Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄

⁄≈‘∆¬∂ ª ⁄Û∑ √ºÂ ¡√Ó≈È∆ ⁄øÈ È±ø ÎÛ∑ ÷∆√∂ «Úº⁄ Í≈¬∆¬∂Õ
√ºÂ √Ó≥πÁ∆ Ó≈ ⁄πºÌ∆ ’º¤±¬∂ Ë» Í≈Â≈ÒØ∫ «Ò¡≈¬∆¬∂Õ
‹∂ ‘≈«√¡ª Â∂ ‘∂’ª Â∂ ¡√Ú≈ ‘ج∂ ÓπÛ ¡≈¬∆¬∂Õ
«¬√ ‹º◊ Â∂ È‘∆∫ ÏøÁ∂ ÷≈Â ’ج∆ Ú∆ ’øÓ ¡Ω÷∂≈Õ
Ϻ√ ⁄≈‘∆Á≈ «√÷ª ¿∞µÂ∂ ÍÀÛª ’È Á≈ ˜∂≈Õ

˙ÍØ’Â √Âª Á∂ Ò∂÷’, ⁄∆È∆ ÒØ’ª Á∂ Ó‘≈È ¡≈◊»

’≈Ó∂‚ Ó≈˙ ‹∂ Â∞ø◊ Á∂ Ȫ
 Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄
(⁄∆È Ô≈Â≈)
Ó∂ÿ ≈‹ «ÓºÂ
(⁄∆È Ô≈Â≈) ÍÂ≈ : ◊Ò∆ ÈßÏ H, ’º⁄≈ ’≈Ò‹ Ø‚
Â’Ù∆Ò «ÈÚ≈√, ÏÈ≈Ò≈, Í≥‹≈ÏÕ

Í«‘Ò∆ Ú≈ : √ÂøÏ, B@@B

N ÍÃ ’ ≈Ù’

‡≈«¬‡Ò : ¡«ÓºÂ «ÓºÂ

Ó∂ÿ ≈‹ «ÓºÂ

ÍÃ’≈Ù’ : Â’Ì≈Â∆ ÍÃ’≈ÙÈ

Â’Ù∆Ò «ÈÚ≈√,
’º⁄≈ ’≈Ò‹ Ø‚,
ÏÈ≈Ò≈-ADHA@A (Í≥‹≈Ï)
ÎØÈ : @AFG-CICCBDD, CIDAGDD
E-mail : tarksheel@yahoo.com
www.tarksheel.com

¤≈Í’ : «¬ø‡∆ÒÀ’⁄»¡Ò «ÍÃø‡˜, ‹¶ËÕ

’∆Ó : Í∂Í ÏÀ’ B@ πͬ∂

Â’Ì≈Â∆ ÍÃ’≈ÙÈ, ÏÈ≈Ò≈Õ √«‹ÒÁ E@ πͬ∂


ÁØ ÙÏÁ
Ó∂ÿ ≈‹ «ÓºÂ «’√∂ ‹≈‰-Í«‘⁄≈‰ Á≈ ÓπÊ≈‹ È‘∆∫Õ ÓÀ∫ ¿∞√ ˘.....Â∂
Á∂Ú ÍπÙ ‘≈ ◊¬∂ Á∂ ¡È∞Ú≈Á È≈Ò AIHD ÂØ∫ ‹≈‰Á≈ ‘ªÕ ‘π‰ ‹ÁØ∫ ¿∞√
Á∆ ⁄∆È Ô≈Â≈ “Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù «Úº⁄” ÈÚª ˜Ó≈È≈ «Úº⁄ ¤Í‰ Òº◊∆ ª
ÓÀ∫ ¿∞√ √¯È≈Ó∂ ˘ ÍÛ∑∂ Ï◊À È≈ «‘ √«’¡≈Õ
√≈«‘Â’ ÷∂Â «Úº⁄ Ó∂ÿ ≈‹ «ÓºÂ Á≈ ÔØ◊Á≈È ’≈Î∆ Ì≈» «‘≈
‘ÀÕ ¿∞√ È∂ ¡≈͉∆¡ª AH Â’Ù∆Ò Íπ√Â’ª ≈‘∆∫ ‘˜≈ª ‘∆ Í≈·’ ÍÀÁ≈
’∆Â∂ ‘ÈÕ «’√∂ Ú∆ √Ê≈Í Ò∂÷’ È≈ÒØ∫ ¿∞√ Á∂ Í≈·’ª Á∆ «◊‰Â∆ «’Â∂
ÚºË ‘ÀÕ ¿∞√È∂ ¡≈͉∂ Ò∂÷‰∆ ˘ ÒØ’ √Óº«√¡≈Úª È≈Ò ‹Ø«Û¡≈ ‘ÀÕ ÒØ’
√Óº«√¡≈Úª ‹ª ’∂√ «‘√‡∆¡ª ˘ «√˪’ √»fi-Ï»fi È≈Ò ‹ØÛ ’∂ ¿∞√È∂
Òº÷ª ÒØ’ª Á∂ ÓȪ «Úº⁄Ø∫ ¡≥Ë«ÚÙÚ≈√∆ ‹≈Ò∂ √≈Î ’∆Â∂ ‘È Â∂ ¿∞√Á≈ «¬‘
ÔÂÈ Ò◊≈Â≈ ‹≈∆ ‘ÀÕ
⁄∆È √’≈ È∂ Ó∂ÿ ≈‹ «ÓºÂ ˘ Í«‘⁄≈«‰¡ª ‘∆ È‘∆∫, √◊Ø∫ ¿∞√Á≈
ÌÍ» Î≈«¬Á≈ ¿∞·≈«¬¡≈ ‘ÀÕ «¬√∂ Ò¬∆ ª ¿∞È∑ª È∂ ¿∞√ ˘ Ï∆«‹ø◊ ÏπÒ≈
’∂ ⁄∆È Á∂ √Ì ÂØ∫ ÚºË ÍÃ⁄º«Ò ⁄≈¬∆È≈ √À∫‡Ò ‡ÀÒ∆«Ú˜È ≈‘∆∫ H@ ’ØÛ
ÒØ’ª º’ ¿∞√Á∂ «Ú⁄≈ª ˘ Í‘øπ⁄≈«¬¡≈ ‘ÀÕ ÓΩ‹»Á≈ √¯È≈Ó≈ «¬√∂ ¿∞Í≈Ò∂
Á∆ ‘∆ Á∂‰ ‘ÀÕ «¬√ √¯È≈Ó∂ ≈‘∆∫ «‹ºÊ∂ ¿∞√ È∂ Ì≈Â∆ ÒØ’ª «Úº⁄ ÍÃ⁄º«ÒÂ
Ïπ≈¬∆¡ª ”Â∂ ™◊Ò Ë∆ ‘À, ¿πºÊ∂ ¿∞√ È∂ ⁄∆È∆¡ª ÚºÒØ∫ ¿∞È∑ª ¡Ω◊π‰ª ˘
«’Ú∂∫ Á» ’∆Â≈ «◊¡≈ ‘À, «¬‘ Ú∆ Á√≈¿∞‰ Á≈ ÔÂÈ ’∆Â≈ ‘ÀÕ Ó∂ÿ ≈‹
«ÓºÂ Á∂ «¬√ √¯È≈Ó∂ ˘ ‹∆ ¡≈«¬¡ª ’«‘‰≈ ωÁ≈ ‘À ¡Â∂ ÓÀ∫ Ó∂ÿ ≈‹
«ÓºÂ ˘ «ÁÒ Á∆¡ª ¡≥ÁÒ∆¡ª ◊«‘≈¬∆¡ª ÂØ∫ ÚË≈¬∆ «ÁøÁ≈ ‘ªÕ
- √πÒº÷‰ Ó∆ (ÍÃØ.)
Á√Ó∂Ù È◊,
√ø◊»-ADH@@A
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 5
Â’Ù∆ÒÂ≈ Á≈ ‘Ø’≈!
Ó∂ÿ ≈‹ «ÓºÂ Á≈ √¯È≈Ó≈ “Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù «Úº⁄” ‹ÁØ∫ ؘ≈È≈ “ÈÚª
˜Ó≈È≈” Á∂ ¡ÀÂÚ≈Â≈ ¡≥’ «Úº⁄ ¤ÍÁ≈ «‘≈, ª Í≈·’ª Á∆ ⁄Ø÷∆ «◊‰Â∆
È∂ «¬√ ˘ «ÁÒ⁄√Í∆ È≈Ò Í«Û∑¡≈ ¡Â∂ ÷»Ï √Ò≈«‘¡≈Õ «‹ºÊ∂ ¿∞√ È∂ ⁄∆È
Á∆ ¡≈͉∆ Ô≈Â≈ Ï≈∂ ¡Â∂ ¿∞µÊ∂ ‹≈ ’∂ ’∆Â∂ Â’Ù∆ÒÂ≈ Á∂ ˜ØÁ≈ ÍÃ⁄≈
Ï≈∂ «Ú√Ê≈Í»Ï’ ¡Â∂ Ω⁄’Â≈ √«‘ «Ò«÷¡≈ ‘À, ¿∞µÊ∂ ¿∞√È∂ ⁄∆È Á∂Ù
Ï≈∂ Ï‘π-ͺ÷∆ ¡Â∂ Ω⁄’Ó¬∆ ‹≈‰’≈∆ Á∂∫«Á¡ª È≈ÒØ-È≈Ò ¡≈͉∆¡ª
Ì≈ÚÍ» ¡Â∂ «Ú¡≥◊Ó¬∆ «‡ºÍ‰∆¡ª Ú∆ ’∆Â∆¡ª ‘ÈÕ
«¬‘ Ó∂ÿ ≈‹ «ÓºÂ Á∆ ı≈√≈ Â’Û∆ «‘øÓ ‘À «’ ¿∞‘ ¡≈͉∂ Á∂ÙØ∫
Ï≈‘ ‹≈ ’∂ Ú∆ “Â’Ù∆ÒÂ≈ Á≈ ‘Ø’≈” Á∂ ¡≈«¬¡≈ ‘ÀÕ ⁄∆È Á∆ Ô≈Â≈
’È ÂØ∫ «ÏȪ, ¿∞√È∂ ¡≈™Á∂ √≈ √¯È≈Ó≈ ‹Ø «Ò÷ «Ò¡≈, «¬‘ ¿π‘Á∂
’∆Â∂ ◊¬∂, ‹ª ’∆Â∂ ‹≈ ‘∂ ¡«‘Ó ’øÓª «Úº⁄Ø∫ «¬º’ Úº‚≈ ’øÓ ‘ÀÕ
“⁄∆È «Úº⁄ ’∞fi «ÁÈ” ‘Ì‹È ‘ÒÚ≈Ú∆ Á∂ √¯È≈Ó∂ Ó◊Ø∫ Ó∂ÿ
≈‹ «ÓºÂ Á≈ ‘∆ «¬º’ «¬‘ √¯È≈Ó≈ ¤Í’∂ Í≈·’ª √≈‘Ó‰∂ ¡≈«¬¡≈ ‘À,
‹Ø √¯È≈Ó≈ Á∆ √≈«‘Â’ «ÚË≈ «Úº⁄ ÌÍ» Ú≈Ë≈ ’È ÔØ◊ ‘À ¡Â∂ «¬‘
¡≈√ ͺ’∆-·∞º’∆ ‘À «’ Í≈·’ «¬√ ˘ Ï∂‘ºÁ Í√øÁ ’È◊∂ ¡Â∂ Ó∂ÿ ≈‹
«ÓºÂ ÚµÒØ∫ Ò≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ “Â’Ù∆ÒÂ≈ Á≈ «¬‘ ‘Ø’≈” ‘Ø Ú∆ ÚË∂∂ ¿∞µ⁄≈
‘Ø ’∂ ◊»ø‹∂◊≈Õ
‘Ø’≈ «Î∂ Á∂∫Á≈ «Í≥‚ª «Úº⁄ √≈∂
¡≈˙ «’√∂ Â’Ù∆Ò ‹∂ ‘ØÚ‰≈ ¬∂∫.....
-«ÈßÁ ÿπ«◊¡≈‰Ú∆
«Í≥‚ Â∂ ‚≈’. ÿπ«◊¡≈‰≈
Î∆Á’؇ -@AFCI-BH@GG
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 6

