l c chng t hu hiu, m hng th. Ni theo danh
t ngy nay, th khuynh hng bo th (Conservatism), tri vi khunh
hng cp tin (Radicalism).

Ta c th khng ng vi trit l , v ta bit rng mun s i

u bin dch, lm sao c th theo chnh sch bo th c ? Chng ha
ra qu ny dy mt iu tri vi tinh thn ca kinh Dch sao ?

Nhng ngh cho k li th khng phi th. Tinh thn kinh Dch l ty
thi, nn tin th tin, nn ngng th ngng, ch khng phi bo ta c
nhm mt dch hoi, tin ba trong mi hon cnh. thi V Vng, tnh
th n nh, th bo th l phi. Bao gi tnh th bin i (v chc
chn s bin i, thi V Vng ch l mt giai on ng vng c
mt thi gian m thi), th ta s ty thi c mt chnh sch khc, mt
thi khc.

b) Khi no ti qu ln ngc ca qu ny l qu Li Thin i Trng s

34, th ta s thy li khuyn bo ca thnh nhn hon ton tri ngc vi
V vng l i Trng, phn chn xng ln.
 Dng nh Khu 107

XXVI. SN THIN I SC

A- Gii Thch C in.

1) Ton qu :

- Tnh th n nh, sau nn tip tc sc t. Vy sau qu V Vng tip

n qu i Sc. Tng hnh bng trn Cn di Cn, th l sc t tri
vo trong ni, tht l ln, nn gi l i Sc. Cn c c cng kin,
Cn c c c thc, ngha l hay ch ni kin, khng qu cng rn,
l i chnh vy: tt.

- Ngi c un sc o c, hc thc, ti tr, th lm vic g cng tt.

Nhng li cn phi chnh. V sao ? Lc Ng ngi tn, h ng vi Cu
di, tng l ng vi tri. V Nh c ti c thun ng vi tri, thin
h d c nham him n u, cng cu t c c.

2) Tng ho :

S Cu : trng dng, nn khng r ngha trn, c tin liu, khng chu

cho T sc, s nguy. (V d cc ng cch mng pht trin ba bi,
thu np ng vin khng kim sot cht ch).

Cu Nh : dng ho c m v, c trung, hiu r ngha trn, nn tuy c

ti m khng tin vi, v cn b ng sc, c v cu. (V d Cu Tin
chu nhc, nui ch phc th trong 10 nm).

Cu Tam : un Sc c y , trn li c Thng Cu ng ch

hng nn min l phng b cn thn, c k hoch chu o, th hnh
ng s thng li. (V d Cu Tin ch i mi, khi thy thi c n,
bn tn cng Ng).
108 Lc Gii Kinh Dch

Lc T : thi i Sc, T c th km hm c S Cu, v S u

qu cn yu. Ngha l phng b ngay t bui u th d. (V d Hn Cao
T ch ng c Anh B, Bnh Vit khi h mi manh ng).

Lc Ng : mun km hm Cu Nh, khng nn dng sc m phi dng

tr, cng phu t m hiu qu ln. (V d Hn Cao T gi du Vn Mng,
bt Hn Tn).

Thng Cu : thi Sc ht, khng cn km hm na, o tri lu

thng t do. (v d nh Trn, sau khi dp yn cc cuc khi ngha ca di
thn triu L, theo chnh sch khoan hng nhn dn c an c lc
nghip).

B- Nhn Xt B Tc.

1) ngha qu i Sc :

a) Tng qu l sc bnh trng ca Cn b sc c thc ca Cn kim

sot, iu khin. Tng trng cho ngi un sc c ti tr rng ln
bng tnh im tnh, tt s lp c s nghip hin hch.

b) Ta c th so snh qu Sn Thin i Sc ny vi qu Phong Thin

Tiu Sc s 9. C hai u c h qui l Cn, nhng thng qui tiu
Sc l Tn m, khim nhng, cn thng qui i Sc l Cn
dng, mnh m hn. Tri vi qu Tiu Sc l tiu nhn km hm c
qun t, qu i Sc l qun t t km hm mnh.

2) Bi hc :

-Sc l ch, l km hm, lm sao gi c th qun bnh gia nhng i

th c quyn li khc nhau (nh cc cng quc i chi nhau, hoc
ngi trong gia nh: cha vi con, v vi chng).

- Qu ny gm ngoi qui l Cn vn c c ch nh, v ni qui l

Cn vn dng cng, cng phi t sc mi tt.
 Dng nh Khu 109

- Ba ho di l i th cn phi Sc. S khng chu, nn nguy. Nh bit

t sc, nn gi c tnh mnh. Tam li ng ch hng vi thng, nn
c hai cng tin, thng li.

- Ba ho trn l k c nhim v km hm i th. T c may mn l S

cn yu, d sc. Ng dng tr v sc c Nh. n Thng th thi Sc
ht, khng cn phi sc na, c th cho i th Tam t do sinh sng
trong th qun bnh thnh lp.
110 Lc Gii Kinh Dch

XXVII- SN LI DI

A. Gii Thch C in.

1) Ton qu :

- H vt sc t, th phi nui. Vy sau qu i Sc tip qu Di (nui

dng).

- Tng hnh bng trn Cn di Chn, sm di ni, lm cho cc

sinh vt nh c kh dng m nt mm mc chi.

- Ngoi ra, trn cng v di cng u l vch lin, gia 4 vch t,

trng ging nh ci mm n ung.

- Thnh nhn xem tng qu, ngh ra hai cch nui dng: dng c
v dung th. Dng c th phi cn thn li n ting ni, dng th
th phi n ung cho c iu .

- Xem r cch nui ngi v t nui mnh th on c thin, c, ct,

hung.

2) Tng ho :

S Cu : th dng cng, ng l t nui mnh c. Nhng li theo

Lc T m nhu, b chnh o, nn hung. (V d: con nh kh gi, nu
chm ch hc hnh th lm g chng ph qu? Nhng theo bn b h
hng, b tha c bc, ht xng, nn i vo mt l) .

Lc Nh : m nhu, khng chnh ng vi Lc Ng, cu dng vi S

Cu l tri o v S l k di, cu vi Thng Cu l mang nhc v
 Dng nh Khu 111

Thng qu cao. (V d ngi nc T c 2 v, khng nui ni v, li

khoe khoang giao du vi ngi giu sang, nhng tht ra l i n xin).

Lc Tam : bt trung bt chnh, khng chu t nui bng nhng ngh

lng thin, sinh ra trm cp. Hung.

Lc T : c chnh, l bc qun t. c gn gi vi Lc Ng l mt
bc i hin. Li chu h mnh chiu c n S Cu, tm hin ti cho
quc gia ( V d Tiu H bit ti Hn Tn hn vi, lin c gng tin c ln
Hn Vng).

Lc Ng : v ch tn nhng m nhu ti hn, khng tr nc c. Nu

bit thnh tn i vi b ti hin, s c Ct. Nhng khng th lm
c vic g qu to tt, s tht bi. (V d Tng Tng Cng ti hn, c
yn phn th gi c nc thi bnh. i tranh lm b ch, nn phi
nhc vi S).

Thng Cu : c c Dng cng m trn ht qu Di, tng cho

bc thy vng, c thin h c Thng m c m no. Nhng v
a v cao tt nn phi lo lng s hi; nu c ha lon xy ra, t mnh
phi em thn ra chng . (v d Khng Minh chu s thc c ca Tin
Cha, chm lo mi vic qun quc, t vic nh ti vic ln).

B - Nhn Xt B Tc.

1) ngha qu Di :

Chng ti khng ng vi cch gii thch c in, v ngh rng: tng

qu l sm ng di ni, gi ca s yu sch ca qun chng no
ng (Chn) i gii cm quyn bt ng (Cn) phi lm sao cho dn
c no cm m o. Qu ny hai u u l ho dng, ngha l c
sc mnh thc s, nhng gia li rng, ngha l phn di dng km,
cn phi bi b. Do Di cn c ngha l tuy kho nhng cn phi nui
dng ci khe , ng n b kit lc.
112 Lc Gii Kinh Dch

2) Bi hc :

a) Qu Di cha ng mt bi hc tm l, l c xem cch nui ngi v

t nui th c th on trc c thin, c, ct, hung. K nui cha m
hoc dn chng nh ch ln, tt nhin khng th l ngi hin c.

K t b tha trong tic tng ph phn, cng khng th l ngi hin

c.

b) Qu Di cng cha ng mt bi hc x th va cng quyt (chn),

va t kim ch (Cn):

- p dng vo chin tranh, khng vt tt c thc lc vo o qun chin

u, m phi t chc, hun luyn qun tr b.

- p dng vo vic n ung, th phi cho y nhng c tit .

- p dng vo vic pht biu kin, th phi ni r s tht, nhng ch

c ch trch qu nng k li lm.

- p dng vo vic ngoi giao, chin tranh kin tng, v.v. th phi lm
cho ra l, nhng ch c lm dng thng th ca mnh m dn k ch
n bc ng cng, phi bit ngng ch nn ngng, khng nn i
qu xa.
 Dng nh Khu 113

XXVIII - TRCH PHONG I QU

A- Gii Thch C in.

1) Ton qu :

- Nui tt thnh, thnh tt ng, ng thi ny ra qu. Vy tip theo qu

Di l qu i Qu.

- Tng hnh bng trn oi di Tn, 4 dng gia, 2 m hai u,

v nh cy ct tuy cng nhng u ui yu, nn d b . Nhng vn l
th qun t thnh, tiu nhn yu. Hn na, Tn thun, oi ha duyt,
nn lm vic d hanh thng.

- Li c ngha nc m (oi) ngp cy (tn), tng cho o qun t b

tiu nhn vy quanh. Tuy nhin, ni v th qu, th c nhng c tnh
tn thun v oi duyt s c th lm c nhng vic v i.

2) Tng ho :

S Lc : ti hn, yn phn th tt, nu lm vic to qu sc, s hng. (V

d Ngy Bo dm thng lnh qun Hn chin u vi Hng V, b thua
to) .

Cu Nh : dng ho c m v, thi i Qu, tt, bit mun nhu gip

cho cng. (V d Bonaparte khi lm Premier Consul, bit n ho gi li
cc thng li ca Cch Mng v tr b ng li qu khch ca
Convention).

Cu Tam : cng qu, chc phi hng thi i Qu. (V d Hitler

tham lam qu ng).
114 Lc Gii Kinh Dch

Cu T : cng nhu tng tr, tt. Nhng nu qu tin vo k di (S

Lc) s ln. (V d vua Auguste qu tin Cinna, sut b nguy).

Cu Ng : qu cng, li gn gi vi Tng Lc qu nhu, nn khng

th gip nhau lm nn vic g. Tuy khng ti li nhng cng khng danh
d g. (V d Necker c ti, nhng Louis XVI qu nhu nhc, nn v
cng).

Thng Lc : ti khng xng vi vic to tt nh lm, li thi i

Qu cng cc, tt s gp hung. Xt vic th hung, nhng xt tm l th l
ngi ti km m dm lm vic v i, ng phc v ng thng. (v d
Kinh Kha vo Tn).

B - Nhn Xt B Tc.

1) ngha qu i Qu :

a) Qu l lch lc, thiu s qun bnh gia m v dng. Qu i Qu

c 4 ho dng gia, b hai ho m vy bc trn di, gi o qun
t cn c b th ln nh cy i tr, nhng gc v ngn u yu.

b) Thm na, qu ny ngoi ho duyt, trong khim nhng, c hai c

tnh u m nhu, thiu ngh lc, e s qu thin v chnh sch mm
mng lm va lng dn, m thiu ngh lc trng tr k tiu nhn gy ri
lon.

2) Bi hc :

Nu bi c qu i Qu, tc l mnh trong mt tnh th hnh nh

vng mnh, nhng thc ra da trn nn tng mong manh, th c ti hai
li khuyn rn khc nhau ty trng hp:

a) Trng hp c bit, nu i phng cn bit nghe l phi, th vng

tin sc cm ha ca ha duyt v khim tn, v y chnh l c hi
 Dng nh Khu 115

lm nn s nghip v i. V d Trn nht Dut c c i dp Mng,

ch ly lng thnh tn m chiu d, khng cn phi dng binh.

b) Nhng phn nhiu th nn e rng phi ly cng lc i ph vi k

tiu nhn, nu khng th kt cc s khng phi l thnh cng m l ri
vo lm li qu trn, i qu.
116 Lc Gii Kinh Dch

XXIX - BT THUN KHM

A - Gii Thch C in.

1) Ton qu :

- Vt l khng th qu mi c, h qu ri tt nhin sp vo him. Do

sau qu i Qu tip n qu Khm.

- Tng hnh bng trn di u Khm, l him nguy, v mi qui ho

dng b hai ho m vy. Tuy nhin, dng chnh gia,l sn c lng
tn thc, tuy gia him m vn gi bn tn thc th s thot khi him.

2) Tng ho :

S Lc : m nhu li di cng, v nh ngi sp hm, cng vng vy

cng nguy. (V d Louis XVI b cch mng vy hm, khng bit phn
cn mu ti lp qun quyn).

Cu Nh : dng cng c trung, thi Khm cng kh lng trnh

c nn. Duy ch c cch tch lu thin hnh, tuy cha ra khi c
him nhng cng khng ri xung thm su. (v d thi L mt kiu
binh lm lon, tham tng Bi huy Bch khng ti tr lon nhng l
ngi n hu, ai cng n v, nn qua cn lon m thn danh u ton).

Lc Tam : bt trung bt chnh, li th trn him di him, tt nguy.

(V d Nguyn hu Chnh b kt gia Ty Sn v s phu Bc h, khng
bit ti cng rn cn g nh, cn lm oai lm phc).

Lc T : c chnh li gn Cu Ng, tng nh bc i thn gn vua.

Trong thi Khm, khng sc dp lon, nhng vn gi lng thnh
thc v bit dng quyn bin kho lo, c th c kt qu tt. (V d
 Dng nh Khu 117

ch Nhn Kit khi V Hu tim ngi, vn ti chc, kho vn ng,

nn sau khi phc c nh ng).

Cu Ng : v ch tn v dng cng, li thi Khm qu na. C

th thot khi him v lp li trt t. (V d Trnh Tng, tha hng c
nghip ca Trnh Kim, nh bi nh Mc)

Thng Lc : ngu ti, li lc him cc, tt nguy. (V d Mc mu

Hp kh th nh Mc ht, cn say m tu sc, nn b Trnh Tng bt
git).

B - Nhn Xt B Tc.

1) ngha qu Khm :

Li gii thch c in rt r rng, khng c g phi bn thm. iu xu,

bo hiu nguy him trng trng, va ngoi va trong, nh tnh trng
nc Php nm 1793, ni lon Vende v ngoi xm bin gii.

2) Bi hc :

Tuy nhin, thnh nhn cng dy cho ta bit cch thot him. Hai ho c
trung l Nh v Ng u c tnh cch dng cng, quang minh chnh
i c kh nng thot him. Bng cch no? bng sc mnh ca dng
nc chy sit khng ngng (khm) tng trng cho lng kin tr gi
vng chnh o, khng ngi gian lao.

- p dng vo vic dng binh, ngay trong lc bi trn, vn khng nao

nng vng tin thng li cui cng. l thi ca Trn th vi
cu ni bt h: u ti cn th x tc cn, b h khng lo. l thi
ca Dalton vi cu trn an Quc Hi v nhn dn:De laudace,
encore de laudace, toujours de laudace, et la France est sauve .

- p dng vo a ht kinh t, l trong lc nn kinh t suy sp, cc x

nghip ln lt b ph sn, vn khng ri tr, tm bin php thch nghi
118 Lc Gii Kinh Dch

cu vn tnh th, nh tng thng Roosevelt lm vi chnh sch New

Deal sau cuc i khng hong nm 1930.

- p dng vo tnh trng ngi Vit lu vong, sau khi b ti nhc v

bin c 1975 cn phi i ph vi bao nhiu tr ngi ni t khch
qu ngi: ngn ng v phong tc bt ng, k th chng tc, con chu
cng ngy cng qun gc,v.v. trong cnh nu ta bi c qu Khm
cng chng c chi lm l v ng lo s. Tri li, ta phi phn chn chin
u mt mt thch ng vi cuc sng mi, mt mt khc lun lun
nh v nc c, v tch cc trong mi hot ng cho cng cuc phc
quc c chng thnh cng.

l bi hc qu Khm, mt bi hc v cng phn khi khi ngi bi

lm vo mt tnh trng nguy khn, tng nh v phng cu cha.
 Dng nh Khu 119

XXX - BT THUN LI.

A - Gii Thch C in.

1) Ton qu :

- gp him tt phi tm ch nng ta. Nn tip theo qu Khm l

qu Li (Li l l, l thuc).

- Tng hnh bng trn Li di Li, c hai ngha. Mt l trong mi qui

Li, ho m gia nng ta vo hai ho dng, tc chnh o, th s
c hanh.

- Hai l minh, sng sut. Thnh nhn e rng minh t qu th mt lng

dn, nn rn: Phi theo kiu nui tru ci, ngha l nui bng c thun,
th s c ct.

2) Tng ho :

S Cu : dng cng c h, tnh nng ny, li khng ng vi Cu T.

Phi cn thn gi gn mi c v cu.

Lc Nh : c chnh c trung li thi Li, pht huy c vn minh, li

c cc tin nhn gip , (V d L Thnh Tng).

Cu Tam : v nh mt tri gn ln, uy th tn, cn khng bit h

mnh nng ta vo chnh ngha. (V d Trnh Bng, Trnh L, sau khi
Ty Sn v Nam, li n p vua L).

Cu T : bt chnh bt trung, toan hm li Lc Ng, nn c thin h

khng dung. (V d tn Trang la bt cha Trnh Khi np cho Ty Sn,
sau b ngha s bt git).
120 Lc Gii Kinh Dch

Lc Ng : m nhu li gia hai dng (cng thn), nn hon cnh kh

khn. Nhng hin lnh nn c ct. (V d L Hin Tng b cha Trnh
p ch v Ty Sn em qun ra Bc, m vn gi c ngi ).

Thng Cu : cng minh cc im, dp lon tt thnh cng. Nhng e

rng qu cng dng, nn thnh nhn rn: phi khoan dung mi c v
cu. (V d Tn Vn Cng sau khi dp ni lon, ch x t ti khi, v
khoan hng vi tng ng, nn nc Tn li phn thnh. Tri li Minh
Mng sau khi dp xong lon L vn Khi, cn x t my ngn ngi, do
lon lc lin min, th nc suy vi).

B - Nhn Xt B Tc.

1) ngha qu Li :

Qu ny l bin th ca qu Bt Thun Khm. Thay v tng trng cho

tnh trng hung him v c tnh cng quyt gi vng chnh o qua
cn th thch, th qu Li tng trng cho tnh trng nng ta vo nhau
qua him, v c tnh sng sut nhn nng ta vo ngi khi cn,
tuy rng bn thn mnh vn phi c gng.

2) Bi hc :

Th cho nn s ct hung ca cc ho trong qu ny u cn c vo s c

bit sng sut nng ta vo cc bc hin ti, hay khng. Chu nng
ta ngi hn mnh l mc ch, sng sut chn ni nng ta l
phng cch, hai ci mt thit i i vi nhau.

S Cu, Cu Tam, Cu T, Thng Cu, khng hiu l , nn nguy.

Lc nh v Lc Ng, m nhu c trung, tr c sng sut, chnh l ngi
hiu tnh th, nn c Ct. V ta thy rng tri vi qu Khm trong
c nhng ho tt l nhng ho dng, biu th lng can m i ph vi
nhng kh khn, nhng qu tt trong qu Li l nhng ho m, biu th
c tnh sng sut nhn nh tnh th.
 Dng nh Khu 121

Vy ta c th thc mc nu ra cu hi: Gia hai qu Khm v qu Li,

phi chng c s tri ngc tuyt i ? Khng phi th, v tinh thn Dch
l trong m c dng v trong dng c m. Hai c tnh cng quyt
t tm cch vt khi him, v sng sut nng ta vo ngi hin
vt khi him, khng chng i nhau, m ch l vn khi nghing v
bn ny mt cht, khi th nghing v bn kia mt cht, m thi.

V cch gii quyt chm chc nh th p dng cho mi tnh trng mu

thun khc nh nc-la, sm-gi, ni-m.
122 Lc Gii Kinh Dch

XXXI - TRCH SN HM

A - Gii Thch C in.

1) Ton qu :

- 30 qu trn y thuc v Thng kinh, bt u bng Cn, Khn, v ly

Khm, Li lm trung tm im ca v tr. Bt u t qu ny tr i l
thuc v H kinh, bt u bng Hm, Hng, lm u mi cho nhn s.

- Qu Hm tng hnh bng trn oi di Cn, c th hiu theo 2

ngha:

Mt: oi l nhu v duyt, cn Cn l cng v ch. Hai kh m dng

cm ng nhau m ha hp.

Hai: oi l n, Cn l nam, nam di phi cu n trn th vic hn

nhn mi tt, mi chnh nh.

Vy c hai cch hiu u a n kt lun: qu Hm tng trng cho

s cm ng, m l cm ng chnh nh, v t t.

2) Tng ho :

S Lc : cu Cu T, ngha l thp vi cao. Mi c th thi, cha

hnh ng, nn cha ni ct, hung.

Lc nh : cng nh S, nh cu Cu Ng ngha l thp vi cao, xu.

Nhng Nh vn trung chnh, nu bit gi c , cu m vn t trng,
th s c Ct. (V d con trai nh ngho m m tng tiu th con
quan. Nu ve vn th xu. Nhng nu chu kh hc hnh thi , th s c
ngy c toi nguyn).
 Dng nh Khu 123

Cu Tam : qu nng, vi i cu ngi hn mnh, khng bit t

trng. T cch hn h.

Cu T : dng ho c m v, ngha l quyt cu ngi v l cu

ngi. Nu v t th tt, ngi s cm ng li. Cn nu c lng t t,
dng mo vt, th khng chnh i. (V d Lu B ba ln ti cu Khng
Minh, khng phi v mnh m v thin h, nn c Khng Minh cm
ng ra gip. Tri li h Ng dng danh li mua chuc gia n ngh s,
cng c gia nh tr th khi hu s, gia n b).

Cu Ng : ng vi Lc Nh, ng l phi mt lng vi Nh, li cn

ve vn Thng Lc, nn mt. (v d chng c v hin, li cn i ve
vn mt c gi xinh)

Thng Lc : m him, thi Hm, dng ming li o b Cu Ng,

c gian, kt qu xu. (V d V Hu m hoc Cao Tng, hoc ng
th Hu m hoc Trnh Sm).

B - Nhn Xt B Tc.

1) ngha qu Hm :

a) Tng qu l ci h trn nh ni, h trang im cho cnh ni thm

xinh, v ni nng cao gi tr ca cnh h thm hng v. Cng v nh cp
trai ti gi sc, ti cao ca k s xy c nh vng cha ngi ngc,
v sc p ca giai nhn t im nh vng thnh bng lai tin cnh. Vy
qu Hm c ngha l s cm ng gia nam n, gia sc p ho hng
v v p quyn r, gia ch st v tnh cm thm thit.

b) Trong hai qui Cn v oi thnh lp qu ny, cc cp S-T, Nh-

Ng, Tam-Thng u mt m dng, chnh ng vi nhau, nn c
gp nhau, thng cm nhau trong s chnh nh v ha duyt vui v.
l ngha ca qu ny, nn t tn cho n l Hm, cm ng.
124 Lc Gii Kinh Dch

2) Bi hc :

Mt cy lm chng nn non, nn bt c trong k hoch no, d t lc

mnh hay yu, cng nn tm ngoi vin. Do t ra vn : Nn cm
ng vi ai? Nn lm sao cho h cm ng vi mnh ? Thnh nhn dy:

- K cu cm tnh ca ngi khc phi bit t trng, ch vng cu ch

qu cao sang m mang nhc. Ngi di vn c th cu ngi trn,
nhng phi c gng t ra mnh tuy a v thp km nhng l ngi
qun t, c ti tr, xng ng vi k mnh ang cu thn.

