Studia Stacjonarne

Wydział Metali Nieżelaznych

Laboratorium Nauki o Materiałach
Temat: Zgniot i rekrystalizacja Ćwiczenie numer 5
Imię i nazwisko: Kierunek: Rok, grupa:
Urszula Kuza
Metalurgia Rok II, grupa II
Katarzyna Matyszczak
Data laboratorium: 7.06.2010
Data oddania: 14.06.2010

1. Wstęp teoretyczny:
Zgniot jest to całokształt zmian zachodzących w strukturze i własnościach metali pod
wpływem odkształcenia plastycznego na zimno. Za miarę zgniotu przyjmuje się stopień
odkształcenia wyrażony zmianą przekroju w procentach. Po zgniocie atomy znajdują się
w stanie niestabilnym. Wzrost gęstości dyslokacji wywołuje stopniowe umocnienie metalu,
gdyż następuje zmniejszenie odległości miedzy dyslokacjami, a wiec wzrastają siły
wzajemnego oddziaływania miedzy nimi. Powoduje to blokowanie ruchu dyslokacji,
w związku z czym potrzebne jest większe naprężenie do dalszego odkształcenia. Następuje
tzw. umocnienie.

Rekrystalizacja – (pierwotna) jest to etap w którym powstają zarodki nowych nie

odkształconych ziarn, które następnie się rozrastają podobnie jak w procesie krystalizacji z
fazy ciekłej
Energia zmagazynowana w odkształconym metalu jest siłą napędową wzrostu nowych ziarn
z zarodków rekrystalizacji kosztem odkształconej osnowy. Proces ten, polegający na migracji
szerokokątowych granic zarodków rekrystalizacji, jest nazywany rekrystalizacją pierwotną
i trwa aż do chwili, gdy zrekrystalizowane ziarna obejmą całą objętość uprzednio
odkształconego plastycznie metalu.

Rekrystalizacja przebiega w temperaturze wyższej od temperatury rekrystalizacji.

Temperatura rekrystalizacji jest pojęciem umownym i nie opisuje własności fizycznej metali,
jest bowiem uzależniona między innymi od stopnia gniotu, sposobu, temperatury i szybkości
odkształcenia plastycznego, czasu wyżarzania, wielkości ziarna odkształconego metalu.
Zwykle temperatura homologiczna rekrystalizacji wynosi:
TR = 0,4Tt ,
gdzie:
Tt – temperatura topnienia w K.

Selektywny wzrost niektórych ziarn jest charakterystyczny dla rekrystalizacji wtórnej.

Niektóre ziarna w wyniku takiego wzrostu osiągają bardzo duże wymiary, a wielkość
pozostałych prawie nie ulega zmianie. Warunkiem koniecznym wystąpienia rekrystalizacji
wtórnej jest częściowe lub całkowite zahamowanie wzrostu ziarn podczas rekrystalizacji
pierwotnej. Przyczyną takiego stanu może być obecność faz na granicach lub niekiedy zbyt
krótki czas wyżarzania, a także tekstura, czyli statystyczna przewaga ziarn o jednakowej,
uprzywilejowanej orientacji. Rekrystalizacja wtórna zachodzi zwykle podczas wyżarzania w
temperaturze znacznie wyższej od temperatury rekrystalizacji, np. w przypadku stali o około
kilkaset stopni Celsjusza.

1
 Zdrowienie – polega na zanikaniu defektów sieci takich jak wakancje i atomy
międzywęzłowe. Jest to etap przemian zachodzący poniżej temperatury rekrystalizacji.
Następuje zmniejszenie się naprężeń. Zmniejszenie się ilości defektów sieci powoduje
odnowienie się takich własności metalu jak oporność elektryczna i własności magnetyczne

Zdrowienie statyczne jest procesem aktywowanym cieplnie, zachodzącym

podczas wyżarzania poniżej temperatury rekrystalizacji w metalach
uprzednio odkształconych plastycznie na zimno. Proces ten jest związany
ze zmniejszeniem stężenia defektów punktowych, gęstości dyslokacji oraz
zmianami w ich przestrzennym rozmieszczeniu. Podczas zdrowienia
następuje dyfuzja i anihilacja (likwidowanie) defektów punktowych, poślizg
i wspinanie dyslokacji, anihilacja dyslokacji różnoimiennych, kurczenie się i
zanik pętli dyslokacyjnych.

2.Cel ćwiczenia:
Celem ćwiczenia było wykreślenie wykresu zmiany własności mechanicznych oraz zbadanie
zależności własności mechanicznych od zgniotu i czasu wyżarzania.

