Aluminium

Infoblad
lassen
Inleiding  Het smeltpunt van aluminium (zuiver op
Dit is een informatieblad over het lassen van 658⁰C en legeringen tussen 575 en 655⁰C)
aluminium in het algemeen. Aluminium kent kondicht zich niet aan door
een breed en veelzijdig toepassingsgebied en kleurverandering.
heeft een plaats verworven in nagenoeg alle  Door de grotere warmtegeleiding van
industriele sectoren. De toename van het aluminium ten opzichte van staal is er bij
gebruik van aluminium is gebaseerd op de het lassen meer warmte nodig.
technische eigenschappen en de duurzaamheid In Tabel 1 zijn enkele eigenschappen
van het materiaal. Aluminium wordt vergeleken met die van staal.
gekenmerkt door groei en een hoog
ontwikkelingstempo, waarin Eigen- Eenheid Alumi- Ongeleerd
verbindingstechnieken in het algemeen en schappen nium staal
lassen in het bijzonder veelal een essentiele
Dichtheid Kg/ m³ 2700 7850
functie vervullen.
Smeltpunt ºC 658 1500
Waarom aluminium toepassen Lineaire M/ 23.7 12/15
Aluminium is een licht en naar verhouding sterk uitzettingscoe m.K.10³
constructiemateriaal. Het zijn de Mg, Mn, Si en fficient
Zn gelegeerde soorten die hiervoor worden Soortelijke KJ/ kg.K 0.963 0.419
massa
gebruikt. Ze zijn zeer goed bestand tegen
Latente KJ/ kg 393.5 205
weersinvloeden, corrosie door zeewater en een
smeltwarmte
aantal oxiderende zuren. De mate van
Totale KJ/ kg 1046.5 879
corrosievastheid hangt af van de gekozen
warmte-
legering.
toevoer
Er zijn ten aanzien van staal ook beperkingen.
Warmte- W/ m.K 226 46
De mechanische eigenschappen zijn lager en het geleidings-
materiaal heeft een lagere elasticiteitsmodulus coefficient
dan staal, wat ongunstig is voor de stijfheid van Slink % 7 3/5
de constructie. Door gebruik van Krimp % 1.8 -
extrusieprofielen met verstijvingen kan voor een Tabel 1
deel aan dit bezwaar tegemoet worden gekomen.
Het is mogelijk om 50% lichter te construeren Lasprocédés
met aluminium dan met staal.
TIG-lassen
Het belang van de fysische eigenschappen van Het TIG-lassen is een lasprocédé waarbij een
aluminium bij het lassen boog wordt getrokken tussen een niet
De uitvoering bij het lassen van aluminium moet afsmeltende elektrode en het werkstuk. Het
anders verlopen dan bij het lassen van staal. De smeltbad en de elektrode worden beschermd
reden daarvan is het verschil in fysische door een inert (neutraal) gas of gasmengsel. De
eigenschappen, namelijk: naam TIG is een afkorting van het Engelse
 Aluminium wordt in vaste en vloeibare Tungsten Inert Gas (tungsten= wolfram). Soms
toestand met een oxydehuid bedekt, die wordt ook nog wel de oude Amerikaanse
eerst boven de 2000⁰C smelt. De oxydehuid benaming Argonarc gebruikt.
die alleen kan worden verwijderd door Als inerte gassen worden in hoofdzaak argon en
chemische of mechanische bewerking en in sommige gevallen helium of een mengsel van
door de werking van de boog neemt door de beide gassen gebruikt. Wisselstroom is tot op
hoge temperaturen bij het lassen snel toe. heden de meest toegepaste stroomsoort voor het
 Omdat de aluminiumoxyde zwaarder is dan
lassen van aluminium omdat hierbij een
die van staal zakken zij sneller in het
combinatie van een redelijke inbrandingsdiepte
smeltbad omlaag en kunnen daardoor
en een redelijk verwijdering van de oxydehuid
eerder insluitsels vormen.
optreed.
