Giang

Kha lun tt nghip 2 Mai Th L Giang
Chng 1:
C S L LUN V THC TIN CA VIC S DNG
BI TP C NI DUNG THC T TRONG DY HC VT L

TRNG TRUNG HC PH THNG
1.1.Dy hc v s pht trin tr tu ca hc sinh
1.1.1 Hot ng dy hc.
a) Hot ng dy
Theo tm l hc, hot ng dy hc l mt hot ng ca ngi dy t

chc v iu khin hot ng ca ngi hc nhm gip ngi hc lnh hi
nn vn ha x hi, to ra s pht trin tm l, hnh thnh nhn cch ca h.
Trong hot ng dy, ch th l thy, ngi t chc iu khin hot ng

ca HS; i tng tc ng ca thy l hot ng hc tp ca HS; mc ch
ca hot ng dy hc l s pht trin tr tu, pht trin nng lc ca HS; ni
dung hot ng dy l h thng kin thc, k nng k xo v phng php hot
ng nhn thc cn trang b cho HS; phng php ging dy ca thy l s
vn dng phi hp cc phng php dy hc truyn thng v hin i nhm t
chc cho HS hot ng nhn thc v pht trin tr tu.
b) Hot ng hc
Theo tm l hc, hot ng nhn thc l hot ng c th ca con ngi

c iu khin bi mc ch t gic l lnh hi tri thc, k nng, k xo mi,
nhng hnh vi v nhng hot ng nht nh, nhng gi tr.
Trong hot ng hc, ch th l HS; i tng ca hot ng hc l tri

thc, k nng, k xo; mc ch hc tp l trn c s tip thu vn ha nhn
loi chuyn thnh nng lc bn thn, hc hnh, vn dng kin thc gii
quyt nhng vn thc tin; ni dung hc l h thng kin thc, k nng, k
Chuyn ngnh phng php ging dy Vt l

xo v phng php hc; phng php hc l phng php hot ng nhn

thc v thc hnh, c bit l phng php t hc.
Nh vy hot ng hc nhm tip thu nhng vn m hot ng dy

truyn th v bin nhng vn thnh nng lc ca bn thn. Hot ng
hc chu s chi phi, iu khin ca hot ng dy v hot ng dy cng
chu s tc ng tr li ca hot ng hc. Ngha l, hot ng dy v hot
ng hc gn b mt thit vi nhau, cng thc hin mc ch ca hot ng
dy hc: hnh thnh v pht trin nhn cch th h tr.
1.1.2 S pht trin tr tu.
Vn ny c nhiu nh nghin cu quan tm, trong c S.L

Rubinstein v B.G.Ananhiep, N.X.Lytex, L.V.Zancp, V.V.avp,
Nhng nghin cu trn u ch ra rng: S pht trin tr tu l s bin i v
cht trong hot ng nhn thc. S bin i c c trng bi s thay i
cu trc ci c phn nh v phng php phn nh chng.
ni n s pht trin l c s bin i nhng phi l bin i theo s

tin b. S pht trin tr tu y c gii hn nhn thc, tc l hot ng
phn nh bn thn hin thc khch quan. Pht trin tr tu khng ch l vic
tng s lng tri thc cng khng ch l cch thc i n tri thc m l s
thng nht ca hai yu t trn.
Nh vy, s pht trin tr tu khng ch l s bin i theo chiu tin b

v s lng tri thc v cch ginh ly tri thc.
1.1.3 Quan h gia dy hc v pht trin tr tu
Dy hc v pht trin c quan h rt cht ch vi nhau.
Chng ta bit rng, trong qu trnh dy hc c nhiu s bin i thng

xuyn vn kinh nghim ca HS, bin i c v s lng v cht lng ca h
thng tri thc v pht trin nng lc ngi. Cng vi s bin i , trong qu
trnh dy hc, nhng nng lc tr tu ca HS cng c pht trin. Ngoi ra,

trong qu trnh dy hc, nhng mt khc ca nng lc tr tu nh: c quan st,

tr nh, c tng tng ca HS cng c pht trin. Cho nn, c th ni dy
hc l mt trong nhng con ng c bn gio dc v pht trin tr tu mt
cch ton din.
Ngc li, tr tu c pht trin li c nh hng rt ln n qu trnh

dy hc. Nh s pht trin ca cc nng lc tr tu, HS ny sinh cc kh nng
mi gip h nm kin thc tt hn.
Pht trin tr tu va l iu kin m bo cho HS nm vng kin thc,

va to iu kin cho HS c kh nng tip tc t hc tp, nghin cu tm ti
gii quyt vn , p ng nhng i hi a dng ca thc tin sau khi ri gh
nh trng.
Trong dy hc Vt l, s pht trin tr tu cho HS c thc hin trong

qu trnh chim lnh v vn dng tri thc. S pht trin ny da trn s pht
trin ngn ng, s pht trin c quan st, s pht trin kh nng nhn ra c
ci bn cht trong cc hin tng, tnh hung vt l, s pht trin t duy logic,
t duy bin chng v s pht trin kh nng ng dng cc phng php nhn
thc khoa hc tng qut (phng php thc nghim, phng php ton hc,
phng php quy np suy din, tin trnh m hnh ha).
Nh vy, vic nm vng tri thc v pht trin tr tu tc ng qua li ht

sc cht ch. S pht trin tr tu va l kt qu, va l iu kin ca vic nm
vng tri thc, ca hot ng hc tp. S dy hc c t chc ng n s
dn n s pht trin tr tu ca HS. Thng qua dy hc pht trin tr tu
cho HS. HS phi c s pht trin mi c th hc tp, tm kim tri thc mi.
1.1.4 Tnh tch cc v vai tr ca n trong s pht trin ca HS.
1.1.4.1 Tnh tch cc trong hot ng nhn thc ca HS
Ch ngha duy vt lch s xem tch cc l mt phm cht vn c ca con

ngi trong i sng x hi. Hnh thnh v pht trin tnh tch cc x hi l

mt trong cc nhim v ch yu ca gio dc, nhm o to nhng con ngi

nng ng, thch ng v pht trin cng ng. C th xem tnh tch cc nh l
mt iu kin, ng thi l mt kt qu ca s pht trin nhn cch HS trong
qu trnh gio dc.
Tnh tch cc ca con ngi biu hin trong hot ng, c bit trong
nhng hot ng ch ng ca ch th. Hc tp l hot ng ch ng ca la
tui i hc. Tnh tch cc trong hot ng hc tp, v thc cht, l tnh tch
cc nhn thc, c trng kht vng hiu bit, c gng tr tu v ngh lc
trong qu trnh chim lnh tri thc.
Khc vi qu trnh nhn thc trong nghin cu khoa hc, qu trnh nhn
thc trong hc tp khng nhm pht hin nhng iu m loi ngi cha bit
m nhm lnh hi nhng tri thc m loi ngi tch ly c. Tuy nhin, trong
hc tp HS cng cn phi khm ph ra nhng hiu bit mi i vi bn
thn. HS s thng hiu, ghi nh nhng g nm c qua hot ng ch ng,
n lc ca chnh mnh.
Vy c th ni rng: Tnh tch cc l mt tp hp cc hot ng nhm

chuyn bin v tr ca ngi hc t th ng sang ch ng, t i tng tip
nhn tri thc sang ch th tm kim tri thc nng cao hiu qu dy hc.
1.1.4.2 Biu hin v mc tnh tch cc ca HS
a) Biu hin tnh tch cc ca HS
Theo G.I.Sukina (1979) c th nu ra du hiu ca tnh tch cc hc tp

nh sau:
HS khao kht, t nguyn tham gia tr li cc cu hi ca GV, b sung

cu tr li ca bn, thch c pht biu kin ca mnh v vn nu ra.
HS hay nu thc mc, i hi gii thch cn k nhng vn GV trnh

by cha r.

HS ch ng vn dng linh hot nhng kin thc k nng hc nhn

thc cc vn mi.
HS mong mun c ng gp vi thy, vi bn nhng thng tin mi ly

t cc ngun khc nhau, c khi vt ra ngoi phm vi bi hc, mn hc.
Ngoi nhng biu hin ni trn m GV d nhn thy cn c nhng biu

hin v mt cm xc kh nhn thy hn, nh th hay ho hng, pht l hay
ngc nhin trc mt ni dung no ca bi hc hoc khi tm ra li gii
thch cho mt bi tp kh.
G.I.Sukina cn phn bit nhng biu hin ca tnh tch cc hc tp v

mt ch:
Tp trung ch vo vn ang hc.
Kin tr lm cho xong cc bi tp.
Khng nn trc cc tnh hung kh khn.
Thi phn ng trc khi chung bo ht tit hc.
b) Mc biu hin tnh tch cc ca HS
C th phn bit 3 cp biu hin tnh tch cc hc tp t thp ln cao:
- Bt chc: HS bt chc hnh ng, thao tc ca GV, ca bn b. Trong

hnh ng bt chc cng phi c s c gng ca thn kinh v c bp.
- Tm ti: HS tm ti c lp, t lc gii quyt bi tp nu ra, m mm

nhng cch gii khc nhau tm cho c li gii hp l nht.
- Sng to: HS ngh ra cch gii mi, c o, xut nhng gii php c
hiu qu, c sng kin lp t nhng th nghim chng minh bi hc. D
nhin mc sng to ca HS l c hn nhng l mm mng pht trin
tr sng to v sau ny.

1.1.4.3 Vai tr ca tnh tch cc trong s pht trin tr tu ca HS.
Ai cng bit rng gia hot ng v s pht trin tr tu ca con ngi

lun c quan h mt thit vi nhau. Nu khng c hot ng th tr tu khng
th pht trin tt c, bi v trong tr tu c bn cht hot ng v n c
hnh thnh trong qu trnh hot ng ca mi c nhn.
Trong hot ng dy hc, HS va l i tng va l ch th ca qu

trnh dy hc. Do , cht lng dy hc ph thuc nhiu vo vai tr ch th
ca HS trong qu trnh dy hc. Vai tr ch th c th hin tnh tch cc,
t gic, ch ng v sng to ca HS trong vic tm kim kin thc v vn
dng kin thc mt cch sng to vo thc tin.
c th nm tri thc mt cch vng chc v vn dng n mt cch c

hiu qu th khng c phng php no ti u bng vic ngi hc hc tp
mt cch tch cc, c lp sng to da trn s iu khin, hng dn, khch
l, to iu kin cho HS pht hin v gii quyt vn ca ngi GV. Nh
tnh tch cc trong hc tp m cc qu trnh tm l nh t duy, tng tng,
tri gic, tr nh, c pht trin cao nht v gp phn lm cho tr tu ca
hc sinh c pht trin.
V d nh khi HS nghin cu bi S ni, tnh hung t ra l Ti sao

kim chm, tu th li ni. Trong qu trnh tm hiu bi mt cch ch ng, HS
phi huy ng nhng kin thc hc c lin quan, vn dng chng tm
hiu, chim lnh kin thc mi ny vo trong thc tin. Nh vy, tr tu ca
HS s c pht trin. V s pht trin tr tu l iu kin ca vic nm vng
tri thc v k nng, iu kin ca hot ng hc.
Trong qu trnh ch ng tm kim tri thc, ngi hc phi t lm vic

vi ti liu, t my m tm kim tri thc, t c xt vi thc t buc ngi hc
phi t ng no, t mnh tin hnh t duy, tng tng, tri gic, tr nh, vn
dng ngn ng, thm ch c cm xc, tnh cm ca bn thn. V trong qu
trnh t duy, ngi hc phi s dng cc thao tc t duy, phn tch - tng hp,

so snh, tru tng ha, khi qut ha, gii quyt vn c t ra v

nh vy lm cho nng lc t duy ca ngi hc pht trin.
HS s thng hiu v ghi nh nhng ci g tri qua hot ng nhn thc

ca bn thn bng cch ny hay cch khc. Cng nh bt c mt ngi no,
HS khng bao gi nm vng tht s nhng kin thc, nu ngi ta em n
cho cc em di dng chun b sn. I.N.Tilxti vit Kin thc ch
thc s l kin thc khi no n l thnh qu ca nhng c gng ca t duy
ch khng phi ca tr nh. Ngi GV ch to nn nhng iu kin cn thit
kch thch hot ng nhn thc ca HS, cn vic nm vng kin thc th
din ra ty theo mc biu l tnh tch cc tr tu v lng ham hiu ca mi
HS v d nhin k c nng khiu tr tu na. Ch khi no ginh c mt s
thng hiu v lnh hi su sc ti liu hc tp, ta mi c th gii quyt c
tt p nhim v pht trin tr nh v nhng nng lc nhn thc ca HS.
Tnh tch cc nhn thc ca HS cng cao th s cn bng nng lng sinh
ha c s ca t duy s cng phong ph, v nhng kin thc lnh hi c
li cng su sc hn. Ch c kch thch s hot ng nhn thc ca chnh HS
v nng cao nhng c gng bn thn cc em trong vic nm vng kin thc
tt c cc giai on dy hc th HS mi c th ci thin c kt qu hc tp.
S hot ng t lc l phng tin v ng thi l kt qu ca s t gio dc.
Nh vy, vai tr ch ng, tnh tch cc, nng ng ca HS trong qu

trnh hc tp c ngha quyt nh i vi s pht trin tr tu.
1.1.4.4 Cc bin php pht huy tnh tch cc nhn thc.
Pht huy tnh tch cc nhn thc c nhiu ngi quan tm t rt

lu. Nhng nm gn y, gio dc nc ta ch trng thc hin dy hc tch
cc mt cc mnh m. pht huy tnh tch cc ca HS trong hc tp c mt
s bin php sau:
- Ni dung dy hc phi mi. Ci mi phi k tha v pht trin ci c.

Kin thc phi c thc tin, gn gi vi i sng hng ngy ca HS.

- Phi bit kt hp v s dng cc phng php dy hc mt cc hp l

v kho lo, ph hp vi ni dung dy hc, i tng hc sinh, c s vt cht,
phng tin dy hc, sao cho HS hc tp mt cch hng say, tch cc tm
kim kin thc.
- S dng nhiu phng tin dy hc, c bit l phng tin trc quan,
khai thc trit vai tr ca cng ngh thng tin vo trong qu trnh dy hc
(nu c iu kin). Nu c nh vy s lm cho lp hc si ni, gy hng
th hc tp cho HS, nng cao hiu qu dy hc.
- Kch thch tch cc qua thi , cch ng x ca GV v HS. Trong qu

trnh dy hc, thi , phong cch ca GV c tc ng trc tip n qu trnh
hc tp ca HS, nh thi hc tp, tinh thn tm kim kin thc mi,...
- To nn mu thun gia s hiu bit v khng hiu bit, xy dng nn

tnh hung c vn v nh ta c th iu khin c hiu qu s ch ca
HS v pht huy tch cc hot ng nhn thc ca HS.
- Tng cng vn dng kin thc vo thc tin, vo cc tnh hung mi.
a dng ha cc hnh thc dy hc. Khi vn dng cc kin thc hc gii
thch c cc hin tng trong cuc sng th HS s thy yu thch mn hc
hn, t tin vo kin thc ca bn thn hn. Vi cc hnh thc hc tp khc
nhau HS s c hot ng khc nhau, to hng th hc tp cho HS, lm cho
HS c kh nng pht trin ton din.
1.2 T chc hot ng nhn thc cho hc sinh trong qu trnh dy hc.
Mc tiu ca gio dc hin nay c bit coi trng n vic bi dng

cho HS kh nng t duy, nng lc sng to, t bn thn h c th t
sng to ra nhng tri thc mi, PP mi, cch gii quyt vn mi thch nghi
vi s pht trin v mi mt ca x hi. thc hin iu , PP dy hc cn
phi i mi mnh m. Cc nh nghin cu gio dc hin nay cho rng, PP
dy hc cn c i mi sao cho vai tr t ch ca HS trong hc tp ca HS
c pht huy mt cch tt nht.

Vn t ra dy, l trong qu trnh dy hc, mi tit hc trn lp cn

t chc nh th no HS pht huy c tnh tch cc, t gic, ch ng mt
cch tt nht.
Hu ht cc nh nghin cu gio dc u cho rng, thnh tu quan trng

nht ca tm l hc th k XX dng lm c s cho vic i mi dy hc l l
thuyt hot ng c Vgtxki khi xng v A.N.Lnchiep pht trin.
Theo l thuyt ny, bng hot ng v thng qua hot ng, mi ngi t to
dng, pht trin thc v nhn cch ca mnh. Vn dng vo dy hc, qu
trnh hc tp ca HS c bn cht hot ng, HS bng hot ng , thng qua
hot ng m chim lnh kin thc, hnh thnh v pht trin nng lc tr tu
cng nh quan im o c, thi .
C th hnh dung din bin chnh v hot ng ca GV v HS trong mt

tit hc, theo hng t chc hot ng nhn thc nh sau:
- Ban u, GV t chc tnh hung hc tp bng cch t vn v giao

nhim v cho HS. HS hng hi m nhn nhim v, trong qu trnh gii quyt
nhim v, HS s gp kh khn v ny sinh vn cn tm ti gii quyt.
Nhng kh khn ca HS c GV gi cc vn c din t mt cch
chnh xc, ph hp vi mc tiu v cc ni dung c th xc nh.
- Trong qu trnh hot ng nhn thc, GV theo di, nh hng, ch o

s trao i, tranh lun ca HS v c nhng gi cn thit; HS ch ng tm
ti gii quyt cc vn t ra theo mt tin trnh hp l.
- Sau cng, GV ch o s trao i , tranh lun v kt qu ca HS i

vi nhng nhim v t ra, b sung, tng kt khi qut ho, chun ho
kin thc, kim tra kt qu, nhn xt, nh gi v thc hin cc cng vic
cn thit khc.

1.3 T chc hot ng nhn thc cho hc sinh trong dy hc vt l

trng trung hc ph thng.
Nh nu, vt l l mt mn khoa hc thc nghim, kin thc lin h

cht ch vi i sng, l c s tt vic t chc hot ng nhn thc
trong dy hc vt l t kt qu cao. Mt khc, theo kt qu nghin cu v tm
l hc, gio dc hc ca cc nh khoa hc Vit Nam th c im pht trin tr
tu ca HS trung hc ph thng hin nay c nhng du hiu kh quan: tnh
ch nh trong qu trnh nhn thc pht trin; tri gic c mc ch t
c mc kh cao; vic ghi nh c ch nh gi vai tr ch o; t duy l
lun tru tng, c lp pht trin kh; c c ph phn trc cc s kin,
hin tng; c thc i vi vic hc tp r hn so vi cp hc di; hng
th i vi cc mn hc c phn ho v bc u hnh thnh khuynh
hng ngh nghip. Nhng du hiu trn hon ton c th p dng c vi
PP dy bng hot ng v thng qua hot ng ca HS. C th khng nh
vic dy hc theo PP dy bng hot ng thng qua hot ng ca HS l c
th vn dng vo cc trng THPT hin nay.
1.3.1 Nhng c s l thuyt ca vic t chc hot ng nhn thc cho hc

sinh trung hc ph thng trong dy hc vt l.
Nhn thc vt l l mt chn l khch quan. V.I.Lnin ch r quy lut

chung nht ca hot ng nhn thc l: T trc quan sinh ng n t duy
tru tng ri t duy tru tng tr v thc tin, l con ng bin chng
ca nhn thc tm l, s nhn thc hin thc khch quan.
Trong qu trnh pht trin ca vt l hc, cc nh khoa hc sng to ra

nhiu PP nhn thc c hiu qu trong vic i tm chn l. cp n qu trnh
sng to khoa hc p dng cho qu trnh nhn thc vt l, cc nh vt l ni
ting nh A. Anhstanh, M.Plng u c nhng quan im tng i ging
nhau, nhng quan im c V.G.Razumpxki khi qut ho v trnh by
nhng kha cnh chnh ca qu trnh sng to khoa hc di dng chu trnh

gm cc giai on chnh sau: T vic khi qut ho nhng s kin xut pht,
i n xy dng m hnh gi nh ca hin tng; t m hnh dn n vic rt
ra cc h qu ca l thuyt; ri t h qu l thuyt n kim tra bng thc
nghim. Nu nhng s kin thc nghim ph hp vi h qu d on th gi
thuyt c xc nhn l ng n v tr thnh chn l khoa hc, nu nhng
s kin thc nghim khng ph hp vi nhng d on l thuyt th phi
chnh l hoc thay i li.
Trong din bin ca chu trnh, nhng h qu l thuyt ngy mt nhiu,

m rng phm vi ng dng ca cc kt lun thu c, cho n khi xut
hin nhng s kin thc nghim mi khng ph hp vi thc nghim th phi
coi li l thuyt c, chnh l hoc phi thay i v nh th l li bt u mt
chu trnh mi, xy dng nhng kin thc mi, thit k my mc mi kim
tra; bng cch lm kin thc khoa hc ngy mt phong ph thm.
Vn dng chu trnh sng to khoa hc nu trn vo qu trnh dy hc,

th vic xy dng cc kin thc vt l c th c thc hin theo tin trnh
nh sau:
- Nu cc s kin m u ( xut vn )
S kin m u c t ra vi yu cu phi xut pht t ci bit v

nhim v phi gii quyt, t lm ny sinh nhu cu v mt ci cn cha
bit, v mt cch gii quyt khng c sn, nhng hi vng c th tm ti, xy
dng c.
Ngay sau khi nu cc s kin m u, GV cn lm bc l nhng quan

nim sn c ca HS. Mc ch ca vic lm bc l quan im sn c ca HS
l GV bit c mc hiu bit ca HS (ng hay sai, nng hay su)
v hin tng s nghin cu. C th thc hin tt bc ny bng cch GV t
ra nhng cu hi thuc loi: V sao? Th no? nhng cu hi ny i hi tr
li bng quan nim trc ca HS v vn ang nhin cu hoc GV c

th a ra mt s quan nim, trong c c quan nim ng ln quan nim

sai HS la chn.
- Xy dng m hnh - gi thuyt
y l giai on quan trng v kh khn, v trong giai on ny tri thc