¡ÍÃÀÒ Á∂ ¡÷∆Ò∂ ‘ÎÂ∂ ÓÀ˘ «¬º’ ¯ØÈ ¡≈«¬¡≈, «¬º’ «¬√Â∆ ‡πº‡∆-
Îπº‡∆ ¡≥◊∂˜∆ «Úº⁄ ÏØÒ ‘∆ √∆Õ ¿∞√È∂ Áº«√¡≈ «’ ¿∞‘ ⁄∆È Á∆ ≈‹Ë≈È∆
Ï∆«˜ø◊ ÂØ∫ ÏØÒ ‘∆ ‘ÀÕ ¿∞√ Á≈ Ȫ Ú»-«‹¡≈˙-«Ò¡ª◊ ‘ÀÕ ¿∞‘ √À∫‡Ò
⁄≈¬∆È≈ ‡ÀÒ∆«Ú˜È Á∂ ÍÃØ◊≈Ó Tell it you like it Á∆ √‘≈«¬’ ‚≈«¬À’‡
‘ÀÕ ¿∞‘Ȫ Á∂ ¡Á≈∂ È∂ Ì≈ «Úº⁄ ’øÓ ’Á∆ Â’Ù∆Ò Ò«‘ Ï≈∂ ’≈Î∆
’∞fi Í«Û∑¡≈ Â∂ √π«‰¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ ¿∞‘ ¿∞√Á∂ ’øÓª ÂØ∫ ÍÃÌ≈«Ú ‘ÈÕ ¿∞‘Ȫ
Á≈ ¡Á≈≈ ⁄≈‘πøÁ≈ ‘À «’ ““Ì≈ ÂØ∫ ’∞fi Â’Ù∆Ò Ï∆«˜ø◊ ¡≈¿∞‰ ¡Â∂
‡ÀÒ∆«Ú˜È ≈‘∆∫ ⁄≈¬∆È≈ Á∂ ÒØ’ª ˘ Áº√‰ «’ Ì≈ «Úº⁄ ¿∞È∑ª È∂
Â’Ù∆Ò Ò«‘ Ò¬∆ ¬∂È≈ ’øÓ «’Ú∂∫ ’∆Â≈ ‘À ?”” ÓÀ∫ ¿∞√˘ «ÚÙÚ≈√
«ÁÚ≈«¬¡≈ «’ ““¡√∆∫ Â∞‘≈‚∂ √ºÁ∂ ”Â∂ Ï∆«˜ø◊ ˜» ¡≈Úª◊∂Õ”” ¿∞√˘ ÓÀ∫
¡≈͉≈ ¬∆Ó∂Ò ¡À‚À√ Á∂ «ÁºÂ≈ ª ‹Ø √≈∆¡ª ◊ºÒª ‹ª ˜»ª Á≈ «Ò÷Â∆
ÂΩ ”Â∂ Ï’≈«¬Á≈ «’≈‚ «‘ √’∂Õ BG ¡ÍÃÀÒ ˘ Ú»-«‹¡≈˙-«Ò¡ª◊ Á∆
Í«‘Ò∆ ¬∆Ó∂Ò ¡≈¬∆, «‹√ «Úº⁄ ¿∞√È∂ «Ò«÷¡≈ √∆ «’ ⁄≈¬∆È≈ √À∫‡Ò
‡ÀÒ∆«Ú˜È Â∞‘≈‚∆ ‹Ê∂ÏøÁ∆ Á∂ ÁØ ÓÀ∫Ïª ˘ Ï∆«˜ø◊ ÏπÒ≈¿∞‰ Ò¬∆ √ºÁ≈-
ͺÂ Ì∂‹ «‘≈ ‘ÀÕ ÁØÚ∂∫ «Ú¡’Â∆ «‡zº’ «Ú÷≈¿∞‰ Ò¬∆ ¡Â∂ «Ú«◊¡≈È’
«Ú¡≈«÷¡≈ Ò¬∆ «ÈÍ≥πÈ ‘؉∂ ⁄≈‘∆Á∂ ‘ÈÕ ⁄≈¬∆È≈ √À∫‡Ò ‡ÀÒ∆«Ú˜È ¿∞È∑ª
Á∂ ·«‘È, ÷≈‰-Í∆‰ ¡Â∂ √Î∆ «’≈¬∂ Á≈ √≈≈ ÏøÁØÏ√ ’∂◊≈ ¡Â∂
«¬√ Ô≈Â≈ ÁΩ≈È ¿∞‘ ⁄∆È∆ √’≈ Á∂ Ó«‘Ó≈È ‘؉◊∂Õ
¿∞√È∂ «¬‘ Ú∆ «Ò«÷¡≈ √∆ «’ ⁄≈¬∆È≈ √À∫‡Ò ‡ÀÒ∆«Ú˜È «¬º’
¡«‹‘≈ √’≈∆ ¡Á≈≈ ‘À «‹√ Á∂ √≈∂ ⁄≈¬∆È≈ «Úº⁄ ÈÀ‡Ú’ ‘ÈÕ ¿∞√È∂
ÓÀ˘ ÈÚ∆∫ «ÁºÒ∆ «Úº⁄ ⁄≈¬∆È≈ √À∫‡Ò ‡ÀÒ∆«Ú˜È Á∂ Óπº÷ «ÍØ‡ Ôª◊ ¿±
Á≈ ÍÂ≈ ¡Â∂ ÓØÏ≈¬∆Ò ÎØÈ ÈßÏ Ú∆ «Ò÷ Ì∂«‹¡≈, ª ‹Ø ÒØÛ √Ó∂∫ ‹ª Ú∆˜∂
¡≈«Á Á∆ ÓπÙ«’Ò √Ó∂∫ ¿∞È∑ª ÂØ∫ √«‘ÔØ◊ «Ò¡≈ ‹≈ √’∂Õ
¡◊Ò∂ «ÁÈ ‘∆ ÓÀ˘ «Ó√‡ Ôª◊ ¿± Á∆ ¬∆Ó∂Ò ¡≈¬∆, «‹√ «Úº⁄
¿∞√È∂ «Ò«÷¡≈ √∆ «’ AE Ó¬∆ º’ Â∞‘≈‚∂ ÁØ «Ú¡’Â∆¡ª ˘ Ï∆«˜ø◊ ÏπÒ≈
«Ò¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ
¿∞√È∂ ÓÀÊØ∫ «¬‘ Ú∆ ‹≈‰’≈∆ Ó≥◊∆ «’ ’∆ Ó∂ÿ ≈‹ «ÓºÂ ‹ª
√π√≈«¬‡∆ Á≈ ’ج∆ ‘Ø ÓÀ∫Ï ¡≥◊∂˜∆ «Úº⁄ ◊ºÒÏ≈ ’ √’Á≈ ‘À ? ÓÀ∫
Ú≈Í√∆ ¬∆Ó∂Ò «Úº⁄ ¿∞√˘ «Ò÷ «ÁºÂ≈ «’ √π√≈«¬‡∆ Á≈ ’ج∆ Ú∆ ÓÀ∫Ï
¡≥◊∂˜∆ ÏØÒ‰ «Úº⁄ ÚË∆¡≈ Óπ‘≈ ȑ∆∫ º÷Á≈Õ ‚ø◊-‡Í≈¿± ¡≥◊∂˜∆ Ó∂∂
√Ó∂ ’¬∆ ÓÀ∫Ï ÏØÒ √’Á∂ ‘ÈÕ ÚË∆¡≈ ◊ºÒ «¬‘ ‘ØÚ∂◊∆ «’ ¿∞‘ «‘øÁ∆
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 7
ÂØ∫ ⁄≈«¬È∆ Ì≈Ù≈ «Úº⁄ ‡zª√Ò∂ÙÈ ’È Ú≈Ò≈ ’ج∆ ÁØ-Ì≈Ù∆¡≈ ÒºÌ ÒÀ‰Õ
«Ó√‡ Ôª◊ ¿± È∂ ÓÀ˘ «Ò÷ Ì∂«‹¡≈ «’ Ì≈Ú∂∫ Ï∆«˜ø◊ Ú≈Ò∂ «‘øÁ∆ ÂØ∫ ⁄∆È∆
«Úº⁄ ◊ºÒÏ≈ Á≈ Â˜Ó≈ ’È Ú≈Ò≈ ’ج∆ ÁØ-Ì≈Ù∆¡≈ Һ̉ Ò¬∆
ÔÂÈÙ∆Ò ‘È Í ¡«‹‘≈ ÁØ-Ì≈Ù∆¡≈ «ÓÒ‰≈ ÓπÙ«’Ò ‘ÀÕ ÓÀ∫ ’∞fi √≈Ê∆¡ª
È≈Ò «¬√ √ÏøË∆ √Ò≈‘-ÓÙÚ≈ ’∆Â≈Õ √‹∆ ÂÒÚ≈, ‚≈. ≈¬∂ ‹√Ú∆
«√øÿ Â∂ ≈‹≈ ≈Ó ‘ø«‚¡≈«¬¡≈ È≈Ò Ú∆ √øÍ’ ’∆Â≈ «◊¡≈, ¿∞‘Ȫ È∂
’∞fi Әϻ∆¡ª ’≈È ¡√ÓºÊ≈ ÍÃ◊‡≈¬∆Õ
’≈Î∆ √Ø⁄-«Ú⁄≈ ÂØ∫ Ï≈¡Á ‹≈Á» Á∂ «‡ºÃ’ «Á÷≈¿π‰ Ò¬∆ ÓÀ∫ Í≥‹≈Ï
«Úº⁄ ’øÓ ’Á∂ Â’Ù∆Òª «Úº⁄Ø∫ √Ì ÂØ∫ «ÈÍπøÈ «Ú¡’Â∆ ‹◊Á∂Ú ’øÓØÓ≈‹≈
˘ ¡≈͉∂ È≈Ò Ï∆«˜ø◊ ‹≈‰ Ò¬∆ «Â¡≈ ’ «Ò¡≈, Í ‹◊Á∂Ú Á≈
Í≈√ÍØ‡ ¡‹∂ º’ Ï«‰¡≈ È‘∆∫ √∆ ¡Â∂ È≈ ‘∆ Ó«‘’Ó∂ ÚºÒØ∫ ¿∞√˘ ÈØ-
¡Ï˜À’ÙÈ √‡∆«Î’∂‡ ‘∆ ‹≈∆ ’∆Â≈ «◊¡≈ √∆Õ
ÓÀ∫ ‹◊Á∂Ú ˘ ̺‹-Ⱥ· ’’∂ Í≈√ÍØ‡ «Â¡≈ ’Ú≈¿π‰ Ò¬∆
«’‘≈Õ ¿∞√È∂ «¬√ ’øÓ Ò¬∆ ⁄ø‚∆◊Û∑ ‹≈ ‚∂∂ Ò≈¬∂Õ Í ’¬∆ «ÁȪ Á∆ ̺‹-
Ⱥ· ÂØ∫ Ï≈¡Á Í≈√ÍØ‡ ¡Î√ ’«‘‰ Òº«◊¡≈ «’, ““‹∂ Â∞√∆∫ ÓÀ˘ ⁄≈¬∆È≈
Ú≈«Ò¡ª Á≈ √ºÁ≈-ͺÂ «Á÷≈ Á∂ÚØ Âª ÓÀ∫ Â∞‘≈˘ ¿∞√∂ «ÁÈ ‘∆ Í≈√ÍØ‡
Á∂ Á∂Úª◊≈Õ”” ÓÀ∫ ⁄≈¬∆È≈ √À∫‡Ò ‡ÀÒ∆«Ú˜È ˘ Ï∂ÈÂ∆ ’∆Â∆ «’ ¿∞‘ √≈˘
‹ÒÁ∆ ÂØ∫ ‹ÒÁ∆ √ºÁ≈-ͺÂ Ì∂‹ Á∂‰, ª ‹Ø ¿∞‘ √ºÁ≈-ͺÂ «Á÷≈ ’∂
¡√∆∫ ‹◊Á∂Ú Á≈ Í≈√ÍØ‡ ‹≈∆ ’Ú≈ √’∆¬∂Õ ¿∞È∑ª È∂ ÎΩÈ ‘∆ √≈˘
Ú≈Í√∆ ¬∆Ó∂Ò ¡Â∂ ÎÀ’√ ’’∂ √ºÁ≈-ͺÂ Ì∂‹ «ÁºÂ≈Õ ‹◊Á∂Ú È∂
Í≈√ÍØ‡ ¡Î√ ˘ √ºÁ≈-ͺÂ «Á÷≈«¬¡≈ ª ¿∞‘ ¡Î√ ’«‘‰ Òº◊≈ «’,
““ÓÀ˘ Ú∆ ’∞fi «‡zº’ «Á÷≈˙Õ”” ‹◊Á∂Ú È∂ ÁØ-⁄≈ «‡zº’ ¿∞√˘ «Á÷≈¬∂ ª
¿∞‘ Ú∆ ÍÃÌ≈«Ú ‘ج∂ Ï◊À È≈ «‘ √«’¡≈Õ ¿∞√ È∂ ‹◊Á∂Ú È≈Ò Ú≈¡Á≈
’∆Â≈ «’ ¿∞√∂ «ÁÈ Ù≈Ó ˘ Í≥‹ Ú‹∂ º’ ¿∞√˘ Í≈√ÍØ‡ «ÓÒ ‹≈Ú∂◊≈
¡Â∂ È≈Ò ‘∆ Ï∂ÈÂ∆ ’∆Â∆ «’ ¿∞‘ ¡«‹‘∂ «‡ºÃ’ ¿∞√Á∂ ÿ ¡≈ ’∂ ¿∞√Á∂
Ϻ«⁄¡ª ˘ Ú∆ «Á÷≈Ú∂Õ ‹◊Á∂Ú È∂ ⁄≈¬∆È≈ Á∆ Ô≈Â≈ ÂØ∫ Ï≈¡Á ¡«‹‘≈
’È Ò¬∆ ¿∞√ È≈Ò Ú≈¡Á≈ ’∆Â≈Õ
⁄≈¬∆È≈ √À∫‡Ò ‡ÀÒ∆«Ú˜È Ú≈«Ò¡ª È∂ Ó≥◊ ’∆Â∆ √∆ «’ ¡√∆∫ AH
Ó¬∆ ˘ ¿∞È∑ª ’ØÒ Ï∆«˜ø◊ Í‘πø⁄ ‹≈¬∆¬∂ Í √≈˘ Ò◊Á≈ √∆ «’ Í≈√ÍØ‡
ÁÎÂ ⁄≈¬∆È∆˜ ¡≥ÏÀ∫√∆ Á≈ Ú∆˜≈ ¡Î√, Ì≈ Á≈ «¬øÓ∆◊∂ÙÈ ÁÎÂ
¡Â∂ «‡’‡ ’øÍÈ∆¡ª Á∂ ⁄º’ √≈˘ «ÓÊ∆ Â≈∆÷ ˘ Ï∆«˜ø◊ È‘∆∫ Í‘πø⁄‰
Á∂‰◊∂Õ
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 8
 √Ø ¡√∆∫ √∆. √∆. ‡∆. Ú∆. Ú≈«Ò¡ª ˘ «Ò«÷¡≈ «’ ÚË∆¡≈ ◊ºÒ «¬‘
‘∆ ‘ØÚ∂◊∆ «’ ¿∞‘ √≈‚≈ ÍÃØ◊≈Ó Ó¬∆ Á∂ ¡÷∆Ò∂ ‘ÎÂ∂ ‹ª ‹»È Á∂ Í«‘Ò∂
‘ÎÂ∂ º’ ÓπÒÂÚ∆ ’ Á∂‰Õ Í ¿∞‘ «¬√ Ò¬∆ ˜≈Ó≥Á È≈ ‘ج∂Õ ¿∞‘Ȫ
È∂ √≈˘ «Ò«÷¡≈ «’ «ÁºÒ∆ ÂØ∫ ¿∞‘Ȫ Á≈ È∞Ó≈«¬øÁ≈ Ôª◊ ¿± ¿π‘Ȫ Á∂ √≈∂
’øÓ √Ó∂∫ «√ ’Ú≈ Á∂Ú∂◊≈Õ
√Ø ¡√∆∫ ¿∞‘Ȫ Á∂ «ÓÊ∂ ‘ج∂ ÍÃØ◊≈Ó ¡È∞√≈ ‘∆ ⁄ºÒ‰ Á≈ ÎÀ√Ò≈
’ «Ò¡≈Õ
Ó∂∂ «ÍÂ≈ ‹∆ ’≈Ó∂‚ «ÏË Ò≈Ò √«‘‹Û≈ ‹Ø HF √≈Ò Á∆ ¿∞Ó Á∂
‘È Âª ÓÀ∫ ¿∞‘Ȫ ÂØ∫ «¬‹≈˜Â Ò¬∆ ¡Â∂ Íπº«¤¡≈ «’ Âπ‘≈‚∂ Ò¬∆ Ï∆«˜ø◊
«Úº⁄Ø∫ ’∆ «Ò¡≈Úª ª ¿∞‘ ’«‘‰ Òº◊∂, ““«¬º’ «√øÿ≈¬∆ Á∆ ÏØ√’∆ Ï‘πÂ
Íë√ºË ‘πøÁ∆ √∆Õ ¿∞√Á≈ ’ºÍÛ≈ ÒÀ ¡≈¿∞‰≈ Â∂ «¬º’ «¬ø◊ÒÀ∫‚ Á≈ ⁄≈’± ÒÀ
¡≈¿∞‰≈Õ”” √Ø «¬√ Â∑ª Ï≈’∆ Í«Ú≈ Á∂ ÓÀ∫Ïª È∂ Ú∆ ¡≈͉∆¡ª ¡≈͉∆¡ª
Ó≥◊ª ÓÀ˘ «Ò÷Ú≈ «ÁºÂ∆¡ªÕ Ó∂∂ Í«Ú≈ Ú≈Ò∂ ¡Â∂ Ï‘π √≈∂ √È∂‘∆ «ÓºÂ
⁄≈‘πøÁ∂ √È «’ ¿∞‘ ÓÀ˘ «ÁºÒ∆ ‘Ú≈¬∆ ¡º‚∂ Â∂ «ÚÁ≈ ’’∂ ¡≈¿∞‰, Í ÓÀ∫
«¬√ «’√Ó Á≈ «Áº÷-«Á÷≈Ú≈ ¡Â∂ Î≈Ò± ÷⁄ ’È≈ È‘∆∫ ⁄≈‘πøÁ≈ √ªÕ
«¬√∂ Â∑ª ‘∆ ‹◊Á∂Ú Á≈ Í«Ú≈ Ú∆ ¿∞√˘ «ÁºÒ∆ ‘Ú≈¬∆ ¡º‚∂ ÂØ∫ «ÚÁ≈«¬◊∆
Á∂‰≈ ⁄≈‘πøÁ≈ √∆Õ Í ¡√∆∫ ¿∞‘Ȫ ˘ Ú∆ Ø’ «ÁºÂ≈Õ
ÿØ∫ Ú≈È◊∆
√¯ ¿∞µÂ∂ ‹≈‰ √Ó∂∫ Ó∂∆ π⁄∆ ÿº‡ ÂØ∫ ÿº‡ Ì≈ ⁄πº’‰ «Úº⁄ ‘πøÁ∆
‘ÀÕ Í Ó∂∆ ÍÂÈ∆ ÚºË ÂØ∫ ÚºË Ì≈ ⁄π’≈¿∞‰≈ ⁄≈‘πøÁ∆ ‘πøÁ∆ ‘À ¡Â∂ ¡’√
√≈‚≈ √ÓfiΩÂ≈ «Úº⁄-«Ú⁄≈Ò∂ «‹‘∂ ‘∆ ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ √Ø Í«‘È∂ ‘ج∂ ’ºÍ«Û¡ª
ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ÁØ √»‡ ÓÀ∫ ¡≈͉∂ ÏÀ◊ «Úº⁄ Í≈ Ò¬∂Õ √≈‚∂ Áπ¡≈≈ «Í≥‚ª «Úº⁄
«Á÷≈¬∂ ‹ªÁ∂ ÍÃØ◊≈Óª Á∆¡ª ’∞fi Ú∆‚∆˙ ’À√∂‡ª ¡Â∂ Â’Ù∆Ò Ò«‘ Ò¬∆
√≈‚∂ ÚºÒØ∫ ¤≈Í∆¡ª ◊¬∆¡ª E@ «’Â≈Ϫ Á∆ «¬º’-«¬º’ ’≈Í∆ «‹È∑ª, Á∆
⁄≈¬∆È≈ Ú≈«Ò¡ª È∂ Ó≥◊ ’∆Â∆ √∆, ¿∞‘ Ú∆ ¡√∆∫ ¡≈͉∂ ÏÀ◊ «Úº⁄ Í≈
Ò¬∆¡ª Ó∂∂ Í«Ú≈ Ú≈Ò∂ ⁄≈‘πøÁ∂ √È «’ ÓÀ∫ ⁄≈¬∆È≈ √À∫‡Ò ‡ÀÒ∆«Ú˜È Ú≈Ò∂
’∞fi ¡«Ë’≈∆¡ª Ò¬∆ ¡Â∂ ¿∞ºÊ∂ ’øÓ ’Á∆ Â’Ù∆Òª Á∆ ‹Ê∂ÏøÁ∆ Ò¬∆ ’∞fi
ÂØ‘Î∂ Ú∆ ˜» ÒÀ ’∂ ‹≈ÚªÕ √Ø ÓÀ∫ √Ã∆ ¶’≈ Á∂ ‚≈’‡ ¡Ï≈‘Ó ‡∆ ’ØÚ»
Á∆¡ª «Ò÷∆¡ª ‘ج∆¡ª ¡≥◊∂˜∆ Íπ√Â’ª Á∂ «ÂøÈ √Àµ‡ Ú∆ ¡≈͉∂ ÏÀ◊ «Úº⁄
º÷ Ò¬∂ ¡Â∂ Í«Ú≈ Á∂ ÓÀ∫Ïª Á∂ ’«‘‰ ¿∞µÂ∂ ÓÀ∫ ¡≈͉∂ ’ÀÓ∂ «Úº⁄ ∆Ò∑
Ú∆ Íπ¡≈ Ò¬∆Õ «¬√ Â∑ª Ϻ√ ÎÛ∑∆ ¡Â∂ Ù≈Ó Á∂ G Ú‹∂ ÓÀ∫ ‹◊Á∂Ú Á∂ ÿ
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 9
´«Ë¡≈‰∂ Íπº‹ «◊¡≈Õ ‹◊Á∂Ú È∂ «¬º’ ¡‡À⁄∆’∂√ ª ‹≈Á» Á∆¡ª ¡≈¬∆‡Óª
Á≈ Ì«¡≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆ ¡Â∂ «¬º’ ‘Ø ¡‡À⁄∆’∂√ «Úº⁄ ¿∞√Á∂ ¡≈͉∂ ’ºÍÛ∂
√ÈÕ ÁØ «ÂøÈ ÿ≥‡∂ ¡≈≈Ó ’È ÂØ∫ Ï≈¡Á ¡√∆∫ ´«Ë¡≈‰∂ Ï√ √‡À∫‚ Á∂
√≈‘Ó«‰˙∫ “‚∆-Ò’√” Ï√ ÎÛ∑∆ ¡Â∂ «ÁºÒ∆ Ò¬∆ Ú≈È≈ ‘Ø ◊¬∂Õ √≈‚∆ Ï√
Òº◊Ì◊ ≈ Á∂ AB Ú‹∂ ≈‹Íπ∂ Ï≈¬∆Í≈√ ¿∞µÍ π’ ◊¬∆Õ
ÓÀ∫ «ÁºÒ∆ ÚºÒØ∫ ‹ª Ï∆«˜ø◊ ÚºÒØ∫ «’√∂ √»⁄È≈ Á∂ «¬ø˜≈ «Úº⁄ √∆Õ
«¬√ Ò¬∆ ÓÀ∫ ≈‹Íπ∂ «¬º’ ¡À√. ‡∆. ‚∆. ÂØ∫ ÿ ÎØÈ ’È Ò¬∆ «◊¡≈Õ ¿∞√∂
√Ó∂∫ ¿∞√∂ ¡À√. ‡∆. ‚∆. Â∂ «¬º’ «¬√Â∆ Ø∫Á∆ ‘ج∆ «ÁºÒ∆ ˘ ¡≈͉∂ ÍÂ∆
ÚºÒ ÎØÈ ’ ‘∆ √∆ «’Ú∂∫ ¿∞√Á∆ √∆‡ ÂØ∫ «Í¤Ò∆ √∆‡ ¿∞µÂ∂ ÏÀ·≈ ‘Ø«¬¡≈
«¬º’ Ù≈Ï∆ «Ú¡’Â∆ ¿∞√˘ √≈∂ √Â∂ Âø◊ ’Á≈ «‘≈ ‘ÀÕ ¿∞√Á∂ ÍÂ∆
È∂ ÎØÈ ¿∞µÂ∂ ‘∆ ¿∞√˘ √Ò≈‘ «ÁºÂ∆ «’ ¿∞‘ √≈∆ ÿ‡È≈ Ï√ Á∂ ‚≈¬∆Ú
¡Â∂ ’ø‚’‡ Á∂ «Ë¡≈È «Úº⁄ «Ò¡≈Ú∂ ¡Â∂ ¿∞√ «¬√Â∆ È∂ Ϻ√ Á∂
‚≈¬∆Ú ¡Â∂ ’ø‚’‡ ˘ «¬‘ √≈∆ ◊ºÒ Áº√ «ÁºÂ∆Õ «¬Â¯≈’-Úº√ «¬‘
Ϻ√ √≈‚∆ ‘∆ √∆Õ ’∞fi √Ó∂∫ Ï≈¡Á ‚≈¬∆Ú ¡Â∂ ’ø‚’‡ ¡≈ ◊¬∂Õ ¿∞È∑ª
È∂ ¿∞√ «¬√Â∆ ˘ ¿∞√ «Ú¡’Â∆ Á∆ Í«‘⁄≈‰ ’È Ò¬∆ «’‘≈Õ ‚≈¬∆Ú
¡Â∂ ’ø‚’‡ È∂ ¿∞√ «Ú¡’Â∆ ˘ Ϻ√ «Úº⁄Ø∫ ¿∞Â≈ «Ò¡≈ ¡Â∂ ¿∞√Á∆
ʺÍÛ-Í∂‚ ’È Òº◊ ͬ∂Õ ¿∞√ «¬√Â∆ È∂ Ú∆ ‘π«Ù¡≈Íπ Á∂ ¿∞√
«Ú¡’Â∆ Á∂ ⁄≈-Í≥‹ ʺÍÛ ‹Û∑ «ÁºÂ∂Õ ¿∞√ «Ú¡’Â∆ Á∂ È≈Ò √Î ’
‘∆ AH-AI √≈Òª Á∆ √≈ʉ ˘ Ú∆ ¿∞Â≈ «Ò¡≈ «◊¡≈Õ ‹ÁØ∫ ¿π‘Ȫ ˘
Íπº«¤¡≈ «◊¡≈ «’ ““Â∞‘≈‚≈ «ÙÂ≈ ’∆ ‘À ?”” ª ¿∞‘ ’«‘‰ Òº◊∆ «’ ““¡√∆∫
ÌÀ‰ Ì≈ ‘ªÕ”” ‹ÁØ∫ √Ú≈∆¡ª È∂ ¿∞√˘ Íπº«¤¡≈, ““Â∞√∆∫ Ϻ√ «Úº⁄ Ï∆¡
«’™ Í∆ ‘∂ √∆ ?”” ª ¿∞‘ ÒÛ’∆ ’«‘‰ Òº◊∆ «’ ““’∆ Ϻ√ «Úº⁄ Ï∆¡
Í∆‰≈ ˜πÓ ‘À ?”” «¬√ Â∑ª Á∂ Ș≈∂ Á∂÷Á∂ Â∂ Ó≈‰Á∂ ‘ج∂ ¡√∆∫ AE Ó¬∆
B@@A √Ú∂ ˘ «ÁºÒ∆ Íπº‹ ◊¬∂Õ
¡√∆∫ Ϻ√ √‡À∫‚ Á∂ ȘÁ∆’ ‘∆ «¬º’ ’Ó≈ «’≈¬∂ ¿∞µÂ∂ ÒÀ «Ò¡≈
¡Â∂ ¡≈͉≈ √Ó≈È ’Ó∂ «Úº⁄ º÷ «ÁºÂ≈Õ ÁØ ÿ≥‡∂ ¡≈≈Ó ’È ÂØ∫ Ï≈¡Á
Ú∆˜≈ ÒÚ≈¿∞‰ Ò¬∆ ⁄∆È∆ «¬øÏÀ√∆ Á∂ Ú∆‹≈ ÁÎÂ Íπº‹ ◊¬∂ Í ⁄∆È∆ «¬øÏÀ√∆
ÏøÁ √∆Õ «¬‘ «√Î √ØÓÚ≈, ÏπºËÚ≈ Â∂ Ùπº’Ú≈ ˘ ‘∆ ÷πºÒ∑Á∆ ‘ÀÕ Ï≈’∆
«ÁÈ ÏøÁ «‘øÁ∆ ‘ÀÕ Í ¡√∆∫ Ôª◊ ¿± ˘ «ÓÒ‰≈ √∆Õ ¿∞‘ Ú∆ «¬ºÊ∂ È‘∆∫
Íπº«‹¡≈ √∆Õ √≈˘ Ùº’ ‘Ø «◊¡≈ «’ Ù≈«¬Á Ôª◊ ¿± ⁄∆È∆ «¬øÏÀ∫√∆ «Ú÷∂ √≈˘
¿∞‚∆’ ‘∆ È≈ «‘≈ ‘ØÚ∂Õ «¬√ Ò¬∆ ¡√∆∫ ¿∞‘Á∂ «Í¤Ò∂ Í≈√∂ Íπº‹ ◊¬∂ Í
¿∞‘ ¿∞ºÊ∂ Ú∆ È‘∆∫ √∆Õ ÓÀ∫ ‹◊Á∂Ú ˘ «¬øÏÀ√∆ Á∂ ◊∂‡ Á∂ √≈‘Ó‰∂ ¤º‚ ’∂
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 10
Ôª◊ ¿± ˘ ÎØÈ ’È Ò¬∆ «◊¡≈ ª ¿∞√È∂ «’‘≈ «’ ““Â∞√∆∫ «¬øÏÀ√∆ Á∂
Óπº÷ ◊∂‡ √≈‘Ó‰∂ ‘∆ π’Ø, ÓÀ∫ Í≥‹ «Ó≥‡ ”⁄ ‘∆ Í‘πø⁄ «‘≈ ‘ªÕ ·∆’ Í≥‹ «Ó≥‡
Ï≈¡Á ¿∞‘ ¿πºÊ∂ √∆Õ √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª ª ¿∞√ È∂ «¬√ ◊ºÒ Ò¬∆ ¡Î√Ø√ ÍÃ◊‡
’∆Â≈ «’ ““ÓÀ∫ Â∞‘≈˘ ◊Ò «ÁÈ ”Â∂ √ºÁ «Ò¡≈ ‘ÀÕ ¡º‹ ª Ú∆˜≈ ÁÎÂ
ÏøÁ ‘ÀÕ”” ¿∞√È∂ √≈˘ ¡≈͉∆ Úº‚∆ √≈∆ ’≈ «Úº⁄ «Ï·≈ «Ò¡≈ «‹√ «Úº⁄
’¬∆ Â∑ª Á∂ Úº‚∂-Úº‚∂ Ú∆‚∆˙ ’ÀÓ∂ º÷∂ ‘ج∂ √ÈÕ Ú∆˜≈ ÁÎÂ «Á÷≈«¬¡≈
Â∂ ’«‘‰ Òº«◊¡≈, ““’ºÒ∑ ˘ ¡≈ͪ «¬ºÊ∂ I.@@ Ú‹∂ Ú∆˜≈ ÁÎÂ ”⁄ Î≈Ó
‹Ó∑ª ’Ú≈Úª◊∂Õ”” ¡√∆∫ ÓπÛ ¡≈͉∂ ‘Ø‡Ò Á∂ ’Ó∂ «Úº⁄ ¡≈ ◊¬∂Õ
ÓÀ‚Ó ‹≈˙ ‹π⁄∆¡≈
AF Ó¬∆ B@@A ˘ ·∆’ I Ú‹∂ ¡√∆∫ ⁄≈È«’¡≈Íπ∆ «Úº⁄ ⁄∆È∆
«¬øÚÀ√∆ Íπº‹ ◊¬∂Õ ’∞fi √Ó∂∫ Ï≈¡Á Ôª◊ ¿± Ú∆ ¿∞µÊ∂ ¡≈ «◊¡≈Õ ¡√∆∫ ÁØÚ∂∫
Î≈Ó Ú∆˜∂ Ò¬∆ Ì ’∂ Á∂ «ÁºÂ∂Õ Ú∆˜∂ Ú≈«Ò¡ª È∂ √≈˘ ÓπÛ AH Ó¬∆ ˘
D Ú‹∂ ¡≈¿∞‰ Ò¬∆ √∆Á Á∂ «ÁºÂ∆Õ «¬√ ÂØ∫ Ï≈¡Á Ôª◊ ¿± È∂ √≈˘ ¡≈͉∆
’≈ «Úº⁄ «Ï·≈ «Ò¡≈ ¡Â∂ ¿∞√È∂ Áº«√¡≈ «’ √≈‚∆¡ª «‡’‡ª Ò¬∆ Ï∆«˜ø◊
ÂØ∫ ÍÀ√∂ Ú∆ Íπº‹ ◊¬∂ ‘ÈÕ «¬√ Ò¬∆ ¡º‹ ‘∆ ¡√∆∫ «‡’‡ª ÷Ã∆Á ÒÚª◊∂Õ ¿∞√È∂
«’‘≈ «’, ““«‡’‡ª ÷Ã∆Á‰ ÂØ∫ Í«‘Òª ÓÀ˘ «¬º’ ÁØ ÿ≥‡∂ Ò¬∆ ÏÀ∫’ «Úº⁄ ’∞fi
’øÓ ‘ÈÕ «¬√ Ò¬∆ ÓÀ∫ Âπ‘≈˘ ¿∞øÈ∂ √Ó∂∫ Ò¬∆ «¬º’ ¡«‹‘∆ ⁄∆È∆ «¬√Â∆
’ØÒ ¤º‚ «ÁøÁ≈ ‘ª ‹Ø ÚË∆¡≈ «‘øÁ∆ ÏØÒ √’Á∆ ‘ÀÕ”” «¬√ Ò¬∆ ¿∞‘ √≈˘
ÓÀ‚Ó ‹≈˙ ‹π⁄∆¡≈ Á∂ ÿ ÒÀ ◊¬∂Õ ÓÀ‚Ó ‹≈˙ ‹π⁄∆¡≈ ∂‚∆˙ √‡∂ÙÈ Ï∆«˜ø◊
Á∆ «ÁºÒ∆ «Úº⁄ Óπ÷∆ ‘ÀÕ «¬√ Á∂ È≈Ò ‘∆ «¬√Á≈ «¬º’ ‘Ø √«‘Í≈·∆ ‘ÀÕ «¬‘
ÁØÚ∂∫ Ò◊Ì◊ ED ’∞ √≈Ò Á∆ ¿∞Ó Á∂ ‘ÈÕ «¬‘ ÁØÚ∂∫ ∂‚∆˙ √‡∂ÙÈ Ò¬∆
÷Ïª Ì∂‹‰ Á≈ ’øÓ ’Á∂ ‘ÈÕ ÓÀ‚Ó È≈Ò ‘ج∆ ◊ºÒÏ≈ ÁΩ≈È ¿∞√È∂
Áº«√¡≈ «’, ““⁄∆È «Úº⁄ ‘π‰ Ó≈˙ Ú∂Ò∂ Á≈ «√√‡Ó È‘∆∫ «‘≈Õ ‘π‰ ⁄∆È
ͺ¤Ó∆ Á∂Ùª Á∆ È’Ò ’’∂ ¡º◊∂ Úˉ Á≈ ÔÂÈ ’ «‘≈ ‘ÀÕ ¡º‹ Á∂
⁄∆È Á∂ ÈÚ∂∫ «√√‡Ó «Úº⁄ ÷»Ï∆¡ª Ú∆ ‘È ¡Â∂ ’Ó∆¡ª Ú∆ ‘ÈÕ Í ¡º‹
Á∂ √≈‚∂ «√√‡Ó «Úº⁄ ’Ó∆¡ª ÿº‡ ‘È Â∂ ÷»Ï∆¡ª «˜¡≈Á≈ ‘ÈÕ Í«‘Òª
Ú≈Ò∂ «√√‡Ó «Úº⁄ ’Ó∆¡ª «˜¡≈Á≈ √È Â∂ ÷»Ï∆¡ª ÿº‡ √ÈÕ”” ¿∞√È∂ ¡º◊∂
Áº«√¡≈ ““«’, AIH@ «Úº⁄ ‹ÁØ∫ ÓÀ∫ Í«‘Ò∆ Ú≈ «ÁºÒ∆ ¡≈¬∆ √∆ Â∂ ’πfi Ú∑∂
«¬ºÊ∂ ‘∆ √∆ ª ¿∞√ √Ó∂∫ «¬øfi ‹≈ÍÁ≈ √∆ «’ «ÁºÒ∆ Ï∆«˜ø◊ È≈ÒØ∫ ÿº‡Ø-
ÿº‡ Ú∆‘ Ú∑∂ ¡º◊∂ ‘ÀÕ Í ÓÀ∫ ‘∞‰ ’≈Î∆ √Óª Ï∆«˜ø◊ «Úº⁄ «ÏÂ≈ ’∂ «Í¤Ò∂
√≈Ò ÓπÛ «ÁºÒ∆ ¡≈ ◊¬∆Õ ‘π‰ ÓÀ˘ ‹≈ÍÁ≈ ‘À «’ Ï∆«˜ø◊ «ÁºÒ∆ È≈ÒØ∫ Ú∆‘
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 11
Ú∑∂ ¡º◊∂ «È’Ò ⁄πº«’¡≈ ‘ÀÕ”” ¿∞‘ ’«‘‰ Òº◊∆ «’ ““Ï∆«˜ø◊ «Úº⁄ Âπ‘≈˘
«’√∂ «’√Ó Á∆ √Óº«√¡≈ È‘∆∫ ¡≈Ú∂◊∆Õ ¿π‘ Â∞‘≈˘ ‘ ͺ÷Ø∫ ÚË∆¡≈ ÂØ∫
ÚË∆¡≈ √‘»Òª Á∂‰◊∂ Í ‘Ø √’Á≈ ‘À «’ ⁄∆È∆ ÷≈‰≈ Â∞‘≈˘ Í√øÁ È≈
¡≈Ú∂Õ «¬√ Ò¬∆ ‹∂ Âπ√∆∫ ⁄≈‘Ø◊∂ ª Â∞‘≈˘ ¿∞‘ ¡≈͉≈ ÷≈‰≈ ÷πÁ «Â¡≈
’È Ò¬∆ ≈ÙÈ Ú∆ Á∂ √’Á∂ ‘ÈÕ”” Í ¡√∆∫ ÓÀ‚Ó ‹π⁄∆¡≈ ˘ Áº√ «ÁºÂ≈
«’ ““¡√∆∫ Â’Ù∆Ò ‘ªÕ «’√∂ ˜≈Â-Í≈ ‹ª «’√∂ ËÓ «Úº⁄ √≈‚≈ ¿∞µ’≈
‘∆ «ÚÙÚ≈√ È‘∆∫ ‘ÀÕ «¬√ Ò¬∆ ⁄∆È∆ ‹Ø Ú∆ √≈˘ ÷Ú≈¿∞‰◊∂ ¡√∆∫ ¿∞‘
‘∆ ÷≈Úª◊∂Õ””
ÓÀ‚Ó ‹π⁄∆¡≈ Á≈ «¬º’Ø ÍπºÂ ‘À ‹Ø Ï∆«˜ø◊ «Úº⁄ ÈΩ’∆ ’Á≈ ‘ÀÕ
ÓÀ‚Ó ‹π⁄∆¡≈ È∂ √≈˘ Ú≈Í√∆ ¿∞µÂ∂ ∂‚∆˙ Ò¬∆ «¬ø‡«Ú¿± Á∂‰ Ò¬∆ Ú∆
«’‘≈Õ Ì≈Ú∂∫ ¡√∆∫ Ú≈¡Á≈ ’∆Â≈ Í ÿ ÓπÛÈ Á∆ ’≈‘Ò∆ ’’∂ ¡√∆∫
«¬ø‡«Ú¿± Ò¬∆ √Óª È‘∆∫ ’º„ √’∂Õ ÓÀ‚Ó ‹π⁄∆¡≈ Á∂ ÿ ‹◊Á∂Ú È∂ Ï‘πÂ
√≈∂ ‹≈Á» Á∂ «‡zº’ Ú∆ «Á÷≈¬∂Õ «‹øȪ «Úº⁄ ◊∂∫Áª ‘ºÊ Á∆¡ª ™◊Òª «Úº⁄
«¬º’ ÂØ∫ ⁄≈ ’È∆¡ª ‹ª ⁄≈ ÂØ∫ «¬º’ ’’∂ ¡ÒØÍ ’ Á∂‰∆¡ª √ÈÕ ÓÀ‚Ó
‹π⁄∆¡≈ ¡Â∂ ¿∞√Á∂ √«‘Í≈·∆ È∂ «¬È∑ª «‡zº’ª ˘ Ï‘π Í√øÁ ’∆Â≈Õ Ò◊Ì◊
‚∂„ ÿ≥‡∂ Ï≈¡Á Ôª◊ ¿± Ú∆ √≈˘ ÒÀ‰ Ò¬∆ Ú≈Í√ ¡≈ «◊¡≈Õ ¿π‘ √≈˘
Ê≈¬∆ ¬∂¡ Á∂ ÁÎÂ «Úº⁄ «‡’‡ª ÷Ã∆Á‰ Ò¬∆ ÒÀ Â∞«¡≈Õ ¬∂¡ Ú∂˜ Á∂
ÁÎÂ Ú≈«Ò¡ª È∂ ‹ÁØ∫ √≈‚∂ Í≈√ÍØ‡ª Á∂ Ú∂«Ú¡ª Á∆ Ó≥◊ ’∆Â∆ ª √≈‚∂
«Ë¡≈È «Úº⁄ ¡≈«¬¡≈ «’ ¡√∆∫ ¡≈͉∂ Í≈√ÍØ‡ Ú∆˜≈ ÒÚ≈¿∞‰ Ò¬∆ Á∂
⁄πº’∂ ‘ªÕ Í È≈Ò ‘∆ Ó∂∂ «Ë¡≈È «Úº⁄ ¡≈«¬¡≈ «’ √≈‚∂ Í≈√ÍØ‡ ÈøÏ
¡Â∂ ‘Ø Ú∂Ú∂ ÏÈ≈Ò∂ Ó∂∂ ÿ ÍπºÂ ¡«Ó ’ØÒ ‘ÈÕ ÓÀ∫ Ôª◊ ¿± ÂØ∫ ¿∞√Á≈
ÓØÏ≈¬∆Ò ÎØÈ Î«Û∑¡≈ ¡Â∂ ÏÈ≈Ò∂ ÎØÈ ’∆Â≈Õ ¡«Ó ÿ ‘∆ √∆Õ ¿∞√È∂
¿∞√ √Ó∂∫ ‘∆ √≈‚∂ √≈∂ Ú∂Ú∂ ÓÀ˘ «Ò÷≈ «ÁºÂ∂Õ Òº◊Ì◊ B@ «Ó≥‡ª «Úº⁄ Ê≈¬∆
¬∂¡Ú∂˜ Ú≈«Ò¡ª È∂ √≈˘ «‡’‡ª ω≈ ’∂ Á∂ «ÁºÂ∆¡ªÕ «‡’‡ª √≈‚∂ ‘Ú≈Ò∂
’È ÂØ∫ Ï≈¡Á Ôª◊ ¿± È∂ √≈‚∆ ÎØ‡Ø ¡ÀÒÏÓ Á∂÷∆ ¡Â∂ ¿∞√È∂ ¿∞√˘ ‘Ø
Ú∆ ÚË∆¡≈ ω≈¿π‰ Ò¬∆ ’∞fi √πfi≈¡ «ÁºÂ∂Õ ¿∞√È∂ √≈˘ Áº«√¡≈ «’ ⁄∆È∆
‘؇Ҫ «Úº⁄ Í÷≈È∂ Ò¬∆ «‡Ù» Í∂Í ‘∆ ¿∞ÍÒÏË ‘πøÁ≈ ‘À Í Ì≈Â∆ ¡≈͉∆
√Î≈¬∆ Í≈‰∆ È≈Ò ’Á∂ ‘ÈÕ «¬√ Ò¬∆ √≈˘ ’ج∆ ¡≈͉≈ ÏÂÈ È≈Ò
«Ò‹≈‰≈ ·∆’ ‘∂◊≈Õ ¡√∆∫ «Ó√‡ Ôª◊ ¿± ˘ ⁄≈¬∆È≈ «Úº⁄ ’πfi «ÁÈ
‘Ø π’‰ Á∆ «¬º¤≈ Áº√∆Õ Âª ¿∞‘ ’«‘‰ Òº«◊¡≈ «’, ““⁄≈¬∆È≈ «Úº⁄ Ï‘πÂ
«˜¡≈Á≈ Ó«‘ø◊≈¬∆ ‘ÀÕ «¬√ Ò¬∆ Â∞‘≈˘ ¡≈͉∂ ÷⁄∂ Â∂ π’‰≈ Ó«‘ø◊≈
ÍÚ∂◊≈Õ «¬‘ ◊ºÒ Ì≈Â∆¡ª Á∂ Úº√ Á∆ È‘∆∫Õ «¬√ Ò¬∆ ÓÀ∫ Â∞‘≈˘ √Ò≈‘
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 12
Á∂Úª◊≈ «’ «‹øÈ∂ «ÁÈ ⁄≈¬∆È≈ √À∫‡Ò ‡ÀÒ∆«Ú˜È Ú≈Ò∂ Ø’‰≈ ⁄≈‘πøÁ∂ ‘È,
¿πÈ∂ «ÁÈ ‘∆ π’ØÕ ⁄≈¬∆È≈ «Úº⁄Ø∫ ÷Ã∆ÁÁ≈∆ Ú∆ È≈ ’È≈ «’™«’ Ì≈Â
«Úº⁄Ø∫ ‘∆ ⁄∆È∆ Ó≈Ò ⁄∆È È≈ÒØ∫ √√Â≈ «ÓÒ∂◊≈Õ «’™«’ ⁄∆È √’≈ ⁄∆È
«Úº⁄ ω∂ Ó≈Ò ˘ ‘Ø Á∂Ùª «Úº⁄ Ì∂‹‰ Ò¬∆ √Ï«√‚∆¡ª «ÁøÁ∆ ‘ÀÕ ¿∞√∂ ‘∆
Ó≈Ò ˘ ⁄∆È «Úº⁄ Ú∂⁄‰ Ò¬∆ ‡À’√ Ú√»Ò ’Á∆ ‘ÀÕ”” ¿∞√È∂ √≈˘ √∆.
√∆. ‡∆. Ú∆. Ú≈«Ò¡ª Á∆ Ó≥◊ Ú∆ Áº√∆ «’ ¿∞‘ √≈∂ «‡zº’ª Ò¬∆ √»⁄È≈,
ÒØÛ∆∫Á≈ √Ó≈È ¡Â∂ Ú∂Ú∂ Ó≥◊ ‘∂ ‘ÈÕ «¬√ Ò¬∆ Â∞√∆∫ ¡≈͉∂ ‘Ø‡Ò Á∂
’Ó∂ «Úº⁄ ‹≈ ’∂ ¡≈͉∂ Áπ¡≈≈ «Á÷≈¬∂ ‹ªÁ∂ «‡zº’ª Á∂ Ú∂Ú∂ Ù≈Ó ˘ D
Ú‹∂ º’ ÓÀ˘ ÎÀ’√ ≈‘∆∫ Ì∂‹ Á∂‰∂Õ ¡√∆∫ Ôª◊ ¿± ÂØ∫ «ÚÁ≈ Ò¬∆ ¡Â∂ ¡≈͉∂
’Ó∂ ˘ ⁄ºÒ ͬ∂Õ
’≈◊˜ ͺÂ Óπ’øÓÒ ‘ج∂
’Ó∂ «Úº⁄ ‹≈ ’∂ ÓÀ∫ ‹◊Á∂Ú È≈Ò √Ò≈‘-ÓÙÚ≈ ’∆Â≈ ¡Â∂ ⁄≈¬∆È≈
√À∫‡Ò ‡ÀÒ∆«Ú˜È Ò¬∆ «Á÷≈¿∞‰ Ú≈Ò∂ Íø‹≈‘ «‡zº’ª Á∂ Ú∂Ú∂, ÒØÛ∆∫Á≈
√Ó≈È ¡Â∂ √Óª ¡≈«Á Á∂ Ú∂Ú∂ ⁄≈-Í≥‹ ’≈◊˜ª ¿∞µÂ∂ «Â¡≈ ’ Ò¬∂
¡Â∂ ·∆’ ⁄≈ Ú‹∂ ÓÀ∫ Ôª◊ ¿± ˘ ÎÀ’√ ≈‘∆∫ Ì∂‹ «ÁºÂ∂Õ «Ó√‡ Ôª◊
¿± È∂ ÎØÈ ¿∞µÂ∂ ‘∆ «¬È∑ª Ú∂«Ú¡ª Ï≈∂ Ï‘π √≈∂ √ͺه∆’È ÓÀÊØ∫ Ò¬∂Õ
¡≥◊∂˜∆ ÏØÒ‰ Á∆ Óπ‘≈ √≈‚∆ ÁØÚª Á∆ «¬º’Ø «‹‘∆ ‘∆ √∆Õ «¬√ Ò¬∆
¿∞√Á∆¡ª ’∞fi ◊ºÒª Ó∂∂ ͺÒ∂ È≈ ÍÀ∫Á∆¡ª ¡Â∂ Ó∂∆¡ª Ï‘π √≈∆¡ª ◊ºÒª
¿∞√˘ √Ófi È‘∆∫ √∆ ¡≈™Á∆¡ªÕ Í ◊ºÒª Á≈ Áπ‘≈¿∞ ’’∂ ¡√∆∫ «¬º’
Á»‹∂ ˘ √Ófi ‘∆ ‹ªÁ∂ √ªÕ «Ó√‡ Ôª◊ ¿± È∂ ÓÀ˘ Áº«√¡≈ «’, ““¿∞√˘
˜»∆ ’øÓ Ò¬∆ Í≈«’√Â≈È ‹≈‰≈ ÍÀ «‘≈ ‘ÀÕ «¬√ Ò¬∆ ÓπÒ≈’≈ ÁπÏ≈≈
È‘∆∫ ‘Ø √’∂◊∆Õ”” Ï∆«˜ø◊ Ú≈«Ò¡ª ˘ Ôª◊ ¿± È∂ √»«⁄ ’ «ÁºÂ≈ √∆Õ
√Ø ¿∞‘ ¬∂¡ ÍØ‡ ÂØ∫ √≈˘ ‘Ø‡Ò «Ò‹≈‰ Á≈ ÍÃÏøË ¡≈Í∂ ’ ÒÀ‰◊∂Õ
AG Â≈∆÷ Á≈ «ÁÈ √≈‚∂ ’ØÒ Í»≈ ÷≈Ò∆ √∆, «’™«’ √≈˘ Ú∆˜≈
AH Â≈∆÷ ˘ «ÓÒ‰≈ √∆Õ √Ø ¡√∆∫ ÈØ«¬‚≈ «Ú÷∂ Ó∂∂ Ó≈Ó∂ Á∂ ÒÛ’∂ ÙÁ
’∞Ó≈ Ϫ√Ò Á∂ ÿ ‹≈‰ Á≈ ÎÀ√Ò≈ ’∆Â≈Õ ÙÁ ͺ’≈ Â’Ù∆Ò ‘À ¡Â∂
«’√∂ √Ó∂∫ Â’Ù∆Ò √π√≈«¬‡∆ Í≥‹≈Ï Á∆ ÏÈ≈Ò≈ «¬’≈¬∆ Á≈ ÍÃË≈È Ú∆
«‘ ⁄πº«’¡≈ ‘ÀÕ ÎØÈ ’È ”Â∂ ÙÁ ¡≈ «◊¡≈ ¡Â∂ ¡√∆∫ ¿∞√Á∆ ’≈ ≈‘∆∫
¿∞√Á∂ ÿ Íπº‹ ◊¬∂Õ «¬ºÊ∂ ¡√∆∫ ÙÁ ˘ Ï‘π √≈∂ ‹≈Á» Á∂ «‡zº’ «Á÷≈¬∂
¡Â∂ ¡ÀÒÏÓ «Úº⁄ Ôª◊ ¿± Áπ¡≈≈ √πfi≈¬∂ √πË≈ ’∆Â∂Õ Á»√∂ «ÁÈ ¡√∆∫
«¬Ó∆◊∂ÙÈ Á∂ ÁÎÂ ‹≈ ’∂ ‚∂∂ Ò≈ Ò¬∂Õ ÓÀ∫ ·∆’ «ÂøÈ Ú‹∂ Ú∆˜≈ ÁÎÂ
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 13
Íπº‹ «◊¡≈Õ ⁄≈ Ú‹∂ ¿∞È∑ª È∂ A@I@ πͬ∂ ÍÃÂ∆ «Ú¡’Â∆ Î∆√ Á∂ ÍÃ≈ÍÂ
’’∂ Ú∆‹∂ √≈‚∂ ‘ºÊ ÎÛ∑≈ «ÁºÂ∂Õ AH Â≈∆÷ ˘ ‘∆ ≈ Á∂ ·∆’ AB Ú‹∂
√≈‚∆ Ï∆«˜ø◊ Ò¬∆ ¿∞‚≈È √∆Õ ÈΩ∫ Ú‹∂ √≈‚≈ ‘Ú≈¬∆ ¡º‚∂ Â∂ «ÍØ«‡ø◊ ‡≈¬∆Ó
√∆Õ ¡‹∂ ¡√∆∫ «¬Ó∆◊∂ÙÈ ⁄Àµ’¡Í Ò¬∆ ‹≈‰≈ √∆Õ «¬√ Ò¬∆ ÓÀ∫ ¿∞√∂ √Ó∂∫
¡≈‡Ø «’Ù≈ ΫÛ∑¡≈ ¡Â∂ Í≈√ÍØ‡ ÒÀ ’∂ «¬Ó∆◊∂ÙÈ Á∂ ÁÎÂ Íπº‹ «◊¡≈Õ
Î≈Ó Ì ’∂ ¿∞È∑ª È∂ Ò◊Ì◊ «¬º’ ÿ≥‡∂ «Úº⁄ ‘∆ «¬Ó∆◊∂ÙÈ ⁄Àµ’¡Í Á∆
ÓØ‘ Ò◊≈ «ÁºÂ∆Õ ‘π‰ √≈‚∂ Ò¬∆ Ï∆«˜ø◊ ‹≈‰ Á∂ √ºÌ∂ √Â∂ ‘∆ √≈¯ ‘Ø
◊¬∂ √ÈÕ √≈˘ «¬º’ ÷Â≈ ˜» Ï«‰¡≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆ «’ √≈‚∂ ‹≈Á» Á∂ √Ó≈È
«Úº⁄ ’∞fi ÏÒ‰Ù∆Ò ¡Â∂ ’πfi «Ú√Î؇’ ÍÁ≈Ê √ÈÕ «¬√ Ò¬∆ ¡√∆∫ ¿∞È∑ª
˘ Ú∆ ÈÙ‡ ’È Á≈ ÎÀ√Ò≈ ÒÀ «Ò¡≈Õ √Ø‚∆¡Ó ÓÀ‡Ò ˘ ¡√∆∫ ËÂ∆ «Úº⁄
ÁÏ≈ «ÁºÂ≈ ¡Â∂ «⁄º‡∂ Î≈√ÎØ√ ˘ ¡º◊ È≈Ò Ó⁄≈ «ÁºÂ≈Õ ◊Ò≈¬∆√Ã∆È ¡Â∂
Ò≈Ò ÁÚ≈¬∆ ˘ ¡Òº◊-¡Òº◊ ÏÀ◊ª «Úº⁄ ’ «ÁºÂ≈Õ Á∆¡≈ √Ò≈¬∆¡ª √πº‡
«ÁºÂ∆¡ªÕ ·∆’ ÈΩ∫ Ú‹∂ ¡√∆∫ ¬∂¡ ÍØ‡ Á∂ ¡≥Á Íπº‹ ◊¬∂Õ
Ò◊∂˜ «Úº⁄ ‹≈‰ Ú≈Ò≈ √Ó≈È ¬∂¡ÍØ‡ Á∂ ¡«Ë’≈∆¡ª Á∂ √ÍπÁ
’ «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ ’√‡Ó ¡Â∂ «¬Ó∆◊∂ÙÈ Ú≈«Ò¡ª È∂ ¡≈͉∆ ’≈◊˜∆
’≈Ú≈¬∆ Óπ’øÓÒ ’ Ò¬∆ ¡Â∂ √≈˘ ‹‘≈˜ Á∆ ¿∞‚≈È ÂØ∫ Ú∆‘ «Ó≥‡ Í«‘Òª
‹‘≈˜ «Úº⁄ «Ï·≈ «ÁºÂ≈Õ
«¬ÂÎ≈’-Úº√ Ó∂∆ √∆‡ «÷Û’∆ Ú≈Ò∂ Í≈√∂ ˘ ‘∆ √∆Õ √≈‚∂ ‹‘≈˜
È∂ Ò◊Ì◊ √≈„∂ Í≥‹ Ú‹∂ ÏÀ∫’≈’ Íπº‹‰≈ Â∂ π’‰≈ √∆Õ ¿∞µÊ∂ √≈‚∂ Â∞È-
«ÎÈ Ò¬∆ Ò◊Ì◊ ¤∂ ÿ≥‡∂ Á≈ √Óª √∆Õ ·∆’ Ï≈ª Úº‹ ’∂ Í≥‹ «Ó≥‡ Â∂
‹‘≈˜ È∂ «ÁºÒ∆ ‘Ú≈¬∆ ¡º‚∂ ˘ ¡Ò«ÚÁ≈ ’«‘ «ÁºÂ∆Õ «÷Û’∆ ≈‘∆∫ «ÁºÒ∆
Á∆¡ª Ò≈¬∆‡ª ¡Â∂ ‘≈¬∆Ú∂ ¿∞µÂ∂ ⁄ÒÁ∆¡ª ◊º‚∆¡ª Á∆¡ª Ò≈¬∆‡ª Ș
¡≈™Á∆¡ª √ÈÕ Ò≈¬∆‡ª Á√≈ ‘∆¡ª √È «’ «ÁºÒ∆ ˘ «’√∂ ÂÂ∆Ï «Úº⁄
È‘∆∫ Ú√≈«¬¡≈ «◊¡≈ ¡Â∂ ¡‹∂ Ú∆ «¬™ ‘∆ ’∆Â≈ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ ¤∂Â∆ ‘∆
√≈‚≈ ‹‘≈˜ CH,@@@ Îπº‡ Á∆ ¿∞⁄≈¬∆ ¿∞µÂ∂ Íπº‹ «◊¡≈Õ √’∆È Â∂ Ș
¡≈ «◊¡≈ √∆ «’ «¬√ Á∆ √Í∆‚ I@@ «’. Ó∆. ÍÃÂ∆ ÿ≥‡≈ √∆Õ
Ù≈‘∆ √¯ ¡Â∂ √‘»Òª
¬∂¡ ‘Ø√‡À√ª √≈∂ Ô≈Â∆¡ª ˘ «¬º’ ¤Ø‡≈ «‹‘≈ ø◊Á≈ «ÒÎ≈Î≈
ÎÛ∑≈ ‘∆¡ª √È, «‹√ «Úº⁄ AE-AE ◊Ã≈Ó √»‹Óπ÷∆ Á∂ ÌπøÈ∂ ‘ج∂ ÈÓ’∆È
Ï∆‹ √ÈÕ «¬√ ÂØ∫ ’∞fi √Ó∂∫ Ï≈¡Á ‘∆ ¿∞‘ ‡º≈Ò∆¡ª ÒÀ ¡≈¬∆¡ª «‹øÈ∑ª «Úº⁄
Úº÷-Úº÷ «’√Ó Á∆¡ª, Í∆‰ Ú≈Ò∆¡ª Ú√±¡ª º÷∆¡ª ‘ج∆¡ª √ÈÕ Ì≈Ú
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 14
«’ ’Ø’≈ ’ØÒ≈, Ï∆¡, «Ú√’∆, Ú≈¬∆È ¡ÀÍÒ «‹¿±√ ¡≈«Á √Ì ’∞fi
¿∞ÍÒÏË √∆Õ ÓÀ∫ Ì≈Ú∂∫ Á≈» Ï‘πÂ∆ «˜¡≈Á≈ ’Á∂ È‘∆∫ Í∆∫Á≈∫ Í «Î Ú∆
È≈-⁄≈‘πøÁ∂ ‘ج∂ È∂ «¬º’ ÍÀµ◊ √’Ω⁄ Á≈ Ò≈ ‘∆ «Ò¡≈Õ Ó∂∂ √≈Ê∆ ‹◊Á∂Ú
È∂ ÁØ-«ÂøÈ ÍÀµ◊ Ò≈ Ò¬∂Õ «¬º’ ÍÀµ◊ È∂ ‘∆ Ó∂∆ √π ÏΩ∫ÁÒ≈ «ÁºÂ∆ ¡Â∂
ÓÀ∫ Ï∂-ÒØÛ∆¡ª «‹‘∆¡ª ◊ºÒª Ó≈È Òº◊ «Í¡≈Õ «¬√ ÂØ∫ Ï≈¡Á ¬∂¡ ‘Ø√‡À√ª
÷≈‰≈ ÒÀ ¡≈¬∆¡ªÕ ’∞fi ⁄≈ÚÒ, ϺÂ÷ Á∂ Ó∆‡ Á∂ ‡π’Û∂, «¬º’ ÁØ ‘Ø ÷≈‰-
Í∆‰ Ú≈Ò∆¡ª ⁄∆˜ª √ÈÕ ‹◊Á∂Ú Âª ÓÀ˘ Ó∂∆¡ª «¬√ √«ÊÂ∆ «Úº⁄ ÏØÒ∆¡ª
‘ج∆¡ª ◊ºÒª ‘∆ Áπ‘≈-Áπ‘≈ ’∂ ‘√≈™Á≈ «‘≈Õ √»‹ Á∆ Ò≈Ò∆ ¡‹∂ ⁄Û∑∆
Ú∆ È‘∆∫ √∆ «’ √≈‚≈ ‹‘≈˜ ÏÀ∫’≈’ ¡º‚∂ Á∂ ¿∞µÍ ⁄º’ Ò≈¿∞‰ Òº◊≈Õ
¿∞µ⁄∆¡ª-¿∞µ⁄∆¡ª «¬Ó≈ª Ú≈Ò≈ «¬‘ Ù«‘ ’≈Î∆ √πøÁ «Á÷≈¬∆ Á∂ «‘≈
√∆Õ «¬√Á∆ √πøÁÂ≈ ˘ Á∂÷Á∂ ‘ج∂ ¡√∆∫ ÎÀ√Ò≈ ’∆Â≈ «’ ¡√∆∫ ˜» Ú≈Í√∆
¿∞µÂ∂ ’∞fi «ÁÈ «¬√ Ù«‘ Á∂ Ș≈∂ Ú∆ Ó≈‰ª◊∂Õ ¬∂¡ ‘Ø√‡À√ª ÚºÒØ∫ √≈˘
Áº«√¡≈ «◊¡≈ «’ √Ú∂ Á∂ √≈„∂ Í≥‹ Úº‹ ⁄ºπ’∂ ‘ÈÕ Í √≈‚∆¡ª ÿÛ∆¡ª
¡‹∂ ⁄≈ ‘∆ Ú‹≈ ‘∆¡ª √ÈÕ √Ø «¬ºÊ∂ ¿∞ÂÈ √≈ ‘∆ ¡√∆∫ ¡≈͉∆ «¬º’
ÿÛ∆ ¿∞µÂ∂ ‡≈¬∆Ó ⁄≈ Ú‹∂ ‘∆ «‘‰ «ÁºÂ≈ Í Á»‹∆ ÿÛ∆ ¿∞µÂ∂ √≈„∂ Í≥‹
Ú‹∂ Á≈ ‡≈¬∆Ó ’ «Ò¡≈Õ
ÏÀ∫’≈’ Á≈ ‘Ú≈¬∆ ¡º‚≈
ÏÀ∫’≈’ ‘Ú≈¬∆ ¡º‚∂ ¿∞µÂ∂ ¿∞ÂÈ ÂØ∫ Ï≈¡Á √≈‚∂ ’ØÒ Òº◊Ì◊ E ÿ≥‡∂
Á≈ √Óª √∆Õ ¡√∆∫ ‘Ú≈¬∆ ¡º‚∂ Á∆ «¬Ó≈ ¡≥Á ÿπøÓ‰ Á≈ ÓÈ Ï‰≈«¬¡≈Õ
Ï‘π ‘∆ √πøÁ «¬Ó≈ ‘ÀÕ Áπ’≈Ȫ Ï‘π ‘∆ √πøÁ √Ó≈È È≈Ò √‹∆¡ª
‘ج∆¡ª ‘ÈÕ ÁπÈ∆¡ª Á≈ ‘ √Ó≈È «¬‘Ȫ Áπ’≈Ȫ Â∂ ¿∞ÍÒÏË ‘À Í
Ó«‘ø◊≈ Ï‘π «˜¡≈Á≈ ‘ÀÕ √≈‚∂ Ú◊∂ «Ó‘ÈÂ’Ù Ì≈Â∆¡ª Ò¬∆ «¬ºÊ∂
÷Ã∆ÁÁ≈∆ ’È≈ √øÌÚ È‘∆∫ ‘ÀÕ «¬ºÊØ∫ Á∆ ’ê√∆ Ú≈‘‡ ‘ÀÕ «¬º’ Ú≈‘‡ Ò◊Ì◊
A:@F ÍÀ√∂ Á∂ Ï≈Ï ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ ‘Ú≈¬∆ ¡º‚∂ ¿∞µÂ∂ ‹◊∑≈-‹◊∑≈ ‹‘≈˜ª Á∆¡ª
¿∞‚≈Ȫ Á∂ Ú∂Ú∂ Á√≈¿∞‰ Ò¬∆ ‡∆. Ú∆. √’∆È Òº◊∂ ‘ج∂ √ÈÕ «‹øÈ∑ª ¿∞µÂ∂
‹‘≈˜ª Á∂ ¿∞‚≈È ÈßÏ, ¿∞‚≈È √Ê≈È, ◊∂‡ ÈßÏ «‹ºÊØ∫ Á≈÷Ò ‘؉≈ ‘À
¡Â∂ ¿∞‚≈È Á≈ √Óª «Ò«÷¡≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆Õ ⁄≈¬∆È≈ ˘ ‹≈‰ Ú≈Ò∂ ’∞fi ‘Ø
Í≥‹≈Ï∆ Ú∆ √≈˘ «¬√ √Ê≈È ¿∞µÂ∂ «ÓÒ ◊¬∂Õ ◊πÛ◊≈™ ÂØ∫ «¬º’ ÷∂Â∆Ï≈Û∆
Ó«‘’Ó∂ Á≈ «Ú«◊¡≈È∆ Ú∆ ⁄≈¬∆È≈ «’√∂ √ÀÓ∆È≈ Ò¬∆ ‹≈ «‘≈ √∆Õ ‹≈‰-
Í«‘⁄≈‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á ÍÂ≈ Òº«◊¡≈ «’ ¿∞‘ ª Ó∂≈ Á» Á≈ «ÙÂ∂Á≈ Ú∆
√∆Õ «¬√ Â∑ª ‘√Á∂-‘√≈™Á∂ Áπ’≈Ȫ Á∂÷Á∂ √≈˘ ÁØ ÿ≥‡∂ ¶ÿ ◊¬∂Õ «¬√
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 15
ÂØ∫ Ï≈¡Á √≈‚∂ «Ë¡≈È «Úº⁄ ¡≈«¬¡≈ «’ Ú≈Í√∆ ¿∞µÂ∂ ¡√∆∫ ÏÀ∫’≈’ π’‰≈
‘À «’™ È≈ «¬ºÊØ∫ Á∂ Ú∆˜≈ ÒÚ≈¿∞‰ Á∂ „ø◊ Á∆ ‹≈‰’≈∆ ÍÃ≈Í ’∆Â∆
‹≈Ú∂Õ
¡√∆∫ ÏÀ∫’≈’ Á∂ ¬∂¡ ÍØ‡ ¿∞µÂ∂ ‘∆ √«Ê Ê≈¬∆ÒÀ∫‚ Á∂ Ú∆˜≈ ÁÎÂ
‹≈ Íπº‹∂Õ ÏØ‚ ¿∞µÂ∂ «Ò÷∆¡ª √»⁄È≈Úª ˘ Í«Û∑¡≈ ª ÍÂ≈ Òº«◊¡≈ «’
«¬º’ ÎØ‡Ø ¡Â∂ ⁄≈ √Ω Ú≈‘‡ ‹Ó∑ª ’Ú≈ ’∂ ‘ Ô≈Â∆ ˘ ÁØ ‘ÎÂ∂ Á≈
Ú∆‹≈ Ò≈ «ÁøÁ∂ ‘ÈÕ √Ø Ú≈Í√∆ ”Â∂ «¬‘Ȫ ˘ «ÓÒ‰ Á≈ ÎÀ√Ò≈ ’’∂ ¡√∆∫
‘Ú≈¬∆ ¡º‚∂ Á∆¡ª ‘Ø Ê≈Úª Á∂÷‰ Òº◊ ͬ∂Õ ‹‘≈˜ Â∞È ÂØ∫ Ò◊Ì◊ ¡ºË≈
ÿ≥‡≈ Í«‘Òª √≈˘ Ï√ «Úº⁄ «Ï·≈ «Ò¡≈ «◊¡≈ ¡Â∂ ‹‘≈˜ ’ØÒ ÒÀ ◊¬∂Õ
«¬‘ ‹‘≈˜ Í«‘Òª È≈ÒØ∫ ’πfi ¤Ø‡≈ √∆Õ «¬√ «Úº⁄ √Ú≈ Ô≈Â∆¡ª «Úº⁄Ø∫
Ï‘πÂ∂ ⁄∆È∆ Ó»Ò Á∂ √ÈÕ «¬º’ Ô≈Â∆ Á∂ Ó≈˙ Á≈ «ÏºÒ≈ Ú∆ Òº«◊¡≈ ‘Ø«¬¡≈
√∆Õ ‘Ú≈¬∆ ‹‘≈˜ Á∆ «÷Û’∆ ≈‘∆∫ ‘Ú≈¬∆ ¡º‚∂ Â∂ ÷Û∑∂ Ï‘π √≈∂ ‹‘≈˜
Ș ¡≈ ‘∂ √ÈÕ «¬‘Ȫ «Úº⁄Ø∫ Ï‘πÂ∂ Ê≈¬∆¬∂¡ Ú∂˜ Á∂ ‘∆ √ÈÕ
ÓÀ∫ Ï‘π √≈∂ ⁄∆È∆ √≈«‘ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â≈ ‘ÀÕ «¬‘Ȫ «Úº⁄Ø∫
«’Â≈Ϫ Ó≈˙ Á∆ ⁄È≈ÚÒ∆ Á∂ ⁄≈∂ Ì≈◊, ⁄Ó’Á≈ Ò≈Ò «√Â≈≈, Ó≈˙
Á∆ ‹∆ÚÈ∆, Âπ‰≈¬∆ Á≈ Â≈‰≈, fiº÷Û Á∂ ÁØÚ∂∫ Ì≈◊ ¡≈«Á «˜’ÔØ◊ ‘ÈÕ
«¬‘Ȫ Íπ√Â’ª È∂ Ó∂∂ ‹∆ÚÈ Â∂ Ï‘π ‚±øÿ≈ ÍÃÌ≈Ú Í≈«¬¡≈ ‘ÀÕ «¬√ Ò¬∆
Ó∂∂ ÓÈ ¡≥Á ⁄∆È ˘ Ú∂÷‰ Ò¬∆ Ï‘π ‘∆ ¿∞Â√π’Â≈ √∆Õ AIHI «Úº⁄
“....Â∂ Á∂Ú ÍπÙ ‘≈ ◊¬∂” Íπ√Â’ Á≈ ‡≈¬∆‡Ò Ú∆ ÓÀ∫ ⁄∆È Á∆ «Óº‡∆ Á∂
ÏπºÂª Á∂ «⁄ºÂª Ú≈Ò∆ «’Â≈Ï «Úº⁄Ø∫ ω≈«¬¡≈ √∆Õ
⁄∆È Ó∂∂ √πÍ«È¡ª Á∆ ËÂ∆ «‘≈ ‘ÀÕ ¡≈͉∂ «Ú«Á¡≈Ê∆ ‹∆ÚÈ
«Úº⁄ ‘∆ ÓÀ∫ Ì≈ «Úº⁄ ⁄∆È Ú◊≈ √Ó≈‹ «√‹‰ Ò¬∆ ÂÒØ-Óº¤∆ ‘Ø«¬¡≈
«‘øÁ≈ √ªÕ «ÁÈ-≈ «¬√ ’øÓ Á∆¡ª «Ú™Âª ‘∆ ωÁ∆¡ª «‘øÁ∆¡ª √ÈÕ
¬∂Ê∂ «¬º’ ÿ‡È≈ Á≈ «˜’ ’ÈØ∫ ÓÀ∫ È‘∆∫ «‘ √’Á≈Õ Ó∂≈ «Ú¡≈‘ ÈÚª-
ÈÚª ‘Ø«¬¡≈ √∆Õ ÓÀ∫ ¡≈͉∆ ‹∆ÚÈ-√≈ʉ ÙÃ∆ÓÂ∆ ’∞√Ó ÒÂ≈, ‹Ø ¡º‹’ºÒ∑
√ø◊» «˜Ò∑∂ Á∂ ’√Ï∂ Ó«‘Ò ’Òª «Úº⁄ ÏÂΩ √∆. ‚∆. Í∆. ˙. «ÈÔ∞’ ‘À,
È≈Ò ‘«¡≈‰∂ Á∂ Ù«‘ √ØÈ∆Í Á∂ √‡∂ÙÈ ”Â∂ ÏÈ≈Ò∂ ¡≈¿∞‰ Ò¬∆ ∂Ò
◊º‚∆ Á≈ «¬ø˜≈ ’ «‘≈ √ªÕ ’∞fi Ô≈Â∆¡ª È≈Ò Ì≈Â-⁄∆È Á∆ ÒÛ≈¬∆
Ï≈∂ Ï«‘√ «¤Û ͬ∆Õ ÓÀ∫ Ì≈Â∆ ‘πøÁ≈ ‘Ø«¬¡≈ Ú∆ ’πfi ͺ÷ª ÂØ∫ ⁄∆È Á∆¡ª
Íπ‹∆ÙȪ ˘ Áπº√ ’«‘‰ Òº«◊¡≈Õ Âª «¬º’ Ì≈¬∆ √≈«‘Ï ◊πº√∂ È≈Ò Ò≈Ò-
Í∆Ò∂ ‘؉ Òº◊ ͬ∂ ¡Â∂ ’«‘‰ Òº◊∂ «’ ““ÓÀ˘ ÍÂ≈ ‘À «¬‘ «’‘Û≈ ∂‚∆˙
√‡∂ÙÈ ÏØÒ «‘≈ ‘À ? «¬‘ Í∆«’ø◊ ∂‚∆˙ ‘ÀÕ”” Ï‘πÂ∂ ÒØ’ª Á≈ πfi≈È ÓÀ∫
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 16
¡≈͉∂ «ÚπºË Á∂÷Á∂ ‘ج∂ «¬√ Ï«‘√ ÂØ∫ ͺÒ≈ ¤∞‚≈¿∞‰ Á≈ ÔÂÈ ’È Òº◊
«Í¡≈ ¡Â∂ ¡≈͉∆ ÍÂÈ∆ ˘ ÒÀ ’∂ «’√∂ ‘Ø ÏÀ∫⁄ ”Â∂ ‹≈ ÏÀ·≈Õ «¬‘ ’ج∆
«¬º’ ÿ‡È≈ È‘∆∫Õ «˜øÁ◊∆ Á∂ ¿∞µÈ∆-Ú∆‘ Ú∑∂ ÓÀ∫ ¡≈͉∂ ¿∞µÂ∂ ⁄∆È Íº÷∆ ‘؉
Á∂ Â≈‘È∂-«Ó‘‰∂ √π‰Á≈ «‘≈ √ªÕ √Ø ¡≈͉∂ √πÍ«È¡ª Á∆ ËÂ∆ Â∂ Íπº‹‰
Ò¬∆ Ï‘π ‘∆ Ï∂√Ï≈ √ªÕ
Ï∆«˜ø◊ ‘Ú≈¬∆ ¡º‚∂ ”Â∂
Ù≈Ó Á∂ ·∆’ ⁄≈ ’∞ Ú‹∂ √≈‚≈ ‹‘≈˜ Ï∆«˜ø◊ ‘Ú≈¬∆ ¡º‚∂ Â∂
