You are on page 1of 3

reWHI09/2017t 21

10 te3Sl 09/2017|
sychologie

Uswezinvol werk doen en waarderingjcnjgen, Rijk en gelukkig?


lan is safaris een stuk minder belangrijk' Geenmenswordtgelukkigvan res,een promotie! Kommaarop met
die extra centen. Maar ofje daar ook
Platgeslagen
klompjes goud:
dat wasnog
eengoedbetaalderotbaan.
extragelukktgvanwordt?Toteenbepaald eenseen
ie rijk wil warden, moet met in bedrag wel, ctaarnadraagt meer poen niel handig.
dezorggaanwerken,zeggenze. meer bij aanje geluk. Eenonderzoek van
Nou, datligt eraan.Als ouderen- Princeton Universtty (VS) uit 2010 tiet zien
verzorger of verpleegkundige is datereenoptimaalbedragvoorgelukis.
hetinderdaadgeeavetpot.Maaralsbestuurs- DuizendAmerikanenvulden eenjaartang
lidvaneenthuiszorgorganisatie hebjehetgoed etkedageenenquAtein met vragenover
yoorelkaar.Devijftigmeestverdienendezorg- hun welzijn. Er bteek een verband te zijn
bestuurders kregen in 2016 samen 12miljoen .
^, tussenemotionelegesteldhetden inkomen:
euro.Datisgemiddeld2,3 tonperpersoon.En hoe meer je verdient, hoe gelukkiger je
datterwijl gewonewerknemers drievakantie- bent. Totdathet inkomenboven de75.000
dageninmoestenleveren,omdaterechtmoest dollar perjaar tomt. Atles daarboven draagt
wardenbezuinigd.Het hoogste salariskreeg niet langer bij aanextra getuk. Dat betekent
de bestuursvoorzitter van een Amsterdamse niet datje met een hoger inkomen niet
zorginstelling:290.051euro.Waarom leverden gelukkigkuntzi}n.Hetgeldisdanalleen
dezegrootverdienerszelfgeenloanin?Werken niet meer bepalend.
zedanechtalleenvoorhetgeld?Enalspoen
de enige motivatie is, waarom doen verpleeg-
kundigenhunwerkdanvoorzoveelminder?

