‫ااتق بازرگانی‪ ،‬صناعی ‪ ،‬معادن و کشاورزی تهران‬

‫معاونت ربرسیاهی اقتصادی‬

‫آثار اقتصادی سفر و گردشگری در ایران‬

‫نگارنده‪:‬‬

‫طاهره کریمی دستنایی‬

‫مهر ماه ‪9315‬‬

 ‫اتاق بازرگانی‪ ،‬صنایع‪ ،‬معادن و کشاورزی تهران‬

‫معاونت بررسی های اقتصادی‬

‫فهرست مطالب‬

‫تعاریف و اصطالحات ‪5..........................................................................................................................................................................‬‬

‫‪ .1‬مقدمه ‪7.............................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ .2‬گردشگران ورودی به ایران ‪7............................................................................................................................................................‬‬
‫‪ .3‬آثار صنعت سفر وگردشگری در کشور‪8............................................................................................................................................‬‬
‫اثر صنعت گردشگری بر تولید ناخالص داخلی در ایران‪11 .................................................................................................‬‬ ‫‪.3.1‬‬
‫اثر صنعت سفر و گردشگری بر اشتغال در ایران ‪12 ...........................................................................................................‬‬ ‫‪.3.2‬‬
‫صادرات بازدید کننده و سرمایه گذاری‪13 ..........................................................................................................................‬‬ ‫‪.3.3‬‬
‫مخارج و هزینه ها در صنعت سفر و گردشگری‪15 ...........................................................................................................:‬‬ ‫‪.3.3‬‬
‫مقایسه اثرات گردشگری بر اقتصاد ایران و جهان‪17 ........................................................................................................:‬‬ ‫‪.3.5‬‬
‫‪ .3‬شاخص رقابت پذیری سفر و گردشگری در ایران‪23 ......................................................................................................................‬‬
‫‪ .5‬گردشگری داخلی و بومی ایران‪22 ...................................................................................................................................................‬‬
‫‪ .2‬منابع‪31 .............................................................................................................................................................................................‬‬

‫‪2‬‬
 ‫اتاق بازرگانی‪ ،‬صنایع‪ ،‬معادن و کشاورزی تهران‬

‫معاونت بررسی های اقتصادی‬

‫فهرست جداول‬
‫جدول‪ -1‬تعاریف‪5................................................................................................................................................................................................‬‬
‫جدول‪-2‬اثر مستقیم گردشگری در ‪17 ................................................................................................................................................... GDP‬‬
‫جدول‪-3‬اثر کل گردشگری در‪( GDP‬اندازه گردشگری در‪17 ............................................................................................................... )GDP‬‬
‫جدول‪ -3‬اثر مستقیم گردشگری بر اشتغال ‪17 ....................................................................................................................................................‬‬
‫جدول‪ -5‬اثر کل گردشگری بر اشتغال ‪17 ..........................................................................................................................................................‬‬
‫جدول‪ -2‬سرمایه گذاری در گردشگری‪17 ..........................................................................................................................................................‬‬
‫جدول‪-7‬صادرات گردشگر ‪17 ..............................................................................................................................................................................‬‬
‫جدول‪-8‬سهم مستقیم گردشگری در ‪18 ................................................................................................................................................. GDP‬‬
‫جدول‪-9‬سهم گردشگری کل در ‪18 ........................................................................................................................................................ GDP‬‬
‫جدول‪-11‬سهم مستقیم گردشگری در اشتغال ‪18 ..............................................................................................................................................‬‬
‫جدول‪-11‬سهم کل گردشگری در اشتغال ‪18 .....................................................................................................................................................‬‬
‫جدول‪-12‬سهم سرمایه گذاری در گردشگری به سرمایه گذاری کل ‪18 ............................................................................................................‬‬
‫جدول‪-13‬سهم صادرات گردشگر به کل ‪18 .......................................................................................................................................................‬‬
‫جدول‪-13‬اثرمستقیم گردشگری بر ‪19 .................................................................................................................................................... GDP‬‬
‫جدول‪-15‬اثر کل گردشگری بر ‪19 ..........................................................................................................................................................GDP‬‬
‫جدول‪-12‬اثرمستقیم گردشگری بر اشتغال ‪19 ....................................................................................................................................................‬‬
‫جدول‪-17‬اثر گردشگری کل بر اشتغال ‪19 .........................................................................................................................................................‬‬
‫جدول‪-18‬سرمایه گذاری گردشگری ‪19 .............................................................................................................................................................‬‬
‫جدول‪-19‬صادرات گردشگر ‪19 ...........................................................................................................................................................................‬‬
‫جدول‪: 23‬مقایسه شاخص رقابت پذیری گردشگری در ایران ‪23 ......................................................................................................................‬‬
‫جدول‪ -23‬مقایسه رتبه ایران و کشورهای منتخب در رقابت پذیری گردشگری‪-‬سال ‪25 ...................................................................... 2115‬‬
‫جدول‪ -22‬متوسط هزینه ناخالص ساالنه در زیرگروه غیر خوراک‪ -‬میلیون ریال ‪27 .........................................................................................‬‬
‫جدول‪ -27‬روند ارزش صادرات و واردات مسافرت به تفکیک سفرهای تجاری و شخصی طی سالهای ‪29 .................................... 1389-93‬‬
‫جدول ‪ -28‬مقایسه سهم صادرات (واردات) مسافرت از صادرات (واردات) خدمات و کل –ارقام به میلیون دالر ‪31 .........................................‬‬