v hin tng cn nghin cu c xy dng, t duy trc gic ca HS gi vai
tr ch o. gii quyt vn t ra, phi suy on c im xut pht
t c th tm c li gii; chn hoc xut m hnh c th vn hnh
c i ti ci cn tm; hoc phng on cc bin c thc nghim c th
xy ra m nh c th kho st thc nghim xy dng ci cn tm. Trong
trng hp ni dung kin thc vt l l mi lin h phc tp gia cc i
lng m HS kh nhn thy, th GV c th nh hng hoc c th gi cho
HS v mi quan h gia cc i lng, cn mi quan h tun theo quy lut
no th nn HS t a ra.
- Suy lun h qu logic
giai on ny, t duy logic theo kiu lp lun, suy din v bin i
ton hc da vo nhng kin thc bit hon ton chim u th. GV ch cn
nh hng HS t rt ra cc h qu lgic v ci cn tm bng cch s dng
nhng lp lun, suy din t nhng d on nu. Trong nhiu trng hp,
HS cn phi hp tt gia PP suy lun v nhng bin i ton hc cn thit.
Trc khi kim tra nhng h qu lgic, GV nn nh hng cho HS trao

i, tho lun v xut cc phng n th nghim kim tra h qu lgic. GV
cn phng mt s phng n th nghim phng khi HS khng nu c
phng n th nghim hoc khi phng n HS nu ra cha tht ti u.
- Tin hnh th nghim kim tra.
y l giai on xc nh s ng n hay khng ca h qu lgic, giai

on ny i hi HS phi c k nng, k xo trong thc hnh th nghim.
GV cn la chn v chun b nhng th nghim kim tra ph hp vi cc

phng n nu ng thi phi m bo kt qu th nghim chnh xc v

thnh cng ngay.
Tu vo mc d hay kh ca th nghim v kh nng thc hnh ca

HS m GV c th yu cu HS t tin hnh th nghim di s hng dn ca
GV hoc GV v HS cng tin hnh th nghim.
Sau khi tin hnh th nghim kim tra s xut hin hai kh nng.
- Kh nng th nht: Kt qu th nghim khng ph hp vi h qu

lgic, khi cn kim tra xem phng n th nghim c ph hp vi m hnh
ra cha? M hnh c xy dng hp l cha? Vic tin hnh th
nghim kim tra theo ng phng n ra cha? Nu ba ni dung y cha
hp l th cn iu chnh, b sung thm ch thay i hon ton.
- Kh nng th hai: Kt qu th nghim hon ton ph hp vi kt qu

lgic, GV c th cho HS nu mt cch chnh xc, y m hnh - gi thuyt
chp nhn c, t GV hng dn cho HS khi qut ho, nu thnh khi
nim, nh lut vt l
Sau khi xc lp nhng khi nim, nh lut GV hng dn cho HS vn

dng gii thch cc hin tng thc t v luyn tp, nh th khng nhng
HS thy c cc ng dng ca kin thc vt l trong i sng m cn t
cn lm ny sinh s m rng gii hn ca m hnh - gi thuyt do s xut
hin ca s kin mi.
Tin trnh nu trn thc cht l vic vn dng PP thc nghim vo qu

trnh dy hc vt l.
Nh vy, xut pht t nhng quan im chung nht v qu trnh nhn

thc chn l v nhng quan im tin tin v chu trnh sng to khoa hc, vn
dng vo qu trnh dy hc, ta c mt tin trnh dy hc vt l theo hng
t chc hot ng nhn thc cho HS. Tuy nhin trong qu trnh dy hc vt l
trng THPT ch thc s t hiu qu, nu tin trnh dy hc y c vn

dng trong nhng iu kin m HS c th pht huy c ti a tnh tch cc,

t gic v ch ng trong hc tp. Mun vy trong qu trnh dy hc trong
qu trnh dy hc cn p dng tt mt s bin php c trnh by di y.
1.3.2 Mt s bin php m bo cho hc sinh t lc trong hot ng nhn

thc c hiu qu.
Mun HS hnh thnh nng lc hc tp sng to, phi chun b cho h

nhng iu kin cn thit, nhng iu kin tt nht h c th thc hin
thnh cng cc hot ng nhn thc. t c iu , c th p dng cc
bin php sau:
- Th nht, cn phi to ra nhng mu thun hp l bng cch vn dng

linh hot cc kiu xy dng cc tnh hung c vn . Gi ng c, hng th
hc tp bng nhng ng tc bn ngoi nh khch l, khen thngTuy
nhin, quan trng nht vn l s kch thch bn trong bng mu thun nhn
thc, to ra thi quen h lng ham thch hot ng tr c c chiu su, t
gic, tch cc.
- Th hai, cn to c mi trng s phm thun li cho HS c cm

gic thoi mi, thn thin trong hc tp. GV cn phi bit ch i, ng vin
gip , v t chc lp hc sao cho cc HS tham gia tho lun, pht biu
kin ca mnh, mnh dn nu thc mc, lt ngc vn ch khng ch ch
s phn xt ca GV. c bit, bn thn GV cng cn kin quyt dnh nhiu
thi gian hn cho HS pht biu, tho lun, tng bc tng dn suy ngh v
kh nng lm vic ca HS.
- Th ba, cn to nhng iu kin tt nht HS c th gii quyt thnh

cng nhng nhim v c giao. HS l ch th hot ng nhn thc, nn s
thnh cng ca HS trong vic gii quyt cc vn hc tp c tc dng lm
h t tin, hng th, mnh dn suy ngh gii quyt nhng vn ngy cng
kh hn.

Thc t dy hc cho thy nhiu HS tuy khng km thng minh nhng v

khng c k nng, k xo cn thit nn tht bi nhiu ln, nu khng c
gip kp thi cc em c tm trng nng n, t ti, rt r, ri tr mi khi c
GV giao nhim v. th khc phc tnh trng trn, c th thc hin theo
hng sau y:
+ Nn la chn mt ni dung bi hc thch hp.
Trong nhiu trng hp, nu thy cn thit c th phn chia bi hc

thnh nhng vn nh va vi trnh xut pht ca HS, sao cho h c th
t lc gii quyt c vi s c gng va phi. Hin nay chng trnh vt l
bc THPT c s gim ti kh nhiu, ni dung kin thc c trnh by c
nhng ci tin nht nh, y l mt trong nhng yu t thun li gip GV c
th thc hin tt cch lm trn.
+ Thng xuyn rn luyn cho HS k nng thc hin mt s thao tc c

bn, bao gm cc thao tc t duy v thao tc chn tay.
Trong hc tp vt l, nhng thao tc chn tay ph bin l: Quan st, s

dng cc thit b o lng mt s i lng, lp rp th nghimNhng
thao tc t duy hay dng l phn tch, tng hp, so snh, khi qut ho, tru
tng ho, c th hoThc t cho thy, nhng thao tc chn tay th c th
hun luyn tng i nhanh, cn nhng thao tc t duy th c bit kh khn
v GV khng quan st c qu trnh HS thc hin. GV nn a ra nhng cu
hi, m khi tr li HS phi thc hin mt thao tc no , da vo kt qu tr
li m bit c HS thc hin ng hay khng. Nu HS cha tr li c
chnh xc th GV phi a ra nhng cu hi n gin hn, i hi phi thc
hin t thao tc hn. C nh th lm thng xuyn, HS s tch lu c kinh
nghim cho mnh v tc thc hin s nhanh dn v chnh xc hn.
+ Cho HS tip cn vi cc PP nhn thc vt l ang c s dng ph

bin.

Trong hc tp vt l mt mt HS phi quan st thc t cm nhn c

s tn ti ca thc t khch quan v nhng c tnh bn ngoi ca n nh cc
gic quan, mt khc HS phi thc hin cc php suy lun, bin i trong c
rt ra c cc c tnh bn cht v nhng mi quan h ph bin khch quan,
nh th m rt ra chn l mi. Trnh t hp l ca nhng hot ng vt cht v
tinh thn m bo cho kt lun cui cng rt ra phn nh ng thc t khch
quan gi l PP nhn thc vt l. Cc PP nhn thc vt l u do cc nh bc
hc c kt c thng qua hot ng thc tin, c thc tin khng
nh. Mun cho HS lm quen dn vi PP i tm chn l mi trong qu trnh
hc tp, nht thit phi dy cho h cc PP nhn thc ph bin. Tuy nhin, vic
vn dng cc PP nghin cu mt hin tng, mt tnh cht, mt nh
lut vt l l mt vic khng d dng. Chnh v th, trong nh trng, cn c
gng lm cho HS bit c ngi ta thc hin nhng hnh ng no, tri qua
nhng giai on no trn con ng i tm chn l; ng thi tu theo trnh
ca HS v cc iu kin c th ca nh trng m t chc cho HS tham gia
trc tip mt s giai on ca cc PP nhn thc .
1.4 Khi qut v bi tp c ni dung thc t.
1.4.1 Khi nim v bi tp c ni dung thc t trong Vt l.
Trc ht cn khng nh rng, BTTT v bi tp nh tnh (BTT) l hai

khi nim c th tch ra lm hai nhng ch mang tnh tng i.
BTTT l nhng cu hi lin quan n vn rt gn gi vi thc t i

sng m khi tr li HS khng nhng phi vn dng linh hot cc khi nim,
quy tc, nh lut vt l m cn phi nm chc v vn dng tt cc h qu ca
chng. Cc BTTT ch trng n vic chuyn ti kin thc t l thuyt sang
nhng ng dng k thut n gin tng ng, nn v mc i vi HS.

1.4.2 Phn loi bi tp c ni dung thc t v nh hng tr li.
1.4.2.1 Phn loi bi tp c ni dung thc t.
Vi mc ch nghin cu s dng BTTT cho i tng HS THPT, da

vo mc kin thc c trang b, kt hp vi vn hiu bit, kinh
nghim sng ca chnh bn thn HS, c th chia lm hai loi: BTTT tp dt
v BTTT sng to.
- BTTT tp dt l loi cu hi thng t ra nhng ng dng k thut

n gin (cch lm) thng gp trong cuc sng v yu cu HS nhn din
nhng kin thc vt l no c ng dng. Khi tr li cc cu hi loi ny,
HS khng nhng cm nhn c s gn kt cht ch gia kin thc vt l vi
thc tin cuc sng m cn lm gia tng vn kinh nghim, rn luyn t duy k
thut, k nng vn dng kin thc vo thc t cuc sng ca chnh bn thn
cc em.
V d: Khi ch nhng khc ci ln ngi ta thng dng nhng ci nm

(l vt thng lm bng thp c tit din hnh tam gic) cm vo khc ci, sau
ly ba p mnh vo nm. Thc t cho thy khi g mnh ba vo nm th
ci b ch ra d dng hn so vi cch dng ru b trc tip. Hy gii thch
ti sao?
- BTTT sng to l loi cu hi m khi gii, HS phi da vo vn kin

thc ca mnh v s hiu bit ca cc quy tc, nh lut, trn c s cc php
suy lun logic t lc tm ra nhng phng n k thut tt nht gii quyt
yu cu t ra ca cu hi.
V d: Ngi ta mun tho ra ngoi mt ci inh c lm bng thp

c vn rt cht vo ai c lm bng ng. Hy tm mt phng n n gin
vic tho inh c ra tr nn d dng hn.

1.4.2.2 Cc hnh thc th hin bi tp c ni dung thc t.
Do c im BTTT l ni dung ca chng gn lin vi nhng hin

tng, s vt gn gi vi thc t i sng v ch trng n nhng ng dng
k thut n gin tng ng nn phn ln cc cu hi thng c th hin
bng li, mt s cu hi m ni dung cha ng nhiu thng tin c th th
hin di dng hnh v, hnh nh, hay cc on phim video clip ngn
minh ho.
Th hin BTTT bng li
Cch th hin BTTT bng li ch s dng khi s vt, hin tng hay cc
thao tc k thut c cp n hon ton c th m t mt cch ngn gn,
sc tch, d hiu, d tng tng. Khi nghe xong cu hi HS c th hiu v
tng tng ngay mt cch chnh xc nhng thng tin v vn m cc em
cn phi gii thch.
V d: Ti sao khi xe ang chy trn ng, nu hm phanh t ngt th

ta ng v pha trc?
Th hin BTTT bng cch dng hnh v, nh chp minh ha
Cch th hin BTTT thng qua hnh v, hnh nh minh ha c s dng

trong nhng trng hp c nhiu thao tc k thut phi tri qua nhiu giai
on khc nhau, nn ch m t bng li th s rt di dng, kh hiu, HS kh
tng tng.
Th hin BTTT bng cc on phim video clip ngn minh ha
Trong nhng iu kin cho php, vic th hin BTTT thng qua nhng
on phim video clip ngn minh ha c tc dng rt cao v khi quan st, HS
c ci nhn khi qut, theo di c trnh t thc ca hin tng xy ra, cc
thao tc k thut nh c th nhn bit c cc du hiu c bn, lin
tng nhanh n cc kin thc vt l tng ng.

1.4.2.3 nh hng tr li cc bi tp c ni dung thc t
i vi loi BTTT tp dt
1. Tm hiu u bi, nm vng gi thit v cc yu cu ca bi tp
c k ni dung cu hi tm cc thut ng cha bit, tn gi ca cc

b phn cu trc, c bit quan tm n cc thao tc k thut nu trong cu
hi (bng cch t t ra v tr li cc cu hi ph nh lm ci g?, lm nh
th no?). Xc nh ngha vt l ca cc thut ng, tm tt y cc gi
thit v hiu r yu cu ca cc cu hi (cn gii thch ci g?). i vi cc
bi tp th hin bng hnh nh, phim minh ha, cn quan st k v kho st
chi tit cc thng tin minh ha, nu cn thit phi v hnh din t nhng
iu kin ca cu hi so snh cc trng hp ring, iu ny c ngha
quan trng trong vic pht hin mi lin quan gia s vt, hin tng nu
trong cu hi vi cc kin thc vt l tng ng.
2. Phn tch hin tng v cc thao tc k thut
Nghin cu cc d kin ban u ca cu hi (nhng hin tng g, s

kin g, cc tc ng k thut no) nhn bit chng c th lin quan n
nhng khi nim no, quy tc no, nh lut no trong vt l. Nu cc thao tc
k thut din ra theo nhiu giai on, cn xc nh u l nhng giai on
chnh, trong ng tc k thut no l c bn. Kho st xem mi giai on
din bin b chi phi bi cc quy tc no, nh lut notrn c s
hnh dung ton b din bin ca hin tng v cc nh lut, quy tc chi phi
n.
3. Xy dng lp lun v xc lp bi tp
Gii thch v cc thao tc k thut (cch lm) thc cht l cho bit cc
thao tc k thut l s vn dng ca kin thc vt l no v ti sao lm nh
th c th t hiu qu cao. Mun vy, phi nh hng v thit lp c mi
quan h gia c tnh ca s vt v cch lm c th nu trong cu hi vi mt

s hin tng hay nh lut vt l, tc l phi thc hin cc php suy lun
logic, trong c s kin thc phi l mt c tnh chung ca s vt hoc
nh lut vt l c tnh tng qut p dng vo nhng iu kin c th ca
bi m kt qu cui cng l vic nu bt tnh ng dng ca kin thc vt l
vo hin tng hay cch lm c nu trong bi.
Thc t cho thy, cc BTTT thng rt a dng v n phn nh chn thc

nhng cng vic c th thng din ra trong cuc sng, nn i vi HS
THPT, thot nhn th kh c th pht hin ngay c mi quan h gia hin
tng, s vic cho vi nhng nh lut vt l bit. Trong nhng trng
hp nh th, cng cn phn tch hin tng phc tp ra cc hin tng n
gin sao cho mi hin tng n gin ch tun theo mt nh lut hay mt quy
tc nht nh.
4. Kim tra tnh chnh xc ca bi tp
i vi loi BTTT tp dt, v trong bi nu r s kin v cc thao

tc k thut (cch lm) tng ng nn cng c trng hp li gii thch c ch
b sai m khng xc nh c mnh sai im no. Nn ht sc thn trng
khi pht biu cc nh lut, cc quy tc lm c s lp lun, ch cc iu kin
p dng cc quy tc, cc nh lut bi v nhiu quy tc, nh lut vt l ch
c p dng trong mt phm vi hp no , trong khi cc s kin din ra
trong thc t i sng chu tc ng ca rt nhiu yu t khc nhau c th
vt ra ngoi phm vp dng ca cc quy tc, nh lut vn dng trong qu
trnh lp lun. Thng thng c th kim tra tnh hp l ca cc cu tr li
cn i chiu phm vi p dng cc quy tc hay nh lut vt l s dng vi
cc yu t tc ng s kin c nu trong cu hi xem chng c tng ng
v c th chp nhn hay khng. Trong nhiu trng hp c th lm nhng th
nghim, m hnh n gin (c tnh tng ng vi s kin nu trong bi
tp) kim chng li gii thch.

i vi loi BTTT sng to, mc tiu cui cng i hi phi la chn v

tm ra nhng phng n k thut tt nht (trong iu kin cho php) gii
quyt yu cu t ra ca bi tp, ta c th p dng ln lt cc bc tin hnh
nh sau:
1. Tm hiu u bi, nm vng gi thit v yu cu ca bi tp
c k cu hi hiu r s vt, hin tng hay s kin nu trong bi

tp c th lin quan n nhng lnh vc no ca vt l t c s khoanh
vng hp l. Cn ch n cc iu kin cho trc thu hp phm vi ng
dng cc kin thc vt l tng ng. Nhn chung vic nm vng gi thit v
yu cu ca cu hi quy v vic phi tr li c cc cu hi nh: Cn phi
lm g? Lm bng ci g?
2. Phn tch s kin v xy dng cc phng n thc hin
Xut pht t nhng d kin ban u (s kin g, cc mc ch cui cng

cn t c l g), cn lin tng n cc quy tc hay nh lut tng ng, t
vch ra mt s phng n kh d c th thc hin c. Ni chung, ch
cui cng ca bc ny l tr li c cc vn t ra ca bi tp: c bao
nhiu cch lm? lm nh th no?
3. La chn phng n v xc lp cu tr li
Trong bc ny, cn cn c vo nhng phng n a ra la chn

phng n kh thi nht, PP ch yu la chn l phn tch, so snh dng bi
tp cn phi t ra v gii thch c l ti sao phi lm th ny? Lm nh th
ny c li g?
Thc t cho thy, khi tr li cc BTTT sng to, HS thng ch a ra

cch thc hin cui cng theo cm tnh m giu i phn lp lun cn thit,
chnh v vy trong gi hc vt l, GV nn thng xuyn ch r nhng ng
dng v mt k thut ca cc quy tc, cc nh lut vt l trong i sng thc

t, nhm rn luyn t duy k thut v kh nng vn dng kin thc vo thc

tin cho HS.
4. Kim tra tnh kh thi v tnh hiu qu ca phng n la chn
Bn cnh vic dng l thuyt (kin thc vt l) kim tra th mt trong

cc bin php c hiu qu nht kim tra tnh kh thi v hiu qu ca
phng n la chn l tin hnh thc nghim. cc trng THPT hin
nay, do nhng kh khn v c s vt cht nn bin php ny kh c th thc
hin c mt cch trit , trong nhng iu kin nh th nn tn dng
nhng th nghim n gin c th t lm bng nhng vt dng thng thng
(c sn trong gia nh).
1.4.3 Thc trng v vn s dng bi tp c ni dung thc t trong dy

hc vt l cc trng trung hc ph thng hin nay.
1.4.3.1 Thc trng v vn vn dng kin thc vt l vo thc t i

sng ca hc sinh trung hc ph thng hin nay:
Chng trnh vt l THPT hin nay bao gm nhiu phn khc nhau nh
c hc, nhit hc, quang hc, in hc Mi phn li bao gm nhiu n v
kin thc khc nhau tng ng vi cc cch tip cn kin khc nhau. Vi mt
khi lng kin thc ln nh vy, l ra vic vn dng kin thc vo i sng,
vic vn dng nhng kin thc vo i sng, vic gii thch cc hin tng
xy ra hng ngy xung quanh cc em khng phi l vn kh khn. Nhng
iu khng din ra trn thc t nh nhng g chng ta mong i.
Thng qua kt qu kho st thc t bng PP m thoi vi mt s GV v

HS ca mt s trng THPT trn a bn Tha Thin Hu, Qung Bnh ti
nhn thy thc trng v vn vn dng kin thc vt l vo i sng thc t
ca HS THPT hin nay cn rt nhiu hn ch. Nhng biu hin ph bin l:

- Hn ch hiu bit v cc dng c, phng tin k thut n gin s

dng trong dy hc.
- Hn ch kh nng vn dng cc kin thc vo cc vn k thut

n gin.
- Hn ch v cc thao tc thc hnh, th nghim.
- Hn ch v kh nng lin tng, t duy logic trong qu trnh vn dng

kin thc vo vic gii thch cc hin tng trong thc t.
1.4.3.2 Thc trng v vn s dng bi tp c ni dung thc t trong

dy hc vt l v cc trng trung hc ph thng hin nay.
nh gi s b v PP t chc dy hc; vn s dng BTTT hin nay,

ti tin hnh iu tra ti 2 trng THPT trn a bn tnh Tha Thin Hu v
qua PP m thoi vi mt s thy c v HS 1 s trng THPT trn a bn
tnh Qung Bnh. Cho thy:
- GV cha t chc hoc t chc t cc PP tch cc nhn thc cho HS.
- Vic s dng TN vo cc tin trnh dy hc l rt t, mt s HS cho

rng cha bao gi c t tay lm TN.
- a s cc GV ch yu s dng v ch trng n cc bi tp tnh

ton m rt t s dng BTTT vo bi dy, bi kim tra.Trong khi hu ht
cc em HS c hi n u cho rng, vic vn dng cc kin thc vt l
gii cc BTTT l rt cn thit v rt th v.
- Hu ht GV u khng s dng BTTT vo vic kim tra nh gi

HS.