- Nu l ngi a v trn mun cu ngi a v di, th phi dng

l , v lng cu hin phi da vo cng ch ch khng v t li. Bi
hc ny c dng nht cho vic cu cng danh, hoc kt lin gia cc
cng quc, ng phi chnh tr, hoc gia cc x nghip kinh t. Nhng
cng c th p dng cho mi vn , khuyn bo ta nn tm vy cnh
ngoi thm bn bt th, ch t tn t i m thnh c lp.
 Dng nh Khu 125

XXXII - LI PHONG HNG

A - Gii Thch C in.

1) Ton qu :

- cm ng hp tc, th phi gi cho bn vng. Do tip sau qu

Hm l qu Hng.

- Tng hnh bng trn Chn di Tn, sm v gi, th l c ng,

nhng l thun vi o l m ng (va nhu va cng), v th nn
c trng cu.

- Thm na, qu Hng hn qu Hm ch Chn (con trai) trn Tn

(con gi), th l hp vi o phu ph, mi bn vng c.

2) Tng ho :

S Lc : bt chnh bt trung, a v thp v dng tm ch k, theo m

n tn. Tuy hng m hung.

Cu Nh : tuy bt chnh nhng c trung, nn bit ti lui kp thi. Tuy

khng hng m khng n ni phi hi. (V d Php Chnh l b ti
Thc, nhng bit b Lu Chng m th Lu B)

Cu Tam : dng ho c dng v, l ngi c ti m li cam tm theo

hu Thng Lc, b ci c ln ca mnh theo hu k tiu nhn, s
khng c ch dung thn. (V d Dng Hng l mt hc gi c ti m
b nh Hn, theo Vng Mng, nn sau c ha st thn).
126 Lc Gii Kinh Dch

Cu T : dng ho c m v, l tri vi o hng, ng l phi hng

vi S Lc li b, v m say hon cnh mi (m v). (V d chng b v
tm cm m theo gi giang h).

Lc Ng : v cao nhng nhu, ng vi Cu Nh v thp nhng cng.

(V d chng ti hn c v gii, nu bit cng m thng yu v th tt.
Tri li, nu s v n ni b v p ch th xu). Ngha l trong o
Hng cng c tn tri trt t, khng th o ln c.

Thng Lc : cui qu Chn l ng chi cc, v nh ngi trn

khng cn da vo ngi di na, to ng nn hung.

B - Nhn Xt B Tc.

1) ngha qu Hng :

Qu ny ging qu Hm ch nhng cp S-T, Nh-Ng, Tam-

Thng u mt m mt dng, chnh ng vi nhau. Nhng khc ch
Hm th ly ha duyt v chnh nh cm ng vi nhau, cn Hng th
ly chn ng v khim nhng cu kt vi nhau, trung thnh vi
nhau. Hoc ni mt cch khc, qu Hm m oi ln dng Cn,
cm tnh nng hn l tr. Tri li qu Hng dng chn ln m Tn,
l tr nng hn cm tnh, nn khng nhng cm ng c m cn gi
bn c cm ng : Hng.

ly mt t d c th, khi cha thnh hn th ngi con trai phi cu

ngi con gi mi nh chnh, ch con gi m cu con trai l v s,
tha. Tri li, khi thnh hn ri, th phu xng ph ty, chng cm
quyn, v tun theo, th gia nh mi c bn vng. Ch nu v s mi
chng, th gia o s mt th thng, s tan r.

Ni rng ra v vic nc cng vy, bc qun vng phi khim tn i

cu hin thn, nh Lu B tam c tho l, nn Khng Minh cm lng tri
k , ht sc ph t c nghip Thc n hi th cui cng. Khc th,
Lu Bang lc u khng chu dng Hn Tn, Tiu H phi nn n nhiu
 Dng nh Khu 127

phen mi chu phong Tn lm tng: Hm thiu bui u. V sau

Tn lp c cng to, Hn phong lm S vng nhng vn nghi k,
nn mi xy ra nn cung V ng: khng c Hng bui cui.

2) Bi hc :
a) Bi hc ca qu Hng l g? L o trung thnh vi mt c nhn hoc
mt chnh sch, l tng, cng c nhng qui lut nht nh:

- Ch nn trung vi v c chnh ngha, vi chnh sch nhn o.

- Nu cht i theo mt v lnh t tng l qun t nhng ri t ra tiu

nhn, hoc theo mt chnh sch, l tng khoe l nhn o, li dn,
nhng ri t ra tn bo, hi dn, th khng cn phi ngu trung, nn thot
ly cng sm cng tt.
Thc t thay trit l Dch!

b) Ta li phi thn phc thm c thnh hin, tiu biu cho s hng
cu, ly nhng th ng l sm v gi, ch khng ly nhng th tnh
nh m ao v ni. ng mi l hng, cng nh cc v tinh t trn bu
tri vn chuyn mi hng cn, bn ma xun h thu ng c ln lt
thay i nhau th s sng ca vn vt trn tri t ny mi kh tn. Trit
l Dch cao siu nh vy : bin chuyn l th t nhin thng hng ca
o tri t (v ca o ngi cng th), tri li im lm bt ng l cht.
Phi ty thi bin i mi tn ti mi mi c.
128 Lc Gii Kinh Dch

XXXIII - THIN SN N.

A - Gii Thch C in.

1) Ton qu :

- Vic khng th hng mi c, phi c lc trnh lui. Vy tip qu Hm

l qu n (trnh lui).

- Tng hnh bng trn Cn di Cn. Tri l kh dng bc ln, ni th

ng im, do khng hp nhau. Qun t xem tng y, trnh xa bn
tiu nhn, c lo gi mnh trong sch.

- Son t rng: n hanh, tiu li trinh, ngha l: Trong qu ny m

trng dng tiu, do qun t phi n; thn mnh tuy l n nhng
n mnh nh th mi l hanh. Lm vic ln khng thng li, m trinh
chnh bng vic nh cng c li.

2) Tng ho :

S Lc : v nh ci ui, chm tr li sau khi mi ngi n, s

nguy.

Lc Nh : ng vi Cu Ng, b c kt v o ngha, khng chu n. V

nh bc trung thn thy nguy vn theo cha, khng chu b. (V d Phan
nh Phng bit i cuc hng, nhng khng nh lm ng cu
sng).

Cu Tam : dng cng, nhng bn rn vi Lc Nh, khng chu n,

th l nguy. (V d L B b vy, khng chu b thnh trn ra ngoi v
bn rn vi v con). Tri li bit, bit dng s vui chi vi bn thn thip
che ly ch ln, th vic nh cn c th ct. (V d L Hin Tng b
 Dng nh Khu 129

chaTrnh p bc rnh m, n trong vic vui chi vi ca nhi cung n,

trnh c ha.)

Cu T : c cm tnh vi S Lc. Khi bit S tiu nhn, nu bit ct t

t tnh, th c Ct. Nu khng bit th, tt gp hung. (V d Vi T
thy vua Tr v o, trn i, gi c hng ha h n nh Thng.
Tri li, Trn Cung cht theo L B, ri khng n b, nn phi chu cht
lu Bch Mn).

Cu Ng : v ch tn, di ng vi Lc Nh (c lng thn dn).

Nhng vo thi n, t rt lui gi o hnh. (V d Trn Nhn
Tng sau hai ln chin thng qun Nguyn, chn cnh phn hoa, nhng
ngi i tu).

Thng Cu : l bc qun t, di khng ng vi ai, ra i thong th.

(V d Trng Lng cng thnh thn thoi).

B - Nhn Xt B Tc.
1) ngha qu n :

Theo ng mt nguyn l trnh by, qu ny c 2 ho m di xng

ln, 4 ho dng trn ang phi lui trnh, tc l thi tiu nhn ang
bnh trng, qun t phi trnh n. n y nh mc ch trnh nguy
him, m nng v ch trng xa lnh tiu nhn duy tr o qun t.

Nu nghin cu bin th ca qu n l qu a Trch Lm s 19, ta s

thy rng n c th a ti s thnh cng to ln. Vy n khng hn
l im xu, m ch l mt phng php t cu.

2) Bi hc .

Vy nu ta bi c qu n lc ang sng trong mt hon cnh bt

trc, quc th hoc gia nh suy vi, kh cu vn, th:
130 Lc Gii Kinh Dch

a) Nn n kp thi, v d t nn trc ngy 30/4/1975; T Th theo k

Bng Thng xin vi To Tho ra trn th Tn quan, trnh c nn Xch
Bch. C v mt nt, ngoi tnh, nn ly d ngay.

b) Nu khng n c kp thi, th phi tranh u hy sinh cho chnh

ngha (phc quc qun), hoc nhn nhc sng trong cnh i rt ti tm
m vn gi vng chnh o.

c) Nu n qu chm, c th nguy (boat people).

Ni tm li, n l mt phng php t cu v nht l cu vn chnh

o, i hi mt sc sng sut cng cng (Cn) v mt ch qu
quyt (Cn) gi vng chnh o trong mi trng hp, hoc trnh lui,
hoc li.
 Dng nh Khu 131

XXXIV - LI THIN I TRNG

A - Gii Thch C in.

1) Ton qu :
- Vt l khng th lui mi, ht lui s tin ln rt mnh. Vy tip theo qu
n l qu i Trng.
- Theo tng qu th trn Chn di Cn, sm ng trn tri. Hai ho
m ang lui, 4 ho dng ang ln, vy nn thnh.
- Theo c qu, th Cn dng trong, Chn ng ngoi, th l ly
c dng cng m ng, vy nn thnh, bi v Cn hm ngha chnh
ngha. Qun t xem tng y, t cng bt tc, h ci g khng hp l
khng thm lm.
2) Tng ho :
S Cu : h v, hng ln m ch dng ngn chn nn s vp ng. (D
cho nhng ngi ch hng bng u li, khng lm g thit thc, s b
v ming.
Cu Nh : dng ho c m v, bit trng m khng qu chng, rt tt.
(D cho nhng bc qun t hnh ng n khp vi tnh th bin chuyn)
Cu Tam : trng dng, li cui qu Cn, l ngi cc k trng, c
th gp nguy. Qun t gan lin cn th, hung h tiu nhn lm cn, nh
d hc du s b gy sng.
Cu T : ng u cc ho dng, bn trn l cc ho m bt u suy,
v nh bc tng c l hng,gp c hi T c th ra lnh tn cng,
s thnh cng. (V d L Li sau khi chim c Ty , th qun Minh
suy, bn t tin qun ra Bc, vy ng , git Liu Thng, bt
Mc Thanh, th nh ch tre).
Lc Ng : v ch tn, b qun dng di tin ln mnh, Ng khng
ch ni. Nhng Ng nhu thun, nn may ra khng vic g. Tuy vy
132 Lc Gii Kinh Dch

thi Trng m Ng ch nhu ha, khng xng ng. (V d Hin b

ng Trc, ri L Thi, Quch D, ri To Tho hip ch).
Thng Lc : cui qu Trng, ngha l nu hu tu lm cn, s b
nguy. Nhng cng tc bin, nu Thng bit chu nhn nhc nui ch
kh, th s c Ct. (V d Ph Sai khi Vit em qun tn Ng, cn
i tranh b ch vi T, tt nguy. Tri li Cu Tin sau khi thua trn Ci
K, nhn nhc ch thi, sau phc hng c Vit).

B - Nhn Xt B Tc.
1) ngha qu i Trng :
Qu ny c ti 4 ho dng di, xua ui 2 ho m trn. Tc l
thi qun t ang thng th, hng hi xng ln. Ch i Trng y
khng c ngha l mnh lm, m l ci mnh ca o qun t (i ch
qun t).
2) Bi hc :
Hng hi tha thng xng ln, trn nguyn tc vn l tt, nhng cng
phi thn trng chn ng lc v p dng k hoch hu hiu.
a) Hng hi sung, lc thi th thun li mi chm n, cha chn mi, e
s b v ming. V d cc nh nho lp phong tro ng Kinh ngha thc,
ngy th l ch phc quc, b sa vo by ca mt thm php m
khng bit. Hoc phong tro Nhn Vn Giai Phm ca cc nh vn Bc,
sau b cng sn tiu dit .
b) Hng hi thc s, nhng hp tp, cn thiu k hoch chun b k
cng, cng c th nguy. V d Vit Nam Quc Dn ng hot ng nm
1930.
c) Hng hi c tnh ton, cn c vo tnh th bin chuyn, s thnh cng.
V d Trung Hoa Quc Dn ng lt Mn Thanh nm 1911.
Trn y tuy ch ni v vic cch mng, nhng bi hc qu i Trng
c th p dng cho mi lnh vc khc nh: ci cch gio dc, chn hng
kinh t, chn hng Pht gio, v.v. V im ct yu khng c qun l
hot ng phi theo chnh ngha (i trng) th mi thu hoch c kt
qu chc chn cn x dng nhng mu m xo tr, la di, th d c
c kt qu nht thi cng khng th bn vng c.
 Dng nh Khu 133

XXXV - HA A TN.

A - Gii Thch C in.

1) Ton qu :

- H trng thnh, tt nhin tin ln, nn sau qu i Trng tip n

qu Tn.

- Tng hnh bng trn Li di Khn, ngha l mt tri mc ln trn

mt t, em li sng sa tin bc.

- Cn c ngha l ngi trn minh trit, ngi di c c thun, vui

lng tin theo ngi trn.

2) Tng ho :

S Lc : v tr thp, li ng vi Cu T bt trung bt chnh, nn b

ngn cn, mun tin m khng c. (V d Trng Tng, thy Lu
Chng hn yu mun hin Ba Thc cho To Tho, nhng Tho kiu
ngo, hng hch, nn Tng phi m hn rt lui).

Lc Nh : c c trung chnh, nhng khng ng vi ai, cha c i

bit n, nn bun ru cha tin ln c. Nu bn gan gi o trung
chnh, s c lc v t em n, nh c phc m t tin. (V d Lng
hu Khnh Bc di thi nh Mc, khng chu theo Mc, ln m vo
Nam, thnh mt bc cng thn thi L trung Hng).

Lc Tam : tuy bt trung bt chnh nhng thi Tn, c nh m

di tin cn y ln, nn c th thnh cng nht thi.
134 Lc Gii Kinh Dch

Cu T : cng bt trung bt chnh, li ngi trn tam m, nu tham lam

tn bo qu , s nguy ti ni. (v d ng Trc cm u bn tiu
nhn, mun tin ln lm vua thay Hin , nn b Vng Don nh la
v L B m cht).

Lc Ng : lm ch qu Tn, c c i minh, li c qun m ph

thuc, nn tn hnh c Ct, khng lo s g (V d cng t Trng Nh
c cc k tng vong ht sc gip , nn phc quc c).

Thng Cu : dng cng cng cc, khng chu an phn trong quc
qun ca mnh, i tin ln gm thu thin h. S b nguy (V d
Napolon, Hitler).

Ni tm li, cng thi Tn, nhng ty tnh nt v a v ca mi ngi

m vic Tn c kt qu khc nhau:

- S Lc th a v qu thp, khng tin c.

- Lc nh trung chnh nhng cha c i bit n, phi ch thi.
- Lc tam kt hp c qun m di, nn tin c.
- Cu t kiu ngo vi tin, s tht bi.
- Lc Ng mm mng, c qun ho tin cn, nn thnh cng rc r.
- Thng Cu qu cng cng, tham lam, nn tin ln ch c hi.

B - Nhn Xt B Tc.
1) ngha qu Tn :
C hai li gii thch c in u rt hu l, ch xin thm kin sau y:
Qu Tn ny l bin th ca qu Thy Thin Nhu s 5 biu tng cho s
ch i, cha tin ngay c, v trc mt c m him (Khm) v do
phi dng c cng cng ca Cn bi dng t lc trc khi
vt him. n qu Tn, tnh th bin i: nguy him ht, v trc
mt ta l cuc i sng sa vn minh (Li). V do , y ch cn c
tnh nhu thun ca Khn tin bc ng sau cp lnh o anh minh.

2) Bi hc :
 Dng nh Khu 135

Qu Tn c l cn tt hn qu i Trng, v nhn nh rng thi c

thun tin ri, c th tin m khng i hi iu kin nh qu i
Trng.

Tuy nhin, hnh ng tn cng phi theo vi quy lut:

a) Mun tin, phi c ngi theo mnh hoc c mt v lnh t mnh

theo, ng ch hng vi mnh. C lp khng th tin c.

b) Mun c ngi theo mnh, th phi qung i lng. V mun

theo mt v lnh t no, cng phi xem xt trc v c nhn hu sng
sut khng (c tnh ca Khn v Li).

c) V nn lng sc mnh, c th tin n u l va. Tin qu ti sc

ca mnh, s b tht bi.
136 Lc Gii Kinh Dch

XXXVI - A HA MINH DI.

A - Gii Thch C in.

1) Ton qu :

- Tin ln mi tt c lc b au thng. Nn tip theo qu Tn l qu

Minh Di (Di l au).

- Tng hnh bng trn Khn di Li, tc l qu Tn ln ngc.

ngha: mt tri ln xung di t, anh sng b che lp, ngi hin c
khi phi du ti mnh thot nn.

- Cng c ngha l thi Minh Di, qun t bit dng ti ca k tiu nhn
lm l ti li ca chng, hnh nh m m m tht ra rt sng sut, ch
no cng soi st ti.

2) Tng ho :

S Cu : c cht minh, thi Minh Di phi trn chy ngay mi thot

nn, mc d b ngho hn. (V d Trang T t chi khng ra lm quan).

Lc Nh : c trung c chnh, nn thi Di cng chy trn c v gi

vng trinh chnh. (V d T Th vi To Tho m vn gi c lng
trung vi ch c l Lu B).

Cu Tam : trng cng, c ti thot nn thi Di. Nhng li bt

trung, e rng qu nng, nn c li rn: khng c qu gp. (V d Tn
Kin bt ha vi Vin Thiu, s Thiu bt, vi trn v Giang ng,
khng d b Lu Biu mai phc ng trc).
 Dng nh Khu 137

Lc T : m nhu c chnh, vn l ngi hin vo cnh nguy. Nhng

v chnh tm nn c th thot ra c. (V d T V b Hung N cm t
hn 10 nm, ri li c v Hn).

Lc Ng : a v cao, b i lm k ngho hn trnh v. (V d C

T hong thn nh Thng, trn i n nu gi lm k ti t).

Thng Lc : v tt cao, nhng li qu hn m, nn b xp xung t.

(V d: thng hong Trn Ngh Tng).

B - Nhn Xt B Tc.

1) ngha qu Di :

Cng nh qu Tn, li gii thch c in v qu Minh Di rt r

rng, chng ti ch xin gp thm kin sau y : Qu Minh Di ny l
bin th ca qu Thin Thy Tng s 6, biu tng cho s kin tng
gia cp trn c quyn th v cp di nguy him. Ti qu Minh di, giai
on kin tng qua ri, by gi ch cn s vi lp ti tr (Li) di
mt chnh sch ngu dn, m mui (khn).

2) Bi hc :

c trnh by trong ho t, gii thch r rng ti nng v a v ca

mi ho, v ch dn phi x s nh th no trnh khi b Di.

V tm li, mun trnh Di, c th dng ngay c tnh ca qu ny l

sng sut trong (ni li) v nhu thun ngoi (ngoi khn). Ngha l
tuy hiu tnh th bt li, nhng lm nh khng bit g, ngu si, khng
ng u chng k c.

Nhng cch hay nht trnh Di, l trn chy khi ni u, nu c th

c. Ngha l hoc trn ngay nh S Cu, hoc phi gi trinh chnh
nh Lc Nh v Lc T.
138 Lc Gii Kinh Dch

XXXVII. PHONG HA GIA NHN.

A - Gii Thch C in.

1) Ton qu :
- Di l b thng, ngoi b thng tt quay tr v nh. Nn sau qu
Minh Di tip n qu Gia Nhn.
- Tng hnh bng ngoi Tn ni Li, ngoi thun, trong li cng
minh, tt o t gia c hon tt. Rt tt. Qun t xem tng qu, m
rng ngha n ra, l: Mun tr quc phi t gia. V mun t gia th
trc ht phi tu thn, va sng sut va khoan ha.
- Trong qu ny, hai ho c trung l Cu Ng v Lc Nh u c
chnh, c ngha l ngi no a v ngi y, trn ra trn, di ra di,
nn c Ct.
2) Tng ho :
S Cu : v nh ngi mi lp gia nh, v cn d rn dy, trong yu
thng phi pha ln kh tng ca ngi trng phu, ch gia nh.
Lc Nh : tng trng cho ngi v. Nu i lm ch gia nh th hi
qu nhu, thiu quyt on. Nu bit yn phn trong vic bp nc, tng
thun vi Cu Ng, th tt.
Cu Tam : trng dng, bt trung, y l qu cng. T gia m qu
nghim khc, s c hi. Tuy nhin, cn gi c trt t trong gia nh,
tt hn l qu lng lo, lm lon k cng.
Lc T : m nhu c chnh, li vo thng qui l v tn, tng cho
b m hin nn gia nh c ph thnh, ct.
Cu Ng : v ch tn, cng dng, li ng vi Lc Nh nhu thun.
Tng cho ngi cha c ti gi c trn thun di ha, mi ngi
yu mn ln nhau.
Thng Cu : cui qu, tc l lc gia o hon thnh. Ngi ch
gia nh ch cn c c thnh tn, li uy nghim, s c kt qu tt. Hoc
 Dng nh Khu 139

hiu theo ngha khng phi l uy nghim vi ngi khc u, m chnh

l t mnh phi uy nghim, tu c thn mi t c gia.

B - Nhn Xt B Tc.
1) ngha qu Gia nhn :
a) Tng hnh l gi thi ngoi cn trong th c la, hnh nh mt
gia nh t hp quanh bp la, ng l hnh nh ca gia nh hnh phc,
do t tn cho qu l Gia Nhn.
b) V m rng ra, l hnh nh ca mt t chc, mt cng ng, trong
cp trn khoan hng lng (Tn), chu cho cp di c t
do pht trin nhng nguyn vng chnh ng v n ngon mc p,
hng th cuc i sung sng c v vt cht ln tinh thn (Li).
2) Bi hc.
Nu bi c qu ny, l im tt, ch cn hnh ng ng vi cc
lc siu hnh chi phi qu l khim nhng (Tn) v vn minh (Li).
a) Cp trn d di, ch qu khc kh, nhng cng khng v th m
cho cp di khinh ln, lm mt tn tri trt t. Trong phm vi gia nh
chng nn du dng vi v, nhng phi trnh ng cho v x mi.
Trong khun kh x hi, cp cm quyn nn thi hnh mt chnh sch n
ha, nhng phi trnh ng cho dn chng t do qu trn, khng cn
king n lut php na.
b) Cp di c th ty kh nng t im cho cng ng c sng sa
vn minh, nhng vn phi phc tng cp trn. Trong phm vi gia nh,
v c th sn sc sc p v trang im cho nh ca c khang trang,
nhng khng v th m sao lng bn phn ni tr. Trong khun kh x
hi, dn chng c th pht trin t do kinh t, vn ha, tn gio, chnh
kin, nhng khng nn v th m i n biu tnh ba bi, cng kch v
trch nhim.

Ni tm li, bi hc chnh ca qu Gia Nhn l khoan dung (tolerance)

i sng c d di ny n. Phi gi sao cho quyn lc v t do
c th qun bnh. Qu nghing v quyn lc th dn chng s bt
140 Lc Gii Kinh Dch

mn, khng chu lm vic na, ri vo cnh i rt. Qu nghing v t

do th dn chng s khinh ln lut php, ri vo tnh trng hn lon.
 Dng nh Khu 141

XXXVIII - HA TRCH KHU

A - Gii Thch C in.

1) Ton qu :

- Gia o n lc cng, tt c chng i chia la. Vy sau qu Gia Nhn

tip n qu Khu (l chng i).