‫‪3‬‬
 ‫اتاق بازرگانی‪ ،‬صنایع‪ ،‬معادن و کشاورزی تهران‬

‫معاونت بررسی های اقتصادی‬

‫فهرست نمودارها‬

‫نمودار ‪ -1‬تعداد گردشگران وارد شده بین المللی به ایران( ‪7....................................................................................................... )1995-2113‬‬
‫نمودار ‪ -2‬مقایسه ایران و برخی کشورهای منتخب در تعداد گردشگر بین المللی ورودی ‪8...............................................................................‬‬
‫نمودار ‪ -3‬تقسیم بندی آثار سفر و گردشگری بر اقتصاد ‪9..................................................................................................................................‬‬
‫نمودار ‪ -3‬اثرات مستقیم‪ ،‬غیرمستقیم و القایی سفر و گردشگری در اقتصاد ایران ‪11 ........................................................................................‬‬
‫نمودار ‪ -5‬اثر مستقیم صنعت سفر و گردشگری بر ‪11 ........................................................................................................................... GDP‬‬
‫نمودار ‪ -2‬اثر کل گردشگری بر ‪ GDP‬کل ‪12 .................................................................................................................................................‬‬
‫نمودار ‪ -7‬اثر گردشگری بر اشتغال(شغل مستقیم ایجاد شده)‪13 .......................................................................................................................‬‬
‫نمودار ‪ -8‬اثر کل گردشگری بر اشتغال کل ‪13 ..................................................................................................................................................‬‬
‫نمودار ‪ -9‬صادرات بازدیدکننده و سهم آن از کل صادرات ‪13 ............................................................................................................................‬‬
‫نمودار ‪ -11‬سرمایه گذاری در سفر و گردشگری ‪13 ...........................................................................................................................................‬‬
‫نمودار ‪ -11‬سهم مخارج سفرهای تجاری و تفریحی از کل مخارج سفر و گردشگری‪15 ..................................................................... 2115-‬‬
‫نمودار ‪ -12‬سهم مخارج مسافران بومی و بین المللی از کل مخارج سفر و گردشگری ‪12 ................................................................................‬‬
‫نمودار ‪ -13‬سهم اثرات مستقیم‪،‬غیرمستقیم والقایی در گردشگری بر ‪ GDP‬کل ‪12 .......................................................................................‬‬
‫نمودار ‪ -13‬مقایسه امتیاز در شاخص رقابت پذیری گردشگری ایران و خاورمیانه‪23 ........................................................................ )2115 (-‬‬
‫نمودار ‪ -15‬مقایسه متوسط هزینه ناخالص هر خانوار در بخش رستوران و هتل ‪27 ..........................................................................................‬‬
‫نمودار ‪-12‬متوسط هزینه ناخالص ساالنه یک خانوار در هتل و رستوران در استان های مختلف در سال ‪28 .............................................. 93‬‬
‫نمودار ‪-17‬مقایسه صادرات و واردات خدمات مسافرت طی سالهای‪29 ............................................................................................ 1389-93‬‬
‫نمودار ‪-18‬تراز بازرگانی خدمات مسافرت طی سالهای‪31 .................................................................................................................1389-93‬‬

‫‪4‬‬
 ‫اتاق بازرگانی‪ ،‬صنایع‪ ،‬معادن و کشاورزی تهران‬

‫معاونت بررسی های اقتصادی‬

‫تعاریف و اصطالحات‬

‫جدول‪ -1‬تعاریف‬

‫جزئیات‬ ‫تعریف‬ ‫اصطالح‬

‫فعالیت مسافران در سفرهای خارج از منطقه معمول خود با مدت زمان کمتر از یک سال‬ ‫سفر و گردشگری‬
‫گردشگر (با اقامت شبانه) مسافری که سفر او بیش از‬ ‫شخصی است که به مقصد مشخص (خارج از محدوده معمول‬
‫یک شبانه روز باشد و دست کم یک شب را در کشور‬ ‫خود) و برای هدف مشخص (تفریح‪ ،‬فراغت‪ ،‬تجارت و کار و‬
‫مورد بازدید اقامت کند‪.‬‬ ‫‪ )...‬به مدت کمتر از یک سال سفر می کند و هدف اصلی وی‬
‫‪1‬‬
‫از سفر‪ ،‬به جز انجام فعالیت به همراه دستمزد در محل مورد‬ ‫ویزیتور یا بازدید کننده‬
‫بازدید کننده یک روزه فردی است که شب را در‬ ‫بازدید باشد که به دو گروه تقسیم می شوند‪:‬‬
‫اقامتگاهی در کشور مورد بازدید سپری نمی کند‬ ‫گردشگران(بازدیدکنندگان) با اقامت شبانه و بازدیدکنندگان‬
‫یک روزه‪.‬‬
‫شامل فعالیت های یک بازدیدکننده مقیم در قلمرو‬ ‫بومی‪3‬‬ ‫گردشگری‬
‫اقتصادی کشور مرجع میشود‪.‬‬
‫شامل فعالیتهای یک بازدیدکننده غیرمقیم در قلمرو‬ ‫مرزی)‪3‬‬ ‫‪2‬‬
‫گردشگری بین المللی ورودی( درون‬ ‫گردشگری‬
‫اقتصادی کشور مرجع میشود‪.‬‬
‫شامل فعالیتهای یک بازدیدکننده مقیم در خارج از‬ ‫مرزی)‪5‬‬ ‫گردشگری بین المللی خروجی( برون‬
‫قلمرو اقتصادی کشور مرجع میشود‪.‬‬
‫مخارج انجام شده در یک کشور توسط گردشگران بین المللی برای تفریح و کار شامل هزینهای که در حملو نقل می‬ ‫صادرات گردشگر‪( 6‬مخارج بازدید‬
‫شود به جز هزینه بین المللی که در بخش آموزش می شود‪.‬‬ ‫کنندگان)‬
‫مخارجی که در یک کشور توسط ساکنان آن و برای سفرهای تفریحی و تجاری انجام میشود‪ .‬کاالهای مصرفی بادوام‬
‫‪7‬‬
‫چند کاره تا زمانی که برای مقاصد گردشگری خریداری نشده باشد شامل آن نمی شود‪ .‬مخارج گردشگران داخلی در‬ ‫مخارج گردشگری بومی‬
‫خارج از مرزهای کشور در اینجا مدنظر نیست‪.‬‬
‫‪8‬‬
‫هزینه ای که برای سفرهای کاری و تجاری در یک کشور بوسیله هر دوی ساکنان و بازدیدکنندگان بین المللی می شود‪.‬‬ ‫مخارج سفر و گردشگری تجاری‬
‫هزینه ای که برای سفرهای تفریحی در یک کشور و بوسیله هر دوی ساکنان آن کشور و بازدیدکنندگان بین المللی می‬ ‫‪9‬‬
‫مخارج سفر و گردشگری تفریحی‬
‫شود‪.‬‬
‫این اثر شامل تولید ناخالص داخلی ایجاد شده توسط صنایعی که به طور مستقیم در ارتباط با گردشگران‪ ،‬از جمله هتل‬
‫ها‪ ،‬آژانس های مسافرتی‪ ،‬خطوط هوایی و سایر خدمات حمل و نقل مسافر می باشند‪ ،‬است‪ .‬همچنین فعالیت های‬
‫صنعتی رستوران و تفریحی که به طور مستقیم به گردشگران مرتبط است را شامل می شود‪ .‬این مقدار معادل کل مخارج‬
‫‪10‬‬
‫سفر و هزینه گردشگری داخلی در یک کشور منهای خریدهای انجام شده توسط این صنایع (از جمله واردات) است‪ .‬اثر‬ ‫اثر مستقیم سفر و گردشگری بر ‪GDP‬‬
‫مستقیم گردشگری که در تولید ناخالص داخلی محاسبه شده است با آنچه در حسابداری ملی به عنوان بخش گردشگری‬
‫‪-‬مانند هتل ها‪ ،‬خطوط هوایی‪ ،‬فرودگاه ها‪ ،‬آژانس های مسافرتی و اوقات فراغت و خدمات تفریحی که به طور مستقیم با‬
‫گردشگران در ارتباط است‪ ،-‬سازگار است‪.‬‬
‫برابر با تعداد مشاغل مستقیم در صنعت گردشگری است‪.‬‬ ‫اثر مستقیم سفر و گردشگری بر‬
‫تولید ناخالص داخلی مستقیم ایجاد شده توسط صنعت گردشگری بعالوه اثرات غیرمستقیم و القایی آن‪.‬‬ ‫‪12‬‬
‫اثر کل سفر و گردشگری بر ‪GDP‬‬