Chng 2:
NGHIN CU XY DNG BI TP C NI DUNG THC T
TRONG DY HC PHN QUANG HC TRNG THPT.
XY DNG BI TP C NI DUNG THC T PHN
QUANG HNH HC.
2.1 Bi tp c ni dung thc t v Hin tng khc x nh sng.
2.1.1 Phn tch ni dung kin thc:
-Phn tch:
Hin tng khc x nh sng l hin tng thng gp trong i sng.

Do vy, trong bi ny cn ging dy cho HS HS c th gii thch c cc
hin tng xy ra trong cuc sng.
Ni dung kin thc.
- Hin tng khc x nh sng: l hin tng lch phng (gy) ca cc

tia sng khi truyn xin gc qua mt phn cch gia hai mi trng trong sut
khc nhau.
-nh lut khc x nh sng:
+ Tia khc x nm trong mt phng ti (to bi tia ti v php tuyn) v

bn kia php tuyn so vi tia ti.
+ Vi hai mi trng trong sut nht nh, t s gia sin gc ti (sin i)

v sin gc khc x (sin r) lun khng i:

sin i
=hng s = n.
sin r
Trong , i: gc ti
r: gc khc x
n: chit sut t i ca mi trng khc x (mi trng cha

tia khc x) v mi trng ti (mi trng cha tia ti).
- Chit sut tuyt i ca mi mi trng l chit sut tuyt i ca mi

trng i vi chn khng.
- H thc lin h gia chit sut t i vi cc chit sut tuyt i:
n2
n21 = n
1
Trong : n21 :l chit sut t i ca mi trng 2 i vi mi trng 1.
n1: l chit sut tuyt i ca mi trng 1.
n2: l chit sut tuyt i ca mi trng 2.
2.1.2 Bi tp.
Bi 1: Nhng mt chic tha vo trong nc, ta thy

chic tha nh b gy ti mt nc nh hnh 2.1. Hy
gii thch ti sao?
Nhn xt: y l dng BTTT loi tp dt.
Phn tch bi tp: sau khi c k u bi, ta rt ra

mt s thng tin nh sau: (Hnh 2.1)
- S kin nu ra trong bi tp l: nhng chic tha vo ly nc.
- Thao tc tin hnh: sau khi nhng chic tha vo ly nc, quan st chic
tha v a ra nhn xt.
- Vn cn gii quyt: ta thy chic tha nh b gy mt nc. Hy

gii thch ti sao.

nh hng tr li bi tp
- T iu kin nhn thy nh ca mt vt: tia sng phi xut pht t vt

truyn n mt.
- Chic tha nh b gy mt nc do tia sng t u di ca chic

tha n mt ta khng theo mt ng thng. Tc l tia sng b lch phng
khi i t mi trng nc ra mi trng khng kh v truyn n mt ta.
- S dng nh lut khc x nh sng gii quyt bi tp ny.
Xy dng cu tr li cho bi tp
S d ta thy chic tha nh b gy mt nc l do hin tng khc x

nh sng. Tia sng i t u di ca chic tha (u ngp trong nc) b khc
x t nc vo khng kh trc khi n mt ta. V vy hnh nh u di ca
chic tha nh c nng ln, trong lc im chic tha ct mt nc c nh
trng vi n. Do ta c cm gic nh chic tha b gy mt nc.
S nng ln ca u di chic tha khi nhng trong nc c th c

biu din nh sau:
r
Vi gc i, r b ta c: sin i tan i; sin r tan r H
H
sin i tan i 1
Ta c: = =
sin r tan r n A
i
HI HI A
Mt khc: tan i= ; tan r =
HA HA'
tan i HA" HA - AA' 1

= = =
tan r HA n
HA
1
u di ca chic tha c nng ln mt khong: AA' HA1 - n

Chnh v l do m ta thy chic tha nh b gy mt nc.
C th gii thiu v cho HS gii thch mt s bi tp tng t nh

hin tng va gii thch:

+ Khi nc sng h trong, ta c th nhn thy tn y v tng chng

nh n rt cn nhng k thc l n su hn ta tng, cng do s nng ln
ca y sng, h v hin tng khc x nh sng. Vi gc nhn cng ln th
nng ln ca nh cng ln.
+ Mt ngi nhn thy con c trong nc. Nu mun m trng con

c, th ngi phi phng mi lao v ch no? ti sao li nh vy nh?
+ Trong thc t, ngi ta nhn thy Mt Tri l ra khi n cha mc thc

s ngang ng chn tri. V tng t, vo lc hong hn ta vn cn nhn
thy Mt Tri khi n thc s ln chn tri. Ti sao li xy ra nh vy nh?
Bi 2: Cm mt v bt bi c (bng nha) trong sut nhng xung nc,

ta thy phn t thm trong sut, tri ngc vi phn kh c nhiu vt m. V
sao li nh vy? Hy gii thch hin tng ?
Gi : Cc vt m trn v bt bi c l nhng ch b mt khng nhn, khi

c mt tia sng chiu vo s to thnh v s tia phn x theo cc hng khc
nhau. C hai trng hp xy ra:
-Khi nhng v bt bi vo mt cht lng c chit sut ng bng chit

sut ca cht nha dng lm v bt, ta khng thy v bt bi na v cht lng
cng vi v bt bi to thnh mt mi trng ng nht v mt quang hc v
khng c phn x ni trn.
-Khi nhng v bt bi vo nc, ta vn nhn thy v bt bi v chit sut

cht nha lm v bt bi khng bng chit sut ca nc. Tuy nhin hai mi
trng c chit sut gn nhau nn nh sng t b phn x mt phn cch gia
hai mi trng. V vy ta thy v bt bi trong nc trong sut hn trong
khng kh.
Bi 3: Khi pha nc ng, trong ly gia nhng khi nc ta thy c

nhng vn trong sut. Hy gii thch hin tng ny?

Gi : Nc ng c chit sut ln hn so vi nc tinh khit. nh

sng truyn trong nc tinh khit khi gp nc ng th khc x v phn x,
lm cho ta thy c mt phn cch gia nc ng v nc tinh khit.
Khi nc ng trong ly cha tan ht, trong ly c nhng vn dung dch

c trong mi trng dung dch long. V vy ta thy c nhng vn trong
sut trong ly nc ng. Khi ng tan ht, trong ly tr thnh mt
dung dch ng cht nn ta khng trong thy nhng vn nc ng na.
Bi 4: Hin nay, ngi ta ang s dng mt s bin bo hiu giao

thng, bin s xe t, bin s xe m t,... c tnh cht phn quang. Khi gp
nhng bin bo ny, ch cn nhng nh sng nh chiu vo n cng cho ta
quan st c rt r. Chng c ch to nh th no m c cng dng ln
nh vy nh?
Gi : Kim tra k v cu to ca
cc bng ny, ta thy chng c lp sn
b mt khng ging vi cc lp sn
thng thng khc. Trn bng bo hiu
ny dng mt cht kt dnh dn mt vt
(Hnh 2.2)
liu sn trong sut, gia lp sn c kp mt lp ht thu tinh trn rt nh,
chnh lp ht thu tinh ny to ra tnh cht phn quang tt nh vy. Minh
ha hnh 2.2
im c bit y l lp sn v lp thu tinh c mt kh nng quan

trng l d tia sng pht ra t bt k hng no chng cng phn x tr lai
theo hng c. c tnh ny lm cho n pht huy c c tnh quan trng
trong giao thng v qun l giao thng.
Bi 5: Vo nhng m h tri quang ng, khng trng, nhn ln bu

tri y sao ta c cm gic cc v sao lp lnh, lung linh mt cch k o. Phi
chng cc v sao lp lnh y l do cng sng khng ng u? Hy gii
thch iu xem no?

Gi : Nguyn nhn chnh l do cc tia sng i t cc v sao ti mt ta

phi i qua lp kh quyn ca Tri t. Ban ngy, Tri t b Mt Tri nung
nng, nn trong kh quyn c nhng dng kh i lu nh, chng c chit sut
khc nhau. Tia sng truyn t cc v sao khi i qua nhng dng kh y b khc
x, lc lch sang bn ny, lc lch sang bn kia. Kt qu l gy cho ta cm
gic v s lung linh ca cc v sao. Cn trn thc t th cng sng ca cc
v sao khi chiu n chng ta l ng u.
Hin tng lp lnh trn ta cng thy r hn khi nhn cc ngi sao cng
gn pha chn tri, vi cc ngi sao , gc nhn tng ng vi cc v tr l
ln nn ta cng quan st r hn. Cn cc ngi sao ngay trn nh u th ta
khng th quan st thy hin tng .
Bi 6: Khi chiu nh sng Mt Tri vo mt b c, ta thy di y b

c nhng vt sng ngon ngoo. Hy gii thch hin tng trn?
Gi : Nu b nc hon ton yn lng th s khc x ca cc tia sng

Mt Tri vo nc l nh nhau, mi im trn y b u c cng sng
nh nhau nn khng c hin tng ny xy ra. Khi c c bi trong b, nc
trong b b lay ng, mt nc xut hin nhng gn sng nh m mt thng
c th khng nhn thy c nhng gn sng ny. Chnh v l m s khc
x ca cc tia sng Mt Tri vo trong nc khng ng u, c nhng ch
nhn c nhiu tia sng khc x lm cng sng mnh hn, nhng
ch t nhn c tia khc x lm cng sng ch yu hn. Kt qu l
trn y b, ta thy nhng vt sng ngon ngoo.
2.2 Bi tp c ni dung thc t v Hin tng phn x ton phn v lng

knh.
2.2.1 Phn tch ni dung kin thc
- Phn tch:

Hin tng phn x ton phn c rt nhiu ng dng trong i sng cng
nh trong k thut, y hc...T hin tng phn x ton phn m chng ta to
ra cc si quang hc, gip cho vic truyn thng tin c chnh xc v thun
tin hn, qua cng gii thch r cc hin tng xy ra trong i sng.
- Ni dung kin thc:
Hin tng phn x ton phn: l hin tng m khi tia sng truyn t
mi trng c chit sut ln n mi trng c chit sut nh hn v c gc
ti i ln hn hoc bng gc gii hn igh, th xy ra hin tng phn x ton
phn, trong mi tia sng u b phn x, khng c tia khc x.
n2
sin i gh = n
1
Trong , i gh l gc gii hn phn x ton phn.
Lng knh:
Gc chit
-nh ngha: Lng knh l quang
mt khi cht trong sut, ng
cht (thu tinh, nha...) thng c ABC l tit
dng lng tr tam gic.(Hnh 2.3) din thng
ca lng knh
-Vi mt lng knh t trong (Hnh 2.3)
khng kh, mt tia sng khi i qua

lng knh s b lch v pha y ca lng knh.
-Cc cng thc ca lng knh:
sin i = n sin r
sin i= n sin r
A = r + r
D = i + i A

- Khi c gc lch cc tiu, ng i ca tia sng i xng qua mt phn

gic ca gc nh.
- Cng thc xc nh chit sut ca lng knh :
Dmin A A
sin n sin
2 2
Trong , Dmin l gc lch cc tiu v A l gc chit quang ca lng knh.
2.2.2 Bi tp.
Bi 1: Vo nhng ngy ma h nng nc v t gi, i trn xe t, hay xe

m t nhn ti pha trc ng nha, ng xa ta thy mt ng loang
long nh c nc nhng khi ti gn th thy mt ng kh ro. Ti sao c
hin tng nh vy? Hy gii thch iu ?
Nhn xt: y l dng BTTT loi tp dt.
Phn tch bi tp: Sau khi c k bi ta rt ra mt s thng tin nh sau:
- S kin nu ra trong u bi: vo nhng ngy ma h nng nc, t gi.

Khi i trn xe t, xe m t nhn v pha trc ng nha. Nhn xt v hin
tng ta hay bt gp.
- Vn cn gii quyt: khi nhn v pha trc ng nha, ng xa ta

thy mt ng loang long nh c nc nhng khi n gn th mt ng
kh ro. Hy gii thch?
nh hng cc cu hi cho vic phn tch v xc lp cu tr li cho

bi tp.
- Hin tng trn lin quan n tnh cht no ca nh sng?
- V sao nhng ngy nng, t gi ta mi nhn thy hin tng ny? Th

cn khi c gi th sao?
- Hin tng ny xy ra mt ng t hay khng?

- Ti sao ta li c cm gic nh c nc chy qua, nhng khi n gn th

mt ng kh ro?
Xy dng cu tr li.
- Hin tng trn l do s khc x v hin tng phn x ton phn ca

nh sng qua cc lp khng kh gy nn.
- Mt ng trong nhng ngy nng b Mt Tri nung nng. Mt

ng nha lm bng hc n nn hp th nhit tt, do nhit mt
ng l rt cao. Hin tng trn khng xy ra trn mt ng t v mt
ng t c nhit khng cao, v mt ng t khng bng phng nh
mt ng nha.
- Khng kh tip xc vi mt ng cng c nung nng, cng ln cao

nhit cng gim nn chit sut ca khng kh cng tng. Ta c th xem nh
l khng kh c chia thnh nhiu lp v cng ln cao, chit sut ca cc lp
ny cng tng.
- Cc tia sng t Mt Tri chiu xung cc lp khng kh ny i t lp

khng kh c chit sut ln sang lp khng kh c chit sut nh hn nn tia
khc x cng xung thp cng lch xa php tuyn hn hay gc ti cc lp
khng kh tip theo cng tng.
- Khi gc ti lp khng kh no tho mn iu kin phn x ton

phn th tia sng b phn x ti y (nh l gng phng), sau tia sng li
i t lp khng kh c chit sut b sang lp khng kh c chit sut ln v
truyn n mt ta.
- Khi nhn n im , ta khng quan st c mt ng m ta ch

thy nh ca nn tri mu trng. Do chit sut ca khng kh l khng u
nhau nn s phn x ton phn ch xy ra mt vng rt nh v c nhiu
vng nh vy cng cho hin hin tng phn x ton phn nn gy cho ta
cm gic ging nh l quan st thy nh c nc chy qua mt ng.

- Thm vo , do c gi nn chit sut ca cc lp khng kh ny lun

thay i. Ti thi im ny, n c xy ra hin tng phn x ton phn nhng
ti thi im sau, n khng xy ra hin tng na. iu gy cho ta cm
gic nh c nc chy qua.
- Nu chit sut cc lp khng kh l nh nhau v ng u, khng thay

i th khi , ta s trong thy nh khng ch ca nn tri m cn trng thy
nh ca cy ci v cc vt bn ng v chng nh ln ngc li. Lc ,
lp khng kh nh l mt chic gng phng khng l phn chiu mi vt
bn ng.
- Hin tng o tng cng xy ra trong iu kin tri t gi, nu tri c

gi s lm cho cc lp khng kh b xo trn, khng hnh thnh cc lp khng
kh c chit sut tng dn theo cao. Chnh v vy hin tng o tng kh
c th xy ra.
C th a ra cc bi tp khc tng t nh hin tng va gii thch

nh:
- Ngy 16 8 1815, dn c
thnh ph Vecvi nc B nhn ln
tri thy ton cnh chin thnh
Walterloo gia lin qun nc Anh -
Ph v qun ca Naplng xy ra
cch 105km theo ng chim bay (Hnh 2.4)
(Hnh 2.4).
Hy gii thch hin tng k l ny xem no?
- Cc thy th thng quan st thy hin tng c con tu chy di cc

m my v h gi l tu ma. Liu c mt con tu nh vy? Hy gii thch?
-Thnh ph o hin hnh

trn bin (21/12/2006 9h:55) (Hnh

(Hnh 2.5)
2.5). Hng nghn ngi v b bin Penglai (Trung Quc) chng kin
hin tng o nh k l: t trong lp sng m dy c, mt thnh ph hin
i vi nhng ta nh chc tri, ng s thnh thang, xe c tp np... dn
dn l ra, tht v r n ng ngng.
- Mt on l hnh ro bc trn sa
mc nng bng. Tri v chiu, h
mong ti mt hn o khi mn m
bung xung. Bng h thy t xa mt
vng nc lp long, trn in bng
nhng cy c xanh mt (Hnh2.6). H
vi bc ti, nhng khi n ni, h ngc
nhin v tht vng ch nhn thy nhng
(Hnh 2.6)
cy c trn mt ct kh, khng mt git nc. Em hy gii thch cho on l
hnh r ti sao li nh vy nh?
Bi 2: Nhng ngi li xe khch ng di cho bit, hin tng o

tng (nh bi tp 1 trn) thng gp nhiu on ng i qua khu vc
min Trung. Nhng min Bc, hin tng ny rt kh quan st. Ti sao li
nh vy?
Gi : min Trung vo nhng ngy h thng t gi, cn min Bc,

vo nhng ngy h tuy nng nng nhng li thng hay c gi nh lm cho
cc lp khng kh lun b xo trn, khng hnh thnh mt cch r rt cc lp
khng kh c chit sut tng dn theo cao. Chnh v vy hin tng o
tng (nh bi tp trn nu) l kh xy ra hn.
Bi 3: Da vo hin tng phn

x ton phn, ngi ta ch to ra
mt loi n trang tr bn rt p.
n gm mt ci hp trn bng nha,
pha trn c mt l nh dng cm
(Hnh 2.7)

vo rt nhiu si nh nh cc, pha trong hp c mt bng n in

nh. Vo ban m, khi bt n, ta thy u nhng si nh sng ln rt p,
nhng ton thn ca nhng si nh y li khng c nh sng lt ra (Hnh
2.7). Hy gii thch xem ngi ta lm ci n nh th no?
Gi : Ci n c lm bng cch ng dng hin tng phn x ton

phn. Ngi ta ch to cc si nh m ta nhn nh si cc y t mt cht
trong sut, c chit sut thch hp sao cho hin tng phn x ton phn c
th xy ra bn trong si cc. Khi y, nh sng n s i vo mt u si, sau
khi phn x ton phn lin tc trn thnh si v i ra u bn kia (Hnh 2.8).
Nh m ta thy cc u cc si cc sng ln
rt p. Cc si dy nh c tinh cht nh vy ngi
ta gi l cc si quang hc.
Mt s ng dng ca si quang: (Hnh 2.8)
Ngy nay cc si quang hc c rt nhiu ng dng quan trng trong

cuc sng. Tia sng c dn qua si quang hc c cng nh sng gim
i khng ng k. Do :
+ trong cng ngh truyn thng, ngi ta dng cp quang truyn d

liu thng tin, tn hiu truyn hnh, in thoi. Cp quang cn cho php truyn
nhiu canh thng tin ng thi vi tc cao.
+ trong y hc, ngi ta dng b si quang quan st cc b phn bn

trong c th, l phng php ni soi.
Bi 4: Sao ngi ta thng dng lng knh phn x ton phn thay cho
gng phng trong cc dng c quang hc nh knh tim vng, ng nhm...?
(Hnh 2.9)
Gi : Lng knh phn x ton phn c dng thay cho gng phng
trong cc dng c quang hc nh ng nhm, knh tim vng l bi v:

- Gng phng phn x c nh sng th cn phi c m bc

mt sau, cn lng knh phn x ton phn th khng cn.
ng truyn ca tia sng qua

lng knh phn x ton phn
(Hnh 2.9)
- Khi dng gng phng, mt phn nh sng c truyn qua lp m bc

, cn khi dng thu knh phn x ton phn th hu ht nh sng phn x li
ht. Do , t l phn trm nh sng phn x li l rt tt.
- Lp m bc mt sau ca gng phng sau mt thi gian s dng s

hng, lc phi thay li tm gng mi, cn i vi lng knh phn x ton
phn th bn rt cao, t xy ra h hng.
- Trong qu trnh lp rp, vic iu chnh cho nghing ca gng

phng ng vi gc 450 l rt kh khn. Cn i vi lng knh phn x ton
phn, vic ch to mt lng knh c gc 45 0 th hon ton n gin, v vic
lp rp n cng d dng hn, chc chn hn khi dng gng phng.
Bi 5: Trn thc t, ngi ta dng lng knh lm knh sa tt mt

l. Da trn nguyn tc no m lng knh c s dng nh vy?
Gi : Mt l l mt c trc nhn ca hai mt giao nhau (mt bnh

thng cc trc ny song song nhau). Sa tt
mt l lm cho hai trc nhn ca mt song song
nhau.

Lng knh c c im l lm cho tia l b lch v pha y lng knh so

vi tia ti. Nh c c im ny m vi hai lng knh c chit sut v gc
chit quang ph hp c th lm hai trc nhn ca mt l ang giao nhau
tr thnh song song nhau nh hnh 2.10.
(Hnh 2.10)
2.3 Bi tp c ni dung thc t v thu knh mng - knh lp -knh hin
vi - knh thin vn.
2.3.1 Phn tch ni dung kin thc.
- Phn tch:
- Thu knh mng l mt dng c quang hc c nhiu ng dng trong

thc t nh knh lp, knh hin vi, knh thin vn,... Qua bi hc ny gio vin
cn rn luyn cho hc sinh cch v nh qua thu knh, ng thi xc nh
c tnh cht ca nh qua thu knh . T gii thch c cc ng dng
ca thu knh mng.
- Knh lp, knh hin vi, knh thin vn... l ba dng c quang hc ph
bin trong thc t. Tc dng chung ca chng l lm tng gc trng nh ca
vt. Tu theo tng loi knh m chng c nguyn tc cu to v s dng ring.
Khi hc bi ny gio vin cn hng dn cho hc sinh bit c nguyn tc
cu to, hot ng ca chng v gii thch mt s hin tng c th.
- Ni dung kin thc:
Thu knh mng:
nh ngha: Thu knh l mt khi cht trong sut (thu tinh, nha,...)
gii hn bi hai mt cong hoc bi mt mt cong v mt mt phng.
C hai loi thu knh: thu knh hi t (thu knh mp mng, thu knh
li), thu knh phn k (thu mp dy, thu knh lm).
nh ca vt qua thu knh:

- i vi thu knh hi t: vt tht trong OF cho nh o, vt tht ngoi

OF cho nh tht.
- i vi thu knh phn k: vt tht lun lun cho nh o.
Cch v nh ca mt vt cho bi thu knh:
- Nu hai tia l ct nhau thc s th l nh tht.
- Nu hai tia l khng ct nhau thc s m c ng ko di ca chng

ct nhau th giao im l nh o.
- Nu hai tia l khng ct nhau (song song) th nh v cng.
Cch v tia sng qua thu knh:
- Tia ti song song vi trc chnh, tia l i qua tiu im nh F (thu

knh hi t), hoc c phng i qua tiu im nh F (thu knh phn k).
- Tia ti i qua tiu im vt F (thu knh hi t), hoc c phng i qua

tiu im tht F (thu knh phn k), th tia l song song vi trc chnh.
- Tia ti i qua quang tm O th tia l truyn thng.
- Tia ti bt k, tia l i qua tiu im nh ph (thu knh hi t), c

phng i qua tiu im nh ph (thu knh phn k).
t ca thu knh:
1 1 1
D n 1 .
f R1 R2
Cng thc v thu knh:
1 1 1
'
d d f
Quy c v du: Vt tht : d > 0 ; vt o : d < 0.
nh tht: d > 0; nh o: d <0.
Thu knh hi t: f > 0; thu knh phn k: f < 0.