. Meergeld helpt
Er zijn aanwijzingen dat geld motiveert om krijgen we keihardeeuro'svoor onze hoeveelheid goud
harder te gaanwerken, zegtArjan Non, onder- . werkzaamheden. Maar vroeger werden bestond, werd erop
zoekeraanhetResearchCentrefor Education werknemers heel anders betaald. Zo komt geschreven hoeveel eremetaa! de munt
and the Labour Market van Maastricht Uni- hetwoord'saiaris'vanhetLatijnsesa/(zout). bevatte. Pas eeuwen later (zevende eeuw
versity. Zo zal een appelplukker die per kist In de Vroegromeinsetijd werden soldaten na Christus) werd in China voor het eerst
geplukteappelsbetaaldkrijgt, harder"werken daarin uitbetaald. Zout was kostbaar, omdat papiergeld gedrukt. Handig, nu hoefden
zodat hij dan meer kan verdienen. De Ame- je er eten goed in kon bewaren. Andere gang- handelaren niet meer met zakken volgoud
rikaanse econoom Edward Lazear van de bare betaalmiddelen destijds waren schelpen, en zilver op pad. In Europa kwam het eerste
Stanford Graduate School of Business onder- kralen, veren of tandenvan dieren.Zo'n700 papiergeld pas in 1661. Zweden was het eerste
zochtheteffectvanstukloonin 2000.Hij zag jaar voor Christus kwamen de eerste munten. land dat biljetten drukte. Dat ging niet meteen
dat de productie van werknemers van het Datwaren platgeslagen klompjes zilver of goed: er werden er zoveel in een keer gedrukt,
Amerikaanse autoglasbedrijf Safelite met 44 goud. Omdat niet elk klompje uit dezelfde dat het geld prompt zijn waarde verloor.
procent steeg, nadathet bedrijfstukloon had
ingevoerd. De stijging lag deels aan de harder
werkendeglaszetters,maarerwasooksprake gemotiveerd zijn',zegthoogleraar economische het dan niet erg gevonden. Maar dat soort
van een sorteringseffect: er kwamen andere theorie en beleid Esther-Mirjam Sent van de onderzoek lijkt me moeilijk te fmancieren.'
werknemers.Alsjegeldaanprestatieskoppelt, Radboud Universiteit. 'Als we zinvol werk
trek je mensen aan die harder willen werken, doen, creatiefbezigkunnen zijnenwaardering . Compliment werkt ook
concludeerdeLazear.Andersgezegd:jejaagt krijgen voor ons werk, danis dat salaris een Naast geld en zingeving zija ook creativiteit,
demensenwegdieermetdepetnaargooien. stuk minder belangrijk. ' Mits het genoeg is om erkenning en waardermg van belang. Non en
vante leven natuurlijk. Sent: 'Alsje nauwelijks zijn collega's toetsten bijvoorbeeld het effect
Perkist betaald?Dangaat Niet alleen stukloon, ook bonussen kunnen de te eten hebt of de huur niet kunt betalen, zulje vaneeabedankje. Drie groepen met studenten
hettempo omhoog. prestaties omhoog krikken. Maar een garantie weiniggevenomzingeving.Danwiljegewoon moesten een paar uur data invoeren op de
voor succes is het niet, zo zagenNon en zijn jehoofdbovenwaterkunnenhouden.' computer.Zewistennietdatzemeededenmet
collega's.Zij dedendiverseexperimentenmet Het belang van zinvol werk werd mooi aan- een experiment en kregen betaald voor het
een winkelketen voor cd- en dvd-verkoop. De getoond in een studie van Duke University werk. Halverwege kwam telkens een van de
onderzoekers organiseerden een toernooi, (VS)in2008.Proefpersonenwerdeningedeeld onderzoekersbinnen.Inde eerstegroepdeed
waarbij filialen ingedeeld werden in poules in twee groepen en moesten allemaal een hij niks,in detweedegroepdecidehij telkens
van vier. Bij de winkel die tien procent meer Lego-figuur in elkaar zetten tegen betaliag. aaniedereen eenbedankkaartje uit, enin groep
omzette dan de concurrentie, kregen de werk- Vervolgenskregendeproefpersoaendevraag drie bedankte hij alleen de best presterende
nemers allemaal 150 euro extra. De verkoop ofze er nogeeawildenmaken. Ennogeens, studentea.Zowelin groeptweeals driewerd
steegbij sommige iets, maar dat gebeurde niet en nog eens. Ze kregen er alleen steeds een na de pluim harder gewerkt ten opzichte van
bij alle filialen. Non: 'Vooral de winkels die beetje'minder voor betaald. De Lego-figurea decontrolegroep. Watopvallend was:in groep
merkten dat de eerste plek noghaalbaarwas, van de ene groep lieten de onderzoekers op drie gingenvooral demensen diegeenkaartje
gingenin delaatsteweekmeerverkopen.' De tafel staan. Die van de andere groep werden hadden gehad (maar wel hadden gezien dat
zakendie merkten dat ze ver achter lagen en direct weer uit elkaar gehaald en in de doos anderen hemkregen) harder aandeslag. Non:
nooitmeerkondenwinnen,haaktenalsnelaf. gestopt.Demensenindezegroepblekenyeel 'Waarschijnlijk wilden ze zich aanpassen aan
Daar veranderde niets in de cijfers. sneller afte haken. Sent: 'Die dachten:bekijk watderestdeed.Alsdebesteprestatieswarden
hetmaar. Geldofniet,zewildenwelietsdoen beloond,is hetkennelijk denorm omhardte
. Zinloos? Laatdan maar wateenbeetje nuttig is.Enalsje werktelkens werken. Of misschiea hoopten de studenten
Erzijnookgenoegaanwijzingendatgeldecht tenietgedaariwordt,voeltdatnietheelziavol.' gewoon alsnog op een bedankje.'
niethetenigeiswatmotiveert.Anderszouden Enwatalsdeproefpersonen een enorm hoog in een vervolgexperiment van onder andere
die ouderenverzorgers al lang wat anderszijn bedragper Lego-poppetje haddengekregen? de Erasmus Universiteit Rotterdam gaven de
gaandoen. 'Eenmensmoeten ookintrinsiek Sent: 'Datweten weniet. Misschien haddenze onderzoekersnet als Non eenbedankkaartje, >
ychologie