‫‪1 visitor‬‬
‫‪2 tourism‬‬
‫‪3 Domestic tourism‬‬
‫‪4 Inbound tourism‬‬
‫‪5 Outbound tourism‬‬
‫‪6 Tourist export‬‬
‫‪7 Domestic travel & tourism spending‬‬
‫‪8 Business travel & tourism spending‬‬
‫‪9 Leisure travel & tourism spending‬‬
‫‪10 Direct Contribution to GDP‬‬
‫‪11 Direct Contribution to employment‬‬
‫‪12 Total Contribution to GDP‬‬

‫‪5‬‬
 ‫اتاق بازرگانی‪ ،‬صنایع‪ ،‬معادن و کشاورزی تهران‬

‫معاونت بررسی های اقتصادی‬

‫جدول‪ -1‬تعاریف‬

‫جزئیات‬ ‫تعریف‬ ‫اصطالح‬

‫تعداد شغل های ایجاد شده مستقیم در بخش گردشگری بعالوه آنچه به طور غیرمستقیم یا ناشی از اثر القایی ایجاد شده‬ ‫‪13‬‬
‫اثر کل سفر و گردشگری بر اشتغال‬
‫است‪.‬‬
‫هزینه هایی که دولت در خدمات گردشگری به طور مستقیم به گردشگر ارائه میدهد مانند خدمات فرهنگی(خدمات‬
‫موزه) یا تفریحی( پارک های ملی)‪.‬‬ ‫‪14‬‬
‫هزینه های دولت در گردشگری‬
‫هزینه ای که دولت برای حمایت از فعالیت های گردشگری به طرغیرمستقیم هزینه می کند که شامل مخارج ملی‪ ،‬منطقه‬
‫ای و محلی می شود‪ .‬مانند ارتقاء گردشگری‪ ،‬خدمات اطالع رسانی مسافران‪ ،‬خدمات اداری و سایر خدمات عمومی‪.‬‬
‫شامل هزینههای سرمایهگذاری توسط همه صنایعی است که به طور مستقیم در بخش سفر و گردشگری نقش دارند‪.‬‬
‫همچنین به منزله سرمایه گذاری انجام شده توسط سایر صنایع در دارایی های گردشگری خاص مانند محل اقامت‬ ‫‪15‬‬
‫سرمایهگذاری‬
‫بازدیدکننده و تجهیزات حمل و نقل مسافر و همچنین رستوران ها و امکانات تفریحی برای استفاده گردشگری میشود‪.‬‬
‫این مفهوم شامل تشکیل سرمایه ثابت کل گردشگران است‪.‬‬
‫اثرات هزینه ای و مخارج بر ‪ GDP‬و اشتغال است که بوسیله کسانی که مستقیم یا غیرمستقیم بوسیله صنعت‬
‫گردشگری مشغول به کار شدند‪ ،‬ایجاد می شود‪.‬‬ ‫‪16‬‬
‫اثرات القایی در گردشگری‬
‫اثر پول هایی که به طور مستقیم و یا غیرمستقیم توسط کارکنان صنعت گردشگری هزینه می شود را بر تولید ناخالص‬
‫داخلی و اشتغال اندازه می گیرد‪.‬‬
‫خرید کاالها و خدمات داخلی به طور مستقیم بوسیله صنایع مختلف در بخش گردشگری‬ ‫‪17‬‬
‫اثرات زنجیره عرضه‬

‫‪13 Total Contribution to employment‬‬

‫‪14 Government Individual Spending‬‬
‫‪15 Capital Investment‬‬
‫‪16 Induced Contribution‬‬
‫‪17 Supply-Chain effects‬‬

‫‪6‬‬
 ‫اتاق بازرگانی‪ ،‬صنایع‪ ،‬معادن و کشاورزی تهران‬

‫معاونت بررسی های اقتصادی‬

‫‪ .1‬مقدمه‬

‫صنعت سفر و گردشگری یک فعالیت مهم اقتصادی در بسیاری از کشورها در سراسر جهان محسوب می شود که بر‬
‫روند رشد و توسعه اقتصادی کشورها باالخص کشورهای در حال توسعه تاثیر مثبت دارد‪ .‬این صنعت یکی از صنایع رو‬
‫به رشد در کشورهای در حال توسعه است که تاثیر اقتصادی بالقوه و بالفعل آن بر اقتصاد کشورها از جمله تولید‪،‬‬
‫مصرف‪ ،‬سرمایهگذاری و اشتغال مشهود است‪ .‬کشور ایران نیز با توجه به دارا بودن جاذبههای توریستی‪ ،‬ظرفیت و‬
‫پتانسیل بسیاری در جذب گردشگر دارد‪ .‬علی رغم اینکه مطابق آمار بانک جهانی‪ ،‬تعداد گردشگران بین المللی ورودی‬
‫به کشور طی سالهای اخیر رشد داشته اما مقایسه ایران با سایر کشورها نشان می دهد که رتبه ایران در شاخص‬
‫رقابت پذیری گردشگری تغییر چندانی نداشته است‪ .‬همچنین اثر بخش گردشگری بر رشد تولید ناخالص داخلی و ایجاد‬
‫اشتغال در ایران در مقایسه با میانگین خاورمیانه و دنیا از جایگاه خوبی برخوردار نمی باشد‪.‬‬