Knh lp (Hnh 2.11):
- Knh lp l mt dng c quang hc c tc dng

lm tng gc trng bng cch to ra mt nh o cng
chiu, ln hn vt v a nh ca vt nm trong gii
hn nhn r ca mt, qua gip mt nhn r cc vt
(Hnh 2.11)
nh.
- Cch quan st v iu chnh cc v tr ca vt hoc knh sao cho gc

trng ln v nh ca vt hin ln trong khong thy r ca mt mt
nhn r vt gi l ngm chng. Trong cch ngm chng im cc cn (hay
cch ngm chng im cc vin), nh ca vt hin ln im cc cn C C
(hay im cc vin CV) ca mt.
-Biu thc tnh bi gic:
tan
Ca mt dng c quang hc: G
0 tan 0
Ca knh lp : + Khi ngm chng im cc cn : GC = k
+ Khi nhm chng im cc vin: G = f

D
Knh hin vi (Hnh 2.12):
- Knh hin vi l mt dng c quang hc c tc

dng tng gc trng nh, gip ta quan st c cc vt
nh. Knh hin vi c s bi gic ln gp nhiu ln s
bi gic ca knh lp.
- Knh hin vi gm c hai b phn chnh l vt

(Hnh 2.12)
knh v th knh u c tiu c ngn. Chng c t
ng trc vi nhau, khong cch gia chng khng i.
- bi gic ca knh hin vi khi ngm chng v cc:

D
G k1G 2
f1 f 2
Knh thin vn (Hnh 2.13):
- Knh thin vn l mt dng c quang hc c

tc dng tng gc trng gip ta quan st c cc
vt rt xa bng cch to nh c gc trng ln hn
ln hn gc trng vt nhiu ln. (Hnh 2.13)
- Knh thin vn gm hai b phn chnh, l vt
knh (nu l knh thin vn khc x) hoc l gng cu lm (nu l knh thin
vn phn x) c tiu c ln v th knh c tiu c nh. knh thin vn khc
x, chng c t ng trc vi nhau, khong cch gia chng c th thay
i c.
- bi gic ca knh thin vn khi ngm chng v cc:
f1
G
f2
2.3.2 Bi tp.
Bi 1: V sao ngi ta khng dng thu knh hi t c tiu c di lm

knh lp m phi dng thu knh c tiu c ngn?
Gi : Knh lp l knh dng quan st cc vt nh t khng qu xa so

vi mt. Tc dng c bn ca knh lp l lm tng gc trng nh hay cn gi
l tng bi gic.
0,25
T cng thc: G . Nu chn thu knh hi t c c tiu c f ln
f
lm knh lp th bi gic s nh, nh vy khng m bo yu cu lm

tng bi gic.

Bi 2: Nhng ngi th sa ng h thng dng mt ci knh nh.

Knh thuc loi knh g? H s dng knh nh th no?
Gi : Knh m ngi sa ng h thng dng cng l mt knh lp, l

thu knh hi t c tiu c cc ngn (khong t 4 cm n 5 cm).
H thng s dng knh ny theo ba cch khc nhau tu vo trng hp

c th:
- Cch th nht: t vt quan st ng mt phng tiu ca thu knh

nh ca vt hin ln v cc. Cch ny ny gi l cch ngm chng v cc,
dng cch ny c u im mt t sau knh ch no cng c.
- Cch th hai: t vt gn v sau tiu im vt, sao cho nh ca n

ng im cc cn ca mt. Khi , mt phi t st vo knh (quang tm ca
mt gn nh trng vi quang tm ca knh). Cch ngm chng ny gi l cch
ngm chng im cc cn, dng cch ny c u im l cho ta bi gic
ln, nhng c nhc im l mt phi iu tit cc i, nu nhn lu s lm
cho mt chng mi.
- Cch th ba: t cho quang tm ca mt trng vi tiu im nh ca

knh, t vt gn v sau tiu im sao cho nh ca vt nm trong gii hn
nhn r ca mt. Cch ny c u im l khi vt x dch cht t, sao cho nh
ca n vn nm trong gii hn nhn r, th mt vn nhn r nh. Cch ny rt
tin li cho ngi th sa ng h v anh ta c th quan st c cc b phn
khc nhau ca ng h, cng mt lc.
Trn thc t, m bo quang tm ca mt t ng tiu im ca

knh, ngi ta thng lp knh vo mt u ng nha, u kia ca ng lp vo
hc mt, v c gi bng lp da mt hoc bng mt dy buc vo sau u.
Bi 3: Trn knh hin vi c mt ci vt dng iu chnh. Ci vt ny

dng iu chnh ci g? Ti sao ngi ta li chn ci vt ny lm nhim
v iu chnh m khng chn mt phng n khc lm nhim v ny?

Gi : Vt knh v th knh trong knh hin vi c gn c nh, khong

cch gia chng l khng thay i. Mi knh hin vi c mt i lng khng
thay i l di quang hc ca knh, chnh v vy m khi dng vt iu
chnh, c vt knh ln th knh u dch chuyn nh nhau, ngha l vt c tc
dng iu chnh c vt knh ln th knh.
Ngi ta dng phng n iu chnh ng knh hin vi bng vt m khng

chn cc phng n khc l do khong dch chuyn ca knh trong qu trnh
quan st l rt nh v cn chnh xc cao, vic iu chnh bng vt thc hin
tt yu cu ny.
Bi 4: Khi quan st mt vt qua knh hin vi, ngi ta thng iu chnh

sao cho nh cui cng ca vt knh l nh o hin ln im cc vin. Cch
iu chnh ny c tc dng g? Hy gii thch?
Gi : Khi quan st mt vt qua knh hin vi, ngi ta thng iu chnh

sao cho nh cui cng ca vt knh l nh o hin ln im cc vin (tc l
ngm chng im cc vin), khi mt nhn thy nh ny m khng phi
iu tit. Nhng ngi lm cng tc khoa hc thng phi s dng knh hin
vi trong mt thi gian tng i di, nn nu khng iu chnh knh quan
st th nh vy s chng b mi mt, nng sut lm vic khng cao.
Bi 5: V sao ngi ta phi chn nhng thu knh hi t c tiu c nh

lm vt knh v th knh trong knh hin vi?
Gi : Tc dng c bn ca knh hin vi l lm tng gc trng nh v c

bi gic ln hn nhiu so vi knh lp. Chnh v vy ngi ta phi chn
nhng thu knh hi t c tiu c nh lm vt knh v th knh trong knh
hin vi nhm lm tng gc trng nh v bi gic ca knh hin vi.
Ta cng c th gii thch sau:
T cng thc tnh bi gic ca knh hin vi khi ngm chng v cc:

D
G k1G 2
f1 f 2
T cng thc trn, ta thy rng nu f1, f2 nh th bi gic ca knh hin

vi s ln.
Bi 6: Mt hc sinh dng mt knh hin vi iu chnh li sao cho vt

knh v th knh c tiu im trng nhau. Hc sinh ny cho rng by gi knh
hin vi c th thc hin c chc nng ca mt knh thin vn. Theo em
cch lm nh vy c c khng? Hy gii thch ti sao?
Gi : Khng th lm c theo cch ny. V:
Knh thin vn dng quan st nhng vt rt xa, tc dng c bn ca

knh thin vn l lm tng gc trng nh ca nhng vt rt xa v phi c
bi gic ln
Khi ngm chng v cc, bi gic ca knh thin vn t cng thc:
f1
G
f 2 v f1 < f2
Vi knh hin vi, f1, f2 u nh, iu lm cho G c gi tr b. Trn thc

t, khi ch to knh thin vn, ngi ta dng thu knh hi t c tiu c ln
lm vt knh v dng thu knh hi t c tiu c nh lm th knh.
Bi 7: Trong cc phng th nghim ca trng hc, ngi ta thng

dng knh thin vn phn x, knh ny n gin l mt gng cu lm c bn
knh cong kh ln. Theo cc em, knh thin vn kiu ny c tc dng tt nh
knh thin vn lm bng thu knh khng?
Gi : Thc ra khi dng knh thin vn phn x cng c th quan st

c cc vt rt xa nh mt knh thin vn lm bng thu knh. Tuy nhin
bi gic ca knh thin vn phn x khng ln nn khng p ng c

cc nhu cu trong nghin cu khoa hc, nn n ch c s dng trong phng

th nghim trng hc.
Hin nay, trong nghin cu khoa hc v tr, ngi ta xy dng

nhng i thin vn hot ng trn nguyn tc ca knh thin vn phn x
vi quy m rt ln, nhng i thin vn ny c tc dng rt tt. S d nh
vy l do nhng thu knh ln nh vy rt kh ch to, nng n v vic thit
k sao cho tiu c ca n ng mt im l cng vic hon ton kh khn
v cn xy ra hin tng sai sc ca nh sng qua thu knh. Vic ch to
gng cu lm tuy cng vt v nhng vn d dng hn rt nhiu so vi vic
ch to thu knh.
Bi 8: Khi dng nhng dng c quang hc b tr cho mt nh knh lp,

knh hin vi, knh thin vn. Th bi gic hay phng i c quan tm
hn? Ti sao li nh vy nh?
Gi : Trong khi dng nhng dng c quang hc b tr cho mt nh

knh lp, knh hin vi, knh thin vn th i lng c quan tm hn c l
bi gic. V vn quan trng ch dng c quang hc c kh nng
lm tng gc trng ln bao nhiu ln. Chnh gc trng mi quyt nh n kh
nng phn bit r hay khng r cc im trn mt vt.
Bi 9: Knh thin vn v ng nhm c chung mt nguyn tc cu to.

Tuy vy, chng li c mt im khc bit cn bn l: Th knh ca mt knh
thin vn l thu knh hi t, trong khi th knh ca ng nhm l mt thu
knh phn k. im khc bit ny c tc dng g trong quan vic quan st?
Hy gii thch?
Gi : Knh thin vn dng quan st cc thin th rt xa nn nh ca

vt du ngc cng khng quan trng, nn th knh l mt thu knh hi t.
ng nhm dng quan st cc vt trn mt t nn phi c b phn

lt nh ca vt, gip cho vic quan st thun tin hn nn th knh l mt thu
knh phn k.

Trong ng nhm xem ht, ngi ta lt nh mt cch n gin, bng cch

dng thu knh phn k lm th knh. Khi , nh tht ca vt cho bi thu
knh c dng lm vt o i vi thu knh phn k, v t im sau ca
thu knh.
Bi 10: Khi s dng ng nhm, mt phi t sau th knh. Nu ngi y

nhn ngc li, tc l t mt sau vt knh, khi quan st ngi y s thy hin
tng g?
Gi : ng nhm l thit b gip ta quan st c vt xa c thu li

gn hn v vt c phng to hn.
Theo nguyn l v tnh thun nghch ca chiu truyn nh sng th khi

nhn ngc li, vt gn s b y ra xa hn, ng thi nh ca vt cng b
thu nh li.
2.4 Bi tp c ni dung thc t v Gng cu.
- Phn tch:
Gng cu l dng c c
nhiu ng dng trong i sng v
k thut. Tc dng ch yu ca
chng l dng quan st cc nh
trong iu kin ngi quan st
(Hnh 2.14)
khng th nhn trc tip cc vt y
c, nh gng cu lm dng trong cc knh thin vn, n pha; gng cu
li dng lm gng chiu hu trong cc xe t, xe my,... v lm gng quan
st t ti cc ch o quanh co (Hnh 2.14).
Ni dung kin thc:

inh ngha: Gng cu l mt phn ca mt cu (thng c dng ca

mt chm cu) phn x tt nh sng. C hai loi: gng cu lm v gng
cu li.
nh ca mt vt qua gng cu:
- i vi gng cu lm: Vt tht ngoi OF cho nh tht, vt tht trong

OF cho nh o.
- i vi gng cu li: Vt tht lun cho nh o.
Tnh cht ca mt vt qua gng cu:
- Nu hai tia phn x ct nhau thc s th giao im l nh tht.
- Nu hai tia phn x khng ct nhau tht s m ng ko di ca

chng ct nhau th giao im l nh o.
- Nu hai tia phn x khng ct nhau (song song) th nh v cng.
Cng thc gng cu:
1 1 1
'
d d f
Quy c v du: Vt tht : d > 0; vt o : d < 0.
nh tht: d > 0; nh o: d < 0.
Gng cu lm: f > 0; gng cu li: f < 0.
Cch v tia sng qua gng cu:
- Tia ti song song vi trc chnh, tia phn x i qua F (gng cu lm)
hoc c phng i qua F (gng cu li).
- Tia ti i qua F (gng cu lm) hoc c phng i qua F (gng cu

li), tia phn x song song vi trc chnh.
- Tia ti i qua quang tm, tia phn x i xng.
- Tia ti i qua tm gng C, tia phn x truyn theo ng c.

- Tia ti bt k: c hai cch v tia phn x
+ Tia phn x i qua tiu im ph F (gng cu lm), hoc c phng

i qua tiu im ph F (gng cu li).
+ Tia phn x i xng vi tia ti qua trc ph.
2.4.2 Bi tp.
Bi 1: Trn cc loi xe t, xe my
gng chiu hu thng dng l nhng
gng cu li (Hnh 2.14, 2.15). nhng
khc ng o quanh co, gng an ton
cng l gng cu li. Ti sao ngi ta
khng dng gng phng hay gng cu lm
cho nhng trng hp ny? Hy gii thch
(Hnh 2.15)
iu .
Nhn xt: y l BTTT dng tp dt.
Phn tch bi tp: Sau khi c k bi ta rt ra mt s thng tin nh
sau:
- S kin trong bi: Gng cu li thng dng lm gng chiu hu
ca xe t, xe my; gng an ton nhng on ng o quanh co.
- Vn cn gii quyt: Ti sao ngi ta thng gng cu li lm
gng chiu hu ca xe t, xe my; gng an ton nhng on ng o
quanh co m khng dng gng phng hay gng cu lm.

bi tp.
- Tc dng ca gng chiu hu, gng an ton nhng on ng o

quanh co?
- Tnh cht nh qua cc gng: gng cu li, gng cu lm, gng

phng nh th no?

- Th trng ca nh qua cc gng nh th no?
Xy dng cu tr li.
Trn cc loi xe t, xe my gng chiu hu thng l nhng gng

cu li. nhng khc ng o quanh co, gng an ton cng l gng cu
li. L do l v gng cu li c th trng ln hn hn th trng ca gng
phng v gng cu lm c cng kch thc.
Mt khc, nhng gng ny s dng vi mc ch c bn l quan st ch
khng cn n s to nh chnh xc ca vt. Cn i vi gng cu lm, khi
khong cch gia vt v gng ln hn tiu c ca gng th gng cho nh
tht nn ta khng th quan st nh ca mi vt xung quanh qua gng, v vy
nn gng cu lm khng c s dng trong cc trng hp ny.
Bi 2: Cc bc s nha khoa thng dng mt dng c ging nh mt ci
tha inc nh khm rng cho bnh nhn. Ci tha nh c tc dng
nh th no?
Gi : Ci tha nh c tc dng nh mt gng cu lm.
Bc s nha khoa khi khm rng ch c th quan st c mt ngoi ca
rng ch khng quan st c mt trong ca rng c, do vy bc s phi
a vo ming bnh nhn mt chic tha inc, ci tha nh c tc dng
nh mt ci gng cu lm c th nhn thy nh ca mt trong v mt trn
ca chic rng qua gng cu, lm cho vic khm bnh t hiu qu hn.
S d n li l gng cu lm m khng phi gng phng hay gng
cu li. l do tnh cht to nh c bit ca gng cu lm. i vi gng
phng, vt tht lun cho nh o, cng chiu v c ln bng vt. i vi
gng cu li vt tht lun cho nh o, cng chiu v nh hn vt. Nhng cn
i vi gng cu lm, vt tht nm trong khong OF cho nh o, cng chiu
v ln hn vt. Nh tnh cht ny m khi s dng gng cu lm, bc s nha
khoa c th quan st mt trong v mt trn ca chic rng k hn v nh to ra
s ln hn rng. Chnh v vy chic tha inc c thit k sao cho n c
dng nh mt chic gng cu lm.

Bi 3 : Gng cu lm c s dng nh th no trong vic ch to cc

loi n pha dng trong cc phng tin giao thng nh t, xe my, tu
hov trong cc dng c gia nh nh chao n, n pin?
Gi : Mt trong nhng c im ca gng cu lm l nu c mt im
sng t ti tiu im ca gng, th s cho chm tia phn x l chm song
song. Da vo c im ny, mun to chm sng song song mnh ca n
pha, ngi ta t mt bng n trn trc chnh ca gng cu lm v c th
dch chuyn n mt cch d dng dc theo trc . Khi v tr ca bng n
c iu chnh ng tiu im, l lc chm phn x to ra l chm song
song.
cc loi n pha, bng n c t trng vi tiu im ca gng
cu lm, cn trong n pin hay cc chao n thng dng th khong cch
gia bng v gng cu c th thay i c, c th thu c chm nh
sng phn x to ra nh mun.
Bi 4: Mt hc sinh khi soi gng v pht hin ra rng, ngi ta ch to
gng dng soi mt khi trang im l gng phng. Th ti sao ngi ta
khng dng gng cu li( hay l gng cu lm) nh?
Gi : Do c phng i, nn gng cu ni chung khng to nh
ging ht vt c. Do vy, khi soi mt qua gng cu, nh hin ln khng r
nt v b bin dng nn ta khng th trang im c bng cc loi gng
ny. i vi gng phng, qu trnh to nh l r nt v ging ht vt tht,
nn vic dng gng phng lm gng soi mt l hon ton hp l.
Bi 5: Thc t khi ch to n pha xe t, xe myngi ta khng dng
gng cu lm m dng mt gng c dng parablit. Lm nh vy c tc
dng g? Hy gii thch iu ?
Gi : n pha t, xe my c tc dng tp trung c nhiu nng lng
sng theo phng ca chm sang song song, mun vy th phi c gc m ln
c th chiu sng mt khong ln. Gng cu khng tho mn iu kin
ny v b gii hn bi iu kin tng im hay iu kin cho nh r nt

qua gng cu. y l l do ngi ta thay gng cu lm bng gng c

dng parablit. Thm vo , ngoi tc dng tp trung nh sng, mt iu
na cng khng km phn quan trng l tnh thm m ca n. Nu ch dng
gng cu lm khng thi th n s khng mang tnh thm m v khng thu
ht c ngi tiu dng. Nhng vi gng c dng parablit th trong
gng n nh c chiu su hn, p hn v hiu qu chiu sng ca n cng
cao hn. Chnh v l do m khi ch to n pha xe t, xe my, ngi ta
khng dng gng cu lm m dng gng c dng parablit.
2.5 Bi tp c ni dung thc t v Mt v my nh - cc tt ca mt v

cch khc phc.
- Phn tch:
V phng din quang hnh hc th mt v my nh l tng ng

nhau. Qua bi hc ny, hc sinh cn bit c cu to ca mt v s tng
ng ca mt v my nh; ng thi bit c cc tt ca mt, cch sa cc
tt ca mt v phng trnh cc tt ni trn.
- Ni dung kin thc:
My nh:
- My nh l dng c dng thu c mt nh tht, nh hn vt cn

chp trn mt phim nh. Cc b phn chnh ca my nh gm vt knh
v bung ti.
- Vt knh lp trc bung ti, khong cch t vt knh n phim nh

(c lp trong bung ti) c th thay i c. Khi chp nh ngi ta iu
chnh khong cch ny thu c nh r nt trn phim.
Mt:
- Mt gm hai b phn quan trong nht l thu knh v vng mc.

- iu kin mt nhn r mi vt l vt phi nm trong gii hn nhn r

ca mt v mt nhn cc vt di mt gc trong ln.
- mt nhn r vt cc khong cch khc nhau, tiu c ca thu knh

mt c thay i nh s co dn ca c vng thu tinh th sao cho nh ca
vt qua thu knh mt hin r trn vng mc.
Cc tt ca mt v cch khc phc:
- Mt cn th l mt nhn xa km hn so vi mt bnh thng. Khi khng

iu tit, thu knh mt ca mt cn th c tiu im nm trc vng mc.
- Mt vin th l mt nhn gn km hn so vi mt bnh thng. Khi

khng iu tit, thu knh mt ca mt vin th c tiu im nm sau vng
mc.
- mt cn th (hay vin th) c th nhn c vt xa (hay gn) nh

mt bnh thng, hin nay c hai cch:
+ Dng mt thu knh phn k (hay thu knh hi t) c t thch hp

eo trc mt hoc gn n st gic mc.
+ Phu thut gic mc lm thay i cong ca n.
2.5.2 Bi tp.
Bi 1: Trong my nh, ti sao ca sp lun lun ng? Nu n thng

xuyn m th iu g s xy ra?
Gi : Ca sp ca my nh lun lun ng c tc dng khng cho nh
sng chiu ln tc ln phim, nh sng chiu ln phim s lm cho phim b
hng. Ca sp ch m trong mt thi gian rt ngn khi ta chp nh m thi.
Bi 2: Nhng ngi th chp nh khi thc hin ng tc chp nh
thng ng ln, ngi xung, n gn, li ra xang thi lun iu chnh
my nh (xoay ng knh). Nhng ng tc c ngha g? Hy gii thch?
Gi :

Khi chp nh, ci cn chp ng vai tr l vt. Yu cu ca mt tm nh

p l nh ca vt chp phi hin ln r nt trn phim. V tiu c ca vt knh
khng i, nn mun chp c nh r nt th ngi chp phi iu chnh
khong cch (d) t vt cn chp n vt knh ca my nh v khong cch (d)
t vt knh ca my nh n phim sao cho n tho mn cng thc:
1 1 1

d d' f
- ng tc ng ln, ngi xung nhm to mt b cc nh hp l.