MIG-lassen
Het MIG-lassen (Metal Inert Gas) is een procédé
waarbij een boog wordt onderhouden tussen het
werkstuk en een continu aangevoerde lasdraad,
waarbij de boog is omgeven door een
beschermend neutraal (inert) gas. Het
lastoevoeg materiaal is op de positieve pool van
de gelijkstroombron aangesloten en wordt door
een draadaanvoermechanisme met een
constante snelheid door de contactbuis naar het
smeltbad gevoerd.
Figuur 1
Weerstandlassen
Weerstandlassen is een warmdruklasmethode,
waarbij onder inwerking van uitwendige kracht,
de voor het lassen vereiste warmte in het
werkstuk word ontwikkeld, doordat het materiaal
weerstand biedt aan de doorgang van een
sterke elektrische stroom. De belangrijkste
weerstandslasmethode is het puntlassen.
Hierbij wordt de voor het lassen nodige kracht
en stroom op de lasplaats geconcentreerd met
behulp van twee goed geleidende stiften,
elektroden genaamd, waardoor een plaatselijke
hechte verbinding van de te puntlassen
onderdelen wordt verkregen.
Het weerstandslassen van aluminium is geschikt
voor materiaaldikten van 0,025-6mm. De
dikteverhouding tussen de te verbinden delen
mag hoogtens 1:3 zijn. Andere methoden zijn
het rolnaad-, het afbrandstuik- en
drukstuiklassen.
Infoblad: Lassen van aluminium – Aluminium Centrum
Aluminium kan net als bij staal zowel met
wisselstroom als met gelijkstroom worden
gepuntlast. Hogere lasstromen zijn echter
noodzakelijk vanwege de hogere elektrische
geleidbaarheid en warmtegeledingsvermogen.
Voor optimale kwaliteit gaat de voorkeur uit naar
continu of gepulste gelijkstroommachines.
Keuze van aluminium legering
Basisinformatie over aluminium legeringen kunt
u onder andere vinden in het infoblad ‘Invloed
van legeringselementen’.
Hieronder zijn een aantal bijzonderhenden per
legering weergegeven in verband met hun
toepassing en verwerking bij het lassen.
Groep 1xxx
De lasbaarheid van dit materiaal is goed. Als
toevoegmateriaal worden lasdraden met een
identieke chemische samenstelling gebruikt. Het
lasbad gedraagt zich wat ‘stroperig’ wanneer dat
wordt vergeleken met aluminiumlegeringen.
Groep 2xxx
De legeringen in deze groep worden weinig voor
gelaste constructies gebruikt vanwegen hun
warmscheurgevoeligheid. Om deze redenen
worden ze vooral geklonken of gelijmd.
Groep 3xxx
De typen uit deze groep zijn uitstekend lasbaar,
maar het lasbad vloeit (net als bij de 1xxx-serie)
wat traag. Als toevoegmateriaal kan worden
gekozen voor een identieke lasdraad of een
4043 (AlSi5) type.
Groep 5xxx
De legeringen uit de groep zijn goed lasbaar,
maar bij een Mg-gehalte van ca. 1,2% is er
sprake van een verhoogde gevoeligheid voor
warmscheuren. Ook zal porositeit bij de meeste
lasprocédés, door opname van waterstof en
door het verdampen van magnesium, meestal
niet te vermijden zijn. Om het uitdampen van
magnesium te compenseren zal het
toevoegmateriaal altijd een hogere Mg-gehalte
moeten hebben dan het basismateriaal.
Aanbevolen typen zijn; 5183, 5356 en 5556.
Groep 6xxx
De lasbaarheid is over het algemeen goed.
Wel is de warmscheurgevoeligheid groter dan
bij de legeringen van de 5xxx groep. Typen
met gemiddeld 0,7% Mg en Si(6063) blijken
het meest scheurgevoelig te zijn. Een goed
alternatief is het type 6082.
De warmscheurgevoeligheid wordt belangrijk
beïnvloed door de mate waarin het lasdeel kan
uitzetten en krimpen.