‫‪ .2‬گردشگران ورودی به ایران‬

‫طبق آمارهای بانک جهانی‪ ،‬کشور ایران در سال ‪ 2113‬میزبان ‪ 3.9‬میلیون نفر گردشگر بین المللی وارد شده بوده‬
‫است‪ .‬مقایسه روند ورود گردشگر به ایران نشان می دهد که کشور ایران طی دو دهه اخیر شاهد رشد جذب گردشگر‬
‫بینالمللی بوده است‪ .‬بطوریکه از سال ‪ 1995‬تا ‪ ،2113‬به طور متوسط ساالنه حدود ‪ 13‬درصد تعداد گردشگران‬
‫بینالمللی وارد شده به ایران افزایش یافته است‪ .‬بیشترین میزان رشد گردشگری در سال ‪ 2112‬نسبت به سال قبل خود‬
‫اتفاق افتاده و در آن سال تعداد گردشگران ورودی بین المللی به ایران حدود ‪ 33‬درصد رشد داشته است‪ .‬در‬
‫سالهای‪ 2117 ،2113‬و ‪ 2118‬رشد گردشگری ورودی منفی بوده است اما از سال ‪ 2119‬مجدداً رشد مثبت را در پیش‬
‫گرفت‪.‬‬

‫نمودار ‪ -1‬تعداد گردشگران وارد شده بین المللی به ایران( ‪)1995-2114‬‬

‫محور سمت چپ‪-‬تعداد گردشگر بین المللی وارد شده به کشور‬

‫‪6000‬‬ ‫‪50.0‬‬
‫محور سمت راست‪ -‬نرخ رشد ساالنه ورود گردشگر بین المللی به‬ ‫‪4967‬‬
‫‪40.0‬‬
‫‪5000‬‬ ‫کشور‬
‫‪30.0‬‬
‫‪4000‬‬
‫نرخ رشد به درصد‬

‫‪20.0‬‬
‫هزار نفر‬

‫‪3000‬‬ ‫‪10.0‬‬
‫‪0.0‬‬
‫‪2000‬‬
‫‪-10.0‬‬
‫‪1000‬‬ ‫‪489‬‬
‫‪-20.0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪-30.0‬‬
‫‪1995‬‬

‫‪1992‬‬

‫‪1997‬‬

‫‪1998‬‬

‫‪1999‬‬

‫‪2111‬‬

‫‪2111‬‬

‫‪2112‬‬

‫‪2113‬‬

‫‪2113‬‬

‫‪2115‬‬

‫‪2112‬‬

‫‪2117‬‬

‫‪2118‬‬

‫‪2119‬‬

‫‪2111‬‬

‫‪2111‬‬

‫‪2112‬‬

‫‪2113‬‬

‫‪2113‬‬

‫منبع‪ :‬بانک جهانی‬

‫‪7‬‬
 ‫اتاق بازرگانی‪ ،‬صنایع‪ ،‬معادن و کشاورزی تهران‬

‫معاونت بررسی های اقتصادی‬

‫مقایسه ایران با برخی از کشورهای منتخب در تعداد گردشگر بین المللی ورودی نشان می دهد که ایران در میان‬
‫این کشورها جایگاه خوبی در جذب گردشگر نداشته است‪.‬‬

‫نمودار ‪ -2‬مقایسه ایران و برخی کشورهای منتخب در تعداد گردشگر بین المللی ورودی‬

‫‪70000‬‬

‫‪60000‬‬

‫‪50000‬‬

‫‪40000‬‬
‫هزار نفر‬

‫‪30000‬‬

‫‪20000‬‬

‫‪10000‬‬

‫‪0‬‬
‫‪1995 1992 1997 1998 1999 2111 2111 2112 2113 2113 2115 2112 2117 2118 2119 2111 2111 2112 2113 2113‬‬

‫ایران‬ ‫روسیه‬ ‫چین‬ ‫عربستان‬ ‫ترکیه‬ ‫هند‬

‫منبع‪ :‬بانک جهانی‬

‫همانطور که در نمودار ‪ 2‬مشاهده می شود؛ تعداد گردشگران ورودی ایران در سال ‪ 2113‬از کشورهای چین‪،‬‬
‫عربستان‪ ،‬ترکیه‪ ،‬هند و روسیه به مراتب پایینتر بوده است‪ .‬نکته قابل توجه این است که طی دو دهه اخیر تعداد‬
‫گردشگران ورودی این کشورها به ویژه چین‪ ،‬ترکیه و روسیه به طور قابل توجهی افزایش یافته اما در ایران رشد تعداد‬
‫گردشگران ورودی همگام با رشد در سایر نقاط جهان نبوده است‪ .‬بنابراین فاصله ایران از این کشورها در زمینه تعداد‬
‫مسافر بین المللی وارد شده به کشور طی این سال ها افزایش یافته است‪.‬‬

‫‪ .3‬آثار صنعت سفر وگردشگری در کشور‬

‫صنعت سفر و گردشگری از طریق اثر بر ‪ GDP‬و اشتغال بر اقتصاد کشورها اثر می گذارد که این اثرگذاری به طور‬
‫مستقیم‪ ،‬غیرمستقیم و القا شده واقع میشود‪ .‬در ایران نیز بخش سفر و گردشگری بر اقتصاد کشور از این سه طریق‬
‫اثرگذار است‪ .‬آثار مستقیم گردشگری شامل اثراتی است که به طور مستقیم منجر به تغییر در تولید ناخالص داخلی و‬
‫اشتغال می شوند ‪ .‬آثار غیرمستقیم گردشگری شامل هزینه های است که به طور غیرمستقیم بر تولید ناخالص داخلی و‬
‫اشتغال در کشور اثر میگذارد و آثار القایی نیز شامل مخارج مستقیم و غیرمستقیم کارکنان آن صنعت است‪ .‬نمودار ‪3‬‬
‫اثرات صنعت سفر و گردشگری را نشان می دهد‪.‬‬