Ó≥‚≈¿∞‰ Òº◊ «Í¡≈Õ «÷Û’∆ «Úº⁄Ø∫ Ï∆«˜ø◊ Á∂ ‘∂-Ì∂ ÷∂ª Á∆ ÂÂ∆Ï
¡Â∂ Ï‘π-Ó≥˜Ò∆ «¬Ó≈ª «Á÷≈¬∆ Á∂ ‘∆¡ª √ÈÕ «¬‘ √≈≈ ’∞fi ⁄∆È∆¡ª
Á∆ ‹Ê∂ÏøÁ ‘Ø ’∂ ’∆Â∆ ÔØ‹È≈ÏøÁ∆ ¡Â∂ «Ó‘È Á≈ «√º‡≈ √∆Õ Ì≈Â∆ ª
Ï‘πÂ≈ √Óª Í»‹≈ «Úº⁄ ‘∆ ÏÏ≈Á ’ «ÁøÁ∂ ‘ÈÕ ‹‘≈˜ ÂØ∫ ¿∞ÂÈ ÂØ∫ Ï≈¡Á
Ï√ ≈‘∆∫ √≈˘ ‘Ú≈¬∆ ¡º‚∂ Á∆ Óπº÷ «¬Ó≈ ”Â∂ «Ò‹≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ ‹‘≈˜
«Úº⁄ ‘∆ «¬Ó∆◊∂ÙÈ √ÏøË∆ ¡√∆∫ ’πfi Î≈Ó Ì Ò¬∂ √ÈÕ ¿∞‘ ⁄∆È∆
¡«Ë’≈∆¡ª Á∂ √ÍπÁ ’’∂ ¡√∆∫ ¡≈͉≈ √Ó≈È ‡º≈Ò∆ ”Â∂ º«÷¡≈ Â∂
Ï≈‘ «È’Ò‰ Ú≈Ò∂ ◊∂‡ ÚºÒ Âπ ͬ∂ Í √≈‚∆¡ª √Ó≈È Ú≈Ò∆¡ª
‡º≈Ò∆¡ª «¬øÈ∆¡ª Ì≈∆¡ª √È «’ ¿∞‘Ȫ ˘ ˺’‰≈ √≈˘ Ï‘π ‘∆ ÓπÙ«’Ò
‹≈Í «‘≈ √∆Õ ¡√∆∫ ‡º≈Ò∆¡ª Á≈ «È∆÷‰ ’∆Â≈ Â∂ «¬√ «√º‡∂ ”Â∂ Íπº‹∂
«’ ‡º≈Ò∆¡ª Á∂ Ï∂’ª Ú≈Ò≈ Ò∆Ú ÁÏ≈¿∞‰ È≈Ò ‘∆ ¿∞‘ Â∞Á∆¡ª √ÈÕ
√Ø, √≈‚∆ ‹≈È ’∞fi √π÷≈Ò∆ ‘ج∆ Â∂ ¡√∆∫ ◊∂‡ ¿∞µÂ∂ Í‘πø⁄ ◊¬∂Õ Ï∆«˜ø◊ Á∆
¬∂¡ ÍØ‡ Ï‘π ‘∆ √πøÁ «¬Ó≈ ‘ÀÕ ‘ ’øÓ Ì≈Ú∂∫ ¿∞‘ ÍÀ«√¡ª Á∂ ¡≈Á≈È-
ÍÃÁ≈È Á≈ ‘ØÚ∂ ‹ª √Ó≈È ÍÃ≈ÍÂ∆ Á≈ ‹ª Ï≈‘Ø∫ ¡≈¬∂ «Ú¡’Â∆¡ª Á∆
«‹√‡∂ÙÈ Á≈ ‘ØÚ∂, Ï‘π ‘∆ √π⁄º‹∂ „ø◊ È≈Ò ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ
¡√∆∫ ¿∞‚∆’ ’ ‘∂ √ª «’ ’ج∆ È≈ ’ج∆ «Ú¡’Â∆ ¿∞µÊ∂ ¡«‹‘≈
‘ØÚ∂◊≈ «‹√È∂ «¬º’ κ‡∆ ¿∞·≈¬∆ ‘ØÚ∂◊∆ «‹√ ¿∞µÂ∂ “Ó∂ÿ ≈‹ «ÓºÂ” Â∂
“‹◊Á∂Ú «√øÿ” «Ò«÷¡≈ ‘ØÚ∂◊≈, Í ¡«‹‘∆ ’ج∆ Ú∆ κº‡∆ Ș∆∫ È≈ ͬ∆Õ
«Î Ó∂∂ «Ë¡≈È «Úº⁄ ¡≈«¬¡≈ «’ ¡º‹’ºÒ∑ ª «¬ø‡ÈÀ‡ Á∂ ˜∆¬∂ √≈∂
Ô≈Â∆¡ª Á∆ ‹≈‰’≈∆ Î؇ءª √Ó∂ «¬ø‡ÈÀ‡ Á∂ Ó≈Ò’ª ’ØÒ Íπº‹ √’Á∆
‘ÀÕ «¬√ Ò¬∆ ’ج∆ È≈ ’ج∆ √≈˘ Í«‘⁄≈ȉ Ú≈Ò≈ ¡«‹‘≈ «Ú¡’Â∆ ˜»
‘ØÚ∂◊≈Õ «¬º’-ÁØ «Ó≥‡ ¡≈√∂-Í≈√∂ Á∂÷‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á «¬º’ «Ú¡’Â∆ √≈‚∂ ÚºÒ
¡º◊∂ Ú«Ë¡≈Õ ¿∞√È∂ «‘øÁ∆ «Úº⁄ Íπº«¤¡≈ «’ ““’∆ Â∞√∆∫ Ó∂ÿ ≈‹ «ÓºÂ ‘Ø
?”” ª √≈‚∆ ÷πÙ∆ Á≈ ’ج∆ «‡’≈‰≈ È≈ «‘≈Õ «¬‘ √≈‚≈ ÁØ-Ì≈Ù∆¡≈ ÍÃØÎÀ√
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 17
Úª◊-«‹È-ÎÀ∫◊ √∆, «‹‘Û≈ Ï∆«˜ø◊ ∂‚∆˙ √‡∂ÙÈ Á∂ «‘øÁ∆ «ÚÌ≈◊ «Úº⁄
’øÓ ’Á≈ √∆Õ ¿∞√Á∂ È≈Ò ‘∆ √≈‚∂ ÍÃØ◊≈Ó Ò¬∆ ⁄≈¬∆È≈ Á∂ √À∫‡Ò
‡ÀÒ∆«Ú˜È Á≈ ‚≈«¬À’‡ «Ó√‡ √Ω∫◊ ÍÀ∫◊ Ú∆ ¡≈«¬¡≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆Õ ¿∞‘Ȫ
È≈Ò ÚÀÈ Á≈ ‚≈¬∆Ú Ú∆ √∆Õ ¿∞È∑ª «ÂøȪ È∂ ⁄∆È∆ ‘Ú≈¬∆ ¡º‚∂ ”Â∂ √≈‚≈
«Èºÿ≈ √Ú≈◊ ’∆Â≈, Ó≈¬∆ÈÒ Ú≈‡ Á∆¡ª ÏØÂÒª √≈‚∂ √ÍπÁ ’∆Â∆¡ªÕ
√≈˘ ÚÀÈ «Úº⁄ «Ï·≈«¬¡≈ ¡Â∂ ‘Ø‡Ò Ò¬∆ ⁄ºÒ ͬ∂Õ √Â∂ «Úº⁄ ¿∞‘Ȫ È∂
√≈ÊØ∫ Íπº«¤¡≈ «’, ““’∆ ¡√∆∫ ⁄∆È «Úº⁄ ’øÓ ’Á∆ Â’Ù∆Òª Á∆ ‹Ê∂ÏøÁ∆
Á∂ ÍÃË≈È Ù∆Ó≈ ÈÀ‰ ˘ ‹≈‰Á∂ ‘ª ?”” ¡√∆∫ «’‘≈, ““È‘∆∫Õ””
¿∞‘Ȫ È∂ ‘Ø Íπº«¤¡≈ «’, ““Â∞√∆∫ ⁄∆È ¡≈ ’∂ «’Ú∂∫ Ó«‘√»√ ’ ‘∂
‘Ø ?”” ÓÀ∫ ¿∞‘Ȫ ˘ Áº«√¡≈ «’, ““ÓÀ∫ «˜øÁ◊∆ «Úº⁄ ⁄∆È Ô≈Â≈ ’È Á≈
«¬º’ √πÍÈ≈ «Ò¡≈ √∆Õ Â∞√∆∫ ¿∞‘ √πÍÈ≈ Í»≈ ’ «ÁºÂ≈ ‘ÀÕ”” «¬‘ √π‰ ’∂
¿∞‘ Ú∆ ÍÃÌ≈«Ú ‘ج∂ «ÏÈ≈ È≈ «‘ √’∂Õ
√Û’ª ⁄≈ Ò≈¬∆Ȫ Ú≈Ò∆¡ª √ÈÕ √≈‚≈ ‘Ø‡Ò ‘Ú≈¬∆ ¡º‚∂ ÂØ∫ Â∆‘
«’ÒØÓ∆‡ Á∆ «ÚºÊ ”Â∂ √∆Õ √Â∂ «Úº⁄ ÁØÚ∂∫ Í≈√∂ Ï‘π-Ó≥˜Ò∆ «¬Ó≈ª √ÈÕ
√Û’ª Á∂ ¡≈Ò∂-Áπ¡≈Ò∂ Á÷ Һ◊∂ ‘ج∂ √ÈÕ «’Â∂ Ú∆ ÷≈Ò∆ «Óº‡∆ Á∆ ËÂ∆
«Á÷≈¬∆ È‘∆∫ √∆ «Á÷≈¬∆ Á∂ ‘∆Õ
Ó∆‚∆¡≈ √À∫‡
⁄≈¬∆È≈ √À∫‡Ò ‡ÀÒ∆«Ú˜È ÚºÒØ∫ √≈˘ ¡≈͉∂ ‘Ø‡Ò Ó∆‚∆¡≈ √À∫‡
«Úº⁄ ·«‘≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ «¬√ ‘Ø‡Ò «Úº⁄ BEC ’Ó∂ ‘ÈÕ «¬‘ ‘Ø‡Ò Ï‘πÂ
‘∆ ÚË∆¡≈ „ø◊ È≈Ò ‹Í≈È∆¡ª Á∆ ÔØ‹È≈ÏøÁ∆ È≈Ò Ï«‰¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ
√∆. √∆. ‡∆. Ú∆. Á∆ ¡≈͉∆ «¬Ó≈ ‘ÀÕ ¡≈͉∂ Ó«‘Ó≈Ȫ ˘ ¿∞‘ «¬ºÊ∂
·«‘≈™Á∂ ‘ÈÕ Ó∆‚∆¡≈ √À∫‡ «Úº⁄ ÍÃÚ∂Ù ’È Ò¬∆ ÁÚ≈˜≈ «¬√ „ø◊
È≈Ò Ï«‰¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘À «’ ¿∞‘ ‘Ó∂Ù≈ ÿπøÓÁ≈ «‘øÁ≈ ‘ÀÕ ‹ÁØ∫ ¿∞√ Á≈
«È’≈√ Â∞‘≈‚∂ ÚºÒ ¡≈ ‹ªÁ≈ ‘À ª Â∞√∆∫ ¿∞√ «Úº⁄ Á≈ıÒ ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘ØÕ
‹ÁØ∫ «¬‘ «È’≈√ ‘Ø‡Ò Á∂ ¡≥Á ÚºÒ ¡≈ ‹ªÁ≈ ‘À ª «¬√ «Úº⁄Ø∫ Á∆ ‘øπÁ∂
‘ج∂ Â∞√∆∫ ‘Ø‡Ò Á∂ ¡≥Á Á≈÷Ò ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘ØÕ ¬∂¡ «‡’‡ª Ò¬∆ ’ê√∆
¡À’√⁄∂∫‹ ¡≈«Á Á≈ ÚË∆¡≈ ÍÃÏøË ‘ÀÕ ÊØÛ∑≈-Ï‘π ÿ∂¨ √Ó≈È Ú∆ ÷∆«Á¡ª
‹≈ √’Á≈ ‘ÀÕ «’Â≈Ϫ Á∆ «¬º’ √‡≈Ò Ú∆ ‘ÀÕ Úº‚∆¡ª Ó∆«‡ø◊ª ’È Ò¬∆
’≈ÈÎø√ ‘≈Ò Ï‰∂ ‘ج∂ ‘ÈÕ ¡º◊ ÂØ∫ Ï⁄‰ Ò¬∆ ʪ-ʪ ¡º◊ Ïπfi≈¿∞ ÔøÂ
º÷∂ ‘ج∂ ‘ÈÕ √≈≈ ‘Ø‡Ò ‘∆ √À∫‡Ò∆ ¬∂¡ ’ø‚∆ÙÈ‚ ‘ÀÕ ÍØ√‡ ¡≈«Î√ ¡Â∂
ÏÀ∫’ Á∆¡ª √‘»Òª Ú∆ ‘Ø‡Ò «Úº⁄ ¿∞ÍÒÏË ‘ÈÕ ’≈ Í≈«’ø◊ Ò¬∆ Ú∆
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 18
ÚË∆¡≈ «¬ø˜≈Ó ‘ÀÕ ‘Ø‡Ò Á∆ ‘∂·Ò∆ Ó≥«˜Ò ”Â∂ ⁄≈-Í≥‹ «’√Ó Á∂ À√‡ØÀ∫‡
ω∂ ‘ج∂ ‘ÈÕ «¬‘Ȫ «Úº⁄Ø∫ «¬º’ ͺ¤Ó∆ ÷≈‰∂ Á≈, Á»‹≈ ⁄∆È∆ ÷≈‰∂ Á≈ Â∂
Â∆‹≈ Ù≈Ï ¡≈«Á Ò¬∆ Ï≈ ‘ÀÕ ¡≈¿∞‰ ‹≈‰ Ò¬∆ ⁄≈ «Ò·ª ‘ÈÕ «¬‘
‘Ø‡Ò «◊¡≈ª Ó≥«˜Ò≈ ‘ÀÕ
√≈˘ ¡º·Ú∆∫ Ó≥«˜Ò ”Â∂ ·«‘≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ ’Ó∂ ˘ ÷ØÒ∑‰ ¡Â∂ Ò≈’
’È Ò¬∆ √≈˘ ’ج∆ ⁄≈Ï∆ È‘∆∫ «ÁºÂ∆ ◊¬∆ √∆ √◊Ø∫ «¬º’ ’≈‚ «ÁºÂ≈
«◊¡≈ «‹√ ˘ ÁÚ≈‹∂ Á∂ Ò≈’ «Úº⁄ Í≈¿∞‰ È≈Ò Ò≈’ ÷πºÒ∑ ‹ªÁ≈ √∆ Â∂
«¬√∂ ’≈‚ ˘ ‹ÁØ∫ ¡√∆∫ ’Ó∂ Á∆ Ó∂È √«Úº⁄ «Úº⁄ Í≈™Á∂ √ª ª Ò≈¬∆‡ª
¡≈͉∂-¡≈Í ‹◊ ÍÀ∫Á∆¡ª √È Â∂ ’º„‰ ”Â∂ Ïπfi ‹ªÁ∆¡ª √ÈÕ √≈∂ ’Ó∂
«Úº⁄ Ì»∂ ø◊ Á≈ «¬º’ ◊Ò∆⁄≈ «Ú«¤¡≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆ ¡Â∂ ≈‘Á≈∆ «Úº⁄ Ò≈Ò
ø◊ Á≈ ◊Ò∆⁄≈ √∆Õ ’Ó∂ «Úº⁄ Ϋº‹, ‡ÀÒ∆«Ú˜È, ‡ÀÒ∆ÎØÈ, ⁄≈‘ ω≈¿∞‰
Ú≈Ò∆ ’∂ÂÒ∆, «¬º’ «¬ÒÀ’‡Ã≈«È’ √∂Î, ‹Ø È’Á∆ ¡≈«Á √øÌ≈Ò‰ Ò¬∆ º÷∂
‘ج∂ √ÈÕ Ï≈‘Ò∂ Ș≈∂ Á∂÷‰ Ò¬∆ «¬º’ Úº‚∆ «÷Û’∆ √∆Õ Î«º‹ «Úº⁄ Í∆‰
Ò¬∆ Ó≈«¬ÈÒ Ú≈‡, ’Ø’≈ ’ØÒ≈, √Í≈¬∆‡, ’¬∆ «’√Ó Á∆ Ï∆¡ ¡Â∂
’¬∆ «’√Ó Á∆¡ª «Ú√’∆ ¡Â∂ Ú≈¬∆È Á∆¡ª ÏØÂÒª º÷∆¡ª ‘ج∆¡ª √ÈÕ
Ï≈Ê»Ó ¡Â∂ ÒÀ‡∆È «¬’º·∂ ‘∆ √ÈÕ È‘≈¿∞‰ Ú≈Ò≈ ‡ºÏ Ï≈Ê»Ó «Úº⁄ ‘∆
√∆Õ ‘ºÊ Ë؉ Ò¬∆, È‘≈¿∞‰ Ò¬∆ ¡Òº◊-¡Òº◊ «’√Ó Á∂ ÂΩÒ∆¬∂ ‘Ø‡Ò ÚºÒØ∫
‘∆ ’Ó∂ «Úº⁄ ÷Ú≈ «ÁºÂ∂ ◊¬∂ √ÈÕ ’ºÍÛ∂ Ë؉ Ò¬∆ ¡Â∂ ÍÃÀ√ ’È Ò¬∆
Òª‚∆ Á≈ «¬ø˜≈Ó √∆Õ ·ß‚≈ ¡Â∂ ◊Ó Í≈‰∆ ‘ √Ó∂∫ ¿∞ÍÒÏË √∆Õ
È‘≈¿∞‰ Ò¬∆ Í≈‰∆ Á≈ ‡ºÏ, ‘ºÊ Ë؉ ÂØ∫ Ï≈¡Á √∞’≈¿∞‰ Ò¬∆ ◊Ó ‘Ú≈
Ú≈Ò∂ ͺ÷∂ Á≈ ÍÃÏøË √∆Õ ÁπÈ∆¡ª Á∂ «’√∂ Ú∆ «‘º√∂ «Úº⁄ ÎØÈ ’È Ò¬∆ ÎØÈ
’Ó∂ «Úº⁄ ‘∆ √ÈÕ «¬ø‡ÈÀ‡ √π«ÚË≈ ‘Ø‡Ò «Úº⁄ ‘∂’ Ô≈Â∆ Ò¬∆ ¿∞ÍÒÏË
√∆Õ
√Ω∫◊ ¡Â∂ Úª◊ È∂ √≈˘ «¬√ ’Ó∂ «Úº⁄ Í‘πøπ⁄≈ «ÁºÂ≈Õ ’Ó∂ ¡Â∂
’Ó∂ «Úº⁄ º÷∆¡ª ‘ج∆¡ª Ú√±¡ª Á∆ ‹≈‰-Í«‘⁄≈‰ ’Ú≈ «ÁºÂ∆ ◊¬∆Õ
¿∞√ ÂØ∫ Ï≈¡Á ¿∞‘Ȫ È∂ «¬º’ ’≈‚ √≈‚∂ ‘ºÊ ÎÛ∑≈ «ÁºÂ≈Õ ’«‘‰ Òº◊∂
«’ ““‘∂·Ò∆ Óø«˜Ò ”Â∂ À√‡ØÀ∫‡ ‘ÈÕ Â∞√∆∫ ‹Ø ’πfi Ú∆ ÷≈‰≈ ‘ØÚ∂, ‘∂·Ò∆
Óø«˜Ò ”Â∂ ⁄Ò∂ ‹≈‰≈Õ ¿∞‘Ȫ ˘ ’≈‚ «Á÷≈ Á∂‰≈, ¿∞‘ Â∞‘≈˘ ÷≈‰≈ ÷π¡≈
’∂ «ÏÒ ”Â∂ Á√Â÷ ’È Ò¬∆ ’«‘‰◊∂Õ Â∞√∆∫ ¿∞‘ ’ «Á¡≈ ’È∂Õ””
¡√∆∫ ‘-ؘ «¬√ ‘Ø‡Ò «Úº⁄ ÷≈‰≈ ÷ªÁ∂ ‘∂Õ Ù≈Ó Á∂ √Ó∂∫ ‹◊Á∂Ú Ù≈Ï
‹ª Ï∆¡ Á∂ ’πfi ÍÀµ◊ Ú∆ ÒÀ ÒÀ∫Á≈ √∆Õ ÓÀ∫ ª ¡’√ Á≈» ÂØ∫ ◊π∂˜ ‘∆
’Á≈ «‘≈ ‘ª, ¡ÀÚ∂∫ Ϻ√, È≈ ‘ج∆ Ú◊∆......Õ ÷≈‰≈ ‘˜≈ª «’√Ó Á≈
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 19
√∆, «¬√ Ò¬∆ ¡√∆∫ ª Á√ «ÁÈ Úº÷-Úº÷ ÷≈«‰¡ª Á≈ √π¡≈Á ‘∆ Á∂÷Á∂
‘∂ «’™«’ √≈‚≈ √π¡≈Á ª Ì≈Â∆ ÷≈«‰¡ª ¡È∞√≈ ‘∆ „«Ò¡≈ ‘Ø«¬¡≈
‘ÀÕ «¬√ Ò¬∆ √≈˘ ¿∞‘Ȫ Á≈ ’∆ÓÂ∆ ÂØ∫ ’∆ÓÂ∆ ÷≈‰≈ Ú∆ √Ø∫ Á∂ √≈◊
¡Â∂ Óº’∆ Á∆ ؇∆ Á∂ Ï≈Ï Á≈ Ș∆∫ È≈ ¡≈«¬¡≈Õ ⁄∆È∆ ¡≈Ó ÂΩ ”Â∂
÷≈‰≈ ÷≈‰ Ò¬∆ ¤Ø‡∆¡ª ¤Ø‡∆¡ª √∆÷ª Á∆ ÚÂØ∫ ’Á∂ ‘ÈÕ «¬‘ √∆÷ª Ú∆
Ú‰∆¡ª ¡√∆∫ È≈ «√º÷ √’∂Õ
⁄∆È∆ ÷≈‰≈
⁄∆È∆ ‘؇Ҫ «Úº⁄ ¡≈Ó ÂΩ ”Â∂ Ú∂‡˜ ’∞Û∆¡ª ‘πøÁ∆¡ª ‘ÈÕ √≈˘
Á∂÷ ’∂ ¿∞‘ Óπ√’≈™Á∆¡ª ‘ج∆¡ª ⁄≈Í√«‡º’ª Á∆ Ï‹≈¬∂ ’ª‡∂-¤∞∆¡ª ¡Â∂
⁄Ó⁄∂ ‘∆ º÷ ‹ªÁ∆¡ªÕ ⁄∆È∆ ¡≈Ó ÂΩ ”Â∂ ¡≈͉≈ √Ú∂ Á≈ È≈ÙÂ≈ √Ú∂∂
√≈„∂ ¤∂ Ú‹∂ ÂØ∫ √ºÂ Ú‹∂ Á∂ «Ú⁄’≈ ’Á∂ ‘ÈÕ «’™«’ Ï‘πÂ∂ ⁄∆È∆
√’≈∆ ÓπÒ≈˜Ó ‘È ¡Â∂ √≈∂ ÁÎÂ Ò◊Ì◊ H Ú‹∂ º’ ÷πºÒ∑ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ
«¬√ Ò¬∆ ¿∞‘ √Ú∂ Á≈ È≈ÙÂ≈ Í»≈ º‹ ’∂ ÷ªÁ∂ ‘ÈÕ «¬‘Ȫ Á∂ ÷≈‰∂ «Úº⁄
¨‰, «Ó⁄ ¡Â∂ ÁπºË-«ÿ˙ Á∆ ‘Ø∫Á ‹ª ª ‘πøÁ∆ ‘∆ È‘∆∫, ‹∂ ‘πøÁ∆ ‘À ª
Ï‘π ‘∆ ÿº‡Õ Ó∆‡ Á∆ ÚÂØ∫ ª Ï‘π «˜¡≈Á≈ ‘ÀÕ ’‰’ ¡Â∂ ⁄≈ÚÒ Ú∆
÷≈‰∂ «Úº⁄ ’Á∂-’Á≈¬∆∫ ‘∆ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ Ó∆‡ ‘ «’√Ó Á≈ ÚÂØ∫ «Úº⁄ ¡≈™Á≈
‘ÀÕ «‹Ú∂∫ Óπ◊∆, Ϻ’≈, ÿØÛ≈, ◊¿±, Ó◊≈Ï∆, ’Ï»Â, ϺÂ÷, fi∆◊ª Óº¤∆,
Óº¤∆, √» ¡≈«Á ¡≈Ó ‘∆ ÚÂ∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ «¬‘Ȫ ‹≈ÈÚª Á∂ Úº÷-Úº÷ ¡≥◊ª
ÂØ∫ Úº÷-Úº÷ ÍÃ’≈ Á≈ ÷≈‰≈ «Â¡≈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ’¬∆ Ú≈ ª Ó∆‡
«Óº·≈ Ú∆ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ
√ÓπøÁ ÂØ∫ ÍÃ≈Í ‘ج∆¡ª √Ϙ∆¡ª ¡Â∂ ‹ø◊Ò∆ ÷πøϪ Á≈ Ú∆ «¬√Â∂Ó≈Ò
‘πøÁ≈ ‘ÀÕ ¿∞‘ √Ϙ∆¡ª ˘ «√Î ¿∞Ï≈ÒÁ∂ ‘ÈÕ «Ó⁄ Ó√≈Ò∂ Á∆ ÚÂØ∫ ‘πøÁ∆
‘∆ È‘∆∫Õ ¡≈Ó ÂΩ ”Â∂ ⁄∆È∆ ‹ÈÂ≈ √Ú∂∂ ‘∆ ¡≈͉∂ ÿª «Úº⁄ ⁄∆È∆ ‹Û∆-
Ï»‡∆¡ª Á∆ ω∆ ‘ج∆ ⁄≈‘ Á∆ ’πfi Ó≈Â≈ E-G «Ò‡ Í≈‰∆ «Úº⁄ ¿∞Ï≈Ò
ÒÀ∫Á∂ ‘ÈÕ √≈≈ «ÁÈ ¿∞‘ «¬‘ ⁄≈‘ Í∆∫Á∂ «‘øÁ∂ ‘ÈÕ ÷≈‰∂ √Ó∂∫ Ú∆ Í≈‰∆
Á∆ Ï‹≈«¬ «¬√ ⁄≈‘ Á∆ ÚÂØ∫ ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ «¬√ Â∑ª ¿∞‘Ȫ È∂ ¿πÏ«Ò¡≈ ‘Ø«¬¡≈
Í≈‰∆ Í∆‰ Á∆ «Í ω≈¬∆ ‘ج∆ ‘ÀÕ «¬√ „ø◊ È≈Ò Ï‘π √≈∆ ⁄∆È∆
‹ÈÂ≈ Í≈‰∆ Áπ¡≈≈ ÎÀÒ‰ Ú≈Ò∆¡ª «ÏÓ≈∆¡ª ‡≈¬∆Î≈¬∆‚, Í∆Ò∆¡≈ ¡≈«Á
ÂØ∫ Ï⁄ ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ ÁπÍ«‘ Á≈ ÌØ‹È ¿∞‘ Òº◊Ì◊ AB Ú‹∂ Á∂ ’∆Ï ÷ªÁ∂
‘ÈÕ ÁπÍ«‘ Á≈ ÌØ‹È √Ì ˘ ¿∞‘Ȫ Á∂ ÁÎÂª «Úº⁄ √’≈ ÚºÒØ∫ ‘∆
«ÓÒÁ≈ ‘ÀÕ «¬‘ Ú∆ Ï‘π Ù≈ÈÁ≈ ‘πøÁ≈ ‘À «’™«’ ‹ÁØ∫ ÷≈‰ Ú≈Ò∂ Ï‘πÂ∂
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 20
‘؉ ª ¿∞√ «Úº⁄ Ï‘πÂ∆ ÚøÈ◊∆ Ù≈«ÓÒ ’È∆ √Ω÷∆ ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ Ù≈Ó Á≈ ÌØ‹È
¿∞‘ ¤∂ ÂØ∫ √ºÂ Ú‹∂ Á∂ «Ú⁄’≈ ’Á∂ ‘ÈÕ ¿∞√ ÂØ∫ Ï≈¡Á ¿∞‘Ȫ ˘ «ÂøÈ
ÿ≥‡∂ Á≈ √Óª ‡ÀÒ∆«Ú˜È ¡≈«Á Á∂÷‰ Ò¬∆, ¡÷Ï≈ª ÍÛ∑È Ò¬∆ ¡Â∂ √À
’È Ò¬∆ «ÓÒ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ «¬‘ Í»∂ Í«Ú≈ Á∂ ÓÈØø‹È Ò¬∆ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ
Ò◊Ì◊ A@ Ú‹∂ Á∂ ’∆Ï ⁄∆È∆ ‹ÈÂ≈ ¡≈͉∂ «Ï√«¡ª «Úº⁄ ‹≈ √Ω∫Á∆
‘ÀÕ
√≈˘ Ú∆ ⁄≈¬∆È≈ √À∫‡Ò ‡ÀÒ∆«Ú˜È Á∂ ¡«Ë’≈∆¡ª ÚºÒØ∫ «¬‘
«‘Á≈«¬Â «ÓÒ∆ √∆ «’ ÚË∆¡≈ ◊ºÒ «¬‘ ‘ØÚ∂◊∆ «’ ‹∂ ¡√∆∫ ¡≈͉∆ ·«‘
ÁΩ≈È ¡≈͉∂ ÷≈‰-Í∆‰ Á≈ √Óª ¿∞È∑ª ¡È∞√≈ „≈Ò √’∆¬∂Õ «Ó√‡ Úª◊
¡Â∂ «Ó√‡ √Ω∫◊ È∂ √≈˘ «’‘≈ «’, ““‘π‰ Â∞√∆∫ ¡≈≈Ó ’ØÕ Êº’ ’∂ ¶Ï∂
√¯ ÂØ∫ ¡≈¬∂ ‘ØÕ ¡√∆∫ ’ºÒ∑ ˘ √Ú∂∂ I Ú‹∂ ¡≈Úª◊∂ ¡Â∂ Â∞‘≈˘ Í»∂ ÍÃØ◊≈Ó
Á∂ Ú∂Ú∂ Á∂ Á∂Úª◊∂Õ «¬º’ ’øÓ Â∞√∆∫ ’È≈, ‹Ø-‹Ø ‹≈Á» Á∆¡ª ⁄Ò≈’∆¡ª
Âπ√∆∫ ’È∆¡ª ‘È ¡Â∂ √≈˘ «√÷≈¿∞‰∆¡ª ‘È, ¿∞‘Ȫ Ò¬∆ ÒØÛ∆∫Á∂ √Ó≈È
Á∆ «Ò√‡ ˜» «Â¡≈ ’ ÒÀ‰≈Õ”” «¬‘ ’«‘ ’∂ ¿∞‘Ȫ È∂ ¡◊Ò∂ «ÁÈ
º’ √≈ÊØ∫ «ÚÁ≈«¬◊∆ ÒÀ Ò¬∆Õ
¡√∆∫ ÊØÛ∑≈ ¡≈≈Ó ’∆Â≈Õ ‹◊Á∂Ú Âª «Ï√Â∂ «Úº⁄ Ò∂‡ «◊¡≈Õ ÓÀ∫
Ï‘π ’∞fi Á∂÷‰ ¡Â∂ √π‰È Ò¬∆ ÷≈√≈ ¿∞Â√π’ √ªÕ √Ø ÓÀ∫ «Ò· ≈‘∆∫ ‘∂·ª
¿∞µÂ ¡≈«¬¡≈ ¡Â∂ ‘؇ÒØ∫ Ï≈‘ ‘Ø Âπ«¡≈ ª ‹Ø ‘Ø‡Ò Á∂ ȘÁ∆’ ‘∆ ’∞fi
ʪڪ Á∆ √À ’ √’ªÕ «¬√ Ï‘≈È∂ Ó∂≈ ’∞fi Â∞È «ÎÈ Á≈ ÙΩ’ Ú∆ Í»≈
‘Ø ‹≈Ú∂◊≈Õ È˜Á∆’ ‘∆ «¬º’ Íπ≈‰≈ «Ó¿±«˜¡Ó √∆Õ ¿∞√ √Ó∂∫ ¿∞‘ ÷πºÒ∑≈
ª È‘∆∫ √∆ Í ¿∞√Á∂ Áπ¡≈Ò∂ ◊∂Û∂ ª «ÁºÂ∂ ‘∆ ‹≈ √’Á∂ √ÈÕ ÓÀ∫ ¿∞‘Ȫ
Á∆ Í≈’ª ¡Â∂ Á÷ª Á∆ √ªÌ-√øÌ≈Ò ÂØ∫ ¡≥Á≈˜≈ Ò≈«¬¡≈ «’ ⁄∆È∆ ÒØ’
‹Ø ’πfi Ú∆ ’Á∂ ‘È, ÏÛ∆ ÒˆÈ ¡Â∂ √Ó͉ Á∆ Ì≈ÚÈ≈ È≈Ò ’Á∂
‘ÈÕ ¿∞‘Ȫ È∂ Í≈’ª, Á÷ª ¡Â∂ ÎπºÒ Ï»«‡¡ª Á∆ √øÌ≈Ò Ï‘π ‘∆ √π⁄º‹∂
„ø◊ È≈Ò ’∆Â∆ ‘ج∆ √∆Õ
Ì≈Â∆ Í÷≈È∂
¿∞‘Ȫ Á∂ Í÷≈È∂ Ú∆ ¡«‹‘∂ ω∂ ‘ج∂ √È «’ √º⁄∆™ ‘∆ «‹È∑ª «Úº⁄
ÏÀ· ’∂ ÷≈‰≈ Ú∆ ÷≈Ë≈ ‹≈ √’Á≈ √∆Õ Í «¬√Á∂ Óπ’≈ÏÒ∂ ‹ÁØ∫ ÓÀ∫ Ì≈Â,
÷≈√ ’’∂ Í≥‹≈Ï Á∂ «ÍÙ≈Ï ÿª ‹ª Í÷≈«È¡ª Á∆ ‘≈Ò Á≈ «÷¡≈Ò ’Á≈
‘ª ª Ó∂≈ ÿ ÏÀ·∂ Á≈ ‘∆ ‹∆¡ ¿∞Ò‡∆ ’È ˘ ’Á≈ ‘ÀÕ È≈ √’≈
Á≈, È≈ ¡Î√ª Á≈, È≈ √Î≈¬∆ ’Ó⁄≈∆¡ª Á≈ ‘∆ «¬√ ◊ºÒ ÚºÒ ’ج∆
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 21
«Ë¡≈È ‘ÀÕ ⁄∆È «Úº⁄ ÓÀ∫ ’ج∆ «Ú¡’Â∆ Ú∆ «’√∂ ʪ ”Â∂ ÷Û∑≈ ‘Ø ’∂ «ÍÙ≈Ï
’Á≈ È‘∆∫ Á∂«÷¡≈Õ Í «¬ºÊ∂ ª ʪ-ʪ ”Â∂ «Ò«÷¡≈ ‘πøÁ≈ ‘À «’ ““«¬ºÊ∂
’∞ºÂ∂ Á≈ ÍπºÂ ӻ «‘≈ ‘À””, ““«¬ºÊ∂ ◊Ë≈ «ÍÙ≈Ï ’ «‘≈ ‘À””, ‹ª ““’∞ºÂ∂
Á∂ Í»Â, «¬ºÊ∂ È≈ ӻ”” ¡≈«ÁÕ «Î Ú∆ ÒØ’ «¬‘Ȫ √Ê≈Ȫ ”Â∂ «ÍÙ≈Ï ’’∂
÷πÙ∆ ‘∆ Ó«‘√»√ ’Á∂ ‘È «’ √º⁄∆™ ‘∆ ’∞ºÂ∂ Á∂ ÍπºÂ ‘ª, ◊Ë∂ ‘ª, Ú◊À≈
Ú◊À≈Õ √≈‚∂ Ù«‘ ÏÈ≈Ò∂ Á∂ √’≈∆ ‘√ÍÂ≈Ò «Úº⁄ ‹ÁØ∫ ¡«Ë’≈∆¡ª
Á∂ Òº÷ª ÔÂȪ È≈Ò Ú∆ ¡≈Ó ‹ÈÂ≈ È∂ «‘≈«¬Ù∆ ’∞¡≈‡ª √≈‘Ó‰∂ «ÍÙ≈Ï
’È≈ ÏøÁ È≈ ’∆Â≈ ª ¡º’ ’∂ ’∞¡≈‡ª «Úº⁄ «‘‰ Ú≈«Ò¡ª È∂ «¬º’
⁄Ï»Â≈ «‹‘≈ ω≈ «ÁºÂ≈Õ «‹√ ¿∞µÂ∂ «Ò÷ «ÁºÂ≈ «◊¡≈, ““«¬ºÊ∂ «ÓÂ∆
B.≤B.II ˘ È≈◊ Á∂ÚÂ≈ ‹∆ ÍÃ◊‡ ‘ج∂ √ÈÕ”” ‘π‰ ÒØ’ ¿∞√ ʪ ”Â∂ «ÍÙ≈Ï
’È Á∆ Ï‹≈¬∂ ÓºÊ≈ ‡∂’ ’∂ ‘∆ ¶ÿÁ∂ ‘ÈÕ
ÓÀ∫ Ú∂«÷¡≈ ‘À «’ «¬ºÊØ∫ Á∂ √’≈∆ ÁÎÂª ’ØÒ ¡≈͉∂ º«÷¡≈ ◊≈‚
‘πøÁ∂ ‘ÈÕ «‹‘Û∂ «ÈÙ«⁄ ʪڪ ”Â∂ Ï∂-‘’ ÷Û∑∂ ‘Ø ’∂ ÏÛ∆ Ï’≈«¬Á◊∆
È≈Ò ¡≈Ó ‹ÈÂ≈ ¿∞µÂ∂ Ș ÷Á∂ ‘ÈÕ ’«‘øÁ∂ Ì≈Ú∂∫ ’∞fi È‘∆∫ ‘È, Í
⁄Ω’√ ˜» «‘øÁ∂ ‘ÈÕ
’Ó∂ «Úº⁄ ¡≈ ’∂ ¡√∆∫ ÁØÚª È∂ ¡≈͉∂ ¡≈͉∂ ÿª ˘ ¡≈͉∂ √‘∆-
√Ò≈Ó Íπº‹‰ Ï≈∂ ÎØÈ ”Â∂ √»⁄È≈ «ÁºÂ∆Õ «Î ÓÀ∫ Â∂ ‹◊Á∂Ú È∂ «Á÷≈¿∞‰
Ú≈Ò∂ «‡ºÃ’ª «Úº⁄Ø∫ ÒØÛ∆∫Á∂ √Ó≈È Á∆ «Ò√‡ «Â¡≈ ’∆Â∆, ª ‹Ø «¬‘ ¡◊Ò∂
«ÁÈ √Ú∂∂ ÈΩ∫ Ú‹∂ ⁄≈¬∆È≈ √∆. √∆. ‡∆. Ú∆. Ú≈«Ò¡ª Á∂ √ÍπÁ ’∆Â∆ ‹≈
√’∂ Õ
√∆∆¡Ò Á∆ Ù»«‡ø◊ Ò¬∆ «Â¡≈∆
¡◊Ò∂ «ÁÈ √≈‚≈ ÁØ-Ì≈Ù∆¡≈ ÍÃØÎÀ√ Úª◊ ÎÀ∫◊ √Ó∂∫ ÂØ∫ ¡ºË≈ ÿ≥‡≈
Í«‘Òª ‘∆ √≈‚∂ ’ØÒ Íπº‹ «◊¡≈Õ ¿∞√È∂ √≈˘ Áº«√¡≈ «’ B@, BA, BB Ó¬∆
«ÂøÈ «ÁȪ Ò¬∆ ¡√∆∫ Ò◊≈Â≈ √≈‚∂ Áπ¡≈≈ ‡ÀÒ∆«Ú˜È ”Â∂ «Á÷≈¬∂ ‹≈‰
Ú≈Ò∂ ÍÃØ◊≈Ó Á∆ «Â¡≈∆ ’ª◊∂Õ BC Â≈∆÷ ˘ ¿∞‘ Ï∆«˜ø◊ Á∆¡ª Íë√ºË
«¬Ó≈ª √≈˘ «Á÷≈Ú∂◊≈Õ BD Â≈∆÷ ˘ √≈‚∆ √‡»‚∆˙ ÂØ∫ Ï≈‘Ò∆ Ù»«‡ø◊
‘ØÚ∂◊∆Õ BE Â≈∆÷ ˘ √≈‚∆ Ù»«‡ø◊ Í«‘Òª A ÂØ∫ D Ú‹∂ º’ ‘ØÚ∂◊∆Õ Â∂
Ï≈’∆ Ù»«‡ø◊ F ÂØ∫ I Ú‹∂ Á∂ «Ú⁄’≈ ‘ØÚ∂◊∆Õ ¿∞√È∂ √≈ÊØ∫ √Ó≈È Á∆ «Ò√‡
ÒÀ Ò¬∆Õ «¬øÈ∂ √Ó∂∫ Ï≈¡Á ⁄≈«¬È≈ √À∫‡Ò ‡ÀÒ∆«Ú˜È Á≈ ‚≈«¬À’‡ «Ó√‡
√Ω∫◊ ÍÀ∫◊ ¡Â∂ √‘≈«¬’ ‚≈«¬À’‡ ÓÀ‚Ó Ú»-«‹¡≈˙-«Ò¡ª◊ ¡≈ ◊¬∂Õ
«Ó√‡ √Ω∫◊ ÍÀ∫◊ CE Ú«∑¡ª Á≈ ÈΩ‹Ú≈È √∆Õ ¿∞√È∂ ¡‹∂ º’ Ù≈Á∆ È‘∆∫
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 22
√∆ ’Ú≈¬∆Õ ¿π√È∂ «’‘≈ «’, ““Ó∂∆ «¬º’ √‘∂Ò∆ ‘ÀÕ ÓÀ∫ ¿∞√ È≈Ò ¤∂Â∆ ‘∆
Ù≈Á∆ ’ «‘≈ ‘ªÕ”” ÓÀ‚Ó Ú» «‹¡≈˙ «Ò¡ª◊ Ú∆ BD ’∞ Ú«∑¡ª Á∆ ÒÛ’∆
√∆Õ ¿∞√È∂ Ú∆ ¡‹∂ º’ Ù≈Á∆ È‘∆∫ √∆ ’Ú≈¬∆Õ ¿∞‘Ȫ È∂ √≈˘ Áº«√¡≈
«’ ““⁄≈¬∆È≈ √À∫‡Ò ‡ÀÒ∆«Ú˜È Ú≈Ò∂ «¬º’ «¬º’∆ «’Ùª Á∆ ÒÛ∆ «‹√Á≈
Ȫ Tell it like it is ‘À, «Â¡≈ ’ ‘∂ ‘ÈÕ «‹√ Á∆¡ª AE «’Ùª Í«‘Òª
‘∆ «Â¡≈ ‘Ø ⁄πº’∆¡ª ‘ÈÕ «¬√ ÍÃØ◊≈Ó «Úº⁄ ¡√∆∫ ÁπÈ∆¡ª Á∂ Úº÷-Úº÷
Á∂Ùª «Úº⁄ ⁄ÒÁ∆¡ª ◊À-«Ú«◊¡≈È’ ◊ºÒª Ï≈∂ ¡Â∂ ¿∞µÊ∂ ¿∞√ ‘∆¡ª
Â’Ù∆Ò ‹Ê∂ÏøÁ∆¡ª Á∆ √º⁄∆-√πº⁄∆ ‹≈‰’≈∆ Í∂Ù ’È∆ ‘ÀÕ ¡√∆∫ Â∞‘≈‚∂
’øÓ Ï≈∂ «ÂøÈ «’Ùª «Â¡≈ ’È∆¡ª ⁄≈‘πøÁ∂ ‘ªÕ √≈˘ ⁄≈¬∆È≈ Á∆
Â’Ù∆Òª Á∆ ‹Ê∂ÏøÁ∆ Á∂ ÍÃË≈È «Ó√‡ Ù∆Ó≈ ÈÀ‰ ÚºÒØ∫ ¡Â∂ ÁπÈ∆¡ª Á∂
Úº÷-Úº÷ ÓÀ◊˜∆Ȫ «Úº⁄Ø∫ Â∞‘≈‚∂ ’øÓ Ï≈∂ ‹≈‰’≈∆ «ÓÒ∆ ‘ÀÕ ¡√∆∫ √ÓfiÁ∂
‘ª «’ Â∞‘≈‚∆ ‹Ê∂ÏøÁ∆ Á≈ Ì≈ «Úº⁄Ø∫ ¡≥Ë-«ÚÙ≈Ú≈√ ÷ÂÓ ’È Ò¬∆
«¬º’ Úº‚≈ ÔØ◊Á≈È ‘ÀÕ √≈‚∂ Á∂Ù «Úº⁄ Ì≈Ú∂∫ ¡≥Ë-«ÚÙÚ≈√ Ï‘πÂ∂ È‘∆∫ ‘È
Í ͺ¤Ó∆ ÍÃÌ≈Ú Úˉ È≈Ò ¿∞‘Ȫ Á∂ ¡≥Ë-«ÚÙÚ≈√ Ú∆ √≈‚∂ Á∂Ù «Úº⁄
¡≈ ‘∂ ‘ÈÕ «¬√ Ò¬∆ √≈‚∆ √À∫‡Ò ’Ó∂‡∆ ⁄≈‘øπÁ∆ ‘À «’ ÒØ’ª Á∆ √Ø⁄
‘Ø «Ú«◊¡≈«È’ ω≈¬∆ ‹≈Ú∂Õ «¬‘ ÍÃØ◊≈Ó Tell it like it is «∫¬º’ Ï‘πÂ
‘∆ ‘ÓÈ «Í¡≈≈ ÒÛ∆Ú≈ ‘ÀÕ «¬√ ÍÃØ◊≈Ó ˘ √≈‚∂ Ú˜∆ Ú∆ Ï’≈«¬Á◊∆
È≈Ò Á∂÷Á∂ ‘ÈÕ «¬‘ ÍÃØ◊≈Ó ¡√∆∫ √≈‚∂ Á∂Ù Á∂ ¡º√∆ ’ØÛ ÒØ’ª ˘ «Á÷≈
√’ª◊∂Õ √Ø ÍÃØ◊≈Ó Á∆ ÚË∆¡≈ Í∂Ù’≈∆ Â∞‘≈‚∂ ”Â∂ √≈‚∂ Ò¬∆ Ó≈‰ Ú≈Ò∆
◊ºÒ ‘ØÚ∂◊∆Õ””
Â’Ù∆Ò √π√≈«¬‡∆ Ï≈∂
ÓÀ∫ ¿∞È∑ª ˘ ¿∞‘Ȫ Á∆ Ó≥◊ ”Â∂ Ì≈ «Úº⁄ ’øÓ ’Á∆ √≈‚∆ √Óπº⁄∆
Â’Ù∆Ò Ò«‘ Ï≈∂ √ø÷∂Í ‹≈‰’≈∆ «ÁºÂ∆ ¡Â∂ Áº«√¡≈ «’, ““Ì≈ «¬º’
¡«‹‘≈ Á∂Ù ‘À «‹ºÊ∂ Ï‘π-«◊‰Â∆ ¡≥Ë-«ÚÙÚ≈√ª «Úº⁄ Ô’∆È ÷Á∆ ‘ÀÕ ‘
ؘ ¡‹∆Ï-¡‹∆Ï ÿ‡È≈Úª Ú≈ÍÁ∆¡ª «‘øÁ∆¡ª ‘ÈÕ ’Á∂ ◊‰∂Ù ÁπºË
Í∆‰ Òº◊ ‹ªÁ≈ ‘À, ’Á∂ ◊πÁπ¡≈«¡ª «Úº⁄ Ï≈˜ ÍÃ◊‡ ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘È Â∂
’Á∂ √‡ØÚ ‘∆ Á∂ÚÂ≈ ω ÏÀ·Á≈ ‘À, ’Á∂ ÂØ∆¡ª ”Â∂ √ºÍ ¡≈¿∞‰∂ Ùπ» ‘Ø
‹ªÁ∂ ‘ÈÕ «¬√ «’√Ó Á∂ ¡≥Ë-«ÚÙÚ≈√ª ˘ Á» ’È Ò¬∆ ¡√∆∫ AIHD
«Úº⁄ «¬√ √ø√Ê≈ Á≈ ◊·È ’∆Â≈ √∆Õ ¿∞È∑ª ‘∆ «ÁȪ «Úº⁄ ÓÀ˘ √Ã∆¶’≈
Á∂ «ÈÚ≈√∆ ‚≈. ¡Ï≈‘Ó ’≈Ú» Á∆ ¡≥◊∂˜∆ «Úº⁄ «Ò÷∆ ‘ج∆ «’Â≈Ï
“Bogone Godmen” «ÓÒ∆ √∆Õ ÓÀ∫ ¿∞√ «’Â≈Ï Á≈ ¡È∞Ú≈Á ¡≈͉∂ «¬º’
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 23
√≈Ê∆ Á∆ √‘≈«¬Â≈ È≈Ò ’∆Â≈Õ ‹ÁØ∫ «¬‘ «’Â≈Ï ¤Í ’∂ ¡≈¬∆ ª ÒØ’
Ï‘π √≈∆¡ª √Óº«√¡≈Úª ÒÀ ’∂ √≈‚∂ ’ØÒ ¡≈¿∞‰ Òº◊ ͬ∂Õ «¬√ Â∑ª
À√È«Ò√‡ √π√≈«¬‡∆ ‘Ø∫Á «Úº⁄ ¡≈ ◊¬∆ ¡Â∂ «¬√Á∆ ’∞fi Ú«∑¡ª Á∆
√◊Ó∆ ÂØ∫ Ï≈¡Á «¬√Á≈ Ȫ “Â’Ù∆Ò √π√≈«¬‡∆ Ì≈” ’ «ÁºÂ≈
«◊¡≈Õ «¬‘ √ø√Ê≈ ‘π‰ º’ DE ‘˜≈ ÂØ∫ ¿∞µÍ ¡«‹‘∂ ’∂√ ‘ºÒ ’ ⁄πº’∆
‘À «‹È∑ª «Úº⁄ «¬√Â∆¡ª ¡Â∂ ÍπÙª ˘ ’√ª ‘؉∆¡ª Ùπ» ‘Ø ‹ªÁ∆¡ª ‘È,
¿∞‘ «√ ÿπøÓ≈¿∞‰≈ Ùπ» ’ «ÁøÁ∂ ‘È ¡Â∂ ¿∞‘Ȫ ˘ ÁøÁÒª ÍÀ‰∆¡ª Ùπ»
‘Ø ‹ªÁ∆¡ª ‘ÈÕ «¬√ Â∑ª ‘∆ √≈‚∆ √ø√Ê≈ C@@ ÂØ∫ ¿∞µÍ ¡«‹‘∂ ’∂√ ‘ºÒ
’ ⁄∞º’∆ ‘À «‹È∑ª «Úº⁄ ÿª «Úº⁄ ¡º◊ª Ò◊Á∆¡ª √È, «¬º‡ª-ØÛ∂ «‚◊Á∂
√È ¡Â∂ ÷»È Á∂ «¤º‡∂ ¡Â∂ «⁄º·∆¡ª ¡≈«Á «‚◊Á∆¡ª √ÈÕ
¡√∆∫ ÍπÈ-‹ÈÓ È≈Ò √Ïø«Ë D@ ’∂√ª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â≈ ‘ÀÕ
¡«‹‘∂ ‘ ’∂√ «Úº⁄ ¡√∆∫ Í«Ú≈’ ÓÀ∫Ïª Á≈ ‹ª «’√∂ ‘Ø Á≈ «Èº‹∆ ÓπÎ≈Á
‘∆ Òº«Ì¡≈ ‘ÀÕ √≈‚∆ √ø√Ê≈ Á∆¡ª F@ ’∞ «¬’≈¬∆¡ª Á∂ A@@@ ’∞ ÓÀ∫Ï «ÁÈ-
≈ «¬º’ ’’∂ ÒØ’ª ˘ ⁄∂ÂøÈ ’È Á≈ ’øÓ ’ ‘∂ ‘ÈÕ ‘ √≈Ò ¡√∆∫
Òº◊Ì◊ A@@ Á∂ ’∆Ï ‹ÈÂ’ «¬’º· Ú∆ ’Á∂ ‘ªÕ «¬È∑ª «Úº⁄ ÒØ’ª ˘
È≈‡’ª ≈‘∆∫, ‹≈Á» Á∂ «‡zº’ª ≈‘∆∫, ◊∆ª ≈‘∆∫ ¡Â∂ Ì≈Ù‰ª ≈‘∆∫ ¡≥Ë-
«ÚÙÚ≈√ª «Úº⁄Ø∫ Ï≈‘ «È’Ò‰ Á≈ √ºÁ≈ «ÁºÂ≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ‘ √≈Ò Ò◊Ì◊
A@ ’∞ Òº÷ ÒØ’ √≈‚∂ «¬È∑ª Ó∂«Ò¡ª «Úº⁄ ÙÓ»Ò∆¡Â ’Á∂ ‘ÈÕ √≈‚∆ √ø√Ê≈
ÚºÒØ∫ Ï‘π √≈∆¡ª «’Â≈Ϫ ¡Â∂ ÓÀ◊˜∆Ȫ ≈‘∆∫ ÒØ’ª Á≈ ⁄∂ÂÈ≈ ͺË ¿∞µ⁄≈
⁄πº’‰ ÚºÒ «Ë¡≈È «ÁºÂ≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ √Ó∂∫-√Ó∂∫ «√ √π√≈«¬‡∆
Á∂ ’∞fi ÓÀ∫Ï ¡÷Ï≈ª ≈‘∆∫ Ú∆ ÒØ’ª Á∂ ÏøÁ ¡Â∂ ÷πø„∂ ‘ج∂ «ÁÓ≈◊ª ˘ ÷ØÒ∑‰
Á≈ ÔÂÈ ’ ‘∂ ‘ÈÕ «‹ºÊ∂ «’Â∂ Ú∆ √≈˘ ◊À-«Ú«◊¡≈È’ ÿ‡È≈ Ú≈ÍÈ
Á∆ «Ì‰’ ÍÀ∫Á∆ ‘À ¡√∆∫ √ø√Ê≈ Á∂ ÓÀ∫Ïª Á∆ ÍÂÛ≈Ò∆¡≈ ‡∆Ó Ï‰≈ ’∂ ¿∞√
ʪ Ò¬∆ Ú≈È≈ ’ «ÁøÁ∂ ‘ªÕ √≈‚∆ √π√≈«¬‡∆ È∂ ¡≥Ë-«ÚÙÚ≈√ ÍÀÁ≈ ’È
Ò¬∆ «˜øÓ∂Ú≈ √≈Ë-√øª Á∂ Ú∆ Ï‘π √≈∂ Ê≈Úª ¿∞µÍ ÍÁ∂Î≈Ù ’∆Â∂ ‘ÈÕ
‹◊Á∂Ú Ï≈∂ ‹≈‰’≈∆
√≈‚∆ √ø√Ê≈ Á∂ Ï≈∂ «ÁºÂ∆ ‹≈‰’≈∆ Â∂ Â√ºÒ∆ ÍÃ◊‡ ’Á∂ ‘ج∂ ¿∞È∑ª
È∂ ÓÀ˘ ¡≈͉∂ Ï≈∂ ¡Â∂ √≈Ê∆ ‹◊Á∂Ú Ï≈∂ ‹≈‰’≈∆ Á∂‰ Ò¬∆ «’‘≈Õ Ì≈Ú∂∫
¿∞‘Ȫ ’ØÒ √≈‚∂ Ï≈∂ ÊØÛ∑∆-Ï‘π ‹≈‰’≈∆ Í«‘Òª Ú∆ ÓΩ‹»Á √∆ Í Î∂
Ú∆ ÓÀ∫ ¿∞È∑ª ˘ Áº«√¡≈ «’, ““ÓÀ˘ «¬√ ◊ºÒ Á≈ Ó≈‰ ‘À «’ ¡≥Ë-«ÚÙÚ≈√ª
Á∂ ÷≈ÂÓ∂ Ò¬∆ ÚË∆¡≈ Ì»«Ó’≈ «ÈÌ≈¿∞‰ Ú≈Ò∆ «¬‘ ¿∞µÿ∆ ‹Ê∂ÏøÁ∆ “Â’Ù∆Ò
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 24
√π√≈«¬‡∆ Ì≈” Ó∂∂ ÔÂȪ È≈Ò ‘Ø∫Á «Úº⁄ ¡≈¬∆ √∆Õ «¬√ Ò¬∆ ÓÀ˘ «¬√
Á≈ Óπ„Ò≈ ÷≈’≈ «Â¡≈ ’È Á≈ ¡Â∂ Óπ„Ò∂ ’∂√ª ˘ √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª ‘ºÒ
’È Á≈ ‹Ï≈ ‘≈«√Ò ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ ‘π‰ º’ ÓÀ∫ ‘˜≈ª ‘∆ ¡«‹‘∂ ’∂√ª
˘ ‘ºÒ ’ ⁄πº«’¡≈ ‘ªÕ Ï‘π √≈∂ ‹ÈÂ’ «¬’º·≈ ˘ √øÏØËÈ ’È Á≈
ÓΩ’≈ Ú∆ «Ó«Ò¡≈ ‘ÀÕ Ì≈Â∆ Á»ÁÙÈ ÂØ∫ «ÂøÈ Ú≈∆ ÒØ’ª Á∂ »-Ï-»
‘Ø«¬¡≈ ‘ªÕ AE ’∞ «’Â≈Ϫ Á≈ Ò∂÷’ ‘؉ Á∂ È≈Ò-È≈Ò «¬º’ ÓÀ◊˜∆È
“«Ú«◊¡≈È ‹Ø” Á≈ Óπº÷ √øÍ≈Á’ Ú∆ ‘ªÕ Â’Ù∆Ò Íπ√Â’ª Á∂ ÍÃ’≈ÙÈ
Á∆ Óπº÷ «˜øÓ∂Ú≈∆ «ÈÌ≈¿∞‰ Ú≈Ò≈ ¡Á≈≈ “Â’Ì≈Â∆ ÍÃ’≈ÙÈ” Ú∆ Ó∂∆
Á∂÷-∂÷ ‘∂· ¡º◊∂ ÚË «‘≈ ‘ÀÕ «¬√ ÓΩ’∂ ”Â∂ ÓÀ∫ ¿∞‘Ȫ ˘ ’πfi ¡«‹‘∆¡ª
Íø‹≈Ï∆ Íπ√Â’ª Ú∆ «Á÷≈¬∆¡ª «‹‘Û∆¡ª ⁄∆È∆ Ò∂÷’ª È∂ «Ò÷∆¡ª ‘ج∆¡ª
√ÈÕ «¬‘Ȫ Íπ√Â’ª «Úº⁄ “⁄Ó’Á≈ Ò≈Ò «√Â≈≈” Ȫ Á≈ «¬º’ È≈ÚÒ
¡Â∂ «¬º’ Íπ√Â’ «‹√Á≈ Ȫ “⁄∆È∆¡ª ̱ «¬øfi Ì‹≈¬∂” «¬‘ Íπ√Â’ª Á∂÷
’∂ ¿∞‘ Ï‘π ‘∆ ÷πÙ ‘ج∂Õ
√≈Ê∆ ‹◊Á∂Ú ’øÓØÓ≈‹≈ Ï≈∂ ÓÀ∫ Áº«√¡≈ «’ ¿∞‘ «¬º’ ¡‰Êº’ ÓÀ∫Ï
‘À «‹‘Û≈ Íπ«Ò√ «ÚÌ≈◊ «Úº⁄ ‘πø«Á¡ª ‘Ø«¬¡ª Ú∆ √π√≈«¬‡∆ Ò¬∆ «ÁÈ-
≈ «¬º’ ’Á≈ «‘øÁ≈ ‘ÀÕ ÚË∆¡≈ ÏπÒ≈∂ Á∂ È≈Ò-È≈Ò ¿∞‘ «¬º’ ÚË∆¡≈
Í≈·’ Ú∆ ‘ÀÕ ÍÛ∑È Á∆ π⁄∆ ’’∂ ‘∆ ¿∞√È∂ Â’Ù∆Ò Ò«‘ Ï≈∂ ‹≈‰’≈∆
ÍÃ≈Í ’∆Â∆ ‘ÀÕ ¡º‹ ¿π‘ √Óπº⁄∂ Â’Ù∆Òª «Úº⁄ √Ì ÂØ∫ ÚË∆¡≈ ‹≈Á»◊
Á∂ ÂΩ ”Â∂ Í≥‹≈Ï «Úº⁄ Íë√ºË ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ
¿∞√∂ «ÁÈ ·∆’ ÁØ ÿ≥‡∂ Ï≈¡Á ÓÀ‚Ó Ú» «‹¡≈˙ «Ò¡ª◊ Â∂ √Ω∫◊ ÍÀ∫◊
¡≈¬∂Õ ¿π‘Ȫ Á∂ È≈Ò √≈‚≈ ÁØ-Ì≈Ù∆¡≈ ÍÃØ. Úª◊ Ú∆ √∆Õ ¿π‘ ÁØÚ∂∫ ⁄∆È∆
Ì≈Ù≈ «Úº⁄ ◊ºÒÏ≈ ’’∂ ÍÃØ. Úª◊ ˘ √Ófi≈ «ÁøÁ∂ √È Â∂ ÍÃØ. Úª◊ «‘øÁ∆
¡Â∂ ¡≥◊∂˜∆ «Úº⁄ ◊ºÒÏ≈ Á∆ ‹≈‰’≈∆ √≈˘ Á∂ «ÁøÁ≈ √∆ Â∂ «¬√∂ Â∑ª
ÓØÛÚ∂∫ »Í «Úº⁄ √≈‚∂ Áπ¡≈≈ «ÁºÂ∂ ◊¬∂ ‹π¡≈Ï ¿∞È∑ª ˘ ÍÃ≈Í ‘Ø ‹ªÁ∂ √ÈÕ
‡ÀÒ∆«Ú˜È Á∂ ¡«Ë’≈∆¡ª È∂ √≈˘ Áº«√¡≈ «’ ¿πÈ∑ª È∂ √≈‚∆ Á√ «ÁȪ
Á∆ Ï∆«˜ø◊ «Úº⁄ ·«‘ ÁΩ≈È √≈‚∂ Ò¬∆ ‘∂· «Ò«÷¡≈ ÍÃØ◊≈Ó ÂÀ¡ ’∆Â≈
‘ÀÕ
«¬È∑ª «Úº⁄Ø∫ «ÂøÈ «ÁÈ Âª ‡ÀÒ∆«Ú˜È Á∂ ÍÃØ◊≈Ó Ò¬∆ √≈‚∆ Ù»«‡ø◊
‘ØÚ∂◊∆Õ «¬È∑ª «ÂøÈ «ÁȪ «Úº⁄Ø∫ Ú∆ «¬º’ «ÁÈ Á∆ Ù»«‡ø◊ Ï∆«˜ø◊ ÂØ∫ Ï≈‘
«¬º’ √‡»‚∆˙ «Úº⁄ ‘ØÚ∂◊∆ «’™«’ ⁄∆È∆ ‡ÀÒ∆«Ú˜È √‡»‚∆˙ ¡≥Á ¡º◊
È≈Ò √Ïø«Ë ’ج∆ Ú∆ Ù»«‡ø◊ ’È Á∆ ÓÈ≈‘∆ ‘ÀÕ «¬√ Ò¬∆ «¬º’ «ÁÈ Á∆
Ù»«‡ø◊ ¡≈¿±‡-‚Ø ‘ØÚ∂◊∆Õ «‹‘Û∆ ÁØ «ÁȪ Á∆ Ù»«‡ø◊ √‡»‚∆˙ ¡≥Á ‘ØÚ∂◊∆,
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 25
¿∞√ «Úº⁄ «¬º’ «ÁÈ Ò¬∆ ⁄∆È∆ ‹ÈÂ≈ ÏπÒ≈¬∆ ‹≈Ú∂◊∆Õ «‹‘Û∆ Â∞‘≈˘
Â∞‘≈‚∂ Á∂Ù Á∂ ¡≥Ë-«ÚÙÚ≈√ Ï≈∂ ¡Â∂ ⁄∆È «Ú⁄Ò∂ ¡≥Ë-«ÚÙÚ≈√ Ï≈∂
√Ú≈Ò Íπº¤∂◊∆Õ Â∞√∆∫ ¿∞√Á∂ ‹Ú≈Ï Á∂‰∂ ‘؉◊∂Õ Â∆√∆ «’Ù «Úº⁄ Ï∆«˜ø◊
Ô±È∆Ú«√‡∆ «Úº⁄ ÍÛ∑Á∂ Úº÷-Úº÷ Á∂Ùª Á∂ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª ˘ ÏπÒ≈«¬¡≈
‹≈Ú∂◊≈Õ ¿∞‘ ¡≈͉∂ Á∂Ù Á∂ ¡≥Ë-«ÚÙÚ≈√ª Ï≈∂ ¡Â∂ Ì≈ Á∂ ¡≥Ë-
«ÚÙÚ≈√ª Ï≈∂ √π¡≈Ò-‹π¡≈Ï ’È◊∂ ¡Â∂ ÁØ «ÁÈ Ò¬∆ ¿∞‘ √≈˘ Ï∆«˜ø◊
«Ú⁄Ò∆¡ª «¬«Â‘≈√’ Ê≈Úª Á∆ Ô≈Â≈ Ò¬∆ ÒÀ ’∂ ‹≈‰◊∂Õ √Ø, «ÓÊ∂
ÍÃØ◊≈Óª ˘ È∂Í∂ ⁄≈Û∑È Ò¬∆ √≈˘ «Â¡≈∆ ’È Ò¬∆ ¡≈«÷¡≈ «◊¡≈Õ
ÒØ’ª ÂØ∫ «√º÷Ø
⁄∆È Á∂ ⁄∂¡ÓÀÈ Ó≈˙-‹∂-Â∞ø◊ È∂ ⁄∆È∆ ‹ÈÂ≈ ˘ «¬‘ «√÷≈«¬¡≈
√∆ «’ ““ÒØ’ª ˘ «√÷≈¿∞‰ Ò¬∆ ÒØ’ª ÂØ∫ «√º÷ØÕ”” √Ø ÓÀ∫ «¬‘ Ú∂«÷¡≈ «’ ⁄∆È∆
‡ÀÒ∆«Ú˜È Á∂ ¡«Ë’≈∆¡ª Á≈ Óπº÷ ˜Ø «¬√ ◊ºÒ ”Â∂ Òº«◊¡≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆
«’ ¡√∆∫ ¡≈͉∂ Â’Ù∆Ò Ó∂«Ò¡ª «Úº⁄ ÒØ’ª ˘ Úº‚∂ ͺË ”Â∂ «’Ú∂∫ «¬’º·∂
’ ÒÀ∫Á∂ ‘ªÕ ¡√∆∫ ¿∞È∑ª ˘ Áº«√¡≈ «’ Ì≈ «Úº⁄ ‹ÁØ∫ Ú∆ ¡√∆∫ ’ج∆
Ó∂Ò≈ ’È≈ ‘πøÁ≈ ‘À ª ¡√∆∫ √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª ¡≈͉∆ √ø√Ê≈ Á∆ Ó∆«‡ø◊ «Úº⁄
√Óª, √Ê≈È Â∂ «ÓÂ∆ «‘ ’Á∂ ‘ªÕ ¿∞√ ÂØ∫ Ï≈¡Á È≈‡’ ¡Â∂ ‹≈Á»
«Á÷≈¿∞‰ Ú≈Ò∆¡ª ‡∆Óª Ï≈∂ ÎÀ√Ò≈ ’Á∂ ‘ªÕ √π√≈«¬‡∆ Á∂ Óπº÷ ÏπÒ≈∂ Ï≈∂
Ú∆ ÎÀ√Ò≈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ «¬√ Ó∆«‡ø◊ ÂØ∫ Ï≈¡Á ¡√∆∫ ¡÷Ï≈ª «Úº⁄ ¡≈͉∂
ÍÃØ◊≈Ó Á≈ Ú∂Ú≈ ıÏª Á∂ »Í «Úº⁄ ¤ÍÚ≈™Á∂ ‘ª ¡Â∂ «Î ¡≈Ò∂-Áπ¡≈Ò∂
Á∂ «Í≥‚ª «Úº⁄ ÓπÈ≈Á∆ ’Ú≈¬∆ ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ «¬Ù«Â‘≈ Â∂ ÁØ-Ú’∆¡ª Úø‚∆¡ª
‹ªÁ∆¡ª ‘È, ’ø˪ ”Â∂ È≈¡∂ «Ò÷Ú≈¬∂ ‹ªÁ∂ ‘È, √’±Ò-Óπ÷∆¡ª Â∂
Íø⁄≈«¬Â ¡«Ë’≈∆¡ª ˘ √»«⁄ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ÍÂÚøÂ∂ √º‹‰ª ˘ √ºÁ≈-
ͺÂ Ì∂‹∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ¡≈Ó ‹ÈÂ≈ ÂØ∫ Îø‚ Á∆ ¿∞◊≈‘∆ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ √Óπº⁄∂
»Í «Úº⁄ «¬‘ Â’Ù∆Ò Ó∂Ò∂ ‹ÈÂ≈ Ò¬∆ ‹ÈÂ≈ Áπ¡≈≈ ‘∆ ’∆Â∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ
√À∫’Û∂ «Ú¡’Â∆ «¬√ Ó∂Ò∂ Á∆ √ÎÒÂ≈ Ò¬∆ √◊Ó Ì»«Ó’≈ «ÈÌ≈™Á∂ ‘ÈÕ
’∞fi Á∆¡ª «Ú¤≈™Á∂ ‘È, ’∞fi ’∞√∆¡ª Ò◊≈™Á∂ ‘È Â∂ ’∞fi «’Â≈Ϫ
Á∆¡ª √‡≈Òª Ò◊≈™Á∂ ‘ÈÕ «¬√ Â∑ª «ÈÙ«⁄ «ÁÈ ”Â∂ «¬‘ ÍÃØ◊≈Ó ‘πøÁ≈
‘ÀÕ ÍÃØ◊≈Ó «ÂøÈ ÂØ∫ Í≥‹ ÿ≥‡∂ Ò¬∆ ⁄ÒÁ≈ ‘ÀÕ È≈‡’ª Á∂ «Ú⁄’≈Ò∂ √Ó∂∫
«Úº⁄ ‹≈Á» Á∂ «‡zº’ «Ú÷≈¬∂ ‹ªÁ∂ ‘È ‹ª Óπº÷-Óπº÷ ÏπÒ≈∂ ÏπÒ≈¬∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ
√≈‚∂ Áπ¡≈≈ Áº√∆¡ª ◊¬∆¡ª ¿∞ÍØ’Â ◊ºÒª ¡È∞√≈ ‘∆ ¿∞È∑ª È∂
‡ÀÒ∆«Ú˜È ÍÃØ◊≈Ó Ú∆ ‹ÈÂ≈ ˘ «¬√∂ „ø◊ È≈Ò «Ú÷≈¿∞‰ Á≈ ÎÀ√Ò≈ ’∆Â≈Õ
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 26