- Tng hnh bng trn Li di oi, c 2 ngha: Mt l la bng ln

trn, cn nc thm di. Hoc Li l ch, hng v nh chng, cn oi
l em, hng v cha m. Theo c hai ngha , u c s tri ngc
chiu hng. Thnh nhn xem tng qu, bit rng nn i ng vi th
tc (d nhi ng), nhng khi th tc qu sai lm th th c lp, khng
ng na (d ng nhi d) mi l bc hin.

- Theo v c qu, th Li c c minh, oi c c duyt, nu nng

ta vo nhau th d thnh cng. Nhng thi Khu, nhn dn ly tn, ch
lm nhng vic nh l c tt.

2) Tng ho :

S Cu : tnh cng, nu hnh ng s hu hi. thi Khu vn khng

nn cng tc vi k c, nhng nu bit nhn nhc ha nh vi n th s
c v cu. (V d Khut Nguyn khng chu ha ng vi tiu nhn
nn b bt phi t trm, cn Vn Vng b cm t vn khng on thn,
nn sau c vua Tr th v nc).

Cu Nh : thi khc th Cu Nh d dng ng vi Lc Ng, nhng

thi Khu th kh. Nh phi lm th no cu Ng l ch mnh? Phi
khn kho mm mng mi thnh cng. (V d n Anh khn kho
khuyn can T Tuyn)
142 Lc Gii Kinh Dch

Lc Tam : mun nng ta Thng Cu, nhng ng trc b T, Ng

ngn chn, ng sau b S, Nh ko li, nn kh gp Cu, b ha. Nhng
v c chnh ng nn v sau cng c gp. (V d nng Kiu qua bao
nhiu gian trun mi c ti hi Kim Trng).

Cu T : gia hai ho m, v nh ngi c c gia th nghch.

Nhng nu bit kt giao vi S Cu ng ch hng, th c th thnh
cng. (V d Lim Pha gia triu nh Triu ton tiu nhn, chu ha
hp vi Ln Tng Nh, gi c nc Triu bnh yn).

Lc Ng : c c trung, thun theo Cu Nh, nn c khnh. (V d T

Hon Cng tuy c nhiu tt xu nhng bit dc lng tin nghe Qun
Trng, nn nc T c cng thnh).

Thng Cu : c c, mun lin kt vi Lc Tam, nhng thy Tam

gia nh dng, nn nghi k. Sau bit r Tam, t li, ha hp vi Tam,
nn c Ct. (V d trong truyn Na Chng Xun, Lc con c n mun
kt duyn vi Mai mt c gi ngho. Nhng c n lp k phn gin,
khin Lc nghi ng Mai v b nng. Sau Lc hi hn c Mai tha th).

B - Nhn Xt B Tc.

1) ngha qu Khu :

a) oi l nc, Li l la; thy ha vn xung khc vi nhau, l l

thng ca ng hnh, ta phi phng s chng i, nhng ch qu lo
s.

b) H qui oi s thng c thng qui Li, mt m s thng c

nng bc, bt bo ng s thng c ch th bo tn.

c) Hai ho c trung l Nh v Ng chnh ng, nhng Nh dng phi

di Ng m nn d c thng c s chng i cng ch lm vic nh.
 Dng nh Khu 143

2) Bi hc :
Nu bi c qu Khu l im xu, bo hiu vic mnh ang bi c
him ha chng i. Vy tri vi bi hc qu Gia Nhn l hp tc, bi
hc ca qu Khu l chng i. Nhng chng i cch no? Chng i
tt nhin rt nguy him, nn cn phi theo li dy bo ch dn trong
qu, l ly sc mt m ca nc m ao tr sc nng thiu t ca
la. Ngha l phi ly nhu tr cng, i th bo tn th ta khoan ha, n
tn cng th ta phng th. chnh l chnh sch ca Bi Cng c nhn
tm chng i Hng V bo tn, cng l chnh sch ca cc cha
Nguyn cn mt phng th chng li nhng cuc tn cng lin tip ca
cha Trnh.

Ni tm li:
a)Phi nhn nhc, tm ha hon vi k kia, may ra c v cu
b) Hoc kt giao vi ngi ng ch hng, may ra c th gi vng
c tnh th n nh. V d: v chng lc c, mun cu vn tnh th
, hoc v nh bn chng khuyn nh chng, hoc chng nh ch em
bn v khuyn nh v.
c) Nhng khng nn cng rn cn g nh, nh Nguyn Hu Chnh xui
Ty Sn ra Bc dit Trnh, hoc nh Chiu Thng cu vin qun Thanh
dp lon Ty Sn.
144 Lc Gii Kinh Dch

XXXIX - THY SN KIN.

A - Gii Thch C in.

1) Ton qu :

- Trong lc nhn tm ly tn, tt nhin c kin nn (gay go ngn chn).

Nn tip sau qu khu l qu Kin.

- Tng hnh bng trn Khm di Cn, trc mt b sng ngn, sau
lng b ni chn. Cn mt ngha na l d gp cnh ng nguy him
(Khm), c bn lng khng nao nng (Cn), s c Ct.

- Qu ny ng vo thi k y nguy him, vn tin lui v cng quan

trng. Nhng c hai ho c trung l Cu Ng v Lc Nh chnh ng.
Vy ngi qun t gp cnh ng ch nn tr li xt mnh, tu thm
c, th s c th thot him c.

2) Tng ho :

S Lc : bn cht m nhu, li bt chnh, khng qua c Kin u. C

tin ln s nguy, bit dng li ch thi th s tt hn. (V d gp thi
kinh t khng khong, mun lm giu s b st nghip).

Lc Nh : trung, chnh, trn c Cu Ng giao ph cho trng trch i

ph vi nhng kh khn. C vic tin hnh cng vic. D thnh cng
hay tht bi, cng gi o qun t. (V d v vua Tr v o, ch hu
u phn, ring thi s Vn Trng vn mt lng trung).

Cu Tam : cng dng, gp thi Kin nu tin s gp nguy v ngi

ng l Thng Lc li ti hn. Chi bng lui v th th, ha hon vi S,
Nh, may ra khi c kin nn. (V d Hitler cy vo ng minh hn l
 Dng nh Khu 145

Mussolini mun thng tr u Chu, nn gp s chng i mi cng

quc. Nu bit ha hon vi Anh, Php, th may ra nh c Nga cng
sn l k th chnh).

Lc T : trng m, l ngi ti hn, khng sc mt mnh thot

kin nn u (v khng ng vi S Lc). Nu bit ly lng ch thnh i
Cu Tam, c th c gip c lc. (V d Lu Biu t bit mnh
km ti, khng dm tung honh thin h, li bit thu dng Lu B nn
Kinh Chu c tm yn mt do).

Cu Ng : v ch tn, thi Kin phi chu trch nhim to ln. Cng

may c Lc Nh trung chnh, ko c mi ngi cng theo. (V d
Henri IV ln lm vua lc hai o Cng gio v Tin Lnh ng tranh
ginh. May c Sully v cc trung thn gip , nn nc Php li
c thng nht v thi bnh).

Thng Lc : thi Kin cng cc ri, sp thng. Tin liu s sp

him. Bit ch bn dng cng l Ng ti gip, s thnh cng. (V d
u nm 1918, c bt u suy, Foch khng vi cng m ch th,
ch qun ng minh M ti nhiu mi tng phn cng).

B - Nhn Xt B Tc.

1) ngha qu Kin :

a) Ta c th nhn thy rng qu ny l qu Sn Thy Mng s 4 ln

ngc. Tng qu Mng l di ni c him nn ngoi chng dm bc
vo, v m m. Cn qu Kin th l sng ngn chn ng trc, ni
ngn chn ng sau, biu th mt tnh trng nguy him ch khng phi
ch m m m thi.

b) So snh vi qu Khu, th qu Kin cn hung him hn, v y

khng cn ni chuyn khoan ha chng li bo tn na (mt vic ch c
th lm c khi sc mnh khng n ni qu km i th), m phi bn
146 Lc Gii Kinh Dch

gan chu ng mi gian kh, min sao c th sinh tn tm li thot

thn.

2) Bi hc.

ng thi qu ny cng ch bo cho ta phng php i ph l c mo

him (Khm) v c t Kim (Cn).

a) Nu nhn thy nguy him trc mt, th phi dng li, ng c liu
lnh tin bc. V d trc s tn cng t ca 100 vn qun To,
Khng Minh khuyn Lu B b Tn D, Phn Thnh, tm lui v Kinh
Chu.

b) Nu sa vo nguy him ri, th phi mo him tin ln tm ci sng

trong ci cht. V d: trong trn ng Dng Trng Bn, Trng Phi
liu mt mnh mt nga chn cu, to th nghi binh, khin cho qun To
nghi l mo Khng Minh, phi b chy.
 Dng nh Khu 147

XL - LI THY GII.

A - Gii Thch C in.

1) Ton qu :

- Nn khng th ko di mi, tt c lc tan. Nn tip theo qu Kin l

qu Gii.

- Tng hnh bng trn Chn di Khm, c sm ri thnh ma, kh u

ut c gii tn.

- Thnh nhn xem tng qu, bit rng v him m sinh ra nn, v ng
m thot c nn. V sau khi nn c tr ri, nn dng ng li
qung i khoan dung, ch phin nhiu m cng trnh nhu nhc (Lc
ng khoan ha v Cu Nh cng quyt).

2) Tng ho :

S Lc : m ho c dng v, trn ng vi Cu T, tc l cng nhu

c nghi thi Gii, c v vi l c v cu, vic g cng xong. (V d
To Tham tip quyn Tiu H, c ngi r o m thin h vn thi bnh).

Cu Nh : dng cng c trung, li ng vi Lc Ng l bc ch tn.

Khng th v vi nh S, m phi gnh vc vic nc mnh m. (V d
Khng t Nha gip vua Vn vua V pht Tr).

Lc Tam : bt trung bt chnh, l k tiu nhn hunh hoang, ch rc v

vo mnh. (v d Dng Khung, cu Trnh Khi, v ti m i trng tr
kiu binh. Nu khng c Dng Thi phi ra ly van th b kiu
binh x tan xc).
148 Lc Gii Kinh Dch

Cu T : c ti dng cng, nhng li ng vi S Lc l k tiu nhn.

Phi tuyt giao vi S th qun t mi tin cn T c, (v d ng
Minh Hong say m Dng qu Phi, gy lon An Lc Sn. Sau phi
git Qu Phi, qun lnh mi chu theo).

Lc Ng : v ch tn nhng m nhu, thi Gii quan h vi th o

rt ln nn thnh nhn rn: Phi xa tiu nhn. (v d L Thi Tng
tha hng c nghip ca Thi T, cng vic kin thit cn b bn, m
gn tiu nhn, m say tu sc, nn on th L chi vin).

Thng Lc : thi Gii ti, d pha ngoi cn vi k bi lon, cng

d dng i ph c. (v d Tn Vn Cng sau khi phc quc, n x c
nhng k th nghch trc. Hoc Trn Nhn Tng, sau khi nh lui
c qun Nguyn, sai t chp th t mt ca vi k hai lng thng tin
vi gic).

B - Nhn Xt B Tc.

1) ngha qu Gii :

Qu ny rt tt, mc d c Khm, v trn Chn di Khm c ngha l

Sm n s c ma, gii c kh oi bc. (Khm y khng phi l
nguy him m l ma). Tc l bo im cc kh khn c hoc s
c gii quyt, ngi bi qu bt u c hng mt cuc sng d
di hn. Cn ngha l tinh thn mo him, khng ngi kh khn
(Khm) s thng c nhng cuc no ng gy ri (Chn) .

2) Bi hc .

Vy ty trng hp, bi hc ca Gii c th l:

- v vi, ng nhiu s, nh S Lc
- hnh ng sm st ngay, nh Cu Nh
- ch c hunh hoang cm quyn nu mnh bt ti, nh Lc Tam
 Dng nh Khu 149

- ch gn tiu nhn nh Cu T v Lc Ng.

- khoan hng n x nh Thng Lc.
150 Lc Gii Kinh Dch

XLI - SN TRCH TN.

A - Gii Thch C in.

1) Ton qu :

- Gii l khoan ni, l qun lo, chc c thit hi, nn tip qu gii l qu
Tn.

- Tng hnh bng trn Cn di oi, l ni c trch, lu ngy chn ni

phi hng. Thm na, qu ny nguyn l qu Thi, ni Cn bin ho
Tam m thnh oi, ngoi Khn bin vo Thng m thnh ra Cn. Tc
l Tn h ch thng, nn tng hng.

- ng vo thi k ngi di (ba ho ni qui) phi chu tn gip ch

cho ngi trn (ba ho qui).

l theo nguyn tc: tha tt phi bt i, h qui phi chu tn cn

bng vi thng qui.

2) Tng ho :

S Cu : dng cng ng vi LcT c chnh, nn gip T l phi.

(V d dn chu tng thu cn bng ngn sch).

Cu Nh : cng nh S gip T, Nh gip Ng, nhng Ng bt chnh,

nn Nh phi cn thn hn, ko b hung v Ng. (v d dn chu tng thu
nhng chnh quyn li dng vo vic tng binh b, xm lng ngoi
quc).

Lc Tam : y l qu tn h ch thng, S v Nh dng cng, chu

Tn cho T, Ng cn kh, n Tam l m nhu m Tn cho thng l
 Dng nh Khu 151

hi. Tt hn l Tam i mt mnh. (V d dn i rt, cn phi tng

thu thm).

Lc T : m nhu, c S Cu gip, rt tt. T nn bit khuyt im

ca mnh c S gip.

Lc Ng : cng th; thm na, Ng v Nh u c trung, nn vic Nh

chu tn gip Ng s em li kt qu tt p.

Thng Cu : qu tn h ch thng, Thng c mi ngi u hy

sinh cho mnh, rt tt. Nhng thng c th ch nhiu qu, e y qu
s . Nn thnh nhn rn: phi lm ch cho ngi khc th s c v
cu. (V d Louis XIV c ton dn sng bi, nc Php lc u c
cng thnh, nhng n cui i vua, dn kit qu, v Php bt u suy)

B - Nhn Xt B Tc.

1) ngha qu Tn :

Thng qu l c m ao di ni, ly nc m (tn h) ti cho

cy c trn ni c xanh tt (ch thng). Ni rng ra, lm yu h tng
c s tng cng thng tng kin trc. V d:

- Trong vic giao thip, khng ly thc th lm ct, m ch mun ph

trng bng cch ni kho, tic tng vn v gi di.

- Trong gia nh, ct sn nhng chi tiu cn thit nh n, mc, gio dc

con ci, c th hoang ph trong cc cuc du h x hi, ly s din vi
ngi ngoi.

- Trong quc gia, bt dn np su cao thu nng, khng phi mu

dn sinh, m tha mn tham vng quc.

2) Bi hc .
152 Lc Gii Kinh Dch

L tng cho bt c cng ng no l gi th qun bnh gia h tng c

s v thng tng kin trc, nu c i u tin song song l tt nht.
Nhng nu phi hy sinh ci di lm li ci trn, th l trng hp
qu Tn ny. V bi hc l:

- Nu cp di c kh nng chu tn v mc ch ch thng chnh ng,

nh trng hp S Cu, th nn chu tn.

- D rng cp di cn c kh nng chu tn, nhng nu mc ch ch

thng bt chnh, nh trng hp Cu Nh, th phi cn thn hn, ch
chu tn mt cch m qung i n ch nguy vong.

- Mc ch ch thng bt chnh ri, v nu k di kit qu ri,

nh trng hp Lc Tam, th chu tn l ngu di. V d v lm vic kit
sc cho chng phung ph chi bi, hoc dn kit sc nui mt o
qun vin chinh. Tam phi t chi khng chu tn na, nn ly khai gia
nh hoc chng i chnh quyn.
 Dng nh Khu 153

XLII - PHONG LI CH.

A - Gii Thch C in.

1) Ton qu :

- Tn cng cc tt nhin phi n ch. Vy tip theo qu Tn l qu

ch.

- Tng hnh bng trn Tn di Chn, gi v sm lm li cho nhau.

Tn l Cn bt i dc mt ho dng c thay th bng ho m. V
Chn l Khn thm mt ho dng thay th cho mt ho m, c ngha l
bt ngi trn thay th cho ngi di, nn gi l ch.

- Qu ny cng ng vo thi k gip ln nhau nh qu Tn, nhng

nhn kha cnh ngi di, tn thng ch h.

2) Tng ho :

S Cu : dng cng, c t bit ti, giao ph trng trch, ct.

Nhng S di m gnh trch nhim to, phi khn kho mi c v
cu. (v d Colbert xut thn bn tin, c Mazarin tin cn, ri gi gm
cho Louis XIV, c trao nhiu quyn hnh).

Lc Nh : trung chnh, c ng em li cho ch li tht ln. Nh nn

bn ch gi trung chnh s c ct. (v d Lc Tn c lng tin ca
Tn Quyn, t chn th sinh nhy ln a v i tng, cai qun c
nhng cu tng ca ng Ng).

Lc Tam : bt trung bt chnh ng l khng nn gip. Nhng thi ch,

Thng Cu gip Tam bng cch rn e trng tr, th Tam c th sa
tnh m c v Cu. (V d ng Trn Cn b on th im ch l
v ti, phn ch c hc, sau cng thnh bc danh s).
154 Lc Gii Kinh Dch

Lc T : nhu thun, tuy khng i v c trung, nhng li thng

qui, k cn vi Cu Ng, c Ng nghe theo m gip ch cho thin
h. (V d Tiu H ht sc tin c Hn Tn vi Hn vng) .

Cu Ng : v ch tn, dng cng trung chnh, ban ch cho thin h,

nguyn ct. (V d L Thnh Tng, gim bt quyn li qu tc v quan
li, nng cao i sng ca dn chng).

Thng Cu : dng cng bt chnh, cui qu ch, nn lng tham

cu ch qu , m khng chu gip ai. Do thin h u ght, phn
i, hung. (V d ng Trc qu tham lam, h hip Hin , bc lt
lng dn, nn b ch hu ni ln chng i).

B - Nhn Xt B Tc.

1) ngha qu ch :

a) Tng qu l gi sm gip sc nhau (v mt m mt dng). Gi

mang in m xung, hip vi in dng ang ln, nn thnh ma.

b) Qu ny tri ngc vi qu Tn, tn thng ch h. Ni rng ra, l

chm lo cho h tng c s c vng bn, d phi khin cho thng
tng kin trc km huy hong.

Trong cch giao thip, chung thc th mc mc, khng cn hoa he

hay hoa si.
Trong gia nh, ch trng n nhng nhu cu cn thit, khng cn
ph trng ph qu.
Trong quc gia, nng v chnh sch dn sinh hn l biu dng lc
lng

2) Bi hc.
 Dng nh Khu 155

Nu bi c qu ch :

- Ngi a v thp nhng c ti nh S Cu, tt nhin s c gip

, v nn x dng ng vi lng tin cn ca thng cp.

- Ngi c ti l nh Lc Nh s c bc ch tn giao ph cho trng

quyn.

- Vo thi ch, ngay c nhng k km ti c nh Lc Tam cng c c

hi c gip bng cch ny hay cch khc.

Ni tm li, bi c qu ch l im tt cho ngi ngho yu, s c qu

nhn ph tr, nhng phi trung chnh, xng ng vi s gip . Nu
khng th ci may mn s tan bin i.
156 Lc Gii Kinh Dch

XLIII - TRCH THIN QUI.

A - Gii Thch C in.

1) Ton qu :

- ch n lc cng cc, tt trn y, nn sau qu ch tip n qu

Qui, c 2 ngha:

- Theo tng qu, trn oi di Cn, l nc chm ln cao tn tri,

tt nt va;
- Theo th qu, 5 dng di cng quyt tr kh 1 m trn.

- Qu ny ng vo thi k dng thnh m suy, nhng phi cn thn tr

kh m cho tn gc. Vn cng quyt (Cn) nhng m ha thun
(oi).

2) Tng ho :

S Cu : v thp m tnh li qu hng, sc khng tin c m c tin

liu, tt nhin s hng vic. (V d Ct Bnh mu u c To Tho).

Cu Nh : dng cng c trung, thi Qui bit cn thn phng,

nn d c gic ti cng khng s. (V d Tn Vn Cng sau khi phc
quc, cn phi phng bn Khc Nhu mu hi).

Cu Tam : vn l qun t, nhng trt lm bn vi tiu nhn Thng

Lc, nn e mc v vo thn. Phi cng quyt b tiu nhn theo qun t
mi c v cu. (V d Mirabeau u thi cch mng, cn giao kt
vi triu nh Louis XVI, nn b qun chng cch mng ht tn nhim).
 Dng nh Khu 157

Cu T : bt trung bt chnh, nn do d khng quyt tin theo li qun

t. (V d To Sng ngu ti, khng phng T M , tr li b nh
la).

Cu Ng : cng nh Cu tam, vn l qun T nhng gn Thng Lc,

e s b gn mc th en. Nhng Ng c chnh trung, nn quyt b c
Thng. (V d T Hon Cng nghe li Qun Trng, ui bn Dch
Nha).

Thng Lc : l tn tiu nhn trong rng qun t, s b qun t xm

li m tr kh. (V d Vin Thut c n ngc ca Tn Sch, vi xng
, nn b ch hu tiu dit).

B - Nhn Xt B Tc.

1) ngha qu Qui :

Tng qu l nc m dng cao n tn tri, ngha l m ho gn

tn lc cn hng hch nn qun dng, nn qun dng phi quyt
lit (qui l quyt lit) tr b n. Vy qu ny tng trng cho thi k
qun ho xm li tr dit o tiu nhn tuy suy tn nhng cn ng tr,
quyt lit chng i cho ti ton thng.

2) Bi hc :

o tiu nhn suy tn ri, nhng mun tiu dit n cng khng phi
d, v n ti bc ng cng tt m liu, i bn u s b tn hi.

Th cho nn mun thng n phi x dng c sc cng cng ca Cn,

v thi khoan dung ca oi.

Thm na, qun hng (ng dng) c th mi ngi mt bng, nn

trc khi tr ngoi ha, phi cng c ni b . L Li hiu r nhng
l , nn va cng rn va mm mng. Sau khi thng c qun Minh,
bn tha cho t binh v Tu, v dng biu cu ha vi Minh . Vng
158 Lc Gii Kinh Dch

cn chiu d c ngi Nam trc lm ng theo gic, n x cho h v

ty ti b dng.

Ni tm li, Qui l quyt lit dit tr tn gc mm ti li, nhng ng

thi cng nn khoan dung cho n hi ci. l chnh sch ca vua
Auguste i vi Cinna, em li cho quc La M mt nn thi bnh
thnh tr kh lu bn.
Dng nh Khu 159
160 Lc Gii Kinh Dch

XLIV - THIN PHONG CU.

A - Gii Thch C in.

1) Ton qu :

- Trong qu Qui, ng dng thnh khu trc nht m suy. Nhng th c

c th tr ngc: sau khi b dit, m li xut hin bt ng ph dng.
Nn tip sau qu Qui l qu Cu (ng gp).

- Tng hnh bng trn Cn di Tn, gi di bu tri i ti u ng

chm ny, hoc 1 gi m 5 trai. l hnh nh tn tiu nhn cng
trng, cn phi phng.

- Cn c ngha l nht m sinh trong qu Bt Thun Cn, mm lon sinh

thi tr (tri vi qu Phc tip theo qu Bc, l mm tr sinh thi
lon).

2) Tng ho :

S Lc : l a tiu nhn mi sinh, phi tr n ngay i th o qun t

mi c vng bn. (V d hon quan Hong Ho, Hu Ch khng ui
n ngay nn sau dm pha lm mt nc Thc).

Cu Nh : l bc qun t dng cng, tuy ng gp S nhng ti

c ch ng n. (V d Qun Trng ch ng c bn Th iu,
Dch Nha).