-ng tc n gn, li ra xa l ngi chp ang iu chnh khong cch
(d) t vt cn chp n vt knh.
- ng tc xoay ng knh l ngi chp ang iu chnh khong cch (d)
t vt knh n phim.
Bi 3: V sao trn cc my nh, ngi ta thng dng vt knh l mt
thu knh hi t c tiu c nh (khong trn di 10 cm) m khng dng thu
knh c tiu c ln?
Gi : My nh thng thng l mt dng c xch tay, yu cu v kch
thc ca my nh l phi nh, gn. Ngoi ra, v mt k thut, my nh phi
chp c nhng vt mi c li, k c nhng vt rt xa (coi nh v
cng). Trong trng hp my nh phi chp nhng vt rt xa nh vy, nh
ca vt nm trn phim ng v tr tiu im ca vt knh. Nu vt knh l
thu knh hi t c tiu c ln, khong cch gia vt knh v phim cng ln
lm kch thc my nh phi to, iu ny khng m bo tnh tin li ca
my nh.
Bi 4: Quan st mt s nh chp th thao (nh vn ng vin chy, vn
ng vin ua xe p,) ta thng thy c vt nho sau lng. Nguyn nhn
no dn n nhng nhc im trn? Hy gii thch iu ?
Gi : Nguyn nhn c bn dn n nhc im trn l thi gian m v
ng ca sp ca my nh cha ngn. Cc vn ng vin chy tc cao
hay ua xe p l nhng vt di ng, khi thi gian ng v m ca sp cha
ngn, khng phi ch mt nh ca vt di ng lu li trn phim ti thi

im bm my m cc nh cc v tr tip theo ca vt di ng cng kp

lu li trn phim. Kt qu l trn phim c rt nhiu nh ca vt di ng, cc
nh ny chng cht ln nhau, lm cho nh b nho v pha sau, ngc vi
hng chuyn ng ca vt.
Bi 5: Qu trnh to nh ca vt qua my nh thc cht l qu trnh to
nh qua thu knh hi t tun theo cng thc:
1 1 1

d d' f
Vi mt my nh, tiu c f ca vt knh l hng s, khong cch d t vt

knh n phim ti thi im bm my l c nh. Cc vt cn chp trong mt
bc nh li c nhiu v tr xa, gn khc nhau, chng hn nh mt bc nh
chp phong cnh, ngha l khong cch d ca chng l khc nhau. Vy m
nh ca chng u r nt. Hy gii thch nghch l ny?
Gi : V nguyn tc, ch khi khong cch d t vt cn chp n vt
knh, khong cch d t vt knh n phim v tiu c f tho mn iu kin :
1 1 1
th nh ca vt mi r nt trn phim. Nu khng tha mn iu ny
d d' f
th nh s b nho. Nhng mt c nng sut phn li (l kh nng phn bit

c hai im khc nhau trn vt), i vi mt bnh thng nh b nho mt
ta khng th pht hin c.
Trn thc t, khi phi chp nhng bc nh phong cnh trc ht ngi
chp phi chn cho mnh mt my nh tt, to c tm nh tt (t nho)
th ph thuc phn ln vo kinh nghim ca ngi chp. trnh nhng vt
nho ( lm ngi xem nh khng pht hin c), ngi chp nh phi iu
chnh sao cho m ca vt knh nh v ko thi gian m sp ca . Vic iu
chnh m ca vt knh nh gip cho nho gim i rt nhiu, nhng n
li lm cho cng sng chiu ln phim cng gim theo (do c t nh sng
c lt vo my), nhc im ny c khc phc bng cch ko di thi
gian m ca sp lng nh sng chiu vo my nhiu hn.

Bi 6: Mt ngi c kh nng nhn r nhng vt gn nht cch mt

chng 60 cm. Theo em th mt ngi y b tt g? V lm th no sa tt
ca ca mt ?
Gi : i vi ngi bnh thng, khong cc cn OCC = 25 cm. Ngi
ny nhn r nhng vt gn nht cch mt chng 60 cm nn ngi ny b tt
vin th.
sa tt vin th trn, ngi phi eo knh sao cho im gn nht
cch mt 25 cm qua knh hin ln cc cn ca mt nh bnh thng. Do vy,
ngi phi eo knh c lm bng thu knh hi t. Tiu c ca thu knh
c tnh theo cng thc:
d .d ' 25.(60) 300
f
d d ' 25 (60) 7
Bi 7: Mt ngi b tt cn th mun nhn mt vt xa nhng qun

khng mang theo knh. Trong tay ngi y c cc dng c sau:
1. Gng cu lm.
2. Gng cu li.
3. Gng phng.
C th chn dng c no trong cc dng c k trn c th nhn vt
thay cho knh? Em hy gii thch ti sao?
Nhn xt: y l BTTT loi sng to.
Phn tch bi tp: sau khi c k bi ra ta rt ra c mt s thng tin
sau:
- S kin nu ra trong bi: Mt ngi b tt cn th qun khng mang
knh. Ngi y c cc dng c: gng cu li, gng cu lm, gng phng.
- Vn cn gii quyt: Ngi cn th phi dng dng c no trong ba
dng c trn thay cho knh cn th? Gii thch ti sao?

bi tp.
- Ngi y b tt cn th, s nhn vt nh th no?

- Mun nhn thy r vt nhng ngi cn th phi eo knh nh th no

sa tt cn th cho mnh?
- Tnh cht nh qua cc dng c nu nh th no? C m bo cho

ngi dng mt trong ba dng c thay knh cn th ca mnh khng?
Xy dng cu tr li.
- Mt b tt cn th l mt nhn xa km hn so vi mt bnh thng.

Khi khng iu tit, thu knh mt ca mt cn th c tiu im nm trc
vng mc.
- mt cn th c th nhn c vt xa nh mt bnh thng th phi

dng mt thu knh phn k c t thch hp eo trc mt hoc gn n st
gic mc.
- Tnh cht nh qua gng cu li, gng cu lm, gng phng:
+ i vi gng cu li, nh to qua gng l nh o, gn gng hn so

vi v tr ca vt, tuy nh c nh hn vt nhng n li hin ln trong khong
nhn r ca mt c th quan st c. nhn r vt, ngi y iu chnh
khong cch gia mt v gng nh hin ln trong khong nhn r ca mt.
+ i vi gng phng vt tht lun cho nh o v khong cch ca vt
v nh bng nhau nn dng gng cng ging nh khng dng gng, nn
ngi cng khng quan st c nh ca vt qua gng.
+ i vi gng cu lm, vt tht ngoi khong OF cho nh tht nn ta
khng th quan st c. Trong khong OF, vt tht cho nh o v xa gng
hn vt nn ngi cng khng th quan st c nh trong trng hp ny.
Do vy ngi nn chn gng cu li quan st.
Bi 8: Mt s ngi cn th khi v gi thng eo knh hai trng: Trng
trn dng nhn xa, trng di dng nhn gn. Trng nhn gn c cu
to t mt knh nh dn vo phn di ca trng nhn xa. V sao nhng ngi
cn th khi v gi li phi eo knh nh vy?

Gi : Nhng ngi cn th khng nhn c nhng vt xa. Khi v gi,

mt b lo ho nn cng khng th nhn nhng vt gn nh mt bnh thng.
L ra h phi dng hai loi knh khc nhau, knh cn th nhn nhng vt
xa (nh khi i ng quan st chng hn), v knh vin th dng nhn
nhng vt gn (khi c sch bo). Vic dng hai loi knh ring bit nh
vy c nhiu bt tin nn trn thc t, ngi ta ch to loi knh c hai trng
ngi gi c nhiu thun tin hn. Trng trn dng nhn xa, trng di
dng nhn gn.
Bi 9: Mt s ngi cho rng nhng ngi cn th khi c sch nn eo
knh cn th, nh vy s tt hn cho mt. Mt s ngi khc li cho rng khi
c sch li b knh ra, nh vy s khng lm cho mt b cn th nng hn.
Xem ra ai cng c l. Theo bn nn khuyn nhng ngi cn th nh th no?
Gi : Khi c, thng phi sch cch mt chng 25cm n 30cm
nhn bao qut c trang sch. Ngi cn th khng eo knh ch nhn r nhng
vt trong gii hn nhn r ca mt, khong ny l tng i nh.
Nhng ngi b cn th nng, eo knh s 5 chng hn, c im cc vin
ch cch mt 20cm. Nhng ngi cn th nng hn c im cc vin cn
gn mt hn na. Mun c c trang sch t cch mt 30cm, h nht thit
phi eo knh. Khi eo knh ng s, tc l c tiu c f = - OC V, im cc
vin c a ra xa v cng, v mt li phi iu tit mi thy r cc ch trn
trang sch.
i vi ngi cn th nh hn, c im cc vin cch mt khong 25cm,
nn khng cn eo knh h cng c c ch trn trang sch cch mt 25cm
m khng phi iu tit (hoc iu tit rt t). Khi mt khng phi iu tit
hoc iu tit t, cc c gia thu tinh th lm vic khng qu cng, nn lu
mi. Khi mt khng iu tit na, thu tinh th tr li bnh thng nn mt
khng b cn th nng thm. Nu eo knh a cc vin ra xa v cc th lc
c sch mt phi iu tit nhiu, thu tinh th trng thi cng qu lu c
th b gim hoc b mt tnh n hi, kh tr li trng thi bnh thng, v mt

c xu hng ngy cng cn th nng thm. V vy, ngi ta khuyn ngi cn

th b knh ra hoc eo knh s nh hn khi c sch bo, gi cho mt khi
cn nng thm.
Tuy nhin, nu c gi cho mt lun khng phi iu tit, c mt hot
ng s chng suy yu, mt mt dn kh nng iu tit v d tr thnh mt
lo. V vy, thnh thong nn cho c mt hot ng, tc l eo knh mt
iu tit. Vic ny cn lm mt cch c iu va gi cho mt khng b
cn th nng thm, va gi cho mt tr lu.
Bi 10: Bnh thng nhn c hai mt c li hn khi nhn bng mt mt.
Tuy nhin i vi vn ng vin bn sng th li khc: ngm bng mt mt tt
hn nhiu so vi ngm bng hai mt. Hy gii thch:
1. Khi ngm bng hai mt c li g?
2. Cc vn ng vin bn sng ngm bng mt mt c li g?
Gi :
1. Khi nhn bng hai mt, ci li u tin l nng lng nh sng m ta
thu nhn c gp i so vi khi ch nhn bng mt mt, nn kh nng nhn
bit, phn bit cc vt m ta nhn s nhanh hn v r hn. Ngoi ra, khi nhn
bng hai mt cn c mt tc dng khc quan trng hn l cho ta cm gic v
su v hnh nh ni.
Hai mt ngi cch nhau chng 5cm 6cm. Khi nhn mt vt bng c
hai mt, hai nh phi ca vt trn vng mc hi khc nhau mt cht. Khi thn
kinh th gic ca hai mt chp hai cm gic thu c mi mt thnh cm
gic chung v hnh nh ca vt th hai cm gic khng chp hon ton, do
ta c cm gic v su v hnh ni.
2. Vi cc vn ng vin bn sng, vn quan trng nht l ng
ngm: mc tiu, u rui v thc ngm phi nm trn mt ng thng. V
nh vy vic m to c hai mt chng nhng khng c tc dng nhn r vt, m
cn sai lch ng ngm v bn khng trng ch.

Bi 11: Nhng ngi th ln cho bit, khi ln di nc m khng mang

knh ln th khng trong r cc vt nh trn cn. Cn khi mang knh ln
(Hnh 2.16) (thc cht l mt tm knh phng gn vo mt ci p bng cao su
gi khng cho nc chm vo mt) th li trng thy r cc vt di nc.
Hy gii thch ti sao li nh vy?
Gi :
Mt ngi thng nhn trong khng
kh. Khng kh c chit sut n = 1, mt
ngi c chit trung bnh bng 1,336 nn
cc tia sng t khng kh vo mt b khc x
nhiu v hi t ng vo vng mc (vi mt
bnh thng).
Khi ln xung nc, khng mang knh (Hnh 2.16)
ln th mt ta tip xc vi nc c chit sut 1,33 (nh hn chit sut ca mt

mt cht), nn cc tia sng t nc vo mt khng hi t c vo vng mc
na (do chit st ca khng kh nh hn nc) m hi t mt im sau vng
mc (ging nh mt ngi vin th). Do , mt ch trong thy mt cch l
m ch khng nhn thy r.
Nhng khi ln xung nc, ta eo knh ln th mt ta cn cch nc bi
mt lp khng kh. iu thay i bn cht ton b tnh hnh. Nhng tia
sng xut pht t nc v i qua thy tinh th trc ht gp khng kh ri sau
khi i qua khng kh mi truyn mt ta. Nhng tia sng xut pht t nc
v i qua thy tinh phng v song song di mt gc bt k, khi ra khi thy
tinh s khng i hng. Nhng sau lc i t khng kh vo mt ta, d
nhin nh sng s b khc x. Trong iu kin y, mt tc dng hon ton nh
trn mt t. Do , chng ta thng nhn thy r cc ch c bi li trong b
nc l mt minh chng cho nhng iu kin ni trn.

Bi 12: Mt hc sinh c kin vui cho rng: Tt c cc ch c khi bt

chng em ln cn, chng u b tt cn th! kin nh vy c c s khng?
Hy gii thch xem no?
Gi : kin nh vy l hon ton c c s.
Khi c sng di nc, mt c lun tip xc vi nc v nhn r mi vt
trong nc, iu cho thy cc tia sng khi truyn t nc vo mt c u
hi t trn vng mc ca c.
Khi bt c ln cn, nh sng truyn t khng kh vo mt c s khng cn
hi t trn vng mc na (do chit sut ca khng kh nh hn nc) m hi
t ti mt im trc vng mc ca n. y chnh l c s cho rng c khi
trn cn th mt chng b tt cn th.
Bi 13: Mt ngi cn th v mt ngi vin th, khi ln di nc th
mt ngi no nhn r vt hn? Hy gii thch iu xem no?
Gi : Thu tinh th ca mt cng nh mt thu knh hi t, c chit sut
gn bng 1,336.
Khi trn khng kh, ngi b cn th c tiu im ca thu tinh th nm
trc vng mc, cn ngi b vin th c tiu im ca thu tinh th nm sau
vng mc.
Khi ln di nc, tiu c ca thu tinh th tng (tiu c ca thu knh
tng theo chit sut ca mi trng t thu knh). V vy mt ngi cn th
c kh nng c kh nng nhn tt hn mt ngi vin th, v lc ngi cn
th c xu hng tr thnh bnh thng (nh ngi bnh thng trong khng
kh). Cn ngi vin th c xu hng b nng hn nn nhn km hn.
Cn mt ngi bnh thng c xu hng tr thnh ngi vin th.
Cc trng hp trn ch ng khi nhn di nc.
Bi 14: Nhng ngi cn th lun eo knh thng xuyn, cn nhng
ngi gi, tuy mt yu nhng cc c ch dng khi c sch bo hoc khi khu
v m thi. Ti sao li c s khc bit nh vy?

Gi : i vi nhng ngi gi, th tui cng cao th kh nng iu tit

ca mt cng gim nn im cc cn li ra xa mt, cn im cc vin li
khng thay i. Nhng kt qu nghin cu cho thy, nhng ngi t tui 50
tr ln khng th c sch m khng dng knh lo. Knh lo l mt thu knh
hi t c la chn sao cho im cc cn ca mt khi eo knh cch mt
chng 15cm - 20cm. Khi , nu sch cch mt 30cm th mt ch phi iu
tit t nn lu mi.
V im cc vin khng thay i, m i vi mt bnh thng th v
cc nn khi nhn vt xa, trong gii hn nhn r, mt vn kh nng iu
tit nn khng cn eo knh. V vy, cc c gi khi nhn xa khng nht thit
phi dng knh.
Vi nhng ngi b tt cn th, v khng nhn xa c nn vi mi hot
ng thng nht u phi mang knh.
Bi 15: V sao trn thc t c nhng ngi eo knh cn n s 14 -15,
trong khi li t c ai eo knh lo qu s 4 5?
Gi : Mt cn th c im cc vin gn mt trong khi mt ngi bnh
thng li c im cc vin v cc.
sa tt cn th, ngi cn th phi eo thu knh phn k, c tiu c
f=-OCV. Nu OCV = 10cm, th ngi phi eo thu knh c tiu c
f=10cm v c t D = -10ip. Nu OC V cng nh th t ca knh c gi
tr cng ln.
Mt bnh thng khi tr thnh mt lo c im cc vin v cc cn
im cc cn li li ra xa mt. Khi mt hon ton ht kh nng iu tit th
im cc cn n trng vi im cc vin, v khi , mt ch cn nhn r cc
vt v cc. Lc y, mt phi eo knh lo c s cao nht khi mun nhn gn.
Tc dng ca knh lc l gip cho mt c th nhn r nhng vt gn nht
cch mt chng 20cm 25cm, hay c t D khong t +4ip - +5ip. Tuy
nhin trng hp ny vn t xy ra.

Bi 16: Ngoi tt cn th v vin th, mt s ngi cn mc tt lon sc.

Hy tm hiu tt lon sc l g? Ngi ta ni rng, ngi lon sc khng th
phn bit c l c sao vng v l c vng sao . iu c ng
khng? Hy gii thch.
Gi : V cu to, cc t bo nhy sng hnh nn ca vng mc gm ba
loi: loi nhy cm vi nh sng mu , loi vi nh sng mu lc v loi vi
nh sng mu lam nht. Ba mu y c gi l ba mu c bn.
Khi cho chm nh sng ri vo mt th cc t bo nhy mu s phn
ng vi thnh phn trong chm sng ti, t bo nhy mu lc phn ng vi
thnh phn mu lc, t bo nhy mu lam phn ng vi thnh phn mu lam.
Cm gic m ba loi t bo y gy cho ta cm gic mu nhn thy.
Mt b tt lon sc thiu mt trong ba loi t bo trn. Nu vng mc mt
thiu t bo nhy mu no th mt khng nhn thy mu , tc l b m vi
mu . Chng hn vi ngi b m mu khng phi ch khng nhn thy
mu , nhn trn quang ph by mu, ngi ny ch nhn thy c hai min:
Min m ngi gi l mu vng th n cha mu , mu da cam, mu
vng v mu lc; Min mu lam ca ngi cha c mu lam, mu chm v
mu tm. V vy, nhn l c sao vng hay l vng sao , ngi cho rng
c hai l c ch cng mt mu.
Bi 17: Mt hc sinh khi xem phim chiu cnh t ang chy thy
mt hin tng k th: t th lao nhanh, cn bnh xe ca n th quay rt
chm v c khi li hon ton khng quay na. Chng nhng th, thm ch
c khi nhng bnh xe li quay theo chiu ngc li! Hy gii thch hin
tng trn.
Gi : Khi xem phim, nh ca bnh xe hin ln trc mt ta khng lin
tc m phi cch nhng khong thi gian nht nh (24 hnh trong 1 giy),
tng ng vi thi gian xut hin lin tip ca cc nh. Khi quan st bnh xe
trong phim th cc nh ca bnh xe hin ln trong mt cng khng lin tc m
cng cch nhau mt khong thi gian ca cc nh ny. quan st s chuyn

ng ca bnh xe, ta thng ch n mt nan hoa no trn bnh xe.

y c th xy ra ba trng hp:
Trng hp 1: Trong khong thi gian xut hin ca hai nh lin tip,
nan hoa c th quay mt s nguyn vng. Lc y trn bc nh mi, cc nan
hoa ca bnh xe cng mt v tr nh ca bc nh trc (v ln ca
khong thi gian v khi vn tc ca t khng i). Do nhn thy cc nan hoa
t trc ti sau vn cng mt v tr, nn ta nhn thy hu nh cc bnh xe
hon ton khng quay .
nan hoa khng nhng quay c mt s nguyn vng m cn quay thm c
mt phn nh ca vng na (ch thm mt phn rt nh na l vng). Theo
di s thay i ca cc hnh nh th, chng ta khng th on c rng
y cn mt s nguyn vng na m ch nhn thy bnh xe quay rt chm
chp (mi ln ch quay c mt phn rt nh ca vng). Kt qu l chng ta
cm thy rng tuy xe chy cc nhanh nhng bnh xe li quay rt chm.
nan hoa khng nhng quay c mt s nguyn vng m cn quay thm mt
phn ln ca vng na. Lc y, ta c cm gic nh bnh xe quay theo chiu
ngc li. Kt qu l lc y ta cm thy rng tuy xe chy ti nhng bnh xe
li quay lui.
Hin tng ny c tip tc mi cho ti khi no xe thay i vn tc mi
thi. Khi xe thay i vn tc, c lc ta cm thy nh chiu quay ca bnh xe
i ngc li, hin tng cng c gii thch nh trn, l lc chuyn
t trng hp 2 sang trng hp 3 v ngc li.
Bi 18: V sao knh lp ca gip ch nh bit ngi quen hay l

quyt nh m ca hay khng (phng b cp). Ch c tc dng mt chiu?
Gi : Knh phng trm

c lp trn ca cn c gi
l mt mo, v sao n li

(Hnh 2.17)
phng trm c bi v hiu qu nhn thng v nhn ngc ca n khng

ging nhau. Khi t trong nhn ra, bn s thy cnh vt bn ngoi ca u thu
nh li, ton b phm vi th trng ca vo khong 120 0, ngoi ca c ai ti,
xy ra vic g u thy r.Th nhng t ngoi nhn vo th li khng thy g
c.
V sao ci knh ny li khng c tc dng c hai chiu? y do kt cu

quang hc ca n quyt nh. Knh ca l do hai thu knh L 1 v L2 to thnh
(hnh 2.17).
Khi t trong nhn ra ngoi, ng i ca tia sng nh hnh v trn biu

th. Vt knh L1 l thu knh lm, mt L2 l thu knh li; tiu c ca vt knh
L1 rt ngn, t ngi AB bn ngoi, pht ra tia sng, qua L 1 khc x hnh
thnh mt nh o nh thng ng AB, nh ny ri ng vo trong tiu im
th nht ca mt knh L2, lc ny L2 tng ng nh mt knh phng i,
cui cng hnh thnh mt nh o thng ng tng i ln AB. AB li ri
ng vo khong c ly nhn r ca ngi ng trong ca, v vy khi ngi
ng trong ca nhn qua knh ra ngoi c th nhn rt r ngi i ti.
Khi nhn ngc, L2 bin thnh vt knh, L1 bin thnh mt ngi. Trong
phng pht ra tia sng, thng qua vt knh L 2 vn phi to ra mt nh thc
AB ngc, nhng cha hnh thnh c nh th b knh mt L 1 cn mt,
tiu c ca L1 rt ngn, cui cng hnh thnh mt nh o nh thng ng
AB, n cch mt knh L 1 rt gn, ch c khong 2-3cm, khi ngi ngoi
ca nhn qua knh vo trong, th khong cch t mt ngi n AB ch c
my centimet. Khi AB trong cc cn im ca mt ngi nn khng
th nhn thy r nh trn vng mc, v vy ng nhin khng nhn r vo
bn trong c.

