You are on page 1of 7

Kulty Smokw i (nmfee

thrkayna) w IGUR 974

(NYMPH DRAKAINA) w IGUR 974


w papirusach
magicznych, a take spekulacjach wywodzcych si z przepowiedni Chaldejskich i
powizanych systemw myli. W dodatku, cigle bya portretowana jako przyozdobiona
mijami i smokami, a take ukazuje si swoim wiernym w formie smoczogowych
fantazmw: . Warto wspomnie e
opis Hekate by przekazywany przez Bizantyjskiego autora Michaa Italicus-a (XII wiek)
ktry opiera si na pno-antycznej misteriozofi: ..
.
Wiemy e Hekate miaa odrbne ezoteryczne kulty w rnych czciach Imperium
(nazywana , , w staroytnych rdach), a take w Rzymie. Czasem
bya wczona w kontekst Mitraizmu. Kiedy indziej jest utosamiana z Persefon, Selene
i ponad wszystko z Artemis, tak dalece e nie zawsze da si wyranie rozrnia midzy
tymi boginiami. W jego papierze Lewio znalaz jeden ustp w Janie Chryzostomie gdzie
Artemis bya nazywana , podczas gdy , Koci Chrzecijaski jako
, czyli ona Chrystusa. Koci jako ona by popularnym obrazem w
Chrzecijaskiej myli, ale dlaczego jest tutaj powizany z Artemis ? Czy moga
si pojawi subtelna aluzja do pogaskiej religijnej terminologii? Oczywicie nie ma
definitywnej odpowiedzi na to pytanie ani jej nawizania do wyraenia
w naszej inskrypcji. W tym wietle to co zostao powiedziane powyej o poczeniu
midzy Hekate a smokami i jej czstym utosamieniu z Artemis, warto zauway
tytuowanie Artemis w tym ustpie z Chryzostoma. Moemy przypomnie sobie
wity gaj Artemis w Frygii, miejsce zamieszkania , , albo
Medei do ktrej Artemis przybya jako (ujedajc smoki).
Neoplatoski Proklus doradza inwokacj Artemis jako (lejce z
uskami smokw), ten sam rzadki epitet ktry widzielimy powyej odnosi si do Hekate.
Wracajc do naszej inskrypcji, powinnimy zaobserwowa najpierwiej, e
nie jest nieobecna w epigrafii. Z terytorium Scupi (Moesia Superior), pochodzi
tekst z III wieku: Iovi et Iuno/ni, Dracco/ni et Dracce/nae (sic) et Ale/xandro Epi/tnchanus
s(ervus) / [F]uri Octavi[ani] /c(larissimi) v(iri) posuit. Wydawaoby si to wiarygodnym,
aby poczy t inskrypcj z kultem Glykona , razem ze smokiem i smoczyc. W dedykacji
pojawia si prorok Aleksander, zaoyciel kultu. Jakkolwiekbd, ta opinia jest podwaana
przez niektrych badaczy. Sasel Kos czy smoki z lokalnymi kultami miji, szczeglnie w
kulcie Illryckim Tebaskich bohaterw Kadmusa i Harmonii [dop. Tum: Crka Eskulapa],
ktrzy, zgodnie z mityczn wersj, zostali zamienieni w smoki i odeszli do poudniowej
Ilyrii. Poda za teori Groag-a, i Aleksander jest Aleksandrem Wielkim, lub jego dusz
(spirit). Zgodnie z tym co pisa Cassius Dio w 221 n.e. pewien , wraz z czterema
setkami mczyzn, pojawi si w Grnej Moesii i Tracji mwic e jest Aleksandrem
Macedoskim, zachowujc si za Dionizyjk manier (). Czy by to kolejny
faszywy prorok ktry nazywa si Aleksandrem, musielibymy przypuci e pomyka
w tekcie Cassiusa Dio dotyczy fragmentu informacji i konkludowa e prawdopodobnie
dotyczy poszerzenia sfery wpywu kultu Glykona stworzonego przez Aleksandra z
Abonuteichos? Myl e najmdrzej jest zostawi t spraw jako otwart. Najwaniejsz
spraw obecnego wtku jest potwierdzenie, e , cho w transkrybowanej
formie, ma niepodwaalnie kontekst kultu.
Kolejna transkrypcja pojawia si w powanie uszkodzonym fragmencie
z Forum Romanum: [---] veste adv [---] / [---ne] bride cinctu [---] / [---] iti dracen [a--] /-?
Ignorujc braki, redaktorzy zgadzaj si co do religijnego charakteru tekstu.
Zawdziczamy Buecheler-owi dokoczenia ne]bride i dracen[a a w dodatku, kolejne
obserwacje: videtur ad sacra caren perinuisse mystica. Nebris jest greckim sowem
oznaczajcym skr e jelonka uywan w kultach Dionizyjskich. Kolejn wysoko
interesujc sugesti Buecheler-a jest czytanie ostatniej linii triod[iti. Jeeli Buecheler ma
racj, wanym jest uywanie Greckiej religijnej terminologii (nebris, trioditis, dracena),