√ÓπøÁ∆ «’È≈∂ ¿∞µÂ∂ Ù»«‡ø◊
Í«‘Ò∆ «’Ù Ҭ∆ ¿∞È∑ª È∂ ¡º◊ Ú≈Ò∂ «‡zº’ª ˘ ‘∆ ⁄π«‰¡≈ ¡Â∂
¡√∆∫ Ï∆«˜ø◊ ÂØ∫ √º· «’ÒØÓ∆‡ Á∆ Á»∆ ¿πºÂ∂ Ú√∂ «¬º’ Ù«‘ ÚºÒ ⁄ºÒ ͬ∂Õ
√Û’ª Ï‘π ‘∆ √≈Î √πÊ∆¡ª √∆Õ Ï‘πÂ∆¡ª «ÏÒ«‚ø◊ª Ï‘π-Ó≥«˜Ò∆ «¬Ó≈ª
√ÈÕ ◊º‚∆¡ª AA@-AAE «’ÒØÓ∆‡ ÍÃÂ∆ ÿ≥‡∂ Á∆ √Í∆‚ È≈Ò ‹≈-¡≈
‘∆¡ª √ÈÕ «’Â∂ Ú∆ ’ج∆ Úº‚∆ Ì∆Û È˜ È‘∆∫ ¡≈ ‘∆ √∆Õ ÍπÒª ÂØ∫ ¶ÿ‰
Ò¬∆ Úº‚∆ Î∆√ Ú√»Ò∆ ‹≈ ‘∆ √∆Õ ’≈ Á≈ Ú∆ «‡’‡ ⁄≈Ò∆-Í≥‹≈‘ πͬ∂
ÂØ∫ ÿº‡ È‘∆∫ √∆Õ «ÓÊ∂ ÍÃØ◊≈Ó ¡È∞√≈ ¡√∆∫ ·∆’ √Ó∂∫ «√ √‡»‚∆˙ «Úº⁄
Í‘πø⁄ ◊¬∂Õ «¬‘ «¬º’ Ï‘π ں‚∂ ‘Ø‡Ò Á≈ Ú∂‘Û≈ √∆Õ «¬√ «Úº⁄ Ú∆ √≈‚∂
Ò¬∆ ’Ó∂ Ïπº’ ’Ú≈¬∂ ‘ج∂ √ÈÕ «’Â∂-«’Â∂ Ï‘π √≈∆¡ª Ê≈Úª ”Â∂ ⁄∆È∆
Ì≈Ù≈ «Úº⁄ ’πfi ÙÏÁ «Ò÷∂ ‘ج∂ √È «‹È∑ª Á∆ √Ófi √≈˘ ¿∞µ’≈ È‘∆∫ ÍÀ∫Á∆
√∆Õ «¬º’ ÁØ Ê≈Úª ”Â∂ ¡≥◊∂˜∆ Ì≈Ù≈ «Úº⁄ «Ò÷∂ ÙÏÁ ˜» ÍÛ∑∂ √È Í
«¬‘ ÙÏÁ ‹ª Ú≈’ ◊Ò ‘∆ √È, ‹Ø ⁄∆È∆¡ª Á∆ ¡≥◊∂˜∆ ÍÃÂ∆ ¡π⁄∆
˘ Á√≈ ‘∂ √ÈÕ
«¬ºÊ∂ ‘ØȪ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ √≈˘ ⁄∆È Á∆ ≈‹Ë≈È∆ Ï∆«˜ø◊ «Úº⁄ ’øÓ
’ ‘∂ Â’Ù∆Òª Á∆ ‹Ê∂ÏøÁ∆ Á∂ ’∞fi ¡‘πÁ∂Á≈ª ˘ «ÓÒ≈«¬¡≈ «◊¡≈,
«‹È∑ª «Úº⁄ «¬√ ‹Ê∂ÏøÁ∆ Á∂ ÍÃË≈È Ù∆Ó≈ ÈÀ‰ Ú∆ Ù≈«ÓÒ √ÈÕ «¬ºÊ∂ ‹◊Á∂Ú
ÚºÒØ∫ ¡º◊ È≈Ò √Ïø«Ë «‡zº’ ‘∆ «Á÷≈¬∂ ◊¬∂Õ ¿∞È∑ª È∂ «¬º’ ¡«‹‘∂ «Ú‘Û∂
«Úº⁄, «‹√ Á∂ «ÂøÈ Í≈√∂ Úª‚≈ Ï«‰¡≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆, ¡≈͉∂ ’ÀÓ∂ «Îº‡ ’∆Â∂
‘ج∂ √ÈÕ «¬√ ¡ÀÍ∆√Ø‚ «Úº⁄ ¿πÈ∑ª È∂ ÓÀ˘ Óπº÷-Ó«‘Ó≈È Ï‰≈«¬¡≈ ‘Ø«¬¡≈
√∆Õ «¬√∂ ’Û∆ Á∂ «¬√ ÂØ∫ Í«‘Òª Ú≈Ò∂ ¡ÀÍ∆√Ø‚ «Úº⁄ √ø√≈ Á≈ Íë√ºË
Óπº’∂Ï≈˜ Óπ‘øÓÁ ¡Ò∆ Óπº÷ Ó«‘Ó≈È √∆Õ ¿∞È∑ª È∂ Ó∂∆ ‹≈‰-Í«‘⁄≈‰ ’Ú≈¬∆
¡Â∂ Áº«√¡≈ «’ «’Ú∂∫ Ì≈ «Úº⁄ Â’Ù∆Òª Á∆ «¬º’ Úº‚∆ ‹Ê∂ÏøÁ∆ ’øÓ
’ ‘∆ ‘À «‹√Á≈ ¡≈Ë≈ ‘∆ ‹ÈÂ’ ‘ÀÕ «¬√ ÂØ∫ Ï≈¡Á «Ó√‡ √»¬∆ È∂
«‹‘Û≈ «’ ⁄∆È Á∂ ÚË∆¡≈ «ÎÒÓ∆ ¡À’‡ª «Úº⁄Ø∫ «¬º’ ‘À, Ù∆Ó≈ ÈÀ‰ Á∆
‹≈‰-Í«‘⁄≈‰ ’Ú≈¬∆Õ «Ó√‡ √»¬∆ Á≈ ÒØ’ª «Úº⁄ ‘ÓÈ «Í¡≈≈ ‘؉
Á≈ «¬√ ◊ºÒ ÂØ∫ ¡≥Á≈˜≈ Ò◊≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈ ‘À «’ «‹ºÊ∂ ¿∞‘ ‹ªÁ≈ ‘À
¿∞µÊ∂ ‘˜≈ª «Ú¡’Â∆ ¿∞√ ÂØ∫ ‘√Â≈÷ ÒÀ‰ Ò¬∆ Ò≈¬∆Ȫ ω≈ ÒÀ∫Á∂ ‘ÈÕ
«¬ºÊ∂ ¡√∆∫ ÒØ’ª ˘ «Ú÷≈«¬¡≈ «’ Ì≈ «Úº⁄ ’∞fi Í≈÷≥‚∆ ¡º◊ Á∂
¿∞µÍ «’Ú∂∫ Â∞Á∂ ‘ÈÕ «¬√ ’øÓ Ò¬∆ ¡√∆∫ E@ «’ÒØ ’ØÒ≈ Ó≥◊Ú≈«¬¡≈ ¡Â∂
Ò◊Ì◊ A@-AB Îπº‡ ¶Ï≈ ¡Â∂ ÁØ Îπº‡ ⁄ΩÛ≈ «¬º’ ’º⁄∂ ’ØÒ∂ Á≈ ÏÀµ‚ «Â¡≈
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 27
’∆Â≈Õ «¬√ ¡º◊ ¿∞µÍØ∫ Í«‘Òª ‹◊Á∂Ú È∂ ÁØ-«ÂøÈ ⁄º’ Ò◊≈¬∂∂Õ «Î ¿∞√
¿∞µÂØ∫ Á∆ ’¬∆ Á‹È ⁄∆È∆ ’∞Û∆¡ª ¡Â∂ Óπø«‚¡ª ˘ ¶ÿ≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ
Ï∆«˜ø◊ Á∆ Â’Ù∆Ò ‹Ê∂ÏøÁ∆ Á∂ ÍÃË≈È ÙÃ∆ Ù∆Ó≈ ÈÀ‰ Ú∆ ⁄º’ ’º‡‰ Òº◊∂
Í ¿∞È∑ª È∂ ⁄∆È∆¡ª ˘ «Ú÷≈¿∞‰ Ò¬∆ ¡≈͉∆ ◊Â∆ ÊØÛ∑∆ «‹‘∆ Ë∆Ó∆ ’
«ÁºÂ∆Õ «√º‡∂ Ú‹Ø∫ ¿∞È∑ª Á∂ ÍÀ ‘∆ √Û ◊¬∂Õ «‹øÈ∆ Á∂ ¡√∆∫ Ï∆«˜ø◊ «Úº⁄
‘∂ ¿∞È∑ª ˘ Ú∑∆Ò-⁄∂¡ ¿∞µÍ «‘øÁ∂ ‘ج∂ ‘∆ √≈‚≈ √≈Ê Á∂‰≈ «Í¡≈Õ
¡◊Ò∂ «‡zº’ «Úº⁄ ¿∞ÏÒÁ∂ ‘ج∂ Â∂Ò «Úº⁄ ‘ºÊ Í≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ ‹◊Á∂Ú
¡Â∂ Ù∆Ó≈ ÈÀ‰ √Ó∂ ϑπ √≈∂ √≈Ê∆¡ª È∂ «¬øfi ’∆Â≈Õ «¬√ ’øÓ Ò¬∆
«ÈßÏ»¡ª Á∆ ÚÂØ∫ Ú∆ ’∆Â∆ ◊¬∆ Í ⁄∆È∆ «ÈßÏ»¡ª Á≈ ¡≈’≈ Ì≈Â∆
«ÈßÏ»¡ª Á∂ Óπ’≈ÏÒ∂ «’Â∂ Úº‚≈ √∆Õ «¬√∂ ’Û∆ ˘ ‘Ø ¡º◊∂ ÂØ«Á¡ª ‹◊Á∂Ú
È∂ ÏˇÁ∂ ‘ج∂ √ø◊Òª ˘ ·ß„≈ ’∆Â≈Õ
√≈‚≈ Ó≥ÂÚ «√Î ‡ÀÒ∆«Ú˜È ”Â∂ «‡zº’ «Ú÷≈¿∞‰≈ ‘∆ È‘∆∫ √∆, √◊Ø∫
¿∞µÊØ∫ Á∆ ‹ÈÂ≈ ¡Â∂ Â’Ù∆Òª ˘ «¬È∑ª «‡zº’ª Á∆ ‡∂«Èß◊ Á∂‰≈ Ú∆ √∆Õ
«¬øfi ’Á∂ ‘ج∂ ¡√∆∫ ¿∞µÊØ∫ Ï‘π ’∞fi «√º«÷¡≈ Ú∆ Â∂ «√÷≈«¬¡≈ Ú∆Õ «√º’≈
◊Ó ’È≈, È≈∆¡Ò «Úº⁄Ø∫ ¡º◊ ÍÃ◊‡ ’È≈, Ó»ø‘ «Úº⁄Ø∫ Ò≈‡ª ÍÃ◊‡
’È≈, ¡º÷ª ”Â∂ ͺ‡∆ ÏøÈ∑ ’∂ Ó؇-√≈¬∆’Ò ⁄Ò≈¿∞‰≈, «¬‘ √ºÌ∂ ¡«‹‘∂
«‡zº’ √È «‹‘Û∂ ¡√∆∫ ¿∞‘Ȫ ÂØ∫ «√º÷∂ ¡Â∂ ¿∞È∑ª «√÷≈¬∂Õ
«¬È∑ª «‡zº’ª Á∆ ÒÛ∆ ˘ ‘Ø ¡º◊∂ ÚË≈™Á∂ ‘ج∂ ¡√∆∫ ¿∞È∑ª ˘ Áº«√¡≈
«’ «’Ú∂∫ Í≥‹≈Ï Á∂ Ï‘π √≈∂ Í≈÷≥‚∆ √≈Ë Ó≥Âª Á∂ ‹≈Í ≈‘∆∫ ¡◊È∆ ÍÃ◊‡
’ «ÁøÁ∂ ‘ÈÕ Ì≈ Á∆ «‘ ⁄πº’∆ ÍÃË≈È Ó≥Â∆ √Ã∆ÓÂ∆ «¬øÁ≈ ◊ªË∆ ȱø
Ú∆ Ë«øÁ ÏÑÓ⁄≈∆ Ȫ Á∂ «¬º’ Úº‚∂ Í≈÷≥‚∆ È∂ Ó≥Âª Á∂ ‹≈Í Á≈ Ï‘≈È≈
ω≈™Á∂ ‘ج∂ ¡◊È∆ ÍÃ◊‡ ’È Á∆ Íë’«¡≈ ≈‘∆∫ Òπº‡ ‘∆ «Ò¡≈ √∆Õ «¬√
«‡zº’ «Úº⁄ Òπ’Ú∂∫ „ø◊ ≈‘∆∫ ’∞fi Ò≈Ò ÁÚ≈¬∆ Í«‘Òª ‘∆ «ÓÒ≈¬∆ ‘øπÁ∆ ‘ÀÕ
«Î Á∂√∆ «ÿ˙ Í≈¿∞‰ Á∂ Ï‘≈È∂ ’∞fi ◊Ò≈¬∆√Ã∆È ‘ÚÈ «Úº⁄ Í≈ «ÁºÂ∆ ‹ªÁ∆
‘ÀÕ Ò≈Ò ÁÚ≈¬∆ ¡Â∂ ◊Ò≈¬∆√Ã∆È Á∆ √≈«¬«‰’ «’«¡≈ ≈‘∆∫ ¡◊È∆
ÍÃ◊‡ ‘Ø ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ
¿∞ Í Ø ’  «‡z º ’ «Ú÷≈¿∞ ‰ ¡Â∂ «√÷≈¿∞ ‰ ÂØ ∫ Ï≈¡Á ‹◊Á∂ Ú È∂
¡◊È∆-«¬ÙÈ≈È ’È≈ Ùπ» ’ «ÁºÂ≈Õ ÒØ‘∂ Á∆ «√Ò≈¬∆ È≈Ò ÏøÈ∑∂ ‘ج∂ ’ºÍÛ∂
˘ «Óº‡∆ Á∂ Â∂Ò «Úº⁄ ‚∞ÏØ«¬¡≈ «◊¡≈ ¡Â∂ «Î «¬√˘ ¡º◊ Ò≈ ’∂ ¡≈͉∆¡ª
Ï≈‘ª ¡Â∂ ¤≈Â∆ ”Â∂ Î∂«¡≈ «◊¡≈Õ «¬√ ÂØ∫ Ï≈¡Á ¿∞√ È∂ ÓπÙ’-’≈λ
Á∂ ’∞fi ‡π’Û∂ Ò¬∂∂Õ «¬È∑ª ˘ ¡º◊ Ò≈ ’∂ ¡≈͉∂ ‘ºÊª ”Â∂ ¿π¤≈ÒÁ≈ «‘≈Õ
¡◊Ò∆ Ú≈∆ »ø Á∂ «Óº‡∆ Á∂ Â∂Ò «Úº⁄ ‚∞Ïج∂ ‘ج∂ ‡π’«Û¡ª Á∆ √∆Õ «¬√ Â∑ª
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 28
¿∞‘ ¡º◊ ÷≈ ’∂ «Ú÷≈™Á≈ «‘≈Õ ¿∞√È∂ «¬º’ ⁄∆È∆ ÒÛ’∆ ˘ Ó∂˜ ”Â∂
«Ï·≈«¬¡≈ ¡Â∂ ¿∞√Á∂ «√ ¿∞µÂ∂ ‘∆ ⁄≈‘ ω≈ ’∂ «Ú÷≈ «ÁºÂ∆Õ «¬√ ’Û∆
Á≈ ¡≈÷∆ «‡zº’ ¡º÷ª ¿∞µÂ∂ ͺ‡∆ ÏøÈ∑ ’∂ Ó؇-√≈¬∆’Ò ⁄Ò≈¿∞‰ Á≈ √∆Õ
«Ú‘Û≈ ¤Ø‡≈ ‘؉ ’’∂ ¡Â∂ ¿∞√ «Úº⁄ Òº◊∂ ÎπºÒª ¡Â∂ ÿ≈‘ ˘ ÈÙ‡ ‘؉Ø∫
Ï⁄≈¿∞‰ Ò¬∆ ¡√∆∫ Ó؇-√≈¬∆’Ò Á∆ Ï‹≈¬∂ √≈¬∆’Ò ⁄Ò≈¿π‰ Á≈ ‘∆
ÎÀ√Ò≈ «Ò¡≈ «’™«’ ¡√∆∫ «¬‘ √≈≈ ’∞fi ¿∞È∑ª ˘ ‘∆ «√÷≈¿∞‰≈ √∆Õ «¬√
Ò¬∆ √≈¬∆’Ò ⁄Ò≈¿∞‰ Ú≈Ò∂ ÒÛ’∂ Á∆ ⁄؉ Ú∆ ⁄∆È∆¡ª «Úº⁄Ø∫ «¬º’ Á∆
’ Ò¬∆ ◊¬∆Õ «¬√ Â∑ª Í»∆ Â∑ª √ÎÒÂ≈Í»Ú’ ¡Â∂ Â≈Û∆¡ª Á∆
◊Û◊Û≈‘‡ «Úº⁄ ¡√∆∫ «¬‘ «’Ù ͻ∆ ’ «ÁºÂ∆Õ «¬√ ÂØ∫ Ï≈¡Á ⁄∆È∆
√≈˘ ¡≈͉∂ À√‡ØÀ∫‡ «Úº⁄ ÒÀ ◊¬∂Õ «‹ºÊ∂ √À∫’Û∂ «’√Ó Á∂ Í’Ú≈È √≈˘
¿∞‚∆’ ‘∂ √ÈÕ ’∞fi ⁄∆È∆ Ó«·¡≈¬∆¡ª √≈˘ Í«‘Ò∆ Ú≈ Ș∆∫ ¡≈¬∆¡ªÕ
≈Â∆∫ Òº◊Ì◊ I Ú‹∂ Á∂ ’∆Ï ¡√∆∫ ¡≈͉∂ ‘Ø‡Ò «Úº⁄ Ú≈Í√ Íπº‹ ◊¬∂Õ
¡√∆∫ ¡≈͉∂ ÿª ˘ ÎØÈ «ÓÒ≈¬∂, ≈˜∆ ÷πÙ∆ Íπº¤∆ Â∂ «¬√ √Ì Ï≈∂ Ú∆ √»⁄È≈
«ÁºÂ∆Õ
⁄∆È∆ Â’Ù∆Ò ¡≈◊»
ÓÀ∫ ‹ÁØ∫ Ú∆ «’√∂ √Ê≈È Á∆ Ô≈Â≈ ’È∆ ‘πøÁ∆ ‘À, ª Ó∂≈ Í»≈
«Ë¡≈È ¿π√ ¿∞Á∂Ù Á∆ Í»Â∆ ÚºÒ Òº«◊¡≈ ‘πøÁ≈ ‘À «‹√ Ò¬∆ √≈˘ ¿∞µÊ∂
ÏπÒ≈«¬¡≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ Ï≈’∆ ’øÓ ÓÀ∫ Ï≈¡Á Á∂ √Ó∂∫ Ò¬∆ ¤º‚ ÒÀ∫Á≈ ‘ªÕ √Ø
Ï∆«˜ø◊ «Úº⁄ Ú∆ ÓÀ∫ Í»≈ «Ë¡≈È “⁄≈¬∆È≈ √À∫‡Ò ‡ÀÒ∆«Ú˜È” ÚºÒØ∫ «Â¡≈
’∆Â∆¡ª ‹≈‰ Ú≈Ò∆¡ª «’Ùª ÚºÒ «ÁºÂ≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆Õ ⁄≈¬∆È≈ √À∫‡Ò
‡ÀÒ∆«Ú˜È Á∂ ‚≈«¬À’‡ «Ó√‡ √Ω∫◊ ÍÀ∫◊ È∂ ÓÀ˘ Áº«√¡≈ «’ ¡◊Ò∂
¡ÀÍ∆√Ø‚ «Úº⁄ Ú∆ Â∞‘≈˘ Óπº÷ Ó«‘Ó≈È Á∂ ÂΩ ”Â∂ Í∂Ù ’∆Â≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ «¬√
«Úº⁄ Ï∆«˜ø◊ «Ú⁄Ò∆ Â’Ù∆Òª Á∆ ‹Ê∂ÏøÁ∆ Á∂ ÍÃË≈È Ù∆Ó≈ ÈÀ‰ Ú∆ Ù≈«ÓÒ
‘؉◊∂Õ Íë√ºË ¡À’‡ «Ó√‡ √»¬∆ ÒØ’ª È≈Ò Â∞‘≈‚∆ ‹≈‰-Í«‘⁄≈‰
’Ú≈¿∞‰◊∂Õ ⁄∆È Á∂ Úº÷-Úº÷ Ì≈◊ª ÂØ∫ DE Á∂ Ò◊Ì◊ ÈΩ‹Ú≈È ÒÛ’∆¡ª,
ÒÛ’∂, «¬√Â∆¡ª Â∂ ÍπÙ Ú∆ Ù≈«ÓÒ ‘؉◊∂Õ ¿∞‘ Â∞‘≈˘ Úº÷-Úº÷ Â∑ª
Á∂ √π¡≈Ò Íπº¤‰◊∂, «‹È∑ª Á∂ ‹Ú≈Ï Â∞√∆∫ ¡Â∂ Ù∆Ó≈ ÈÀ‰ È∂ Á∂‰∂ ‘؉◊∂Õ
«Ó√‡ √Ω∫◊ ÍÀ∫◊ È∂ ÓÀ˘ ⁄∆È∆ √’≈ Á∆¡ª ’∞fi È∆Â∆¡ª Ï≈∂ Ú∆
√Ófi≈«¬¡≈, «’™«’ √À∫‡Ò ‡ÀÒ∆«Ú˜È ⁄∆È Á∆ √’≈∆ ¬∂‹ø√∆ ‘ÀÕ «¬√
Ò¬∆ √≈‚∂ «¬√ ÍÃØ◊≈Ó «Úº⁄ ⁄∆È∆ √’≈ Á∆¡ª È∆Â∆¡ª Á∆ fiÒ’ «ÓÒ‰∆
Ô’∆È∆ ‘؉∆ ⁄≈‘∆Á∆ ‘ÀÕ ¿∞‘Ȫ È∂ ËÓ √ÏøË∆ ⁄∆È∆ √’≈ Á∆ È∆Â∆
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 29
Ï≈∂ Ú∆ ÓÀ˘ Áº«√¡≈ «’, ““⁄∆È Á∆ √’≈ «’√∂ Ú∆ ËÓ ÍÃÂ∆ Ȫ‘-Ú≈⁄’
Úº¬∆¡≈ È‘∆∫ ¡Í‰≈™Á∆Õ ¡√∆∫ ‡ÀÒ∆«Ú˜È ÂØ∫ «¬º’ Ú∆ ◊ºÒ ¡«‹‘∆ È‘∆∫
’«‘ √’Á∂ «‹√ «Úº⁄ ⁄∆È Á∂ «’√∂ Ú∆ Ú√È∆’ Á∆¡ª Ë≈«Ó’ Ì≈ÚÈ≈Úª
˘ ·∂√ Í‘πø⁄Á∆ ‘ØÚ∂Õ””
√Ì Ò¬∆ ÷≈‰≈ √’≈ ÚºÒØ∫
¡√∆∫ √≈«¡ª È∂ Ò-«ÓÒ ’∂ ’∞fi √π¡≈Òª Á∆ ⁄؉ ’∆Â∆ «‹‘Û∂ ⁄∆È∆
‹ÈÂ≈ ÚºÒØ∫ √≈˘ Íπº¤∂ ‹≈‰∂ √ÈÕ Í»≈ «ÁÈ Ò◊Ì◊ ¿∞‘ «¬È∑ª √π¡≈Òª
Ò¬∆ «ÁºÂ∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂ ‹π¡≈Ϫ Á∆ «‘√Ò ’Ú≈™Á∂ ‘∂Õ ¡◊Ò∂ «ÁÈ
Ò◊Ì◊ AA ’∞ Ú‹∂ √≈˘ ⁄≈¬∆È≈ √À∫‡Ò ‡ÀÒ∆«Ú˜È Á∂ Óπº÷ ÁÎÂ «Úº⁄
«Ò‹≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ «¬‘ «¬º’ Ï‘π ‘∆ Úº‚∆ Ï‘π-Ó≥«˜Ò∆ √πøÁ «¬Ó≈ ‘ÀÕ
«¬√ Á∆ ‘∂·Ò∆ Ó≥«˜Ò ¿∞µÂ∂ √‡»‚∆˙ ω∂ ‘ج∂ ‘ÈÕ «¬√ «Úº⁄ ’∞fi Áπ’≈Ȫ
¡Â∂ À√‡ØÀ∫‡ Ú∆ ‘ÈÕ √≈‚∂ ‹≈‰ ÂØ∫ ’πfi √Ó∂∫ Ï≈¡Á ‘∆ ÁπÍ«‘ Á≈ ÷≈‰≈
¡≈ «◊¡≈ «‹√ «Úº⁄ ÷≈‰ Ò¬∆ Ó∆‡ Á∆¡ª ÚøÈ-√πÚøÈ∆¡ª ÚøÈ◊∆¡ª Á∂ È≈Ò
Í∆‰ Ò¬∆ Ú∆ Ï‘π √≈∂ ÙÏÂ, ’Ø’≈ ’ØÒ≈ Á∆¡ª ÏøÁ ‚ºÏ∆¡ª √ÈÕ √≈‚∂
ÁØ-Ì≈Ù∆¬∂ È∂ √≈˘ Áº«√¡≈ «’ √≈∂ √’≈∆ ÁÎÂª «Úº⁄ ÁπÍ«‘ Á≈ ÌØ‹È
ÁÎÂª (√’≈) ÚºÒØ∫ «ÁºÂ≈ ‹ªÁ≈ ‘À ¡Â∂ «¬‘ √Ì Ò¬∆ «¬º’Ø-√≈ Á≈
‘πøÁ≈ ‘ÀÕ √‡»‚∆˙ «¬º’ ’≈Î∆ ¶Ï≈-⁄ΩÛ≈ ‘≈Ò √∆Õ «‹√ Á∂ ¿∞µÍ ’∞fi ’À«ÏÈ
ω∂ ‘ج∂ √ÈÕ «‹È∑ª «Úº⁄ ‚≈«¬À’‡, ÍÃÏøË’ ¡≈«Á Ú∆ ÏÀ· ’∂ ¡≈͉∆¡ª
‘Á≈«¬Âª «ÁøÁ∂ √ÈÕ ¿∞‘Ȫ È∂ ÓÀ˘ Â∂ ‹◊Á∂Ú ˘ ¡«‹‘∂ Ó≈¬∆’Ø ÎØÈ «ÁºÂ∂
«‹È∑ª ÂØ∫ √≈‚∆ ◊ºÒ ÁØ-Ì≈Ù∆¬∂ ˘ √π‰Á∆ √∆ ¡Â∂ √≈‚∂ ÁØ-Ì≈Ù∆¬∂ Á∆ ◊ºÒ
√≈˘ √π‰Á∆ √∆Õ ⁄∆È∆ ‹ÈÂ≈ ˘ ¡«‹‘∂ Ó≈¬∆’Ø ÎØÈ «ÁºÂ∂ ◊¬∂ «‹È∑ª ≈‘∆∫
⁄∆È∆ ‹ÈÂ≈ Á∆ ¡≈Ú≈˜ ‡ÀÒ∆«Ú˜È ’ÀÓ∂ «Úº⁄ «’≈‚ ‘Ø ‹ªÁ∆ √∆ ¡Â∂
√≈‚≈ ÁØ-Ì≈Ù∆¡≈ ÍÃØ. Úª◊ √≈˘ ¿π‘Ȫ Á≈ Íπº«¤¡≈ ‘Ø«¬¡≈ √Ú≈Ò Áº√
«ÁøÁ≈ √∆ ¡Â∂ √≈‚∂ Áπ¡≈≈ «ÁºÂ∂ ‘ج∂ ‹Ú≈Ï Á≈ ÓΩ’∂ ”Â∂ ‘∆ ⁄∆È∆ Ì≈Ù≈
«Úº⁄ ¡È∞Ú≈Á ’’∂ Áπ‘≈ «ÁøÁ≈ √∆Õ «¬√ Â∑ª √π¡≈Òª-‹π¡≈Ϫ Á≈ «¬‘
«√Ò«√Ò≈ ⁄ÒÁ≈ «‘≈Õ «¬ºÊ∂ ÓÀ∫ «¬√ DE «Ó≥‡ Á∂ ¡ÀÍ∆√Ø‚ Ò¬∆ ⁄∆È∆ ‹ÈÂ≈
ÚºÒØ∫ ÓÀÊØ∫ Íπº¤∂ ◊¬∂ √π¡≈Ò ¡Â∂ Ó∂∂ Áπ¡≈≈ «ÁºÂ∂ ◊¬∂ √ø÷∂Í ‹π¡≈Ï Áº√ «‘≈
Ի :-
? Ì≈ Á∂ „Ω∫◊∆ Â∂ Í≈÷≥‚∆ ÒØ’ª ˘ «’Ú∂∫ ·◊Á∂ ‘È ?
- Ì≈ Á∆ ‹È√ø«÷¡≈ Ï‘π «˜¡≈Á≈ ‘À ¡Â∂ ÒØ’ ¡ÈÍÛ∑ Â∂ ◊∆Ï
‘ÈÕ «¬ºÊ∂ ˜≈ª-Í≈ª Â∂ ËÓª Á≈ ÏØÒÏ≈Ò≈ ‘ÀÕ ¿∞ÍØ’Â √≈∂ ’≈È
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 30
«◊¡≈È Á∆ ÿ≈‡ ÍÀÁ≈ ’Á∂ ‘ÈÕ «◊¡≈È‘∆‰ «Ú¡’Â∆¡ª ˘ √π÷≈Ò∂ „ø◊
È≈Ò ‘∆ ‚≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈ ‘ÀÕ «¬√ Ò¬∆ „Ω∫◊∆ ¿∞È∑ª «Úº⁄ √«‘Ó ÍÀÁ≈
’ «ÁøÁ∂ ‘ÈÕ ‚∂ ¡Â∂ √«‘Ó∂ ‘ج∂ «Ú¡’Â∆¡ª ˘ ´º‡‰≈ ÏÛ≈ ¡≈√≈È ‘πøÁ≈
‘ÀÕ ‚ ¡Â∂ Ú«‘Ó ‘Ó∂Ù≈ «◊¡≈È Á∆ ÿ≈‡ «Úº⁄Ø∫ ‘∆ ÍÀÁ≈ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ
? √≈˘ ÍÂ≈ Òº«◊¡≈ ‘À «’ Ì≈ Á∂ Íê Í≥‹≈Ï «Úº⁄ ÒØ’ Úº‚∆
Ó≈Â≈ «Úº⁄ Â’Ù∆Ò Ó∂Ò∂ Á∂÷‰ Ò¬∆ ¡≈™Á∂ ‘ÈÕ Â∞√∆∫ Ó∂«Ò¡ª «Úº⁄ ¿∞È∑ª
˘ ’∆ «Á÷≈™Á∂ ‘Ø ?
- Â’Ù∆Ò Ó∂«Ò¡ª ≈‘∆∫ ¡√∆∫ ÒØ’ª ˘ ¡≥Ë-«ÚÙÚ≈√ª «Úº⁄Ø∫ Ï≈‘
«È’Ò‰ Á≈ ˜ØÁ≈ √ºÁ≈ Á∂‰≈ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ «¬√ Ò¬∆ ¡√∆∫ ¡«‹‘∂ È≈‡’ ‘∆
«Ú÷≈™Á∂ ‘ª «‹‘Û∂ «¬√ «ÚÙ∂ ˘ ÒÀ ’∂ ‘∆ «Ò÷∂ ◊¬∂ ‘Ø‰Õ «¬È∑ª È≈‡’ª
«Úº⁄ «’√∂ ‹ØÂÙ∆ ‹ª Ï≈Ï∂ Á∂ ÒØ’ª ˘ ´º‡‰ Á∂ „ø◊ª Á≈ ÍÁ≈Î≈Ù ’∆Â≈
«◊¡≈ ‘πøÁ≈ ‘À Â∂ «¬√∂ Â∑ª ‘∆ ⁄ÓÂ’≈ª Á∂ Í≈‹ ¿πË∂Û∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ Ï‘πÂ∂
ÍÃØ◊≈Óª «Úº⁄ ‹≈Á» Á∂ ¡«‹‘∂ «‡zº’ª Á∆ ‘∆ ⁄؉ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ‘À «‹øÈ∑ª Á∆
ÚÂØ∫ „Ω∫◊∆¡ª Áπ¡≈≈ ÒØ’ª ˘ ´º‡‰ Ò¬∆ ¡≈Ó ‘∆ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ «¬√∂
Â∑ª ¡«‹‘∂ Ó∂«Ò¡ª «Úº⁄ ¡«‹‘∆¡ª Íπ√Â’ ÍÃÁÙÈ∆¡ª ‘∆ Ò◊≈¬∆¡ª
‹ªÁ∆¡ª ‘È «‹‘Û∆¡ª Ú«‘Óª-ÌÓª ÂØ∫ Óπ’ ‘؉ Á≈ ÒØ’ª ˘ √ºÁ≈
«ÁøÁ∆¡ª ‘Ø‰Õ ‹≈Á» ÒØ’ª ˘ «Ú÷≈¿∞‰≈ ’ج∆ ÙΩ’ È‘∆∫, Â∂ È≈ ‘∆ «¬‘ √≈‚≈
’ج∆ ËøÁ≈ ‘ÀÕ «¬‘ ª √≈‚≈ ÒØ’ª È≈Ò È∂ÛÒ≈ «ÙÂ≈ ÍÀÁ≈ ’È Á≈ «¬º’
„ø◊ ‘ÀÕ «¬√ Á∂ È≈Ò ‘∆ √≈‚∂ ÏπÒ≈∂ ÒØ’ª ˘ «Ú«◊¡≈È’ √Ø⁄ ¡Í‰≈¿∞‰
Á≈ √ºÁ≈ «ÁøÁ∂ ‘ÈÕ Á‘∂‹ ÍÃÊ≈ ¡Â∂ È«Ù¡ª Á∂ √Â≈¬∂ ÒØ’ª Á∆ ¡√Ò∆¡Â
˘ Í∂Ù ’Á∆¡ª ‘ج∆¡ª ’∞fi ’Ø∆˙ ◊Ã≈Î∆¡ª Ú∆ «Á÷≈¬∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª ‘ÈÕ
? Â∞√∆∫ „Ω∫◊∆¡ª Á∂ ÍÁ∂Î≈Ù ’È Á≈ ’øÓ ’ÁØ∫ ¡Â∂ «’™ Ùπ» ’∆Â≈Õ
- ÓÀ∫ Ó»Â∆¡ª, Ó≥Áª ¡Â∂ ◊Ãøʪ È≈ÒØ∫ «¬È√≈È∆¡Â ˘ ÚºË «Í¡≈
’Á≈ ‘ªÕ ÓÀ∫ √ÓfiÁ≈ ‘ª «’ Ó≥Áª, Ó»Â∆¡ª Â∂ ◊Ãøʪ Á≈ «√‹‰‘≈≈
Ú∆ «¬È√≈È ‘∆ ‘ÀÕ «¬√ Ò¬∆ ÒØ’ª ˘ «¬‘ √Ófi≈¿∞‰ Ò¬∆ AIHD ÂØ∫ ÓÀ∫
«¬‘ ’øÓ Ùπ» ’∆Â≈Õ AIHD «Úº⁄ ÓÀ˘ ÙÃ∆¶’≈ Á∂ ‚≈. ’≈Ú» Á∆ «Ò÷∆ «¬º’
Íπ√Â’ «‹√Á≈ Ȫ 'Begone Godmen' «ÓÒ∆ √∆, ˘ ÓÀ∫ Íø‹≈Ï∆ «Úº⁄
¿∞ÒÊ≈«¬¡≈Õ «¬‘ «’Â≈Ï ÍÛ∑ ’∂ ÒØ’ ¡≈͉∆¡ª √Óº«√¡≈Úª ÒÀ ’∂ √≈‚∂
’ØÒ ¡≈¿π‰ Òº◊ ͬ∂Õ «¬√ Â∑ª Â’Ù∆Ò √π√≈«¬‡∆ Á∆ Í«‘Ò∆ «¬’≈¬∆
AIHD «Úº⁄ Ì≈ Á∂ √»Ï∂ Í≥‹≈Ï Á∂ Ù«‘ ÏÈ≈Ò≈ «Ú÷∂ ‘∆ ‘Ø∫Á «Úº⁄ ¡≈
◊¬∆ √∆Õ
? Â∞‘≈‚∆ Ò«‘ È∂ ¡Â∂ Â∞√∆∫ ‘π‰ º’ ’∆ ’∞fi ’∆Â≈ ‘ÀÕ
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 31
- √≈‚∆ Ò«‘ È∂ ‘π‰ º’ DE, @@@ Á∂ ’∆Ï ¡«‹‘∂ ’∂√ª ˘ √Ófi≈-
Ïπfi≈ ’∂ ·∆’ ’∆Â≈ ‘À, «‹È∑ª ˘ ’√ª ‘πøÁ∆¡ª √ÈÕ C@@ Á∂ ’∆Ï ¡«‹‘∂
’∂√ ‘ºÒ ’∆Â∂ ‘È «‹È∑ª «Úº⁄ ÿª «Úº⁄ ÿ‡È≈Úª Ú≈ÍÁ∆¡ª √ÈÕ «’√∂
ÿ ¡º◊ Ò◊Á∆ √∆, «’√∂ ÿ «Úº⁄ «¬º‡ª-ØÛ∂ «‚◊Á∂ √ÈÕ «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈
¡√∆∫ ‘ √≈Ò √À∫’«Û¡ª Á∆ Â≈Á≈Á «Úº⁄ ¡«‹‘∂ Ó∂Ò∂ Ò≈™Á∂ ‘ª «‹È∑ª
«Úº⁄ ‘˜≈ª ÒØ’ Ù≈«ÓÒ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ √π√≈«¬‡∆ ÚºÒØ∫ E@ Á∂ ’∆Ï Íπ√Â’ª
ÍÃ’≈«Ù ’∆Â∆¡ª ◊¬∆¡ª ‘ÈÕ «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ Í≥‹≈Ï∆ «Úº⁄ “Â’ÏØË”,
“«Ú«◊¡≈È ‹Ø” ¡Â∂ «‘øÁ∆ «Úº⁄ “Â’‹ØÂ∆”, “Â’Ù∆Ò ¡≈’≈Ù” ¡≈«Á
ÁØÓ≈‘∆ ‹ª «ÂÓ≈‘∆ ÓÀ◊˜∆È Ú∆ ÍÃ’≈«Ù ’∆Â∂ ‹ªÁ∂ ‘È «‹È∑ª ˘ ÒØ’ Úº‚∆
«◊‰Â∆ «Úº⁄ ÍÛ∑Á∂ ‘ÈÕ
? ’∆ Â∞‘≈˘ «¬√ ÷∂Â «Úº⁄ ’øÓ ’«Á¡ª ËÓ’∆¡ª Ú∆ «ÓÒ∆¡ª?
- «¬√ Ò«‘ «Úº⁄ Ó∂∂ ’øÓ ’È Á∂ AG √≈Òª Á∂ Ú’Î∂ ÁΩ≈È ÓÀ˘
Úº÷-Úº÷ «’√Ó Á∂ ¡«ÂÚ≈Á∆ √ø◊·Èª ¡Â∂ «Ú¡’Â∆¡ª ÚºÒØ∫ BI «’√Ó
Á∂ ËÓ’∆ Ú≈Ò∂ ͺÂ «ÓÒ∂ ‘ÈÕ «¬‘Ȫ «Úº⁄Ø∫ ÷≈«Ò√Â≈È ’Óª‚Ø ÎØ√, ϺÏ
÷≈Ò√≈, «ÙÚ √ÀÈ≈, Ϙø◊ ÁÒ, «ÚÙÚ «‘øÁ» ÍÃ∆ÙÁ ¡≈«Á Ù≈«ÓÒ ‘ÈÕ «¬º’
≈Ë≈-√π¡≈Ó∆ È∂ Ú∆ «Ò«÷¡≈ ‘À «’, ““Â∂∆¡ª Íπ√Â’ª ÍÛ∑ ’∂ Ó∂≈ ÍπºÂ
È≈√«Â’ ω «◊¡≈ ‘ÀÕ «¬√ Ò¬∆ Â∂∂ ‘ºÊ ÍÀ ’º‡ Á∂‰∂ ⁄≈‘∆Á∂ ‘È ¡Â∂
Â∂∂ Ó»ø‘ ”Â∂ Êπº’ Á∂‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ”” «¬√∂ „ø◊ È≈Ò ≈Ó≈-«’ÃÙÈ «ÓÙÈ ÚºÒØ∫
Ú∆ ¡«‹‘∆¡ª ËÓ’∆¡ª ÓÀ˘ ÍÃ≈Í ‘ج∆¡ª ‘ÈÕ
? Â∞√∆∫ ⁄∆È∆ ÒØ’ª ˘ ’∆ √øÁ∂Ù Á∂‰≈ ⁄≈‘Ø◊∂ ?
- A. ÓÀ∫ “Â’Ù∆Ò √π√≈«¬‡∆ Ì≈” ÚºÒØ∫ ⁄∆È∆ ‹ÈÂ≈ ˘ «¬‘∆ √πÈ∂‘≈
Á∂‰≈ ⁄≈‘ª◊≈ «’ «¬È√≈È∆¡Â Ó≥Áª, ◊Ãøʪ ¡Â∂ Ó»Â∆¡ª ÂØ∫ Úº‚∆ ‘πøÁ∆
‘ÀÕ
B. √ø√≈ Á∆ ‘∂’ ÿ‡È≈ «Íº¤∂ «Ú«◊¡≈È Á≈ ’ج∆ È≈ ’ج∆ «ÈÔÓ
‘πøÁ≈ ‘ÀÕ
C. ÂøÁπ√ ‘πøÁ∂ ‘ج∂ Ú∆ Ï√≈÷∆¡ª √‘≈∂ Â∞È≈, ¡º÷ª ‘πøÁ∂ ‘ج∂ Ú∆
È≈ Ú∂÷‰≈ ¡≥Ë«ÚÙÚ≈√∆ «Ú¡’Â∆ Á∂ ÍÃÓπº÷ ◊π‰ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ Ô≈Á º÷Ø, ËÂ∆
¿∞µÂ∂ ’Á∂ Ú∆ ’ج∆ ⁄ÓÂ’≈ È‘∆∫ ‘Ø«¬¡≈Õ
«¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ¿∞È∑ª È∂ ’πfi √Ú≈Ò Ù∆Ó≈ ÈÀ‰ ˘ Ú∆ Íπº¤∂Õ «‹øȪ
Á∂ ‹π¡≈Ï ¿∞√ ÚºÒØ∫ Ï‘π ‘∆ ÚË∆¡≈ „ø◊ È≈Ò «ÁºÂ∂ ◊¬∂Õ ÍÃØ◊≈Ó Á∆
Ω⁄’Â≈ ˘ Ï’≈ º÷‰ Ò¬∆ ¿∞È∑ª È∂ «¬º’ ⁄∆È∆ ‹≈Á»◊ ˘ Ú∆ ÏπÒ≈«¬¡≈
‘Ø«¬¡≈ √∆ ¡Â∂ Ó∂∂ È≈Ò ◊¬∂ ‹◊Á∂Ú «√øÿ ’øÓØÓ≈‹≈ Á≈ Ú∆ ÌÍ» Î≈«¬Á≈
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 32
¿∞·≈«¬¡≈Õ «¬º’ ⁄∆È∆ Ϻ⁄∆ Ì≈Â∆ È≈⁄ «Ú÷≈ ‘∆ √∆Õ ÙÃ∆ ’øÓØÓ≈‹≈ È∂
¡≈͉∂ ÷≈Ò∆ ‚ºÏ∂ «Úº⁄Ø∫ «ÏÈ ÍÃ◊‡ ’ «ÁºÂ≈Õ «¬√ Â∑ª ⁄∆È∆ ‹≈Á»◊
«¬º’ Ï∆’ «‹‘∆ º√∆ ÒÀ ’∂ ⁄∆È∆ ‹ÈÂ≈ «Úº⁄ «◊¡≈Õ ¡º÷ª Á∂ fiÍ’‰ «‹øÈ∆
Á∂∆ Ò≈¬∂ «ÏȪ ‘∆ ¿∞√ È∂ «¬º’ «‹™Á∆ Óº¤∆ ÍÃ◊‡ ’ «ÁºÂ∆Õ «Î ‹◊Á∂Ú
«√øÿ È∂ ◊πÏ≈∂ «Úº⁄Ø∫ ‘∆ Â≈Ù ÍÃ◊‡ ’ «ÁºÂ∆ Â∂ «¬√∂ Â∑ª ⁄∆È∆ ‹≈Á»◊
È∂ Ú∆ ’¬∆ ¡«‹‘∂ ‘À≈È ’È Ú≈Ò∂ «‡zº’ «Ú÷≈¬∂Õ ‹◊Á∂Ú È∂ ÓÙ∆È ≈‘∆∫
È؇ ω≈ ’∂ ÒØ’ª ˘ Ó≥Â-Óπ◊Ë ’ «ÁºÂ≈Õ «¬√ Â∑ª ¡√∆∫ DE «Óø‡ Á≈
«¬‘ ¡ÀÍ∆√Ø‚ Ú∆ Úº‚∆ √ÎÒÂ≈Í»Ú’ «√∂ ⁄Û∑≈ «Ò¡≈Õ
ÁπÈ∆¡ª Á∂ Ï≈’∆ Ì≈◊ª «Úº⁄ ¡≥Ë«ÚÙÚ≈√
«‹Ú∂∫ Í«‘Òª Ú∆ «Ò«÷¡≈ ‹≈ ⁄πº«’¡≈ ‘À «’ ¡√∆∫ Ï∆«˜ø◊ ‹≈‰ ÂØ∫
Í«‘Òª ‘∆ «¬‘ ÎÀ√Ò≈ ’ «Ò¡≈ √∆ «’ ‹Ø ’∞ºfi ¡√∆∫ AG √≈Òª Á∆ ÒØ’ª
È≈Ò È∂ÛÂ≈ «Úº⁄Ø∫ «√º«÷¡≈ ‘À, ¿∞‘ √≈≈ ’∞ºfi ⁄∆È∆ ÒØ’ª ˘ «√÷≈¿∞‰ Á≈
ÔÂÈ ’ª◊∂Õ √≈‚∂ «¬√ πfi≈È ˘ Á∂÷«Á¡ª ⁄∆È∆ ¡«Ë’≈∆¡ª È∂ Ú∆ «¬‘Ø
‘∆ Í‘πø⁄ ¡Í‰≈ Ò¬∆Õ ¿∞È∑ª È∂ Ú∆ ¡≥Ë-«ÚÙÚ≈√ª Á∂ ÷∂Â «Úº⁄ ‹Ø
‹≈‰’≈∆ ¿∞‘Ȫ ’ØÒ ¿πÍÒÏË √∆, ¿∞‘ √≈˘ Á∂‰ Á≈ ÌÍ» ÔÂÈ ’∆Â≈Õ
DE «Ó≥‡ Á∂ «¬√ ¡ÀÍ∆√Ø‚ «Úº⁄ √À∫‡Ò ‡ÀÒ∆«Ú˜È Á∂ ¡«Ë’≈∆¡ª È∂ ÁπÈ∆¡ª
Á∂ Úº÷-Úº÷ Á∂Ùª Á∂ ¿∞‘Ȫ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª ˘ ÏπÒ≈«¬¡≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆ «‹‘Û∂
Ï∆«˜ø◊ Ô±È∆Ú«√‡∆ «Úº⁄ «√º«÷¡≈ ÍÃ≈Í ’ ‘∂ √ÈÕ «¬È∑ª «Úº⁄ ÁØ
«Ú«Á¡≈Ê∆ ‘∆Ò≈Ò ¡Â∂ √» √À∫‚‡≈ √È ¡Â∂ ’Ò’ºÂ∂ Á∂ «‘‰ Ú≈Ò∂ √ÈÕ
«¬‘ ¿∞µÊ∂ ⁄∆È∆ Ì≈Ù≈ «Úº⁄ ¡ÀÓ. ¬∂. ’ ‘∂ √ÈÕ ‘Ø «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª «Úº⁄
’∞ºfi ‹ÓÈ, ¡≈√‡Ã∂Ò∆¡È, ‹Í≈È∆, ¡Ó∆’È ¡Â∂ ’¬∆ ‘Ø Á∂Ùª Á∂
«Ú«Á¡≈Ê∆ Ú∆ ¡≈¬∂ ‘ج∂ √ÈÕ ¿∞√∂ ‘≈Ò «Úº⁄ «Ó√‡ √»¬∆ È∂ √≈‚∆ ‹≈‰-
Í«‘⁄≈‰ ’≈™«Á¡ª «¬√ Ù»«‡ø◊ ˘ Ùπ» ’∆Â≈Õ √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª Ù∆Ó≈ ÈÀ‰
È∂ ⁄Ó⁄∂ «Úø◊∂ ’È Ú≈Ò≈ «‡zº’ «Á÷≈«¬¡≈Õ ¿∞√ È∂ «¬‘ Ú∆ Áº«√¡≈ «’
√ø√≈ Á≈ «¬º’ Íë√ºË ‹≈Á»◊ Ô±∆ ◊ÀÒ «¬√ «‡ºÃ’ È≈Ò «’Ú∂∫ ËÂ∆ Á∂
¡Ϫ ÒØ’ª ˘ Ï∂Ú’±Î ω≈™Á≈ «‘≈ ‘ÀÕ ¿∞‘ Ï‘π √≈∂ ⁄Ó⁄∂ Ú∆ ÒÀ ’∂
¡≈«¬¡≈Õ ¿∞√È∂ √≈‚∂ √Ó∂ ‘≈˜ ÁÙ’ª ˘ «¬√ «‡ºÃ’ Á∆ «√÷Ò≈¬∆ Ú∆
«ÁºÂ∆Õ «’™«’ «¬√ ÍÃØ◊≈Ó «Úº⁄ Óπº÷ ØÒ Â’Ù∆Òª Á≈ ‘∆ √∆Õ «¬√ Ò¬∆
Â’Ù∆Ò ¡◊Ò∂ «‡ºÃ’ Ò¬∆ «¬º’ «Ú¡’Â∆ ˘ ÒÀ ¡≈¬∂Õ ¿∞√˘ «¬º’ ’∞√∆
¿∞µÂ∂ «Ï·≈ «Ò¡≈ «◊¡≈Õ ¿∞‘Á∂ «√ ¿∞µÍ ¤∂ «¬º‡ª «¬º’ Á»‹∆ Á∂ ¿∞µÍ
’’∂ «⁄‰ «ÁºÂ∆¡ª ◊¬∆¡ªÕ «Î «¬º’ Â’Ù∆Ò È∂ ‘ÊΩÛ∂ Á∂ «¬º’ Ú≈
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 33
È≈Ò √≈∆¡ª «¬º‡ª ÂØÛ «ÁºÂ∆¡ªÕ ¿∞‘Ȫ È∂ «¬√ «‡zº’ «Íº¤∂ ’øÓ ’Á∂
«Ú«◊¡≈È’ «ÈÔÓª Á∆ «Ú¡≈«÷¡≈ Ú∆ «Ú√Ê≈ √«‘ ’∆Â∆Õ
«¬√∂ ’Û∆ ˘ ¡º◊∂ ÚË≈™Á∂ ‘ج∂ ¿∞‘Ȫ È∂ ‹◊Á∂Ú ˘ ˜Ó∆È ¿∞µÂ∂
«Ò‡≈ «Ò¡≈Õ Ò◊Ì◊ BE «’ÒØ Ì≈∆ «¬º’ ͺÊ Á∆ √ÒÀÏ ¿∞√ Á∂ Í∂‡ ¿∞µÂ∂
º÷ «ÁºÂ∆ ◊¬∆Õ ‘ÊΩÛ∂ Á∂ «¬º’ Ú≈ È≈Ò «¬√ √ÒÀÏ Á∂ ÁØ ‡π’Û∂ ’ «ÁºÂ∂