Cu Tam : qu cng bt trung, trn di khng ng vi ai. (v d

Qun Trng khng lm p lng T Hon Cng, nn tr nc khng
c. Nhng vn l ngi c chnh, c i ng thng cng khng
mc li).
 Dng nh Khu 161

Cu T : bt chnh bt trung, cho S Lc sng mt, khin cho mm

lon tung honh. (v d di thi Hn Linh , quc cu H Tin mun
dp lon Thng Th, triu ng Trc v triu, gy lon Tam Quc).

Cu Ng : trung chnh, nn c hi may s n t nhin, tr gian (V

d Trnh Doanh nhn i, thay anh l Trnh Giang tn bo, nn gip c
ht gic gi trong nc).

Thng Cu : ch cng m trn qu, nh mun ly sng hc cn, s

ln. (V d Kinh Kha liu vo Tn).

B - Nhn Xt B Tc.

1) ngha qu Cu :

Tng qu l gi thi di tri, gp u ng ny, nn t tn qu l

Cu (gp bt thnh lnh). Ti sao li bt thnh lnh? v khi qu Qui kt
liu, tng l m kh tiu tan, nhng li thy mt ho m xut hin
di, i 5 ho dng trn. Gi thi k o qun t ang thnh hnh
nhng o tiu nhn bt u xut hin cm d. Phi cn thn coi
chng. V d:
- V Tc Thin ch l mt cung n ca Thi tn. Cao Tn b n m hoc,
khin cho c nghip nh ng b mt mt thi gian kh lu.

- Dch Nha, Th iu l nhng a tiu nhn hu cn T Hon Cng. B

Qun Trng ui i, ri sau khi Qun mt, Hon Cng li gi chng v,
gy lon cho nc T.

2) Bi hc :

Bi hc ca Cu l dng sc cng cng ca Cn m i ph vi sc

xm nhp t nh ca Tn, k tiu nhn c tng hnh bng ho S
Lc. Ta phi i ph vi n nh th no?

- Phi dit tr n hoc tht cht n ngay khi n mi chm n.

162 Lc Gii Kinh Dch

- Cng quyt v trung chnh tr n khi n ng pht trin (nh Nh

v Ng lm).
- Khng nn qu hp hi i vi n (nh Tam).
- Cng khng nn th lng n (nh T).
- V ch c hc cn, thiu suy xt (nh Thng).
 Dng nh Khu 163

XLV - TRCH A TY.

A - Gii Thch C in.

1) Ton qu :

- Cu l ng gp, c gp mi thnh by. Vy sau qu Cu tip n qu

Ty

- Tng hnh bng trn oi di Khn, nc t trn mt t.

- Qu ny ng vo nhm hp ng ch, phi ly lng thnh thc (ho

duyt v thun th) th mi xong. V t nhm ngi ng thng sinh
ra vic tranh nhau, nghi k nhau, do phi phng.

2) Tng ho :

S Lc : chnh ng vi Cu t, nu theo T th c tt. Nhng S li

di dt n m vi Lc Nh, Lc tam lm sng. Nu S dt c
bn i th mi c v cu. (V d Dng Tu khng lm ti vua Hn
m lm ch b trong ph To tha tng, sau b hi. Tri li, Cam Ninh
b Hong T, theo v Tn Quyn, c ni danh).

Lc Nh : nhu thun trung chnh, li ng vi Cu Ng, rt li thi

Ty. Nu ko c c by S, Tam cng lm vi mnh theo Ng th s
c ct. (V d Dng Ti Cng ko c by thy khu u hng Nhc
Phi).

Lc Tam : bt trung bt chnh, khng ty c vi ai. Ch cn c cch

cu vi Thng cng m nhu nh mnh, tuy c xu h cht nh, nhng
vn l v cu. (V d nguyn Hu Chnh khng ly c lng tin ca
Ty sn, cn b dn Bc ph nh).
164 Lc Gii Kinh Dch

Cu T : dng ho c m v, trn c Cu Ng l bc ti c, di c
qun m tiu nhn. V khng ng lm lnh t hp ngi, phi to nhn
tt lnh mi v cu. (V d Vin Thiu nh cng lao t tin, c bu
lm minh ch chng ng Trc, nhng tham lam ngu ti nn hng
vic).

Cu Ng : v ch tn, rt xng ng t ngi. Nu cn c ngi

cha tin theo, Ng c vic gi mnh thnh tht, th s thnh cng. (V d
Tn Dt Tin, cha ra Trung Hoa dn Quc).

Thng Lc : ti hn, li cui thi Ty, nn khng t c ai, khng

th an hng v trn c. (V d Vin Th Khi mun lp li ch,
nhng tht bi nhc nh).

B - Nhn Xt B Tc.

1) ngha qu Ty :

a) Tng qu l nc m t trn mt t, nn t tn qu l Ty (t).

Vy qu ny gi s tp hp qun chng.

b) N c ngha tng t vi qu Thy a T s 8, nhng khc im

qu T c thng qui l Khm, nguy him, tng trng cho qun
chng bt mn, cn qu Ty c thng qui l oi, vui v, tng trng
cho qun chng d bo.

2) Bi hc .

a) qu T s thng nht trng nh vo lnh t l Cu Ng, ho dng

duy nht, y n uy, va cng cng va khoan dung i .

qu Ty, vic hp chng l s nghip ca Cu t v Cu Ng. T v

khng ng cng quy t c dn chng v c ti li khoan dung (dng
 Dng nh Khu 165

ho c m v). Cu Ng l bc ch tn xng ng quy t dn chng theo

mnh, nhng li c Cu T bn cnh nn b chia nh hng.

b) Mt mt khc, c cu qu Ty cho chng ta bit rng nhng c tnh

cn thit cho Ty thnh cng l khoan ha (oi) v thun tha, kin
trinh (Khn).

c) Sau ht, vic quy t qun chng l mt vic kh, v m ng dn d

bo, hng ng, th no m chng c k ph ngang? Nn mun thnh
cng phi:

- tuyn b ng li quang minh chnh i (nh ch hu tuyn b ti

trng ca ng Trc).

- khoan dung, ch kht khe, tham lam (minh ch Vin Thiu tham n
ngc ca Tn Kin, nn ng Minh tan r)

- v vn phi cao cnh gic, t cng i ph vi mi bin c bt

thng. (Tn Dt Tin khng phng s phn trc ca co gi Vin
Th Khi).
166 Lc Gii Kinh Dch

XLVI - A PHONG THNG.

A - Gii Thch C in.

1) Ton qu :

- T nhm li tt s chng cht ln cao. V th sau qu Ty tip n qu

Thng.

- Tng hnh bng trn Khn (hnh Th) di Tn (hnh Mc), ngha l
cy mc trong t, ln ln dn dn. Cn c ngha l ni qui c c
khim, ngoi qui c c thun, ngi khc thun cho mnh tin ln,
Ct.

- Qun t xem tng y m tu c, t nh n cao i.

2) Tng ho :

S Lc : m nhu, thun vi hai dng trn, vo thi thng rt tt. (V

d Ngc Hn cng cha vng lnh cha kt hn vi Nguyn Hu).

Cu Nh : c ti, ng vi Lc Ng ngu ti, nh ti gii th vua hn,

nu thnh thc ch bo cho Ng tin, th c v cu v ban phc cho c
thin h. (V d Khng Minh ht lng ph t Hu Ch, khin cho Thc
dn tha t ngho cng gi c th chn vc vi Ng, Ng).

Cu Tam : dng cng c chnh, li ni Tn tc l c c Khim,

nn tam m trn d dng theo Tam tin ln nh vo ch khng ngi.
(V d Chu Cng n c i ti li khim tn, nn gi c c nghip
nh Chu mi thnh lp c vng bn).
 Dng nh Khu 167

Lc T : nhu thun c chnh, trn thun vi Lc Ng, di thun vi

h qui, v nh vn vng K Sn vn tng phc vua Tr, m c thin
h u theo mnh).

Lc Ng : v ch tn, li ng vi Cu Nh l bc hin thn, nn d

dng tin ln nh ngi bc ln thm vy. Ch cn gi c c nhu
thun, ng thy thng li d qu m sinh kiu ngo. (V d V Vng
nh c Khng T Nha, nh bi c vua Tr d dng).

Thng Lc : cui thi Thng, cn hn m cu thng mi, tt s b

ng. ( V d Trnh Sm lng tham khng y, nm ht quyn bnh
cn mun son ngi vua L, gy nn chia r gia triu thn, o m
chn c nghip 200 nm ca h Trnh).

B - Nhn Xt B Tc.

1) ngha qu Thng :

a) Tng qu l gi thi tung t ln, tng trng cho c hi thun tin

thng tin trong mi hot ng (vn ha, kinh t ngoi giao, v.v.)

b) Ta li nh rng h qui Tn (khim nhng) c c tnh gn ging

vi oi (ha duyt) . V ta tng bit thng qui Khn i vi h
qui oi l qu a Trch Lm s 19, c ngha l lm ln, tng t vi
ngha Thng ca qu a Phong Thng. Ch khc ch oi th 1 m
trn 2 dng, cn Tn th 2 dng trn 1 m. Do tuy kt qu hai qu
Lm v Thng gn tng t, nhng bi hc c hi khc.

2) Bi hc :

Mun thng tin, vn ln mt a v x hi cao hn, hoc mt tnh

trng kinh t, ngoi giao, v.v. tt p hn, th c tnh cn thit l Khim
ca ni qui Tn, nhn nhng cm ha i phng, khin hn c
thin cm vi mnh. l chnh sch ca Qun Trng khuyn bo T
Hon Cng, ly nc b nu mui, lp ra cc nh k n cc th trn
168 Lc Gii Kinh Dch

bun bn thu ht thng khch bn phng v kim li, cho dn

chuc nhng ti nh bng kh gii, cung tn, tng cng binh lc.
Trong nui dn chng c ph cng, ngoi li c lng ln bang,
lm g m chng thng tin ln a v b ch ch hu?
M rng ra mi vn (thng mi, hn nhn, tranh tng, v.v.), bi hc
qu Thng l: bi dng t lc v ly lng i th.
 Dng nh Khu 169

XLVII - TRCH THY KHN.

A - Gii Thch C in.

1) Ton qu :

- Ln mi tt khn. Vy tip theo qu Thng l qu Khn.

- Tng hnh bng trn oi di Khm, nc trch chy xung sng,

phi cn i nn khn. Hn na, trong qu ny cc ho dng u b cc
ho m vy hm, nn khn.

- Tuy vy, l ni v tnh cnh, nhng ni v c hnh th khc. c

vui, duyt (oi) trong cnh nguy (Khm), nu mnh bit coi cnh l
mt hn th vng ti luyn cho c hnh c thm vng bn, th
c nn vui.

- thi Khn, k tiu nhn d bin tm hoc chn i. Duy ch bc

qun t vn gi c o trinh chnh, nn kt qu c Ct.

2) Tng ho :

S Lc : m nhu, y qu Khn, li khng c Cu T gip v

T bt trung bt chnh. Nn s b vng mc, khng c ai cu. (v d
Chim V Hu, th Trnh Khi v ti, nn b kiu binh lon ao phn
thy).

Cu Nh : dng cng c trung, l ngi ti c. thi Khn tuy

mnh c giu sang nhng thy thin h khn kh cng bun ly. Bo
ng th hung, ch thi th v cu. (V d khi Php xm lng ta, Tuy L
vng ta th th gi c giu sang, cn Phan nh Phng khi ngha
th khn n, nhng vn vui gi c ngha ln).
170 Lc Gii Kinh Dch

Lc Tam : m nhu, li bt trung bt chnh, li v khm chi cc. Tin

ln ng phi T nh hn , li xung vp phi Nh nh gai gc: hung.
(V d Nguyn Vn Tng, b thin h khinh b v Php cng khng
dong, em i y).

Cu T : dng ho c m v, bt chnh bt trung. Mun ng vi S

Lc nhng b Cu Nh ngn cch, nn t thng thn v thn. Nhng
nu t c gng th cui cng S cng s gip c T v ko ra khi
him. (V d hong thn L Duy Mt. Mun ng vi vua L nhng b
cha Trnh ngn cch. V trung ngha nn c mt s ngha s hng
ng, gi c Trn Ninh vi chc nm).

Cu Ng : l v ch tn. thi Khn, trn b Thng Lc p, di b

Cu T lng hnh, nn khng lm c g. Nhng Ng l ngi cng
trung, c gi lng ch thnh th s c phc. (V d L Hin tng
gia cnh khn, no kiu binh no cha Trnh, no Ty sn, m vn gi
c lc v).

Thng Lc : thi Khn chi cc, tt nhin b khn. Nhng cng tc

bin, nu Thng bit hi qu, xt li cch c x ca mnh cha ng
o m sa i i th chc c Ct. (V d Chiu Thng khng hiu l
nh t ph Hin Tng, nn b khn, ln lt b Trnh L, Trnh Bng,
Nguyn Hu Chnh chn p, ri mi qun thanh sang ti lp h v, nn
mi ngm hn Trung Quc. Tri li Nguyn nh cng b khn n v
Ty Sn, nhng bit t cng, chiu tp binh s, kho dng binh, nn
sau thng nht c t nc)

B - Nhn Xt B Tc.

1) ngha qu Khn :

Thng qui oi c 1 m trn 2 dng; h qui th ho dng b vy

gia 2 ho m; v ton qu th qui m ln trn qui dng: r rt l
thi qun t b khn.
 Dng nh Khu 171

2) Bi hc :

Tuy nhin, l xt v vn mnh. Nhng xt v tm l, th ngi cnh

khn vn c th vui v im tnh (oi) chp nhn s phn hm hiu m
khng on thn, trau ri c hnh ca mnh. V d:

- T V b r h cm gi, bt chn d quan ngoi trong mi nm, vn

trung thnh vi Hn.

- Nguyn Cng Tr khi b bim lm lnh i tin qun hiu lc, vn gi

c c ca bc i thn tri mnh.

- Nguyn nh Chiu, b m, li gp quc bin, vn hng hi tham

gia khng chin.

l nhng ngi trong hon cnh khn m tm khng khn, vn vui

v lm ht nhim v mnh. qu ny ta li mt ln na thy r tnh cch
tch cc ca Nho hc tha xa, gn ging nh tinh thn Pht gio: gian
trun ti luyn ch kh, kh cc ra sch ti li.
172 Lc Gii Kinh Dch

XLVIII - THY PHONG TNH.

A - Gii Thch C in.

1) Ton qu :

- Khn cht vt cao tt ng xung di. Vy sau qu Khn tip n

qu Tnh (ci ging, ch thp nht).

- Tng hnh bng trn Khm di Tn, ging hnh ci ging: S l

mch nc chy ln, Nh Tam l thnh ging gi nc, T l lng trng
mc nc, Ng l ming g y ming ging, v Thng l ming
ging. Mt cch gii thch khc l tn hnh Mc, tng trng cho ci
gu g, mc nc ln (Khm).

- Ging tng trng cho ci nui dn lng mi mi, mc du tnh th i

thay. Mun ly c nc ging, phi c gu tt khng v, v giy ko
di Qun t xem tng y, bit rng: Mun nui dn phi cung cp cho
dn phng tin cho dn c no m, yn n lm n.

2) Tng ho :

S Lc : bt chnh, y ging, l ging cn nc ch cn bn, khng

dng c. (D cho cn b v ti hoc tham nhng, dng ch hi dn).

Cu Nh : dng c m v, l thnh ging b nt, cho nc ging trn

ra ngoi, nc ging cng khng dng c. D cho ngi cm quyn
c ti nhng lut l t ra khng c thi hnh chnh t, b xuyn
tc,nn v dng (V d Vng An Thch bin php nh Tng quc
ph binh cng, nhng quan li v dn chng khng hiu, nn tht bi).
 Dng nh Khu 173

Cu Tam : dng cng c chnh, nhng cn h qui, l nc ging

trong sch nhng cha c dng n. D cho bc hin ti m cha
c trng dng. (v d Bng Thng khi mi sang Kinh Chu, Lu B
ch cho lm mt chc huyn lnh, bun, cha thi th c ti to).

Lc T : m nhu c chnh, li thng tip vi Cu Ng, v nh mch

nc yu, nhng ging c tu b nn vn c nc, dng c. (V d
L Tc tuy khng i ti, nhng qun t nhn hu, thn vi Tn Quyn,
nn cng gi yn c ng Ng sau khi Chu Du t th).

Cu Ng : dng cng trung chnh, l ging nhiu nc trong. (V d

L Thnh Tng l v minh qun, m c thm nhun c thin h).

Thng Lc : m nhu c chnh, l ming ging h cho thin h ti

ly nc v dng, Ct. (v d Tiu H vn lng kho, tr dn gii, gi
yn Ba Thc cho Hn Vng yn ch ra tranh ua vi Hng v)

B - Nhn Xt B Tc.

1) ngha qu Tnh :

a) Ni qui Tn l chnh sch khoan hng i , s thu phc c

ngoi qui Khm l nhng phn t c c mo him, do nguy him c
th gy ri lon nu khng kho x dng h (cng nh nu bit gi
ging kho th nc ging s trong sch, dng c, khng b cn thnh
bn hoc r ra ngoi v dng).

b) Qu Tnh cn mt trit l na l: ging mt khi c o ri th vn

yn ch, mc d lng mc c th x dch i ch khc. ngha nhc ta
n gio l ca o Pht l bn th ca vn php bt bin, y nhin, mc
d tng ca n l vn php mun hnh vn trng. Th v sai bit, cn
tng c sai bit.

2) Bi hc :
174 Lc Gii Kinh Dch

Hiu theo ngha th nht, th qu Tnh by t chnh sch x dng nhn

ti, cn b. V bi hc ca n l:

- Khng dng k bt ti nh S Lc

- ng mai mt nhng k c ti nh Cu Nh, Cu Tam, cha c

dng, hoc cha ng kh nng.

- Nn khai thc trit nhng bc qun t n hu nh Lc T, hoc ti

cao c ln nh Cu Ng, hoc kho giao thip vi qun chng nh
Thng Lc.
 Dng nh Khu 175

IL - TRCH HA CCH.

A - Gii Thch C in.

1) Ton qu :

- Nc ging lu c, nn thnh thong phi tt i cho sch. Vy sau

qu Tnh tip n qu Cch.

- Tng hnh bng trn oi di Li, nc v la kh dung nhau v

nc lm tt la v la lm cn nc.

- Mt li gii thch khc l: oi l con gi t, Li l con gi gia, hai ch

em chung mt nh m ch hng khc nhau.

- Vy nn c mu thun phi Cch. Nhng s ci cch c th gy ra xo

trn nn phi lm mt cch sng sut (ni Li) mi c dn chng vui
theo (ngoi oi)

2) Tng ho :

S Cu : v thp, li khng ng vi ai, cch mng li mi bc u,

cha thnh thc. Hp tp hnh ng s hng. (V d cuc khi ngha
Yn Bi).

Lc Nh : c trung c chnh, trn ng vi Cu Ng, vy l ngi c

quyn th. Thi Cch n ri, tin ln s gp Ct. (V d Nguyn Hu
khi tin qun ra Bc ln u, dit Trnh ph L).

Cu Tam : dng cng bt trung, li trn ni qui, nng ny mun

lm cch mng ngay, s gp hung. (V d Nguyn Thi Hc, nu bit
176 Lc Gii Kinh Dch

ch i nhiu ng ch (thng Lc), tho lun k hoch chn chn, th

s c kt qu hay hn).

Cu T : dng ho c m v, vy l cng nhu ho hp, v hi. Li

gia hai ho dng, c h tn nhim, v thi Cch qu na, hnh
ng s c Ct. (V d Tn Vn pht ng cch mng V Hn nm
1911)

Cu Ng : v ch tn, c trung c chnh, li ng vi Lc Nh, Ct.

Thi Cch thnh cng n 9 phn 10. (V d vua Quang Trung khi
xng , tin qun ra Bc ln th 2 p ng lng dn ch i c
thot khi s tn bo ca qun Thanh).

Thng Lc : thi cch n lc cc im, qun t c pht huy

o c tiu nhn phi thay i ngoi mt i vo ng lng thin.
Vy Cch khng nn ph hoi na, s hung. Nu gi c n ha, mi
ct.

B - Nhn Xt B Tc.

1) ngha qu Cch :

a) C th b tc cch gii thch c in bng nhn xt rng: h qui Li

(la tn khc) s thay th khng kh ha nh ca thng qui oi, s
gy ra nhiu xo trn x hi: Cch mng.

b) Ta li rng qu ny l qu ln ngc ca qu Ha Trch Khu s

38, trong la trn nc di, la th bc ln, nc th chy xung, hai
ci khng ng chm nhau, ch khng hp nhau m cha i n ch ci
n tiu dit ci kia. Vy ta c th coi qu Cch l bc tin cui cng
ca qu Khu.

c)Qu Cch p dng cho mi trng hp cn phi i mi hon ton:

- cch mng chnh tr lt mt chnh quyn

 Dng nh Khu 177

- cch mng vn ha, phong tc, trit l, thay i mt nhn sinh quan c
bng mt nhn sinh quan khc

- cch mng k ngh, thay sc lao ng ca chn tay bng nng lc ca

hi nc, ca du ha, ca nguyn t. . .

2) Bi hc.

Mun thc hin vic Cch cho c thnh cng tt p, khng gy xo

trn tai hi, th phi dng c c sng sut (Li) v c ha duyt (oi).

a) C c sng sut mi nhn ng:

- nhng khuyt im ca ci c cn phi thay th. Cch ba bi, cung
tn nh kiu cch mng ca Mao, vt b tt c nhng gi tr vn ha c
truyn, th l cung di.
- thi c Cch, tnh th chn mi cha? Cuc khi ngha nm 1930
ca Vit nam Quc Dn ng tht bi v thiu sng sut nhn nh thi
c (Lc quc ch ngha cn mnh, cha b lung lay my).

b) C c ha duyt, tc l phi ly nhn i m iu ng cn b qun

chng. Ch lm vic Cch theo li bo ngc nh V ng, H Qu Ly
lm.
178 Lc Gii Kinh Dch

L - HA PHONG NH.

A - Gii Thch C in.

1) Ton qu :

- Mun bin cc sng thnh chn, phi dng ni un. Vy sau qu

cch l qu nh.

- Tng hnh bng trn Li di Tn, ly la t g, nu n trong

ni. Cn c hnh dng ci nh: vch t di l chn nh, 3 vch lin
gia l thn nh, vch t ng l hai tai nh, v vch lin trn l
n khing nh.

- ngha: bin cch c vt, ha cng thnh nhu; ngoi ra, nh c

dng nghim trang oan chnh; qun t xem tng y, ly thn mnh lm
nh cho i, pht lnh cho ngi di theo.

- Qu ny ng vo thi k tr quc, chnh v ngng mnh, gi an ninh

trt t, khc vi thi k ci cch l thi ci mnh, p ci c ri mi
xy dng ci mi.

2) Tng ho :

S Lc : trn ng vi Cu T, v nh ci nh chng chn ln tri, cha

bc bp, ch mi p xung i cc d bi. Tuy c v tri ngc,
nhng c tc dng thit thc. (V d: thanh lc hng ng trc khi thi
hnh chnh sch mi).

Cu Nh : dng cng c trung, tng trng cho lng nh cha

n. Gn nh c S Lc l k tiu nhn mun hm hi cng khng ni.
 Dng nh Khu 179

Nh khng c nhng nghim, th l Ct. (v d Qun Trng cm quyn

chnh nc T, bn tiu nhn khng lm g ni).

Cu Tam : dng ho c dng v, l ngi cng cng. Nhng

khng ng vi Thng Cu, v nh n ngon c sn m khng em
c ra cho ngi n. Nhng ri Lc Ng cng bit ti Tam, sau s
c tt lnh. (V d B L H ti cao, vua Ngu khng bit dng, n
sau c vua Tn mi n chp chnh).

Cu T : cng nhng bt chnh bt trung, l ci vc gy chn, , ph

ca. Tng cho ngi c ti, ng l phi ph Lc Ng li i h ng vi
S Lc l k tiu nhn. (V d Trn Cung khng chn minh ch, li i
theo L B).