cho zapisanych w aciskim alfabecie.
W nowym wydaniu, Caldelli pewnie przypisuje inskrypcj kultowi Bachusa. To
rozwizanie ma swoje zalety, ale, tym samym, termin dracena nadal jest pozbawiony
przekonujcej interpretacji. Caldelli myli e smok pochodzi z religijnej sfery Sabaziosa.
eska forma ani razu nie jest potwierdzona w kulcie Sabaziosa ani kulcie Dionizosa. Z
drugiej strony, to prawda e te kulty byy intymnie powizane i jak Caldelli zanotowa,
arb[or i saxum, dwa rozszyfrowane sowa w pierwszym fragmencie, a take ne]bris w
dalszej czci peni rol centralnych konceptw w Dionizyjskiej symbolice.
By moe nie naley przypisywa caoci poematu jednemu tylko kultowi. W
pnym antyku kulty ezoteryczne mogy wchodzi ze sob w wolne poczenia,
poyczajc od siebie nawzajem, zgodnie ze star politeistyczn zasad, jedna osoba moga
by inicjowana w wiele z tych szk. Np. w Cosa (Etruria) by budynek gdzie ludzie zbierali
si na sekretne nocne wieczerze honorujc, oprcz innych Bogw, Dionizosa, Sabaziosa i
Hekate. W archeologicznej dokumentacji mona dostrzec sporo akcesoriw wowych
(rozmaite rytualne pojemniki zdobione wami). Kolejny przykad, spora cz inskrypcji
z pogaskiej elity Rzymu IV-ego wieku ukazuje e jedna osoba moga by czonkiem wielu
orientalnych i misteryjnych kultw.
Fragment ktry zawiera sowo dracena by znaleziony w Forum Romanum w
pobliu wityni Westy, a innych czci z poblia Basilica Aemilia. Jako kuriozum mona
przytoczy przykad legendy Papiea Sylwestra, ktry rozmawiajc ze smokiem mwi o
virgines sacrae in templo Vestae ktry musia przynosi ofiary z ywnoci dla smoka:
Solebant enim virgines sacrae in templo Vestae omni kalendarum die ad eum (sc. Draconem)
descendere cibosque ei similaginis minitrare. Zwizek midzy wityni a smokiem jest
powtrzony w Mirabilia Urbis Romae z XII wieku: ibi est templum Vestae ubi dicitur
inferius draco cubare. Dodatkowo, dwa niejasne poszlaki od autorw Chrzecijaskich
przywouj na myl kultyczne powizania midzy Westalkami a smokiem [dop. tumacz:
Westalki zostay upokorzone przez religi Chrzecijask, z kobiet wadzy zostay
zredukowane do zakonw kobiecych]. Tertullian (Ad uxor., 1,6,3) mwi o dziewicach:
auspicia poenae suae cum ipso dracone curantes, a to s sowa Paulinusa Noli (Carm.
32,142-143): Vestae quas virgines aiunt quinquennes epulas audio portare draconi.
Nierozwizywalnym problemem byo jak umiejscowi Rzymsk Westalk w tym
kontekcie. By moe nasze rda, w tym pno-Chrzecijaskie rda, wi bdnie
ryt ze wity Westy z aktywnoci Westalek. Mogo tak by e kapanami kultu smoka
byy kobiety (?). Jest jasne e nie bya Westalk, poniewa bya
zamna. Sowa cibos i epulas w naszych rdach mog si odnosi do witych posikw
w sposb opisany przez kult w Cosa. Z drugiej strony, wspominaj synne kolacje
(), miesiczne (cf. Omni kalendarum die, w legendzie w. Sylwestra) ofiary
powicone Hekate. Nawet jeeli zdecydujemy si by ostroni i nie czynimy zbyt
pochopnych powiza, moemy porwna nasze trzy dowody
/draccena/dracena. W IGUR 974 termin jasno okrela osob, albo czonka
kultu lub kapank. To samo jest moliwe w innej Rzymskiej inskrypcji, CIL VI 30159
(opisywane wyej), czytajc ostatni lini draceny w nominatywie denotujcej dedykacj.
Niestety nie jest to bezbdny odczyt. W CIL III S. 8238 z Grnej Moesii dracco i draceny
byli Ci ktrym co si dedykowao. Mog by to bstwa porwnywalne do w
IGUR 974. Alternatywn interpretacj jest zobaczy, jak dedykujcym (lokalnym)
przewodniczcym ceremonii kultu pojawiaj si razem ze witym Aleksandrem,
zaoycielem kultu (zakadajc e mamy do czynienia z kultem Glykona)
W kadym razie, porwnanie demonstrowao e , kiedy si pojawia na
inskrypcji jest terminem kultu. W sprawie , dodatkowe sprawy musz by brane
pod uwag. Kwestia tego czy sowo jest czci denominacji kultycznej czy jest to
intencjonalne w zwykym sensie ony, czy nowoeczyni.
