MT S BAI TOAN C HOC VT RN TRONG

CHNG TRINH BI DNG HOC SINH GIOI THPT

MN VT LY
Trng inh Hung
Bi ton 1.
Mt thanh cng ng cht tit din u, chiu di L, khi lng M c
t mt u trn sn nm ngang, mt u trn tng thng ng. Ban u gi
cho thanh lp vi phng thng ng mt gc . B qua mi ma st. Th thanh
t do, hy xc nh:
a. Phn lc ca sn v tng ln thanh ngay sau khi th.
b. Gc gia thanh v phng thng ng thi im thanh ri khi tng.
Gii
Chn h trc ta xOy nh hnh v. Ban u thanh hp vi phng thng ng
gc , ti thi im gc l j . p dng nh lut bo ton c nng:
MvG 2 I Gw 2 MgL cos j MgL cos
+ + =
2 2 2 2
y uu
ur
Trong I G =
ML2 L
, vG = w (v khi tm G N2

2 2
quay quanh O vi bn knh L/2).
T
u
r uu
r
w2 =
3 g ( cos - cos j )
(1) P N1
L
3 gw sin j 3 g sin j x
2wg = g = (2)
L 2L
Mt khc
L L
xG = sin j xG// = ( g cos j - w 2 sin j ) (3)
2 2
L L
yG = cosj yG// = ( -g sin j - w 2 cosj ) (4)
2 2
p dng nh lut 2 Niu tn theo hai phng ox v oy vi lu cc phng trnh
(1) (2) (3) (4)ta c

Trang 1
 3Mg sin 2 j
N1 = Mg - My = Mg -
//
G + cosj .sinj - cos 2j
2 2
3Mg sin j 3cosj
N 2 = MxG// = - cos
2 2
Khi thanh va th ra j = nn
3Mg 2
N1 =Mg- sin
4
3Mgsin2
N2 =
8
2
Khi thanh ri khi tng N 2 = 0 cosj = cos .
3
Bi ton 2. (HSG QG 2008)
Si dy khng dn, khi lng khng ng k,
c vt qua rng rc c nh, hai u buc vo hai vt
khi lng m1 v m2 (m1< m2). Rng rc c khi lng M,
bn knh R v c mt khe hp phanh li khi cht G gm
vo . Bit h s ma st trt gia dy v rng rc l k.
B qua ma st trc rng rc. Lc u, rng rc c
cht li, h trng thi cn bng.
1. Khi cht G ri nh rng rc, h bt u chuyn ng.
Tnh gia tc a v vn tc ca cc vt khi rng rc quay c mt vng.
2. Ngay sau khi quay c mt vng, cht G li gm tc thi vo khe rng rc
lm cho dy b trt trn rng rc. Bit rng trn on dl ca phn dy tip xc

k
vi rng rc th lc cng T ca dy bin thin mt lng theo quy lut dT = Tdl
R

. Hy xc nh gia tc a/ ca cc vt v lc cng T1 , T2 ti cc im A v B
tng ng ni dy bt u tip xc vi rng rc.
3. Tnh vn tc ca cc vt sau thi gian t k t thi im dy b trt trn rng
rc.
Gii
1.Phng trnh ng lc hc ca cc vt

Trang 2
 a
(T2 - T1)R = I b = I
R

(1) P2 - T2 = m2a
T - P = ma
1 1 1

a=
( m2 - m1 ) g
Gii h (1) ta thu c kt qu M.
m1 + m2 +
2
Khi rng rc quay c 1 vng, cc vt m 1 v m2 i c qung ng s = 2pR .
Vn tc cc vt m1 v m2 lc

4pR ( m2 - m1 ) g
v = 2as =
M
m1 + m2 +
2
2. Cc phng trnh ng lc hc
P2 - T2 = m2a' (2)
T1 - P1 = ma'
1 (3)
Do c ma st gia dy vi na vng trn ca rng rc nn lc cng dy cc
im khc nhau th khc nhau, tng dn t A n B.
Xt on dy dl, bin thin lc cng
T2 p
dT
dT = kTdj = kdj
T1
T 0
kp
T T2 = T1e
Kt hp vi cc phng trnh (1), (2), (3) gii ra ta c

a' =
( m - me ) g
2 1
kp

kp
m2 + me
1

T1 = m1 ( a'+ g)
T2 = m1 ( a'+ g) ekp

3. Vn tc cc vt c xc nh bi v = v0 + a t , trong v0 l vn tc ti thi
/

im dy bt u trt. Ta c

Trang 3
 4pR ( m2 - m1 ) g
v0 =
M
m1 + m2 +
2
T vn tc ca cc vt

v= +
(
4pR ( m2 - m1 ) g m2 - me1
kp

gt
)
M m + me kp
m1 + m2 + 2 1
2

Bi ton 3. (HSG QG 2010)