‫‪8‬‬
 ‫اتاق بازرگانی‪ ،‬صنایع‪ ،‬معادن و کشاورزی تهران‬

‫معاونت بررسی های اقتصادی‬

‫نمودار ‪ -3‬تقسیم بندی آثار سفر و گردشگری بر اقتصاد‬

‫اثر گردشگری مستقیم‬

‫کاالها‬
‫محل اقامت‬ ‫‪‬‬
‫حمل و نقل‬ ‫‪‬‬
‫سرگرمی‬ ‫‪‬‬
‫جاذبه ها‬ ‫‪‬‬
‫صنایع‬
‫خدمات اقامتی‬ ‫‪‬‬
‫اثر کل‬ ‫اثر القایی(مخارج مستقیم و‬ ‫اثر گردشگری غیرمستقیم‬
‫خدمات غذا و نوشیدنی‬ ‫‪‬‬
‫غیرمستقیم کارکنان)‬ ‫مخارج سرمایه گذاری در‬ ‫‪‬‬ ‫خدمات خرده فروشی‬ ‫‪‬‬
‫اثر بر ‪GDP‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫صنعت گردشگری‬ ‫خدمات حمل و نقل‬ ‫‪‬‬
‫اثر بر اشتغال‬ ‫غذا و نوشیدنی‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬مخارج جمعی دولت**‬ ‫خدمات فرهنگی‪ ،‬تفریحی‬ ‫‪‬‬
‫تفریح‬ ‫‪‬‬
‫لباس و پوشاک‬ ‫‪‬‬ ‫اثر مخارج افراد مرتبط با این‬ ‫‪‬‬ ‫و ورزشی‬
‫صنعت‬ ‫منابع هزینه ای‬
‫نظافت و خانه داری‬ ‫‪‬‬
‫مخارج ساکنان داخلی‬ ‫‪‬‬
‫لوازم منزل‬ ‫‪‬‬
‫گردشگری‬
‫مخارج تاجران داخلی‬ ‫‪‬‬
‫گردشگری‬
‫صادرات گردشگر (دریافتی‬ ‫‪‬‬
‫از مسافران بین المللی)‬
‫‪ ‬مخارج فردی دولت*‬

‫‪18WTTC‬‬ ‫منبع‪:‬‬
‫* هزینه های دولت در کاالها و خدمات که برای رفع نیازهای افراد به طور مستقیم صرف می شود‪.‬‬
‫**هزینه های دولت که برای رفع نیازهای جمعی جامعه صرف می شود‪.‬‬

‫مطابق آمار شورای جهانی گردشگری و سفر‪ ،19‬رشد مسافرت و گردشگری بر شاخصهای اقتصاد کالن تاثیرگذار‬
‫است؛ بطوریکه در سال ‪ 2115‬از میان ‪ 183‬کشور‪ ،‬ایران به رتبه ‪ 39‬در "میزان ارزش افزوده ایجاد شده در گردشگری"‬
‫در میان سایر کشورها دست یافت‪ .‬همچنین در این سال کشور ایران از لحاظ سهم ‪ GDP‬گردشگری به کل تولید‬
‫ناخالص داخلی رتبه ‪ 132‬را از بین ‪ 183‬کشور بدست آورد‪ .‬عالوه بر موارد ذکر شده سرمایه گذاری در گردشگری در‬
‫سال مذکور به ‪ 92‬هزار میلیارد ریال‪ ،‬هزینهای که گردشگران ورودی در کشور می کنند به ‪ 33‬هزار میلیارد ریال و‬
‫هزینه ای که گردشگران بومی میکنند به ‪ 383‬هزارمیلیارد ریال رسید‪ .‬همانطور که در نمودار ‪ 3‬مشهود است در سال‬
‫‪ 2115‬گردشگری کل (مستقیم و غیرمستقیم و القایی) در مجموع ‪ 793‬هزار میلیارد ریال به ‪ GDP‬کشور کمک کرد‬

‫‪18‬‬
‫‪World Travel and Tourism Council‬‬
‫‪19‬‬
‫‪WTTC, 2016.‬‬

‫‪9‬‬
 ‫اتاق بازرگانی‪ ،‬صنایع‪ ،‬معادن و کشاورزی تهران‬

‫معاونت بررسی های اقتصادی‬

‫(سهم ‪ 2.7‬درصدی از ‪ .)GDP‬همچنین در مجموع ‪ 1.398‬هزار شغل (اعم از مستقیم و غیرمستقیم و القایی) توسط‬
‫این صنعت در سال ‪ 2115‬ایجاد شده است‪.‬‬

‫نمودار ‪ -4‬اثرات مستقیم‪ ،‬غیرمستقیم و القایی سفر و گردشگری در اقتصاد ایران‬

‫‪ GDP‬سال ‪ -2115‬هزارمیلیارد ریال‬

‫‪17197‬‬

‫‪32793‬‬

‫‪29494‬‬
‫اشتغال‪-‬هزارنفر‬
‫مستقیم‬ ‫‪476‬‬
‫‪ 561‬‬
‫‪361‬‬
‫غیرمستقیم‬

‫القایی‬

‫منبع‪WTTC :‬‬

‫اثر صنعت گردشگری بر تولید ناخالص داخلی در ایران‬ ‫‪.3.1‬‬

‫همانطور که در قسمت قبل ذکر شد‪ ،‬صنعت گردشگری دارای اثرات مستقیم و غیرمستقیم بر تولید ناخالص داخلی‬
‫است‪ .‬اثر مستقیم گردشگری در تولید ناخالص داخلی در ایران در سال ‪ 2115‬برابر با ‪ 293.3‬هزار میلیارد ریال (‪2.5‬‬
‫درصد از ‪GDP‬کل اقتصاد) براورد شده است و تخمین زده شده که در سال ‪ 2112‬این رقم با رشد ‪ 2.7‬درصدی به‬
‫حدود ‪ 313‬هزار میلیارد ریال برسد‪ .‬این رشد در درجه اول نشان دهنده فعالیت اقتصادی ایجاد شده توسط صنایعی مانند‬
‫هتل ها‪ ،‬آژانسهای مسافرتی‪ ،‬خطوط هوایی و سایر خدمات حمل و نقل مسافر (به جز خدمات رفت و آمد) است‪.‬‬
‫همچنین پیش بینی شده که تا سال ‪ 2122‬مقدار سفر و گردشگری ساالنه رشدی حدود ‪ 3.9‬درصدی داشته و به ‪515.2‬‬
‫هزار میلیارد ریال با سهم ‪ 2.8‬درصدی از تولید ناخالص داخلی برسد‪ .‬اثر مستقیم گردشگری بر تولید ناخالص داخلی در‬
‫نمودار ‪ 5‬نشان داده شده است‪.‬‬

‫‪01‬‬
 ‫اتاق بازرگانی‪ ،‬صنایع‪ ،‬معادن و کشاورزی تهران‬

‫معاونت بررسی های اقتصادی‬

‫نمودار ‪ -5‬اثر مستقیم صنعت سفر و گردشگری بر ‪GDP‬‬

‫اثر مستقیم گردشگری بر ‪GDP‬‬ ‫اثر مستقیم گردشگری بررشد ‪GDP‬‬

‫‪600‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪505‬‬
‫‪500‬‬ ‫‪2.5‬‬