◊¬∂Õ ¡√∆∫ ¿∞È∑ª ˘» Áº«√¡≈ «’ «¬‘ ‘πÈ ª √≈‚∆ √ø√Ê≈ Á∂ ’¬∆ Ú’
Í«‘Òª ‘∆ ’ ÒÀ∫Á∂ ‘ÈÕ Í ¿∞‘ «¬√ ’øÓ Ò¬∆ ¡≈‡∂ Ú≈Ò∆ ⁄º’∆ Á∂ ͺÊ
˘ ÚÂØ∫ «Úº⁄ «Ò¡≈™Á∂ ‘ÈÕ «¬√ „ø◊ È≈Ò ¿∞‘Ȫ È∂ «¬√ Â∑ª Á∂ Ï‘πÂ
√≈∂ «‡Ãº’ Ú∆ «Á÷≈¬∂Õ «¬√ ÂØ∫ Ï≈¡Á Ú≈∆ ‹◊Á∂Ú Á∆ ¡≈¬∆Õ ¿∞√È∂ Ú∆
¡≈͉∆ ‹∆Ì «Úº⁄ «ÂzÙ»Ò ¶ÿ≈ ’∂ ⁄∆È∆¡ª ˘ ‘À≈È ’∆Â≈Õ ¤∞∆ È≈Ò
⁄≈ÚÒª Ú≈Ò∆ ◊ÛÚ∆ Ú∆ ¿∞·≈ ’∂ «¬‘ Áº«√¡≈ «◊¡≈ «’ «’Ú∂∫ Ì≈ Á∂
„Ω∫◊∆ «¬√ «‡zº’ ≈‘∆∫ ◊ÌÚÂ∆ «¬√Â∆¡ª Á∂ Í∂‡ «Ú⁄Ò∂ Ϻ⁄∂ Á≈ «¶◊
Á√≈™Á∂ ‘ÈÕ πÓ≈Ò Á∆ ≈‚ ω≈ ’∂ «¬ø‚∆¡≈-⁄≈«¬È≈ Á≈ fiø‚≈ ÍÃ◊‡
’’∂ Ú∆ «Á÷≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ «¬ºÊ∂ ‹◊Á∂Ú È∂ ¡≈͉∆ ÈϘ ÏøÁ ’’∂ Ú∆
«Á÷≈¬∆Õ ¿∞√ ÂØ∫ Ï≈¡Á Ú≈∆ Á»√∂ Á∂Ùª Á∂ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Á∆ ¡≈¬∆Õ
¿∞‘Ȫ È∂ ’∞fi √π¡≈Ò Ú∆ √≈˘ Íπº¤∂ Â∂ Áº√∂Õ
’∞fi «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª È∂ Áº«√¡≈ «’ ¿∞È∑ª Á∂ Á∂Ù «Úº⁄ «’Ú∂∫ Ó»Â∆¡ª
¡ºÊ» Ú‘≈™Á∆¡ª ‘È ‹ª ’¬∆ Ë≈«Ó’ «ÁȪ ¿∞µÂ∂ ÒØ’ ¡≈͉∂ ‘ºÊª-ÍÀª
«Úº⁄ «’ºÒ ·∞’Ú≈ ’∂ √»Ò∆ ¿∞µÂ∂ Ò‡’ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ «¬º’ ¡Ï∆ ÓπÒ’ Á∂
Ú√È∆’ È∂ Áº«√¡≈ «’ ¿∞È∑ª Á∂ Á∂Ù «Úº⁄ «’Ú∂∫ ÒØ’ «¬º’ ÷≈√ «ÁÈ ˘
¡≈͉∆¡ª ¤≈Â∆¡ª ÏÒ∂‚ È≈Ò ’º‡ ÒÀ∫Á∂ ‘È ‹ª √ø◊Ò Ó≈ ’∂ ¡≈͉∂
¡≈Í ˘ ‹ıÓ∆ ’ ÒÀ∫Á∂ ‘ÈÕ ’∞fi ‘Øª È∂ ¿∞È∑ª Á∂ Á∂Ù «Úº⁄ «ÁºÂ∆¡ª
‹ªÁ∆¡ª ÍÙ»-ÏÒ∆¡ª Á≈ «˜’ ’∆Â≈Õ ’∞fi ͺ¤Ó∆ Á∂Ùª Á∂ «Ú«Á¡≈Ê∆ ª
‡ÀÒ∆ÍÀÊ∆, ¿∞‚È ÂÙÂ∆¡ª, ‹ÀÂ∆ ¡≈«Á Á≈ «˜’ ’Á∂ Ú∆ Á∂÷∂ ◊¬∂Õ ’∞fi
‘Ø È∂ «’Ò∆¡È Î؇Ø◊Ã≈Î∆, ¡Ω≈‹, ‘Ú≈ «Úº⁄ ¿∞µ‚‰≈, «ÚÙÚ≈√ ≈‘∆∫ ·∆’
‘؉≈, √≈‘ Ø’‰≈ ¡≈«Á ’≈Ó≈Â∆ Ù’Â∆¡ª Á≈ «˜’ ’Á∂ Ú∆ Ú∂∂÷∂ ◊¬∂Õ
«¬º’ «Ú«Á¡≈Ê∆ È∂ ª ¡≥Ë-Ó‘ª√≈◊ ÏÓ»Á≈-‡zÀ∫◊Ò Á≈ «˜’ Ú∆ ÒÀ
¡ªÁ≈Õ «¬º’ ¡Ó∆’È È≈◊«’ È∂ Áº«√¡≈ «’ «’Ú∂∫ «¬º’ ÿ «Úº⁄ ¡≈͉∂-
¡≈Í Í≈‰∆ Á∆¡ª ‡»‡∆¡ª ⁄ºÒ ÍÀ∫Á∆¡ª √È, ‡ÀÒ∆«Ú˜È ¡≈È ‘Ø ‹ªÁ≈ √∆,
ÿ Á∂ ̪‚∂ ‘Ú≈ «Úº⁄ ¿∞¤Ò‰ Òº◊ ‹ªÁ∂ √È, ÷≈‰≈ ÍÒ∂‡ª «Úº⁄Ø∫ ◊≈«¬Ï
‘Ø ‹ªÁ≈ √∆Õ ¿∞‘Ȫ √Ì Á∂ √π¡≈Òª Á∂ ‹Ú≈Ï Á∂‰ Á∆ Ú≈∆ Ó∂∆ Â∂ √∆Ó≈
ÈÀ‰ Á∆ √∆Õ ¡√∆∫ ¿∞‘Ȫ ˘ Áº«√¡≈ «’ ¡«‹‘∂ ¡≥Ë-«ÚÙÚ≈√ «’√∂ È≈ «’√∂
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 34
»Í «Úº⁄ √Óπº⁄∆ ÁπÈ∆¡ª «Úº⁄ Í≈¬∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ¡√∆∫ Á»√∂ Á∂Ùª Á∂ ¡≥Ë-
«ÚÙÚ≈√ª ”Â∂ ‘º√Á∂ ‘ªÕ Í ¡≈͉∂ Á∂Ù Á∂ ¡≥Ë-«ÚÙÚ≈√ª ”Â∂ Ù«Ó≥Á≈ È‘∆∫
‘πøÁ∂Õ «¬º’ ‹Í≈È∆ «Ú«Á¡≈Ê∆ ª «¬‘ «˜’ ’Á≈ «‘≈ «’ ◊ÀÏ∆
Ù’Â∆¡ª ’∞fi «Ú¡’Â∆¡ª «Úº⁄ ˜» ‘πøÁ∆¡ª ‘ÈÕ ÓÀ∫ ¿∞√ ˘ ¡≈͉∆
√π√≈«¬‡∆ ÚºÒØ∫ º÷∂ ‘ج∂ D@@@ ‚≈Ò Á∂ «¬È≈Ó Á≈ «˜’ ’∆Â≈ ¡Â∂ «¬‘
Ú∆ Áº«√¡≈ «’ ÁπÈ∆¡ª «Úº⁄ ‘Ø ¡«‹‘∆¡ª Â’Ù∆Ò √ø√Ê≈Úª ‘È, «‹È∑ª
È∂ «¬√ ÂØ∫ Ú∆ Úº‚∂ «¬È≈Ó º÷∂ ‘ج∂ ‘ÈÕ «¬√ √Ó∂∫ Ù∆Ó≈ ÈÀ‰ È∂ Ú∆ «’‘≈
«’ ‹∂ ÁπÈ∆¡ª «Úº⁄Ø∫ «¬º’ Ú∆ ◊ÀÏ∆ Ù’Â∆¡ª Á≈ Ó≈Ò’ «Ú¡’Â∆ «ÓÒ ‹≈¬∂
ª ¿∞‘ «¬º’ ’ØÛ ‚≈Ò «¬È≈Ó Ú∆ Á∂ √’Á∂ ‘ÈÕ
«¬√ Â∑ª «¬√ Ï«‘√-Ú‡ªÁ∂ «Úº⁄ ‘≈˜ Ò◊Ì◊ I@% «Ú¡’Â∆
√≈‚∆ «Ú⁄≈Ë≈≈ Ú≈Ò∂ ω ◊¬∂Õ ÍÃØ◊≈Ó Á∆ Ùπ»¡≈ «Úº⁄ Ï‘πÂ∂ «Ú«Á¡≈Ê∆
¡≥Ë-«ÚÙÚ≈√ª Á∂ ‘º’ «Úº⁄ ¡≈͉∆¡ª ÁÒ∆Òª Á∂ ‘∂ √ÈÕ Í ÍÃØ◊≈Ó
Á∆ √Ó≈ÍÂ∆ ”Â∂ ¿∞‘Ȫ «Úº⁄ Ï‘πÂ∂ Â’Ù∆Òª Á∆ √Ø⁄ ¡Í‰≈¿∞‰ «Úº⁄
π«⁄ ‘ج∂Õ «¬º’ ‹Í≈È∆ «Ú«Á¡≈Ê∆ ˘ ª «¬‘ Ô’∆È ‘∆ È≈ ‘Ø«¬¡≈ «’
«¬º’ «‘øÁØ√Â≈È∆ È≈√«Â’ Ú∆ ‘Ø √’Á≈ ‘À ? ÁØ-⁄≈ Ú≈ ÓÀ˘ ¿∞√ Ò¬∆
«¬‘ ’«‘‰≈ «Í¡≈ «’ ÓÀ∫ È≈√«Â’ ‘ªÕ ÍÃØ◊≈Ó Á∆ √Ó≈ÍÂ∆ ”Â∂ «¬º’ ‹ÓÈ
‹ØÛ∂ È∂ ‹Ø Ï∆«˜ø◊ Ô±È∆Ú«√‡∆ Á∂ «Ú«Á¡≈Ê∆ √È Í «ÙÂ∂ «Úº⁄ ÍÂ∆-
ÍÂÈ∆ √È, È∂ Ú∆ ¡≈͉∆ Ó≈È«√’ √Óº«√¡≈ Á≈ «˜’ Ó∂∂ ’ØÒ ’∆Â≈Õ
ÓÀ∫ ¿∞√ ‹ØÛ∂ ˘ «’√∂ ÔØ◊ ÓÈØØ◊ª Á∂ Ó≈«‘ ’ØÒ ‹≈‰ Á∆ √Ò≈‘ «ÁºÂ∆Õ
«Ó√‡ √»¬∆ √≈‚≈ ‘Ø√‡ √∆, ¿∞√ È≈Ò √≈‚∆ «¬‘ ¡≈÷∆ ÓπÒ≈’≈ ‘∆ √∆Õ
«¬√ Ò¬∆ ¿∞‘ √≈‚∂ Ú≈√Â∂ ⁄≈’Ò∂‡, «Ï√’∞‡ ¡Â∂ «¬ø‚∆¡È-‡∆ Á∂ ÍÀ’∂‡ª
Á∂ ÂØ‘Î∂ ÒÀ ’∂ ¡≈«¬¡≈ ‹Ø ¡√∆∫ «÷Û∂ ÓºÊ∂ ÍÃÚ≈È ’ Ò¬∂Õ
⁄∆È∆ √º«Ì¡≈⁄≈
¡≈͉∆ Á√ «ÁȪ Á∆ ·«‘ ÁΩ≈È ÍÃØ. Úª◊ ¡Â∂ Á»√∆ ÁØ-Ì≈Ù∆¡≈
ÒÛ’∆ ⁄øÁ«Ó≈ ≈‘∆∫ ÓÀ∫ Ï‘π √≈∂ ⁄∆È∆ Ú√È∆’ª ÂØ∫ ⁄∆È Á∂ ÒØ’ª, ∆Â∆-
«Ú≈‹ª, √º«Ì¡≈⁄≈, «‘‰-√«‘‰ Ï≈∂ ‹≈‰’≈∆ ÍÃ≈Í ’∆Â∆Õ «¬√ ˘
ÓÀ∫ Ì≈Â∆ ‹ÈÂ≈ Á∂ √øÁÌ «Úº⁄ Í∂Ù ’ «‘≈ ‘ªÕ ⁄ÒØ, ◊ºÒ ‹ÈÓ ÂØ∫
‘∆ Ùπ» ’∆¬∂Õ √≈‚∂ Ì≈ «Úº⁄ Ó≈Í∂ ⁄≈‘πøÁ∂ ‘È «’ ¿∞È∑ª Á∆ ¡ΩÒ≈Á «Úº⁄
ÚºË ÂØ∫ ÚºË Óπø‚∂ ‘∆ ÍÀÁ≈ ‘Ø‰Õ «¬√ Ò¬∆ ¿∞‘ ◊Ì Á∂ ÁØ-«ÂøÈ Ó‘∆«È¡ª
Ï≈¡Á ‘∆ Ì»‰ ‡À√‡ ’Ú≈¿∞‰∂ Ùπ» ’ «ÁøÁ∂ ‘ÈÕ Ì»‰ «Úº⁄ ‹∂ ÒÛ’∆
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 35
‘ØÚ∂ ª ¿∞√Á≈ ÷π≈-÷Ø‹ «Ó‡≈ «ÁºÂ≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ‹∂ «¬Ú∂∫ ‘∆ ⁄ÒÁ≈ «‘≈
ª ¡≈¿∞‰ Ú≈Ò∂ √Ó∂∫ Ì≈ «Úº⁄ ÒÛ«’¡ª ˘ Ù≈Á∆¡ª Ò¬∆ ÒÛ’∆¡ª ‘∆
È‘∆∫ «ÓÒ‰∆¡ªÕ «√º‡∂ Ú‹Ø∫ ÒÛ«’¡ª ÚºÒØ∫ ÒÛ’∆¡ª ˘» ¤∂Û-¤≈Û ’È Á∂
Ó≈ÓÒ∂ Úˉ◊∂Õ «Ú¡≈‘ È≈ ‘؉ ’≈È Ï‘π √≈∂ Ó≈È«√’ Ø◊∆ ω
‹≈‰◊∂Õ ÏÒ≈Â’≈ Ú◊∂ ˜πÓª «Úº⁄ Ì≈∆ Ú≈Ë≈ ‘ج∂◊≈Õ È≈ ª Ì≈Â
√’≈ ¡Â∂ È≈ ‘∆ ‹ÈÂ’ ‹Ê∂ÏøÁ∆¡ª «¬√ ¡≈Í∂ ÍÀÁ≈ ’∆Â∆ ‹≈ ‘∆
Ì«Úº÷∆ √Óº«√¡≈ ÚºÒ ’ج∆ «Ë¡≈È Á∂ ‘∂ ‘ÈÕ Í ⁄∆È «Úº⁄ ¡«‹‘≈ È‘∆∫
‘πøÁ≈Õ ¿∞µÊ∂ Óπø‚∂ ’∞Û∆ «Úº⁄ ’ج∆ Î’ È‘∆∫ √Ó«fi¡≈ ‹ªÁ≈Õ
⁄∆È Á∆ ¡≈Ï≈Á∆ A ¡Ï C@ ’ØÛ Á∂ ȘÁ∆’ ‘ÀÕ «¬√ Ò¬∆ Ó≈˙
Á∂ √Ó∂∫ ÂØ∫ ‘∆ «¬√ ¡≈Ï≈Á∆ ˘ ¡º◊∂ ÚˉØ∫ Ø’‰ Ò¬∆ Ï‘π √≈∆¡ª √’∆Óª
ω≈¬∆¡ª ◊¬∆¡ª √ÈÕ ¿∞È∑ª È∂ ¡«‹‘∂ √’≈∆ ÓπÒ≈˜Óª Ò¬∆ ‹πÓ≈È∂
«ÈÙ«⁄ ’∆Â∂ ‘ج∂ √È «‹‘Û∂ «¬º’ ÂØ∫ ÚºË Ïº⁄∂ ÍÀÁ≈ ’Á∂ √È, ¡«‹‘∂
√’≈∆ ÓπÒ≈˜Óª Á∂ «¬ø’∆ÓÀ∫‡ ÏøÁ ’ «ÁºÂ∂ ‹ªÁ∂ √È, ÏÁÒ∆¡ª Á»-
Áπ≈‚∂ Ê≈Úª ”Â∂ ’ «ÁºÂ∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª √È Í ¡º‹’ºÒ∑ ¡«‹‘≈ È‘∆∫ ‘πøÁ≈Õ
«Î Ú∆ √’≈ ¿∞È∑ª ÓπÒ≈˜Óª ¡Â∂ Ϻ«⁄¡ª ˘, «‹‘Û∂ ¡≈͉∂ Ó≈«Í¡ª Á∆
«¬’ÒΩÂ∆ ¡ΩÒ≈Á ‘πøÁ∂ ‘È, ÈÚ∂∫ √≈Ò ”Â∂ ’ج∆ È≈ ’ج∆ ÂØ‘Î≈, ‹Ø Ó≈«¬’
√‘≈«¬Â≈ Á∂ »Í «Úº⁄ ‘πøÁ≈ ‘À, «ÁøÁ∆ ‘ÀÕ √Ø, Ï‘πÂ∂ Ó≈Í∂ «√Î «¬º’Ø ‘∆ Ϻ⁄≈
ÍÀÁ≈ ’Á∂ ‘ÈÕ Ò◊Ì◊ AE-B@% ‹ØÛ∂ ¡«‹‘∂ ‘πøÁ∂ ‘È «‹‘Û∂ «¬º’ Ú∆ Ϻ⁄≈
ÍÀÁ≈ È‘∆∫ ’Á∂Õ Ì»‰ ‡À√‡ª ”Â∂ ª «ÏÒ’∞Ò Í≈ÏøÁ∆ ‘ÀÕ Ï∆«˜ø◊ Á∂ ÁΩ∂
ÁΩ≈È √≈˘ ¡«‹‘≈ «¬º’ Ú∆ ’Ò∆«È’ Ș È‘∆∫ ¡≈«¬¡≈ «‹ºÊ∂ Ì»‰-
‡À√‡ª Á≈ ’ج∆ ÏØ‚ ‡ø«◊¡≈ ‘ØÚ∂Õ Ïº⁄∂ ˘ ‹ÈÓ Á∂‰ Ò¬∆ ‘∂’ «¬√Â∆
˘ √’≈∆ ‘√ÍÂ≈Ò «Úº⁄ ÁÚ≈¬∆¡ª ¡Â∂ √‘»Òª ¿∞ÍÒÏË ‘ÈÕ Í«‘Òª
¡º√∆Ú∂∫ Á∂ Á‘≈’∂ «Úº⁄ «¬‘ ÓπΠ√È Í ¡º‹’ºÒ∑ «¬È∑ª Ò¬∆ ’∞fi ÷⁄
Ú∆ Á∂‰≈ ÍÀ∫Á≈ ‘ÀÕ Ïº⁄∂ ÿº‡ ‘؉ ’≈È Óª-«Í¿∞, Á≈Á≈ Á≈Á∆ √Ì Á∂∂ «Ë¡≈È
Á≈ ’∂∫Á «¬º’ ‹ª ÁØ Ïº⁄∂ ‘∆ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ «¬√ Ò¬∆ ¿∞‘Ȫ Á∆ √ªÌ-√øÌ≈Ò
√≈«‘Ϙ≈«Á¡ª Á∆ Â∑ª ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ ÿº‡ Ϻ⁄∂ Ú≈«Ò¡ª Ó≈«Í¡ª Ò¬∆ ÍÛ∑≈¬∆
Á∆¡ª √‘»Òª Ú∆ Ï‘π «˜¡≈Á≈ ‘ÈÕ
⁄∆È Á∂ I@% ÒØ’ ÍÛ∑∂ «Ò÷∂ ‘ÈÕ «√Î A@% ‘∆ ¡«‹‘∂ ‘È «‹‘Û∂
ÍÛ∑ ≈ ¬∆ ÂØ ∫ Úªfi∂ «‘ ◊¬∂ Õ «¬√Á≈ ’≈È Ú∆ ⁄∆È Á∂ √º « Ì¡≈⁄≈’
«¬È’Ò≈Ï ˘ √Ó«fi¡≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ Ï‘π«Â¡ª Á≈ «÷¡≈Ò ‘À «’ ¿∞√ √Ó∂∫ ΩÒ≈-
ºÍ≈ ‘∆ ÍÀ∫Á≈ «‘≈Õ «’™«’ √’±Òª ¡Â∂ Ô±È∆Ú«√‡∆¡ª Á∂ ¡«Ë¡≈Í’ª
˘ ÒØ’ª ÂØ∫ «√º÷‰ Ò¬∆ ‘π’Ó ⁄≈Û∑ «ÁºÂ∂ ◊¬∂ √ÈÕ ⁄∆È È∂ ¡≈͉∆ √Óπº⁄∆
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 36
¡≈Ï≈Á∆ ˘ AII@ º’ ‘∆ «‘‰ Ò¬∆ Ó’≈È, ÷≈‰ Ò¬∆ ÌØ‹È ¡Â∂ Í«‘ȉ
Ò¬∆ ’ºÍÛ∂ Óπ‘º¬∆¡≈ ’Ú≈ «ÁºÂ∂ √ÈÕ ÓÀ∫ «¬‘ È‘∆∫ ’«‘øÁ≈ «’ ⁄∆È «Úº⁄
Ó≥◊Â∂ È‘∆∫ ‘ÈÕ ÓÀ˘ ¡≈͉∂ √¯ ÁΩ≈È ÁØ-«ÂøÈ Ó≥◊Â∂ Ú∆ Á∂÷‰ Ò¬∆
«ÓÒ∂Õ «¬º’ G@-GE √≈Ò≈ Ïπº„∆ È∂ Í≥‹ «Ó≥‡ Ò¬∆ Ó∂≈ ’Ó∆˜ ‘∆ ÎÛ∑ ’∂ º«÷¡≈
Â∂ «÷º⁄∆ ◊¬∆, ª ‹Ø ÓÀ∫ ¿∞√˘ ’∞fi «Ìº«÷¡≈ Á∂ √’ªÕ «¬√ Â∑ª ‘∆ «¬º’
G-H √≈Òª Á∆ Ϻ⁄∆ ÍπÒ ‘∂·Ø∫ ¡≈¿∞‰ ‹≈‰ Ú≈Ò∂ Ô≈Â∆¡ª ÂØ∫ ’∞fi Ó≥◊Á∆
√≈‚∂ Ș∆∫ ¡≈¬∆Õ «¬º’ ‘Ø «ÚÁ∂Ù∆ Ú∆ ¡«‹‘≈ Ș∆∫ ¡≈«¬¡≈ «‹‘Û≈
¡≈͉∂ √ø◊∆ Á∂ ˜∆¬∂ ÒØ’ª ÂØ∫ Á≈È Ó≥◊ «‘≈ √∆Õ ⁄∆È∆ ¡«Ë’≈∆¡ª
È≈Ò ‘ج∆ ◊ºÒÏ≈ ÂØ∫ «¬‘ ÍÂ≈ Òº«◊¡≈ «’ «¬‘ «Ú¡’Â∆ ¡≈ÁÂÈ Ó≥◊Á∂
‘ÈÕ Í ™fi AIH@ ÂØ∫ Í«‘Òª “«Ìº«÷¡≈” ¡Â∂ “Ó≥◊Â∂” Ȫ Á∂ “ÙÏÁ” ¡Â∂
“«Ú¡’Â∆” ¿∞È∑ª Á∆¡ª «‚’ÙÈ∆¡ª ¡Â∂ Á∂Ù «Úº⁄Ø∫ ¡ÒØÍ ‘Ø ◊¬∂ √ÈÕ ⁄∆È
«Úº⁄ ÓÈ∞º÷ª Áπ¡≈≈ ⁄Ò≈¬∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂ «’Ù∂ È‘∆∫ ‘ÈÕ Í ’∞fi ÿª È∂
¡≈͉∂ Ïπº„∂ Ó≈«Í¡ª ˘ «¬Ë-¿∞Ë «Ò‹≈‰ Ò¬∆ ¡Â∂ ÊØÛ∑≈ «‹‘≈ √Ó≈È
«Ò¡≈¿∞‰-«Ò‹≈‰ Ò¬∆ √≈¬∆’Ò «’Ù∂ ˜» º÷∂ ‘ج∂ ‘ÈÕ ⁄∆È∆¡ª Á∂ ÷≈‰∂
«Úº⁄ ÁπºË, «ÿ˙, ’‰’, ⁄≈ÚÒ, «Ó⁄-Ó√≈Ò∂ ¡≈«Á È‘∆∫ ‘πøÁ∂Õ ¿∞‘ ª
‹ø◊Ò∆ ÷πøϪ, √ÓπøÁ∆ √Ϙ∆¡ª ¡Â∂ Úº÷-Úº÷ Â∑ª Á∂ Ó∆‡ ÷≈‰ Á∂ ÙΩ’∆È
‘ÈÕ ‘π‰ ª ¿∞‘Ȫ È∂ ⁄∆È «Úº⁄Ø∫ Î√Òª, ’‰’, Óº’∆, ⁄≈ÚÒ ¡≈«Á
¿π◊≈¿∞‰∂ Ï‘π ÿº‡ ’ «ÁºÂ∂ ‘ÈÕ «¬√ Á≈ ’≈È «¬‘ ‘À «’ ¿∞‘Ȫ ’ØÒ
Í«‘Òª ‘∆ ¡È≈‹ Ú≈Ë» ‘ÀÕ Ï‘πÂ∂ «¬Ò≈«’¡ª «Úº⁄ ‹ø◊Ò Ò≈¬∂ ‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ
¿∞‘Ȫ Á∂ ÷∂ ϑπ ÂÂ∆ÏÏºË È˜ ¡≈™Á∂ ‘ÈÕ
Ï∆«‹ø◊ «Úº⁄ ·«‘ ÁΩ≈È ÓÀ∫ √Ú∂ Á∆ √À Ó∆‚∆¡≈ √À∫‡ Á∂ ’ØÒ
√«Ê Í≈’ «Úº⁄ ’«¡≈ ’Á≈ √ª, Â∂ ÓÀ∫ Á∂«÷¡≈ «’ Ï‘π √≈∂ Ϙπ◊
Í≈‰∆ Á∂ ‚ºÏ∂ ¡Â∂ ’±⁄∆¡ª ÒÀ ’∂ Í≈’ª «Úº⁄ ÷Û∑∂ ‘Ø ’∂ ͺ’∂ Ê≈Úª Â∂ Í≈‰∆
È≈Ò ’πfi È≈ ’∞fi «Ò÷ ‘∂ ‘πøÁ∂Õ ÓÀ∫ √Ø⁄Á≈ Ù≈«¬Á «¬‘ «¬‘Ȫ Á≈ «¬Ï≈ÁÂ
’È Á≈ „ø◊ ‘ÀÕ Í ¡≈͉∂ ÁØ-Ì≈Ù∆¬∂ ÂØ∫ ÓÀ˘ «¬‘ ‹≈‰’≈∆ «ÓÒ∆ «’
¿∞‘ Ϙπ◊ ÒØ’ª ˘ Á√≈ ‘∂ ‘È «’ ¿π‘Ȫ Á∆ «Ò÷≈¬∆ ÚË∆¡≈ ‘ÀÕ ‹∂
’ج∆ ¡ÈÍÛ∑ ‘À ª √≈‚∂ ’ØÒ «‡¿±ÙÈ º÷ ÒÚ∂, ¡√∆∫ ¿∞√Á∆ «Ò÷≈¬∆ ÚË∆¡≈
ω≈ Á∂Úª◊∂Õ
⁄∆È∆ ÒØ’
√≈‚∂ Á∂Ù Á∂ ÒØ’ «¬º’ Á»‹∂ Ï≈∂ «Ú⁄≈ ¿∞√Á∂ Ë≈«Ó’ «Ú√Ú≈Ùª
‹ª Í«‘≈Ú∂ ˘ Ú∂÷ ’∂ ‘∆ ω≈™Á∂ ‘ÈÕ ‘ «Èº’∆ «‹‘∆ ◊ºÒ «Íº¤∂ «‘øÁ»
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 37
Óπ√ÒÓ≈Ȫ «Úº⁄ Áø◊∂ ÷Û∑∂ ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ’øÓ ’È √Ó∂∫ Ú∆ ÏøÁ∂ Á∆ ‹≈Â
˘ ‘∆ Ú∂«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ «¬√ ÂØ∫ Ï◊À Ú∆ √≈‚∂ ÒØ’ «¬º’ Á»‹∂ Á∆ ⁄π◊Ò∆
’È, ¬∆÷≈ ’È, ⁄Ó⁄≈«◊∆, ¡¯√Ù≈‘∆, ◊πø‚≈◊Á∆, ¤∂Û÷≈È∆,
«ÙÚÂ÷Ø∆, ¡Â∂ ’øÓ⁄Ø∆ ¡≈«Á Ïπ≈¬∆¡ª Á∂ «Ù’≈ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ ¡≈͉∂ ÁØ-
Ì≈Ù∆¬∂ ÂØ∫ ÍÃ≈Í ‹≈‰’≈∆ ¡È∞√≈ ⁄∆È «Úº⁄ «¬‘Ȫ Ïπ≈¬∆¡ª Ò¬∆ ’ج∆
ʪ È‘∆∫Õ ¿∞µÊ∂ ÓÈ∞º÷ «¬º’ Á»‹∂ ˘ ȯ ȑ∆∫ ’Á∂ ¡Â∂ È≈ ‘∆ «’√∂ ◊ÒÂ∆
’È ’’∂ ÏøÁ∂ ˘ ˜Ò∆Ò ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘À √◊Ø∫ ◊ÒÂ∆ Á≈ ÓπÛ Áπ‘≈˙ È≈
‘ØÚ∂, «¬√ Ò¬∆ «¬√ Á∆ ⁄∆Î≈Û ˜» ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ «¬ºÊ∂ È≈ ‘∆ ’ج∆
¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ Ï≈√ √ÓfiÁ≈ ‘À È≈ ‘∆ ÓÂ≈«‘ÂÕ ¡≈Í√∆ Ì≈¬∆⁄≈≈ ω≈
’∂ º÷‰ Ò¬∆ Í»≈ Â≈‰ Ò≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ
ÍÃ∂Ó «Ú¡≈‘
⁄∆È «Úº⁄ II% ÒÛ’∂ ÒÛ’∆¡ª ÍÃ∂Ó «Ú¡≈‘ ‘∆ ’Ú≈™Á∂ ‘ÈÕ
Ï‘π √Ú‹È’ ʪڪ Á∂ ¿∞µÍ ÒÛ’∂ ÒÛ’∆¡ª ˘ ¡Â∂ «¬√Â∆ ÍπÙª
˘ ÍÃ∂Ó «Úº⁄ ◊Ûπº⁄ «¬º’ Á»‹∂ ˘ ◊ÒÚº’Û∆ Í≈¬∆ ‹ª ⁄πøÓ‰ ’Á∂ Á∂«÷¡≈
‹≈ √’Á≈ ‘ÀÕ Ï‘π √≈∂ ÒÛ’∂ ÒÛ’∆¡ª ª ¡≈͉∂ ¡Á≈«¡ª «Úº⁄ ’øÓ
’Á∂ √Ó∂∫ ‘∆ ¡≈͉∂ Ò≈Û∂ ‹ª Ò≈Û∆¡ª Á∆ ⁄؉ ’ ÒÀ∫Á∂ ‘ÈÕ ¿∞√ ÂØ∫
Ï≈¡Á ¿∞‘ ¡≈͉∂ ÎÀ√«Ò¡ª Ï≈∂ ¡≈͉∂ Ó≈«Í¡ª ˘ √»«⁄ ’Á∂ ‘ÈÕ ‹ÁØ∫
Ó≈Í∂ «¬√ Ò¬∆ «Â¡≈ ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘È Âª Ò≈Û≈ ¿∞ÍÒÏË ’≈ª «Úº⁄Ø∫ √Ì
ÂØ∫ Úº‚∆ ’≈ ⁄π‰Á≈ ‘ÀÕ «¬√˘ ÎπºÒª ¡Â∂ Ï»«‡¡ª È≈Ò √‹≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈
‘À Â∂ «¬√ Â∑ª ¿∞‘ ¡≈͉∂ È≈Ò ’∞fi «Ú¡’Â∆¡ª ¡Â∂ ’≈ª Á∂ ’≈ÎÒ∂
˘ ÒÀ ’∂ ÁπÒ‘È Á∂ ÿ «ÈÙ«⁄ √Ó∂∫ ¡Â∂ «ÁÈ ”Â∂ Íπº‹ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ’∞fi
÷≈‰-Í∆‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á ÁπÒ‘È Ú≈Ò∂ ÁπÒ‘È ˘ Ò≈Û∂ Á∆ ’≈ «Úº⁄ «Ï·≈
«ÁøÁ∂ ‘ÈÕ «’√∂ «’√Ó Á∆ ’ج∆ Ú∆ Ë≈«Ó’ √Ó È‘∆∫ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆Õ ¿∞√∂
√Ó∂∫ ÁπÒ‘È Ú≈Ò∂ Ú∆ ¡≈͉∂ ’∞fi «Ú¡’Â∆¡ª ˘ È≈Ò ÒÀ ’∂ Ò≈Û∂ Á∂ ÿ
Íπº‹ ‹ªÁ∂ ‘È «‹ºÊ∂ «¬º’ Úº‚∆ Í≈‡∆ Á≈ ÍÃÏøË Ò≈Û∂ Á∂ ÿ«Á¡ª È∂ ’∆Â≈
‘πøÁ≈ ‘ÀÕ ‘؉ Ú≈Ò∆ ‹ØÛ∆ Ò¬∆ Ó’≈È Á≈, Ó’≈È «Ú⁄Ò∂ ÎÈ∆⁄, ‡∆. Ú∆.,
Ϋº‹ ¡≈«Á Á≈ √≈≈ ÍÃÏøË Ò≈Û∂ ˘ ‹ª Ò≈Û∂ Á∂ Í«Ú≈ Ú≈«Ò¡ª ˘ ’È≈
ÍÀ∫Á≈ ‘ÀÕ «Ú¡≈‘ ÂØ∫ ¡◊Ò∂ «ÁÈ ‘∆ «Ú¡≈‘ Á∆ «‹√‡∂ÃÙÈ √ÏøË ÁÎÂ
«Úº⁄ ’Ú≈ «ÁºÂ∆ ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ «¬√ Â∑ª «¬‘Ȫ ‹Ø«Û¡ª Á∆ «Ú¡≈‘πÂ≈ «˜øÁ◊∆
Ùπ» ‘Ø ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 38
ÈÙ∂ ¡Â∂ Ú∂«Ù¡≈«ÚÃÂ∆
Ó≈˙ Á∂ √Ó∂∫ «Úº⁄ ⁄∆È Á∂ Ï‘πÂ∂ ‹Ø«Û¡ª Á∂ √ÏøË «¬º’ Á»‹∂ ÍÃÂ∆
ÚÎ≈Á≈∆ Ú≈Ò∂ ‘πøÁ∂ √ÈÕ Í ¡º‹’ºÒ∑ ¡«‹‘≈ È‘∆∫ ‘ÀÕ ‘ «Ú¡≈‘∂ ÁØ
‹Ø«Û¡ª «Úº⁄Ø∫ «¬º’ Á∂ √ÏøË ¡≈͉∂ ÍÂ∆ ‹ª ÍÂÈ∆ ÂØ∫ Ï≈‘ Ú∆ ‘ÈÕ «¬√
Â∑ª «¬‘ √≈≈ ’∞fi ¿∞Á≈∆’È, «ÚÙÚ∆’È Á∆ È∆Â∆ «‘ ÚË «‘≈
‘ÀÕ AIH@ º’ ⁄∆È «Úº⁄ ÚÀ«Ù¡≈«ÚÃÂ∆ «ÏÒ’∞Ò Ú∆ È‘∆∫ √∆Õ «’√∂ ˜Ó≈È∂
«Úº⁄ √øÿ≈¬∆ ÁπÈ∆¡ª «Úº⁄Ø∫ ÚÀ«Ù¡≈«ÚÃÂ∆ Á≈ √Ì ÂØ∫ Úº‚≈ ¡º‚≈ √∆Õ
«¬È’Ò≈Ï «Íº¤Ø∫ Ó≈˙ ¡Â∂ ¿∞√Á∂ √≈Ê∆¡ª Á∂ ÔÂȪ È≈Ò √≈∆¡ª Ú∂√Ú≈Úª
˘ ÓπÛ Ú√≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ ¿∞‘Ȫ ˘ ¡≈ÂÓ-«ÈÌ ‘؉ Ò¬∆ Ï‘π √≈∂ ’øÓª
Á∆ «√÷Ò≈¬∆ «ÁºÂ∆ ◊¬∆ ¡Â∂ Ï‘π √≈∂ ’≈Ó∂‚ª È∂ ’∞Ï≈È∆ ’Á∂ ‘ج∂
«¬È∑ª Ú∂√Ú≈Úª È≈Ò «Ú¡≈‘ Ú∆ ’Ú≈¬∂Õ ‘ΩÒ∆-‘ΩÒ∆ «¬‘ ◊øÁ∆ ÍÃÊ≈ ⁄∆È
«Úº⁄Ø∫ «ÏÒ’∞Ò ‘∆ ¡ÒØÍ ‘Ø ◊¬∆Õ Í «‹™-«‹™ ⁄∆È “÷πºÒ∆-Ó≥‚∆” ω «‘≈
‘À «¬‘ ÍÃÊ≈ Ú∆ ÚË ‘∆ ‘ÀÕ
¡º‹ ⁄∆È Á∂ Ò◊Ì◊ √≈∂ Úº‚∂ ‘؇Ҫ «Úº⁄ ’∞fi ÍÀ«√¡ª ÏÁÒ∂
«¬√Â∆¡ª ¿∞ÍÒÏË ‘Ø ‹ªÁ∆¡ª ‘ÈÕ «¬√∂ ÍÃÊ≈ ’≈È ⁄∆È «Úº⁄ ¬∂‚˜
Á∂ ’∂√ Ú∆ «ÁÈØ-«ÁÈ ÚË ‘∂ ‘ÈÕ «¬√∂ Â∑ª «¬º’ ‘Ø √Ó≈«‹’ ’∞∆Â∆
È«Ù¡ª Á∆ Ú∆ ‘ÀÕ ⁄∆È «Úº⁄ ¡Î∆Ó √Ì ÂØ∫ ÚºË ÚÂØ∫ «Úº⁄ «Ò¡ªÁ∆ ‹ªÁ∆
√∆Õ «¬È’Ò≈Ï ÂØ∫ Ï≈¡Á Ó≈˙ ¡Â∂ ⁄Ø-«¬È-Ò≈¬∆ Á∂ ÔÂȪ È≈Ò «¬‘
’∞∆Â∆ Ú∆ ◊≈«¬Ï ‘Ø ◊¬∆ √∆Õ ¡Î∆Ó⁄∆ ’‘≈¿∞‰ Ú≈Ò∆ ’ΩÓ ÁπÈ∆¡ª Á∆
«¬º’ Ï‘≈Á ’ΩÓ Ú‹Ø∫ Ó≥È∆ ‹≈‰ Òº◊ ͬ∆Õ Í ‘π‰ ⁄√, ¡Î∆Ó ¡≈«Á
ÈÙ∂ Ú∆ Ï‘π √≈∂ √‘ºÁ∆ «¬Ò≈«’¡ª «Úº⁄ ¡≈ ‘∂ ‘ÈÕ ⁄∆È∆ ÒØ’ ¡≈Ó
ÂΩ ”Â∂ ’À√∆ÈØ «Úº⁄ ‹≈ ’∂ «¬º’ ◊Øˇ∆ ÷ªÁ∂ ‘È «¬√ Â∑ª ¿∞‘Ȫ Á≈ «√
ÿπøÓ‰ Òº◊ ‹ªÁ≈ ‘À ¡Â∂ ¿∞‘ È≈⁄ ’Á∂ «‘øÁ∂ ‘ÈÕ Ù≈Ï Á∆ ÚÂØ∫ ª
¡≈Ó ‘ÀÕ ‘∂’ ⁄∆È∆ Í«Ú≈ ÷≈‰∂ Á∆ Ó∂˜ ¿∞µÍ Ù≈Ï º÷Á≈ ‘ÀÕ Í ¿∞‘
«¬√ Á∆ ÚÂØ∫ ÍÙ»¡ª Ú≈◊ø» È‘∆∫ ’Á∂Õ ‘ ’ج∆ Í∆∫Á≈ ‘À Í «¬º’ ‹ª ÁØ
ÍÀµ◊Õ ¿∞‘Ȫ Á∂ ÍÀµ◊ Ú∆ Ï‘π ¤Ø‡∂ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ
⁄∆È∆ ⁄≈‘
⁄∆È «Úº⁄ Í∆‰ Ò¬∆ Í≈‰∆ Á∆ ÚÂØ∫ È‘∆∫ ‘πøÁ∆Õ Ù≈Ï Ú∆ È∆‡ ‘∆
Í∆Â∆ ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ ⁄∆È∆ √Ú∂∂ ‘∆ ⁄≈‘ Á∂ ÂΩ ”Â∂ ¡«‹‘∆¡ª ‹Û∑∆¡ª-Ï»‡∆¡ª
D-E «Ò‡ Í≈‰∆ «Úº⁄ Í≈ ’∂ ¿∞Ï≈Ò ÒÀ∫Á∂ ‘È, «‹‘Û≈ Ï≈‘ √¯ ’È
√Ó∂∫ ¡≈͉∂ È≈Ò º÷Á∂ ‘ÈÕ «¬√ «Úº⁄ ÁπºË, «Óº·≈ ¡≈«Á «ÏÒ’∞Ò È‘∆∫
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 39
«ÓÒ≈«¬¡≈ ‘πøÁ≈Õ «¬‘ ⁄≈‘ ‘∆ ¿∞‘ Í∆∫Á∂ «‘øÁ∂ ‘ÈÕ «¬√ Â∑ª ‹◊∑≈-‹◊∑≈
Á≈ Í≈‰∆ Í∆‰ È≈Ò ÎÀÒ‰ Ú≈Ò∆¡ª «ÏÓ≈∆¡ª ÂØ∫ ¿∞‘Ȫ Á≈ Ï⁄≈¡ ‘Ø
‹ªÁ≈ ‘ÀÕ
«Ú«◊¡≈È’ ÍÃ≈ÍÂ∆¡ª
«Ú«◊¡≈È’ ͺ÷Ø∫ Ú∆ ⁄∆È Á∆¡ª ÍÃ≈ÍÂ∆¡ª ÿº‡ È‘∆∫Õ ’≈◊‹,
¤≈Í≈÷≈È≈, ÏøÁ»’ª, ÂØͪ, ¡≈¬∆√’∆Ó ¡≈«Á Á∆¡ª ’≈„ª ⁄∆È∆¡ª Á∆ ‘∆
ÁπÈ∆¡ª ˘ Á∂‰ ‘ÀÕ Ïª√ Á∆¡ª Í≈¬∆ͪ ≈‘∆∫ ¿∞‘ ÿ∂¨ ◊À√ Á∆ ÚÂØ∫ ª
’¬∆ √Á∆¡ª Í«‘Òª ‘∆ ’Á∂ ‘∂ ‘ÈÕ ¡º‹ Ú∆ «Ú«◊¡≈È Á∂ ‘ ÷∂Â
«Úº⁄ ⁄∆È∆ «Ú«◊¡≈È’ ÿº‡ È‘∆∫ ‘ÈÕ Ó∆˜≈¬∆Òª, ¡À‡Ó ÏøÏ ¡≈«Á ¿∞‘Ȫ
È∂ ¡≈͉∂ ¡≈Í Ï‰≈¬∂ ‘ÈÕ ⁄øÈ Â∂ ÓÈ∞º÷ Ì∂‹‰ Á≈ ÍÃØ◊≈Ó ¿∞‘ ω≈¬∆
ÏÀ·∂ ‘ÈÕ ÓÀ‚∆’Ò «√√‡Ó Ú∆ ¿∞‘Ȫ Á≈ Ï∂‘Â∆ÈÕ Ï≈¬∆Í≈√ √‹∆ º’
Ú∆ ’≈¿±∫‡∆ ‘√ÍÂ≈Òª «Úº⁄ ¿∞ÍÒÏË ‘ÀÕ ¿∞‘Ȫ Èß◊∂ ÍÀª Ú≈Ò∂ (Ï∂¡ Îπ»‡)
‚≈’‡ª ≈‘∆∫ «√‘ √‘»Òª ÒØ’ª Á∂ ÿ ÿ Í‘πø⁄≈¬∆¡ªÕ ¡º‹ ¿∞‘
ÍÃ≈⁄∆È ⁄∆È∆ Ú≈«¬Âª ˘ ¡≈Ëπ«È’ ‚≈’‡∆ √‘»Òª È≈Ò ‹ØÛ ’∂ ÒØ’ª
Á≈ «¬Ò≈‹ ’Á∂ ‘ÈÕ ¿∞‘Ȫ Á∆¡ª «¬Ò≈‹ ÍÉ≈Ò∆¡ª ÍÃÌ≈ÚÙ≈Ò∆ ‘ÈÕ
Í ¡¯√Ø√ «’ ¡º‹ ’ºÒ∑ «¬‘ «ÁÈØ «ÁÈ Ó«‘ø◊∆¡ª ‘Ø ‘∆¡ª ‘ÈÕ
⁄∆È∆ √ø◊∆Â’≈ Ú∆ Ï‘π «ÈÍπøÈ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ ‘ «’√Ó Á∂ ◊∆ Ҭ∆
√ø◊∆ Á∆¡ª ËπȪ ω≈¿∞‰≈ ¿∞‘Ȫ Ò¬∆ ÷ºÏ∂ ‘ºÊ Á∆ ÷∂‚ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ √≈‚∂
Áπ¡≈≈ «Ú÷≈¬∆¡ª Â’Ù∆Ò Ó∂«Ò¡ª Á∆¡ª Ú∆‚∆˙ ’À«√‡ª Ú∂÷ ’∂ ‘∆ ¿π‘Ȫ
¡≈͉∂ √ø◊∆Â’≈ª ÂØ∫ ‘∆ ËπÈ∆¡ª Ï‹≈ ’∂ «Ú÷≈¬∆¡ªÕ «‘øÁ∆ «ÎÒÓ∆
«√Â≈«¡ª «Úº⁄Ø∫ ≈‹ ’Í» ¡Â∂ Ù≈‘πı ı≈È Á∂ ¿∞‘ Á∆Ú≈È∂ ‘ÈÕ ≈‹
’Í» Á∆ «ÎÒÓ “¡Ú≈≈” Â∂ “Ó∂≈ È≈Ó ‹Ø’” ¿∞‘Ȫ «Úº⁄Ø∫ Ï‘π«Â¡ª Á∆¡ª
Í√øÁ∆Á≈ «ÎÒÓª ‘ÈÕ
Ì≈Â∆ ª ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ ◊«‘«‰¡ª È≈Ò ÒºÁ ’∂ ¡≈͉≈ ‘πÒ∆¡≈
«Ú◊≈Û ÒÀ∫Á∂ ‘ÈÕ ’¬∆ ª ¡≈͉∂ ËÈ Á∆ «Ú÷≈Ú≈ ’È Ò¬∆ ◊«‘«‰¡ª
Á∆ ÚÂØ∫ ’Á∂ ‘ÈÕ ’∞fi ¡øË«ÚÙÚ≈√∆ Á∂ ◊Ã√∂ ‘ج∂ ¤≈ͪ, ÓπøÁ∆¡ª Â∂ Ó»ø◊∂
¡≈«Á Í«‘ÈÁ∂ ‘È Í ⁄∆È∆ «’√∂ «’√Ó Á∂ ’ج∆ ◊«‘‰∂ ¡≈«Á È‘∆∫
Í«‘ÈÁ∂Õ Í ¡≈͉∂ √∆ Á∆ √¯≈¬∆ Â∂ √πøÁÂ≈ ¡≈«Á ÚºÒ Ï‘π «Ë¡≈È
«ÁøÁ∂ ‘ÈÕ Ù∂Ú Ò¬∆ ÚË∆¡≈ ÂØ∫ ÚË∆¡≈ ¿∞ÍÒÏË ÏÒ∂‚, Ú≈Òª ˘ ‚≈¬∆
’È Ò¬∆ ÚË∆¡≈ ‚≈¬∆¡ª Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ’È≈ ¿∞‘ ¡«‘Ó √ÓfiÁ∂ ‘ÈÕ
√≈Á∂ ’ºÍ«Û¡ª Á≈ ÚË∆¡≈ ÂØ∫ ÚË∆¡≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ’Á∂ ‘ÈÕ
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 40
 ⁄∆È∆ ‡∆. Ú∆. ¡≥Ë«ÚÙÚ≈√ª Á≈ √ØÓ≈ È‘∆∫ ‘πøÁ≈ √◊Ø∫ ÚË∆¡≈ ÂØ∫
ÚË∆¡≈ ÍÃØ◊≈Ó ¿∞µÊ∂ «Á÷≈¬∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ
√≈‚∆ Ô≈Â≈ ÁΩ≈È ¡√∆∫ «’Ò≈ ≈¬∂Íπ Á∆¡ª ÷∂‚ª Ú∆ ⁄∆È∆ ‡∆.
Ú∆. Â∂ ⁄ÒÁ∆¡ª Á∂÷∆¡ª ‘ÈÕ ¿∞‘Ȫ ‘∆ «ÁȪ «Úº⁄ Í≈«’√Â≈È∆ ‘≈’∆
‡∆Ó Ú∆ Ï∆«‹ø◊ «Úº⁄ ·«‘∆ ‘ج∆ √∆Õ ‹◊Á∂Ú È∂ ’∞fi Î؇ءª Ú∆ ¿∞√ ‡∆Ó
È≈Ò «÷º⁄∆¡ª √È Í «ÎÒÓ ı≈Ï ‘Ø ‹≈‰ ’≈È ¿∞‘ Î؇ءª √≈˘ È‘∆∫
«ÓÒ √’∆¡ªÕ Í≈«’√Â≈È∆ ‘≈’∆ «÷‚≈∆ Ú∆ Ì≈Â-Í≈«’ Á∆ √∆Ó≈ ¿πºÂ∂
‰≈¿∞ ÂØ∫ Ï‘π Áπ÷∆ Ș ¡≈ ‘∂ √ÈÕ
◊Ë∂ Á≈ Ó≈√!
√≈˘ Úº÷-Úº÷ ‘؇Ҫ «Úº⁄ Â∂ Á≈¡Úª ”Â∂ ⁄∆È∆¡ª È≈Ò ÷≈‰-
Í∆‰ Á≈ ÓΩ’≈ «Ó«Ò¡≈Õ ¡√∆∫ Ú∂«÷¡≈ «’ ¿∞‘Ȫ Á∂ ÷≈‰∂ «Úº⁄ Ï‘π «’√Ó
Á≈ Ó≈√ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ «¬ºÊ∂ ÓÀ∫ «¬º’ ÿ‡È≈ Á≈ «˜’ ’∆Â∂ ÂØ∫ Ï◊À È‘∆∫ «‘
√’Á≈Õ ÓÀ∫ Â∂ ‹◊Á∂Ú ÷≈‰∂ «Úº⁄ Ù≈«ÓÒ Ó≈√ Á∆¡ª Úº÷-Úº÷ ÚøÈ◊∆¡ª