e vinden het veel erger om aeld kwiit te raken,


in dat we het leuk vinden om aeld te krijgen
^..
de club moet bezuinigen?Blijkbaar is geld kaanse Washington University in St. Louis
voor hen wel de drijfveer. Volgens Sent bekeken wetenschappers de prestaties van
^ heeft dat te maken met verliesayersie: we werknemers in een industriele wasserette. Die
\ vindenhetveelergeromgeldkwijtteraken hadeenbeloningssysteemingesteld: alswerk-
dan dat we het leuk vinden om geld te nemers de helemaandop tijd zoudenkomen,
krijgen. Dus alsjejarenlang een vet salaris kregen ze een cadeaukaartvan 75 dollar. Het
J kreeg,gajehetnietplotsvoorminderdoen. personeelkwaminderdaadvakeroptijd,maar
ij| Zekernietalsjecollegabestuurders nogwel tegelijk ging ook het ziekteverzuimomhoog.
steeds een bak geld binnenhalen. We willen Wat bleek nu: als mensen te laat dreigdenfe
het namelijk vooral beter doen dan de rest. komen, meldden ze zichliever ziek. Zo waren
Kijk, dit motiveert: geld waar Sent:'Inonderzoekleggenwemensenweleens
persoonlijke aandacht en een keuze voor. Bij optie 1 krijg jij 100.000
waardering uit spreekt. euro en vijf anderen 200.000 euro. Bij optie 2
krijgjij 50.000euroenderest25.000euro.De
aaar kwamen er nog extra beloningen bij. meeste mensen kiezen dan voor optie 2. Ze
'roefpersonen konden vijf euro krijgen of een krijgendanzelfintotaalminder,maarinieder
edankkaartje metvijfeuro. Sommigen kregen gevalmeer dandeanderen. ' Duszolang ernog
lat kaartje met het biljet er gewoon in, en bij bestuurders zijn die twee ton ofmeer verdienen, Nietalle topbestuurders verwachtenaltijd meer
inderen zat het geld in een mooi gevouwen zal de rest niet zo snel inleveren. geld voor hun werkzaamheden.
linderstrikje op dekaart. Degewonebedank- Bovendienwennenweookheelsnelaangeld.
;aart en de losse vijf euro werkten goed: daar Sent:'Geldactiveertdezelfdehersengebieden Gert-Jan Waterink van stichting Zorgspectrum
;ingen deelnemers beter hun best van doen. als drugs.Hetwerkt eenbeetjeverslavend.Je uit Nieuwegeingaf ruim 52.000 euro van zijn
3e kaart met de vijfeuro-strik gaf dubbel zo- went er snel aan, en je wilt steeds meer geld ontslagvergoeding terug. Die bedroeg eigenlijk
'eelresultaat. Maar vandekaartmet eenbiljet om hetzelfde goede gevoel te krijgen. Een 146.500 euro. Hij staple op vanwegeeen reorga-
;rin gingen de proefpersonen helemaal niet schouderklopje of compliment is iedere keer nisatie en gezondheidsproblemen. Hij herstelde
larder werken. Non: 'Misschien vermoedden anders. Dat kan telkens van iemand anders snel en had dus niet al dat geld nodig,vond hij.
Ie deelnemers een negatieve intentie: dat het komen, of ergens anders over gaan. Daar wen
>uurbedoeldwasomzehardertelatenwerken. je niet zo snel aan.' DeAmerikaansezakenmanDan Price kende
iet vlindertje duidde op persoonlijke aaa- de geluksgrens van ongeveer 75. 000 dollar (zie
lachtenwaardering,datvindenmensenfijn.' . Perverse prikkels kader 'Rijk en gelukkig'). Hij gaf daarop alle 120
Als werkgever kun je misschien maar beter medewerkersvan zijn bedrijfeen loonsverhoging