‫‪400‬‬ ‫‪314‬‬
‫‪2‬‬
‫هزارمیلیارد ریال‬

‫‪294‬‬

‫درصد‬
‫‪300‬‬ ‫‪1.5‬‬

‫‪200‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪100‬‬ ‫‪0.5‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪2112‬‬
‫‪2117‬‬
‫‪2118‬‬
‫‪2119‬‬
‫‪2111‬‬
‫‪2111‬‬
‫‪2112‬‬
‫‪2113‬‬
‫‪2113‬‬
‫‪2115‬‬
‫‪2112‬‬

‫‪2122‬‬

‫‪2112‬‬
‫‪2117‬‬
‫‪2118‬‬
‫‪2119‬‬
‫‪2111‬‬
‫‪2111‬‬
‫‪2112‬‬
‫‪2113‬‬
‫‪2113‬‬
‫‪2115‬‬
‫‪2112‬‬

‫‪2122‬‬
‫منبع‪WTTC :‬‬

‫اثر غیرمستقیم گردشگری در ‪ GDP‬شامل تولید ناخالص داخلی مشاغلی است که توسط هزینههای سرمایهگذاری‬
‫در گردشگری ایجاد می شود که شامل فعالیتهای سرمایه گذاری از جمله خرید هواپیمای جدید و ساخت هتلهای‬
‫جدید می شود‪ .‬عالوه بر آن هزینه های دولت در این بخش که شامل فعالیت هایی مثل بازاریابی گردشگری و ارتقاء‬
‫حمل و نقل هوایی‪ ،‬خدمات امنیت‪ ،‬امنیت منطقه رفت و آمد مکرر‪ ،‬خدمات بهداشت منطقه رفت و آمد مکرر‪ ،‬و غیره‬
‫می شود‪ .‬از دیگر اثرات غیرمستقیم در ‪ GDP‬خرید داخلی از کاالها و خدمات توسط بخشی است که به طور مستقیم‬
‫با گردشگران در ارتباط است‪ .‬از جمله‪ ،‬خرید خدمات غذایی و تمیز کردن توسط هتل ها‪ ،‬خدمات سوخت و غذا توسط‬
‫خطوط هوایی و خدمات ‪ IT‬توسط آژانس های مسافرتی‪.‬‬

‫در مورد اثر کل می توان گفت سهم کل سفر و گردشگری از تولید ناخالص داخلی (شامل اثرات گستردهتر‬
‫سرمایهگذاری‪ ،‬زنجیره عرضه‪ ،‬هزینه دولت و اثرات درآمدی القایی) در سال ‪ 2115‬تقریباً برابر با ‪ 793‬هزار میلیارد ریال‬
‫بوده (سهم ‪2.7‬درصدی از ‪ )GDP‬و انتظار می رود در ‪ 2112‬با رشد ‪ 5.9‬درصدی به حدود ‪ 839.9‬هزارمیلیارد ریال‬
‫برسد که سهم ‪ 2.8‬درصدی را از تولید ناخالص داخلی دربرمی گیرد‪ .‬پیش بینی شده است که با فرض رشد ‪3.7‬‬
‫درصدی ساالنه‪ ،‬این رقم در سال ‪ 2122‬برابر با ‪ 1.333‬هزار میلیارد ریال و سهم ‪ 3.7‬درصدی در تولید ناخالص داخلی‬
‫باشد‪ .‬نمودار ‪ 2‬اثر کل سفر و گردشگری بر تولید ناخالص داخلی را نشان می دهد‪.‬‬

‫‪00‬‬
 ‫اتاق بازرگانی‪ ،‬صنایع‪ ،‬معادن و کشاورزی تهران‬

‫معاونت بررسی های اقتصادی‬

‫نمودار ‪ -6‬اثر کل گردشگری بر ‪ GDP‬کل‬

‫اثر کل گردشگری بر ‪GDP‬‬ ‫اثر گردشگری کل بر رشد ‪GDP‬‬

‫‪1600.0‬‬ ‫‪60‬‬
‫‪1400.0‬‬ ‫‪1334.42‬‬
‫‪50‬‬
‫‪1200.0‬‬ ‫‪839.9‬‬
‫‪793.5‬‬
‫‪40‬‬
‫‪1000.0‬‬
‫هزارمیلیارد ریال‬

‫درصد‬
‫‪800.0‬‬ ‫‪30‬‬
‫‪600.0‬‬
‫‪20‬‬
‫‪400.0‬‬
‫‪10‬‬
‫‪200.0‬‬

‫‪0.0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪2112‬‬
‫‪2117‬‬
‫‪2118‬‬
‫‪2119‬‬
‫‪2111‬‬
‫‪2111‬‬
‫‪2112‬‬
‫‪2113‬‬
‫‪2113‬‬
‫‪2115‬‬
‫‪2112‬‬

‫‪2122‬‬

‫‪2112‬‬
‫‪2117‬‬
‫‪2118‬‬
‫‪2119‬‬
‫‪2111‬‬
‫‪2111‬‬
‫‪2112‬‬
‫‪2113‬‬
‫‪2113‬‬
‫‪2115‬‬
‫‪2112‬‬

‫‪2122‬‬
‫منبع‪WTTC :‬‬

‫‪ .3.2‬اثر صنعت سفر و گردشگری بر اشتغال در ایران‬

‫همانطور که در نمودار ‪ 7‬مشاهده می شود‪ ،‬صنعت سفر و گردشگری در سال ‪ 2115‬به طور مستقیم ‪ 372‬هزار شغل‬
‫ایجاد کرده که این میزان ‪ 1.9‬درصد از کل اشتغال است‪ .‬انتظار میرود این میزان در سال ‪ 2112‬با رشد ‪ 3.2‬درصدی‬
‫مواجه شده و به ‪ 392‬هزار شغل برسد (همچنان سهم آن از اشتغال ‪ 1.9‬درصد می باشد) پیش بینی ها حاکی از رشد‬
‫ساالنه ‪ 3.3‬درصدی در اشتغال بوده که برای سال ‪ 2122‬انتظار میزان ‪ 227‬هزار شغل مستقیم می رود‪.‬‬