Á≈ √π¡≈Á ⁄º÷ ‘∂ √ªÕ «¬º’ Ò≈Ò «‹‘∂ Ó≈√ Á∂ ‡π’«Û¡ª Á≈ √π¡≈Á ÓÀ˘
Ï‘π ‘∆ ÚË∆¡≈ Òº«◊¡≈Õ ÓÀ∫ ¿∞‘Ȫ ˘ Íπº¤ ÏÀ·≈ «’ «¬‘ √π¡≈Á∆ Ó≈√
«’√ ⁄∆‹ Á≈ ‘À ? ª ¿∞‘ ’«‘‰ Òº◊∂ «’, ““«¬‘ ◊Ë∂ Á≈ Ó≈√ ‘ÀÕ Í
«¬‘ Ì≈Â∆ ◊Ë∂ Á≈ È‘∆∫ ‘ÀÕ «’™«’ Ì≈ «Úº⁄ ª ◊Ë∂ »Û∆¡ª ”Â∂ «ÎÁ∂
‘ÈÕ «¬‘ ⁄∆È∆ ◊Ë∂ Á≈ ‘ÀÕ”” ⁄∆È∆ ◊Ë∂ ‘Ó∂Ù≈ Î≈Óª «Úº⁄ ÍÒÁ∂ ‘ÈÕ
⁄∆È «Úº⁄ Ì≈ Á∆ Â∑ª ÍÙ» ’Á∂ Ú∆ √Û’ª ¿∞µÍ ÷πºÒ∑∂ «ÎÁ∂ ¡√∆∫ È‘∆∫
Á∂÷∂Õ «‹ºÊØ∫ º’ Ó∂≈ «÷¡≈Ò ‘À, ÁπÈ∆¡ª «Úº⁄ ¡«‹‘∂ Ï‘π ÿº‡ ÓπÒ’ ‘È,
«‹ºÊ∂ ÍÙ»¡ª ˘ ÷πºÒ∑∂ º«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ «‹√ ’’∂ ÍÙ»¡ª ˘ Ú∆ Ï‘π √≈∆¡ª
«ÏÓ≈∆¡ª Ò◊Á∆¡ª ‘È ¡Â∂ ÓÈ∞º÷ª Ò¬∆ Ú∆ ¿∞‘ Ï‘π √≈∆¡ª «ÏÓ≈∆¡ª
¡Â∂ Áπ  ÿ‡È≈Úª Á≈ ’≈È Ï‰Á∂ ‘ÈÕ ¿∞ Á ≈‘È Á∂ ÂΩ  ”Â∂ ¡º ‹
«‘øÁπ√Â≈È Á∂ ‘ Ù«‘ «Úº⁄ ¡Ú≈≈ ◊¿±¡ª «¬º’ Úº‚∆ √Óº«√¡≈ ‘ÈÕ
Íø‹≈Ï «Úº⁄ ‘∆ ‘ √≈Ò √À∫’Û∂ «Ú¡’Â∆ «¬‘Ȫ ¡Ú≈≈ ◊¿±¡ª ’≈È
‘ج∆¡ª Áπÿ‡È≈Úª «Úº⁄ ‹ª ª ¡≈͉∆ ‹≈È ÂØ∫ ‘ºÊ ËØ ÏÀ·Á∂ ‘È ‹ª
Һª-Ï≈‘ª Â∞ÛÚ≈ ’∂ Ó≥‹∂ ¿∞µÂ∂ ͬ∂ Áπº÷ ÌØ◊Á∂ «‘øÁ∂ ‘ÈÕ «¬‘ ’∞∆Â∆
Ì≈Â∆¡ª Á∆ ËÓ «Úº⁄ ‚±øÿ∆ ÙË≈ Á∆ Á∂‰ ‘ÀÕ
¡≈͉∂ Á∂Ù «Úº⁄ ‹ÁØ∫ Ú∆ ÓÀ∫ √À ’È ‹ªÁ≈ ‘ª ª ÓÀ˘ «¬√ ◊ºÒ
Á≈ ¿∞⁄∂⁄≈ «÷¡≈Ò º÷‰≈ ÍÀ∫Á≈ ‘À «’ ’ج∆ ¡«‹‘≈ √Ê≈È √À ’È Ò¬∆
⁄π«‰¡≈ ‹≈Ú∂ «‹ºË ¡Ú≈≈ ◊¿±¡ª È≈ «ÎÁ∆¡ª ‘Ø‰Õ Í ⁄∆È «Úº⁄
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 41
¡«‹‘≈ È‘∆∫Õ ¿∞µÊ∂ È≈ ¡Ú≈≈ ◊¿±¡ª ‘È È≈ ‘∆ ¡Ú≈≈ ϪÁÕ √≈‚∂
Á∂Ù Á∂ ÒØ’ ª ◊¿± ˘ Ó≈Â≈ √Ófi ’∂ Í»‹Á∂ ‘È ¡Â∂ ϪÁ ˘ Ú∆ ‘ȱÓ≈È
‹∆ Á≈ »Í √ÓfiÁ∂ ‘ÈÕ ‘Ø ª ‘Ø «¬ºÊ∂ Á∆¡ª √’≈ª «Úº⁄ Ï‘π √≈∂
ÏÁ«ÁÓ≈◊ ¡À√. ‚∆. ˙. ‹ª ¡À’√∆¡È Ú∆ ÌÂ∆ ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘È «‹‘Û∂ √Û’ª
Á∂ √«Â¡ª «Úº⁄ ¡≈™Á∆¡ª Ó‡∆¡ª ‹ª ÓÛ∆¡ª ’≈È √Û’ª ‘∆ ‡∂„∆¡ª
ω≈ «ÁøÁ∂ ‘ÈÕ Ï‘π √≈∂ Ó≥Á/Ó√«‹Áª/◊πÁπ¡≈∂ È‹≈«¬˜ ’Ϙ∂ ’’∂
√Ú‹È’ Ê≈Úª Â∂ ÷≈√ ’’∂ √Û’ª ‹ª √«Â¡ª Á∂ «Ú⁄’≈ ω≈ «ÁøÁ∂
‘ÈÕ Í ⁄∆È «Úº⁄ ¡«‹‘∆ √Óº«√¡≈ È‘∆∫ ‘ÀÕ ’ج∆ Ú∆ ¡«‹‘≈ È‘∆∫ ’
√’Á≈Õ
«¬º’ «ÁÈ Ó∆‚∆¡≈ √À∫‡ Á∆ ‘∂·Ò∆ Ó≥«˜Ò Â∂ ω∂ À√‡ØÀ∫‡ «Úº⁄ ÓÀ∫
Â∂ ‹◊Á∂Ú ÷≈‰≈ ÷≈ ‘∂ √ªÕ √≈‚∂ ÷≈‰∂ «Úº⁄ ◊¿± Á≈ Ó≈√ Â∂ √» Á≈
Ó≈√ ÁØÚ∂∫ ‘∆ Ù≈«ÓÒ √ÈÕ ¡⁄≈È’ ‘∆ ‹◊Á∂Ú ’«‘‰ Òº«◊¡≈, ““«ÓºÂ
√≈«‘Ï, ¡≈ͪ ‹Ø ’∞fi «¬ºÊ∂ ÷≈ ‘∂ ‘ª ‹∂ Í≥‹≈Ï «Úº⁄ ÷ªÁ∂ ‘πøÁ∂ ª ‘π‰
˘ ’«Î¿± Òº«◊¡≈ ‘πøÁ≈Õ Í≥‹ √ºÂ Ó∂ ‘øπÁ∂Õ ÁØ‘ª «Î«’¡ª «Úº⁄ ÌÛ’≈‘‡
ÍÀÁ≈ ’È Á∂ ÁØÙ «Úº⁄ ¡≈ͪ √∆÷ª «Íº¤∂ ÏøÁ ‘πøÁ∂Õ””
«‹™Á∆¡ª Óº¤∆¡ª ÷≈Ë∆¡ª!
«¬√ Â∑ª ‘∆ Ó≈√ √ÏøË∆ «¬º’ ‘Ø ÿ‡È≈, ‹Ø √≈‚∂ È≈Ò Ú≈Í∆, ¿∞√
Á≈ «˜’ ’È≈ Ú∆ ÓÀ∫ ¡«Â ˜»∆ √ÓfiÁ≈ ‘ªÕ √≈‚∆ «ÚÁ≈«¬◊∆ Ú≈Ò∂
«ÁÈ ¿∞‘Ȫ È∂ √≈˘ «’‘≈ «’ ¡º‹ Á∆ Í≈‡∆ Â∞‘≈˘ “‘Ω‡-ÍΩ‡” Á∆
’Ú≈Úª◊∂Õ ÓÀ∫ Â∂ ‹◊Á∂Ú È∂ «’‘≈ «’ Á∂÷Á∂ ‘ª “‘Ω‡-ÍΩ‡” ’∆ ‘πøÁ≈ ‘À,
¿∞‘˘ Ú∆ ¡≈¿∞‰ «Á¿∞Õ ¿∞‘ √≈˘ «¬º’ ‘Ø‡Ò Á∆ BBÚ∆∫ Ó≥«˜Ò Â∂ ÒÀ ◊¬∂Õ
√≈˘ «¬º’ ¡«‹‘∂ Ó∂˜ Á∂ ¡≈Ò∂-Áπ¡≈Ò∂ «Ï·≈«¬¡≈ «◊¡≈ «‹√ Á∂ ’∂∫Á «Úº⁄
«¬º’ ÏÈ «Îº‡ ’∆Â≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆Õ «¬√ ¿∞µÂ∂ Â∂Ò ‹ª Í≈‰∆ Á≈ ’ج∆ ÏÂÈ
«‹‘≈ º«÷¡≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆Õ Úº÷-Úº÷ «’√Ó Á∂ ÷≈‰∂ ¡≈™Á∂ ‘∂, ¡√∆∫ √π¡≈Á
È≈Ò ÷ªÁ∂ ‘∂Õ ’∞fi √Ó∂∫ Ï≈¡Á «¬º’ Ú∂‡ ¡«‹‘≈ ‚Ω∫◊≈ ÒÀ ¡≈¬∆, ‹Ø „«’¡≈
‘Ø«¬¡≈ √∆Õ ¿∞Â√π’Â≈ Úº√ ÓÀ∫ ¿∞√Á≈ „º’‰ ⁄πº’ «Ò¡≈ ¡Â∂ Ú∂«÷¡≈ «’
¿∞√ «Úº⁄Ø∫ ÁØ-«ÂøÈ «‹™Á∆¡ª ¤Ø‡∆¡ª-¤Ø‡∆¡ª Óº¤∆¡ª ¿∞µ¤Ò ’∂ Ï≈‘ ‹≈
«‚º◊∆¡ª, ‘À≈È∆ È≈Ò ÓÀ∫ ·≈· ‚Ω∫◊∂ ”Â∂ „º’‰ ¿∞Ú∂∫ ‘∆ Ò≈ «ÁºÂ≈ ¡Â∂
Ú∂‡ «‹™Á∆¡ª Óº¤∆¡ª ˘ ⁄πº’ ’∂ ÒÀ ◊¬∆Õ ¿∞√ ÂØ∫ Ï≈¡Á √≈‚∂ ÁØ-Ì≈Ù∆¬∂
ÍÃØ. Úª◊ È∂ √∆÷ª È≈Ò «¬º’ Óº¤∆ ÎÛ∑∆ ¡Â∂ ¿∞√˘ ¿∞ÏÒÁ∂ Â∂Ò ‹ª Í≈‰∆
«Úº⁄ Í≈«¬¡≈ Â∂ ‹ÁØ∫ ¿∞‘ Ò≈Ò ‘Ø ◊¬∆ ª ÊØÛ∑∆ «‹‘∆ «¤ºÒ ’∂ Ó∂∆ ÍÒ∂‡
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 42
«Úº⁄ º÷ «ÁºÂ∆Õ «¬√ Â∑ª ‘∆ ¿∞√È∂ ‹◊Á∂Ú Ò¬∆ ’∆Â≈Õ ¡√∆∫ ÷≈ ª ‘∂
√∆, Í √≈˘ ’«⁄¡≈‰ «‹‘∆ ˜» ¡≈ ‘∆ √∆Õ Ì≈Ú∂∫ «¬‘ fi∆∫◊ª Óº¤∆¡ª
√π¡≈Á∆ √È Í «Î Ú∆ Ï‘π ÊØÛ∑∆¡ª ‘∆ ÷≈ √’∂Õ
«¬√∂ √Ó∂∫ ‘∆ ÓÀ∫ «÷Û’∆ «Úº⁄Ø∫ Ï≈‘ º«’¡≈ ª «÷√’‰ Ú≈Ò∆¡ª
ÍΩÛ∆¡ª «Úº⁄ ‘∆ ÷Û∑≈ «¬º’ ÍÃ∂Ó∆ ‹ØÛ≈ «¬º’ Á»‹∂ ˘ ⁄πøÓ‰ Òº«◊¡≈ ‘Ø«¬¡≈
√∆Õ
ϺÂ÷ Á≈ Ó∆‡ ÷≈Ë≈!
«¬øfi «¬º’ «ÁÈ ¿∞‘Ȫ È∂ √≈˘ «’‘≈ «’ ¡º‹ ¡√∆∫ Â∞‘≈˘ ϺÂ÷
÷π¡≈Úª◊∂Õ ¿∞‘ √≈˘ «¬º’ ¡«‹‘∂ ‘Ø‡Ò «Úº⁄ ÒÀ ◊¬∂ «‹‘Û≈ ϺÂ÷ Á∂ Ó∆‡
Ò¬∆ Íë√ºË √∆Õ ¿∞√ ‘Ø‡Ò «Úº⁄ ¡«‹‘∂ Ú∂‡ª Á∆¡ª Úº‚∆¡ª-Úº‚∆¡ª A@-
AB Â√Ú∆ª Òº◊∆¡ª ‘ج∆¡ª √È «‹‘Û∂ ¡≈͉∂-¡≈͉∂ √«Ó¡ª «Úº⁄ ϺÂ÷
Á≈ Ó∆‡ Í’≈¿∞‰ Ò¬∆ ÏÛ∂ Ó≈«‘ ‘∂ √ÈÕ ¿∞‘ «¬º’ «‹™Á∆ ϺÂ÷ ÒÀ ¡≈¬∂Õ
¿∞√ ˘ √≈‚∂ √≈‘Ó‰∂ ÂØ«Ò¡≈ «◊¡≈Õ «Î ¿∞‘Ȫ È∂ ¡ºË∂ ÿ≥‡∂ Ï≈¡Á «¬‘
ϺÂ÷ √≈‚∂ √≈‘Ó‰∂ «Ò¡≈ º÷∆Õ Ï‰≈¿∞‰ Ò¬∆ «Ó⁄-Ó√≈Ò≈ ÚÂØ∫ «Úº⁄
È‘∆∫ «Ò¡ªÁ≈ «◊¡≈Õ ¡≈͉∆ ‘∆ ⁄Ï∆ «Úº⁄ Í’≈¬∆ ◊¬∆ «¬‘ ϺÂ÷ Ï‘πÂ
√π¡≈ÁÒ∆ √∆Õ
⁄∆È∆¡ª Á∆ ÓÀ∫ «¬º’ ‘Ø ÷»Ï∆ Á≈ «˜’ ’∂ Ï◊À È‘∆∫ «‘ √’Á≈Õ
¿∞‘ ‘؇Ҫ «Úº⁄ Ú∆ ÷≈‰≈ «Ú¡Ê È‘∆∫ ‹≈‰ «ÁøÁ∂Õ √≈‚≈ ÁØ-Ì≈Ù∆¡≈ ÍÃØ.
Úª◊ √∆ «‹√Á≈ πÂÏ≈ «‘øÁØ√Â≈È Á∂ «‚͇∆ ’«ÓÙÈ È≈ÒØ∫ ÌØ≈ Ú∆ ÿº‡
È‘∆∫ √∆ ÍÃø± ¿∞‘ Ú∆ √≈‚∂ ÷≈‰ Ó◊Ø∫ Ï«⁄¡≈-÷π«⁄¡≈ ÷≈‰≈ Â∂ Ù≈Ï ÍÀ’
’Ú≈ ’∂ ¡≈͉∂ Í«Ú≈ Á∂ Ï≈’∆ ÓÀ∫Ïª Ò¬∆ ÒÀ ‹ªÁ≈ √∆Õ ÿ «Úº⁄ ¿∞‘Á∂
«√¯ ⁄≈ ‹∆¡ √ÈÕ «‹È∑ª «Úº⁄ ¿∞√Á∆ ÍÃØ. ÍÂÈ∆ ¡Â∂ ÁØ ÈΩ‹Ú≈È Ï∂‡∂
Ù≈«ÓÒ √È «‹È∑ª «Úº⁄Ø∫ «¬º’ ‚≈’‡ ¡Â∂ «¬º’ Úº‚≈ ÚÍ≈∆ √∆Õ
⁄∆È «Úº⁄ Ó≈˙ √Ó∂∫ Ï∂π˜◊≈∆ «ÏÒ’∞Ò ÷ÂÓ ’ «ÁºÂ∆ ◊¬∆ √∆Õ
√Ó»π‘ ’≈«Ó¡ª Ó˜Á»ª ¡Â∂ ÍÛ∑∂ «Ò÷∂ ÈΩ‹Ú≈Ȫ ˘ ¿∞È∑ª Á∂ ’«Ó¿»Èª «Úº⁄
‘∆ ¡Òº◊-¡Òº◊ ’øÓª ”Â∂ «ÈÔπ’ ’ «ÁºÂ≈ «◊¡≈ √∆Õ ¡º‹’ºÒ∑ Á∂ √Ó∂∫
«Úº⁄ ‹ÁØ∫ «’ ÷πºÒ∑∆ Ó≥‚∆ Ú≈Ò∆¡ª È∆Â∆¡ª ¡≈ ‘∆¡ª ‘È Ï‘π √≈∂
’≈÷≈È∂ Â∂ ÎÀ’‡∆¡ª ÏøÁ ‘Ø ◊¬∆¡ª ‘È ‹ª ÏøÁ ‘؉ Á∂ «’È≈∂ Íπº‹∆¡ª
÷Û∑∆¡ª ‘ÈÕ ¡«‹‘∂ ’≈÷≈È∂ ¡≈͉∂ ÓπÒ≈˜Óª ˘ ÈΩ’∆ ÂØ∫ ’º„ «ÁøÁ∂ ‘È
Í ¿∞‘Ȫ ˘ ÂÈ÷≈‘ «ÁøÁ∂ «‘øÁ∂ ‘È, ̺Â∂ È‘∆∫Õ ÌºÂ∂ Ú∆ Ò◊Ì◊ ÂÈ÷≈‘
Á∂ Ï≈Ï Á∂ ‘∆ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ «‹‘Û∂ ’≈÷≈È∂ «ÏÒ’∞Ò «ÁÚ≈Ò∆¡≈ ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘È,
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 43
¿∞‘ ¡≈͉∂ ÓπÒ≈˜Óª ˘ ’º„ «ÁøÁ∂ ‘È Í ¿∞‘Ȫ Á∆ «‹Ù‡∂ÙÈ ÌÒ≈¬∆
«ÚÌ≈◊ ’ØÒ ‘Ø ‹ªÁ∆ ‘À «‹ºÊØ∫ ¿∞‘Ȫ ˘ ‘ Ó‘∆È∂ C@@ ‹π¡≈È «ÓÒÁ∂ «‘øÁ∂
‘ÈÕ ‹π¡≈È ⁄∆È∆ ¥ø√∆ ‘À «‹√ «Úº⁄ A ‹π¡≈È Ì≈ Á∂ ¤∂ πÍ«¬¡ª Á∂
Ï≈Ï ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ Í «¬√ È≈Ò Ú∆ ¿∞‘Ȫ Á≈ ◊π˜≈≈ È‘∆∫ ‘πøÁ≈Õ «¬√ Ò¬∆
¿∞‘ «¬√ ̺Â∂ Á∂ È≈Ò-È≈Ò ’∞fi È≈ ’∞fi “Í≈‡ ‡≈¬∆Ó” ’øÓ ÒºÌ ‘∆ ÒÀ∫Á∂
‘ÈÕ ’ج∆ «Î-Â∞ ’∂ ¡÷Ï≈ª, √≈Ò∂ ‹ª ÓÀ◊˜∆È Ú∂⁄‰ Òº◊ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ
’ج∆ ‡À’√∆ ‚≈¬∆Ú ω ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ
ÂÈ÷≈‘ Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úº⁄ Ó˜Á»ª ˘ ÏπºË∆‹∆Ú∆¡ª Á∂ Óπ’≈ÏÒ∂ ÚºË
ÂÈ÷≈‘ «ÓÒÁ∆ √∆Õ ’≈÷≈È∂ Á≈ Ó˜Á» Ô±È∆Ú«√‡∆ Á∂ ÍÃØÎÀ√ È≈ÒØ∫ ¡º◊∂
√∆Õ «¬‘ Ú≈«¬Â ‘π‰ º’ ‹≈∆ ‘ÀÕ ÍÃØÎÀ√ª ˘ ‹ª ÏπºË∆‹∆Ú∆¡ª ˘ ‘Ø
√‘»Òª ª Ó˜Á»ª Á∂ Óπ’≈ÏÒ∂ ÚºË ‘ÈÕ «‹Ú∂∫ «‘‰ Ò¬∆ ÷πºÒ∑≈ Ó’≈È
¡≈«Á ˜» «ÓÒÁ≈ ‘À ¡Â∂ √ÈÓ≈È Íº÷Ø∫ Ú∆ ¿∞‘ ¡º◊∂ ‘πøÁ∂ ‘È Í ÂÈ÷≈‘
Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úº⁄ È‘∆∫Õ
⁄∆È Á∂ Ë≈«Ó’ √Ê≈È
Ì≈Â∆ Ë≈«Ó’ √Ê≈Ȫ ¿∞µÍ ’ØÛª πͬ∂ ÷⁄ ’’∂ ÒØ’ª Ò¬∆
Óπ√∆Ϫ ÷Û∑∆¡ª ’∆Â∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª ‘ÈÕ Ò≈¿±‚ √Í∆’ª ≈‘∆∫ ¿∞‘ ÒØ’ª
Á∆ È∆∫Á ÷≈Ï ’È Á≈ ’≈È Ï‰Á∂ ‘È ¡Â∂ «¬‘Ȫ «Úº⁄ «‘‰ Ú≈Ò∂
Íπ‹≈∆ Ú◊ «Ú‘ÒÛ «‘ ’∂ ÒØ’ª «Úº⁄ «Ú‘Ò∂ «‘‰ Á∆ ÍëÚÂ∆ ÚË≈™Á∂
‘ÈÕ ⁄∆È «Úº⁄ Ë≈«Ó’ √Ê≈È ‘πøÁ∂ ˜» ‘È, «¬‘Ȫ «Úº⁄ «◊‹∂, ÏØË∆,
Óº· ¡≈«Á ‘πøÁ∂ ‘È Í «¬‘ ÷πÒ∑Á∂ ÁÎÂª Á∂ ÏøÁ ‘؉ ÂØ∫ Ï≈¡Á ‘∆ ‘ÈÕ
«¬√ Á≈ ’≈È «¬‘ ‘À «’ «¬‘Ȫ Á∆ ’Ó≈¬∆ Â∂ ÍÒ‰ Ú≈Ò≈ ’ج∆ È‘∆∫
‘πøÁ≈Õ ‘ Íπ‹≈∆ ˘ ¡≈͉∆ ؇∆ Ø‹∆ «Ó‘È ’’∂ ‘∆ ÷≈‰∆ ÍÀ∫Á∆ ‘ÀÕ ™fi
Ú∆ ⁄∆È Á∂ I@% ÒØ’ È≈√«Â’ ‘ÈÕ «¬√ Ò¬∆ «¬‘Ȫ Ë≈«Ó’ √Ê≈Ȫ
Â∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂ «Ú¡’Â∆ ÿº‡ ‘∆ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ Ò≈¿±‚ √Í∆’ª ¡≈«Á Á≈ ª
Ȫ «ÈÙ≈È Ú∆ È‘∆∫ ‘πøÁ≈Õ ⁄∆È∆¡ª Á≈ ’«‘‰≈ ‘À «’ ¿∞‘ ¡≈͉∂ ÒØ’ª
«Úº⁄ «¬‘ ÍÃ⁄≈ ’Á∂ ‘È ““‹∂ Â∞√∆∫ ºÏ ˘ Ó≥ȉ≈ ‘∆ ‘À ª ÿ ÏÀ· ’∂
Ó≥ÈØ Í ÁÒ≈Òª ‹ª ºÏ Á∂ ¬∂‹ø‡ª ˘ È≈ Ó≥ÈØÕ ’ج∆ Ú∆ ºÏ ÓÈ∞º÷Â≈ Á∆
´º‡ È‘∆∫ ’Á≈ «’™«’ ºÏ ª ‘πøÁ≈ ‘∆ È‘∆∫Õ «¬√ Ò¬∆ ¿∞√È∂ ´º‡ Ú∆
’∆ ’È∆ ‘À Í ÁÒ≈Ò ‘πøÁ∂ ‘∆ ‘È, ¿∞‘ ÓÈ∞º÷Â≈ Á∆ ´º‡ ’∆Â∂ Ï◊À «‘
Ú∆ È‘∆∫ √’Á∂Õ””
«◊«‹¡ª Â∂ ÏØË∆ Óº·ª ˘ «√¡≈√ «Úº⁄ Á÷Ò ¡≥Á≈˜∆ ’È Á∆
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 44
Í»È ÓÈ≈‘∆ ‘πøÁ∆ ‘À Í Ì≈ «Úº⁄ ª ‘ √’≈ Á∂ ⁄‰‘≈∂ «¬‘ ‘∆
‘πøÁ∂ È∂Õ «Í≥‚ª Á∂ Í≥⁄ª ÂØ∫ ÒÀ ’∂ «ÁºÒ∆ Á∂ Ò≈Ò «’Ò∂ º’ «¬‘ ‘∆ ÂÀ¡ ’Á∂
‘È «’ «Í≥‚ª ‹ª Á∂Ù Á∆ √Á≈∆ «’√ «Ë ’ØÒ ‘ØÚ∂◊∆Õ
⁄∆È∆ Íπ«Ò√
⁄∆È Á∆ Íπ«Ò√ Á≈ «˜’ Ú∆ ˜» ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ Â∞√∆∫ Ú∂÷Ø◊∂
«’ «’√∂ Ú∆ ⁄∆È∆ Íπ«Ò√ Ú≈Ò∂ ’ØÒ ≈¬∆ÎÒ ‹ª «Í√ÂΩÒ Âª ’∆ ‘؉∆ √∆,
«¬º’ ‚ø‚≈ Ú∆ È‘∆∫ ‘πøÁ≈Õ Íπ«Ò√ Ú≈Ò∂ Ș∆∫ Ú∆ Ï‘π ‘∆ ÿº‡ ¡≈¿∞‰◊∂Õ
Í ¿∞µÊ∂ ’≈˘È Ï‘π √ı ‘ÈÕ ’≈˘È ÂØÛÈ Ú≈Ò∂ «Ú¡’Â∆¡ª ˘ √˜≈
˜» ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ Ì≈ «Úº⁄ ª Óπ’ºÁ«Ó¡ª Á∂ ÎÀ√Ò∂ B@-B@, C@-C@ Ú∑∂
È‘∆∫ ‘πøÁ∂ Í ⁄∆È∆ ‚∂„ ’∞ √≈Ò Á∂ ¡≥Á ‘ Óπ’ºÁÓ∂ Á≈ ÎÀ√Ò≈ ’ ‘∆
«ÁøÁ∂ ‘ÈÕ «¬√ Á∆ «¬º’ ¿∞Á≈‘È ÓÀ∫ «¬ºÊ∂ Á∂‰≈ ⁄≈‘ª◊≈Õ «¬º’ «ÁÈ ÁπÍ«‘
˘ ¡√∆∫ «¬º’ ‘Ø‡Ò «Úº⁄ ÷≈‰≈ ÷≈ ‘∂ √ªÕ Ó«‘ø◊∆ Ù≈Ï Á∆ Ú∆ «¬º’ ÏØÂÒ
Ó≥◊Ú≈¬∆ ‘ج∆ √∆Õ ¿π‘Ȫ Á∂ «˜¡≈Á≈ ˜Ø Á∂‰ ”Â∂ «¬º’-«¬º’ ÍÀµ◊ Í∆ «Ò¡≈
√∆Õ √≈‚∆ ÚÀÈ Á∂ ‚≈¬∆Ú ˘ ¡√∆∫ «¬√ Á∆ ÚÂØ∫ ’È Ò¬∆ «’‘≈Õ Í
¿∞‘ ’«‘‰ Òº«◊¡≈ «’, ““Ó∂∆ ÈΩ’∆ ÓÀ˘ «Í¡≈∆ ‘ÀÕ”” Á»√∂ √≈Ê∆¡ª È∂
Ú∆ √≈˘ Áº«√¡≈ «’, ““‹∂ «¬‘ Á≈» Á≈ ÍÀµ◊ ÒÀ ÒÚ∂◊≈, È≈ ª ¡√∆∫ «¬‘
’«‘ √’ª◊∂ «’ «¬√ È∂ «¬‘ È‘∆∫ Í∆Â∆ ¡Â∂ È≈ ‘∆ «¬‘ Óπº’ √’∂◊≈Õ””
Ó∂∂ ’«‘‰ Á≈ Ì≈Ú ‘À «’ ⁄∆È «Úº⁄ ’≈˘È Á≈ ≈‹ ‘ÀÕ «Íº¤∂ «‹‘∂ «¬º’
ÍêÂ∆ ≈‹ Á∂ Ó∆ ÍÃË≈È ˘ ’∞ºÍÙÈ ’’∂ ◊ØÒ∆ Ó≈ «ÁºÂ∆ ◊¬∆ √∆Õ
¡º‹ ÂØ∫ Â∆‘ ’∞ Ú∑∂ Í«‘Òª ÓÀ∫ «‘øÁ∆ Á∂ ÓÀ◊˜∆È “ËÓÔ∞º◊” «Úº⁄
Í«Û∑¡≈ √∆ «’ «¬º’ ͺÂ’≈ ⁄∆È∆ Ù«‘ ’À∫‡ØÈ «Ú÷∂ «◊¡≈ √∆Õ Âª ¿∞√È∂
Á∂«÷¡≈ «’ ¿∞√Á∂ ‘Ø‡Ò Á∂ ÁÚ≈˜∂ ˘ Ï≈‘Ø∫ «‹øÁ≈ È‘∆∫ √∆ Òº◊ √’Á≈Õ
¿∞√È∂ ‹ÁØ∫ ‘Ø‡Ò Ú≈«Ò¡ª ˘ «¬√Á≈ ’≈È Íπº«¤¡≈ ª ¿∞√Ȫ È∂ Áº«√¡≈
«’ ““«¬È’Ò≈Ï «Íº¤Ø∫ ⁄Ø∆ Á∆ ’ج∆ Ú≈Á≈ ȑ∆∫ ‘πøÁ∆Õ «¬√ Ò¬∆ ¡√∆∫
’Ó«¡ª ˘ «‹øÁ∂ È‘∆∫ Ò≈™Á∂Õ”” Í ‹ÁØ∫ ¿∞‘∆ ͺÂ’≈ Ï∆«˜ø◊ «Úº⁄ «◊¡≈
ª ¿∞Ê∂ ‘Ø‡Ò Ú≈«Ò¡ª È∂ ’Ó∂ ˘ «‹øÁ≈ Ò≈ ’∂ ⁄≈Ï∆¡ª ¿∞√Á∂ √ÍπÁ
’ «ÁºÂ∆¡ªÕ ‹ÁØ∫ ¿∞√È∂ ‘Ø‡Ò Ú≈«Ò¡ª ÂØ∫ «¬√Á≈ ’≈È ‹≈ȉ≈ ⁄≈«‘¡≈
ª ¿∞√È∂ «’‘≈, ““Ï∆«˜ø◊ «Úº⁄ «ÚÁ∂Ù∆ Ï‘πÂ∂ ¡≈™Á∂ ‘ÈÕ «¬√ Ò¬∆ «¬ºÊ∂
’Á∂-’Á∂ ⁄Ø∆ Á∆ ÿ‡È≈ Ú≈Í ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ”” «¬√ Â∑ª ¡√∆∫ ⁄∆È∆ ¡«Ë’≈∆¡ª
ÂØ∫ «¬‘ ‹≈‰’≈∆ Ú∆ Ò¬∆ «’, ““’∆ ⁄∆È «Úº⁄ ⁄Ø∆ ‹ª ´º‡-÷Ø‘ª Á∂ ’∞fi
’∂√ ‘πøÁ∂ ‘È ‹ª È‘∆∫Õ”” ª ¿∞‘Ȫ Á≈ ’«‘‰≈ √∆ «’, ““⁄Ø∆ ‹ª ´º‡-
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 45
÷Ø‘ ÒØ’ ¿∞ÁØ∫ ‘∆ ’Á∂ ‘È ‹ÁØ∫ ¿∞‘Ȫ ’ØÒ ÷≈‰-Í∆‰, Í«‘ȉ ¡Â∂
«‘‰-√«‘‰ Á∆ √Óº«√¡≈ ¡≈ ÷Û∑∆ ‘ØÚ∂Õ ⁄∆È «Úº⁄ ¡«‹‘∆¡ª √Óº«√¡≈Úª
È‘∆∫ ‘ÈÕ «¬√ Ò¬∆ ¡«‹‘∂ ¡Í≈Ë Ï‘π ÿº‡ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ””
«Ú«Á¡≈Ê∆ ¡≥ÁØÒÈ
«Â¡≈È«ÓÈ ⁄Ω’ «Úº⁄ ‘ج∂ «Ú«Á¡≈Ê∆ «ÚÁØ‘ Ï≈∂ Ú∆ ÓÀ∫ ‹≈‰’≈∆
ÒÀ‰ Á≈ ÔÂÈ ’∆Â≈Õ ¿∞‘ ’«‘‰ Òº◊∂ «’ ““¡«‹‘∂ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª ˘
√Ófi≈¿∞‰ Ò¬∆ ¡√∆∫ ÌÍ» ÔÂÈ ’∆Â∂Õ ⁄∆È Á≈ ÍÃË≈È Ó≥Â∆ ¿∞‘Ȫ ’ØÒ
¿∞‘Ȫ ˘ √Ófi≈¿∞‰ Ò¬∆ ÷πÁ ⁄ºÒ ’∂ «◊¡≈Õ «¬ºÊØ∫ Á∆¡ª ‘˜≈ª ‹Ê∂ÏøÁ∆¡ª
Á∂ ’≈’∞Ȫ È∂ Òº÷ª Á∆ Â≈Á≈Á Á∂ «Úº⁄ Óπ˜≈‘∂ ’’∂ ¿∞‘Ȫ ˘ «’‘≈
«’ ¡√∆∫ «¬‘ ≈‹ Òº÷ª «Ú¡’Â∆¡ª Á∆¡ª Ù‘≈Áª Á∂-’∂∂ «Ò¡ªÁ≈ ‘ÀÕ
«¬√ ˘ ¡‹≈¬∆∫ ‘∆ Íπº·≈ ◊∂Û≈ Á∂‰ Á∆ «¬˜≈‹Â ¡√∆∫ «ÏÒ’∞Ò È‘∆∫ Á∂Úª◊∂Õ
«¬√ Â∑ª √Ófi≈¿∞‰ Á∂ ÔÂȪ «Úº⁄ ¡√ÎÒ «‘‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á ¿∞‘Ȫ È∂
Íπ«Ò√ ˘ «¬√ «Ú«Á¡≈Ê∆ «ÚÁØ‘ ˘ ’∞⁄Ò‰ Á∂ ‘π’Ó Á∂ «ÁºÂ∂Õ «‹√Á∂
«√º‡∂ Ú‹Ø∫ √À∫’«Û¡ª Á∆ Â≈Á≈Á «Úº⁄ «Ú«Á¡≈Ê∆ Ó≈∂ ◊¬∂Õ «‘øÁ∂ Ï‘’∆
«ÚÁØ‘ ’È Á∂ ÁØÙ «Úº⁄ ˜∂Ò∑ª «Úº⁄ √πº‡ «ÁºÂ∂ ◊¬∂Õ Ó≈˙ Ï≈∂ ◊ºÒÏ≈Â
’È ”Â∂ ¿∞‘Ȫ È∂ «’‘≈ «’ ¡º‹ Á≈ √≈‚≈ √Ó≈‹ Ó≈˙ Á∆ ‘∆ Á∂‰ ‘ÀÕ
Í Ó≈˙ È∂ ’∞fi ◊øÌ∆ «’√Ó Á∆¡ª ◊ÒÂ∆¡ª Ú∆ ’∆Â∆¡ª √ÈÕ «‹Ú∂∫
AIEE «Úº⁄ ‹ÁØ∫ ⁄∆È «Úº⁄ ’≈Ò ÍÀ «◊¡≈ √∆ Â∂ ÒØ’ Ìπº÷ È≈Ò ÓÈ Òº◊∂
√È Âª Ó≈˙ È∂ ‘π’Ó «ÁºÂ≈ √∆ «’, ““«⁄Û∆¡ª, ’Ï»Â, ÿπº◊∆¡ª, ’ª «‹‘Û∂
√≈‚∆¡ª Î√Òª ˘ ÈÙ‡ ’ ‘∂ ‘È, Ó≈ ’∂ ÷≈ Ò¬∂ ‹≈‰Õ ¿∞È∑ª Áº«√¡≈
«’, ““Ì≈Ú∂∫ ¿∞√ √Ó∂∫ «¬‘ ÒØÛ √∆Õ «¬√ È≈Ò «¬º’ ª Î√Òª ˘ ÈÙ‡ ’È
Ú≈Ò∂ Í«øÁ∂ ÷ÂÓ ‘Ø ◊¬∂ Á»‹≈ Ìπº÷ Á∂ √Â≈¬∂ ÒØ’ª ˘ ’≈Ò «Úº⁄Ø∫ ‹∆ÚÂ
Ï⁄‰ Ò¬∆ ’∞fi ≈‘ ÍÃ≈Í ‘Ø ◊¬∆Õ Í ¡º‹ Á∆ Í∆Û∑∆ ¡Â∂ ‘≈’Ó «¬√˘
Ó≈˙ Á∆ ◊ÒÂ∆ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ””
«¬√ Â∑ª ‘∆ ⁄∆È «Úº⁄ AIFF-FH º’ “√º«Ì¡≈⁄≈’ «¬È’Ò≈Ï”,
‹Ø Ó≈˙ Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ «Úº⁄ ⁄Ò≈«¬¡≈ «◊¡≈ √∆Õ «¬√ «Úº⁄ √≈∂ «Úº«Á¡’
¡Á≈∂ ÏøÁ ’ «ÁºÂ∂ ◊¬∂ √È ¡Â∂ √≈∂ ¡«Ë¡≈Í’ ¡Â∂ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª
˘ ÒØ’ª Á∂ ‹«Ï¡ª ÂØ∫ «√º÷‰ Ò¬∆ «Í≥‚ª «Úº⁄ Ì∂‹ «ÁºÂ≈ «◊¡≈ √∆Õ
√≈∂ ⁄∆È∆ Ϻ«⁄¡ª ˘ «’ºÒª, Ó∂÷ª ¡Â∂ ‘Ø ÒØ‘∂ Á∆¡ª ⁄∆˜ª Һ̉ Â∂ Ò≈
«ÁºÂ≈ «◊¡≈ √∆Õ «¬√ √Ó∂∫ ÁΩ≈È Á∂Ù «Úº⁄ √≈∆ Âº’∆ π’ ◊¬∆ ¡Â∂ ⁄∆È
Ò◊Ì◊ B@ √≈Ò «Íº¤∂ ‹≈ «Í¡≈Õ “◊À∫◊ ¡≈Î ÎØ” Ï≈∂ Ú∆ ⁄∆È∆ ‹ÈÂ≈
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 46
Á≈ Úº¬∆¡≈ ÚË∆¡≈ È‘∆∫ ‘ÀÕ ¡≈Ó ÒØ’ª Á≈ ’«‘‰≈ ‘À «’ «¬‘ ⁄≈
«Ú¡’Â∆ ⁄∆È∆ ’«Ó¿»«È√‡ Í≈‡∆ Á∂ “ÍΩÒ∂‡ «Ï¿±Ø” Á∂ ÓÀ∫Ï √ÈÕ Í
«¬‘Ȫ È∂ ÒØ’ª ¿∞µÂ∂ √÷ «‚√Í«ÒÈ Ò≈◊» ’È Á∆ ÍÀÚ≈¬∆ ’∆Â∆ √∆Õ
¿∞‘ ⁄≈‘πøÁ∂ √∆ «’ ‘∂’ ⁄∆È∆ È≈◊«’ «¬º’ «ÚÙ∂Ù ÚÁ∆ Í«‘È∂Õ «‹√
«Úº⁄ Ó≈˙ Ú◊≈ ÁØ ‹∂Ϫ Ú≈Ò≈ ’Ó∆˜ ‘ØÚ∂Õ «¬√ Â∑ª «¬‘Ȫ ÒØ’ª ˘ Ú∆
¿∞‘Ȫ È∂ ¡≈͉∆ «√¡≈√ ≈‘∆∫ «È÷∂Û «ÁºÂ≈Õ ¡º‹ ¿∞‘Ȫ «Úº⁄Ø∫ ÁØ, «‹È∑ª
«Úº⁄ Ó≈˙ Á∆ «ÚËÚ≈ Ú∆ Ù≈«ÓÒ ‘À, Ó ⁄πº’∂ ‘ÈÕ «‘øÁ∂ ÁØ È≈Ò ÒØ’ ‘∆
ÂØÛ≈-«Ú¤ØÛ≈ ’ ⁄πº’∂ ‘ÈÕ
Ó≈˙ Á∆ «¬º’ ‘Ø ◊ÒÂ∆, ‹Ø ¿∞‘ «¬’Ï≈Ò ’Á∂ ‘È ¿π‘ «¬‘ √∆
«’ “Ò∆-«√¡≈˙-⁄∆” «¬º’ ÏπºË∆Ó≈È «Ú¡’Â∆ √∆Õ ‹∂ Ó≈˙ “Ò∆-«√¡≈˙-⁄∆”
¡È∞√≈ ⁄º«Ò¡≈ ‘πøÁ≈ ª ⁄∆È ¡º‹ ÁπÈ∆¡ª Á∆ √≈∂ ͺ÷ª ÂØ∫ √Ì ÂØ∫ Úº‚∆
Â≈’ ‘πøÁ≈Õ ¡º‹ Á∆ ⁄∆È Á∆ ’«Ó¿±«È√‡ Í≈‡∆ Á≈ √À∫‡Ò ’Ó∂‡∆ Á≈
⁄∂¡ÓÀÈ Ò∆-«√¡≈˙-⁄∆ Á≈ √ÓÊ’ ‘ÀÕ ⁄∆È «Úº⁄ ¿∞‘ √Ì ÂØ∫ ÚºË
ÍÃÌ≈ÚÙ≈Ò∆ «Ú¡’Â∆ ‘ÀÕ
⁄Ø-«¬È-Ò≈¬∆ Ï≈∂ ¿∞È∑ª Á≈ «÷¡≈Ò ‘À «’ ¿∞‘ Ï‘π ‘∆ ÚË∆¡≈
«Ú¡’Â∆ √∆ «‹√ È∂ ⁄∆È «Úº⁄ «¬È’Ò≈Ï «Ò¡≈¿∞‰ Ò¬∆ «¬º’ ÚË∆¡≈
ØÒ ¡Á≈ ’∆Â≈Õ ¿π‘ Á√Á∂ √È «’ ⁄Ø-«¬È-Ò≈¬∆ Á∂ ¡≈͉∂ ÿ «¬º’ Ï∂‡≈
ÍÀÁ≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆ ÍÃø± ÿ «Úº⁄ Ϻ⁄∂ Á∆ Á∂÷Ì≈Ò ’È Ú≈Ò∆ “¡≈«¬¡≈” Á∆
¡‰◊«‘Ò∆ ’≈È «¬‘ Ϻ⁄≈ ÷»‘ «Úº⁄ ‹≈ «‚º«◊¡≈ «‹√ ’’∂ ¿∞√Á∆ ÓΩÂ
‘Ø ◊¬∆Õ Í ⁄Ø-«¬È-Ò≈¬∆ È∂ ¡≈«¬¡≈ ˘ ’∞fi È≈ «’‘≈Õ ¿∞√ È∂ «¬È’Ò≈Ï
«Úº⁄ Ó≈∂ ◊¬∂ ¡≈͉∂ √≈Ê∆¡ª Á∂ «¬º’-ÁØ ÔÂ∆Ó Ïº«⁄¡ª ˘ ◊ØÁ «Úº⁄ ÒÀ
«Ò¡≈Õ ¡º‹ ¿∞‘ Ϻ⁄∂ ⁄∆È «Úº⁄ Úº‚∂ ¡‘π«Á¡ª ”Â∂ «Ï≈‹Ó≈È ‘ÈÕ ⁄∆È
Á≈ ÓΩ‹»Á≈ ÍÃË≈È Ó≥Â∆ Ú∆ Ò∆-«‹¡≈˙-⁄∆ Á∆¡ª È∆Â∆¡ª Á≈ ‘∆ √ÓÊ’
‘ÀÕ
⁄∆È Ï≈∂
ÈÀÍØÒ∆¡È ÏØÈ≈Í≈‡ È∂ «’‘≈ √∆ «’, ““⁄∆È «¬º’ √πºÂ≈ ‘Ø«¬¡≈ Ù∂
‘ÀÕ «¬√˘ √πºÂ≈ ‘∆ «‘‰ «Á¿∞, ‹ÁØ∫ ‹≈◊ «Í¡≈ ª √≈∆ ÁπÈ∆¡ª ˘ «‘Ò≈
Á∂Ú∂◊≈Õ”” ¿∞√ Áπ¡≈≈ «¬‘ ’‘∂ ◊¬∂ ÙÏÁ AIDI «Úº⁄ ¿∞√ √Ó∂∫ ‘’∆’Â
ω ◊¬∂ ‹ÁØ∫ Ó≈˙-‹∂-Â∞ø◊ Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ «Úº⁄ ¿∞µÊØ∫ Á∂ ’«Ó¿±«È√‡ª È∂
≈‹√ºÂ≈ ”Â∂ ’Ϙ≈ ’ «Ò¡≈Õ ¿π‘Ȫ ’≈Ó∂‚ª Á∆¡ª ’∞Ï≈È∆¡ª ¡Â∂
√÷ «Ó‘È √Á’≈ ¡º‹ ⁄∆È Á∂ ÒØ’ «„º‚-ÌÚ∆∫ ؇∆ ÷≈ ‘∂ ‘È ¡Â∂
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 47
«¬º˜Â-Ó≈‰ Ú≈Ò∆ «˜øÁ◊∆ «‹™ ‘∂ ‘ÈÕ «¬√Á≈ ’∞ºÒ ÷∂ÂÎÒ IE Òº÷
FA ‘˜≈ Ú◊ «’ÒØÓ∆‡ ‘ÀÕ ÷∂ÂÎÒ Á∂ «Ò‘≈˜ È≈Ò ‹∂ Á∂÷∆¬∂ ª «¬√
Á≈ Â∆‹≈ √Ê≈È ‘ÀÕ «¬º’ ¡Ï Â∆‘ ’ØÛ Á∆ ‹È√ø«÷¡≈ ‘؉ ’’∂ «¬√˘
√ø√≈ Á≈ √Ì ÂØ∫ ÚºË ¡≈Ï≈Á∆ Ú≈Ò≈ Á∂Ù ‘؉ Á≈ Ó≈‰ ÍÃ≈Í ‘ÀÕ ⁄∆È
Á∂ ¿∞µÂ «Úº⁄ »√ ¡Â∂ Ó≥◊ØÒ∆¡≈, Áº÷‰ «Úº⁄ Ì≈Â, ÏÓ∑≈, Ò≈¿±√
Ú∆¡ÂÈ≈Ó ¡Â∂ È∂Í≈Ò Á∆¡ª ‘ºÁª ‘ÈÕ Í»Ï «Úº⁄ ÍÃ٪ ӑª√≈◊ ‘ÀÕ
Ì≈ Á∆ Â∑ª ‘∆ ⁄∆È «Úº⁄ Ú∆ ¡È∂’ª È√Òª ¡Â∂ Ì≈Ù≈Úª ÏØÒ‰ Ú≈Ò∂
ÒØ’ «‘øÁ∂ ‘ÈÕ «¬√Á∆ ’∞ºÒ Ú√Ø∫ Á∂ IC% ÒØ’ ‘ª√ ‹≈Â∆ È≈Ò √ÏøË º÷Á∂
‘ÈÕ Ï≈’∆ Ó≥◊ØÒ, «ÂºÏÂ∆, Óª⁄», «‹√, ͬ∆, ’Ø∆¡È ¡Â∂ ‘»¬∆ ‹≈ª È≈Ò
√Ïø«Ë ‘ÈÕ ¡º‹ Ú∆ A@% ÒØ’ ÏπºË ËÓ, ’ȫο∞√∆¡√ ¡Â∂ Â≈˙«¬˜Ó
È≈Ò √Ïø«Ë ‘ÈÕ Â≈˙«¬˜Ó ¡«‹‘≈ ËÓ ‘À «‹‘Û≈ Óπ„Ò∂ »Í «Úº⁄
È≈√«Â’ «Ú⁄≈Ë≈≈ È≈Ò ‘∆ √Ïø«Ë ‘ÀÕ
AIDI «Úº⁄ ’«Ó¿»«È√‡ª È∂ ≈‹√ºÂ≈ ¡≈͉∂ ‘ºÊª «Úº⁄ ÒÀ ’∂ √Óπº⁄∂
Á∂Ù «Úº⁄ ’øÓ ’Á∂ Úº÷-Úº÷ ≈‹ª ˘ ¡≈͉∂ È≈Ò «ÓÒ≈ «Ò¡≈ ¡Â∂ ’∂∫Á∆
√’≈ ’≈«¬Ó ’ «ÁºÂ∆Õ «‹√Á∆ Ú≈◊‚Ø Ó≈˙-‹∂-Â∞ø◊ Á∂ ‘ºÊ «Úº⁄ √∆Õ
Ó≈˙ È∂ √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª Ì»Ó∆ √πË≈ª ÚºÒ «Ë¡≈È «ÁºÂ≈Õ ¿∞√È∂ Úº‚∂-Úº‚∂
‹≈◊∆Á≈ª ÂØ∫ ˜Ó∆È ÷Ø‘ Ò¬∆ ¡Â∂ «¬√ ˘ Ì»Ó∆‘∆‰ «’√≈Ȫ «Úº⁄ Úø‚
«ÁºÂ≈Õ «¬√ Â∑ª ¿∞µÊØ∫ Á∂ C@ ’ØÛ «’√≈È ˜Ó∆Ȫ Á∂ Ó≈«Ò’ ω ◊¬∂Õ
«Î ¿∞√È∂ “÷∂Â∆Ï≈Û∆ ¿πÂÍ≈Á’ √«‘’≈∆ √Ì≈Úª” Á≈ «ÈÓ≈‰ ’∆Â≈ Â∂
‘ΩÒ∆-‘ΩÒ∆ ÷∂Â∆Ï≈Û∆ Á≈ √Ó»‘∆’È ’ «ÁºÂ≈Õ «¬√ Â∑ª ’Á∂ ‘ج∂ ¿∞√È∂
«Èº‹∆ Ó≈Ò’∆ ˘ ÷ÂÓ ’ «ÁºÂ≈Õ ‘ ’øÓ ’È Ú≈Ò∂ ˘ ¿∞√Á∆ «Ó‘ÈÂ
«ÓÒ‰ Òº◊ ͬ∆Õ «¬√ Â∑ª ‘∆ ’≈÷≈«È¡ª «Úº⁄ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ Í«‘Òª
’≈÷≈«È¡ª Á∆¡ª √«‘’≈∆ √Ì≈Úª ω≈¬∆¡ª ◊¬∆¡ªÕ «Î AIEF «Úº⁄
¿∞‘Ȫ Á≈ ≈Ù‡∆’È ’ «ÁºÂ≈ «◊¡≈ «‹√ È≈Ò √Ó»‘ ’≈÷≈È∂ √’≈
Á∂ ω ◊¬∂Õ
’≈÷≈È∂ ¡Â∂ ÷∂Â∆Ï≈Û∆ Á≈ √Ó»‘∆’È ’È ÂØ∫ Ï≈¡Á ⁄∆È∆ √’≈
È∂ ’«Ó¿±Èª ω≈¿∞‰ Á≈ «√Ò«√Ò≈ Ùπ» ’ «ÁºÂ≈Õ AIFA «Úº⁄ Í«‘Ò∆