3. Przebieg ćwiczenia:
A) Przygotowanie 8 próbek.
B) Pomiar grubości i szerokości.
C) Poddanie próbek walcowaniu aby uzyskac gniot: 2 próbka – 20%, 3 próbka – 40%, 4,
5, 6, 7, 8 próbka – 60% i 9 próbka – 74%. Pierwsza próbka miała zgniot równy 0%
czyli nie było potrzeby przewalcowania.
D) Następnie cztery próbki o zgniocie 60% poddano wyżarzaniu w temperaturze 350°C
w czasie odpowiednio 3, 6, 9, 20 min.
E) Naniesienie bazy pomiarowej 40mm.
F) Próba rozciągania poszczególnych próbek.
G) Porównanie własności mechanicznych poszczególnych próbek.

4.Tabela wyników i wykresy:

Lp. l0 h0 b0 G Fm Czas Lk S0 A [%] Rm R0,2

[mm] [mm] [mm] [%] [N] wyżarzania [mm] [mm2] [MPa] [MPa]
[min]
1 40 2,05 9,56 0 1468,7 0 56,3 19,598 40,875 74,9413 50,5
5 2
2 40 1,73 9,65 20 1327,1 0 50,6 16,694 26,5 79,4932 71
5 5
3 40 1,24 9,56 40 1241,7 0 44,1 11,854 10,375 104,745 94,5
5 4 9
4 40 0,91 9,56 60 997,9 0 40,2 8,6996 0,55 114,706 114
2 4
5 40 0,85 9,56 60 814,6 3 44,2 8,126 10,725 100,246 90
9 1
6 40 0,86 9,59 60 758,3 6 47,5 8,2474 18,95 91,9441 80
8 3
7 40 0,83 9,55 60 616,7 9 53,0 7,9265 32,6 77,8023 51
4 1

2
8 40 0,8 9,56 60 564,6 20 56,5 7,648 41,25 73,8232 49
2
9 40 0,58 9,68 74 629,2 0 40,2 5,6144 0,675 112,069
7
Wykorzystane wzory:
gdzie S0=a*b lub d2*Π/4

probka 1

80
Rm
70

60
50
σ[MPa]

Ru
40 R02
probka 1
30

20

10

0
0 10 20 30 ε max
40 50
ε[%]

Wykres 1. Zależność naprężenia od odkształcenia dla „Próbki 1”

probka 8

80
Rm
70
60
50
Ru
σ[MPa]

40
30 R02 probka 8
20
10
0
0 10 20 30
ε max
40 50 60
ε[%]

Wykres 2. Zależność naprężenia od odkształcenia dla „Próbki 8”

3
 Technologiczna krzywaumocnienia

140 45
40
120
35
100
Rm, R0,2 [MPa]

30
80 25 Rm

A [%]
60 20 R0,
15 2
40 A
10
20
5
0 0
0 10 20 30 40 50 60 70 80

gniot [%]

Wykres 3. Technologiczna krzywa umocnienia (Rm, Ro,2, A w funkcji zgniotu).

Technologiczna krzywa wyżarzania

140 45
120 40
35
100
Rm, R0,2 [MPa]

30
A [%]

80 25 Rm

60 20 R0,
15 2
40 A
10
20 5
0 0
0 5 10 15 20 25

czas [min]

Wykres 4. Technologiczna krzywa umocnienia (Rm, Ro,2, A w funkcji czasu wyżarzania).

4
 5. Analiza wyników i błędów oraz wnioski.

Z wykresu 3 wnioskujemy, że własności wytrzymałościowe (Rm i R0,2) rosną wraz ze wzrostem

zgniotu, wydłużenie natomiast maleje tzn. zmniejsza się plastyczność materiału. Gdy zgniot wzrasta
wykresy upodabniają się do siebie ma to związek ze zmniejszeniem się tzw. „zbiornika na
odkształcenie plastyczne”.

W procesie rekrystalizacji nowe ziarna rozrastają się kosztem ziaren odkształconych plastycznie a z
czasem zastępują je wszystkie. Proces ten powoduje przywrócenie własności plastycznych materiału
oraz obniżenie własności wytrzymałościowych.
Tę zależność obserwujemy na wykresie Rm, R02, A w funkcji czasu wyżarzania
Im dłużej wyżarzany jest materiał tym większa ilość ziaren ulega rekrystalizacji co powoduje wzrost
wydłużenia, co jest wynikiem zwiększenia własności plastycznych i spadania własności
wytrzymałościowe

6. Literatura:

• Stanisław Prowans „Struktura stopów”.

• Karol Przybyłowicz „Metaloznawstwo”.