Lievergeen geld kwijt niet beginnen aan bonussen, dan kunnen tot 70. 000 dollar. Hierdoor moest hij zelf wel wat
*tu terug naar de zorgbazen. Als geld niet de mensenerooknietaangeweadraken.Sterker inleveren:hij verlaagdezijn eigensalarisvan een
lelangrijkste motivatie is, waarom weigeren nog,geldkanzelfseenaverechtseffecthebben. miljoen dollar naar...70.000 dollar.
ij dan salaris in te leveren terwijl de rest van In een studie van onder andere de Ameri-
: Unilever-baas Paul Polman heeft meerdere
salarisverhogingen geweigerd omdat hij vindt
Nade oogst iseen dat hij te veel verdient. Hij schaamt zich zelfs voor
>.-"'- zijn loonstrookje, zei hij in een interview met de
Indische boer niet
alleen welvarender,
maarook slimmer.
Armoede Amerikaanse krant Washington Post. Daar staat
dan ook een fiks bedrag op: vorig jaar kreeg hij
maaktdom QfS^. .. -. -. -..1
7,7 mitjoen euro (waarvan1,2 miljoen 'gewoon'
salaris). Dat is wel zes ton minder dan in 2015.
ijn domme mensen vaker arm, of (3S^1. ...
'SSy^-, "aa s-*a;
, word je (torn van armoecte? Uit onctei% -US ^ ..
zoek van psychotoog Eldar Shafir (Prince-
ton University, VS) en econoom Sendhil --> ..
Mullainathan (Harvard University, VS)bfykt
het laatste.Zorgenom geldgevenzoveet
stressdatje metmeerfatsoentW<nakunt
denkenenstomme bestissingenneemt,
zeggen zij. Deonderzoekers keken onder ze nog steeds elke werkdagop tijd en kregen vertraagdinplaatsvanzestien.Datbetekende die het niet voor de poen doen, raken zelfs
anderenaarboerenop hetplattetand van zetocheenbonus.Intussengingdeproductie bonus voor het personeel en nog steeds een gedemotiveerd vanbonussen.Enhoehogerje
India.Dieverdienenhetgrootste dee!van van medewerkers die voor de invoering van kwartier vertraging voor dereiziger. de extraatjes maakt, hoe snellerje ongewenste
hunjaarinkomen vlak na de oogst. Dus het bonussysteem altijd al op tijd waren en effectenkrijgt. Denkmaar aanaldiebankiers
eendeel van het{aarzi}nzerjjk, een cteel goed presteerden, juist naar beneden. Zij . Het is ook nooit goed die mensen onbetaalbare hypotheken aan-
zijn ze arm. In de periode van armoede raakten gedemotiveerd door de beloningvan Stel, jij bent werkgever. Geef je jouw measen smeerden om hun vette bonussen binnen te
scoorden deboereneen stuk stechter bij hetgedragdatzij tochalvertoonden.Erwaren tevaaklets extra's,dangaanzeer aanwennen kunnenslepen.Jestaatalmetalvooreenheel
cognitievetester) dantijdensde rijketijd. ook vliegmaatschappijen die een geldbonus en doenzehetniet meervoor minder. Kost de lastige puzzel. Wantgeldmag danstimuleren,
Alsje geldzorgenhebt, is er inje breingeen invoerden om hun toestellen op tijd te laten bonusteveelmoeite?Dangeloofteendeelvan hetheefthelaasnietaltijdheteffectdatjezou
ruimte over voor andere zaken, zo conclu- komen. Daarbij hanteerden ze een marge van hen het wel. Vermoeden ze dat het extra geld verwachten. Succes ermee! .
deerdendeonderzoekers. een kwartier. Het resultaat: plots waren er in- juur bedoeldis om ze harderte laten werken?
eens heel veel vliegtuigen veertien minuten Danwerkt de prikkel vaakniet. Werknemers anne.vegterlo@quest.nl

You might also like