XY DNG BI TP C NI DUNG THC T PHN
TNH CHT SNG CA NH SNG.
2.6 Bi tp c ni dung thc t v S tn sc, s nhiu x v s giao thoa

nh sng.
2.6.1 Phn tch ni dung kin thc
-Phn tch:
Nghin cu v bn cht ca nh sng l mt vn c con ngi

quan tm t rt lu. Nhng kt qu nghin cu gip con ngi gii thch c
nhiu hin tng t nhin nh cc hin tng quang hc trong kh quyn (cu
vng, qung Mt tri ,)
Nh nhng kt qu quan trng ca hin tng tn sc nh sng, ngi ta

ch to ra my quang ph.
Nh hin tng giao thoa nh sng, ngi ta tm ra phng php o c

bc sng nh sng.
Qua bi hc ny gio vin gip cho hc sinh gii thch c mt s hin

tng ph bin trong t nhin v cc ng dng quan trng ca hin tng ny.
- Ni dung kin thc:
S tn sc nh sng (Hnh 2.18).
Hin tng tn sc nh sng l hin tng mt

chm nh sng trng khi i qua lng knh khng nhng
b khc x v pha y lng knh , m cn b tch ra (Hnh 2.18)
thnh nhiu chm sng c mu sc khc nhau.
Quang ph ca nh sng trng l mt di mu nh mu cu vng t

n tm.
nh ngha: S tn sc nh sng l s phn tn mt chm sng sng

phc tp thnh cc chm sng n sc.

nh sng n sc v nh sng trng.
nh sng n sc l nh sng khng b tn sc khi i qua lng knh.

Mi nh sng n sc c mt mu nht nh gi l mu n sc. Chit sut
ca mt mi trng trong sut i vi cc nh sng n sc khc nhau l
khc nhau.
nh sng trng l tp hp ca v s nh sng n sc khc nhau c mu

bin thin lin tc t n tm.
S giao thoa nh sng
- Hai sng nh sng kt hp khi gp nhau s giao thoa vi nhau.
- Ngi ta to ra hai sng nh sng kt hp bng cch tch t mt chm

sng do mt ngn n pht ra thnh hai phn ri cho hai phn gp li nhau.
- Vn giao thoa trong th nghim Ing l nhng di sng v ti xen k
D
nhau mt cch u n, c khong vn : i
a
Trong : i : khong vn.
:bc sng nh sng.
D : khong cch t ngun n mn.
a : khong cch gia hai ngun sng.
D
- Ta cc vn sng : xk
a
1 D
- Ta vn ti : x k
2 a
Hin tng giao thoa nh sng l bng chng thc nghim quan trng
khng nh nh sng c tnh cht sng.

2.6.2 Bi tp
Bi 1: Thc cht cu vng c to

ra nh th no?Thng thng ngi ta
quan st c cu vng c mt cung
trn vo bui sng hoc bui chiu khi
Mt Tri cha ln cao. Ti sao nh vy (Hnh 2.19)
(Hnh 2.19) ?
Nhn xt: y l BTTT loi tp dt.
Phn tch bi tp: sau khi c k bi ra ta rt ra c mt s thng tin
sau:
- Vn t ra trong bi: Ngi ta thng hay nhn thy cu vng l
mt cung trn vo bui chiu hay bui sng khi Mt Tri cha ln cao.
- Vn cn gii quyt: Cu vng c to ra nh th no? Ti sao khi
Mt Tri cha ln cao th ta thng hay nhn thy cu vng? V ta cng ch
quan st c mt cung trn m thi?

bi tp.
- Cu vng c to ra nh th no v theo tnh cht no ca nh sng?
- Ta thng hay quan st thy cu vng vo nhng lc nh th no?
- Cu vng c hnh dng nh th no? V sao ta ch thy cu vng ch l

mt cung trn?
Xy dng cu tr li.
Cu vng thc cht l quang ph ca Mt

Tri do s tn sc nh sng qua nhng git
nc ma hnh cu to ra nh minh ha hnh
2.20. Nu xt mt git nc hnh cu c
nh sng Mt Tri ri ti. Trong chm nh (Hnh 2.20)

sng Mt Tri c v s tia sng, chng khc x, phn x v l ra khi git

nc theo cc gc lch khc nhau. Do s tn sc, gc lch cc tiu ca cc tia
sng thay i theo mu sc ca chm sng ti.
Cc php tnh cho thy :
Gc lch cc tiu ca tia chng: 138
Gc lch cc tiu ca tia vng chng: 138 30'
Gc lch cc tiu ca tia tm chng: 140
Nu ng quay lng v pha Mt Tri ,

nhn v pha git nc th cc tia ny ri vo
mt, v c v s git nc v cc tia ny ti
mt theo cc phng khc nhau, nn khi
chng gp nhau ( v cc) to nn cu vng
c mu sc rc r (Hnh 2.21).
Cc tnh ton l thuyt cho thy : cc

(Hnh 21)
tia sng i t git nc khc nhau phi lm
vi phng ca nh sng ti cng mt gc 42 (i vi nh sng mu )
hoc 40 (i vi nh sng mu tm) tc l cc tia sng mu phi cng
trn mt hnh nn trn xoay m na gc nh l 42 , trc l ng thng v
t mt theo hng ca tia sng Mt Tri. Chnh v l do ny m cu vng c
hnh trn.
Tuy nhin do c ng chn tri nn mt phn ng trn cu vng b

che khut di ng chn tri , ta ch nhn thy cu vng l mt cung trn
m thi. Khi Mt Tri ln cao, th phn cu vng di chn tri, ta khng
th trong thy cu vng na.V vy cu vng ch xut hin lc sng sm hoc
bui chiu khi Mt Tri khng ln qu cao.

Bi 2: Khi quan st cu vng, nhiu

khi ta trong thy hai cu vng cng mt
lc, cu vng ngoi (gi l tay vn) m
nht hn so vi cu vng trong (Hnh
2.22). Hy gii thch ti sao
Gi : Tia sng khc x trong git

nc c th b phn x mt ln na trc
khi l ra. Khi , tia l b lch so vi tia ti
mt gc cng c mt tr s cc tiu. i
vi nh sng lch cc tiu th tia l
lm vi phng nh sng ti mt gc
khong 52, vi nh sng tm th gc y
chng 5445'. Cng nh cc tia phn x ln (Hnh 2.22)
u tin, cc tia ny cng to nn nh cu

vng trong mt nhng n ngoi.
Cu vng ngoi, cn gi l cu vng th cp hay tay vn, do nh sng

phn x hai ln b yu i nhiu, nn cu vng ny m nht hn cu vng
trong.
Bi 3: Cu vng l mt hin tng t

nhin l th, nhng khng phi ai cng c th
nhn thy c hin tng ny. Vy trong
nhng trng hp nh th no th ta c th
quan st c hin tng ny nh?
Gi : Cu vng ty thuc vo s (Hnh 2.23)

chuyn ng ca git nc, ca v tr mt
tri v ca ngi quan st (Hnh 2.23). Khng c hai ngi quan st cng
mt cu vng v n to bi nhng git nc khc nhau, ni cch khc mi
mu ta thy l do t nhng git nc khc nhau. L ng nhin ta khng

th thy ch mt cu vng bi v n di chuyn cng mt lc vi ta v gc

quan st ca ta thay i khng ngng.
ln ca git nc cng nh hng n dng ca cu vng. Git
nc cng ln, n cng phn tn nh sng v cu vng li cng c 7 mu
r rng. Nu chng qu nh, nh ma bi (0,05 mm) th cu vng c mu
nht.
quan st c hin tng cu vng th cn

m bo cc yu t sau:
+ Bu tri phi khng c m u qu hay

trong sng qu, cng phi c vi m my.
+Mt tri phi ng sau ta v ma phi
ng trc ta. (Hnh 2.24) (Hnh 2.24)
Chnh v nhng git nc to ra s xut hin ca cu vng nn n phi

pha i din vi mt tri. Mt tri cng thp, cu vng cng cao nn quan st
bui sng v bui chiu l lc tt nht. Khi mt tri ln cao cu vng cng
phng v khi cao hn 42 so vi chn tri th ta khng th thy n na.
Mun c cu vng phi quan st khi mt tri chiu cao di 42 so vi chn
tri. Ngoi ra mun cu vng c mu sc r rng, phi c nhng git nc
ma ln nn sau trn ma ln ta c cu vng p.
Bi 4: Kim cng l tinh th trong sut i vi nh sng nhn thy. Nh

vy, l ra kim cng phi khng mu nh
thy tinh mi ng, nhng tri li kim
cng li c nhiu mu sc lp lnh (Hnh
2.25). Ti sao li nh vy ?
Gi : S d kim cng li c nhiu

(Hnh 2 25)
mu sc lp lnh v kim cng c chit sut ln (khong 2,4). nh sng ban

ngy c th phn x ton phn vi gc gii hn phn x ton phn nh

(khong 245') v c th phn x ton phn nhiu ln qua cc mt trong tinh
th kim cng ri mi l ra ngoi. Lc hin tng tn sc nh sng cc
mu ca quang ph nh sng trng c phn tn, v th khi nhn kim cng
ta thy c nhiu mu sc lp lnh.
Bi 5: Trong ng nhm lng knh ngi ta thng dng cc lng knh

lt nh v rt ngn di ca ng nhm, l ra nh nhn qua ng nhm s
b tn sc. Nhng thc t, iu khng xy ra. Hy gii thch nghch l
ny nh th no?
Gi : ng nhm dng nhn vt xa, d cc tia sng ti ng nhm

phn ln vung gc vi mt lng knh phn x ton phn sau cc tia l
cng vung gc vi mt lng knh. Nhng tia ti vung gc vi mt phn
cch gia hai mi trng c gc ti bng khng nn khng b khc x, nn
khng c hin tng tn sc nh sng.
Bi 6: Trong giao thng, ngi ta

thng dng n bo hiu nguy
him hoc bo lnh dng xe (n dng
li) m khng dng cc mu khc (Hnh
2.26). Ti sao nh vy?
Gi : C hai l do c bn sau y:
(Hnh 2.26)
- Th nht, trong min nh sng nhn
thy c, nh sng c bc sng ln nht, nn khi truyn qua khng kh,
nh sng t b tn x bi cc ht bi ( hoc do cc git nc nh trong
sng m ) hn l cc nh sng mu khc. V vy nh sng truyn qua
kh c xa hn nh sng c mu khc nh mu vng, mu lam,
- Th hai, khi ng rt xa mt n mu, ta vn c th trong thy n

sng, nhng li khng nhn ra c mu ca n. Phi li gn thm mi phn
bit c mu ca nh sng n. Ngha l i vi cc mu vng, lc, lam, tm

th ngng sng (lng sng nh nht m mt pht hin c) khng trng

vi ngng mu (lng sng nh nht m mt pht hin c mu ca nh
sng). Ch ring vi mu , l hai ngng trng nhau. Chnh v vy m
nu t mt n trn ng, th t xa, lc ta bt u trong thy n ta cng
ng thi nhn ra mu ca n.
Nh vy, n bo hiu nguy him th khng th nhm ln v c th

nhn ra c t xa.
Bi 7: Ban ngy khi quan st bong bng x

phng hay nhng vt du loang trn mt nc,
ta thy nhng vn mu sc s (Hnh 2.27). S
xut hin ca cc vn ny nh th no? Hy gii
thch?
Gi : Nhng vn mu sc s trn bong

bong x phng hay nhng vt du loang trn
mt nc, thc cht l hnh nh thu c t kt
qu ca s giao thoa nh sng.
Mng bong bng x phng l mt lp nc (Hnh 2.27)
mng (c phn nghn milimt) trong sut, v vt du loang cng l mt mng

nh vy. Hai mt ca mng cng phn x nh sng.
Nhng tia sng i t mt im S, phn x mt trn ca mng v ri vo

mt. Trong s rt nhiu tia sng pht i t S c nhng tia phn x mt di
ca mng v cng ri vo mt. V mng rt mng nn i vi mt, nhng tia
ny nh l c pht i t cng mt im. Khi chng c thy tinh th ca
mt hi t ln vng mc, chng gp nhau v giao thoa vi nhau. Khi giao
thoa, chng c th tng cng hoc trit tiu nhau. Chm nh sng ri vo
mng l chm sng trng c cc mu ng vi nhiu bc sng khc nhau,
nn cng mt lc cng mt im nu sng nh sng mu ny b trit tiu, th

sng nh sng mu khc li c th tng cng v nh sng phn x tr thnh

c mu sc. Mu sc thay i theo dy hoc mng trn mng.
Bi 8: Khi t thng ng mt mng x

phng phng, ta thy cc vn mu nm ngang
dn ko xung di, chiu rng mt s vn b
thay i(Hnh 2.28) . Sau mt thi gian ngn;
phn trn ca mng b mt mu, m rng
nhanh v b thng. Hy gii thch ti sao ?
Gi : Ban ngy, khi nhn vo mng x

phng phng t thng ng ta s thy cc vn
mu nm ngang. Nhng nc lp trong ca (Hnh 2.28)
mng t t chy xung lm cho dy ca

mng bin i dn dn t trn xung di, phn trn mi lc mt mng cn
phn di mi lc mt dy. Mu sc v rng ca vn giao thoa ph thuc
vo dy ca mng, nn nhng ch ng vi dy xc nh ca mng dch
chuyn th cc vn giao thoa ng vi chng cng dch chuyn theo. Sau mt
thi gian nht nh no , b dy phn trn s nh hn bc sng ca
nh sng ngn nht ti mng. , hin tng giao thoa ca cc tia phn x
mng km r nt thm ch khng c giao thoa, do phn trn ca mng
mt mu. V mi lc nc cng chy xung di nn phn ny m rng
nhanh, cui cng phn trn mng qu s b thng.
Bi 9: Khi nhn cnh con chun chun vo bui tra, mt hc sinh pht
hin ra rng mu cnh con chun chun thay i nu ta nhn n di cc gc
khc nhau. Liu c th nh vy khng? Hy gii thch ti sao?
Gi : Cnh con chun chun l mt mng mng trong sut khng mu,
nhng nu nhn con chun chun di nh sng ban ngy, ta thy c mu sc.
y chnh l kt qu ca hin tng giao thoa nh sng ging ht trng hp
ta nhn mng x phng.

Nhng vn giao thoa m ta nhn thy c l do cc tia ti cng

nghing hnh thnh. Nu v tr t mt thay i, khi gc nhn cng thay i
v v tr cc vn cng thay i theo, ngha l mu sc ta nhn thy trn cnh
con chun chun cng thay i.
2.7 Bi tp c ni dung thc t v my quang ph, quang ph lin tc v

quang ph vch.
- Phn tch:
Mt trong nhng ng dng quan trng ca hin tng tn sc nh sng

trong cc lng knh l phn tch nh sng trong cc my quang ph.
Nh vic phn tch quang ph thng qua my quang ph m ngi ta c

th o dc nhit ca cc vt nung nng, phn tch c thnh phn cu
to ca cc mu vt c bit l cc vt rt xa trong v tr nh Mt Tri,
c v mt nh tnh ln nh lng.
Qua bi hc ny gio vin gip cho hc sinh gii thch c mt s ng

dng quan trong i sng.
Ni dung kin thc:
My quang ph.
My quang ph l dng c phn tch chm sng phc tp thnh nhng

thnh phn n sc khc nhau. Ni cch khc, n dng nhn bit cc thnh
phn cu to ca mt chm sng phc tp do mt ngun sng pht ra.
Quang ph lin tc..
+ nh ngha :
Khi chiu chm nh sng trng vo khe ca mt my quang ph th trn

tm knh m ta thu c mt gii sng c mu bin i lin tc t n tm.
l quang ph lin tc.

+ Ngun pht sinh :
Tt c cc vt rn, lng hoc kh c t khi ln b nung nng u pht ra

quang ph lin tc.
+ c im :
Quang ph lin tc khng ph thuc thnh phn cu to ca ngun sng,

m ch ph thuc vo nhit ca ngun sng.
Quang ph vch pht x.
+ nh ngha :
Quang ph vch pht x l quang ph c nhng vch mu ring bit nm

trn mt nn ti.
+ Ngun pht sinh:
Cc kh bay hi p sut thp khi b kch thch pht sng s cho ra quang
ph vch pht x. C th kch thch cho mt cht kh bay hi pht sng bng
cch t nng hoc bng cch phng mt tia la in qua m kh bay hi .
+ c im :
Quang ph vch pht x ca cc nguyn t khc nhau th rt khc nhau v:
S lng vch.
V tr cc vch.
Mu sc cc vch.
sng t i ca cc vch .
Quang ph vch hp th.
+ nh ngha :
Quang ph vch hp th l quang ph c dng nhng vch ti nm trn

nn mt quang ph lin tc.
+ iu kin thu c quang ph vch hp th :

Nhit ca m kh bay hi hay hp th phi thp hn nhit ca

ngun pht sng ra quang ph lin tc.
+ mt nhit nht nh, mt m hi c kh nng pht ra nhng nh

sng n sc no th cng c kh nng hp th nhng nh sng n sc .
Php phn tch quang ph.
Php phn tch quang ph l php xc nh thnh phn hp thnh cc

cht da vo quang ph ca chng.
2.7.2 Bi tp
Bi 1: Hy gii thch ti sao quang ph Mt Tri v ca cc sao u l

quang ph hp th ?
Gi : Quang ph vch Mt Tri v quang ph vch ca cc sao u l

quang ph vch hp th v:
nh sng pht ra t phn li (ng vi quang ph lin tc) bao gi cng

i qua lp kh quyn c nhit thp hn ra ngoi, do ta thu c
quang ph hp th ca lp kh quyn .
Bi 2: tm hiu mt s nguyn t ha hc c trn Mt Trng, ngi ta

ch cn nghin cu ph nh sng Mt Trng, m khng cn phi ly nhng
mu cht t Mt Trng. Hy gii thch vic lm ?
Gi : Mt Trng phn x nh sng Mt Tri, chiu v Tri t nn ph

nh sng ca n ging nh ph nh sng Mt Tri. Nhng trong ph nh sng
Mt Trng ny ta thy cc vch m ca ph hp th do mt s cht cu to
nn b mt ca Mt Trng bc hi. Hi ny hp th nhng bc sng xc
nh theo thnh phn ha hc ca n. Chnh v l do nn ngi ta c th
bit c trn b mt ca Mt Trng tn ti nhng nguyn t ha hc no.
Bi 3: Cha c mt vt no t Tri t " b " c ln Mt Tri, th

nhng ngi ta li bit trn Mt Tri c mt s nguyn t nh Hir, Hli,
St, . Hy gii thch ti sao?

Gi : "Tm" ca Mt Tri pht nh sng c quang ph lin tc nhng

nh sng khi ti Tri t, i qua sc cu (kh quyn Mt Tri) v b hp
th mt s mu n sc. Quang ph ca Mt Tri c nhng vch ti trn mt
nn quang ph lin tc. Trong nhng vch ti ny c nhng vch ng vi kh
Hir, Hli, St, . Nh vy trong sc cu ca Mt Tri c cc nguyn t
Hir, Hli, St, .
2.8 Bi tp c ni dung thc t v Tia hng ngoi, tia t ngoi, v tia

rn ghen.
Phn tch:
Tia hng ngoi, tia t ngoi v tia rn ghen c rt nhiu ng dng trong
i sng (trong cng nghip, trong y t,). Qua bi hc ny gio vin cn
hng dn cho hc sinh gii thch c mt s ng dng trong i sng.
Tia hng ngoi : ng dng quan trng nht ca tia hng ngoi l dng
sy hoc si. Trong cng nghip, ngi ta dng tia hng ngoi sy kh
cc sn phm sn (nh v t, v t lnh,), hoc cc hoa qu nh chui,
nho,
Trong y hc, ngi ta dng n hng ngoi si m ngoi da cho mu

lu thng c tt.
Tia t ngoi : Trong cng nghip ngi ta s dng tia t ngoi pht
hin cc vt nt nh, vt xc trn b mt cc sn phm tin. Mun vy ngi
ta xoa ln b mt sn phm mt lp bt pht quang rt mn. Khi a sn phm
vo chm tia t ngoi, cc vt s sng ln.
Tia Rnghen: Trong cng nghip, tia Rnghen dng d cc l hng,

khuyt tt nm bn trong cc sn phm c.
Trong y hc, tia Rnghen dng chp in, chiu in, cha nhng
bnh ung th nng, gn ngoi da.