‫نمودار ‪ 8‬نشان می دهد میزان اشتغال کل(مستقیم‪،‬غیرمستقیم و القایی) در سال ‪ 2115‬برابر با ‪ 1.398.511‬شغل است‬
‫که معادل ‪ 5.2‬درصد از کل اشتغال را شامل می شود‪ .‬پیشبینی میشود برای سال ‪ 2112‬این مقدار با رشد ‪3.8‬‬
‫درصدی مواجه شده و به رقم ‪ 1.352‬هزار شغل برسد‪ .‬این رقم نیز ‪ 5.7‬درصد از کل اشتغال را به خود اختصاص‬
‫میدهد‪ .‬پیشبینیها برای سال ‪ 2122‬نیز حاکی از رشد ساالنه ‪ 3.1‬درصدی در اشتغال کل و رسیدن به ‪ 1.927‬هزار‬
‫شغل و سهم ‪ 2.1‬درصدی از کل اشتغال کشور میباشد‪.‬‬

‫‪02‬‬
 ‫اتاق بازرگانی‪ ،‬صنایع‪ ،‬معادن و کشاورزی تهران‬

‫معاونت بررسی های اقتصادی‬

‫نمودار ‪ -7‬اثر گردشگری بر اشتغال(شغل مستقیم ایجاد شده)‬

‫اثر مستقیم گردشگری بر اشتغال‬ ‫اثر مستقیم گردشگری بر اشتغال‬

‫(درصد رشد)‬ ‫(هزار شغل)‬
‫‪2.5‬‬ ‫‪800‬‬
‫‪687.384‬‬
‫‪700‬‬
‫‪2‬‬
‫‪600‬‬ ‫‪476.019‬‬
‫‪1.5‬‬ ‫‪500‬‬

‫هزار شغل‬
‫درصد‬

‫‪400‬‬
‫‪1‬‬
‫‪300‬‬
‫‪200‬‬
‫‪0.5‬‬
‫‪100‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬

‫‪2112‬‬
‫‪2117‬‬
‫‪2118‬‬
‫‪2119‬‬
‫‪2111‬‬
‫‪2111‬‬
‫‪2112‬‬
‫‪2113‬‬
‫‪2113‬‬
‫‪2115‬‬
‫‪2112‬‬

‫‪2122‬‬
‫‪2112‬‬
‫‪2117‬‬
‫‪2118‬‬
‫‪2119‬‬
‫‪2111‬‬
‫‪2111‬‬
‫‪2112‬‬
‫‪2113‬‬
‫‪2113‬‬
‫‪2115‬‬
‫‪2112‬‬

‫‪2122‬‬

‫منبع‪WTTC :‬‬

‫نمودار ‪ -8‬اثر کل گردشگری بر اشتغال کل‬

‫اثر کل گردشگری بر رشد اشتغال‬ ‫اثر کل گردشگری بر تعداد اشتغال‬

‫‪7‬‬ ‫‪2500‬‬

‫‪6‬‬
‫‪2000‬‬
‫‪5‬‬

‫‪4‬‬ ‫‪1500‬‬
‫هزارشغل‬
‫درصد‬

‫‪3‬‬ ‫‪1000‬‬
‫‪2‬‬
‫‪500‬‬
‫‪1‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪2113‬‬ ‫‪2113‬‬ ‫‪2115‬‬ ‫‪2112‬‬ ‫‪2122‬‬ ‫‪2113‬‬ ‫‪2113‬‬ ‫‪2115‬‬ ‫‪2112‬‬ ‫‪2122‬‬

‫اثر مستقیم‬ ‫اثر غیرمستقیم و القایی‬ ‫اثر مستقیم‬ ‫اثر غیرمستقیم و القایی‬

‫منبع‪WTTC : :‬‬

‫‪ .3.3‬صادرات بازدید کننده و سرمایه گذاری‬

‫پولی که توسط بازدیدکنندگان خارجی در یک کشور خرج می شود (صادرات بازدیدکننده) یک عنصرکلیدی در‬
‫صنعت سفر و گردشگری است‪ .‬مطابق نمودار ‪ ،9‬در سال ‪ 2115‬ایران ‪ 38.5‬هزارمیلیارد ریال از این طریق درآمد کسب‬
‫نموده است‪ .‬در سال ‪ 2112‬انتظار می رود این مقدار حدود ‪ 2.3‬درصد رشد نموده و به ‪ 39.3‬هزارمیلیارد ریال برسد‪ .‬بر‬
‫اساس گزارش شورای جهانی گردشگری و سفر پیش بینی می شود در سال مذکور‪ ،‬ایران ‪ 5.127‬هزار نفر توریست بین‬

‫‪03‬‬
 ‫اتاق بازرگانی‪ ،‬صنایع‪ ،‬معادن و کشاورزی تهران‬

‫معاونت بررسی های اقتصادی‬

‫المللی را به خود جذب کند و در سال ‪ 2122‬ورود توریستهای بینالمللی به میزان ‪ 8.5‬میلیون نفر برسد که ‪52.379‬‬
‫میلیارد ریال درآمد نصیب ایران می کند‪.‬‬

‫نمودار ‪ -9‬صادرات بازدیدکننده و سهم آن از کل صادرات‬

‫‪70‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪56.5‬‬
‫‪60‬‬ ‫‪2.5‬‬
‫‪50‬‬ ‫‪38.5‬‬
‫‪2‬‬
‫هزارمیلیارد ریال‬

‫سهم صادرات‬
‫‪40‬‬
‫‪1.5‬‬
‫‪30‬‬
‫‪1‬‬
‫‪20‬‬

‫‪10‬‬ ‫‪0.5‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪2112‬‬ ‫‪2117‬‬ ‫‪2118‬‬ ‫‪2119‬‬ ‫‪2111‬‬ ‫‪2111‬‬ ‫‪2112‬‬ ‫‪2113‬‬ ‫‪2113‬‬ ‫‪2115‬‬ ‫‪2112‬‬ ‫‪2122‬‬

‫درآمد پولی که خارجیان در داخل هزینه می کنند‬ ‫سهم از کل صادرات‬

‫منبع‪WTTC :‬‬

‫همچنین صنعت سفر و گردشگری اقدام به جذب سرمایه گذاری حدود ‪ 92‬هزار میلیارد ریال در سال ‪ 2115‬نموده‬
‫که انتظار میرود در سال ‪ 2112‬این میزان ‪ 5.2‬درصد رشد نماید‪ .‬پیش بینی می شود در سال ‪ 177.5 ،2122‬هزار‬
‫میلیارد ریال سرمایهگذاری در سفر و گردشگری ایران انجام شود‪ .‬نمودار ‪ 11‬سرمایه گذاری در سفر و گردشگری را‬
‫نشان میدهد‪ .‬سهم کل سرمایه گذاری در سفر و گردشگری از ‪ %3.2‬در ‪ 2112‬به ‪ 3.8%‬در ‪ 2122‬خواهد رسید‪.‬‬