Lc Ng : l quai vc. v ch tn, quai vc nm vng, s c li trinh

(V d L Li trong 10 nm bnh Ng, tri nhiu gian nan m khng nn
ch nn thnh cng).

Thng Cu : thi nh vng bn, li l dng ho c m v, c

cng nhu i ct. (v d L Thi T sau khi ln ngi, ngoi ln bang
phi n s, trong nhn dn c hng thi bnh).

B - Nhn Xt B Tc.

1) ngha qu nh :

a) Cng nh i vi qu Tnh, chng ti thy li gii thch c in qu

nh l gng go khi theo hnh dng n m m t ci nh. C l ch
cn chp nhn li gii thch gin d rng thi gi hay t ci (Tn) di
la (Li) th la s chy to, d nu n hoc luyn st thnh dng
nh dao, li cy,v. v. Cn c th ngh rng h qui Tn l khim
nhng, khoan hng, s thay th thng qui li tng trng cho vic
cch mng st mu.
180 Lc Gii Kinh Dch

b) Ta li nhn thy rng qu nh l bin th ca qu Thy Li Trun s

3, tng trng cho nhng kh khn gp phi khi mi m mt vn hi,
quc gia hay mt t chc chnh tr, kinh t. Qu Trun bin thnh qu
nh, c ngha l nhng kh khn lc ban u gii quyt xong, by
gi n lc cai tr, iu hnh b my quc gia, ng phi hoc x nghip.

Ni tm li, qu nh ng vo mt tnh th n nh, cng vic Cch

xong ri, by gi n lc kin thit, gi cho nh c vng chc.

2) Bi hc :

Mun kin thit tt, phi va c c sng sut (Li), va c c tnh

khoan hng i (Tn).

a) Sng sut nhn nh cho ng:

- nhng g nt cn phi tu b, tc l nhng nhu cu chnh yu ca dn

chng sau mt thi lon lc

- nhng k hoch kin thit, cn c nhng phng tin ti chnh, k

thut v nhn cng no, ch mc phi li lm t k hoch qu tham lam
ri lm khng ni, b d.

b) Khoan ha hn gn nhng vt thng khng th trnh c trong

thi Cch mng, n x nhng k chng i mnh. iu ny vua Minh
Tr lm sau cuc cch mng 1868, bi b ch phong kin, hy b
nhng quyn li qu ng ca cc lnh cha, nn sau ton dn Nht,
t qu tc n thng dn, u st sng theo li Nht Hong bin nc
Nht Lc hu thnh mt cng quc tn tin, mt chn vc b th ca
ng, cng vi 2 chn vc u M chia ba thin h.
 Dng nh Khu 181

LI BT THUN CHN.

A - Gii Thch C in.

1) Ton qu :

- nh l vt h trng, ngi gi nh phi l con trai trng, tc l

Chn. Vy sau qu nh l qu Chn.

- Tng hnh bng hai qui chn, Bt Thun Chn l ting sm dn, bo
ng lin tip. Nghe ting sm tuy ng s tht, nhng qun t khng
hoang mang, v bit n bo hiu cho thanh bnh sp ti. (Trong mi qui
mt ho dng tin ln p o 2 m trn). Vy bc qun t ch cn
nm np cnh gic, nh ngi trng nam ang t l nghe thy ting
sm vn bnh tnh, khng ri l.

2) Tng ho :

S Cu : l lc bt u vo thi chn, v cng l ch qu Chn. Nu

bit c Chn ti m bit knh cn lo s, s c Ct. (V d Nguyn
Hong trnh cha Trnh, xin c b vo chn th Ngh Tnh).

Lc Nh : tuy ci ln trn cng S, ngha l nguy him ti, c th

tn hi, nhng v nh c trung c chnh, trnh xa c nguy him, v
chng bao lu ly li c ci mt. (V d cha Nguyn phc
Nguyn, thy chaTrnh lng hnh, bn t chi sc lnh d vo triu,
khng tng phc h trnh na).

Lc Tam : m ho c dng v, ngha l v ti m a v khng ng,

nn vo thi Chn th s hi ngn ng. Nu Tam bit trnh xa a v
bt chnh m theo chnh, th s khng b tai ha. (v d Trnh Bng tr
v tranh quyn Cha sau khi Ty Sn rt v Nam. n khi Nguyn Hu
Chnh tn cng, Bng lo s hoang mang, b ngi cha i tu).
182 Lc Gii Kinh Dch

Cu T : dng ho c m v, cng bt trung bt chnh, li gia 4 m,

nn cng b xp vo a v bt chnh, kiu ngo, khng phng nguy
c sp n. (V d Nguyn Hu Chnh ti, b Ng vn S bt, phn
thy).

Lc Ng : m nhu c trung, nn vo thi Chn d xoay s cch no

kh thot nguy. Ch c cch l gi vng c trung ca mnh, k cho
chn lai Chn vng, cng chng vic g. (v d tham tng Bi huy Bch,
gp thi lon Kiu binh, ri Ty Sn bc tin, ri Trnh L Trnh Bng
tr tranh quyn, khng chu ra tham chnh na, gi thn c an ton).

Thng Lc : m nhu, thi chn cc d. Nu hnh ng s gp

hung. mt nn lng, d nguy him cha ti bn thn mnh cng trnh xa,
thot c tai v, mc nhng ngi quen thuc ch ci thng nht
gan. (v d Nguyn Du l c L thn t, khi Ty Sn chim Bc h, lui
v n dy ni Trng Sn).

B - Nhn Xt B Tc.
1) ngha qu Chn :

Tng qu l ting sm rn khp ni, bo ng lin tip. Tc l thi k

tng phn cng, v c h qui v thng qui, nht dng di s
ni ln chng nh m trn. V d trong nh th chin, nhng nm
1942- 43 , chin tranh lan rng n Nga, Phi Chu, Thi Bnh Dng,
phe ng minh cn b thua nhiu trn, nhng kh th ln, c vin
tng thng c phe trc.

2) Bi hc :

a) Chn tuy c ngha l bin c nguy him gin gip, nhng cng l bi
hc phn chn i ph, nguy him tuy nng m mnh vn cng
quyt chin u khng b cuc v vn tin vo chin thng cui cng. T
d oanh lit nht l khi qun Nguyn trn sang nc ta, Hng o
 Dng nh Khu 183

Vng qun thua Vn Kip, phi b Thng Long, rc xa gi vo

thanh, Toa li em thy binh nh thc t Ngh An ln, th nc
nguy ngp nh trng u ng. Vy m tit ch Hng o Vng
khng ri ch, mt mt khch l tng s, mt mt bnh tnh tr liu k
hoch i ph. l k hoch trit lng qun Nguyn. V chin thng
u tin Vn n qu lt ngc th c, qun ta m cuc tng phn
cng khp ni vo qun Nguyn hoang mang v nn thiu lng.

b) Ngoi ra, s phn tch cc ho cho ta thy nhng cch c x trong

thi Chn, v kt qu ra sao:

- Nhng k v ti nh Lc Tam, hoc bt chnh nh Cu T, gp thi

chn s bi.
- K m nhu nh Thng Lc, t bit khng ti i ph vi thi
cuc, i n, thot nn.
- Nhng ngi sc i ph vi thi Chn l :
* ngi bit lo s, phng ngay t u, nh S Cu
* ngi n hu trunh chnh, c c tt, nh Lc Nh

- Nhng ngi gii nht trong thi Chn l Lc Ng, v ch tn gm

n uy, mc cho Chn lai Chn vng, vn bnh tnh chin u, khng h
nao nng.
184 Lc Gii Kinh Dch

LII B T T H U N CN

A - Gii Thch C in.

1) Ton qu :

- Vt l khng th ng mi c, tt nhin phi dng. Vy tip qu

Chn l qu Cn .

- Tng hnh bng hai qui u l Cn. Cn l Khn (t) m c mt

ho dng n ln nh ni, l im lm, dng li. Thm ngha na l ho
dng d cho ci lng, lng khng lin can vi ngoi gii trong khi ng
quan vn hot ng.

- Vy Cn l gi tm an tnh, nhng vn quan tm n vic i. Ty lc

nn dng th dng, m lc nn hat ng th s hot ng nh th mi
ng l o quang minh. Qun t tng qu, lun lun hnh hoc ch
theo ng thi th v a v ca mnh.

2) Tng ho :

S Lc : di cng, v nh ngn chn, lc mi ng th bit ch ngay,

s c v cu, v phi kin c lu di mi tt. (V d Nguyn Du, khi
Ty Sn chim Bc H, v qu v nh khi ngha, nhng thy v ch,
bn mai danh n tch).

Lc Nh : v nh bp chn, phi theo cng chn (Tam), nn Nh khng

vui. Nhng k Tam xun ng khng nghe mnh, Nh c gi vng
chnh o. (V d Phm Ph Th, Bi Vin, Nguyn Trng T,v.v. bit
r th lc gh gm ca Php, khuyn triu nh nguyn nn thnh tm
giao ho vi Php v m rng ca cho cc cng quc khc kim ch
Php, nhng bn Tng, Thuyt ngu ti, khng chu).
 Dng nh Khu 185

Cu Tam : v nh gia qung thn th, dng cng bt trung, li

khng ng vi ai, tng nh ngi c bnh gia xng sng, b nguy.
(V d Tn Tht Thuyt bo ng Mang C).

Lc T : bt u vo thng qui, nhu hu c chnh, v nh thn ng

vng tuy khng c cng nghip g ln, nhng cng c v cu. (v d
Yn Nguyn Khuyn, ra lm quan lc phong tro cn vng cn
bng bt, bit l v ch, nn an phn th thng, lm quan mt do ri
rt v qu lnh mnh).

Lc Ng : gia thng qui, v nh ming mp. c trung, vic g

ng ni mi ni, nn tt c hi vong. (V d Nguyn Cng Hng, tuy
gn cha Trnh hng hch, thy vic g can c mi khuyn can, nn
cha Trnh phi n v).

Thng Cu : c c dng cng, li cui qu cn, l bn vng cho

n lc cui cng, ly c hu m c kt qu tt. (V d Cu Tin ln
u tin phn cng Ng, tuy t c cht thng li, nhng thy Ng
cn vng, bn cho ging ha, ch n khi Ng suy n cng cc mi
tiu dit).

B - Nhn Xt B Tc.
1) ngha qu Cn :

Tng qu l ni im lm, tc l dng, khng tin ln na. Nhng dng

khng phi l bung b hot ng mt cch th ng v p lc, m l
dng ch ng v l con ng hp l. Khi nn hnh th hnh, khi
nn ch th ch, l ngha ca qu Cn.

Qu ny biu l trit l bit t kim ch, thun theo thi vn, khng
xun ng khi thi th khng cho php. Trit l ny, cc bc anh hng
qu tham lam nh Napolon, Hitler, khng bit nn tht bi.
186 Lc Gii Kinh Dch

2) Bi hc :

ng i hi mt ngh lc rt ln, cn hn c hot ng. Thi ny

bao hm 2 vic:

a) Khng nhiu s i vi ngi di nu h tun theo lut php k

lut. l chnh sch t do (liberalisme) cho dn t do sn xut;
bun bn, lm giu trong vng php lut. Ch c t ra lut l qu phin
phc (interventionnisme). Cp cm quyn ch nn iu khin nhng hot
ng ln, nh pht hnh tin t, an ninh x hi, quc phng, ngoi giao,
m nn trnh (dng) can thip vo nhng hot ng c nhn.

b) i vi bn thn mnh, gc ra ngoi dc vng, u t. Ch ham lm

giu qu sc, ch vng tng nhng danh vng m mnh khng xng
ng. ng vi chm ngn nh Nho: Tri tc tin tc, i tc h thi tc?
Trit l gn ging vi trit l o Pht: ng v s tr nhi sanh k
tm, c hai u l minh trit ca phng ng.
 Dng nh Khu 187

LIII - PHONG SN TIM.

A - Gii Thch C in.

1) Ton qu :

- Vt l khng th dng mi, tt c lc tin. Vy sau qu Cn l qu

Tim (tin ln dn dn).
- Theo tng qu, trn Tn di Cn l trn ni c cy ln ln dn dn.
- Theo th qu bn ho gia (Nh,Tam, T, Ng) u c chnh, tin
ln m c chnh v nh th l c th yn c nc.
- Theo c qu, ngoi qui Tn (khim cung), ni qui Cn (an tnh),
nh vy an tnh tin m khng to cp.
2) Tng ho :
S Lc : ti hn, v nh chim hng ch mi n c bn nc, tin rt
chm. B ngi ch bai, nhng khng sao, ti hn nh S m tin chm
nh th l ng vi o Tim. (V d nhng th h bui u Php thuc,
mi ch hc c ch Php v nhu cu sinh k, n nhng th h sau mi
kho cu vn chng, khoa hc, k thut, kinh t, v.v. ca Ty phng).
Lc Nh : c trung c chnh, trn ng vi Cu ng, v nh chim hng
u c trn hn ln, n ung thnh th, nhng khng lm g c,
ch n no. (v d nhng tay tr thc hoc in ch di thi Php thuc,
tin b nhiu nhng ch vinh thn ph gia, khng lm li ch cho dn).
Cu Tam : trn h qui, v nh chim hng n t bng. Trn
khng ng vi Cu Thng, mun kt hp vi Lc T nhng T bt
trung, kt hp nh th l xu. Mun t cu, Tam phi b t theo chnh.
(V d Nguyn Thn, Hong Cao Khi, vi tin mau n ph qu,
nhng hi dn hi nc).
188 Lc Gii Kinh Dch

Lc T : m nhu li trn Cu tam khng phi l ch an n, v nh

chim hng u ln cy cao, c th ng. (V d phong tro Vn Thn qu
bng bt, khng theo o tim tin, nn b nguy).
Cu Ng : chnh ng vi Lc Nh, nhng b Tam ngn Nh, v T ngn
n Ng. Tuy vy Tam, T l tiu nhn, khng ch ni vi Nh, Ng,
nn cui cng Ng thng, Ct. (V d cng t Trng Nh, b bn quyn
thn nc Tn ngn cn mi, sau cng cng phc quc c sau bao
nm tim tin ngoi quc, khin tt c cc ch hu phi khen ngi ti
c).
Thng Cu : trn cng qu Tim, v nh chim hng bay ti ng
my, c th dng li, nhng lng cnh c th dng biu dng sc
mnh v cng. D cho bc siu nhn ra ngoi vng cng ta ca danh
li, cn em minh trit dy dn, (V d Trn Nhn Tng, t s phi Trc
Lm).

B - Nhn Xt B Tc.
1) ngha qu Tim :
Li gii thch c in c th c b tc nh sau: Tin vng vng nh
ni (h qui Cn) c gi tr hn bng bt hp tp nh gi (thng qui
Tn). Vy qu ny ng vo tnh th, sau mt thi gian b ngng, li c
th tin ln mt cch t t. l trng hp nn kinh t ht rcession
li expansion, hoc mt ngi bnh sau khi b nm lit ging mt thi
gian li ng ln i li c, hoc mt gia cnh v chng bt ha v hiu
lm nhau, n khi s hiu lm c gii ta li vui v vi nhau, v . v .
2) Bi hc :
Thy thi c thun li tr li, ch vi tin hp tp, phi x dng c c
tnh khoan ha ca Tn v c tnh trm tnh ca Cn.
Ngha l :
- khng hm li nh trc mt m nn ngh n k trng cu;
- t k hoch chc chn, tin tng bc vng chc.
 Dng nh Khu 189

Trn kia c trnh by vi trng hp p dng trit l qu Tim, nhng

c l trng hp in hnh nht l bnh trng cc ng phi chnh tr.
Kt np ng vin cho tht nhiu tht nhanh, ch trng n lng nhiu
hn phm, s i n tht bi chua cay, v s c nhng tn sn sng phn
bi v t li, hoc khng chu ni nhng tra tn ca bo quyn m phun
ra nhng b mt ca ng. Vit Nam Quc Dn ng di thi Php
thuc v phong tro khng chin Php di thi c chim ng, l
nhng tm gng ty lip.
190 Lc Gii Kinh Dch

LIV - LI TRCH QUI MUI.

A - Gii Thch C in.

1) Ton qu :

- Tin mi, tt n chn n ni, nn sau qu Tim l qu Qui-Mui

(Em gi v nh chng).

- Tng hnh bng trn Chn (trng nam) di oi (thiu n), l gi

ve vn trai c kt hn, do t tn qu l Qui-Mui.

- Son t rng: Qui-Mui, chinh hung, v du li. Sao vy? Vic v

chng l hp tc vi o tri t m dng, ng l phi tt. Nhng
y li nhn mnh n kha cnh xu, hung, v 2 l:

* Mt l 4 ho gia u bt chnh

* Hai l m Tam ci ln dng Nh, v m Ng ci ln dng T, c

ngha l gi p ch trai, tiu nhn p ch qun t, l hng vic.

2) Tng ho :

S Cu : c chnh, nhng trn khng ng vi ai, v nh ngi n b

gii phi ly l, tuy vy vn c th gip v c lm li cho gia nh,
hoc nh ngi chn tht m c gng i, ri cng ti mc, c Ct.

Cu Nh : dng cng, c trung, nhng ng vi Lc Ng l ngi

m nhu. D cho con gi gii ly phi chng hn, hoc b ti gii phi
th hn qun. Tuy khng thi th c ti nng, khng lm c vic g
to tt, nhng bn thn trung chnh cng ng qu trng. (V d Chiu
 Dng nh Khu 191

Qun th vua Hn hn yu, sau phi i cng H, tuy s phn hm hiu

nhng cng l mt ti n ngha lit)

Lc Tam : bt trung bt chnh, v nh ngi con gi hn mn kn chng

gii nhng v ch, ch ch i xung, ch cn cch lm k n t.

Cu T : dng ho c m v, l ngi gii v hin, nhng khng c ai

chnh ng, nn tng nh ngi con gi qu th m cha ly chng.
Nhng v T ti gii, ri cng s c ngi rc mnh vu quy. (V d
on th im mun chng, sau cng ly c tin s Nguyn Kiu,
hoc nh o Duy T khng c ng thi Bc, phi trn vo Nam
lm tn chn tru, ri c cha Nguyn bit ti, trng dng).

Lc Ng : m nhu c trung, v ch tn m khim cung, tng nh em

gi vua t ly chng bnh dn m khng kiu sa. (V d nh Mc
nh Chi ti trng nguyn, lm i thn, m cch n mc rt cn
kim).

Thng Lc : cui qu Qui-Mui, tng nh ngi con gi v cu

hp i lm v ngi ta. Khng ra g, ch c h danh, khng c tnh
ngha thc s.

B - Nhn Xt B Tc.

1) ngha qu Qui-Mui :

Tng qu l ly ci vui v ha nh ca oi m thng ci c hiu

ng ca Chn, tc l ngi con gi dng mu m yu kiu (oi)
quyn r chng trai th l (Chn), nn t tn qu l Qui-Mui).

Nh th qu ny khng hp o l ri, hung h 4 ho gia l Nh,

Tam, T, Ng u bt chnh, hoc dng ho c m v, hoc m ho c
dng v, u x s khng ng v.
192 Lc Gii Kinh Dch

Vy qu Qui-Mui ng vo mt s lin kt tri vi o l, trong m

nhu ln p quang minh chnh i.

2) Bi hc :

ri vo cnh ng , th phi x dng u im ca mnh ph hp

vi cnh ng khng thun li (adaptation un milieu dfavorable).

V s phn tch cc ho cho ta thy:

- S Cu v Cu Nh l n b gii phi chu phn l mn, hoc ly phi

chng hn.

- Lc Tam l n b h mong ly c chng t t, s b tht vng.

- Cu T l con gi gii mun chng, nn kin tr ch i ngi xng

ng.

- Lc Ng l bc tiu th cao qu, ly chng bnh dn, vui lng chiu

chung chng.

- Thng Lc l ngi n b mt nt, tin dm hu th, kt qu s

khng ra g.

Trn y l li gii cc ho, bm st vo ti Qui-Mui. Trong khi ch

thch ho t, chng ti m rng mt phn no vn ra cc hot
ng chnh tr. Nhng ta c th m rng qu Qui-Mui cho nhiu vn
khc, nh kinh t chng hn. Bi c qu Qui Mui, tc l c cnh
co rng tuy t c kt qu l thnh vng, nhng s thnh vng
l gi to, do cc th on xo quyt nh m cc ngn hng t tung
v vt tin ca dn,tr li cao, hoc cc nh bun lm giu phi php
bng cch lm dng giy php nhp cng bn i mt s ngoi t.
 Dng nh Khu 193

LV - LI HA PHONG.

A - Gii Thch C in.

1) Ton qu :

- V ti ni l c kt qu, v kt qu phi ln. Vy sau qu Qui-Mui

tip n qu Phong (thnh ln).

- Tng hnh bng trn Chn di Li, ng v minh. Qun t xem tng
y bit rng mnh mun cho thnh tr c lu bn, phi ly sc mnh m
hnh ng.

- Vy qu ny ng vo thi k thnh tr hoc cnh ng vinh hoa, nhng

phi nh rng thnh ri phi suy, ph qu ri bn tin l l thng, nn
trong cnh thnh tr ph qu nn lo lng cho n c bn. Nhng ch c
lo sung phi gi gn nh mt tri ng gia tri, chiu khp thin h.

2) Tng ho :

S Cu : ni qui, i vi Cu T ngoi qui. Tuy c hai u dng

cng, nhng khng nht thit tng phn, c th hp tc min l cn
cn lc lng i bn ngang nhau, nu cn cn nghing v mt bn
th s c tai v. (V d M-Nga. Li v d Lim Pha v Ln Tng Nh).

Lc Nh : c trung c chnh, nhng khng ng vi Lc Ng l v ch

tn, tng nh mt tri b che. Nu Nh theo Ng, e s b nghi k v
ght. vo cnh ng , Nh ch nn gi mt lng trung chnh, khng
cu cnh ai, khng i hi g, s c Ct. (v d sau khi bnh S, Hn
Tn b Hn Cao T nghi ng, cn lin lc vi k phn, nn b tru di.
Tri li, Tiu H vn gi trung kin nn khng vic g).
194 Lc Gii Kinh Dch

Cu Tam : dng cng c chnh, nhng li ng vi Thng Lc hn

m. Trn Tam li c T cng dng cng, nh b bt bng che kn, cn
lm c vic g ln? Ch nn ngi im tu dng mi trnh c v. (V
d Ng T T khuyn can Ph Sai khng c, v b B Hi ngn chn.
Ng cng hng hi khuyn can, cng nguy).

Cu T : dng cng c m v, nhng cnh Lc Ng m nhu v

cao hn, tuy khng th th lm ch, nhng c th kt lm ng minh
gip . (V d Lu B vi Lu Biu, tuy khng th Lu Biu lm
ch, nhng cng c sn Kinh Chu lm ch nng ta).

Lc Ng : v ch tn vo thi Phong, tuy m nhu nhng c s, Tam,

T u l ti gii, bit trng i nhng ngi gip mnh, th c th
gi vng c nn phong thnh. (v d T Tuyn vng l mt hn
qun, nhng nc T sn phong ph v c n Anh cm quyn, nn
gi c thnh tr).

Thng Lc : v tr rt cao m ti hn, kiu ngo, v nh ci nh b

ngoi th ln nhng b trong trng rng, chng c ai thm ti gn kt
bn. Tt hung. (v d Trung Hoa th k 19. Li v d Nguyn Nhc, ti
km Hu li khng dung ni Hu, nn lm vua Thi c chng c
bao lu).

B - Nhn Xt B Tc.

1) ngh qu Phong :

Tng qu l trn sm di la, hnh dung cho tr qu quyt v c sng

sut. Chn dng, Li m, hai ci kt hp vi nhau c: ch qu
quyt c c sng sut ch dn, v c sng sut c ch qu quyt
thc hin nhng k sch ca mnh. Tht l mt cuc rng my gp hi,
nh Khng Minh ti tr gp c Lu B anh hng ngha kh.