’«Ó¿±È ‘∂È≈È Íê «Úº⁄ √Ê≈«Í ’∆Â∆ ◊¬∆Õ «¬√ Â∑ª ‘ ’«Ó¿±È «Úº⁄
D@@@ ÂØ∫ E@@@ Í«Ú≈ª ˘ Ù≈«ÓÒ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ ÷∂Â∆Ï≈Û∆ ¿∞ÁÔØ◊,
«Úº«Á¡≈ ¡Â∂ √À«È’ ÍÃÏøË ¡≈«Á √≈∂ «¬√Á∂ ’ø‡ØÒ «Úº⁄ ‘πøÁ∂ √ÈÕ AII@
º’ ⁄∆È «Úº⁄ «’√∂ ’ØÒ ’ج∆ Ú∆ «Èº‹∆ ‹≈«¬Á≈Á È‘∆∫ √∆Õ Í ¡º‹’ºÒ∑
«¬√ √ÏøË∆ ’≈ȱøȪ «Úº⁄ ’∞fi «„ºÒ Á∂ «ÁºÂ∆ ◊¬∆ ‘ÀÕ ‘π‰ Ï‘π √≈∂
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 48
«Ú¡’Â∆ ¡≈͉∂ Ó’≈Ȫ Á∂ ÷πÁ Ó≈Ò’ ω ◊¬∂ ‘ÈÕ Â∂ «¬√ «Èº‹∆ Ó≈Ò’∆
Á∂ ’≈˘È «Úº⁄ «„ºÒª Á∂‰ Á≈ «√Ò«√Ò≈ ‹≈∆ ‘ÀÕ
≈Ù‡∆ ‹È ’ª◊√
⁄∆È Á∆ ≈Ù‡∆ ‹È ’ª◊√ ≈‹√ºÂ≈ Á∆ √Ì ÂØ∫ √Ú¿∞µ⁄ √ø√Ê≈
‘ÀÕ Ó≈⁄ AIII «Úº⁄ ≈Ù‡∆ ‹È ’ª◊√ Á∂ ÓÀ∫Ïª Á∆ «◊‰Â∆ C@@@
Á∂ Ò◊Ì◊ √∆Õ ≈Ù‡∆ ‹È ’ª◊√ Á∂ ÓÀ∫Ï ˘ «‚͇∆ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ
«¬‘Ȫ Á∆ ⁄؉ «ÚË≈È Í≈«Ò’≈Úª ¡Â∂ È◊ Í≈«Ò’≈Úª Áπ¡≈≈ ’∆Â∆
‹ªÁ∆ ‘À Â∂ «¬‘Ȫ Á≈ ¡√≈ Í≥‹ √≈Ò Á≈ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ «¬√ ≈Ù‡∆ ‹È
’ª◊√ Á∂ √Ì ÂØ∫ Úº‚∂ ¡‘πÁ∂Á≈ ˘ √Ì≈ÍÂ∆ ‹ª ⁄∂¡ÓÀÈ «’‘≈ ‹ªÁ≈
‘ÀÕ Ò∆-ÍÀ∫◊ ⁄∆È Á∆ ≈Ù‡∆ ‹È ’ª◊√ Á∂ ÓΩ‹»Á≈ ⁄∂¡ÓÀÈ ‘ÈÕ «¬‘
≈Ù‡∆ ‹È ’ª◊√ ‘∆ ÍÃË≈È Ó≥Â∆ Á∆ «ÈÔ∞’Â∆ ’Á∆ ‘À ¡Â∂ ÍÃË≈È
Ó≥Â∆ Á∆ «√Î≈Ù ”Â∂ Ï≈’∆ Ó≥Â∆¡ª ˘ «ÈÔ∞’ ’Á∆ ‘ÀÕ ≈Ù‡∆ ‹È
’ª◊√ ‘∆ Á∂Ù Á∂ ≈Ù‡ÍÂ∆ Á∆ ⁄؉ ’Á∆ ‘ÀÕ ÙÃ∆ «‹¡ª◊-‹∆-«ÓÈ ⁄∆È
Á∂ ÓΩ‹»Á≈ ≈Ù‡ÍÂ∆ ‘ÈÕ AIIH «Úº⁄ ¿∞‘Ȫ ˘ «¬√ ¡‘πÁ∂ ”Â∂ ⁄π«‰¡≈
«◊¡≈ √∆Õ ÙÃ∆ ˜»-Ø∫◊-˜∆ ⁄∆È Á∂ ÚÂÓ≈È ÍÃË≈È Ó≥Â∆ ‘ÈÕ «¬‘Ȫ Á∆
«ÈÔ∞’Â∆ Ú∆ AIIH «Úº⁄ ’∆Â∆ ◊¬∆ √∆Õ ⁄∆È Á∆ ≈Ù‡∆ ‹È ’ª◊√
«¬ºÊØ∫ Á∆ √Ú¿∞µ⁄ ¡Á≈Ò Á∂ Óπº÷ ‹º‹ Á∆ ⁄؉ ’Á∆ ‘ÀÕ Ï≈’∆ ‹º‹ª Á∆
«ÈÔ∞’Â∆ ≈Ù‡∆ ‹È ’ª◊√ Á∆ √Ê≈¬∆ ’Ó∂‡∆ ÚºÒØ∫ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ Í
‘∂·Ò∆ ͺË Á∂ ‹º‹ª Á∆ ⁄؉ ¿∞µÊØ∫ Á∆¡ª ÍêÂ∆ ‹È ’ª◊√ Á∆¡ª ’Ó∂‡∆¡ª
Áπ¡≈≈ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ
¡√Ò «Úº⁄ ⁄∆È Á∆ ’«Ó¿±«È√‡ Í≈‡∆ Á≈ ⁄∆È Á∆ √≈∆ ≈‹ √ºÂ≈
Á∂ ¿∞µÍ Í»È ’Ϙ≈ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ ’«Ó¿∞»«È√‡ Í≈‡∆ Á∂ ÓÀ∫Ïª Á∆ «◊‰Â∆
E ’ØÛ D@ Òº÷ ‘ÀÕ «√Î ¿∞‘Ȫ «Ú¡’Â∆¡ª ˘ ‘∆ ’«Ó¿±«È√‡ Í≈‡∆
Á∂ ÓÀ∫Ï ω≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ‘À «‹È∑ª Á≈ ’«Ó¿±«È√‡ «Ú⁄≈Ë≈≈ «Úº⁄ ͺ’≈
«ÚÙÚ≈√ ‘ØÚ∂Õ ÓÀ∫Ï Ï‰È Ò¬∆ √Ïø«Ë «Ú¡’Â∆ ˘ ¡≈͉∂ √ÀµÒ «Úº⁄
«Ò÷Â∆ ¡‹∆ Á∂‰∆ ÍÀ∫Á∆ ‘ÀÕ «Î ¿∞√˘ ÁØ ÓÀ∫Ïª ÂØ∫ «√Î≈Ù ’Ú≈¿∞‰∆
ÍÀ∫Á∆ ‘ÀÕ ÓÀ∫Ï Ï‰È ÂØ∫ Ï≈¡Á Ú∆ ¿∞√˘ ’º⁄∂ ÂΩ ”Â∂ ÓÀ∫Ï «Ò¡≈ ‹ªÁ≈
‘ÀÕ «¬√ √Ó∂∫ ÁΩ≈È ‹∂ ¿∞√Á≈ ’øÓ √øÂØÙ‹È’ È≈ Òº◊∂ ª ¿∞√ Á∆ ÓÀ∫Ï«ÙÍ
÷≈‹ ’ «ÁºÂ∆ ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 49
«’ºÒª-Ó∂÷ª ⁄π◊‰≈
⁄∆È «Úº⁄ Ó≈˙-‹∂-Â∞ø◊ Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ «Úº⁄ Ï‘π √≈∂ ‹È-¡≥ÁØÒÈ
⁄Ò≈¬∂ ◊¬∂Õ Ó≈˙-‹∂-Â∞ø◊ ¡È∞√≈ ÈÚ∂∫ √Ó≈‹ Á∆ «√‹‰≈ Ò¬∆ ‹È
¡≥ÁØÒÈ Óπº÷ Ì»«Ó’≈ «ÈÌ≈™Á∂ ‘ÈÕ «¬‘Ȫ È≈Ò Ó≈’√∆-ÒÀ«ÈÈ «Ú⁄≈Ë≈≈
Á≈ ÍÃ⁄≈ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ ÒØ’ª Á∂ «Ú⁄≈ ÍÂ≈ Ò◊Á∂ ‘È ¡Â∂ ÒØ’ª «Úº⁄ ¡≈͉∂-
͉ Á∆ Ì≈ÚÈ≈ ÍÀÁ≈ ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ «¬‘Ȫ ‹È-¡≥ÁØÒȪ È≈Ò ÒØ’ª «Úº⁄
’êÂ∆’≈∆ ‹ØÙ Ú∆ ’≈«¬Ó «‘øÁ≈ ‘ÀÕ «¬‘Ȫ «Úº⁄Ø∫ √Ì ÂØ∫ Í«‘Ò≈ “Ì»Ó∆-
√πË≈” ¡≥ÁØÒÈ √∆Õ «‹√ Á≈ «˜’ Í«‘Òª Ú∆ ’∆Â≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ «¬√ Â∑ª
’«Ó¿±Èª Á≈ ¡≥ÁØÒÈ √∆Õ «¬√ Â∑ª ‘∆ «¬º’ ¡≥ÁØÒÈ ≈‘∆∫ ¿∞È∑ª È∂ Ï≈Ò-
«Ú¡≈‘, Ï‘π-«Ú¡≈‘, ÷∂Ò ÍÃÊ≈ Á≈ ÷≈ÂÓ≈ ’ «ÁºÂ≈Õ ¡«‹‘∂ ÍÂ∆¡ª ˘
Ú∆ √˜≈Úª «ÁºÂ∆¡ª ◊¬∆¡ª, «‹‘Û∂ ¡≈͉∆¡ª ÍÂÈ∆¡ª È≈Ò Áπ-
«ÚÚ‘≈ ’Á∂ √È ¡Â∂ ¡≈͉∂ ÍπºÂª-Ë∆¡ª Á∂ «Ú¡≈‘ª Á∂ ÍÃÏøË ’È ”Â∂
Ú∆ Í≈ÏøÁ∆ Ò≈ «ÁºÂ∆ ◊¬∆Õ «‹√Á≈ Óπº÷ Ó≥ÂÚ ÈΩ‹π¡≈È Í∆Û∑∆ ˘ ¡≈͉∂
«Ú¡≈‘ª Ï≈∂ ÎÀ√Ò∂ ÒÀ‰ Ò¬∆ √πÂøÂ ω≈¿∞‰≈ √∆Õ «¬√ Â∑ª ‘∆ ¿∞√È∂
«¬º’ ‘Ø ¡≥ÁØÒÈ “¶Ï∆ ¤≈Ò” ⁄∆È Á∆ ¡≈«Ê’ ◊Â∆ ˘ Â∂˜ ’È Ò¬∆
AIEH «Úº⁄ Ùπ» ’∆Â≈Õ «¬√ Á≈ Óπº÷ ¿∞Á∂Ù AIGB º’ Ì≈∆ ¿∞ÁÔØ◊ª Á∂
÷∂Â «Úº⁄ ⁄∆È ˘ «¬ø◊ÒÀ∫‚ ÂØ∫ ¡º◊∂ ’º„‰ Á≈ √∆Õ ⁄∆È È∂ «¬√ ¡≥ÁØÒÈ
«‘ ’ØÒ∂ Á∂ ¿∞ÂÍ≈ÁÈ «Úº⁄ A@H%, ’º⁄∂ Â∂Ò Á∂ ¿∞ÂÍ≈ÁÈ «Úº⁄ EE%,
¡Â∂ «Ï‹Ò∆ Á∆ ÍÀ Á ≈Ú≈ «Úº ⁄ DB% Ú≈Ë≈ ’∆Â≈Õ Í AIFF «Úº ⁄
√º«Ì¡≈⁄≈’ «¬È’Ò≈Ï Ùπ» ’È ’’∂ «¬√ ¡≥ÁØÒÈ ˘ „≈‘ Úº‹∆Õ
√«Ì¡≈⁄≈’ ¡≥ÁØÒÈ Á≈ Óπº÷ ¿∞Á∂Ù ⁄∆È «Úº⁄ Ó≈˙-‹∂-Â∞ø◊ Á∂
«ÚπºË ’øÓ ’ ‘∆¡ª ÁØ ≈‹È∆Â’ Ù’Â∆¡ª ˘ ÁÏ≈¿∞‰≈ √∆Õ «¬‘Ȫ «Úº⁄
«¬º’ «Ò¿∞-Ù≈¿∞-⁄∆ Á≈ ◊πº‡ √∆ ¡Â∂ Á»‹≈ «ÒÈ-«Í¡≈¿∞ Á≈ ◊πº‡ √∆Õ «¬‘
ÁØÚ∂∫ ◊πº‡ Ó≈˙ ˘ Í≈√∂ ‘‡≈ ’∂ ¡≈͉∆ √Ê≈ÍÂ∆ ’È≈ ⁄≈‘πøÁ∂ √ÈÕ ⁄∆È
Á∂ ÚÂÓ≈È ¡≈◊» «¬√ √«Ì¡≈⁄≈’ ¡≥ÁØÒÈ ˘ «¬º’ Ó‘≈È ◊ÒÂ∆ Ó≥ÈÁ∂
‘ÈÕ «’™«’ «¬√ ¡≥ÁØÒÈ ÁΩ≈È Ó≈˙-«ÚØË∆¡ª Á≈ ÁÓÈ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ
√’±Òª Â∂ ’≈Ò‹ª «Úº⁄ ‘؉ Ú≈Ò∂ «¬Ó«Â‘≈Ȫ ˘ ÷ÂÓ ’ «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ
«Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Ò¬∆ ÷∂Â∆ ¡Â∂ ’≈÷≈«È¡ª «Úº⁄ ‘ºÊ∆∫ ’øÓ ’È≈ ˜»∆
’≈ «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ «¬√ «Úº⁄ ÏπºË∆‹∆Ú∆¡ª ˘ √‹-Ë‹ Á≈ ‹∆ÚÈ ¤º‚
’∂ √≈Á∆ «‘‰∆-Ï«‘‰∆ ¡ÍÈ≈¿∞‰ Ò¬∆ «’‘≈ «◊¡≈Õ «¬√ ’êÂ∆ ≈‘∆∫ ⁄∆È
Á∆ ¡≈«Ê’ √«ÊÂ∆ «Úº⁄ ’≈Î∆ «◊≈Ú‡ ¡≈ ◊¬∆Õ ÒØ’ª Á≈ ‹∆ÚÈ ÍºË
¿∞µ⁄≈ ¿∞µ·‰ Á∆ Ï‹≈¬∂ È∆Úª ‘Ø «◊¡≈Õ √«Ì¡≈⁄≈’ «¬È’Ò≈Ï ÁΩ≈È
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 50
‘-ؘ ‹Ò√∂, ‹¨√ Â∂ ‘ÛÂ≈Òª ⁄ÒÁ∆¡ª «‘øÁ∆¡ª √ÈÕ «¬√ Ò¬∆
¡≈«Ê’ «Ú’≈√ «Úº⁄ ’Ó∆ ‘Ø ◊¬∆Õ AIGF «Úº⁄ Ó≈˙-‹∂-Â∞ø◊ Á∆ ÓΩ ‘Ø
◊¬∆Õ ‘π¡≈-◊π¡≈-Î∂∫◊ È∂ √ºÂ≈ ¡≈͉∂ ’Ϙ∂ «Úº⁄ ÒÀ ’∂ Ó≈˙ Á∂ √ÓÊ’ª
Á≈ √Î≈«¬¡≈ ’È≈ Ùπ» ’ «ÁºÂ≈Õ ¿∞√È∂ Ó≈˙ Á∆ ÍÂÈ∆ «⁄¡ª◊-«⁄ø◊
¡Â∂ ¿∞√Á∂ √ÓÊ’ª ˘ ‹∂Ò∑ «Úº⁄ √πº‡ «ÁºÂ≈Õ AIHA «Úº⁄ ‘π¡≈-◊π¡≈-Î∂∫◊
˘ Ú∆ ¡≈͉∂ ¡≈‘πÁ∂ ÂØ∫ ‘‡≈ «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ
‘π‰ Á∂ √≈Ù’ª È∂ ⁄∆È «Úº⁄ ¡≈«Ê’ ¿∞Á≈Ú≈Á Á∆ È∆Â∆ ω≈¬∆
‘ÀÕ «¬√ «‘ ¡≈«Ê’ «Ú’≈√ Ò¬∆ «Èº‹∆ ÷∂Â ˘ ¿∞ÂÙ≈«‘ ’∆Â≈ ‹≈
«‘≈ ‘ÀÕ ⁄∆È È∂ B@AE º’ ¡Ó∆’≈ ÂØ∫ ¡º◊∂ ¶ÿ ‹≈‰ Á∆ «Ú™Â ω≈¬∆
‘ÀÕ «¬√ ’øÓ Ò¬∆ ¿∞‘Ȫ È∂ ¤∂ ‹ØȪ Á∆ ⁄؉ ’∆Â∆ ‘ÀÕ «¬‘Ȫ ‹ØȪ ˘
ÁπÈ∆¡ª Á∂ √Ì ÂØ∫ ÚºË «Ú’«√ «¬Ò≈’∂ ω≈¿∞‰ Ò¬∆ ⁄∆È «√-ÂØÛ ÔÂÈ
’ «‘≈ ‘ÀÕ «¬√ ͺ÷Ø∫ ¿∞‘ ’≈Î∆ ‘ºÁ º’ √ÎÒ Ú∆ ‘Ø ⁄πº«’¡≈ ‘ÀÕ
⁄∆È Á∆ ≈‹Ë≈È∆ Ï∆«˜ø◊
⁄∆È Á∆ ≈‹Ë≈È∆ Ï∆«˜ø◊ ‘ÀÕ «¬‘ Ï‘π ‘∆ Íπ≈‰≈ Ù«‘ ‘ÀÕ Ï‘πÂ
√Óª Íπ≈‰∂ Ó≈ÈÚ∆ «Í≥‹ª Á∂ ÍÊ≈‡ «¬ºÊØ∫ «ÓÒ ⁄πº’∂ ‘È «‹‘Û∂ «¬√ ◊ºÒ
Á≈ √ϻ ‘È «’ ÓÈ∞º÷ E Òº÷ Ú∑∂ ÂØ∫ Í«‘Òª ÂØ∫ «¬ºÊ∂ «‘øÁ≈ ¡≈«¬¡≈ ‘ÀÕ
«¬‘ «¬º’ Úº‚≈ ÓÀ‡ØÍØ«Ò‡È Ù«‘ ‘À, «‹√ Á≈ «¬«Â‘≈√ C@@@ Ú∑∂ Íπ≈‰≈
‘ÀÕ «¬‘ Á∂Ù Á∆ «√¡≈√∆, √º«Ì¡≈⁄≈’ ¡Â∂ ÏπºË∆Ó≈È∆ ◊Â∆«ÚË∆¡ª Á≈
’∂ ∫ Á ‘À Õ «¬√ «Úº ⁄ ’∂ ∫ Á∆ √’≈ Á∂ ÁÎÂ ¡Â∂ Ï‘π  √≈∆¡ª
Ô»È∆Ú«√‡∆¡ª ‘ÈÕ
Ï∆«˜ø◊ AG@@ Ú◊ «’ÒØÓ∆‡ «Úº⁄ ÎÀ«Ò¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘À ¡Â∂ «¬√ Á∆
¡≈Ï≈Á∆ A ’ØÛ A@ Òº÷ ‘ÀÕ Â∆‘ Òº÷ ÒØ’ ¡«‹‘∂ ‘È «‹‘Û∂ Ï∆«˜ø◊ «Úº⁄
¡≈™Á∂ ‹ªÁ∂ «‘øÁ∂ ‘ÈÕ «¬ºÊØ∫ Á∂ IE% ÒØ’ ‘≈È ’Ï∆Ò∂ È≈Ò √Ïø«Ë ‘È
¡Â∂ «‘øÁ∂ E% ÿº‡ «◊‰Â∆ Ú≈Ò∆¡ª ‹≈Â∆¡ª «Úº⁄Ø∫ ‘ÈÕ Ó¬∆-‹»È «Úº⁄
«¬ºÊØ∫ Á≈ Â≈ÍÓ≈È Ï‘π ‘∆ √π‘≈Ú‰≈ Ò◊Ì◊ A@-AE «‚◊∆ √ÀÒ√∆¡√
«Ú⁄’≈ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ «¬ºÊØ∫ Á∆ ¥ø√∆ ∆«Ó≥Ï∆ ‘À «‹√Á∂ Óπ„Ò∂ Ô∞«È‡ ˘ ‹π¡≈È
«’‘≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ‘ÎÂ≈ Í≥‹ «ÁȪ Á≈ ¡Â∂ ÁÎÂª Á∂ ÷πºÒ∑‰ Á≈ √Óª √Ú∂∂
H Ú‹∂ ÂØ∫ Ù≈Ó E Ú‹∂ º’ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ «¬√ «Úº⁄ A ÿ≥‡∂ Á∆ ÏÃ∂’ Ú∆ ‘πøÁ∆
‘ÀÕ Áπ’≈Ȫ ¡ÀÂÚ≈ √Ó∂ √Ú∂∂ I Ú‹∂ ÂØ∫ ≈ Á∂ I Ú‹∂ º’ ÷πºÒ∑∆¡ª
«‘øÁ∆¡ª ‘ÈÕ √≈∂ ‘؇Ҫ «Úº⁄ ‚≈’ √∂Ú≈Úª, ‡ÀÒ∆ÎØÈ √∂Ú≈Úª ¡Â∂
«¬ø‡ÈÀ‡ √∂Ú≈Úª ¿∞ÍÒÏË ‘ÈÕ ÎØÈ ’≈‚ √≈∂ ÁÎÂª ¡Â∂ ‘؇Ҫ «Úº⁄Ø∫
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 51
ÓπºÒ «ÓÒ √’Á≈ ‘ÀÕ ‹◊Á∂Ú È∂ Ú∆ ÎØÈ ’≈‚ ÙΩ’ Ú‹Ø∫ ‘∆ ÷Ã∆Á «Ò¡≈
√∆Õ «Ï‹Ò∆ Á∆ ÚØÒ‡∂˜ BB@ ÚØÒ‡ ‘∆ ¿∞ÍÒÏË ‘ÀÕ ‘Ú≈¬∆ ‹‘≈˜ ”Â∂
Ô≈Â≈ Ò¬∆ ¡≥Â≈Ù‡∆ ‘Ú≈¬∆ ¿∞‚≈È Ú≈√Â∂ ‘Ú≈¬∆ ¡º‚≈ Î∆√ I@
‹π¡≈È ‘À ¡Â∂ ⁄∆È «Ú⁄Ò∆¡ª ÿ∂¨ ¿∞‚≈Ȫ Ò¬∆ «¬‘ Î∆√ E@ ‹π¡≈È
‘ÀÕ
Ï∆«˜ø◊ «Ú⁄Ò∆¡ª Á∂÷‰ÔØ◊ ʪڪ
⁄∆È «Úº⁄ Á∂÷‰ Ò¬∆ √Ì ÂØ∫ Íπ≈‰∆ ⁄∆È Á∆ Úº‚∆ Á∆Ú≈ ‘ÀÕ «¬‘
Á∆Ú≈ «¬º’Ø-«¬º’ ËÂ∆ Á∆ ¡«‹‘∆ «ÈÙ≈È∆ ‘À «‹‘Û∆ ⁄øÁÓ≈ ÂØ∫ Ú∆ Ș
¡≈™Á∆ ‘ÀÕ «¬‘ Ï∆«˜ø◊ ÂØ∫ FA «’ÒØÓ∆‡ Á∆ Á»∆ ¿∞µÍ ÏÀ‚«¶◊ Á∂ √Ê≈È
”Â∂ ‘ÀÕ √≈˘ «¬√ √Ê≈È ”Â∂ ‹≈‰ Ò¬∆ Ò◊Ì◊ A ÿ≥‡≈ Òº«◊¡≈Õ «¬√ Á∆Ú≈
”Â∂ ω∂ «Ó¿∞˜∆¡Ó «Úº⁄ Á∆Ú≈ Ï≈∂ ‘∆ «¬º’ «ÎÒÓ «Á÷≈¬∆ ‹ªÁ∆ ‘À, «‹√
«Úº⁄ Áº«√¡≈ «◊¡≈ ‘À «¬√ Á∆Ú≈ Á≈ «ÈÓ≈‰ ¬∆√≈ ÂØ∫ BBA Ú∑∂ Í«‘Òª
‘Ø«¬¡≈ √∆Õ «¬√ ˘ ≈‹≈ Ù∆-‘π¡ª◊ È∂ ¡≈͉∂ ≈‹ ˘ Ó≥◊ØÒª ÂØ∫ Ï⁄≈¿∞‰
Ò¬∆ ’∆Â≈ √∆Õ «¬√ Á∆Ú≈ ˘ ω≈¿∞‰ Ò¬∆ Ò◊Ì◊ AE Ú∑∂ Òº◊∂Õ «¬√Á∆
¶Ï≈¬∆ BF@@ «’ÒØÓ∆‡ ‘ÀÕ ÊØÛ∑∆-ÊØÛ∑∆ Á»∆ ”Â∂ Ó∆È≈ª ω≈¬∆¡ª ◊¬∆¡ª
‘ÈÕ «¬√Á∆ ¿∞⁄≈¬∆ Úº÷-Úº÷ √Ê≈Ȫ ”Â∂ AE ÂØ∫ C@ Îπº‡ Á∂ «Ú⁄’≈ ‘ÀÕ
«¬‘ Á∆Ú≈ «¬º‡ª ¡Â∂ ͺÊª È≈Ò Ï‰≈¬∆ ◊¬∆ ‘ÀÕ «¬‘ Á∆Ú≈ Ù≈È-‘≈¬∆-
’∞¡≈È ÂØ∫ ÒÀ ’∂ «⁄¡≈È’∞Ó≈È Âº’ ω∆ ‘ج∆ ‘ÀÕ «¬√ Á∆Ú≈ ˘ ω≈¿∞‰
√Ó∂∫ ‘˜≈ª Á∆ Â≈Á≈Á «Úº⁄ «¬√Â∆¡ª ¡Â∂ ÓÁ Ó≈∂ ◊¬∂ «‹È∑ª Á≈
Ú∂Ú≈ «¬√ «ÎÒÓ ÂØ∫ ÍÂ≈ Ò◊Á≈ ‘ÀÕ ¡√∆∫ «¬√ Á∆Ú≈ ˘ Á∂÷‰ Ò¬∆ ⁄≈
‹‰∂ ◊¬∂ √ªÕ √≈‚∆ ‡ØÒ∆ «Úº⁄ ‹◊Á∂Ú, ÍÃØ. Úª◊, ’πÓ≈∆ ⁄øÁ«Ó≈ ¡Â∂
ÓÀ∫ Ù≈«ÓÒ √ªÕ ’∞Ó≈∆ ⁄øÁ«Ó≈ ¡Â∂ ÍØØÃ. Úª◊ √≈‚∂ ÁØ-Ì≈Ù∆¬∂ √ÈÕ
‹◊Á∂Ú Á∆ ÂÏ∆¡Â ’∞fi ·∆’ È≈ ‘؉ ’≈È ¿π‘ Á∆Ú≈ Á∆ ’∞fi
¿∞⁄≈¬∆ ”Â∂ ‹≈ ’∂ ‘∆ ππ’ «◊¡≈Õ ¡√∆∫ ¿∞√˘ ¤º‚ ’∂ Ò◊Ì◊ A «’ÒØÓ∆‡
Á∆ Á»∆ º’ ¡º◊∂ ⁄Ò∂ ◊¬∂Õ ‹ÁØ∫ ¡√∆∫ Ú≈Í√ ¡≈¬∂ ª ‹◊Á∂Ú Á∆ ‘≈ÒÂ
ÏÛ∆ ‘∆ Â√ÔØ◊ ω∆ ‘ج∆ √∆Õ ¿∞‘ ’«‘‰ Òº«◊¡≈, ““ÓÀ∫ «¬ºÊ∂ π’ ª «◊¡≈
Í Ó∂∂ È≈Ò ÎØ‡Ø «÷⁄Ú≈¿∞‰ Ú≈«Ò¡ª È∂ ÓÀ˘ ÏΩ∫ÁÒ≈ ’∂ º÷ «ÁºÂ≈ ‘ÀÕ «¬º’
Ú≈ ª ÓÀ∫ ‹≈ ’∂ ´’ Ú∆ «◊¡≈ √∆ Í ¿∞‘Ȫ È∂ ÓÀ˘ «Î ÒºÌ «Ò¡ªÁ≈Õ
«¬º’ «¬√Â∆ È∂ ª ‘ºÁ ‘∆ ’ «ÁºÂ∆Õ ¿∞‘ ˜Ó∆È ”Â∂ ÏÀ· ◊¬∆ ¡Â∂ Ó∂∂
ÍÀ ˘ ‹πºÂ∆ √Ó∂ ‘∆ ¡≈͉∂ ͺ‡ª ”Â∂ ÷Ú≈ «Ò¡≈Õ «¬√ „ø◊ È≈Ò ¿∞√È∂
ÎØ‡Ø «÷⁄Ú≈¬∆Õ”” ‹◊Á∂Ú È∂ ‘Ø Áº«√¡≈ «’ ““‹ÁØ∫ ÓÀ∫ Â∞Á≈ √∆ ª Ó∂∆
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 52
ÈØ’ª Ú≈Ò∆ ‹πºÂ∆ «Úº⁄Ø∫ “Ì∆∫-Ì∆∫” Á∆ ¡Ú≈˜ ¡≈™Á∆ √∆Õ”” «‹Ú∂∫ ¡’√ ‘∆
⁄ÓÛ∂ Á∆¡ª ‹πºÂ∆¡ª «Úº⁄Ø∫ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ √≈‚∆ ÁØ-Ì≈Ù∆¡≈ ⁄øÁ«Ó≈ √Ó∂Â
Ò◊Ì◊ «¬º’ Á‹È «ÚÁ∂Ù∆ «Ú¡’Â∆¡ª È∂ ¿∞√˘ ÷Û∑≈ ’∂ Íπº«¤¡≈ «’,
““Â∞√∆∫ «¬√ «Úº⁄ «Ó¿∞«˜’ «’Ú∂∫ «Îº‡ ’∆Â≈ ‘ÀÕ”” ⁄øÁ«Ó≈ Íπº¤‰ Òº◊∆,
““Â∞‘≈˘ «¬√Á∂ √ÀµÒ «’øÈ∂ √Ó∂∫ Ï≈¡Á ÏÁÒ‰∂ ÍÀ∫Á∂ ‘ÈÕ”” ⁄∆È «Úº⁄ ‹∂ Â∞√∆∫
«’√∂ Á∆ ÎØ‡Ø ¿∞√Á∆ Ó˜∆ Á∂ Ï◊À «÷º⁄ ÒÀ∫Á∂ ‘Ø Âª ¿∞‘ «Ú¡’Â∆ Â∞‘≈‚∂
’ØÒØ∫ ’∞fi ÍÀ√∂ Ó≥◊Á≈ ‘ÀÕ
⁄∆È «Úº⁄ Ï∆«‹ø◊ Á∆ Á∆Ú≈ Á∆ Ô≈Â≈ √Ó∂∫ ¡√∆∫ «Óø◊ ‚≈«¬È√‡∆
Á∂ Ó’Ï∂ Ú∆ Ú∂÷‰ Ò¬∆ ◊¬∂Õ «¬√ √Ê≈È Â∂ √À∫’Û∂ Ï∆Â∂ ‘ج∂ ≈‹∂
Ó‘≈≈«‹¡ª Á∆ ’Ïª ÷πÁ≈¬∆ ’’∂ ’º„∆¡ª ◊¬∆¡ª ‘ÈÕ «¬‘Ȫ Â∂ ’ØÛª
πͬ∂ ⁄Û∑≈¬∂ ͬ∂ ‘È «‹‘Ȫ ˘ √ªÌ‰ Ú≈Ò≈ ’ج∆ Ú∆ È‘∆∫ √∆Õ «’øÈ≈ ⁄ø◊≈
‘πøÁ≈ ‹∂ ⁄∆È √’≈ «¬‘Ȫ π«Í¡ª Á∆ ÚÂØ∫ Â∆‹∆ ÁπÈ∆¡ª Á∂ Á∂Ùª «Úº⁄Ø∫
¡≥Ë«ÚÙÚ≈√ª ˘ ıÂÓ ’È Ú≈Ò∆¡ª ‹Ê∂ÏøÁ∆¡ª Á∆ √‘≈«¬Â≈ ’’∂ ’Á∆Õ
«¬‘Ȫ ’Ïª «Úº⁄ ≈«‹¡ª Ó‘≈≈«‹¡ª È≈Ò ÁÎÈ≈¬∆¡ª ◊¬∆¡ª Ú√±
Ú∆ ͬ∆¡ª ‘ÈÕ «¬‘Ȫ ’Ïª Á∆ Ô≈Â≈ √Ó∂∫ ¡√∆∫ Ú∂«÷¡≈ «’ Ï∆Â∂ √Ó∂∫
«Úº⁄ ⁄∆È∆ √«Ì¡Â≈ «Úº⁄ ‚ÃÀ◊Ȫ Á∆ Ï‘π ӑºÂÂ≈ √∆Õ ¿∞‘Ȫ Á∆ Í»‹≈
‘πøÁ∆ √∆ Â∂ ‘ ⁄ø◊∂ Â∂ Ïπ∂ ’øÓª Ò¬∆ «¬‘Ȫ ‚ÃÀ◊Ȫ ˘ ‘∆ «˜øÓ∂Ú≈
·«‘≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ √∆Õ ¡º‹ Ú∆ ÍÃ≈⁄∆È «¬Ó≈ª «Úº⁄ ‚ÀÃ◊Ȫ Á∂ «⁄ºÂ
Úº‚∆ Ó≈Â≈ «Úº⁄ Ú∂÷∂ ‹≈ √’Á∂ ‘ÈÕ
«¬√ Â∑ª ‘∆ Ï∆«˜ø◊ «Úº⁄ ‘Ø Ï‘π √≈∆¡ª ʪڪ Á∂÷‰ÔØ◊ ‘ÈÕ
«‹È∑ª «Úº⁄ Forbidden city Ú∆ Ù≈«ÓÒ ‘ÀÕ «‹√˘ ¡º‹’ºÒ∑ “«Ó¿∞˜∆¡Ó
Ó«‘Ò” Ú∆ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ «¬‘ Ï∆«˜ø◊ Á∂ ’∂∫Á «Úº⁄ √«Ê ‘À ¡Â∂
«Â¡≈È«ÓÈ ⁄Ω’ Á∂ «ÏÒ’∞Ò È˜Á∆’ ‘ÀÕ «¬‘ «Ó≥◊ ¡Â∂ «’ø◊ ≈«‹¡ª Á≈
Ù≈‘∆ Ó«‘Ò √∆Õ ¿∞‘Ȫ È∂ «¬√˘ AD@F «Úº⁄ ω≈¿∞‰≈ Ùπ» ’∆Â≈ √∆Õ «¬‘
G Òº÷ B@ ‘˜≈ Ú◊ Ó∆‡ª «Úº⁄ ÎÀ«Ò¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ «¬√ «Úº⁄ Ò◊Ì◊
I@@@ ‘≈Ò ¡Â∂ ’Ó∂ ‘ÈÕ «¬√Á∂ Áπ¡≈Ò∂ A@ Ó∆‡ ¿∞µ⁄∆ ⁄≈ Á∆Ú≈∆
’∆Â∆ ◊¬∆ ‘À «‹‘Û∆ CDBH Ó∆‡ ¶Ï∆ ‘ÀÕ «¬√Á∂ ¡≈Ò∂-Áπ¡≈Ò∂ EB Ó∆‡
⁄ΩÛ∆ ¡Â∂ CH@@ Ó∆‡ ¶Ï∆ ÷≈¬∆ ‘À «‹‘Û∆ «’√∂ Ú∂Ò∂ Í≈‰∆ È≈Ò Ì∆
«‘øÁ∆ √∆Õ «¬√ Forbidden city ˘ ÁØ Ì≈◊ª «Úº⁄ Úø«‚¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ
Í«‘Ò∂ Ì≈◊ «Úº⁄ Úº÷-Úº÷ √«Ó¡ª Â∂ ‘∂ ≈‹∂ ¡≈͉∂ ÁÏ≈ Ò≈«¬¡≈ ’Á∂
√ÈÕ «¬√ «Úº⁄ Â≈¬∆‘∂, ‹Ω∫◊‘∂ Â∂ Ï≈˙‘∂ ‘≈Ò ‘ÈÕ ¡≥ÁÒ∂ Ì≈◊ «Úº⁄
«’¡≈È«’ø◊ «‹¡≈¿∞-Â≈¬∆ ¡Â∂ ’«Èß◊-‘≈Ò Ï‰∂ ‘ج∂ ‘ÈÕ «¬ºÊ∂ ≈«‹¡ª
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 53
Á∆ «‘≈«¬Ù √∆Õ Ù≈‘∆ Ï≈◊ ’«Èß◊-‘≈Ò Á∂ ¿∞µÂ «Úº⁄ ‘ÀÕ «‹ºÊ∂ ‘∂-Ì∂
Á÷Â, ÎπºÒ ¡Â∂ ÁπÒºÌ ÍºÊª Á∂ ’∞ÁÂ∆ Ș≈∂ ‘ÈÕ «¬√ Ó«‘Ò «Úº⁄
‹≈‰ Ò¬∆ √≈˘ B@-B@ ‹π¡≈È Á∆¡ª «‡’‡ª ÷Ã∆Á‰∆¡ª ͬ∆¡ªÕ «¬√Á∂
¡≥ÁÒ∂ Ϙ≈ª «Úº⁄ ⁄∆˜ª Ï‘π ӫ‘ø◊∆¡ª «ÓÒÁ∆¡ª ‘ÈÕ
⁄∆È Ï≈∂ «¬‘ ÍÃ⁄≈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ √∆ «’ ¿∞µÊ∂ ≈‹∂-Ó‘≈≈«‹¡ª Á∂
Ó«‘Ò ¡Â∂ ¿∞‘Ȫ È≈Ò √Ïø«Ë ⁄∆˜ª Í»∆ Â∑ª ÈÙ‡ ’ «ÁºÂ∆¡ª ◊¬∆¡ª
Í ¡«‹‘≈ È‘∆∫ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ «¬√ Ó«‘Ò ˘ Á∂÷‰ Ò¬∆ ‘ ؘ ‘˜≈ª Ô≈Â∆
⁄∆È ¡Â∂ ÁπÈ∆¡ª Á∂ Úº÷-Úº÷ Ì≈◊ª «Úº⁄Ø∫ ¡≈™Á∂ ‘ÈÕ √≈‚∆ Ô≈Â≈ √Ó∂∫
¡√∆∫ Á∂«÷¡≈ «’ «¬√ Ó«‘Ò Á∂ «¬º’ «Ú‘Û∂ «Úº⁄ Ó∂˜ª ”Â∂ √À∫’Û∂ Ó∆‡ «⁄º‡≈
’ºÍÛ≈ «Ú¤≈«¬¡≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆Õ «‹√ ¿∞µÍ ÒØ’ B@@H Á∆¡ª ¿∞¶«Í’ ÷∂‚ª
Ï∆«˜ø◊ «Úº⁄ ’Ú≈¿∞‰ Ò¬∆ ‘√Â≈÷ ’ ‘∂ √ÈÕ √Ø ¡√∆∫ Ú∆ «¬‘Ȫ
¿∞µÍ ¡≈͉∂ Á√÷ ’∆Â∂ ¡Â∂ √øÁ∂Ù ¤º‚∂Õ ’«‘øÁ∂ ‘È «’ «¬‘ ‘√Â≈÷ª
Ú≈Ò∂ ’ºÍÛ∂ Ú∆ B@@H «Úº⁄ ‘؉ Ú≈Ò∆¡ª ÷∂‚ª √Ó∂∫ ¿∞¶«Í’ √‡∂‚∆¡Ó
Á∂ ¡≈Ò∂-Áπ¡≈Ò∂ ‡ø◊∂ ‹≈‰◊∂Õ
«’Â∂-«’Â∂ «¬√ Ó«‘Ò Á∂ ¡≥Á Ú∆ ¤Ø‡∆¡ª ¤Ø‡∆¡ª Í≈‰∆ Á∆¡ª
È«‘ª ω≈¬∆¡ª ‘ج∆¡ª ‘ÈÕ «¬√ «Úº⁄ ªÏ∂ Á∆ «¬º’ Úº‚∆ ’º¤±Í≈Ê∆ ¡Â∂
ªÏ∂ Á≈ ‘∆ «¬º’ Ï‘∞ ں‚≈ ÒÓ„∆∫◊ Ȫ Á≈ Íø¤∆ Ï«‰¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ «¬√
«Ú⁄Ò≈ Â≈¬∆‘≈Ò CG Ó∆‡ ¿∞µ⁄≈ ‘ÀÕ Êª-ʪ ªÏ∂ Á∂ Ù∂ ω∂ ‘ج∂ ‘ÈÕ
Ï‘∞ √≈∆¡ª ʪڪ Á∂ ¿∞µÍ Í≈‰∆ ¿∞Ï≈Ò‰ Ò¬∆ Úº‚∂ Úº‚∂ C@@ Á∂ ’∆Ï
Á∂◊∂ º÷∂ ‘ج∂ ‘ÈÕ «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ≈‰∆¡ª-Ó‘≈≈‰∆¡ª Á∂ ◊«‘‰∂ ¡Â∂
Ó‘≈≈«‹¡ª Á∂ Â≈‹ Ú∆ √πÙØ«Ì ‘ÈÕ «¬º’ ‘≈Ò «Úº⁄ «¬ø◊ÒÀ∫‚, Îª√,
√«Ú‡˜ÒÀ∫‚ ¡Â∂ ⁄∆È «Úº⁄ ω∂ ‘ج∂ ’Ò≈’ «‡’≈¬∂ ‘ج∂ ‘ÈÕ
‘Ø Á∂÷‰ÔØ◊ ʪڪ
«¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ Ï∆«˜ø◊ Á≈ «⁄Û∆¡≈ÿ √Ì ÂØ∫ Úº‚≈ ‘ÀÕ ⁄∆È∆ «º¤
«‹√˘ «‹¡ª‡-ͪ‚≈ ’«‘øÁ∂ ‘È, Ú∆ «¬√ «Úº⁄ Á∂÷‰ ˘ «ÓÒÁ∂ ‘ÈÕ «¬√
ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ DG ‡È Ì≈∆ Â∂ G Ó∆‡ ¿∞µ⁄∆ ÏÀÒ‡À∫ÍÒ Á∆ ÿ≥‡∆ ‘ÀÕ «¬‘ ⁄∆È
«Úº⁄ √Ì ÂØ∫ Úº‚∆ ‘ÀÕ BC Ó∆‡ ¿∞µ⁄∆ ÏπºË Á∆ Ó»Â∆ ¡«‹‘∆ ‘À «‹‘Û∆ «¬º’Ø
Á÷ Á∂ ‰∂ ÂØ∫ ω∆ ‘ج∆ ‘ÀÕ «¬√ Â∑ª ‘∆ «¬º’ Ó‘≈ÂÓ≈ ÏπºË Á∆ Ó»Â∆
‘À «‹‘Û∆ √πºÂ∆ ͬ∆ ‘ÀÕ «Â¡≈È«ÓÈ ⁄Ω’ Ú∆ CG ‘À’‡∂¡ «Úº⁄ ÎÀ«Ò¡≈
‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ Ï∆«˜ø◊ «Úº⁄ ’«Ó¿±«È√‡ Í≈‡∆ Á∆ √À∫‡Ò ’Ó∂‡∆ Á∆ ¡Â∂
ÈÀÙÈÒ Í∆ÍÒ˜ ’ª◊√ Á∆ √‡À∫«‚ø◊ ’Ó∂‡∆ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ AF@ Á∂Ùª Á∂ Á»Â-
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 54
ÿ ‘ÈÕ ¡≥Â≈Ù‡∆ ‹Ê∂ÏøÁ∆¡ª Á∂ AE@ ÁÎÂ ¡Â∂ G ‘˜≈ Á∂ Ò◊Ì◊
È∞Ó≈«¬øÁ∂ ‘ÈÕ Ï∆«˜ø◊ «Úº⁄ „≈¬∆ Òº÷ Á∂ ’∆Ï «Ú«◊¡≈È∆ ¿∞µÊØ∫ Á∂ D@@
÷Ø‹ ÍÛÂ≈Ò È≈Ò √Ïø«Ë ¡Á≈«¡ª «Úº⁄ ’øÓ ’ ‘∂ ‘ÈÕ
Ï∆«˜ø◊ «Úº⁄ E ∂ÒÚ∂ √‡∂ÙÈ ‘È ¡Â∂ √Ú∂∂ E. C@ Ú‹∂ ÂØ∫ ÒÀ ’∂
AA. @@ Ú‹∂ ≈ º’ ‘∂’ D «Ó≥‡ ”Â∂ ‡z≈Ó˜ ¡≈™Á∆¡ª-‹ªÁ∆¡ª
«‘øÁ∆¡ª ‘ÈÕ Ï∆«˜ø◊ «Úº⁄ G@,@@@ ‡À’√∆¡ª √Û’ª Â∂ «ÁÈ-≈ «Á÷≈¬∆
«ÁøÁ∆¡ª ‘ÈÕ ‡À’√∆¡ª Á∆¡ª «ÂøÈ «’√Óª ‘πøÁ∆¡ª ‘ÈÕ «¬º’ ˘ “Ï≈’√ÏÀ◊È”
’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ «¬√ Á≈ «’≈«¬¡≈ ÁØ ‹π¡≈È ÍÃÂ∆ «’ÒØÓ∆‡ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ «¬º’
‘Ø Á≈ «’≈«¬¡≈ A. F ‹π¡≈È ÍÃÂ∆ «’ÒØÓ∆‡ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ √Ì ÂØ∫ √√Â∆
“«‹¡≈Ò∆” ‡À’√∆ ‘πøÁ∆ ‘À «‹√Á≈ «’≈«¬¡≈ A. B ‹π¡≈È ÍÃÂ∆ «’ÒØÓ∆‡
‘πøÁ≈ ‘ÀÕ ‘ ‡À’√∆ Ú≈Ò≈ «¬Ó≈ÈÁ≈ «Ú¡’Â∆ ‘πøÁ≈ ‘À ¡Â∂ Â∞‘≈˘ √∆Á
Á∂ ’∂ ‘∆ ÍÀ√∂ Ú√»ÒÁ≈ ‘ÀÕ «¬ºÊ∂ Ï√ª «Ï‹Ò∆ È≈Ò ⁄ÒÁ∆¡ª ‘ÈÕ Ï‘πÂ∆¡ª
Ï√ª Á∆¡ª ‚≈¬∆Ú ¡Â∂ ’ø‚’‡ «¬√Â∆¡ª ‘∆ ‘πøÁ∆¡ª ‘ÈÕ ’ج∆ Ú∆
Ï√ Á≈ ‚≈¬∆Ú ÁÚ≈˜≈ ÷πºÒ∑≈ º÷ ’∂ √Î È‘∆∫ ’ √’Á≈Õ Ï√ª √Ú∂∂
E.@@ Ú‹∂ ÂØ∫ Ùπ» ‘Ø ’∂ ≈ AA.@@ Ú‹∂ º’ ⁄ÒÁ∆¡ª «‘øÁ∆¡ª ‘ÈÕ ‘∂’
E-A@ «Ó≥‡ º’ Ï√ «ÓÒ ‹ªÁ∆ ‘À ¡Â∂ ‘ E-G √Ω Ó∆‡ Á»∆ Â∂ Ï√ √‡À∫‚
‘ÀÕ
B@@H «Úº⁄ ‘؉ Ú≈Ò∆¡ª ÷∂‚ª Ò¬∆ Ú∆ Ï∆«˜ø◊ È∂ ¡≈͉∂-¡≈Í ˘
«Â¡≈ ’∆Â≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ Ì≈Ú∂∫ ‘π‰ «¬‘ ÿØÙ‰≈ ’ «ÁºÂ∆ ◊¬∆ ‘À «’ B@@H
«Ú⁄Ò∆¡ª ¿∞¶«Í’ ÷∂‚ª Ï∆«˜ø◊ «Úº⁄ ‘∆ ‘؉◊∆¡ª Í Í«‘Òª ¿π‘Ȫ È∂
‘∂· «Ò÷∆¡ª ◊ºÒª ’’∂ ¡≈͉∂-¡≈Í ˘ √Ì ÂØ∫ Әϻ Á≈¡Ú∂Á≈ «√ºË
’∆Â≈ √∆Õ ¿∞‘Ȫ Á≈ ’«‘‰≈ √∆ «’ ⁄∆È ÁπÈ∆¡ª Á≈ √Ì ÂØ∫ ÚºË ¡≈Ï≈Á∆
Ú≈Ò≈ ÓπÒ’ ‘À ¡Â∂ «Í¤Ò∆¡ª ÁØ ¿∞¶«Í’ª «Úº⁄ ÂÓ«◊¡ª Á∆ «◊‰Â∆ «Úº⁄
⁄ΩÊ≈ ÈßÏ ÍÃ≈Í ’∆Â≈ ‘ÀÕ «¬√ Ù«‘ «Úº⁄ √Ì ÂØ∫ ÿº‡ ˜πÓ ¡Â∂ √Û’∆-
Áπÿ‡È≈Úª ‘πøÁ∆¡ª ‘ÈÕ
⁄∆È È∂ ABAE ‘À’‡∂¡ «Úº⁄ Ï∆«˜ø◊ Á∂ ¿∞µÂ «Úº⁄ «¬º’ ¿∞¶«Í’
Í≈’ ω≈«¬¡≈ ‘ÀÕ «¬√ «Úº⁄ «¬º’ H@ ‘˜≈ √∆‡ª Ú≈Ò≈ √‡∂‚∆¡Ó
‘ØÚ∂◊≈Õ «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ AD «‹ÓÈ≈√‡’ Á∂ ‘≈Ò ‘؉◊∂Õ «‹√ Á∂ Áπ¡≈Ò∂
Ú≈Â≈ÚÈ ˘ ÍÃÁ»Ù‰ «‘ º÷‰ Ò¬∆ GF@ ‘À’‡∂¡ «Úº⁄ ‹ø◊Ò ¡Â∂ ‘∂-
Ì∂ «¬Ò≈’∂ ‘؉◊∂Õ «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ Ï∆«˜ø◊ «Úº⁄ CDD Úº‚∂ ‘Ø‡Ò ‘È «‹È∑ª