Mt thanh cng AB ng cht, tit din u, khi lng M, chiu di
AB=L c gn thm mt vt nh khi lng m=M/4 u mt B. Thanh c
treo nm ngang bi hai si dy nh, O1 O2
khng gin O1A v O2B (hnh v).
0
Gc hp bi dy O1A v phng
thng ng l 0 . M
A
a. Tnh lc cng T0 ca dy O1A. B m
b. Ct dy O2B, tnh lc cng T ca
dy O1A v gia tc gc ca thanh ngay sau khi ct.
Gii
H thanh v vt nng c khi tm G vi v tr c xc nh cch A khong AG:

3L
AG =
5
Momen qun tnh ca h vi trc quay qua G (p dng nh l Say n-
Huyghen):
8mL2
IG =
15
a. Khi thanh cn bng, xt vi trc quay qua im B v vung gc vi mt phng
hnh v. T phng trnh momen, c:

Trang 4
 2L
( M + m) g
P.BG - T0 L cos 0 = 0 T0 = 5 = 2mg (1)
L cos 0 cos 0
b. Ti thi im t = 0 khi dy O 2B va
b ct, v thanh cha di chuyn, im A
c vn tc bng 0. im A ch c gia
tc theo phng vung gc vi dy O1A
r r r
Xt im G, c gia tc: a G = a A + a G / A .
Trong h quy chiu t, vi trc quay
qua khi tm G, trong qu trnh chuyn
ng quay ca thanh sau khi ct dy, c
phng trnh momen, ti thi im ban u:
T.AG.cos 0 = I G g G
T.AG.cos 0
gG = gA = g = (2)
IG
Phng trnh LII Newton:
r r r r
P + T = ( M + m) ( aA + aG/A )
r
Chiu ln phng dy O1A, vi a G / A hng nh hnh v, ta c:
( M + m ) g cos 0 - T = ( M + m ) g.AG.cos 0 (3)
Thay (2) vo (3) tnh c:

T=
( M + m ) g cos 0
1+
( M + m ) AG 2 .cos 2 0 (4)
IG
Thay gi tr ca AG v IG tnh trn vo (4) tnh c:
40mg cos 0 T.AG.cos 0 45gcos 2 0
T= v g = = .
8 + 27 cos 2 0 IG ( 8+27cos20 ) L
Bi ton 4. (HSG QG vng 2, 2011)
Mt con lc vt l c khi lng M, khi tm ti
G v c th quay quanh trc nm ngang i qua im O
nm trn con lc. Momen qun tnh ca con lc i vi
trc quay l I. Bit khong cch OG = d. Con lc c

Trang 5
th t v tr c OG hp vi phng thng ng mt gc 0 = 600 (G pha di O).
B qua ma st trc quay v lc cn mi trng.
1. Tnh ln phn lc ca trc quay ln con lc khi OG hp vi phng thng
ng mt gc .
2. Tnh gia tc ton phn ln nht ca khi tm con lc trong qu trnh dao ng.
3. Khi con lc ang v tr cn bng th chu tc dng mt xung lng x ca lc
F trong thi gian rt ngn t theo phng i qua im A trn trc OG (lc F hp
vi OG gc , xem hnh v)
a) Xc nh xung lng ca lc do trc quay tc dng ln con lc trong thi gian
tc dng t.
b) Xc nh gc v v tr im A xung lng ca lc tc dng ln trc quay
bng khng.
Gii

r r r
1. Chiu phng trnh ng lc hc Mg + F = Ma ln cc phng:
Ox tip tuyn vi qu o khi tm:
Mgd = Ft - Mg sin (1)
Oy trng vi phng GO:
Mw2d = Fn - Mg cos (2)
Phng trnh chuyn ng quay :
I= - Mgdsin (3)
T(1) v (3) suy ra:
Md 2
Ft = Mg ( 1 - A ) sin , vi A = (4)
I
nh lut bo ton nng lng:
Iw2
= Mgd ( cos- cos 0 ) (5)
2
T (2) v (5) ta c:

{ ( 1 - 2A ) cos+2Acos } + ( 1 - A )
2 2
F = Ft 2 + Fn 2 = Mg 0 sin 2

2. Gia tc khi tm:

Trang 6
 ( w d ) + ( gd )
2 2
a = a 2n + a 2t = 2
= gA 1 - 8cos .cos 0 + 3cos 2 + 4cos 2 0

Khi 0 = 600 c a = gA 2 - 4cos + 3cos 2 0

2 Mgd 2
Hm ny cc i ti = 0 , khi a max = .
3 I

3. a. Phn tch xung lng X0 ca lc trc quay tc dng ln con lc thnh hai
thnh phn XOy, XOxtheo phng thng ng Oy v phng ngang Ox. p dng
nh l bin thin ng lng v mmen ng lng vi vx, vyl cc thnh phn
vn tc khi tm sau va chm:
MvGx = X sin b + X Ox (1)

X Oy = X cos b (2)
vGx
I = lX sin b (3)
d
2
Mld 2
T , ln ca X0 : X O = XOx
2
+ X 2Oy = X - 1sin b + cos 2b
I

y l=OA.
b. trc quay khng chu tc ng ca xung lc X th cn hai iu kin

I
X Oy = 0 b = 900 v X Ox = 0 X O = 0 . T l = OA = .
Md

Bi ton 5. ( HSG QG vng 1, 2011)

Cho vt 1 l mt bn mng u, ng cht, c un theo dng lng mng
thnh mt phn t hnh tr AB cng, ngn, c trc , bn knh R v c gn vi
im O bng cc thanh cng, mnh, nh. Vt 1 c th quay khng ma st quanh
mt trc c nh (trng vi trc ) i qua im O. Trn hnh v, OA v OB l cc
thanh cng cng di R, OAB nm trong mt phng
vung gc vi trc , cha khi tm G ca vt 1, C l giao
im ca OG v lng mng.
1. Tm v tr khi tm G ca vt 1.
2. Gi cho vt 1 lun c nh ri t trn n vt 2 l mt hnh tr rng,
mng, ng cht, cng chiu di vi vt 1, bn knh r nm dc theo ng sinh
ca vt 1. Ko vt 2 lch ra khi v tr cn bng mt gc nh ri th nh.

Trang 7
 a) Tm chu k dao ng nh ca vt 2. Bit rng trong qu trnh dao ng,
vt 2 lun ln khng trt trn vt 1.
b) Bit l h s ma st ngh gia vt 1 v vt 2. Tm gi tr ln nht ca gc
trong qu trnh dao ng iu ho, vt 2 khng b trt
trn vt 1.
3. Thay vt 2 bng mt vt nh 3. Vt 3 nm trong mt
phng OAB. Ko cho vt 1 v vt 3 lch khi v tr cn bng
sao cho G v vt 3 nm v hai pha mt phng thng ng cha , vi cc gc
lch u l nh hnh v, ri th nh. B qua ma st. Tm khong thi gian nh
nht vt 3 i ti C.
Gii
1. Do tnh i xng, ta thy ngay G nm trn ng thng ng Oy nn ch cn
tnh ta yG = OG ca vt.
2m 2m
Xt phn t di dl, c khi lng dm = dl = d .
pR p

Theo cng thc tnh ta khi tm ta c:

p
4
1 2m 2 2R
yG =
m
R cos
-p
p
d =
p
.

2. . Xt vt 2 v tr ng vi gc lch . Gi j l gc m
vt 2 t quay quanh mnh n. Chn chiu dng tt c cc
chuyn ng ngc chiu kim ng h. Lc tc dng ln
vt 2 gm: trng lc, phn lc, lc ma st ngh.
Phng trnh chuyn ng ca khi tm vt 2 xt theo
phng tip tuyn vi qu o: m 2 a = Fms - m2 gsin b
V nh sin b b (rad) m 2 ( R - r ) b // = Fms - m 2gb (1)
Phng trnh chuyn ng quay ca khi tr nhquanh khi tm:
m 2 r 2 j// = Fms r (2).

iu kin ln khng trt: ( R - r ) b// = -rj// (3)

Thay (2) v (3) vo (1) ta c:

Trang 8
 g
b // + b = 0 (4).
2( R - r)

2( R - r )
Nghim (4) c dng dao ng iu ha vi chu k T = 2p .
g

1
T (2) ta c Fms = m 2 rj// = - m2 ( R - r ) b // = m 2 gb (5)
2

b2
Phn lc: N = m 2 g cos b = m2 g
1- (6)
2

iu kin ln khng trt Fms mN .

b
T 2 - b2 m vi "b ( 0, b0 ) .