Vy qu ny rt tt, ng vi thi k phong ph, thnh vng. Hoc trong

gia nh chng gii kinh doanh ngoi, v khn ngoan t gia ni tr.
 Dng nh Khu 195

Hoc trong vic kinh doanh kinh t, va c ngh lc cn lao, va sng

sut t k hoch. Hoc trong vic chnh tr, va cng ci gi uy tn
quc gia v ngoi giao, va thng sut vic ni tr.

2) Bi hc :

Thi Phong tuy rt tt, sng sa, nhng ch qun rng ci g cng bin
dch, lc cc sinh bi, t mn trong cnh phong ph l dn ng cho tai
nn mai sau.V d: thi no thnh tr giu c bng thi ng Minh
Hong, vn thnh v c cng cc? Vy chng bao lu Thnh ng
bin thnh Tn ng, lon lc lung tung. Ch c c sng sut ca Li,
m ra y m ngu ti, chnh mng vic binh b, v qu say m b tha
vo m sc vn th.
196 Lc Gii Kinh Dch

LVI - HA SN L.

A - Gii Thch C in.

1) Ton qu :

- Thnh qu ln n lc mt ch . Vy tip theo qu Phong l qu L l

b nh ra ngoi lm khch.

- Tng hnh bng trn Li di Cn. Ni th mt ch, cn la th

khng nht nh ch no, c th lan ti ng bng. La cn ni th
mi c sng chiu ra xa, h i ni khc th b lu ti.

- Vy qu L ng vo nghch cnh phi b qu hng ra i, chu t h

th mc nhc, m lm cao th vng ly ha. Cho nn thi L nn sng
sut, nhp gia ty tc.

2) Tng ho :

S Lc : l k hn h, vo cnh L cn tham lam, so k vi l ch

tng li, ch t gy ho thi. (v d mt thiu s ng bo di c cn gi
thi tham lam li nh, lm s phi php).

Lc Nh : c chnh c trung, nn trong thi L tm c chn an lnh,

gi c ca ci, v c bn b gip . (V d cng t Trng Nh trong
khi bn tu, i n nc no cng c cc vua trng i, v cc b ti
tng vong trung thnh).

Cu Tam : trng cng, li khng ng vi ai. thi L cn kiu ngo,

khin cho l ch ui i, v bn b la b, nguy.
 Dng nh Khu 197

Cu T : dng ho c m v, l c th cng m bit dng nhu. Li

Thng qui m bit t h, chnh l ngi kho x thi L. Gi c
tin bc v kh gii t v. Tuy vy, T ng vi S Lc m nhu khng
gip c mnh, nn T vn lo bun khng c a v xng ng.
(V d Tng Gii Thch chy sang i Loan, khng c dn Tu
lc a ni dy chng cng, nn mng tr v khng thnh).

Lc Ng : v ch tn, l bc anh hng i ti, trong cnh tht th bit

khim cung i vi mi ngi, nn vn knh trng. trn cn c
Thng Cu chn p, nhng mnh tri v mnh, s tin ln ngi tt
bc (V d Lu B khi phi tm nng nu To Tho, tuy mt t do
nhng l k trnh ha bt buc. Sau khi c tha ch tung honh,
ln ngi ).

Thng Cu : i u cn kiu ngo i trn a ch. Lc u

c ch, nhng sau phi ha. Cng kiu ngo nh Cu Tam, li c phn
hn v a v cao hn. (V d Tng Tng Cng mt nc, phi i
ra ngoi, n nc ch hu c cn hng hch, i h ra thnh rc mnh
vo, nn h ng ca khng cho vo).

B - Nhn Xt B Tc.

1) ngha qu L :

Tng qu l la chp chn trn ni, la di ng t bi cy ny sang bi

cy khc, cn ni bt di bt ng. Vy qu ny ng vo tnh cnh b nh
ra i lm l khch. V m rng ra, ng vo tnh cnh mt thc lc ca
mnh, phi l thuc vo k khc, nh ng vua v quyn b cha p ch,
hay ng ch x nghip phi ly vo bn ti phit.
Li c ngha l ly tr thng minh (Li) ri sng vo chn ngc t
(Cn), tc l vic tra n, nn xt on tc khc, khng cho can nhn
lu tr trong ngc.

2) Bi hc :
198 Lc Gii Kinh Dch

1/ Nu theo ngha th nht v hp l l hnh, th y l mt tnh cnh

ng thng, xy nh ra tht nghip, d b ngi ngoi khinh khi. Phi
gi sc thi vn ha ca mnh sn c (Cn) khi b mt gc, v ng
thi cng phi sng sut (Li) bit nhp gia ty tc ha ng ni qu
ngi. M rng ra, ng vua v quyn hoc ng ch x nghip phi ly
bn ti phit, phi kho lo to cho mnh mt th ng c lp.

2/ Nu theo ngha th hai l x n, th ta c th so snh qu L vi qu

Thy Li Ph Hp s 21. C hai u c thng qui l Li tng trng
cho s sng sut. Nhng qu Ph Hp h qui l chn, nn i hi mt
c tnh qu quyt tr gian, cn qu L h qui l Cn, nn i hi
mt c tnh bnh tnh hn, khng c nh kin vi nhng ngi b tm
giam gi, sn lng tr v t do nhng ngi xt ra b bt gi oan
ung.
 Dng nh Khu 199

LVII - BT THUN TN.

A - Gii Thch C in.

1) Ton qu :

- L khch ra i, s khng ch dung thn. Vy tip qu L l qu Tn

(thun, nhp, gentle penetration) l php x th trong thi L.

- Tng hnh bng hai qui u l Tn, mi qui gm 2 dng ho

trn m ho, ngha l m phi thun theo dng, do ch c tiu
hanh m thi. Cng ngha , 2 tn l 2 lung gi tip nhau, tng cho
trn thun o v di thun tng (tiu nhn li kin i nhn)

- Tn vn l thun, nhng cng phi dng cng nh Nh, Ng, thun

bng o trung chnh th ch mi pht trin c.

2) Tng ho :

S Lc : l k do d, tin lui u khng cng quyt. (V d Vin Thiu

v qu nhu nhc do d, khi nghe mu s ny, nghe mu s kia, nn tha
To Tho).

Cu Nh : dng ho c m v, l ngi cng ngh n ha, vo thi

Tn phi chu un mnh np di Cu Tam, nhng khng phi l k
sim nnh. Ly c trung cm ng lng ngi nn c Ct.
(V d Quan Cng bt c d hng To, nhng vn ngh n ch c l
Lu B, nn To Tho vn knh phcm khng n hi)

Cu Tam : trng cng bt trung, khng hp vi thi Tn, tnh kiu

ngo min cng lm ra Tn, khin thin h khinh khi. Ln (V d
200 Lc Gii Kinh Dch

Nguyn Hu Chnh b Bc H theo Ty Sn, gi dng trung thnh vi

ch mi, nhng vn b Ty Sn nghi k, cho l k phn phc nguy
him).

Lc T : m nhu c chnh, trn ton l ho dng, ng l phi c vic

hi, nhng vo thi Tn m nhu rt c a, nn T khng b nh
dng trn n p m cn c tin yu. (V d Nguyn Khn, l bo
huynh ca Nguyn Du, tnh xu xa, ch thch chi bi phong lu, rt
c lng cha Trnh, lm n Quc S).

Cu Ng : v ch tn, c chnh c trung. vo thi Tn, va cng

kin va khim tn, nn c Ct. D lc u c iu hi, tt phi thn
trng trc v sau khi canh ci, cho n khi khng cn iu g hi
na. (V d Qun Trng cm quyn trong nc T, t k hoch ph
quc cng binh cho tht chu o, ri mi pht lnh. Lnh pht ra ton
dn u theo hoc nu cn ch no thiu st th khim tn nhn li sa
sai).

Thung Cu : cui qu Tn, l tn chi cc. Bn tnh Thng l

dng cng, nhng tn thi qu thnh k sim nnh, tt hung. (V d
Th iu t thin vo hu h trong cung, Dch Nha git con lm tht
dng vua nm, cng t Khai Phong b a v cao qu bn quc i lm
ti nc T, u l nhng k tiu nhn qu t h, ng khinh).

B - Nhn Xt B Tc.

1) ngha qu Tn :

Trong mi qui, 2 ho dng trn, 1 ho m di phi phc tng.

Tuy phi phc tng nhng m c kh th ang ln, ngha l tiu nhn s
ly c lng qun t, nhng ch l tiu hanh m thi.

Vy qu ny ng vo mt vic k th yu phi ly lng ngi trn.

2) Bi hc :
 Dng nh Khu 201

S phn tch cc ho cho ta gii p:

- khng nn do d, sm S ti Tn, nh S Lc m nhu bt chnh.
- Lc T cng m nhu nhng c chnh, kho chiu lng ngi trn nn
c yn thn.
- Cu Lc v Cu Ng l nhng bc qun t chnh nh, d v a v
di Tam Thng nn phi
theo h, nhng vn c h knh n.
- Cu tam v Thng Cu l k mnh, tuy hon cnh ng l phi tn
m vn gi tnh kiu ngo.

Tam trng cng, nu c lm ra tn cng ch l gi v, dng bn tay st

bc nhung. Thng c m v, li giai on Tn cc im, nn qu
hnh h mnh, khin thin h khinh khi. Mun cho r ngha thm, xin
ly mt th d in hnh: mt gia nh b ba, v l l S Lc hoc Lc
T, v c l Cu Nh, hoc Cu Ng, v chng l Cu Tam hoc
Thng Cu. h qui, v l l a tiu nhn, khi nnh chng khi nnh
v c, khng chuyn nht. V c l ngi chnh nh, va chiu chng
va i i t t vi v l. Chng l tn gian manh, chiu c hai v
nhng la di c hai, vi v c th ni xu v l, vi v l th ni
xu v c. thng qui, v l l ngi kho lo, th l, c c lng
chng v v c. V c l ngi cng nhu gm , cm cn ny mc
trong gia nh. Cn anh chng l mt tn hn, nnh c hai v mt cch
thi qu, nn b khinh khi.
202 Lc Gii Kinh Dch

LVIII - BT THUN OI.

A - Gii Thch C in.

1) Ton qu :

- Tn l vo, nhn tnh vt l vo c vi nhau th s a nhau. Cho nn

sau qu Tn tip n qu oi (ha duyt).

- Tng hnh bng 2 qui oi, mi qui c 2 ho dng di v mt

ho m trn, l cng trong v nhu ngoi. Ly cng cng v
ha nh m tr dn, lm g dn chng theo? Thm na, phi ha duyt
theo cch qun t, chnh nh, nh Nh, Ng.

- Li tng nh hai m nc nng ta vo nhau. Qun t xem tng

y m ngh rng: khi hai bn cng duyt lc, th khng g bng bu bn
ging tp vi nhau.

2) Tng ho :

S Cu : dng cng c chnh, li a v di, bit phn mnh,

khng dm khoe ti, nn ha duyt c vi ngi trn. Ct.

Cu Nh : dng cng c trung, di Lc Tam nhng t trng, ha

vi Tam m vn chnh nh, nn c hi vong.

Lc Tam : m nhu, bt trung bt chnh, li gia bn dng, v nh gi

bt chnh ve vn vi nhiu trai.Hung.(V d : bn hot u chnh tr,
ng no ln cm quyn cng nnh b, xun xoe lp cng).
 Dng nh Khu 203

Cu T : dng cng bt trung bt chnh, gia Lc Tam (tng cho

tiu nhn hoc tnh xu) v Cu Ng (tng cho qun t hoc nt hay),
khng bit la chn ng no. Chn phe tiu nhn c ch hay phe
qun t gian nan? Chn nhng vui chi trc tng hay gi vng o tm?
Nu T bit chn ng hay th s c vui mng thc s. ( V d
ng Minh Hong hayTrnh Sm u l nhng bc anh hng, nhng v
qu say m n sc nn lm hng vic nc. Tri li T Hon cng cng
ham m n sc nhng bit nghe li hin thn Qun Trng nn vn gi
c ngi b ch).

Cu Ng : dng cng trung chnh, vn l bc qun t. Nhng gn

Thng Lc l k tiu nhn, thi oi c th b Thng r r chi bi
m nh mt nt hay ca mnh. (v d Hu ch b Hong Ho r r, tr
thnh hn qun).

Thng Lc : duyt cng cc ri cn ko di ra, r l k tiu nhn

v s, c duyt lng ngi bng nhng phng cch ti tin. (V d mt
s quan li di thi Php thuc, ti tin n ni dng v p cho cng s
hay thng s).

B - Nhn Xt B Tc.

1) ngha qu oi :

Tng qu l hai m nc nng ta nhau, mt m cn thm mt

m, gi s ha duyt chung sng vi nhau. Qu ny ngha cng gn
tng t nh qu Tn, c hai cng c mc ch giao ho vi i th.
Nhng hi khc ng li t ti mc ch. Tn th ch trng
n s khim nhng ca ngi trn hoc ngi c ti. oi th ch
trng n s ly lng i th bng mi phng tin khc nh tic tng,
tin bc, m sc, v . v .
Ngha l qu oi tr li cu hi: nn ha duyt nh th no cho chnh
nh, khi hon cnh bo ta nn ha duyt vi i th?

2) Bi hc :
204 Lc Gii Kinh Dch

S phn tch cc ho nh trnh by trn cho ta gii p ri: trong

cng ngoi nhu, tc l tm chnh nh v b mt ha nh.

Mun cho r ngha thm, xin ly mt t d in hnh: mt chnh quyn

mun ly lng dn:

- Bng cch m dn nh Thng Lc, khin dn chng khinh ln, trt t

x hi s b ri lon.

- Bng cch mua chuc phi n ng kia nh Lc Tam, nhng khng

tht tnh nn s ung cng.

- Cch hay nht l gi chnh o, cng quyt bo v trt t x hi, v

ng thi khoan ha vi dn chng, cho dn c hng nhng t do
cn thit nh tn ngng, i li, quyn t hu ti sn, v . v .
 Dng nh Khu 205

LIX - PHONG THY HON.

A - Gii Thch C in.

1) Ton qu :

- Duyt n cng cc ri tt n ly tn. Vy sau qu oi l qu hon.

- Tng hnh bng trn Tn di Khm, gi thi trn mt nc khin

cho nc bn t tung.

- Son t rng: Hon hanh, Vng cch hu miu, li thip i

xuyn, ngha l: vic thay i l tt ( khi khng th bo th ci h lu
c na nhng mun vy th phi ch thnh nh ng vua n nh tng
miu t t, v phi c gan mo him nh vt qua sng ln).

- Qu Hon c 3 ho dng v 3 ho m, khng nht thit cng m

cng khng nht thit nhu.

- Nhng tt phi cng trong v nhu ngoi, ngha l qun t ch s

trong, tiu nhn phng lnh ngoi, th lm vic Hon mi tt.

2) Tng ho :

S Lc : m nhu ti hn. Lc thi Hon khi u, S khng lm c

u, nhng nu bit theo Cu Nh ti gii th c Ct. (D cho nhng
k bit ty theo thi chnh ngha, cng c an thn).

Cu Nh : dng cng c trung. Trong thi Hon, nhn tm ly tn,

bit da vo ci g mnh sn c (S Lc) l bn hin hoc lng ging
lng nc, khi b c lp. C nh vy, a v Nh mi c vng hn.
Hi vong.
206 Lc Gii Kinh Dch

Lc Tam : m ho c dng v, trn li ng vi Thng Cu. L ngi

v ti, nhng thi Hon bit lt xc ch k theo Thng lo vic i,
s c v hi. (v d thi Cch Mng, nhng in ch, cng chc, quan
li, bit qun a v c ca mnh trong x hi, hng ng phong tro bi
phong dit ).

Lc T : c chnh, li thng qui, gn k vi Cu Ng, v nh v

i thn c th gip vua hon ci x hi. Bng cch no? T l ngi
chnh trc, nhn thy bn tiu nhn vn xu phng mnh hoc nhng tt
xu c ca mnh khng th lm c vic hon, bn la xa h, s c
nhiu ngi ti gii gip , hoc theo c li sng chnh trc hn,
nguyn ct. l mt cch Hon rt ng knh phc.

Cu Ng : dng cng trung chnh, thi Hon bit rng phi hon
ci ch mi tn ti c, bn cng quyt tn c sn nghip mua
lng ngi, s c v cu. (V d thi lon lc, ngi giu bit chia
ca cho k ngho s trnh c tai v. Hoc v d L Li l tay i in
ch thi bit tn sn nghip chiu tp anh hng ngha s. Hoc nh
Tng Giang trong truyn Thy H).

Thng Cu : thi Hon sp tn, li ng vi Cu Tam di, v

nh ngi giu sang c lng dn chng, trnh c ha st thn v
khng cn g phi lo lng na. (V d tham tng Bi Huy Bch tri qua
my cuc lon kiu binh v Ty Sn, vn khng h g v c mi
ngi u knh n).

B - Nhn Xt B Tc.

1) ngha qu Hon :

a) Qu ny v chi tit th xu, v cc ho, tr Cu Ng, u bt chnh.

Nhng v i th th cn tt, v h qui l dng Khm s thng c
thng qui mTn, c ngha l b my qun tr sai lc nhng cn c
ngh lc t sa i, hon ci tng cng.
 Dng nh Khu 207

b) Qu ny tri hn vi qu Trch a Ty s 45 l t hp, v c ngha

tng t nh qu Trch Ha Cch s 49 l i mi. Ty c nhin l tt,
nhng Hon khng nht thit l xu. V d nu sng trong i gia nh
m m m th tt, nhng nu lc c th tch ra khi cn hn.

Mt mt khc Cch l i mi hon ton, cn Hon khng quyt lit

bng ch thay i mt vi chi tit ci thin m thi.

Vy qu Hon p dng cho trng hp th ly tn, hon ci, cn hn t

hp, bo th, nh:

- thay th ch i gia nh bng tiu gia nh;

- thay th trung ng tp quyn bng a phng phn quyn;

- thay th cc i x nghip tp trung (trust) bng chnh sch t do cnh

tranh.

2) Bi hc :

Thi Hon l mt thi cn tt nhng hi li thi, mun duy tr ci

hay ca n th phi hon ci n, vt b i nhng khuyt im. Nu
khng hon kp thi s ri vo th Cch hn lan, s c nhiu tan hoang.
Vy Hon l mt vic bt c d, khng th ngoan c duy tr trt t c
vi nhng t oan ca n, m phi thay i n bng nhng ci cch
thch hp.

S phn tch cc ho cho ta bit cch x th nh th no trong thi

Hon:

- k ti hn nh S Lc, trc khi hon phi da vo mt ci g chnh

nh. V d thanh nin mun
thot ly gia nh phi c k mu sinh c lp,
- k tiu nhn bt chnh nh Lc Tam, phi t sa mnh, ri sau mi
thch hp c vi np sng mi, ch mi,
208 Lc Gii Kinh Dch

- k c quyn th v c chnh nh Lc T, bit kp thi xa la o tiu

nhn, s c Ct,

- cn nhng ho dng l Nh, Ng, Thng, l nhng bc ti cao hoc

v ln, trong thi Hon bit hon trc thin h, v d bn gia ti
thu nhn dn. c nh vy v h c c tnh mm mng ca Tn v
c cng quyt ca Khm, nn vt qua c th Hon mt cch tt
lnh.
 Dng nh Khu 209

LX - THY TRCH TIT.

A - Gii Thch C in.

1) Ton qu :

- Hon ci mi khng c, tt n lc phi ngng li, tit ch nhng

hon ci qu ng. Vy sau qu Hon l qu Tit.

- Tng hnh bng trn Khm di oi, trn m c nc, nc

trong m c chng mc, khng kh cn v cng khng trn ra ngoi.
Cn c ngha l ngoi Khm tc him, ni oi tc duyt, l dng ha
duyt t nhin m i gia him th c bnh an. Thnh nhn xem tng
qu, bit rng tit l tt, hanh, nhng khng nn kh tit mt cch qu
ng.

2) Tng ho :

S Cu : dng cng li u thi tit, tt hn l cha nn vi theo

phong tro mi hoc phn i, s c v cu.

Cu Nh : dng cng c trung, l ngi c ti v c th lc, nhim

v phi ra gnh vc vic Tit. Nu ngi im l c li, b mt thi c.

Lc Tam : m ho c dng v, bt trung bt chnh, sp lm vo khm

him, li ci 2 ho dng, nguy. Nu bit t kim ch mi c v
cu.

Lc T : nhu thun c chnh, trn tha tip Cu Ng, l ngi thch

hp vi thi Tit, hanh, v thun tha o cng trung ca Ng, (v d
Clober ht lng phc v Louis XIV, tit ch bt nhng xa hoa phung ph
210 Lc Gii Kinh Dch

ca vua, v dng tin tng cng qun lc, khin cho nc Php
c b ch u Chu mt thi)

Cu Ng : v ch Tn, lm ch thi Tit, khng nhng bit tit ch

cho mnh m cn bit tit ch c thin h, nn ct. (v d L Thnh
Tng, vn thnh v c, lp ra b lut Hng c rt chng mc, li t
ra cc quan ng s i thanh tra cc quan ngoi, nn trong th dn c
hng thi bnh an vui, ngoi th cc ln bang phi knh n).

Thng Lc : cui thi Tit, tc l kh tit, tit thi qu, khng th

lu bn c. (V d Tn Thy Hong, mun bnh nh thin h, tit ch
s lng quyn ca cc ch hu di i nh Chu, nhng lm qu, dit
Lc quc thit lp mt chnh quyn trung ng qu nghim khc, khng
cho cc a phng mt cht quyn hnh g, nn ch vi chc nm
sau, thin h i lon).

B - Nhn Xt B Tc.

1) ngha qu Tit :

a) H qui l oi m quan trng hn thng qui Khm dng trong

thi Tit. Ngha l mun cho vic Tit c ng ng ,khng nn qu
tch cc, kh tit.

b) Vy qu ny, i tip sau qu Hon, c ngha l sau mt thi gian

thay i lung tung, cn phi lp li trt t, bt nhng ci g qu ng,
hoc l t do qu trn, hoc l n p qu nghim:

- n ung cho c chng mc, khng qu no say cng khng qu king

khem
- tiu pha va vi s li tc, khng h tin cng khng hoang ph
- tnh bn nn chn tht, khng qu lnh m cng khng qu m
thm
 Dng nh Khu 211

- lm vic nn va phi, khng li bing cng khng say m n ni

hi cho sc khe.

2) Bi hc .

Qu tit dy cho ta bit Tit vo lc no, v vi iu kin no.

a) Lc no? khi chnh sch sa sai thc tnh, hy nn theo. tri li, nu
ch l qu bng d xt, ch vi hng ng m mc ha (S Cu).Khi
nguy him gn k v li lm qu ng (Lc Tam), phi vi sa sang
ch cho dn chng phn ut m ni ln chng i.

b) Vi iu kin no?

- dng cng c trung nh Cu Nh v Cu Ng, khi trong tay c

quyn;

- nhu thun c chnh nh Lc T khi phi phc v ngi trn;

- khng kh tit qu ng nh Thng Lc.

212 Lc Gii Kinh Dch

LXI - PHONG TRCH TRUNG PHU.

A - Gii Thch Ton Qu :

1) Ton qu :

- nh ra tit ch, tt ngi trn phi tn th, ngi di phi tn tng.

Vy sau qu Tit l qu Trung Phu (c tin ln trong lng).

- Tng hnh bng trn Tn di oi. Theo c qu, trn khim tn,
di vui v, tt s tin yu ln nhau. Theo tng qu, th c 2 vch t
gia biu hiu cho lng trng rng, khng c t t. Thm na, 2 ho c
trung l Nh v Ng u dng cng, tc qun t.

Xem tng y, qun t nn ly tm lng trung chnh m x vic thin

h.

2) Tng ho :

S Cu : dng cng c chnh, trn ng vi Lc T, Ct. Nhng S

phi trung thnh vi T, nu cn hng v mt ngi khc, th kh
c an thn. (v d trong o v chng, nu chng cn t tng n
mt ngi n b khc, gia o s hng).