Ni dung kin thc:
Tia hng ngoi.
+ Tia hng ngoi l nhng tia bc x khng nhn thy c, c bc

sng ln hn bc sng ca nh sng ( > 0,75 m ).
+ Ngun pht sinh :
Cc vt b nung nng u pht ra tia hng ngoi.
+ Tnh cht v tc dng :
C bn cht l sng in t.
Tc dng ni bt nht ca tia hng ngoi l tc dng nhit.
Tc dng ln mt loi knh nh c bit (knh nh hng ngoi).
Tia t ngoi.
+ Tia t ngoi l nhng bc x khng nhn thy c, c bc sng ngn

hn bc sng ca nh sng tm ( < 0,40 m).
+ Ngun pht sinh :
Nhng vt b nung nng trn 3000C pht ra mt lng ng k tia t

ngoi. Cc h quang in hoc n thy ngn l nhng ngun pht ra tia t
ngoi.
+Tnh cht v tc dng
C bn cht l sng in t.
Tc dng rt mnh ln knh nh.
C th lm cho mt s cht pht quang.
C tc dng ion ha khng kh.
C kh nng gy ra mt s phn ng quang ha, quang hp.
C tc dng gy hiu ng quang in.

C tc dng sinh hc.
B thy tinh, nc, hp th mnh.
Tia Rnghen. + Bn cht tia Rnghen :
Khng mang in v khng b lch trong in trng hoc t trng.
Thc cht, tia Rnghen l loi sng in t c bc sng ngn hn

bc sng ca tia t ngoi (t 10 -12 m n 10 -8 m).
+ C ch pht sinh ra tia Rnghen :
Cc electron trong tia m cc c tng tc trong in trng mnh, thu

c ng nng rt ln. Khi p vo i m cc, chng gp cc nguyn t ca
i m cc, xuyn su vo lp bn trong ca v nguyn t, tng tc vi cc
ht nhn nguyn t v cc electron ca lp ny, lm pht ra sng in t c
bc sng rt ngn, gi l bc x hm, chnh l tia Rnghen.
+ Tnh cht ca tia Rnghen:
C kh nng m xuyn mnh.
C kh nng ion ha cht kh.
C tc dng sinh l.
C tc dng ln knh nh.

2.8.2 Bi tp
Bi 1: Trong cc phng iu tr vt l tr liu ca cc bnh vin thng
c trang b mt s bng n dy tc Vonfram c cng sut t 250w n
1000w. Ngi ta dng nhng bng n ny lm g?
Gi : Nhng bng n dy tc Vonfram c cng sut t 250w n
1000w ny l nhng ngun pht tia hng ngoi. Ngi ta s tc dng nhit
ca cc tia hng ngoi do chng pht ra trong vic cha bnh.
Chng hn, mt ngi b chng au lng, ngi ta chiu tia hng ngoi
vo ch au, gip mu lu thng tt lm gim au v c tc dng tng i
lu di.
Bi 2: Nhng cng nhn lm vic ti nhng ti nhng l la nng nh
l luyn kim, l nu thy tinh cn eo loi knh c bit dng chng
nng, khi hi mt, loi knh c lm theo nguyn tc no ?
Gi : Loi knh nhng ngi cng nhn lm vic ti nhng ti nhng l
la nng nh l luyn kim, l nu thy tinh cn dng c lm theo nguyn
tc: c th dng mng mng kh phn x bng giao thoa, ta c th ph ln
mt knh nhiu mng mng c dy chit sut khc nhau v nhng mng
kim loi rt mng (c th phn x, ng thi cho nh sng truyn qua). Nh
th ta c th thc hin c mt knh cho nh sng mt mu i qua v chn li
cc nh sng mu khc gi l nhng knh lc sc giao thoa.
Knh lc sc giao thoa tt hn knh lc sc bng thy tinh mu, n c th
cho nh sng n sc. Knh lc sc giao thoa c th p dng cho c nh sng
khng nhn thy (nh tia hng ngoi, tia t ngoi). Ngi ta lm c knh
lc sc hng ngoi. Knh ny cho tt c cc tia nhn thy truyn qua v cn tia
hng ngoi li. l "knh chng nng" v nhng tia hng ngoi c tc dng
nhit rt mnh, nhng cng nhn l luyn kim, l nu thy tinh thng dng
loi knh ny.
"Knh chng nng" cn c dng trong my phng nh mu chng
nhng "tia nhit" pht ra t ngun sng mnh, nh hng phim mu v giy

nh mu. Cng theo nguyn tc trn ngi ta c th lm mt gng lc sc

giao thoa, phn x tt c cc tia nhn thy v cho tia hng ngoi truyn qua.
l "gng lnh" c s dng trong cc dng c chiu sng m khng lm
nng vt c ri sng.
Bi 3: Nhng ngi lm ngh nu thy tinh cho bit, nu thng xuyn
nhn vo l la mt c th b m. Hy gii thch ti sao ?
Gi : Ta bit, vt cng nng bc x cng mnh. Cc l la l nhng
ngun bc x hng ngoi mnh. Nu vt hp th t hoc phn x tia hng
ngoi, th nhit ca n tng rt t. Nhng ngc li, nhng vt hp th
mnh tia ny s nng ln rt nhanh trong c nc. Thnh phn cu to ca
mt c t l nc rt ln, do ngi lm vic gn cc l la lu ngy thng
mt cc bnh m mt, thy tinh th c th b c dn. bo v mt, nhng
ngi thng tip xc vi l nng cn phi eo knh chng tia hng ngoi.
Bi 4: Khi chp nh ca nhng vt rt xa v cn c nhng tm nh r
nt, ngi ta thng dng phng php chp nh bng ng knh hng ngoi.
Hy gii thch v sao nh vy ?
Gi : nh sng thng thng khi truyn i xa trong khng kh d b cc
phn t trong khng kh gy ra hin tng tn x. Vi tia hng ngoi, v n c
bc sng di nn rt t b khng kh hoc nhng phn t nh l lng trong
khng kh (nh hi nc chng hn) tn x, nu dng phim bt nhy tia hng
ngoi, ta c th chp c nhng bc nh ca nhng vt rt xa mt cch r
nt v c th chp v ban m.
Nu chp nh bng phim hng ngoi v ban ngy, ta phi dng knh lc
sc chn tt c nhng nh sng nhn thy. T cao hng trm km nhng v
tinh nhn to vn chp c nh rt r bng tia hng ngoi.
i vi phim nh thng thng, nt gim i theo khong cch v
khng kh tn x nh sng cc mu lam, tm, kt qu l lm m cnh vt
xa v lm cho tm nh cng b m.

Bi 5: Quan st nhng ngi th hn in, khi lm vic h thng dng

mt n c tm knh tm che mt. H cho bit lm nh vy l trnh lm
hng da mt v la mt. Li gii thch nh vy c ng vi hiu bit ca em
v tia t ngoi khng? Hy gii thch xem no ?
Gi : nh sng pht ra t khi hn in c rt nhiu tia t ngoi. Tia t
ngoi li c tc dng sinh l rt mnh c th phn hy t bo. Mt khc, khi
nhn nh sng chi la trong mt thi gian di s lm hng mt, mt trong
nhng vic quan trng trong an ton lao ng l phi lm th no ngn cn
nhng tia t ngoi, khng cho chng tc dng n mt v mt ca cng nhn
trong qu trnh lm vic. Tm knh tm c tc dng nh vy. N khng nhng
trnh lm cho da mt tip xc trc tip vi tia t ngoi m cn tc dng lm
gim chi ca ngun sng cng nhn c th nhn r vt phi hn, m
khng b la mt.
Bi 6: Khi ch to xong cc loi bn "Mp" (loi bn c mt phng rt
chnh xc), ngi ta thng kim tra bng cch xoa ln mt mt lp bt pht
quang mn, ri chiu tia t ngoi ln n. Lm nh vy c tc dng g ?
Gi : Tia t ngoi l tia c tc dng lm pht quang mt s cht.
Khi xoa lp bt pht quang ln b mt sn phm, nu b mt sn phm
c nhng vt nt th bt pht quang s chui vo cc vt nt . Khi dng tia t
ngoi chiu ln lp bt, s sng ca lp bt trong cc k ca vt nt gip
ngi ta pht hin v sa cha cc vt nt kp thi.
Bi 7: V sao cc mt n hnh ca v tuyn truyn hnh c ch to rt
dy, liu vic lm y c phi ch do nguyn nhn s b v hay khng? Hay
cn nguyn nhn no khc na? Hy gii thch xem sao ?
Gi : Trong n hnh ca v tuyn truyn hnh hay nhng ng phng
in t ni chung, khi cc electron n p vo mn hunh quang th chng b
dng li t ngt. Phn ln ng nng ca electron bin thnh nng lng
kch thch s pht quang ca mn hunh quang, mt phn nh bin thnh

nhit lm nng mn hunh quang, mt phn nh bin thnh nng lng tia
Rnghen c bc sng di .
Mt n hnh c ch to dy thc cht c tc dng chn tia Rnghen
ny, trnh nguy him cho nhng ngi ngi trc my.
Bi 8: Cc bc s thng chp X-Quang cho bnh nhn cho bit: Khi
chiu in ngi ta phi dng cc tia Rnghen cng (tia Rnghen c bc
sng ngn) m khng dng cc tia Rnghen mm (tia Rnghen c bc sng
di). C phi nguyn nhn l cc tia Rnghen cng c kh nng m xuyn
tt hn so vi tia Rnghen mm khng ? Hy gii thch iu ?
Gi : Cc tia Rnghen cng c kh nng m xuyn tt hn so vi tia
Rnghen mm l iu d thy. Tuy nhin iu quan trng hn m ngi ta
quan tm l cc tia Rnghen cng m xuyn mnh hn ngha l t b hp th
hn; cn tia Rnghen mm v m xuyn yu nn b hp th nhiu. Khi tia
Rnghen bi hp th, n gy ra mt s tc dng khng c li cho c th nh
tc dng nhit lm nng, tc dng sinh l lm hy t bo Do ngi ta
dng tia Rnghen cng trong chiu in, chp in cho bnh nhn.
Bi 9: Cc tia Rnghen to thnh t ng Rnghen. Trong qu trnh hnh
thnh, c phi mi tia Rnghen trong chm Rnghen pht ra u c cng mt
bc sng khng? Ti sao li c tia Rnghen cng, v tia Rnghen mm?
Hy gii thch?
Gi : Trong mt ng Rnghen, tia Rnghen pht ra mt bc sng duy
nht. Tuy nhin gi tr ca bc sng l bao nhiu cn ty thuc vo cc yu
t khc, chng hn khi electron p vo Catt n truyn bao nhiu nhit cho
i Catt v bt bao nhiu electron i Catt ra Nhng iu ny s quy
nh gi tr bc sng ca tia Rnghen pht ra. Tia Rnghen c bc sng ln
nht ng vi trng hp khng c mt electron no bt ra khi i Catt.

XY DNG MT S BI GING THEO HNG
T CHC HOT NG NHN THC CA HC SINH VI S

TNG CNG S DNG BI TP THC T.
Bi 1: S TN SC NH SNG
(SCH GIO KHOA TH IM 12 -B 2, BAN KHOA HC T NHIN)
A. MC TIU.
1. Kin thc:
- Pht biu c khi nim s tn sc nh sng.
- Nu c khi nim nh sng n sc, nh sng trng v chm nh

khi i qua lng knh.
2. K nng:
GV rn luyn cho HS:
- K nng hot ng nhm hc tp.
- K nng tin hnh, quan st v thu thp kt qu th nghim.
- K nng vn dng kin thc hc gii thch mt s hin tng

trong thc t cuc sng.
3. Thi :
GV bi dng cho HS:
- Thi tch cc trong hc tp
- Hp tc trong nhm hc tp.
- Trung thc trong khoa hc.
B. CHUN B.
1. Gio vin. -B th nghim quang hnh hc biu din.
- My vi tnh, my chiu, v mt mn nh rng.

2. Hc sinh. - n tp li kin thc quang hnh hc hc.
- Chun b cho bi hc mi.
C. T CHC CC HOT NG NHN THC.
Hot ng 1: Kim tra bi c

-Chi tr chi ch: GV chia lp thnh 4 nhm hc tp, cc nhm c i
trng v t tn cho nhm ca mnh. i trng chn 1 cu hi cho nhm
ca mnh.
Cu 1: Hin tng nh sng
b i phng khi truyn xin
gc qua mt phn cch gia
hai mi trng trong sut
khc nhau. KHC X.
Cu 2: Trong hin tng khc
x nh sng ph thuc vo
yu t no? TC
TRUYN.
Cu 3: Cp quang l ng dng ca hin tng ny? PHN X TON PHN.
Cu 4: nh sng Mt Tri cn c tn gi l g? NH SNG TRNG.
Cu 5: y l hin tng ta hay bt gp sau cn ma dng? CU VNG.
Hot ng 2: T chc tnh hung hc tp, xut c vn
GV chiu cho HS xem mt s hnh nh ca cu vng.
GV yu cu HS gii thch cc vn Cu vng c to ra nh th

no? Thng thng ngi ta ch quan st c cu vng c mt cung trn vo
bui sng hay bui chiu khi mt tri xung thp, v sao vy?

kin ca HS cha tht chnh xc xut hin tnh hung c vn .
GV: Bi hc hm nay ca chng ta s gii thch nhng vn nu trn.
Hot ng 3: Th nghim v s tn sc nh sng.
Hot ng ca GV Hot ng ca HS Kin thc c bn

* Tc dng tn sc nh I. Th nghim v s tn
sng trng. sc nh sng (hay th
- Yu cu hc sinh nhc nghim I) ca Niu Tn
li khi nim nh sng -Pht biu xy dng bi. (1672)
trng. -Tin hnh v quan st Nhn xt: Chm nh sng
- Hin tng g xy ra khi th nghim. mu trng khi i qua lng
nh sng trng truyn qua -Nhn xt. knh khng cn nguyn
lng knh? mu trng, m nhum
-GV gii thiu th nghim by mu ca cu vng.
mi 4 HS i din 4 nhm Di sng mu ny gi l
ln tin hnh v quan st Quang ph ca Mt
th nghim v a ra nhn Tri.
xt.
GV gii thiu quang Khi nim: Hin
ph ca nh sng Mt tng tn sc nh sng
Tri . l hin tng mt chm
Yu cu HS a ra khi nh sng trng khi i
nim v s tn sc nh qua lng knh khng
sng. nhng b khc x v
pha y lng knh , m
cn b tch ra thnh
nhiu chm sng c mu
sc khc nhau.
Quang ph ca nh

sng trng l mt di
mu nh mu cu vng
t n tm.
Hot ng 4: Th nghim vi nh sng n sc (th nghim II) ca Niu-Tn.
y l mt TN kh tin hnh nn GV ch gii thiu TN ca Niu-Tn

lm. V gii thiu 1 TN bng flash cho HS nhn xt hin tng.
a ra 2 kt lun sau:
- Lng knh khng lm thay i mu ca nh sng n sc. Chm l

ra khi lng knh mu g, th chm tia sng vo lng knh cng c mu . Tia
lch t nht v tia tm lch nhiu nht.
- By mu trn quang ph khng phi do thu tinh nhum mu

cho nh sng, m c sn trong chm nh sng ti.
Hot ng 5: Gii thch hin tng tn sc nh sng.
GV yu cu HS gii thch cc hin tng cu vng nu ra u bi.

GV b sung kin ca HS.
V cho HS a ra nh ngha v S tn sc snh sng.
GV c th gii thiu mt s ni dung cu hi xoay quanh hin tng tn
sc nh sng cho HS gii thch v tm hiu thm.
+ Khi quan st cu vng, nhiu khi

ta trong thy hai cu vng cng mt lc,
cu vng ngoi (gi l tay vn) m nht

hn so vi cu vng trong. Hy gii thch

ti sao ?
+ Khi quan st c cu vng ta

phi ng nh th no vi mt tri?
GV c th chiu hnh nh minh ho

cho HS thy iu :
+ GV cho HS tho lun v ng dng

ca hin tng tn sc nh sng c
dung trong my quang ph.
Hot ng 6: Kt thc bi hc.
- Gii thiu th nghim III ca Niu-tn, v yu cu HS v nh kim

chng li.
- Gii p thc mc ca HS.

BI 2: KHC X NH SNG. (SCH CHUN)
A. MC TIU
1. Kin thc
-Pht biu c nh lut khc x nh sng
-Trnh by c khi nim chit sut tuyt i, chit sut t i v mi quan
h gia cc chit sut ny vi tc nh sng trong cc mi trng
-Trnh by c tnh cht thun nghch ca s truyn nh sng v ch ra s th
hin tnh thun nghch ny nh lut khc x nh sng.
2. K nng
GV rn luyn cho HS:
-K nng quan st th nghim.
-K nng thu thp v x l thng tin.
-K nng vn dng c h thc ca nh lut khc x nh sng gii
thch mt s hin tng trong thc t.
3. Thi
GV bi dng cho HS:
-C hng th hc Vt l
-C tinh thn hp tc trong hc tp cng nh trong vic p dng cc
kin thc t c.
B. CHUN B
1. Gio vin
Dng c th nghim
-Mt ly nc v mt chic tha.
-B th nghim biu din quang hnh hc.
My vi tnh v my chiu.
2. Hc sinh
- n li cc kin thc v quang hc cp 2.

C. T CHC HOT NG NHN THC.

Hot ng 1: n tp kin thc c v t vn cho bi hc.
GV yu cu v hng dn cho HS nhc li cc ni dung:
+ nh lut truyn thng nh sng
+ V nh ca mt vt qua gng phng.
+ iu kin mt ta nhn thy nh ca vt.
Yu cu quan st v nhn xt chic tha trong cc nc?
Vn t ra: Ti sao chic tha trong ly nc nh b gy
mt phn cch 2 mi trng?
GV yu cu mt s HS gii thch hin tng th nghim trn.
Cu tr li ca HS s cha tht chnh xc xut hin tnh hung c vn .
GV:Bi hc hm nay s gip chng ta gii thch vn nu trn v trn c s
c th gii thch c nhiu hin tng khc trong i sng
Hot ng 2: Nghin cu s khc x nh sng.

* Lm th nghim vi 2 I. S khc x nh sng
trng hp: 1. Hin tng khc x
+ Khi cho tia sng +Quan st th nghim v nh sng
truyn trong khng kh. rt ra nhn xt ng - V d.
+ Khi cho tia sng truyn ca tia sng trong - Nhn xt: nh sng
truyn t khng kh vo 2 trng hp th nghim b lch phng khi
mt mi trng khc. GV thc hin. truyn qua hai mi
GV nhn xt kin + Pht biu hin tng trng trong sut khc
ca HS v nu li nh khc x nh sng. nhau.
ngha. -nh ngha (sgk/162)

* GV lm th nghim : + HS quan st th
+ Gii thiu cc k hiu nghim. 2 nh lut khc x
cn thit (gc ti i, gc +Ghi s liu. nh sng
phn x r, tia ti, tia +Tho lun, x l s a. Th nghim
khc x). liu. +Tia khc x nm
+ Tin hnh lm th + Tr li kt qu ca th trong mt phng ti
nghim nghim. + gc ti i tng th gc
Cho cc gc ti i khc khc x r tng
nhau, cho HS c gc Pht biu nh lut. sin i
+ =hng s.
sin r
phn x tng ng.
+ Chia nhm HS: 1 bn
mt nhm v cho tho
lun, hng dn HS x
l s liu . b. Pht biu nh lut
+Gii thiu thi 26.4 khc x nh sng.
v 26.5 v gii thiu cho (SGK/ 163)
HS thy s ph thuc
ca gc r theo gc i v
ca sinr theo sini.
Yu cu HS pht
biu nh lut khc x
nh sng GV gii thiu
hin tng khc x nh
sng.
Hot ng 3: Tm hiu chit sut ca mi trng.


- Thng bo chit sut t -Theo di v ghi v II. Chit sut ca mi
i . Cho HS tho lun trng
theo bn cc vn : 1. Chit sut t i
+n21 >1 -Ghi v sin i
n 21
sin r
+n21 <1. -Tho lun v tr li
+n21 >1: th r<i, mi
trng (2) chit quang
hn mi trng (1).
+n21 <1: th r>i, mi
trng (2) km chit
quang hn mi trng
(1).
-nh ngha chit sut - Theo di v ghi bi 2. Chit sut tuyt
tuyt i vo v. i
- Tho lun. +nh ngha:
-Nu cu hi T hy (sgk/163)
suy ra mi lin h gia Chit sut ca chn
chit sut t i v chit khng l 1.
sut tuyt i
+Thit lp c cng
thc:
n2
n21 = n
1
-Hng dn HS lm cu Vy cng thc nh lut

hi C3 /SGK/164. khc x c th vit theo
GV gii thiu tr chi kiu i xng:
nh: n1 sini = n2 sinr
- Cho mt ng xu vo

trong mt ci chu nc. - 2 HS tin hnh tr

Mi 2 HS ln v quan chi.
st ng xu, yu cu: 1 - a ra nhn xt v
HS li ra xa v khi gii thch hin tng.
khng cn thy ng xu
th dng li.1 HS dng
nc vo vo chu.
HS rt ra hin tng v
gii thch.
- GV yu cu 1 HS ln
v nh ca im S.
- Cho HS nhn xt nh
ca im S v gii thch
2 trng hp nu.
Hot ng 4: Tm hiu tnh thun nghch trong s truyn nh sng.