1 1 1
Hay b0 2
8 + - .
m2 m

3. Xt ti thi im khi tm vt 1 v vt 3 c li gc tng ng l , q .

Phng trnh chuyn ng ca vt 3 theo phng tip tuyn vi hnh tr
m 3 Rq // = -m 3gq (1)

g
Nghim ca (1) l q = q0 cosw0 t vi w0 = .
R

Phng trnh chuyn ng ca G quanh O

2 2
m1R 2 // = -m1gR (2)
p

Nghim ca (2) l = 0 cosw1t vi w1 = 2 2g

pR

Gc lch ca vt 3 so vi phng OG l
w - w1 w1 + w1
g = - q = 2 0cos 1 t
cos t
2 2
p
Khi vt 3 ti C th g = 0 . T : t min = w + w .
1 1

V d 6. (Trch HSG QG vng 2, 2012)

Cho mt vnh hnh tr mng u, ng cht, bn knh R v c khi lng
M. Trong lng vnh tr c gn c nh A
mt qu cu nh (bn knh rt nh so vi R),
C

A
Trang 9 0
khi lng m. Bit A nm trong mt phng m mt phng ny vung gc vi trc
ca hnh tr v i qua khi tm C ca vnh hnh tr. Ngi ta t vnh tr trn
mt phng nm ngang. Bit gia tc ri t do l g. Gi thit khng c ma st gia
vnh tr v mt phng. y vnh tr sao cho AC nghing mt gc o so vi
phng thng ng ri bung ra cho h chuyn ng vi vn tc ban u bng
khng (Hnh 1.a).
a) Tnh ng nng cc i ca h.
b) Vit phng trnh qu o ca A trong h quy chiu gn vi mt t.
c) Xc nh tc gc ca bn knh AC khi AC lch mt gc (< o) so vi
phng thng ng.
Gii
V khng c ma st, cc ngoi lc tc dng ln h ch theo phng thng ng,
nn v tr theo phng ngang ca khi tm G khng i.
a. p dng nh lut bo ton c nng, ng nng cc i ca h bng gim
cc i ca th nng ca vt m
Wd max = mgR ( 1 - cos0 )

b. Chn h ta xOy ng yn vi mt t c Oy i qua khi tm G, Ox i qua

tm C ca vnh. Gi ta ca m l (x, y) v ca tm C vnh M l (X, Y). Khi
CA lch phng thng ng (Oy) gc y
M
x=- X v x + X = R sin nn suy ra
m

O C
M
x= R sin . (1) G x
M+m A

V y = R ( 1 - cos ) (2).
T (1) v (2) thay vo h thc sin 2 + cos 2 = 1
B
ta thu c phng trnh qu o ca m trong h
qui chiu gn vi mt t
x2 y2
2
+ 2 =1
M R (3).
R
M + m

Trang 10
Phng trnh (3) m t qu o chuyn ng ca m l mt elip bn trc ln R

M
dc theo Oy v bn trc nh R dc theo Ox.
M+m
c. V khng c ma st, khi tm G ch chuyn ng theo phng thng ng nn
vn tc ca im G theo phng thng ng. im tip xc B c vn tc theo
phng ngang, t tm quay tc thi K ti thi im gc lch AC v phng
thng ng c xc nh nh hnh v. ng nng ca h

C
G K
A

1 1
Wd = I K w2 = ( M.R 2 + M.CK 2 + m.KA 2 ) w2 (1)
2 2
Trong :
m
CK = mCG.cos = R cos (2)
m+M
KA = CK 2 + R 2 - 2.R.CK.cos (3)
p dng nh lut bo ton c nng ta c
1
mgR ( cos-cos 0 ) = I K w2 (4)
2
Thay (1), (2), (3) vo (4) thu c biu thc tc gc ca bn knh CA

2mg ( cos-cos 0 )
w=
m 2
.
R ( m + M)
1- cos
2

M + m

Trang 11
Trang 12