Door het kiezen van toevoegmateriaal van het
type 4043 (AlSi5) kan de
warmscheurgevoeligheid teruggedrongen
worden. Gebruikelijker is de groep van AlMg
toevoegmaterialen met 4 a 5% Mg en
toevoegingen van elementen om de
lasbaarheid te verbeteren.
Door het lassen zal in de warmtebeïnvloede
zone een belangrijk deel van de door een
warmtebehandeling verkregen sterkte,
verloren gaan. Een warmtebehandeling kan dit
gedeeltelijk herstellen, maar het product leent
zich daar niet altijd voor.
Groep 7xxx
Deze legeringen zijn redelijk tot goed lasbaar.
De gunstige mechanische eigenschappen
kunnen na het lassen voor 70 a 80% worden
hersteld door een natuurlijke veroudering. Dit
onderscheid hen van de 6xxx-legeringen. Dit
herstel vergt bij kamertemperatuur ca. 1 tot 3
maanden, maar kan bij een verhoogde
temperatuur aanzienlijk worden verkort.
De veel voorkomende spanningscorrosie in
deze groep kan worden tegengegaan door de
laskanten met een legering die beter bestand is
tegen dit fenoneem op de laskanten te lassen
(butteren). Ook kan er gekozen worden om
drukspanningen aan te brengen door
bijvoorbeeld het peenen van het lasoppervlak of
door het aanbregen van een beschermende
laag.
Opslag en gebruik van aluminium
Basismateriaal
Ter voorkoming van slechte laskwaliteit is het
noodzakelijk dat het basismateriaal zo schoon
mogelijk is. De zorg voor een schoon
basismateiraal begint al bij de opslag.
Aluminium moet zodanig worden opgeslagen
dat er altijd een goede beluchting mogelijk is.
Condensvocht moet snel kunnen verdampen.
Het is daarom ideaal om de opslagruimte
minimaal op 10˚C te houden. Daarnaast verdient
het aanbeveling om aluminium in houte kratten
en op balken op te slaan zodat het niet snel
beschadigt. Tevens is het aan te raden om
tussen de opgeslagen platen droog papier of
karton te plaatsen. (De leverancier omwikkeld
het materiaal vaak al met papier om
Infoblad: Lassen van aluminium – Aluminium Centrum
beschadiging te voorkomen.) Ook is het strikt
noodzakelijk om direct contact tussen aluminium
en andere metalen te vermijden om corrosie te
voorkomen.
Lastoevoegmateriaal
Het is altijd verstandig om de lasdraden op te
slaan in hun eigen verpakking en vanuit deze
verpakking te gebruiken zodat deze absoluut vrij
zijn van verontreinigingen. Verontreinigd
lasdraad kan een oorzaak zijn waardoor de
kwalieit van een lasnaad niet goed is.
Tevens is het verstandig om deze lasdraden net
als het basismateriaal op te slaan in een
geconditioneerde ruite. Als richtwaarden kunnen
voor de temperatuur 10-20˚C en voor de
relatieve vochtigheid 2% aangehouden worden.
Mocht het niet mogelijk zijn om het materiaal op
te slaan in een geconditioneerde ruimte, zorgt er
dan iniedergeval voor dat het
lastoevoegmateriaal altijd opgeslagen wordt met
een pakje vochtabsorberend materiaal (sillicagel
o.i.d.).
Het is raadzaam om lasmateriaal na gebruik niet
voor een langere periode ongebruikt op het
lasapparaat te laten zitten. Als dit niet kan, zorg
dan dat het is afgedekt met een schone, droge
doek of een plastic zak.
Op het lastoevoegmateriaal moet altijd de datum
van binnenkomst en van retourneren in het
opslagmagazijn vermeld staan. Eveneens dient
erop gelet te worden dat de lasdraad altijd goed
gespoeld op de haspel zit. Wild gespoelde
hasepels zijn uit den boze bij het lassen van
aluminium.