«Úº⁄ D Òº÷ ÒØ’ª Á∂ ·«‘È Á≈ ÍÃÏøË ‘ÀÕ
⁄∆È «Úº⁄ Ó≈«’‡ª Ú∆ ÁØ «’√Ó Á∆¡ª ‘ÈÕ «¬º’ Ó≈«’‡ Ï‘π-
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 55
Ó≥«˜Ò∆ «¬Ó≈ ‘πøÁ∆ ‘À «‹√ ˘ “Ó≈Ò” «’‘≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ Ó≈Ò «Úº⁄ Úº÷-
Úº÷ Óø«˜Òª Â∂ Úº÷-Úº÷ ÚøÈ◊∆ Á∆¡ª ⁄∆˜ª «ÓÒÁ∆¡ª ‘ÈÕ «¬º’ Óø«˜Ò
Â∂ ’ºÍÛ∂ ¿∞ÍÒÏË ‘؉◊∂, Á»‹∆ Ó≥«˜Ò ”Â∂ ‹πºÂ∆¡ª, Â∆‹∆ Ó≥«˜Ò ”Â∂ ÷≈‰∂
Á≈ √Ó≈È ¡Â∂ ⁄ΩÊ∆ Ó≥«˜Ò ”Â∂ ÒØ‘∂ Á≈ √Ó≈È ¿∞ÍÒÏË ‘ØÚ∂◊≈Õ «¬È∑ª Ï‘π
-Ó≥«˜Ò∆ «¬Ó≈ª «Úº⁄ ¿∞µÍ ʺÒ∂ ‹≈‰ Ò¬∆ ¡ÀÒ∆Ú∂‡ª Á≈ ÍÃÏøË ‘πøÁ≈
‘À ‹Ø ‘Ó∂Ù≈ ◊Â∆Ù∆Ò «‘øÁ∂ ‘ÈÕ «¬‘Ȫ Ó≈Òª «Úº⁄ ⁄∆˜ª «Ó¡≈∆ ‘πøÁ∆¡ª
‘È ¡Â∂ ’∆Óª «ÈÙ«⁄ ‘πøÁ∆¡ª ‘ÈÕ Á»‹∆¡ª Ó≈«’‡ª «Úº⁄ ⁄∆˜ª
«Ó¡≈∆ Ú∆ È‘∆∫ ‘πøÁ∆¡ª ¡Â∂ ∂‡ Ú∆ «ÈÙ«⁄ ȑ∆∫ ‘πøÁ∂Õ AIH@ ÂØ∫ Í«‘Òª
‘∂’ √Ê≈È Â∂ ‘∂’ Ú√± Á≈ ∂‡ Ò◊Ì◊ «¬º’Ø «‹‘≈ ‘πøÁ≈ √∆Õ Í ¡º‹’ºÒ∑
ª Â∞‘≈˘ √ΩÁ∂Ï≈˜∆ ’È∆ ÍÀ∫Á∆ ‘ÀÕ ÓÀ∫ «¬º’ ‹À’∂‡ ¡«‹‘∆ Á∞’≈È ÂØ∫ ÷∆Á∆
«‹√ Á∆ Ó≈Ò’ «¬º’ «¬√Â∆ √∆Õ ¿∞√È∂ ‹À’∂‡ Á∂ D@@ ‹π¡≈È Ó≥◊ ’∆Â∆Õ
ÓÀ∫ AE@ ‹π¡≈È ”Â∂ ¡«Û¡≈ «‘≈Õ ¡÷∆ √≈‚≈ √ΩÁ≈ AF@ ‹π¡≈È ”Â∂ ‘Ø
«◊¡≈Õ «¬º’ Ó≈«’‡ «Úº⁄ ª «¬º’ AG-AH √≈Ò≈ ÒÛ’∆ È∂ Ó∂≈ Ï»‡ ‘∆
ÎÛ «Ò¡≈ ¡Â∂ ÓºÒØ ÓºÒ∆ Í≈«ÒÙ ’È Òº◊ ͬ∆Õ ‹◊Á∂Ú È∂ ¿∞√ ÂØ∫ Í≈«ÒÙ
÷∆Á ’∂ ‘∆ Ó∂≈ ÷«‘Û≈ ¤∞‚≈«¬¡≈Õ «¬√ Â∑ª Ò◊Ì◊ ÁØ «ÁÈ ¡√∆∫ «¬‘Ȫ
Ó≈«’‡ª «Úº⁄ Ï◊À ÁØ-Ì≈Ù∆¬∂ Á∂, ÿπøÓÁ∂ ‘∂Õ
«Â¡≈È«ÓÈ ⁄Ω’ «Úº⁄ ÓÀ∫ ¿∞‘ √Ê≈È Á∂«÷¡≈ «‹ºÊ∂ «Ú«Á¡≈Ê∆
¡≥ÁØÒÈ’≈∆¡ª ˘ Ó≈«¡≈ «◊¡≈ √∆Õ «¬ºÊ∂ Ó≈˙ Á∆ Ô≈Á «Úº⁄ «¬º’
«Ó¿∞˜∆¡Ó Ú∆ Ï«‰¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ «‹√ «Úº⁄ Ó≈˙ È≈Ò √Ïø«Ë Ú√±¡ª,
¿∞√Á∆¡ª ÍπÙ≈’ª, √ØÎ∂, ÍÀºÈ ¡≈«Á º÷∂ ‘ج∂ ‘ÈÕ «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ «¬ºÊ∂ ⁄Ω’
«Úº⁄ “◊∂Ç Í∆ÍÒ˜ ‘≈Ò” Ï«‰¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ «‹√ «Úº⁄ A@,@@@ «Ú¡’Â∆
«¬º’Ø √Ó∂∫ ÏÀ· √’Á∂ ‘ÈÕ
«Â¡≈È«ÓÈ ⁄Ω’ «Úº⁄ ‘∆ “◊∂Ç Í∆ÍÒ˜ ‘≈Ò” Á∂ ȘÁ∆’ ‘∆ ‘∂·Ò∆
Ó≥«˜Ò ”Â∂ «¬º’ ¤Ø‡∆ «‹‘∆ Ó≈«’‡ ω∆ ‘ج∆ ‘ÀÕ «‹√ «Úº⁄ ÓÀ∫ Ó≈˙ È≈Ò
√Ïø«Ë ϑπ √≈∂ ÏÀ‹˜ ¡Â∂ Ó≈˙ Á≈ ’ª√∆ Á≈ ÏπºÂ ÷Ã∆«Á¡≈Õ «Â¡≈È«ÓÈ
⁄Ω’ «Úº⁄ ‘∆ ÓÀ∫ Á∂«÷¡≈ «’ ⁄∆È Á∂ ‹ø◊Ò≈ ӫ‘’Ó∂ ’ØÒ ’∂ÃȪ ‘ÈÕ ¿∞‘
«’√∂ Á÷ ˘ √Ó∂ «Óº‡∆ ‹ÛØ∫ ¿∞÷≈ÛÈ Ò¬∆ ’∂ÃȪ Á∆ ÚÂØ∫ ’Á∂ ‘ÈÕ
⁄≈¬∆È≈ Á∆ Â’Ù∆Ò ‹Ê∂ÏøÁ∆
«‹√ «ÁÈ √≈‚∆ ⁄≈¬∆È≈ √∆. √∆. ‡∆. Ú∆. Ú≈«Ò¡ª Á∂ √‡»‚∆˙ «Úº⁄
«¬ø‡«Ú¿∞ ⁄ºÒ ‘∆ √∆ ¿∞√ «ÁÈ √≈˘ Ï∆«˜ø◊ «Úº⁄ ’øÓ ’Á∆ “⁄≈¬∆È≈
¡À∫‡∆’Ò‡ ¡À√ØÙ∆¬∂ÙÈ” Á∂ ÍÃË≈È Ù∆Ó≈ ÈÀ‰ È∂ ≈ Á∂ ÌØ‹È Á≈ √ºÁ≈ «ÁºÂ≈Õ
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 56
«ÈÙ«⁄ «ÁÈ ¡Â∂ √Ó∂∫ ”Â∂ ⁄øÁÓ≈ ¡≈͉∂ «¬º’ ÁØ√ ˘ ’≈ √Ó∂ ÒÀ
¡≈¬∆ ¡Â∂ ¡√∆∫ ⁄≈∂ «ÈÙ«⁄ √Ê≈È ”Â∂ Íπº‹ ◊¬∂Õ «¬‘ «¬º’ Ï‘π ں‚≈
‘Ø‡Ò √∆Õ √≈‚∂ È≈Ò «¬√ Í≈‡∆ «Úº⁄ ‚≈. Úª◊-Ô±-√À∫◊ «‹‘Û≈ «’
“⁄≈¬∆È≈ √≈«¬ø√ ¡À∫‚ ‡À’È≈ÒØ‹∆” «Ó¿∞˜∆¡Ó Á≈ ‚≈«¬À’‡ ‹ÈÒ √∆Õ
ÍÃØ. ◊Ø-ÔÀ∫◊-˜∆ «‹‘Û≈ ⁄≈¬∆È≈ Á∂ «Ú«◊¡≈È ˘ ‘ÓÈ «Í¡≈≈ ω≈¿∞‰
Ò¬∆ Ó«‘’Ó∂ Á≈ ÓØ„∆ √∆ ¡Â∂ «¬º’ ‹≈Á»◊È∆ Ô±-’≈¬∆ ¡Â∂ ÍÃØ. Ò≈¬∆-
Ôª◊ «‹‘Û≈ «’ «¬º’ «√≈Ò∂ “«Ï¿∞»-Íπ¡≈«¬ø‡” Á≈ √øÍ≈Á’ √∆ ¡Â∂ ‘Ø ¡ºË∆
Á‹È Á∂ ’∆Ï ÓÀ∫Ï Ù≈«ÓÒ √ÈÕ Ò◊Ì◊ ÁØ Ú∆‚∆˙ ’ÀÓ∂ Ú≈Ò∂ ¡Â∂ ÁØ
Î؇Ø◊Ã≈Î «¬√ ≈ Á∂ ÷≈‰∂ Á∆¡ª Î؇ءª ÒÀ‰ Ò¬∆ ‘≈˜ √ÈÕ ◊ºÒª-Ï≈ª
≈‘∆∫ ¿∞‘Ȫ È∂ √≈ÊØ∫ √≈‚∆ ‹Ê∂ÏøÁ∆ Ï≈∂ ‹≈‰’≈∆ ÍÃ≈Í ’∆Â∆Õ
√ø√≈ «Úº⁄ Úº÷-Úº÷ √Ê≈Ȫ Â∂ Úº÷-Úº÷ Á∂Ùª «Úº⁄ ’øÓ ’Á∆¡ª
Â’Ù∆Ò ‹Ê∂ÏøÁ∆¡ª Ï≈∂ Ú∆ ◊ºÒÏ≈ ‘ج∆Õ ⁄∆È Á∆ ‹Ê∂ÏøÁ∆ È∂ √≈˘
Áº«√¡≈ «’ ¡◊Ò∂ √≈Ò ¿∞‘ √ø√≈ ͺË Á∂ Â’Ù∆Òª Á∆ «¬º’ Ó∆«‡ø◊
Ï∆«˜ø◊ «Úº⁄ ÏπÒ≈¿∞‰ ‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ «¬√ √ÏøË∆ ¿∞‘ √≈˘ Ú∆ √ºÁ≈-ͺÂ
Ì∂‹‰◊∂Õ ¿∞‘Ȫ È∂ √≈‚∂ Ò¬∆ ≈ Á∂ «¬√ ÷≈‰∂ Á≈ ÍÃÏøË «¬º’ “Í≥‹-Â≈≈”
Ù≈ÈÁ≈ ‘Ø‡Ò «Úº⁄ ’∆Â≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆ Â∂ «¬√ ≈Â∆-ÌØ‹ Â∂ ¿∞‘Ȫ È∂
Ò◊Ì◊ CE,@@@ πͬ∂ Á≈ ÷⁄≈ «¬º’ ÷≈‰∂ ¿ºπÍ ‘∆ ’ «ÁºÂ≈Õ ¡√∆∫
¿∞‘Ȫ ˘ Íπº«¤¡≈ «’ √≈‚∆ “Â’Ù∆Ò √π√≈«¬‡∆ Ì≈” Á≈ ÁØ √≈Òª Á≈
Ï‹‡ «√Î AB,@@@ πͬ∂ ‘À, Í Â∞√∆∫ ’∞fi Ïø«Á¡ª Á∂ ÷≈‰∂ Â∂ ‘∆ CE,@@@
πͬ∂ ÷⁄ ’ «ÁºÂ∂ ‘È Âª ¿∞‘ ’«‘‰ Òº◊∂ «’, ““Ó«‘Ó≈Ȫ Á≈ ¡≈Á-
√«Â’≈ ’È≈ √≈‚∂ Ò¬∆ ¡«‘Ó ‘ÀÕ √’≈ ÚºÒØ∫ Úº‚∆¡ª ◊ꇪ √≈˘ «¬√
’øÓ Ò¬∆ «ÓÒÁ∆¡ª ‘ÈÕ”” «¬√ Îø’ÙÈ «Úº⁄ ¡√∆∫ ¡≈͉∂ ÚºÒØ∫ ‚≈’‡
’≈Ú» Á∆¡ª ¡≥◊∂˜∆ «Úº⁄ «Ò÷∆¡ª ’∞fi «’Â≈Ϫ Á∂ √Àº‡ ¿∞‘Ȫ ˘ Ì∂‡ ’∆Â∂Õ
Ï∆«˜ø◊ Á∂ Â’Ù∆Òª ÚºÒØ∫ √≈˘ Ú∆ Ù∆Ó≈ ÈÀ‰ ÚºÒØ∫ «Â¡≈ ’∆Â∆¡ª ◊¬∆¡ª
Ú∆‚∆˙ √∆. ‚∆˜ Á≈ «¬º’ √Àº‡ ¡Â∂ ⁄≈¬∆È≈ “«Á ’Ò‡ ¡À√Ø√∆¬∂ÙÈ” ÚºÒØ∫
¡≈͉∆ ÍÒ∂·∆ «’Â≈Ï Á∆¡ª ÁØ ’≈Í∆¡ª √≈˘ Ì∂‡ ’∆Â∆¡ªÕ «¬√ ≈≤Â
Á∂ ÷≈‰∂ Ò¬∆ √≈‚∆ ÁØ-Ì≈Ù∆¡≈ ⁄øÁ«Ó≈ È∂ √≈˘ Í«‘Òª ‘∆ ‘Á≈«¬Â ’
«ÁºÂ∆ √∆ «’ «¬‘ ÷≈‰≈ Ò◊Ì◊ C ÿ≥‡∂ ⁄ºÒ∂◊≈Õ Â∞√∆∫ ‘ΩÒ∆-‘ΩÒ∆ ÷ªÁ∂
«‘‰≈Õ ‹∂ π’ ◊¬∂ ª ⁄∆È∆ «¬√ ◊ºÒ Á≈ Ïπ≈ ÓÈ≈™Á∂ ‘È «’ √≈‚≈
Ó«‘Ó≈È ÷≈-Í∆ È‘∆∫ «‘≈ ‘ÀÕ
™fi «¬‘Ȫ Á≈¡Úª Á≈ Ó≥ÂÚ ◊ºÒª Ï≈ª ’È≈ ‘∆ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ «¬√
Á≈¡Ú «Úº⁄ Ù∆Ó≈ ÈÀ‰ È∂ ⁄Ó⁄∂ ÂØÛÈ-ÓØÛÈ Á∂ «‡zº’ Á∆ √≈˘ ÍÃÀ’«‡√
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 57
’Ú≈¬∆Õ ‹◊Á∂Ú È∂ Ú∆ ’∞fi «‡zº’ª Á∆ ‹≈‰’≈∆ √≈˘ «ÁºÂ∆Õ Á≈¡Ú «Úº⁄
Ù≈«ÓÒ ‹≈Á»◊È∆ Ô±-’≈¬∆ È∂ ‹◊Á∂Ú ˘ «’‘≈ «’ ¿∞‘ ¿∞√ ÂØ∫ ’∞fi «‡zº’ª
Ï≈∂ ‹≈‰’≈∆ ÒÀ‰≈ ⁄≈‘πøÁ∆ ‘À ¡Â∂ «¬√ Â∑ª ‘∆ ’πfi «‡zº’ª Ï≈∂ ‹≈‰’≈∆
Á∂‰≈ Ú∆ ⁄≈‘πøÁ∆ ‘ÀÕ ¡√∆∫ ¿∞√˘ ¡◊Ò∂ «ÁÈ √≈‚∂ ’Ó∂ «Úº⁄ ‘≈˜ ‘؉
Ò¬∆ «’‘≈Õ «¬√∂ Á≈¡Ú «Úº⁄ √≈˘ ⁄∆È «Ú⁄Ò∆ Â’Ù∆Òª Á∆ ‹Ê∂ÏøÁ∆
Á∆ ‹≈‰’≈∆ ÍÃ≈Í ‘ج∆, ‹Ø ‘∂· «Ò÷∂ ¡È∞√≈ ‘ÀÕ ⁄∆È Á∆ “ÈÀÙÈÒ
Í∆ÍÒ˜ ’ª◊√ Á∆ √‡À∫«‚ø◊ ’Ó∂‡∆” È∂ ¡≈͉∆ C@ ¡’±Ï AIII Á∆
Ó∆«‡ø◊ «Úº⁄ ’∆Â∂ «¬º’ ÎÀ√Ò∂ ≈‘∆∫ ⁄∆È «Úº⁄Ø∫ “¬∆ÚÒ’Ò‡ ‹Ê∂ÏøÁ∆¡ª” ˘
’≈˘È «ÚØË∆ ’≈ Á∂ «ÁºÂ≈ √∆Õ «¬√ Ò¬∆ ¿∞‘Ȫ È∂ “Î≈ÒÈ ◊Ω∫◊” Á∆
“‚≈‡≈ «√⁄ √π√≈«¬‡∆” Á∂ ’≈’∞Ȫ Ò≈¬∆-⁄ª◊, Úª◊-˜≈¬∆-ÚÀÈ, ‹≈¬∆-
Ò≈¬∆-Ú» ¡Â∂ ‹≈-˙-‹≈¬∆ ˘ ¿∞‘Ȫ Á∆¡ª Á∂Ù «ÚØË∆ √◊Ó∆¡ª Ò¬∆
¶Ï∆¡ª √˜≈Úª Á∂ «ÁºÂ∆¡ªÕ
Î≈ÒÈ-◊Ω∫◊ Á∂ √ºÂ ’≈’∞Ȫ È∂ «Â¡≈È«ÓÈ ⁄Ω’ «Úº⁄ BC ‹ÈÚ∆
B@@A ˘ ¡≈͉∂-¡≈Í ˘ ¡º◊ Ò≈ Ò¬∆ √∆Õ «¬‘Ȫ Á∂ ¡≈◊» Ò≈¬∆-‘Ω∫◊-
‹∆ È∂ «’‘≈ √∆ «’ ““«¬√ Â∑ª Â∞√∆∫ Óπ’Â∆ ÍÃ≈Í ’’∂ √Ú◊ «Úº⁄ Í‘πø⁄
‹≈ÚØ◊∂Õ”” «¬‘Ȫ √ºÂ ’≈’∞Ȫ «Úº⁄ «¬º’ AB √≈Ò≈ ⁄πÒÏπÒ∆ ÒÛ’∆ Ò≈¬∆-
√≈¬∆∫◊ Ú∆ √∆Õ ¿∞√˘ «ÚÙÚ≈√ √∆ «’ √Ú◊ «Úº⁄ ÎÙ Ú∆ √ØÈ∂ Á∂ ‘πøÁ∂
‘ÈÕ «¬√ Â∑ª «¬º’ AI √≈Ò≈ ÒÛ’∆ ⁄ÀÈ-◊»˙ Ú∆ √∆ «‹‘Û∆ ÚË∆¡≈ „ø◊
È≈Ò Ïø√∆ Ú‹≈ √’Á∆ √∆ Â∂ ◊≈ √’Á∆ √∆Õ Î≈ÒÈ-◊Ω∫◊ Á∆¡ª ÿ‡È≈Úª
«√Î ⁄∆È Âº’ ‘∆ √∆Ó ȑ∆∫ ‘È ÏÒ«’ √ø√≈ Á∂ Úº÷-Úº÷ Ì≈◊ª «Úº⁄
Ú∆ ¡«‹‘≈ ’πfi Ú≈ÍÁ≈ «‘øÁ≈ ‘ÀÕ
BH ‹ÈÚ∆ AIIC ˘ BD Ϻ«⁄¡ª √Ó∂ HF «Ú¡’Â∆¡ª È∂ ¡≈͉∂-
¡≈Í ˘ ¡º◊ Ò≈ Ò¬∆ √∆Õ ¿∞‘ ‚ÀÏ‚∆¡È ’≈√‡ È≈Ò √Ïø«Ë √ÈÕ Áº÷‰∆
¡Ó∆’≈ «Úº⁄ ÈÚøÏ AIGH «Úº⁄ BGF Ϻ«⁄¡ª √Ó∂ IAD ¡«‹‘∂ ⁄∂«Ò¡ª
È∂ Í؇≈Ù∆¡Ó √≈«¬¡≈È≈¬∆‚ ÷≈ ’∂ ÷πÁ’∞Ù∆ ’ Ò¬∆ √∆Õ «¬√∂ Â∑ª BA
Ó≈⁄ AIIE ˘ ‹Í≈È «Úº⁄ “˙Ó ‡πºÊ √À’‡” Á∂ Ú’ª È∂ «¬º’ ⁄ÒÁ∆
‘ج∆ ◊º‚∆ «Úº⁄ ◊À√ ¤º‚ ’∂ AB Ïø«Á¡ª ˘ Ó≈ «ÁºÂ≈ √∆ Â∂ EE@@ ˘
◊À√ ⁄Û∑ ◊¬∆ √∆Õ
Ô±◊ª‚≈ «Úº⁄ AG Ó≈⁄ B@@@ ˘ ¡«‹‘∂ «¬º’ ’Ò‡ Á∂ EC@ ÓÀ∫Ïª
È∂ ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ ¡º◊ Ò≈ Ò¬∆ √∆Õ
√≈∂ √ø√≈ «Úº⁄ Ó≈ÈÚ∆ ¡«Ë’≈ ÓÈ∞º÷ª Á∂ Óπ„Ò∂ ¡«Ë’≈ ‘ÈÕ ⁄∆È
Ú∆ Ô±. ¡ÀÈ. ˙. Á∂ Ó≈ÈÚ∆ ¡«Ë’≈ª Ï≈∂ ÔÂȪ Á≈ ÍÃ√ø√’ ‘À ¡Â∂ ¡≈͉∂
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 58
Á∂Ù «Úº⁄ «¬‘Ȫ ˘ Ò≈◊» ’È Ò¬∆ ÔÂÈÙ∆Ò ‘ÀÕ
«¬√∂ Â∑ª ‹∆ÚÈ-«ÈÏ≈‘ ’È Á≈ ¡«Ë’≈ Ú∆ Ó≈ÈÚ∆ ¡«Ë’≈ª
«Úº⁄ ¡≈™Á≈ ‘ÀÕ «¬√∂ Â∑ª ¡≈˜≈Á∆ ¡Â∂ «Ú’≈√ Á≈ ¡«Ë’≈ Ú∆ Ó≈ÈÚ∆
¡«Ë’≈ª «Úº⁄ Ù≈«ÓÒ ‘ÀÕ ⁄∆È Á≈ «ÚË≈È ’«‘øÁ≈ ‘À «’ ⁄∆È∆ ◊‰≈‹
Á∆¡ª √≈∆¡ª Ù’Â∆¡ª ÒØ’ª Á∆¡ª ‘ÈÕ ÒØ’ ‘∆ Á∂Ù Á∂ Ó≈Ò’ ‘ÈÕ ¿∞‘
Ô’∆È ’Á∂ ‘È «’ ¡«‹‘≈ √ø√≈ «‹√ «Úº⁄ √≈«¡ª ˘ ‹Ó‘»∆¡Â,
Ï≈Ï∆ ¡Â∂ ¡≈˜≈Á∆ Á∂ √≈∂ ¡«Ë’≈ ‘؉◊∂, ‘∆ ÚË∆¡≈ √ø√≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ
⁄∆È «Úº⁄ «¬È∑ª Ïπ∂ ’Ò‡ª È∂ AIH@ ÂØ∫ Ï≈¡Á «√ ⁄πº’‰≈ Ùπ» ’
«ÁºÂ≈Õ «¬È∑ª ’Ò‡ª «Úº⁄ «’ø◊ √À’‡, ‘≈¿∞«¶◊ √À’‡, √πÍ∆Ó ◊≈‚, ËÓ≈
¡Â∂ Î≈ÒÈ-◊Ω∫◊ Ù≈«ÓÒ ‘ÈÕ Í«‘Òª «¬‘Ȫ Á∆¡ª ‘’ª Á»-Áπ≈‚∂ Á∂
«¬Ò≈«’¡ª º’ √∆Ó √È Í AII@ ÂØ∫ Ï≈¡Á «¬‘Ȫ È∂ Ò◊Ì◊ √≈∂
Ù«‘ª «Úº⁄ ÍÀ ‹Ó≈ Ò¬∂Õ «Ú⁄≈Ë≈’ ÂΩ ”Â∂ «¬‘Ȫ Á∆¡ª «ÂøÈ «’√Óª
√ÈÕ
A. ¡«‹‘∂ Ӻ «‹‘Û∂ Ï≈¬∆ÏÒ «Úº⁄Ø∫ ‹ª «’√∂ ‘Ø Ë≈«Ó’ Íπ√Â’
«Úº⁄Ø∫ «¬º’ ‹ª ÁØ ÙÏÁª ˘ ⁄π‰ ÒÀ∫Á∂ ¡Â∂ «¬‘Ȫ Á∂ ¡≈◊» ¡≈͉∂ ÿ‡∆¡≈
√π¡≈ʪ Á∆ Í»Â∆ Ò¬∆ ÒØ’ª ˘ «¬‘Ȫ ÙÏÁª ≈‘∆∫ ◊πÓ≈‘ ’È≈ Ùπ»
’ «ÁøÁ∂Õ
B. ¡«‹‘∂ Ӻ ÏØË∆ ÓºÂ, Â≈˙«¬˜Ó ‹ª ’ȫο∞√∆¡√∆ Ӻ «Úº⁄Ø∫
’∞fi ◊ºÒª ˘ ⁄π‰ ÒÀ∫Á∂ «‹Ú∂∫ √≈’≈‘≈∆ √≈ËÈ≈, √Ó≈Ë∆ ¡≈«ÁÕ «¬√ ≈‘∆∫
ÒØ’ª ˘ ◊πÓ≈‘ ’È≈ Ùπ» ’ «ÁøÁ∂Õ
C. «¬√ «Úº⁄ Ó≈ÈÚ∆ √∆’ «Ú«◊¡≈È ˘ «Ò¡≈ ‹ªÁ≈ √∆ «‹Ú∂∫
√≈‘ Ø’‰≈, ‘Ú≈ «Úº⁄ ¿∞µ‚‰≈Õ «¬‘ Í≈÷≥‚ √≈∂ √ø√≈ «Úº⁄ Úº÷-Úº÷ È≈Úª
ʺÒ∂ ⁄ÒÁ∂ ‘ج∂ Ò◊Ì◊ «¬º’ ‘∆ ‘ÈÕ
(A) «¬‘ √≈∂ ¡◊Ò∂ ‹ÈÓ «Úº ⁄ √Ú◊ Íà ≈ ÍÂ∆ Ò¬∆ ¡≈͉∂
ÙË≈¨¡ª ˘ «¬√ «˜øÁ◊∆ «Ú⁄Ò∆¡ª ¡ÀÙØ-«¬Ùª ˘ ¤º‚‰ Ò¬∆ ’«‘øÁ∂
‘ÈÕ ’∞fi ª ¡≈͉∂ ⁄∂«Ò¡ª ˘ ÷πÁ’∞Ù∆¡ª ’Ú≈¿∞‰ º’ ÒÀ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ
«‹Ú∂∫ AH ÈÚøÏ AIGH ˘ IAD ÙË≈¨¡ª È∂ ˜«‘ Í∆‰ Ú∂Ò∂ ¡≈͉∂ ◊π»
‹Ω∫‹ ˘ «’‘≈ √∆, ““◊π» ‹∆, ‘π’Ó «Á˙ ¡√∆∫ ÓΩ º’ Â∞‘≈‚∂ È≈Ò ‹≈‰
Ò¬∆ «Â¡≈ ‘ªÕ””
(B) «¬‘ Ӻ ¡≈Ó ÂΩ ”Â∂ ÓÈ∞º÷∆ «٫¡ª «Úº⁄ «Í¡≈ ÿº‡ ’È
Ò¬∆ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ ’∞fi Ӻ «Ú¡≈‘ ’ÈØ∫ Ø’Á∂ ‘ÈÕ ’∞Û∆¡ª, Óπø«‚¡ª ˘
’∞¡≈∂ «‘‰ Ò¬∆ ÍÃ∂È≈ «ÁøÁ∂ ‘ÈÕ ’∞fi ’≈Ó ˘ ÿº‡ ’È Ò¬∆ ’«‘øÁ∂
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 59
‘ÈÕ
(C) ¡«‹‘∂ Ӻª «Úº⁄ ‹Ó‘»∆¡Â È‘∆∫ √◊Ø∫ «‚’‡∂‡«ÙÍ ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ
◊π» Á≈ ‘π’Ó ⁄ÒÁ≈ ‘ÀÕ
¿∞ÍØ’Â ◊ºÒª ˘ «Ë¡≈È «Úº⁄ º÷Á∂ ‘ج∂ AC ÈÚøÏ B@@@ ˘
“⁄≈¬∆È≈ ’Ò‡ «ÚØË∆” ‹Ê∂ÏøÁ∆ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ’∆Â∆ ◊¬∆Õ «¬√ ‹Ê∂ÏøÁ∆ «Úº⁄
«Ú«◊¡≈È ¡Â∂ ‡À’È≈ÒØ‹∆ Á∂ Ó≈«‘ «Ú«◊¡≈È’, ͺÂ’≈, Ú’∆Ò,
‚≈’‡ ÓÀ∫Ï Ò¬∂ ◊¬∂Õ «¬‘ ¡À√Ø√∆¬∂ÙÈ ⁄∆È «Úº⁄ «¬‘Ȫ Ïπ∂ ’Ò‡ª Á≈
÷π≈-÷Ø‹ «Ó‡≈¿∞‰ Ò¬∆ ¡Â∂ «¬√ ÷∂Â «Úº⁄ ÷Ø‹-ÍÛÂ≈Ò ’Ú≈¿∞‰ Ò¬∆
Ú⁄ÈÏºË ‘ÀÕ
BC Á√øÏ B@@@ ˘ «¬√Á∆ Í«‘Ò∆ Ó∆«‡ø◊ ‘ج∆Õ «‹√ «Úº⁄ Óπº÷ ¬∂‹ø‚∂
√È A. Ïπ∂ ’Ò‡ª ”Â∂ ’≈Ï» Í≈¿∞‰≈, B. Ó≈ÈÚ∆ ¡«Ë’≈ª Á∆ º«÷¡≈ ’È≈,
C. Á∂Ù «Úº⁄ Ïπ∂ ’Ò‡ª Á∆ ÓΩ‹»Á≈ ‘≈Ò Ï≈∂ ¡«Ë¡ÀÈ ’È≈ ¡Â∂ «¬‘Ȫ
”Â∂ ’≈Ï» Í≈¿∞‰ Ò¬∆ √’≈ ˘ √πfi≈¿∞ Á∂‰≈Õ «¬√∂ «ÁÈ ¿∞È∑ª È∂ “⁄≈¬∆È≈
¡À∫‡∆’Ò‡ ÏÀÚ√≈¬∆‡” Ú∆ ω≈¬∆Õ «¬√ ‹Ê∂ÏøÁ∆ È∂ ‹ÈÚ∆ B@@A «Úº⁄ Ïπ∂
’Ò‡ √ÏøË∆ Á√ Òº÷ ‘√Â≈÷ ’Ú≈¿∞‰ Ò¬∆ Óπ«‘øÓ ⁄Ò≈¿∞‰ Á≈ ÎÀ√Ò≈
’∆Â≈Õ
A ÎÚ∆ B@@A ˘ ⁄≈¬∆È≈ ’Ò‡ «ÚØË∆ ‹Ê∂ÏøÁ∆ È∂ √Ó≈«‹’ ÷∂Â
Á∆¡ª Úº÷-Úº÷ √÷Ù∆¡Âª ˘ Î≈ÒÈ ◊Ω∫◊ Á∂ ’≈«¡ª Á≈ «ÚØË ’È Ò¬∆
√º«Á¡≈Õ ¡º‹’ºÒ∑ «¬√ ‹Ê∂ÏøÁ∆ Á∆¡ª Ïê⁄ª ⁄∆È Á∂ Úº÷-Úº÷ Ù«‘ª «Úº⁄
‘ÈÕ √≈˘ Ú∆ «¬√∂ ‹Ê∂ÏøÁ∆ Á∂ √πfi≈¿∞ Â∂ ÏπÒ≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ «¬√ Á≈¡ÚÂ
Á∂ ¡≥ «Úº⁄ ⁄∆È Á∆ Â’Ù∆Òª Á∆ ‹Ê∂ÏøÁ∆ ÚºÒØ∫ √≈‚∂ ≈‘∆∫ Ì≈Â∆ ÒØ’ª
˘ «¬º’ √øÁ∂Ù Ú∆ «ÁºÂ≈ «◊¡≈ «’ ““⁄∆È Ú∆ ÚºË ¡≈Ï≈Á∆ Ú≈Ò≈ Á∂Ù ‘ÀÕ
Ì≈ Á∆ ¡≈Ï≈Á∆ Ú∆ Ï‘π ‘ÀÕ «¬√ Ò¬∆ ÁØ‘ª Á∂Ùª Á∆¡ª √Óº«√¡≈Úª
«¬º’Ø «‹‘∆¡ª ‘؉ ’’∂ «¬‘Ȫ Á∂Ùª Á∂ ÒØ’ª «Úº⁄ ÁØ√Â∆ ‘؉∆ ‘∆ ⁄≈‘∆Á∆
‘ÀÕ””
BG Ó¬∆ ˘ ·∆’ A@ Ú‹∂ Á∂ «ÈÙ«⁄ √Ó∂∫ Â∂ √≈‚∂ ’Ó∂ Á∆ ÿ≥‡∆
Úº‹∆Õ ¿∞‘ ‹≈Á»◊È∆ ‘≈˜ √∆, «‹√Á≈ ¡√∆∫ «¬ø˜≈ ’ ‘∂ √∆Õ Á∂÷‰
˘ ª «¬√ «¬√Â∆ Á∆ ¿πÓ B@-BB √≈Òª Á∆ Ș ¡≈™Á∆ √∆ Í ¿∞√Á∂
Áº√‰ ¡È∞√≈ ¿∞√Á∆ ¿∞Ó CH √≈Ò √∆Õ ¿∞‘ ¡≈͉∂ AB √≈Ò Á∂ ÒÛ’∂
È≈Ò Ï∆«˜ø◊ «Úº⁄ ¡≈͉∂ ÿ «Úº⁄ «‘ ‘∆ √∆Õ ¿∞√Á≈ ÍÂ∆ ‘ª◊-’ª◊
«Ú÷∂ «’√∂ ÁÎÂ «Úº⁄ ÓπÒ≈˜Ó √∆Õ ¿∞√È∂ ¡≈͉∂ ÍÂ∆ Á∂ «ÍÂ≈ ‹∆ ÂØ∫
‹≈Á» Á∂ ’øÓ «Úº⁄ Óπ‘≈ ‘≈√Ò ’∆Â∆ ‘ج∆ √∆Õ ⁄∆È∆ Ú≈«¬Âª ¡È∞√≈
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 60
ÂØ‘Î∂ Á∂ ÂΩ ”Â∂ ¿∞‘ Ï‘π ‘∆ Ù≈ÈÁ≈ ‚º«Ï¡ª «Úº⁄ ÏøÁ ⁄∆È Á∆ Á∂√∆
Ù≈Ï Á∆¡ª ÁØ ÏØÂÒª √≈‚∂ ÁØ‘ª Ò¬∆ ÒÀ ’∂ ¡≈¬∆ √∆Õ ¿∞√È∂ «’‘≈ «’,
““ÓÀ∫ Â∞‘≈˘ ‹≈Á» Á∆¡ª ¡≈¬∆‡Óª «√÷≈¿∞‰≈ ⁄≈‘πøÁ∆ ‘ª ¡Â∂ Â∞‘≈ÊØ∫ ’∞fi
«√º÷‰≈ Ú∆ ⁄≈‘πøÁ∆ ‘ªÕ””
⁄∆È «Úº⁄ «¬√Â∆¡ª ˘ ¬∂È∆ ¡≈˜≈Á∆ ‘À «’ ¿∞‘ «’Â∂ Ú∆ «ÁÈ-
≈ ¡≈˜≈Á∆ È≈Ò ÿπøÓ √’Á∆¡ª ‘ÈÕ ¿∞‘Ȫ Á∆ √«‘ÓÂ∆ ÂØ∫ Ï◊À ’ج∆
Ú∆ ÓÁ ¿∞È∑ª ˘ “˙¬∂” º’ È‘∆∫ ’«‘ √’Á≈Õ «¬‘ ‹≈Á»◊È∆ √≈‚∂ ’Ó∂
«Úº⁄ ÁØ ÓÁª ’ØÒ «¬’ºÒ∆ ‘∆ ¡≈¬∆ √∆Õ ¡«‹‘∂ ÓΩ«’¡ª ”Â∂ Ì≈Â∆
«¬√Â∆¡ª ª ¡≈͉∂ È≈Ò «¬º’-ÁØ √«‘ÔØ◊∆¡ª ˘ Ò¬∂ Ï◊À È‘∆∫
ÂπÁ∆¡ªÕ Â∂ «ÏȪ «’√∂ ◊ºÒ ÂØ∫ √ø◊Á∆¡ª «‘øÁ∆¡ª ‘ÈÕ ¡√Ò «Úº⁄
¿∞‘Ȫ ˘ Ì≈Â∆ ÓÁª Â∂ «¬ÂÏ≈ ‘∆ È‘∆∫ ‘πøÁ≈ ¡Â∂ È≈ ‘∆ Ì≈Â∆ ÓÁ
¡«‹‘∂ ÓΩ « ’¡ª ”Â∂ ’Ø ¬ ∆ ¤∂ Û -÷≈È∆ ’∂ «ÏȪ «‘ √’Á∂ ‘ÈÕ «¬√
‹≈Á»◊È∆ ˜»-’≈¬∆ È∂ √≈˘ Ï‘π ‘∆ ‘À≈È∆‹È’ ¡≈¬∆‡Óª «Á÷≈¬∆¡ª Â∂
«√÷≈¬∆¡ª, «‹Ú∂∫ ‘ºÊ «Úº⁄ ÎÛ∂ πÓ≈Òª Á≈ ÎπºÒ ω≈ ’∂ Í∂Ù ’È≈, ‹ª
◊∂∫Á ˘ ‘ºÊ «Úº⁄ ‘∆ ¡ÒØÍ ’ Á∂‰≈ Â∂ ÍÃ◊‡ ’ Á∂‰≈Õ ¿∞√È∂ «Î «¬º’
È؇ «Ú÷≈«¬¡≈Õ ¿∞√ «Úº⁄Ø∫ «¬º’ ÍÀÈ ¡≈-Í≈ ’º„ «ÁºÂ≈ Â∂ «Î ¿∞√ È؇
˘ √≈Ï ’ «ÁºÂ≈Õ «Î ¿∞√È∂ ’∞fi πÓ≈Ò Ò¬∂Õ ‹≈Á» Á∆ √‘≈«¬Â≈ È≈Ò
¿∞‘Ȫ «Úº⁄ ’πfi ◊º·ª Í≈ «ÁºÂ∆¡ªÕ «Î ¿∞√È∂ «¬‘Ȫ ◊º·ª ˘ ◊≈«¬Ï
’ «ÁºÂ≈Õ «¬√ ÂØ∫ Ï≈¡Á ‹◊Á∂Ú Á∆ Ú≈∆ ¡≈¬∆Õ ¿∞√È∂ Ú∆ Ï‘π √≈∆¡ª
¡≈¬∆‡Óª ’’∂ ¿∞√˘ «Á÷≈¬∆¡ª ¡Â∂ «√÷≈¬∆¡ªÕ ‹◊Á∂Ú È≈Ò ¿∞√È∂ ‹≈Á»
Á∆¡ª ’∞fi ¡≈¬∆‡Óª Á∆ ¡ÁÒ≈-ÏÁÒ∆ Ú∆ ’∆Â∆Õ «’™«’ ¿∞√ Ú≈Ò∆¡ª
¡≈¬∆‡Óª √≈˘ Ì≈ «Úº⁄Ø∫ «ÓÒ‰∆¡ª ÓπÙ«’Ò √È Â∂ ¿∞√˘ Ú∆ √≈‚∂
Ú≈Ò∆¡ª ¡≈¬∆‡Óª ⁄≈¬∆È≈ «Úº⁄Ø∫ «ÓÒ È‘∆∫ √’Á∆¡ª √ÈÕ «¬√ ÁΩ Á∂ ¡≥Â
«Úº⁄ ¡√∆∫ ‘∂·ª À√‡ØÀ∫‡ «Úº⁄ ◊¬∂ ¡Â∂ ÁπÍ«‘ Á≈ ÷≈‰≈ «¬’º«·¡ª È∂
÷≈Ë≈Õ ÓπÛ «ÓÒ‰ Á≈ Ú≈¡Á≈ ’’∂ ¡√∆∫ «¬º’-Á»‹∂ ÂØ∫ «ÚÁ≈«¬◊∆ Ò¬∆Õ
⁄∆È∆ ¡«Ë’≈∆¡ª È∂ √≈˘ «’‘≈ «’, ““ÁØ «ÁÈ Âπ√∆∫ ¡≈͉∆ Ó˜∆
È≈Ò Ï∆«˜ø◊ «Úº⁄ «‹ºÊ∂ ⁄≈‘Ø ‹≈ √’Á∂ ‘ØÕ ‹∂ Â∞‘≈‚∆ «¬º¤≈ ‘ØÚ∂ ª ¡√∆∫
ÁØ‘ª ÁØ-Ì≈Ù∆¡ª ˘ ‹ª «¬º’ ÁØ-Ì≈Ù∆¬∂ ˘ Ì∂‹ Ú∆ √’Á∂ ‘ªÕ”” √Ø ¡√∆∫
¿∞‘Ȫ ˘ «’‘≈, ““¡√∆∫ Ï◊À ÁØ-Ì≈Ù∆¡ª Á∂ ‘∆ «ÎÈ≈-ÂπÈ≈ ⁄≈‘ª◊∂Õ””
¿∞‘Ȫ È∂ √≈˘ «¬º’ ¡«‹‘≈ È’Ù≈ Á∂ «ÁºÂ≈ «‹√ ¿∞µÍ ⁄∆È∆ ¡Â∂ ¡≥◊∂˜∆
«Úº⁄ √Ê≈Ȫ Á∂ Ȫ «Ò÷∂ ‘ج∂ √ÈÕ ¿∞‘ ’«‘‰ Òº◊∂ «’ «’√∂ Ú∆ ⁄∆È∆ ‡À’√∆
‚≈¬∆Ú ˘ Â∞√∆∫ «¬‘ È’Ù≈ Á∂ Á∂ÚØ◊∂ ª ¿∞‘ Â∞‘≈˘ √Ïø«Ë √Ê≈È ”Â∂
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 61
Í‘πø⁄≈ Á∂Ú∂◊≈Õ ¿∞‘Ȫ Á∆ «¬‘ «Ú™Â √≈‚∂ Ï‘π ’øÓ ¡≈¬∆Õ ¡√∆∫ ’ج∆
Ú∆ ‡À’√∆ ‚≈¬∆Ú ˘ ʪ Áº√ «ÁøÁ∂ √ª Â∂ ¿∞‘ √≈˘ ¿∞µÊ∂ ¤º‚ «Á≥Á≈ √∆
¡Â∂ √∆Á Á∂ ’∂ ÍÀ√∂ ÒÀ ÒÀ∫Á≈ √∆Õ
⁄∆È Á∆ ≈‹Ë≈È∆ Ï∆«˜ø◊ «Úº⁄ Ï‘π ‘∆ ÿº‡ ¡«‹‘∂ ÒØ’ ‘È «‹‘Û∂
¡≥◊∂˜∆ ‹≈‰Á∂ ‘ÈÕ Ù≈«¬Á ‘˜≈ Ó◊ «¬º’ ‘∆ ‘ØÚ∂Õ
«Â¡≈È«ÓÈ ⁄Ω’ «Úº⁄ ÿπøÓ«Á¡ª «¬º’ ÒÛ’∆ È∂ ÓÀ˘ ¡≈«÷¡≈ ““ÓÀ∫
«¬º’ ’Ò≈’≈ ‘ªÕ ÓÀ∫ Ï‘π √≈∆¡ª Í∂∫«‡ø◊ ω≈¬∆¡ª ‘ج∆¡ª ‘ÈÕ ÓÀ∫ Â∞‘≈˘
¿∞‘ «Á÷≈¿∞‰≈ ⁄≈‘πøÁ∆ ‘ªÕ √≈‚∆ «¬‘ ÍÃÁÙÈ∆ «Â¡≈È«ÓÈ ⁄Ω’ ÂØ∫ «√Î
C@@ Ó∆‡ Á∆ Á»∆ ”Â∂ ‘À, ¡≈˙ ⁄ºÒ∆¬∂......Õ””
ÓÀ∫ Ú∆ ¡«‹‘∆¡ª ’Ò≈-«¥Âª Á∂÷‰∆¡ª ⁄≈‘πøÁ≈ √ª ª ‹Ø ÓÀ∫ ¡≈¿∞‰
Ú≈Ò∂ √Ó∂∫ Ò¬∆ ¡≈ÍŒ‰∆¡ª «’Â≈Ϫ Ò¬∆ ‡≈¬∆‡Òª Á∆ ⁄؉ ’ √’ªÕ √Ø
ÓÀ∫ ÷πÙ∆-÷πÙ∆ ¿∞√ È≈Ò Â∞ «Í¡≈Õ ¿∞‘ ÓÀ˘ «¬º’ Ï‘π-Ó≥«˜Ò∆ «¬Ó≈ Á∂
«‘÷≈È∂ «Úº⁄ ÒÀ ◊¬∆Õ ¿∞√Á∂ ¡«Ë¡≈Í’ ¡Â∂ ’πfi «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª È∂ «¬√
ÍÃÁÙÈ∆ Á≈ ÍÃÏøË ’∆Â≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆Õ ÍÃÁÙÈ∆ Á∆¡ª ’Ò≈-«’ê ÍÃ√øÙ≈ÔØ◊
√ÈÕ Í «’√∂ Á∆ Ú∆ ’∆Ó ⁄≈Ò∆ ¡Ó∆’∆ ‚≈Òª, Ì≈Ú ÁØ ‘˜≈ Ì≈Â∆
π«Í¡ª ÂØ∫ ÿº‡ È‘∆∫ √∆Õ √≈‚∂ ͤÛ∂ Á∂Ùª Á∂ Ú√È∆’ª Á∆ Í‘πø⁄ ÂØ∫ Ï≈‘
Á∆ ◊ºÒ √∆Õ
ÚÂÈ Ò¬∆ Ú≈Í√∆
¡≈÷∆ «ÁÈ √∆. √∆. ‡∆. Ú∆. Á≈ ‚≈«¬À’‡, ÁØÈØ∫ ÁØ-Ì≈Ù∆¬∂, «¬º’-
ÁØ ‘Ø √º‹‰ Íπº‹ ◊¬∂Õ ¡≈¿∞‰ √Ó∂∫ ¿∞‘ √≈‚∂ Ò¬∆ «¬º’ Úº‚≈ Ú∆‚∆˙ ’ÀÓ≈,
«¬º’ ‚∆. Ú∆. ‚∆., «¬º’ √∆. ‚∆. ’Ó-¡≈‚∆˙ ’À√∂‡ ÍÒ∂¡ ¡Â∂ ÁØ ÿÛ∆¡ª,
ÁØ ÍÀÈ-√‡À∫‚ ¡Â∂ ‘Ø ’¬∆ «Èº’∂-Ó؇∂ ÂØ‘Î∂ ÒÀ ’∂ ¡≈¬∂Õ «¬º’ ‘˜≈ ‚≈Ò
Á∆ ≈Ù∆ ¿∞‘Ȫ È∂ √≈˘ √ÈÓ≈È Ú‹Ø∫ Ì∂∫‡ ’∆Â∆Õ ¡√∆∫ «¬‘Ȫ ÂØ‘«Î¡ª
¡Â∂ È’Á ≈Ù∆ Ò¬∆ ¿∞‘Ȫ Á≈ «ÁÒØ∫ ËøÈÚ≈Á ’∆Â≈Õ ¿∞‘Ȫ È∂ √øÈ B@@H
Á∆¡ª ¿∞¶«Í’ ÷∂‚ª √Ó∂∫ ÓπÛ «ÓÒ‰ Á≈ Ú≈¡Á≈ ’∆Â≈ ¡Â∂ ¡√∆∫ ÁπÍ«‘
Á≈ ÷≈‰≈ «¬’º«·¡ª «¬º’ ‘Ø‡Ò «Úº⁄ ÷≈Ë≈Õ ¡√∆∫ ‘Ú≈¬∆ ¡º‚∂ ÚºÒ ⁄ºÒ
ͬ∂ «‹ºÊ∂ √≈‚∆ ‘Ú≈¬∆ Ô≈Â≈ Á≈ ÍÃÏøË ¿∞‘Ȫ ÚºÒØ∫ Í«‘Òª ‘∆ ’ «ÁºÂ≈
«◊¡≈ √∆Õ ‘Ú≈¬∆ ¡º‚∂ ¿∞µÂ∂ Íπº‹ ’∂ ¿∞‘Ȫ È∂ √≈˘ ¡≈͉∂ ÓØÏ≈«¬Ò ÎØÈ
«Ò÷Ú≈¬∂ ¡Â∂ «’‘≈ «’ ‹∂ «’Â∂ ’ج∆ ÓπÙ’Ò ¡≈Ú∂ ª ÎØÈ ’ Á∂‰≈Õ ¿∞‘Ȫ
˘ ⁄∆È √’≈, ⁄∆È∆ ÒØ’ª, ¡Â∂ ¡≈͉∂ ÚºÒØ∫ √≈‚∂ ÍÃ∆Ú≈ª ˘ ¡Â∂ Ì≈Â∆
ÒØ’ª ˘» “Ò≈Ò √Ò≈Ó” ’‘∆Õ «¬√ Â∑ª ¡√∆∫ ¡≈͉∂ ‹‘≈‹ «Úº⁄ ‹≈ ÏÀ·∂Õ
Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 62
 √Â∂ «Úº⁄ ÏÀ∫’≈’ ¿∞Â ’∂ ¡√∆∫ ÁØ «ÁÈ ÏÀ∫’≈’ Á∂ Ù«‘ Á∆¡ª
÷»Ï√» Ê≈Úª Á≈ ¡≈ÈßÁ Ó≈«‰¡≈ ¡Â∂ «Î «ÁºÒ∆ Ò¬∆ ⁄ºÒ ͬ∂Õ
«¬ºÊ∂ ‘Ú≈¬∆ ¡º‚∂ Á∂ Ì≈Â∆ ’√‡Ó-¡«Ë’≈∆¡ª È∂ √≈‚∂ È≈Ò ‹Ø
ÚË∆’∆ ’∆Â∆ ¿∞√Á≈ «˜’ ’∆Â∂ Ï◊À Ú∆ ÓÀ∫ È‘∆∫ «‘ √’Á≈Õ
Ê≈¬∆ ¬∂¡Ú∂˜ Á∂ ¡«Ë’≈∆¡ª È∂ ª AE,@@@ πͬ∂ «¬√ ◊ºÒ Á∂
Ú√»Ò Ò¬∂ «’ √≈‚∂ ’ØÒ √Ó≈È ÚË∂∂ ‘ÀÕ «ÁºÒ∆ ¬∂¡ ÍØ‡ Á∂ ’Ù‡Ó-
¡«Ë’≈∆¡ª È∂ Ú∆. ‚∆. ˙. ’ÀÓ∂ Â∂ ’√‡Ó-«‚¿±‡∆ Á∂ AE@@@ πͬ∂ Í≈
«ÁºÂ∂Õ ¡√∆∫ «¬‘Ȫ ¡«Ë’≈∆¡ª ˘ √∆. √∆. ‡∆. Ú∆. Á∆¡ª ¿∞‘ «⁄º·∆¡ª
Ú∆ «Á÷≈¬∆¡ª «‹È∑ª «‘ «¬‘ √≈≈ ’∞fi «◊¯‡ Á∂ ÂΩ ”Â∂ ⁄∆È∆ √’≈
ÚºÒØ∫ «ÁºÂ≈ «◊¡≈ √∆ Í Ì≈Â∆ ¡«Ë’≈∆ ’«‘‰ Òº◊∂, ““‹∂ Ì≈ √’≈
Á∆ ’ج∆ «⁄º·∆ Â∞‘≈‚∂ ’ØÒ ‘À ª ¿∞‘ «Á÷≈¿∞Õ”” ¡«‹‘∆ «⁄º·∆ √≈‚∂ ’ØÒ
’ج∆ Ú∆ È‘∆∫ √∆ «’™«’ Ì≈ √’≈ È∂ ª √≈˘ ’Á∂ ¡«‹‘≈ ’ج∆
√«‘ÔØ◊ «ÁºÂ≈ ‘∆ È‘∆∫Õ
¡√∆∫ ⁄∆È∆ ÒØ’ª, ⁄∆È∆ √’≈ Â∂ √∆. √∆. ‡∆. Ú∆. Á≈ ¡≈͉∂ ÓȪ
«Úº⁄ ËøÈÚ≈Á ’Á∂ ‘ج∂ ¡≈͉∆ «Óº‡∆ ¡Â∂ ¡≈͉∆ ‹ÈÂ≈ «Úº⁄ «¬√
⁄∆È Ô≈Â≈
«ÚÙÚ≈√ È≈Ò ÓπÛ ¡≈¬∂ «’ «’√∂ «ÁÈ ˘ √≈‚≈ Á∂Ù Ú∆ ⁄∆È Ú◊≈ ‘ØÚ∂◊≈!
Â√Ú∆ª
n n n Á∆
˜πÏ≈È∆

Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 63 Ó≈˙ Á∂ Á∂Ù ”⁄ / 64