-Ghi v III.Tnh thun nghch
Nu cu hi Hy th -Tho lun ca s truyn nh sng
hin tnh thun nghch - HS ln bng th hin -nh sng i theo chiu
trong s truyn nh sng tnh thun nghch trong no th c th truyn
nh lut khc x. s truyn ca nh sng. ngc li theo chiu .
M rng cho cc trng
hp: truyn thng v
phn x nh sng.
Yu cu HS s dng

cc dng c th nghim
co sn.
Hot ng 5: Vn dng v cng c.

GV: cho HS nhc li cc ni dung cc kin thc c bn lnh hi trong
tit hc.
HS: Nhc li ni dung kin thc hc qua bi hin tng khc x nh
sng.
GV gii thiu mt s hin tng, yu cu HS gii thch v c th v nh
nghin cu thm.
+Khi pha nc ng, trong cc gia nhng khi nc ta thy c nhng

vn trong sut. Hy gii thch hin tng ny?
+ Khi nc sng h trong, ta c th nhn thy tn y v tng chng

nh n rt cn nhng k thc l n su hn ta tng, cng do s nng ln
ca y sng, h v hin tng khc x nh sng. Vi gc nhn cng ln th
nng ln ca nh cng ln.
+ Mt ngi nhn thy con c trong nc. Nu mun m trng con

c,th ngi phi phng mi lao v ch no? ti sao li nh vy nh?
+ Trong thc t, ngi ta nhn thy Mt Tri l ra khi n cha mc thc

s ngang ng chn tri. V tng t, vo lc hong hn ta vn cn nhn
thy Mt Tri khi n thc s ln chn tri.

BI 3: HIN TNG PHN X TON PHN (SCH CHUN)
A. MC TIU.
1. Kin thc:
- Pht biu c nh ngha hin tng phn x ton phn.
- Tnh c gc gii hn v nu c cc iu kin c phn x ton

phn.
- Trnh by c cu to v hot ng ca si quang.
2. K nng: GV rn luyn cho HS:
- K nng tin hnh, quan st v thu thp kt qu th nghim.
- K nng vn dng kin thc hc gii thch mt s hin tng

trong thc t cuc sng.
4. Thi : GV bi dng cho HS:
- Thi tch cc trong hc tp
- Trung thc trong khoa hc.
B. CHUN B.
3. Gio vin. - B th nghim quang hnh hc biu din.
- My vi tnh, my chiu v mt mn nh rng.
4. Hc sinh. - Hc bi c.
- Chun b cho bi hc mi.
C. T CHC CC HOT NG NHN THC.
Hot ng 1: Kim tra bi c. Gii thiu ni dung bi hc.
- Kim tra bi c bng PP m thoi.
- GV thng bo nhng yu cu chnh, nhng ni dung chnh cho HS.

Hot ng 2: T chc tnh hung hc tp, xut vn .
GV cho HS quan st mt s hnh nh lin

quan n bi hc. V yu cu HS gii thch cc
hin tng .
HS quan st, suy ngh v tr li. Cu tr

li ca HS cha tht chnh xc xut hin
tnh hung c vn .
GV: Bi hc hm nay s gip chng ta gii quyt cc vn nu trn v

gii thch mt s hin tng khc xy ra trong cuc sng hng ngy.
Hot ng 3: S truyn nh sng vo mi

trng chit quang hn.
1.Th nghim:
GV gii thiu TN, v yu cu 2 HS ln
tin hnh, 1 HS ghi ra kt qu TN.
GV a ra kin tng hp cui cng.
2. Gc gii hn phn x ton phn.
T th nghim HS tin hnh, GV a ra khi nim gc gii hn.
Hot ng 4: Hin tng phn x ton phn.

1. nh ngha.
GV yu cu HS pht biu nh ngha hin tng phn x ton phn.
2. iu kin c phn x ton phn.

T th nghim tin hnh, HS rt ra iu kin c hin tng phn x

ton phn.
GV ch tng kt v rt ra kt lun cui cng.
Hot ng 5: ng dng ca hin tng phn x ton phn: CP

QUANG.
GV cho HS c sch.
GV yu cu HS trnh by v cu to v cng dng ca cp quang.
GV b sung kin ca HS.
Hot ng 6: Cng c v vn dng kin thc.

- GV cho HS quan st li cc hnh nh u bi hc v yu cu HS gii
thch. GV b sung li kin.
- GV c th cho HS tr li thm mt s cu hi:
+ Vo nhng ngy ma h nng nc v t gi, i trn xe t,hay xe m
t nhn ti pha trc, ng xa ta thy mt ng loang long nh c

nc chy qua nhng khi ti gn th ng kh ro, hin tng ny gi

l hin tng o tng. Ti sao c hin tng nh vy? Hy gii thch
iu ?
+ Da vo hin tng phn x ton phn, ngi ta ch to ra mt loi

n trang tr bn rt p. n gm mt ci hp trn bng nha, pha trn
c mt l nh dng cm vo rt nhiu si nh nh cc, pha trong hp
c mt bng n in nh. Vo ban m, khi bt n, ta thy u nhng si
nh sng ln rt p, nhng ton thn ca nhng si nh y li khng c nh
sng lt ra. Hy gii thch xem ngi ta lm ci n nh th no?

Chng 3:
THC NGHIM S PHM
3.1 Mc ch ca thc nghim s phm.

Mc ch ca thc nghim s phm l kim nghim gi thuyt khoa hc
ca ti, c th l: Cc gi hc Vt l c tng cng s dng BTTT c
tc dng nh th no n:
- Vic pht huy tnh tch cc, t lc ca hc sinh trong hc tp.
- Kh nng vn dng kin thc vo thc tin cho hc sinh.
3.2 i tng v ni dung thc nghim s phm.
3.2.1 i tng thc nghim s phm.
L GV, HS v tin trnh dy hc ni dung phn Quang hc. Trong
GV c tng cng s dng BTTT trong qu trnh dy hc.
3.2.2 Ni dung thc nghim s phm.
cc lp thc nghim, GV dy theo gio n thc nghim son, trong
qu trnh dy hc GV tng cng s dng cc BTTT. Cc bi ging tin hnh
thc nghim thuc phn Quang hc gm:
Bi 1: Khc x nh sng.
Bi 2: Phn x ton phn.
cc lp i chng, GV s dng PP dy hc thng thng, khng c s
tng cng s dng cc BTTT.
Do iu kin hn v mt thi gian nn ti ch tin hnh thc nghim s
phm v mt nh tnh cha c iu kin tin hnh thc nghim v mt
nh lng.
3.3 Phng php thc nghim s phm.
3.3.1 Chn mu thc nghim s phm.
S HS c kho st trong qu trnh thc nghim s phm l 236 hc
sinh thuc trng THPT Phan ng Lu tnh Tha Thin Hu. Trong c 2

lp thuc thc nghim (11B5, 11B6 ); v 2 lp thuc nhm i chng (11 B 13;
11B15).
3.3.2 Quan st gi hc.
Cc lp thc nghim c quan st v ghi chp v gi hc theo cc ni
dung ca tin trnh dy hc:
- Mc s dng BTTT trong cc khu ca qu trnh dy hc.
- Mc hp l s dng BTTT ca GV v kh nng phn tch, vn
dng kin thc vo thc tin ca HS.
- Khng kh lp hc, tnh tch cc ca HS (thng qua thi hc tp,
trng thi tinh thn biu hin trn nt mt, tinh thn hng say v pht biu
kin)
- Mc hiu bi ca HS v nng lin h kin thc vi nhng vn
trong thc t i sng.
Sau mi tit hc, lng nghe kin ng gp ca GV v HS cng d tit
dy.
3.4 nh gi gi hc.
Quan st gi hc ca cc lp thc nghim c tin hnh theo tin trnh
xy dng. Lng nghe kin ng gp ca GV v HS, ti rt ra mt s
kin sau:
- S lng BTTT s dng trong cc tit dy l khng qu ti i vi
HS v GV, m bo n nhp , tin trnh bi dy.
- S dng BTTT tng cng c hot ng ca HS, rt ngn thi gian
din ging ca thy.
- Nhng BTTT t ra trong gi hc li cun c HS tham gia hc tp
v xy dng bi hc.

KT LUN.
i chiu vi mc ch nghin cu, cc nhim v cn nghin cu, cc

nhim v cn gii quyt ca ti v kt qu t c, chng ti rt ra
mt s kt lun sau:
Lm sng t c c s l lun ca vic pht huy tnh tch cc,

ch ng, sng to ca hc sinh trong qu trnh ging dy vt l trng ph
thng. ng thi, nghin cu mt s bin php dy hc nhm pht huy tnh
tch cc, ch ng sng to ca hc sinh trong qu trnh tip nhn kin thc.
Xy dng c cc bi tp c ni dung thc t kh y trong

phn Quang hc trng THPT theo chng trnh sch mi v sch th im
hin nay.
T nhng bi tp xy dng c, chng ti tin hnh son 3

gio n theo 3 hnh thc dy khc nhau.
Chng ti tin hnh dy thc nghim 2 gio n qua t thc

tp ca mnh, v kt qu phn hi thu c l kh kh quan.
Qua t thc tp s phm v kt qu iu tra ti mt s trng

THPT m chng ti tin hnh cho php ti rt ra kt lun v c bn hiu
qu bc u ca vic s dng BTTT trong qu trnh dy hc:
+ Trong iu kin hin nay, vic s dng cc BTTT l cn thit.
+ Hu ht cc em HS tham gia tch cc, si ni xy dng bi khi tit

hc c s dng BTTT.
+ Vic a BTTT vo tit dy bt buc HS phi hot ng nhiu, v

vy kh nng c lp sng to, t ch ca HS c pht huy lm cho hiu qu
ca tit hc cao hn nhiu.

Tm li, vic p dng cc BTTT vo dy hc vt l trng THPT hin

nay l mt vic lm kh thi v cn thit gp phn nng cao cht lng o
to, p ng cc yu cu ca s nghip gio dc trong thi i mi.
Tuy nhin, do hn ch ca ti, thi gian v nhn thc ca bn thn m

ti ch mi xy dng c h thng BTTT phn Quang hc. Chnh v vy,
hon thin h thng BTTT v pht huy vai tr ca n hn na trong dy
hc Vt l trng THPT. Hng pht trin tip theo ca ti trong ti ny
l:
+ T chc tt hn na vic kho st, trn c phn tch thc trng

s dng BTTT ca GV v kh nng vn dng kin thc vo thc tin ca HS.
ng thi lm r nhng thun li, kh khn ca ca vic s dng BTTT trong
dy hc.
+ T chc thc nghim trn nhiu trng v c kt qu thc nghim

nh lng c th hn na.
+ B sung h thng BTTT, cc gio n c tng cng s dng

BTTT, cp nht thng tin mi ph hp vi xu th pht trin hin nay.
+ Xy c cc gio n 12 phn tnh cht sng ca nh sng theo

sch mi hin hnh.
ti kho lun ca ti xin c kt thc y, mong nhn c s

ng gp kin ca qu thy c v cc bn.

TI LIU THAM KHO

[1]. B gio dc v o to, Vt l 11, nh xut bn (NXB) Gio dc 2007.
[2]. B gio dc v o to, Vt l 11 Nng cao, NXB dc 2007.
[3]. B gio dc v o to, Sch gio vin Vt l 11, NXB Gio dc 2007.
[4]. B gio dc v o to, Vt l 12, sch gio khoa th im. Ban khoa
hc t nhin, NXB Gio dc 2005.
[5]. B gio dc v o to, Chin lc pht trin gio dc 2001 -2010.
[6]. Ti liu bi dng gio vin thc hin chng trnh sch gio khoa,
Mn vt l 11, NXB Gio dc.
[7]. Dng Quc Anh, Nguyn Mng Hng, Cha kha vng vt l, NXB
Quc gia H Ni, 2002.
[8]. L Vn Gio, gio trnh phng php gii bi tp vt l, Hu 2002.
[9]. TS L Vn Gio, PGS TS L Cng Trim, Ths L Thc Tun, Mt s

vn v phng php dy hc Vt l trng trung hc ph thng,
NXB Gio Dc, H Ni 2005.
[10]. Nguyn Thanh Hi, Bi tp thc t v nh tnh Vt l 12, NXB Gio

Dc, H Ni, 2005.
[11]. Nguyn Thanh Hi, Nghin cu v s dng bi tp nh tnh v cu hi

thc t trong dy hc Vt l trng trung hc ph thng, lun vn thc
s gio dc, Hu 2006.
[12]. Mnh Hng Vit Thanh, Bt ng v l th trong vt l, NXB Nng.
[13]. Xy dng h thng bi tp nh tnh nhm pht huy tnh tch cc, ch
ng, sng to trong hot ng nhn thc ca hc sinh sau khi ging
dy phn quang hnh hc v tn sc nh sng, Trn Th An, Kha lun
tt nghip 2007.

[14] I.A.Ip-Rem-Man, Vt l vui, quyn 1 v quyn 2, NXB Gio dc 2002.
[15]. Nguyn c Thm, Nguyn Ngc Hng, T chc hot ng nhn thc
cho hc sinh trong dy hc Vt l trng trung hc ph thng, NXB
i hc quc gia H Ni, 2001.
[16]. Tri t hy ngng quay! NXB vn ha thng tin, 2003.
[17]. Mt s trang web tham kho:
http://vietsciences.free.fr
http://www.thienvanvietnam.com
http://www.thuvienvatly.com
http://tvtl.bachkim.vn

PH LC 1
I HC HU
TRNG I HC S PHM PHIU IU TRA
KHOA VT L
Cc bn hc sinh thn mn, gp phn nng cao cht lng dy v hc

mn Vt l trng Trung Hc ph thng, chng ti tin hnh nghin cu mt
s bin php nhm pht huy tnh tch cc v kh nng hot ng ca cc bn
trong gi hc Vt l.
Vic nghin cu ny s thc s mang li hiu qu nu c s cng tc ca
chnh bn thn cc bn. Chng ti chn thnh cm n cc bn v s cng tc .
Xin cc bn vui lng in cc thng tin sau:
Ngy. thng.nm 2008.
H v tn:..
(Bn c th khng ghi tn nu thy bt tin).
Gii tnh: Nam N.
Hc sinh lp:. Trng THPT.Tnh
Sau y l cc cu hi gm cc phng n km theo, cc bn hy khoang

trn vo phng n tr li m bn cho l ph hp nht vi suy ngh ca mnh:
1. Trong cc gi hc Vt l, bn c thng xuyn tho lun theo nhm
vi nhau v cc vn do thy, c gio t ra khng?
A. Thng xuyn B. t khi C. Rt t khi D.Khng bao
gi.
2. Trong cc gi hc Vt l bn thch gii loi bi tp no trong cc loi

bi tp sau y:
A. Bi tp nh lng. B. Bi tp thc t.
C. Bi tp th D. Bi tp th nghim.

3. trn lp bn c thng gii thch cc hin tng Vt l do Thy, C

gio t ra khng?
A. Thng xuyn B. t khi
C. Rt t khi D. Khng bao gi.
4. Bn c cm thy hng th khng khi trong cc gi hc thy, c gio

s dng bi tp thc t:
A. Rt hng th B. Hng th
C. Bnh thng D. Khng hng th.
5. nh, bn c thng vn dng cc kin thc Vt l gii thch cc

hin tng Vt l khng?
A. Thng xuyn B. t khi C. Rt t khi D. Khng bao
gi
6. Nu bn phi gii thch mt hin tng vt l (chng hn nh: Ti sao

khi chm bn cy trng, ngi ta phi xi ti t xung quanh gc cy?) bn
ngh nh th no v kh nng tr li ca mnh?
A. D dng B. Hi kh C. Kh D. Rt kh
7. Trong cc bi kim tra Vt l (15 pht, mt tit hay kim tra hc k),
bn c gp cu hi v gii thch hin tng vt l khng?
A. Khng c B. Rt t c C. t c D. Thng xuyn
c
8. Theo bn vic bn gii cc bi tp thc t lm cho bn hiu bi nh

th no?
A. Rt tt B. Tt C. Bnh thng D. Km
--------------------------***---------------------------
Mt ln na chng ti xin chn thnh cm n s cng tc ca cc bn.

Chc cc bn t c nhiu thnh tch trong hc tp.

PH LC 2
Bng P2.1 Danh sch cc trng c iu tra (thng 3,4 / 2008)
STT Tn trng Lp S lng Tnh

1 THPT Phan ng Lu 11B5; Tha Thin Hu
11B6; 11B2
2 THPT Thun An 10B6; 11B4 Tha Thin Hu
Bng P2.2 Kt qu iu tra tng hp.

(Tnh theo s lng v t l % trn tng s 211 hc sinh c iu tra)
Cu hi A B C D
1 0(0%) 97(46%) 101(48%) 13(6%)
2 10(4,6%) 184(70%) 11(5,4%) 42(20%)
3 17(8%) 44(21%) 108(51%) 42(20%)
4 85(40%) 65(31%) 53(25%) 8(4%)
5 17(8%) 32(15%) 103(49%) 59(28%)
6 17(8%) 32(15%) 92(44%) 70(33%)
7 113(53,5%) 53(25%) 45(21%) 0(0%)
8 83(39,5%) 106(50%) 21(10%) 1(0,5%)

43-44,55,57,68,74,76-82,94,96,97,105-106
-42,45-54,56,58-67,69-73,75,83-93,95,98-104,107-116

Giang

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Giang

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Kha lun tt nghip 2 Mai Th L Giang

BI TP C NI DUNG THC T TRONG DY HC VT L

1.1.Dy hc v s pht trin tr tu ca hc sinh

1.1.1 Hot ng dy hc.

Theo tm l hc, hot ng dy hc l mt hot ng ca ngi dy t

Trong hot ng dy, ch th l thy, ngi t chc iu khin hot ng

Theo tm l hc, hot ng nhn thc l hot ng c th ca con ngi

Trong hot ng hc, ch th l HS; i tng ca hot ng hc l tri

Chuyn ngnh phng php ging dy Vt l

xo v phng php hc; phng php hc l phng php hot ng nhn

Nh vy hot ng hc nhm tip thu nhng vn m hot ng dy

1.1.2 S pht trin tr tu.

Vn ny c nhiu nh nghin cu quan tm, trong c S.L

ni n s pht trin l c s bin i nhng phi l bin i theo s

Nh vy, s pht trin tr tu khng ch l s bin i theo chiu tin b

1.1.3 Quan h gia dy hc v pht trin tr tu

Dy hc v pht trin c quan h rt cht ch vi nhau.

Chng ta bit rng, trong qu trnh dy hc c nhiu s bin i thng

Chuyn ngnh phng php ging dy Vt l

trong qu trnh dy hc, nhng mt khc ca nng lc tr tu nh: c quan st,

Ngc li, tr tu c pht trin li c nh hng rt ln n qu trnh

Pht trin tr tu va l iu kin m bo cho HS nm vng kin thc,

Trong dy hc Vt l, s pht trin tr tu cho HS c thc hin trong

Nh vy, vic nm vng tri thc v pht trin tr tu tc ng qua li ht

1.1.4 Tnh tch cc v vai tr ca n trong s pht trin ca HS.

1.1.4.1 Tnh tch cc trong hot ng nhn thc ca HS

Ch ngha duy vt lch s xem tch cc l mt phm cht vn c ca con

Chuyn ngnh phng php ging dy Vt l

mt trong cc nhim v ch yu ca gio dc, nhm o to nhng con ngi

Vy c th ni rng: Tnh tch cc l mt tp hp cc hot ng nhm

1.1.4.2 Biu hin v mc tnh tch cc ca HS

a) Biu hin tnh tch cc ca HS

Theo G.I.Sukina (1979) c th nu ra du hiu ca tnh tch cc hc tp

HS khao kht, t nguyn tham gia tr li cc cu hi ca GV, b sung

HS hay nu thc mc, i hi gii thch cn k nhng vn GV trnh

Chuyn ngnh phng php ging dy Vt l

HS ch ng vn dng linh hot nhng kin thc k nng hc nhn

HS mong mun c ng gp vi thy, vi bn nhng thng tin mi ly

Ngoi nhng biu hin ni trn m GV d nhn thy cn c nhng biu

G.I.Sukina cn phn bit nhng biu hin ca tnh tch cc hc tp v

Tp trung ch vo vn ang hc.

Kin tr lm cho xong cc bi tp.

Khng nn trc cc tnh hung kh khn.

Thi phn ng trc khi chung bo ht tit hc.

b) Mc biu hin tnh tch cc ca HS

C th phn bit 3 cp biu hin tnh tch cc hc tp t thp ln cao:

- Bt chc: HS bt chc hnh ng, thao tc ca GV, ca bn b. Trong

- Tm ti: HS tm ti c lp, t lc gii quyt bi tp nu ra, m mm

Chuyn ngnh phng php ging dy Vt l

1.1.4.3 Vai tr ca tnh tch cc trong s pht trin tr tu ca HS.

Ai cng bit rng gia hot ng v s pht trin tr tu ca con ngi

Trong hot ng dy hc, HS va l i tng va l ch th ca qu

c th nm tri thc mt cch vng chc v vn dng n mt cch c

V d nh khi HS nghin cu bi S ni, tnh hung t ra l Ti sao

Trong qu trnh ch ng tm kim tri thc, ngi hc phi t lm vic

Chuyn ngnh phng php ging dy Vt l

so snh, tru tng ha, khi qut ha, gii quyt vn c t ra v

HS s thng hiu v ghi nh nhng ci g tri qua hot ng nhn thc

Nh vy, vai tr ch ng, tnh tch cc, nng ng ca HS trong qu

1.1.4.4 Cc bin php pht huy tnh tch cc nhn thc.

Pht huy tnh tch cc nhn thc c nhiu ngi quan tm t rt

- Ni dung dy hc phi mi. Ci mi phi k tha v pht trin ci c.

Chuyn ngnh phng php ging dy Vt l

- Phi bit kt hp v s dng cc phng php dy hc mt cc hp l