Gebruik
De maatregelen voor opslag gelden ook deels in
de werkplaats, tijdens het gebruik. Ook bij het
produceren moet contact met staal voorkomen
worden. Dit kan alleen door het scheiden van
beide productieprocessen. Aluminium is zachter
dan staal en staaldeeltjes kunnen in het
oppervlak worden gedrukt door bijvoorbeeld
lopen over het materiaal.
Fouten in aluminiumlassen
Inprincipe kunnen alle typen lasfouten die in
staal voorkomen ook in aluminium
lasconstructies aanwezig zijn.
Enkele fouten daarvan zijn echter specifiek voor
aluminium, met name porositeit, warmscheuren,
bindingsfouten en insluitingen van oxyden of van
wolfram (afkomstig van de elektrode).
Porositeit verkeerd lassen. Niet-acceptabele fouten in
Bij het smeltlassen van aluminium is het vrijwel aluminiumlassen zijn in de meeste gevallen te
niet te voorkomen dat (inwendige)porositeit voorkomen door het laswerk te laten uitvoeren
optreedt. De mate hiervan hangt af van de door goed opgeleide en getrainde lassers en het
zorgvuldigheid van behandelen van het kiezen van het juiste lastoevoegmateriaal.
werkstuk- en het lasmateriaal, het lasproces,
vakmanschap, de lasnaadvorm, de laspositie en
de lasomstandigheden.
Het ontstaan van porositeit is te wijten aan
waterstof. De belangrijkste bronnen van
waterstof zijn water (vocht) en olie en vet, verf,
etc., die in de boog ontleden en zo voor de
waterstofopname in het smeltbad
verantwoordelijk zijn.
Vocht komt vooral voor als condens, waterdamp
in de atmosfeer en in de oxydehuid op
werkstrukmateriaal, op lastoevoegdraad en
eventueel in een niet goed dicht gassysteem,
vanaf de gascilinder tot aan de lastoorts of het
pistool.

Insluitsels
Aluminiumoxide heeft een smekltpunt van ca.
2000˚C, zodat dit bij het lassen in het smeltbad
terecht kan komen. De reinigende werking van
de boog kan deze oxyden wel voor een deel
verwijderen, maar bij het onvoldoende weghalen
voor het lassen van de oxyden zullen resten
achterblijven en als slierten op een röntgenfilm
zichtbaar zijn. De oorzaken kunnen ook
teruggevoerd wprden op een onvoldoende
gasbescherming, onvoldoende gasnaastroom
en het niet dicht zijn van het gassysteem.
Andere vormen van insluiting zijn o.a.
wolframinsluitingen bij het TIG-lassen ten
gevolge van contact tussen wolframelektrode en
smeltbad of toevoegmateriaal en het lassen met
een te hoge lasstroom voor een bepaalde
elektrodediameter. Slijpstof van staal kan
eveneens als niet gewenste insluitsels worden
beschouwd.

Scheurvorming
Scheuren ten gevolge van het lassen in
aluminium zijn praktisch altijd warmscheuren.
Deze treden op gedurende het afkoelen. Kan
porositeit tot een zeker niveau worden
geaccepteerd, dan is dat zeker niet het geval
voor het optreden van scheuren. Een bekende
vorm van warmscheuren vindt plaats bij het
onoordeelkundig stoppen van het lasproces,
bekend onder de naam van kraterscheuren.
Andere lasfouten zijn onvoldoende of een te
zware doorlassing, randinkarteling en
bindingsfouten. Ze zijn allen een gevolg van

Aluminium Centrum Tel: 030-638 55 66 Alhoewel dit informatieblad met de grootst mogelijke zorg is samengesteld kan het Aluminium
Centrum op geen enkele wijze aansprakelijkheid aanvaarden voor de inhoud of juistheid van de
Voorveste 2 Fax: 030-638 55 67 verstrekte informatie. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd of openbaar gemaakt,
Postbus 107 e-mail: info@aluminiumcentrum.nl zonder schriftelijke toestemming van het Aluminium Centrum. ® Copyright Aluminium
3990 DC Houten Internet: www.aluminiumcentrum.nl Centrum,2011.