Cu Nh : tuy khng chnh ng vi Cu Ng, v c hai u l dng

ho, nhng li c trung nn c th tin cn nhau c, lm nng ct cho
s tin cn ca thin h. (v d :Tn v Tn tuy knh ch nhau, nhng
Tn vn Cng v Tn Mc cng u l bc qun T, gi cho hai nc
trnh c vic xung t).
 Dng nh Khu 213

Lc Tam : m nhu bt chnh. K ng vi Tam l Thng Cu cng bt

trung bt chnh, nn khng th tin cn nhau c. (v d Ng Thi
Nhim v ng Trn Thng u l k bt chnh, khi Nhim c chnh
vi Ty Sn th khinh b Thng, v khi Thng gip Gia Long tn
cng ra Bc, tr th nh cht Nhim).

Lc T : m nhu c chnh, li gn Cu Ng, rt c quyn hnh. Nhng

T c chnh, khng tim quyn Ng, c v cu. K ra T c th ng
vi S Cu, lm chuyn to ln, nhng T la b S, ring mnh theo
Ng. (v d Phm nh Trng trung vi cha, khng theo gng bn hc
l Nguyn hu Cu lm lon).

Cu Ng : v ch Tn, c trung c chnh, lm ch cho thi Trung

Phu, nn thin h u tin phc Ng. (V d Vn Vng khng cn chinh
pht m tt c ch hu u tin theo ).

Thng Cu : dng cng, bt trung bt chnh, li cui thi Trung

Phu, tn suy, ch cn le lot b ngoi, m Thng khng bit ty
thi, c gi ly tnh cng, nn hung.

B -Nhn Xt B Tc.

1) ngha qu Trung-Phu :

a) Thng qu l gi thi trn mt m, gi cng rung ng vi nc.

Gi cnh i bn, ha duyt v khim tn, rung cm cng mt nhp
iu, to nn mt nim tin su xa.

b) ngha qu ny tng t nh qu Li a D s 16 trong thng

qui l Chn v h qui l Khn, cp di c tnh thun nn sn lng tin
cp trn bt c hot ng no. S tn cn qu Trung-Phu c hi khc,
khng cn c vo tnh thun tng ca cp di m vo lng thnh tht
trung tn ca c i bn.
214 Lc Gii Kinh Dch

c) Vy qu ny ng vo trng hp giao kt gia i bn (hip c

tng tr gia hai cng quc, hoc nh hn gia i trai gi), phi ly
lng thnh tht mi c kt qu tt, ch nu ch c le nhau, th s khng
ra g.

2) Bi hc :

a) Nn chn mt gi vng, ch nn t lng tin vo ngi chnh nh.

l cch x th ca Cu Nh v Cu Ng.

b) kt giao vi ngi no ri th phi chung thy vi hn, ch c

gio gi lt lng. l li khuyn bo S Cu.

c) Tuy nhin, nu ngi m mnh cht kt giao lm t ra tn bo, bt

chnh th cng nn xa hn tm mt tri k khc xng ng hn. l
cch x th ca Lc T, khng ng trch v hn khng ph ngi m
b ngi ph trc.

d) Ngi trn m bt chnh, t kiu t i, cn tin cp di vn trung

thnh vi mnh khi th lc mnh suy sp, l ngu ti, s i n ch bi
vong. l li rn bo Thng Cu.
 Dng nh Khu 215

LXII - LI SN TIU QU.

A - Gii Thch C in.

1) Ton qu :

- tin ri vi hnh ng ngay, c th i qu trn. Vy sau qu Trung-

Phu tip n qu Tiu-Qu. Ti sao li nh?

- V tng hnh bng trn Chn di Cn, l ting sm b nght vi ni,

khng lan rng c. thm na, trong qu ny hai ho c trung l Nh,
Ng, u m nhu, cn hai ho dng l Tam, T, u tht v, ngha l
thi c th lm c vic nh m khng lm c vic ln.

- Vy qu ny ng vo thi k m i qu mt cht li hay. V d i

ng hi chch v Ty, by gi nhch li hng ng l va ng.
Hoc mt chnh sch qu thin t,by gi nhch li hu l va ng, nn
c hanh.

Ni tm li, tt hn ht l gi sao cho o trung dung c bn b, nu

qu cng th phi li nh v nhu, v ngc li nh vy. Khng nn v
nhm i v pha ny mt cht m li qu mnh v pha kia.

2) Tng ho :

S Lc : m nhu bt chnh, li ng vi Cu T, nn hng hi hot ng

mc d ti hn. V nh con chim cn nh m i bay cao, s nguy. (V
d tin s Dng ngc T, khi Ty Sn rt vo Nam, xun xoe ph
Trnh L ri Trnh Bng p bc vua Chiu Thng,lp li quyn Cha.
Sau b Nguyn hu Chnh dit).
216 Lc Gii Kinh Dch

Lc Nh : m nhu c chnh, ng l cu dng cng mi phi. Nhng

thi Tiu qu, khng gp c vua (tc l khng lm c vic ln),
ch gp c b ti ca vua (tc l ch lm c vic nh). Nh vy l
tt ri, v cu. (V d Chiu H sinh bt phng thi, gp lon Ty Sn
chng lm c g, ch ct nh vn chng vi n s H Xun Hng,
tuy mang ting v hnh, nhng vn gi c lng trung vi nh L)

Cu Tam : trng dng, c chnh bt trung, l ngi qun t qu

cng. vo thi tiu nhn cm quyn, e b nguy. (v d cc nh cch
mng chn chnh di thi Ng triu).

Cu T : dng ho c m v, nu bit hn ch tnh cng s c v

cu. C li rn: thi tiu nhn cm quyn, khng nn ch bai hng hi,
s nguy. (V d N Hnh v l vi Hong T lin b T git; Tri li
ng phng Sc h lng vua Hn v nhng li nh ca vua, nn khng
vic g).

Lc Ng : v ch tn, nhng thi Tiu-Qu, nh kt bn vi Lc

Nh cng m nhu. (V d L Hin Tng b cha Trnh p ch, nh vui
th vi bn ca nhi cung n, gi c an n).

Thng Lc : m nhu m thng qui Chn c tnh hiu ng, th l

d. Tng nh con chim khng t lng sc mnh, bay ln tri qu cao,
s kit lc. Hoc nh ngi ti hn m c tham vng qu cao, tt nguy
thi Tiu Qu l thi ch thun li cho nhng vic nh ch khng thun
li cho nhng vic ln.

B - Nhn Xt B Tc.

1) ngha qu Tiu-Qu :
a) Ta c th nhn ng rng qu ny tri ngc vi qu Trung-Phu c 2
ho m gia, chung quanh bao bc bi 4 ho dng. Cn qu tiu-
qu th 2 ho dng gia b bao bc bi 4 ho m, nn y khng
cn c s tin cn na m ch c s va chm gia hai khuynh hng tri
 Dng nh Khu 217

ngc nhau l Chn v Cn, hiu ng v hiu tnh, khi nghing v bn

ny khi nghing v bn kia.
b) Bi vy qu Tiu-Qu ch thi lm vic nh th c, lm vic ln
khng c, tc l thi k tng i an n, ch nn sa cha nhng li
lm chi tit, khng nn thay i chnh sch mt cch qu trit . V d
di thi vua Louis-Philippe, chnh th dn ch c tng tin dn dn,
khng gy xo ng ng k. Nhng nhng ngi cp tin mun i
nhanh hn, gy cuc cch mng 1848, ri lon lung tung ri kt thc
bng vic lp li ch.
c) Ta li c th so snh qu Tiu-Qu ny vi qu i-Qu s 28, c hai
u c nhng ho dng gia, trn di bao bc bi nhng ho m.
Nhng qu i-Qu th c 4 ho dng, o qun t l ch yu, cn
qu Tiu-Qu th ch c 2 ho dng, o qun t phi nhng ch cho
o tiu nhn, i nhng ch cho Tiu, nhng chnh sch v i
quc ph dn cng khng thi hnh c, ch c th gi vng quyn v
bng nhng th on tiu xo, khi nghing t, khi nghing hu, khi
nhng b, khi cng rn.

2) Bi hc :
thi Tiu-Qu:
- Nhng k m nhu v ti nh S Lc v Thng Lc, khng t lng
ti mnh c i hot ng mnh, s b tht bi.
- Tuy m nhu nhng c trung, nh Lc Nh v Lc Ng, bit t lng
sc mnh, chu n nhn, s c v cu. Cu Tam v Cu T u l
nhng ngi c c cng cng, nhng Tam trng cng, qu hng
hi, s gp nguy, cn T c m v, kho lo hn, c th c v cu.
218 Lc Gii Kinh Dch

LXIII - THY HA K T.

A - Gii Thch C in.

1) Ton qu :

- qu hn ngi tt lm nn. Vy tip sau qu Tiu-Qu l qu K-

T.

- Tng hnh bng trn Khm di Li, nc trn la tc l thy ha

tng giao, tt thnh cng. Thm na, c 6 ho u c chnh, v u c
chnh ng, tng nh mt x hi hon ton trong mi ngi a v
ng vi ti c ca mnh.

- Nhng sau mi ho dng u c mt ho m, nn qun t thy tt m

phi phng s xu s xy ra.

2) Tng ho :

S Cu : dng cng c chnh, l ngi c ti. u thi K-T, ch

nn hnh ng t t, khng nn qu vi e s hng vic.

Lc Nh : c chnh c trung, trn ng vi Cu Ng. Nhng Ng kiu

ngo, khng chu h mnh vi Nh. Nh phi kin gan bn ch, c ngy
Ng quay v vi Nh. (V d Bng Thng khi mi n Kinh Chu, Lu
B cha trng dng ngay).

Cu Tam : trng dng, li trn qu Li, l ngi qu cng cng,

nn c li rn: thi K-T nn an hng thi bnh, ch nn nghe bn
tiu nhn hoc t tnh sc sim gy chuyn. (v d Trnh Sm khng
chu yn, vo xm chim Ph Xun, ri b con trng lp con th, nn
c nghip h Trnh ang thnh vng b suy ).
 Dng nh Khu 219

Lc T : bt u vo qu Khm l him, ngha l o T hi dao

ng, phi cn thn phng. May T nhu thun bit lo xa, nn khng
vic g. (V d Hn Vn ln ngi khi Triu cng xng
phng Nam, n tn sai Lc Gi ti khuyn nh, Triu cm c
ca Vn m chu b hiu).

Cu Ng : cng c trung c chnh nh Lc Nh, nhng Nh cn h

qui, thi T cn vng mnh v Nh cng nhu thun nn khng vic g.
Tri li, Ng vo thng qui, thi T rung rinh m Ng li cng
cng, e s mc ha. (V d vua Ngy To Mao, chng T M Chiu,
nn b hi).

Thng Lc : trn Khm him, l lc thi T nguy ngp, khng

th ko li c na, l. (V d Chiu Thng lm vua lc vn nh L
ht).

B - Nhn Xt B Tc.

1) ngha qu K-T :
a) H qui Li sng sa, dn dn tin ln thng qui Khm nguy him,
nn e rng thi K-T bt u trong thi k thnh vng nhng s kt
thc trong him nguy ri lon.

b) Ta c th so snh qu K-T ny vi qu Thi s II, gm c thng

qui l Khn v h qui l Cn, qun t xua ui tiu nhn, nn rt tt.
Trong qu K-T cc ho m dng xen ln nhau, hp tc vi nhau nn
cng rt tt, nhng l mt th qun bnh bp bnh, kh gi vng
c lu bn.

c) Vy qu ny ng vo thi k mi t c hoc ang t c nhng

thng li to tt, nhng e rng s sp nu khng gi gn cn thn. V
d:
- sau cuc nht th chin, chng bao lu xy ra him ha pht-xt;
- sau cuc nh th chin, xy ra him ha cng sn.
220 Lc Gii Kinh Dch

2) Bi hc :

a) Trong giai on u ca thi K-T (giai on sng sa ca h qui

Li c th hot ng c nhng phi hot ng sng sut. Nhng k
cng cng khng nn hot ng qu vi (S) hoc qu mnh m
(Tam). Nhng k nhu thun c trung nh Nh th nn gi bn trinh
chnh, s c Ct.

b) Trong giai on cui ca thi K-T (giai on nguy him ca

thng qui Khm), li cng phi thn trng na:

- Lc T c chnh nhu thun c th gi yn c lc v;

- Cu Ng qu cng cng, liu mo him, c th gp nguy;

- Thng Lc v ti, li lc thi K-T co chung, s mang ha.

 Dng nh Khu 221

LXIV - HA THY V T.

A - Gii Thch C in.

1) Ton qu :

- Vt l khng th no tn ti mi c, nn tip sau qu K-T ( lm

c) l qu V-T (cha lm c).

- Tng hnh bng trn Li di Khm, tri ngc vi qu K-T. y

la t trn nc, thy ha bt giao, vic khng thnh. Thm na, c 6
ho u bt chnh, hoc dng ho c m v, hoc m ho c dng v.
Tuy nhin, cng nhu vn ng chnh, c th lm c cng vic T.
Tuy hin ti l V-T, nhng tng lai c th hanh.

2) Tng ho :

S Lc : m nhu, khng ti t him, li bc chn vo Khm him,

khng t lng, ln. (v d L Anh Tng v quyn, i chng li Trnh
Tng, b git).

Cu Nh : dng cng, mun mnh m a Lc Ng qua khi thi V-

T, e rng s khng khi sinh mi nghi k. Tt hn l Nh nn thn
trng, mi c, Ct. (v d Hn Tn c i ti, nhng khng chu gi
gn, khoe khoang ham tc lc, nn b hi. Tri li Trng Lng lm
thy vng, lp k mu, nhng nhn nhn, nn c ton thn danh).

Lc Tam : bt trung bt chnh, v ti. Nu hnh ng s gp hung.

Nhng ti thi V-T, nu c Thng Cu gip cho, th c th
qua c ch nguy.
222 Lc Gii Kinh Dch

Cu T : dng cng, li ln thng qui, trn c Lc Ng vua ti

tng c, c th c Ct. Nhng T bt trung bt chnh, nn c li
rn: Phi c gi trinh chnh th mi c Ct, nu cy ti th th hng.
(V d ngTrc sau khi dp xong lon Thng Th, c vua cho lm
thi s, lng quyn, nn b hung).

Lc Ng : lm ch thng qui Li (sng sa), thi v-T n lc gn

ht. Li c Nh v T gip cho, Ct. (v d sau khi Vng Mng
chim ngi nh Hn, mt hong thn pht c khi ngha, c dn tin
theo, git Vng Mng, v c tn ln lm vua Quang v).

Thng Cu : thi V-T, c th hiu theo 2 ngha. Mt l thi V-T

tt , th hung. Hai l thi V-T n lc tn, th l tt, v c. Nhng
ty thi c bin chuyn l mt vic, ci chnh l ty ngi. Nu thng
c lng thnh tn, tu dng o c ca mnh, th d thi V-T cc
cng c v cu. Tri li, nu Thng bung lung, th d thi V-T
chm dt, vn b nguy.

B - Nhn Xt B Tc.

1) ngha qu V-T :

Tng qu l thng nc di la, lm sao chn c n? C

ngha l cha lm c, tri li vi qu K-T l lm c. Ti sao?
V cc ho ca qu V-T u bt chnh, m ho c dng v, hoc
ngc li. Tuy vy, chng vn ng chnh vi nhau. Hn na, qu ny c
h qui l Khm v thng qui l Li, c ngha rng thi V-T bt u
trong hung him nhng s kt thc trong sng sa.

Ni tm li, hai qu K-T v V-T din t mt tnh trng tng ng

vi hai qu Thi v B, nhng trong phm vi nh hp hn.

2) Bi hc :
 Dng nh Khu 223

Trong giai on u ca thi V-T, l nguy him, tt nht l gi mnh

cho khi sa vo him.
Bi vy:

- Nhng k m nhu nh S Lc v Lc Tam, khng c ti t him, nn

n thn ch hot ng m mang ha;

- Cu Nh c ti t him, nhng v cn h qui Khm, e s mang ha,

nn cn thn gi mnh l hn, trnh mi him nghi;

Trong giai on cui ca thi V-T, sng sa hn, c th t him

c, nhng cng phi cn thn mm mng:
- Cu T v Thng Cu cng cng, nu bit c x mm mng, s
thnh cng.
- Lc Ng vn mm mng khoan dung, s thnh cng trong vic t
him.

3) Kt lun.

Chng ta cn c th nhn nh thm rng c thnh hin t qu V-T

vo cui 64 qu, l c thm nhc nh hu th rng: V-T l cha
xong, vic i chng bao gi xong vnh vin; thnh, suy, tr, lon, chng
c ci g bn mi c, tt c ch l nhng giai on tm thi, thay i
ln nhau, mi mi, v cng tn. l im chnh trong t tng Dch.
224 Lc Gii Kinh Dch

PH LC
PHP BI CA THIU NG
tc Thiu Khang Tit

I - Gii Thiu Tc Gi v Php Bi ca Tin Sinh.

Ngoi php bi trnh by trn (bng c thi, bng 3 ng tin hay

bng 6 que) v c gii thch bng cc li Son, ho t v truyn trong
Chu Dch, cn c nhiu php bi khc, ni ting nht l php bi bng
con s ca Thiu ng tc Thiu Khang Tit.
Tin sinh sng di thi Bc Tng, qu Phm Dng, nhng sau c
ng Lc Dng 40 nm.
Hai ln b tin c lm quan, u t chi, t cy cy m sinh sng. Tin
sinh t tn cho ch l An Lc Oa, v ly hiu l An Lc.
Tin sinh tinh thng Dch l, cho rng Chu Dch (ca Vn Vng, Chu
cng n v Khng T) l Hu Thin Dch, cn c vo nhng nt v
trn mai con Ra ni ln trn sng Lc, gi l Lc Th v theo mt phn
li gii thch ca Chu Dch. Nhng tin sinh li cn sng tc ra php bi
Tin Thin Dch, cn c vo nhng nt v trn lng con Long M ni
ln trn sng Hong H ca Phc Hi, gi l H . Do tin sinh lm
ra sch bi Mai Hoa Bc Dch, gm c php bi Tin Thin v php bi
Hu Thin.
Nhng php bi ny c ng Da Liu, mt hc gi Trung Hoa sng
Hoa K, trnh by trong cun I Ching Numerology, m di y chng
ti s tm tt nhng im ct yu.

II Php Bi Tin Thin

A - Cch Bi.

1) Tin Thin I
 Dng nh Khu 225

a) Thng qui :

1 - Tm mt con s c lin quan n bin c hi, ngi hi,vn

hi,v.v. v d:

- S nt ca tn ngi, a danh, hoc bng ch nho, hoc bng quc

ng, Anh ng cng c. V d: Dng nh Khu (13 nt), Vit Nam
(7 nt), M quc (United States of America 21 nt).

- S ch trong cu hi. V d: ng Cng Ha c thng trong cuc

tuyn c trong nm nay khng? (12 ch).

- S ca mt ci g c lin quan n vn ang hi. V d s nh,

hoc s Zip code ni mnh mun ti c ng c c bnh an khng?

2 - Nu s l 8 hoc t hn 8, th s thng qui c n nh theo

bng sau y: Cn I, oi 2, Li 3, Chn 4, Tn 5, Khm 6, Cn 7, Khn
8.

3 - Nu s cao hn 8 th tr i 8, hoc 16, 24, v.v. c mt s

bng hoc di 8.

b) H qui :

1 - Tm tng s gi, ngy, thng ,nm lc bi, theo bng s sau y (cn
ngy th phi xem m lch)

1 : gi T (11 p.m. - 1 a.m.), thng ging (February), nm T (1972,84)

2 : gi Su (1 a.m. - 3 a.m.), thng hai (March), nm Su (1973, 1985)
3 : gi Dn (3 a.m. - 5 a.m.), thng ba (April), nm Dn (1974, 86)
4 : gi Mo (5 a.m. - 7 a.m.), thng t (May), nm Mo (1975, 87)
5 : gi Thn (7 a.m. - 9 a.m.), thng nm (June), nm Thn (1976,88)
6 : gi T (9 a.m. - 11 a.m.), thng su (July), nm T (1977, 89)
7 : gi Ng (11 a.m. - 1 p.m.), thng by (August), nm Ng (1978,
1990)
226 Lc Gii Kinh Dch

8 : gi Mi (1 p.m.- 3 p.m.), thng tm (Sept.), nm Mi (1979, 1991)

9 : gi Thn (3 p.m. - 5 p.m.), thng chn (Oct.), nm Thn (1980, 1992)
10 : gi Du (5 p.m. - 7 p.m.), thng mui (Nov.), nm Du (1981,
1993)
11 : gi Tut (7 p.m. - 9 p.m.), thng 11 (Dec.), nm Tut (1982, 1994)
12 : gi Hi (9 p.m. - 11 p.m.), thng chp (Jan.), nm Hi (1983, 1995)

2 - Cng theo cch tnh trn (Cn 1, oi 2, v.v.), ly s cng c hoc

tr i 8, 16, 24, v.v. n nh h qui.

2) Tin Thin II.

Tm hai con s lin quan n vn ang hi, nh php Tin thin I.

V d: ta mun bi coi xem Cng sn Vit hu vn nh th no. Ta ly
Cng sn Vit (11 nt - 8 : 3 nt) v Hu vn (6 nt).

Con s nh (3 nt) s l thng qui, theo bng trn l Li. Con s ln (6

nt) s l h qui, theo bng trn l Khm. Vy ta c qu Ha Thy
V-T s 64.

3) Tin thin III.

Ch dng th gi lc bi qu:

a) Cng s ngy, thng nm nh php Tin Thin I, c thng

qui.

b) Tng s cng thm s gi lc bi, c h qui.

4) Tnh ho chuyn ng c qu bin:

a) C ba php bi tin thin u x dng ho chuyn ng, c tnh

nh sau: Tnh tng s gi, ngy thng, nm, lc bi. Nu bng hay di
s 6, th tr i 6, 12, 18, v.v. c mt s bng hoc di 6.
 Dng nh Khu 227

b) Bin ho chuyn ng t m thnh dng, hoc t dng thnh m,

c mt qu mi gi l qu bin.

B - Khi No X Dng Php Bi Tin Thin I, II, Hoc III ?

- Php I p dng cho mi vn .

- Php II p dng ring cho nhng vt hoc bin c khng bit, v d tm

mt vt mt, hoc tng lai ca mt gia nh, mt quc gia.

- Php II ngu nhin, v d khi hnh qun thy gi nh ng c, hoc

sng sm xut hnh gp mt ci g bt ng (chim ht, bt c ca ri).

C - Cch Gii Thch Qu Bi Tin Thin

Li dn quan trng:

Trong khi lp qu ty theo php I,II hay III, ta c thng qui (gm
cc ho 6,5,4) v h qui (gm cc ho 3,2, 1).

Nhng n khi gii thch qu bi, ta phi n qui no trong c

ho bin chuyn th gi l qui nh mnh (fat trigram) cho bit gii
p ca qu bi, cn qui kia khng c ho bin th th gi l qui ch
th (subject trigram) ch ngi hoc vn ang mun bi. Ri ta cn
phi n hai qui hoc hch tm (nuclear trigrams), qui thng
gm cc ho 5, 4, 3 v h qui gm cc ho 4, 3,2. Hai qui hch tm
ny khc hai qui thng h thng thng.

Cch gii thch qu bi s khng cn c vo Son t, ho t, truyn ca

Chu dch, m cn c vo s tng quan ng hnh, tng quan m
dng, v cc thuc tnh ca cc qui trong qu bi c, trong qu
bin, v ca cc qui hch tm.

1) Tng quan ng hnh .