Jedno konceptu jest ewidentna: to jedyne greckie sowa w
inskrypcji, dodatkowo, napisane razem w jednej oddzielnej linii. Dlaczego
? Czy nie wystarczy? Czy by powd dla ktrego naleao wspomnie
o narzeczonej przy statusie ony? Zgodnie ze statystykami, Rzymskie kobiety
wychodziy za m w wieku 15-stu lat, albo par lat pniej. Nasza [---] a Tertia miaa 26
lat kiedy zmara. Sowem: zgodnie z demograficznymi wzorcami powinna by zamna
od co najmniej dziesiciu lat. Tego typu kalkulacje s, oczywicie generalizacj i nie mona
wykluczy e termin by uyty w tradycyjnym znaczeniu, tj. odnoszc si do
narzeczonej ktra bya . To oznacza e byo to wystarczajco wane aby byo
zapisane na kamieniu nagrobnym.
Istnieje te powszechny mityczny i ludowy motyw ktry czy mode dziewczyny
ze smokiem. Dziewczyny mog by przeznaczone jako ony albo ofiara dla smoka. Jeeli
poprzednia sprawa bya zrealizowana na poziomie aktualnych praktyk kultycznych (w
formie hieros gamos), nie jest, jak dalece wiem potwierdzone przez typ seksualnego
symbolizmu w kulcie (Dionizosa-) Sabaziusa: w zrobiony z metalu ktry przechodzi
przez szaty inicjowanego. Przy obecnym stanie materiaw porwnawczych byoby
niebezpieczne utrzymywa e powinna by zrozumiana jako przyswkowa
forma i tumaczy dwa sowa jako narzeczona smoka.
Odkd to wyraenie zostao rozdzielone i zapisane w Grece, woa to o nastpn
hipotez. Mamy szczcie, e wyraenie , q, niepodwaalnie
wywodzi si z kultu misteryjnego. Rozmaite kulty byy sugerowane, cho dzi
pochodzenie Mitraickie jest mocno ugruntowane. W rzeczy samej, jednym ze stopni
inicjacyjnych jest . Wszyscy zgadzaj si co do wakoci sowa w tym
kontekcie: opisuje stan neofity, albo nowo zainicjowanego czonka. moe by
zinterpretowane w ten sam sposb.
W tym kontekcie wspomina si rwnie o inskrypcji z Syrakuz (IV-V wiek)
/ / / / . P. Orsi wzia
za pewnik ydowsko jednego z epitafium widz sowo prezentujce celestialn
on w mistycznym sensie. W nowej edycji D. Noy preferuje dziewczyn gotow do
zampjcia (nie ma sowa o mu). Teraz, poniewa ydowskie pochodzenie nie moe
by rozumiane jako pewne a inskrypcja nie ma adnych enigmatycznych sw
, nie jest niemoliwym aby widzie tu tytuy kultyczne.
Misteria Mitry zawieray siedem stopni inicjacyjnych, pierwsze dwa to i
powysze . Ostatnie moe by porwnane do w naszej inskrypcji jeeli
chcemy da sowo znaczenie kultyczne. W dodatku (wrona) tak samo jak czwarty
stopie (lew), s istotne w nawizaniu do w tym e atestuj zwierzce
imiona dla grupy uczestniczcych w ezoterycznym kulcie. Nie ma dowodw na
mimetyczny rytua gdzie inicjacji jako wrony i lwy s ubrane w przebranie zwierzce.
Teatralny rytua prezentacji gdzie typowe dla pewnych sekretnych ceremonii i
widzielimy e s czci kultu Glykona. Czy nasza uczestniczya w rytualnych
ceremoniach przebrana za smoka, pozostaje, niestety jedynie przypuszczeniem.
W konkluzji, prbowalimy przeledzi Sitz im Leben w ekspresji
. Z inklinacj widzenia eskiej inicjatki w ezoteryczn religi stowarzyszenia,
by moe z sakralnymi obowizkami. Wiele szczegw pozostaje naturalnie
nieprzebadanych ze wzgldu na brak dokumentacji. Myl, e sytuacja zbierania
rozrzuconych dowodw, porwnywanie religijno-historyczne, a take zadawanie
odpowiednich pyta byo lepsz metod ni forsowanie gotowych odpowiedzi. Dlatego
powstrzymaem si przed nazwaniem tego kultu. Mona hipotetyzowa smoczy kult
(przykad: misteria Glykona), lub, w innym przypadku, kult ze smocz symbolik (dwa
przykady: misteria Hekate, misteria Dionizosa-Sabaziosa). Z poczenia nie s
wykluczone inne bstwa (przykad: otarz w Cosa z obecnoci Dionizosa, Sabaziosa i
Hekate, wszystkie te bstwa z ktrymi byy czone smoki). Jzyk wyboru inskrypcji jest
zrozumiay odkd techniczny jzyk ezoteryczny Greko-Orientalny (a take
orientalizujcych) kultw by zwykle Grecki.

Jaako Aaren
Uniwersytet Helsiski.

You might also like