Trc ht y l bng mi qui ba ho thuc hnh no trong php bi:
Cn thuc Kim, Khn thuc Th, Chn thuc Mc, Khm thuc Thy,
228 Lc Gii Kinh Dch

Cn thuc Th, Tn thuc Mc, Li thuc Ha, oi thuc Kim hoc

Thy.

a) Ci ny sinh ra ci kia (tng sinh):

- Kim sinh Thy: st chy thnh ra cht lng

- Thy sinh Mc: ti nc th cy tt ti
- Mc sinh Ha: g t thnh la
- Ha sinh Th: t rng thnh tro
- Th sinh Kim: di t c kim loi.

b) Ci ny hy dit ci kia (tng khc):

- Kim khc Mc: st ch g

- Mc khc Th: cy ht cht b ca t
- Th khc Thy: chn nc lt Thy khc Ha: nc lm tt la
- Ha khc Kim: la lm chy st.

c) Ci ny lm hao mn ci kia:

- Kim hao mn Th: kim ly di t ln

-Th hao mn Ha: tng t ngn chn sc nng
-Ha hao mn Mc: nng qu lm tn li cy ci
-Mc hao mn Thy: rng cy lm nht sc ca nc lt
-Thy hao mn Kim: nc lm han r st.

Ci ny khi qu ln t ci kia:

- Kim ln t Ha: cm gy st p la
- Ha ln p Thy: la lm nc bc hi, cn dn
- Thy ln p Th: nc trn ngp t
 Dng nh Khu 229

- Th ln p Mc: t rn qu, cy khng mc c

- Mc ln p Kim: ci mc ngn chn mi nhn ca ao.

Di y l bng tm tt tng quan ng hnh:

sinh khc hao mn ln p

Kim Thy Mc Th Ha
Mc Ha Th Thy Kim
Thy Mc Ha Kim Th
Ha Th Kim Mc Thy
Th Kim Thy Ha Mc

v vic on qu s da vo nhng nguyn l sau y:

1 - Nu qui nh mnh sinh qui ch th th tt. Tri li, nu qui nh

mnh khc qui ch th th xu.

2 - Nu qui ch th sinh qui nh mnh th s gp kh khn.

Nu qui ch th khc, hao mn hay ln p qui nh mnh, th c khi
xu nhng cng c khi tt (v nhn nh c th thng thin mnh).

2) Tng quan m dng :

Ta bit rng mi qui c m tnh hoc dng tnh, v s ch a v

trong gia nh:

Cc qui dng Cc qui m

Cn l cha Khn l m
Cn l con trai t oi l con gi t
Khm l con trai gia Li l con gi gia
Chn l con trai c Tn l con gi c

Cn c vo s tng hp gia:
230 Lc Gii Kinh Dch

(1) con trai c v con gi c

(2) con trai gia v con gi gia
(3) con trai t v con gi t
(4) cha v con gi t
(5) m v con trai t nn nhng qu c Chn v Tn (1), Li v
Khm (2), Cn v oi (3), oi v Cn (4), Cn v Khn (5), th
hai qui thng h tng tr nhau, gip nhau: tt.

3) Thuc tnh ca cc qui :

Trong bng trang 7, chng ti ghi vi thuc tnh ca cc qui, c

dng trong php bi Chu Dch. Nhng trong php bi Tin Thin v
Hu Thin ca Thiu Khang Tit, cn c nhiu thuc tnh khc cng
c x dng.

Vy chng ti gm li c thnh mt bng chung, chia lm 7 phn:

A- Thuc tnh i cng : cc on 1 5
B- Ngi ch th ca qu bi : 6 8
C- vt : 9 12
D- Sc vt v tho mc : 13 14
E- a im v dinh c : 15 16
F- Thi gian : 17 19
G- Thi tit : 20

1 - Hin tng tiu biu:

Cn : tri Khn : t
Chn : sm
Khm : nc chy, my, ma
Cn : ni
Tn : gi
Li : la mt tri
oi : h ao, my

2 - Ng hnh:
 Dng nh Khu 231

Cn : kim Khn : th
Chn : mc
Khm : thy
Cn : th
Tn : mc
Li : ha
oi : kim hoc thy

3 - Khi nim:

Cn : sng to, ch ng
Khn : th ng
Chn : chn ng
Khm : nguy him
Cn : ngn li
Tn : xuyn qua
Li : bm ly
oi : ha duyt

4 - Phng hng :

Cn : Ty bc
Khn : Ty Nam
Chn : ng
Khm : Bc
Cn : ng Bc
Tn : ng Nam
Li : Nam
oi :Ty

5 - S :

Cn : 6
Khn : 8 hoc 2
Chn : 4 hoc 3
232 Lc Gii Kinh Dch

Khm : 6
Cn : 7 hoc 8
Tn : 4 hoc 5
Li : 3 hoc 9
oi : 2 hoc 7

6 - a v trong gia nh:

Cn : cha
Khn : m
Chn : con trai c
Khm : con trai gia
Cn : con trai t
Tn : con gi c
Li : con gi gia
oi : con gi t

7 - a v trong x hi:

Cn : lnh t
Khn : dn chng
Chn : lo ng
Khm : thanh nin, du ng
Cn : thanh nin ,tht nghip
Tn : qu ph, n tu
Li : tr thc, hc gi, s quan
oi : v l, nng hu

8 - c tnh:

Cn : ti tr, ch ng
Khn : nhn ni, th ng
Chn : bn chn
Khm : nguy him, di tr
Cn : bt nh
Tn : nhng nhn, chn chc
 Dng nh Khu 233

Li : nhit tm
oi : vui ci, hng vic

9 - Cht loi:

Cn : vng, ng, ngc, nc, , gng

Khn : la, vi, thc, t, st
Chn : g, lau sy, nhc kh bng g, hoa c
Khm : g cng, c, cung, xe, thuyn
Cn : t
Tn : g, dy thng, kim ch, ha phm
Li :sch, kh gii, in, bp
oi : trang sc bng kim kh, kh c m nhc

10 - Hnh dng:

Cn : trn, ngn
Khn : vung, dy
Chn : trn hay vung, rng rut
Khm : trn
Cn : trn hay vung, rng rut
Tn : di, thng
Li : trn rng
oi : bu dc

11 - Mu sc :

Cn :trng, sm
Khn : vng, en
Chn : xanh, vng
Khm : en,
Cn : vng thm
Tn : xanh, trng
Li : ti
oi : trng, tm
234 Lc Gii Kinh Dch

12- V nm :

Cn : cay, ng
Khn : ngt
Chn : mn
Khm : mn cht
Cn : ngt
Tn : mn
Li : ng
oi : cay, nng

13 - Sc vt:

Cn : rng, nga, ngng, s t, voi

Khn : b, nga ci
Chn : rn, c, nga non
Khm : ln, thy tc
Cn : ch, h, chut
Tn : g, chim, rui, mui
Li : chim tr, ra, cua
oi : cu, vt c sng, h

14 - Tho mc:

Cn : cy c qu
Khn : thn cy
Chn : u tre
Khm : cy c thn kh
Cn : qu, ht ging, r
Tn : cy c hoa qu
Li : sen, xung rng
oi : c, c xu

15 - a im:

Cn : th , t rng
 Dng nh Khu 235

Cn : nh qu, khong d
Chn : rng ch
Khm : sng, h, m
Cn : ng nh, cao nguyn
Tn : vn hoa, ni ngh mt
Li : cao nguyn kh ro, bp
oi : m ao, ging, thung lng

16 -Dinh c:

Cn : cng s, khch sn
Khn : nh nh, tri
Chn : to nh cao
Khm : qun n
Cn : nh miu
Tn : nh miu
Li : nh trng
oi : nh nt

17 - Gi

Cn : 7 p.m. - 11 p.m.
Khn : 1 p.m. - 4 p.m.
Chn : 5 p.m. - 9 p.m.
Khm : 11 p.m. - 1 a.m.
Cn : 1 a.m. - 5 a.m.
Tn : 9 a.m. - 11 a.m.
Li : 11 a.m. - 1 p.m.
oi ; 4 p.m. 7 p. m.

18 - Thng

Cn : h tun Sept. n October

Khn : Nov. n h tun Jan, v thng tun July
Chn : March n thng tun April
Khm : Nov. Dec. n January
236 Lc Gii Kinh Dch

Cn : cui Jan. n February

Tn : cui April v May
Li : cui May v u June
oi : August n thng tun September

19 - Ma:

Cn : cui thu sang ng

Khn : cui h, u thu
Chn : xun
Khm : ng
Cn : gia ng-xun
Tn : cui xun u h
Li : h
oi : thu

20 - Thi tit:

Cn : tri trong, lnh

Khn : y my, ti, ma phn
Chn : sm chp, ma to
Khm : my, ma to, ma
Cn : my, sng m
Tn : gi to
Li : cu vng, nng to
oi : my, ma

III - PHP BI HU THIN

A - Cch Bi.

Php bi Hu Thin dng nhng con s ca Lc Th. N kh x dng

hn php bi Tin Thin, v ngi bi phi nhn xt cho tinh vi vn
ang bi v nhng thuc tnh ca cc qui. Php bi nh sau:
 Dng nh Khu 237

1) Lp qu :

a) Quan st v chn ly hai kha cnh chnh, ni bt nht, ca vn

ang mun bi. V d:

- Nu mun bi v hu vn ca mt ngi, th phi nhn xt xem hn

gi hay tr, nam hay n, a v cao hay thp, ti tr hay ngu ti, v.v.

- Nu mun bi v thi tit sp ti , th phi n gi bi, thng hoc

ma lc bi, v gi v my phng hng no,v . v .

- Nu mun bi tm mt vt mt, th phi xem n lm

bng cht g, kim ngc, g, v . v . v hnh dng n trn hay vung, di
hay ngn.

b) Chn hai qui ba ho ph hp vi nhng c tnh .

c) Thng qui bao gi cng l qui ch th (subject trigram), cn h

qui l qui nh mnh (fate trigram). Nh vy khc vi php bi Tin
Thin trong bt c v tr thng h, qui no c ho chuyn ng l
qui nh mnh, v qui kia l qui ch th. V d:

- Trng thy mt ngi gi i t phng ng Nam ti. Thng qui l

Cn (ngi gi), v h qui l Tn (ng Nam).

- Trng thy mt thiu nin mt mi vui v i t phng Nam ti.

Thng qui l Cn (thiu nin), v h qui l Li (Nam).

- Nghe thy mt con b ku. Thng qui l Khn (con b), h qui l
Khm (ting ku rn).

Mt ng gi Trung Hoa M, mun bi xem c nn tr v Tu sng vi

con trai t khng. Thng qui l Cn (ng gi), h qui l Cn (con trai
t Trung Hoa) .

2) nh ho chuyn ng :
238 Lc Gii Kinh Dch

a) Cho s hai qui theo bng sau y (khc vi bng s Tin Thin):
Khm 1, Khn 2, Chn 3, Tn 4, Cn 6, oi 7, Cn 8, Li 9

b) Cng hai s li vi nhau

c) Nu tng s l 6 hoc di, th l s ca ho chuyn ng. Nu

tng s trn 6, th tr i 6, 12, v.v. c mt s bng hoc di 6.

B - CCH GII QU

1) Tm hiu v ho chuyn ng

a) c li gii trong Chu Dch v ho chuyn ng ca qu bi c.

b) Lin h li gii vich th vn ang bi.

2) Tm hiu v ton qu

a) Xem hai qui ca qu bi c v ca qu bin thuc hnh no (kim,

mc, thy, ha, th).

b) Xem chng tng sinh, tng khc, tng tr hoc tng tn.

c) Suy din sau kt qu tt hay xu.

d) So snh kt qu vi li gii thch trong Chu Dch, xem c ph hp

khng.

IV - THC HNH PHP BI TRONG VI TRNG HP

Trong tt c cc trng hp di y, tr s tin on cc bin c lch

s gii hn, u c th dng php bi Tin Thin hoc Hu Thin
c qu v ho chuyn ng.
 Dng nh Khu 239

HN NHN :

1 - Qui ch th ch ngi xem bi; qui nh mnh ch ngi con

trai hoc con gi mnh mun kt hn.
2 - Nu qui nh mnh sinh hoc tr qui ch th, th vic hn nhn
d nh s c ho kt qu.
3 - Nu qui nh mnh khc, lm hao mn hay tn thng qui ch
th, th bo hiu vic hn nhn s khng thnh, hoc nu thnh s
khng tt.
4 - Nu qui ch th sinh hoc tr qui nh mnh, th vic hn nhn
s gp tr ngi.
5 - Nu qui ch th hp vi ma lc bi, th cuc hn nhn s thnh
vng.
6 - Nu qui nh mnh m mnh, th tc l gia nh bn hn phi s
thnh vng. Th no l mnh ?

Chn v Tn mnh ma xun

Li mnh ma h
Cn v oi mnh ma thu
Khm mnh ma ng
Khn v Cn mnh 18 ngy cui mi ma.

7 - Qui nh mnh cho ta bit v nhan sc v tnh nt ca ngi mnh

mun kt hn:

Nu l :
Cn : cao ln, tt nt
Khm : hay ghen, xu nt
Cn : kho lo Chn ; p nhng kiu ngo
Li : kh tnh
Khn : d tnh
oi : vui tnh hay ni
Tn : cao gy, duyn dng.

MONG TIN MT NGI HOC VT S TI :

240 Lc Gii Kinh Dch

1 - Qui ch th l ngi bi qu, v qui nh mnh l ngi hoc vt

ang mong i.
2 - Nu qui nh mnh sinh qui ch th, s n mau chng.
3 - Nu qui nh mnh khc, hao mn hoc tn thng qui ch th, s
khng n.
4 - Nu qui ch th sinh qui nh mnh, s c kh khn.
5 - Nu qui ch th khc, hao mn hoc tn thng qui nh mnh, s
n s chm tr.
6 - Nu hai qui tng tr, s ti nh mong i, vi tin lnh.
7 - Nu qui nh mnh trng vi qui ca ma lc bi, th vic ti s
khng c, hoc kh khn.

Mt th d c th: Mt ngi con gi nhn c in tn ca anh Nht,

bo tin s n vo th nm, nhng khi ra phi trng n th khng thy
anh. Bn nh ng Da Liu bi xem ct hung ra sao. ng Da Liu dng
php bi Tin thin I, ly tn gni anh l Ralph, c 5 ch, lm s ca
thng qui (Tn). c h qui, tnh th gi lc bi, c s 2
(oi), Nh vy c qu bi l qu Trung-Phu s 61, vi ho 3 lm
ho chuyn ng, v qu bin l qu Tiu Sc S 9.

Qui ch th ca qu Trung-Phu l Tn, thuc Mc, v qui nh mnh

l oi, thuc Kim: Kim khc Mc. Hai qui ca qu bin cng l Tn
(Mc) v Cn (Kim) u tng khc. Hnh dng ca qu Trung-Phu l
hai ci mm hn nhau. Tuy nhin, v anh khng gp em phi trng,
nn tin sinh suy lun hai ci mm s ni chuyn vi nhau bng in
thoi. V ho t v ho Tam chuyn ng rng: c ch, hoc c,
hoc bi, hoc khp, hoc ca. ngha l: hoc nh trng, hoc rng ri,
hoc khc, hoc ca ht. V tin sinh suy din: ngi anh khng n
nh hn, v mc bnh thn kinh. V c gi s nhn c in thoi trong
6 ngy (6 l con s ca qu Cn, h qui ca qu bin). Qu nhin, n
th t sau ( ng 6 ngy sau), c gi nhn c in thoi ca ngi
anh ni l b bnh, v khng mun v nh. Gia nh cho ngi sang n
chng v a vo mt nh thng New York.

TM CNG VIC LM HOC D NH KHC :

 Dng nh Khu 241

1- Qui ch th l ngi bi, cn qui nh mnh l cng vic lm hoc

d nh khc.
2- Nu qui nh mnh sinh qui ch th, th s d dng thnh cng.
3- Nu qui nh mnh khc qui ch th, th vic lm hoc d nh mi
s tht bi.
4- Nu qui ch th sinh qui nh mnh, th s kh thnh cng trong
vic mi.
5- Nu qui ch th khc qui nh mnh, th cng kh thnh cng.
6- Nu hai qui tng tr, s d dng thnh cng trong cng vic hoc
d nh mi.

DU LCH :

1 - Qui ch th ch khch du lch, v qui nh mnh ch kt qu ca

vic du lch.
2 - Nu qui nh mnh sinh qui ch th, th tt.
3 - Nu qui nh mnh khc, hao mn ha tn thng qui ch th, th
l du hiu xu.
4 - Nu qui ch th sinh qui nh mnh, th xu.
5 - Nu qui ch th khc, hao mn hoc tn thng qui nh mnh, th
l du hiu tt.
6 - Nu hai qui tng tr, th cuc du lch c tin hnh d dng.
7 - Qui ch th cng c th dng tin on v cuc du lch nh sau:

Nu n l :
Cn hoc Li: s sm c i
Khn hoc Cn: s b hon li
Li: s mt mt mt ci g trong khi du lch
oi : s gy mt cuc tranh chp
Tn hoc Chn: s i bng tu thuyn.

TM VT THT LC:

1 - Qui ch th ch ngi bi, v qui nh mnh ch vt mun tm.

2 - Nu qui nh mnh sinh qui ch th, th s d dng tm thy.
242 Lc Gii Kinh Dch

3 - Nu qui nh mnh khc, tn thng hoc hao mn ch th, th s

rt kh tm thy vt mt, nhng cui cng s thy.
4 - Nu qui ch th sinh qui nh mnh, th s khng bao gi tm thy.
5 - Nu qui ch th khc, tn thng hoc hao mn qui nh mnh, th
vt mt s tm thy sau mt thi gian.
6- Nu hai qui tng tr, th chc chn s tm thy.
7- Qui nh mnh cng cho bit c th tm thy vt mt ni no theo
bng sau y:

Nu n l :

Cn: hng Ty-Bc, trong mt cng s gn hn , trn cao.

Khn: Ty-nam, cnh ng, trong thng s, tng hm.
Chn: ng, rng, xa l, ngoi ng.
Tn : ng-Nam, rng, n cha, thng g.
Khm : Bc, sng, nc.
Li : Nam, bp, phng trng, thng rng.
Cn : ng Bc, ni rng, ng hp, .
oi : Ty, b sng, tng, thng st.

Mt th d c th: Mt i v chng bn vi ng Da Liu nh bi xem

con mo ca h tht lc vo ni u. Tin sinh dng ch cat (con
mo) c s 3 tnh thng qui l Li. Ngy bi l February I, 1973,
tnh ra h qui l Chn s 4. Cng thm gi lc bi, c ho chuyn
ng l s I (lc bi l 4.30) p.m. 9+4 : 13 - 12 : 1 . Nh vy tin sinh
c qu Ph-Hp s 21, v qu bin Tn s 35.

Hai qui ca Ph-Hp l Chn thuc Mc v Li thuc Ha. Mc sinh

Ha, tt, con mo s tm thy. Chn ch th gi t 5 a.m. ti 7 a.m. Li ch
mt thng vung v Chn thuc Mc. Vy tin sinh on rng con mo
s tm thy trong mt thng g vung. Sng hm sau, tm thy con mo
trong mt thng lm bng giy bi (g lm thnh giy bi), vo lc 6
a.m.
 Dng nh Khu 243

TIN ON V NHNG BIN C TRONG LCH S DI HN

A - Lp qu v cch gii :

1- Khc vi cc phng php lp qu v gii thch trnh by trn,

trng hp ny dng php Tin Thin lp qu nhng khng tnh ho
chuyn ng.
2- Ri t ho S tr ln, ln lt bin ba ho 1,2,3 t m sang dng
hoc t dng sang m.
3- V nh vy s c 3 qu bin. c v p dng vo vn bi li
gii trong Chu Dch cho c qu bi c v 3 qu bin.
4- Sau khi bin chuyn ho 3, i h qui thnh mt qui bin th t.
c v p dng vo vn bi li gii ca Chu Dch cho qu mi ny.
5- Suy din tin on nhng bin c xut hin t qu m, khi tng
ho 1, 2, 3, chuyn ng, v khi c 3 ho ng thi chuyn ng.

B - Mt t d in hnh : Khi Nht mi khi hn nm 1936, ng Da Liu

tin on v s phn Quc Dn ng :

Thng qui: Quc c 11 nt (theo Hn vn) , Dn c 5 nt Cng l 16

nt tr i 8, cn li l 8 l qu khn

H qui l ng, c 19 nt, tr i 16, cn 3 l qu Li .

Vy qu m l qu Minh-Di s 36

on truyn rng: Ni vn minh, nhi ngoi nhu thun. D mng i

nn, Vn Vng d nhi.

Ngha l: ni Li c tng vn minh, Khn ngoi c c nhu thun. Dng

o y m chng chi mng) hon nn ln, ngy xa Vn Vng
tng lm nh th.

By gi xt n tng ho: S Cu: Minh Di, vu phi thy k a. Ngha

l thi Minh Di, tt nhin b thng, tng nh con chim toan bay m
cnh b au phi sa xung. Suy din: Quc Dn ng phi iu nh vi
244 Lc Gii Kinh Dch

qun Nht (h cnh) . Khi no c chuyn ng, ta c qu Khim s

15.

V ho S Lc ca qu khim, ho t rng: Khim khim qun t, dng

thip i xuyn, ct. Ngha l: Ngi qun t sn khim li thm khim.
D gp cnh nguy him n th no, cng khng pha c qua.
Suy din: Trung Hoa vn gi th th, cui cng s qua c nn. Khi
ho chuyn ng, s c qu Thi s 11 Son truyn rng: Thin
a giao Thi, hu d ti thin a chi o. Ngha l: tri t giao m m
dng ha, vn vt thi. Suy din : cuc ngoi xm s thng nht ch
ca ton dn.

Cu Tam: Minh Di , vu nam th, c k i th. Ngha l: Tam rng sc

tin ln, s bt c k ti khi.

Suy din: qun i xung Nam, s thng k ch ln.

Khi ho c chuyn ng, s c qu Phc s 24 .Son truyn

rng: Phn phc k o, tht nht lai phc, thin hnh d. Ngha l; c i
c li, tri qua by ngy mt dng li sinh, l vn tri lu hnh vy.
Suy din: sau by nm thua mi, Trung Hoa li thng th. V khi ton
h qui Li bin thnh Khm, ta c qu mi l qu s s 7. Son
truyn rng: D th c thin h, nhi dn tng chi, Ct. Ngha l: nh
gic tt nhin c hi thin h, nhng m c dn c vui theo, tt nhin
c Ct.
 Dng nh Khu 245

BNG 64 QU DCH.

1 2 3 4 5 6 7 8
KHN CN KHM TN CHN LI OI CN
KHN KHN KHN KHN KHN KHN KHN KHN
II XXIII VIII XX XVI XXXV XLV XII

9 10 11 12 13 14 15 16
KHN CN KHM TN CHN LI OI CN
CN CN CN CN CN CN CN CN
XV LII XIX LIII LXII LVI XXXI XXXIII

17 18 19 20 21 22 23 24
KHN CN KHM TN CHN LI OI CN
KHM KHM KHM KHM KHM KHM KHM KHM
VII IV XXIX LIX XL LXIV XLVII VI

25 26 27 28 29 30 31 32
KHN CN KHM TN CHN LI OI CN
TN TN TN TN TN TN TN TN
XLVI XVIII XLVIII LVII XXXII L XXVIII XLIV
33 34 35 36 37 38 39 40
KHN CN KHM TN CHN LI OI CN
CHN CHN CHN CHN CHN CHN CHN CHN
XXIV XXVII III XLII LI XXI XVII XXV
41 42 43 44 45 46 47 48
KHN CN KHM TN CHN LI OI CN
LI LI LI LI LI LI LI LI
XXXVI XXII LXIII XXXVII LV XXX IL XIII

49 50 51 52 53 54 55 56
KHN CN KHM TN CHN LI OI CN
OI OI OI OI OI OI OI OI
XIX XLI LX LXI LIV XXXVIII LVIII X
57 58 59 60 61 62 63 64
KHN CN KHM TN CHN LI OI CN
CN CN CN CN CN CN CN CN
XI XXVI V IX XXXIV XIV XLIII I
246 Lc Gii Kinh Dch