‫نمودار ‪ -11‬سرمایه گذاری در سفر و گردشگری‬

‫‪200‬‬ ‫‪4.5‬‬
‫‪178‬‬
‫‪180‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪160‬‬ ‫‪3.5‬‬
‫‪140‬‬
‫‪3‬‬
‫هزارمیلیارد ریال‬

‫‪120‬‬
‫‪96‬‬ ‫‪2.5‬‬
‫درصد‬

‫‪100‬‬
‫‪2‬‬
‫‪80‬‬
‫‪1.5‬‬
‫‪60‬‬
‫‪40‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪20‬‬ ‫‪0.5‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪2112‬‬ ‫‪2117‬‬ ‫‪2118‬‬ ‫‪2119‬‬ ‫‪2111‬‬ ‫‪2111‬‬ ‫‪2112‬‬ ‫‪2113‬‬ ‫‪2113‬‬ ‫‪2115‬‬ ‫‪2112‬‬ ‫‪2122‬‬

‫میزان سرمایه گذاری‬ ‫درصد سرمایه گذاری از ‪GDP‬کل اقتصاد‬

‫منبع‪WTTC :‬‬

‫‪04‬‬
 ‫اتاق بازرگانی‪ ،‬صنایع‪ ،‬معادن و کشاورزی تهران‬

‫معاونت بررسی های اقتصادی‬

‫‪ .3.3‬مخارج و هزینه ها در صنعت سفر و گردشگری‪:‬‬

‫چنانچه مخارج سفر‪ 21‬را ناشی از دو نوع مخارج "سفرهای تفریحی" و "سفرهای تجاری" در نظر بگیریم؛ در سال‬
‫‪ 2115‬مخارج سفرهای تفریحی (گردشگران وارد شده به کشور و گردشگران بومی‪ )21‬میزان ‪ 373.3‬هزارمیلیارد ریال و‬
‫مخارج سفرهای تجاری ‪ 37.7‬هزارمیلیارد ریال بوده است‪ .‬در واقع از کل مخارج سفر ‪ 91.8‬درصد را سفرهای تفریحی‬
‫و ‪ 9.2‬درصد را سفرهای تجاری به خود اختصاص داده اند‪ .‬انتظار میرود در سال ‪ 2112‬پولی که در سفرهای تفریحی‬
‫خرج می شود رشد ‪ 2.7‬درصدی داشته باشد و به رقم ‪ 515‬هزار میلیارد ریال برسد‪ .‬در مورد سفرهای تجاری نیز انتظار‬
‫میرود که مخارج آنها رشد ‪ 8.5‬درصدی در سال ‪ 2112‬داشته باشد و به میزان ‪ 51.8‬هزارمیلیارد ریال برسد‪ .‬نمودار ‪11‬‬
‫سهم مخارج را بر حسب نوع سفر نشان می دهد‪.‬‬

‫نمودار ‪ -11‬سهم مخارج سفرهای تجاری و تفریحی از کل مخارج سفر و گردشگری‪2115-‬‬

‫مخارج سفرهای‬
‫تجاری‬
‫‪%9‬‬

‫مخارج سفرهای‬
‫تفریحی‬
‫‪%91‬‬

‫منبع‪WTTC :‬‬

‫مطابق نمودار ‪ ،12‬چنانچه مخارج سفر را بر حسب نوع مسافر تقسیم بندی کنیم؛ در سال ‪ 2115‬سهم مخارج‬
‫گردشگران بومی از کل مخارج ‪ 92.2‬درصد بوده است‪ .‬در مقابل مخارج مسافران بین المللی (وارد شده به کشور) تنها‬
‫‪ 7.3‬درصد را به خود اختصاص داده است که به نسبت سهم کوچکی است‪ .‬انتظار می رود هزینهای که گردشگران‬
‫داخلی در ایران می کنند به رشد ‪ 7.2‬درصدی و مخارجی که توریستهای بینالمللی در کشور انجام می دهند به رشد‬
‫‪ 2.3‬درصدی دست یابد‪.‬‬

‫‪ 21‬منظور از مخارج سفر‪ ،‬پولی است که در سفرها خرج می شود‪.‬‬

‫‪21‬‬
‫‪Domestic‬‬

‫‪05‬‬
 ‫اتاق بازرگانی‪ ،‬صنایع‪ ،‬معادن و کشاورزی تهران‬

‫معاونت بررسی های اقتصادی‬

‫نمودار ‪ -12‬سهم مخارج مسافران بومی و بین المللی از کل مخارج سفر و گردشگری‬

‫‪%7‬‬

‫پولی که مسافران بومی در داخل کشور هزینه می کنند‬

‫پولی که مسافران بین المللی در داخل کشور هزینه می‬

‫کنند‬
‫‪%93‬‬

‫منبع‪WTTC :‬‬

‫مطابق نمودار ‪ ،13‬اثر کل سفر و گردشگری در ایران ناشی از ‪ 37‬درصد اثر مستقیم‪ 31 ،‬درصد اثر غیرمستقیم و ‪22‬‬
‫درصد اثر القایی میباشد که بر تولید ناخالص داخلی کل اثرگذار است‪ .‬همچنین اثرات القایی شامل اثرات ناشی از‬
‫زنجیره عرضه‪ ،‬سرمایه گذاری و هزینه جمعی دولت می باشد‪.‬‬

‫نمودار ‪ -13‬سهم اثرات مستقیم‪،‬غیرمستقیم والقایی در گردشگری بر ‪ GDP‬کل‬

‫اثرات القایی‬
‫‪%22‬‬

‫زنجیره عرضه‬ ‫سرمایه گذاری‬

‫اثرات غیرمستقیم‬
‫‪%22‬‬ ‫‪%11‬‬
‫‪%31‬‬
‫اثرات مستقیم‬
‫‪%37‬‬
‫هزینه جمعی دولت‬
‫‪%3‬‬

‫منبع‪WTTC :‬‬

‫‪06‬‬
 ‫اتاق بازرگانی‪ ،‬صنایع‪ ،‬معادن و کشاورزی تهران‬

‫معاونت بررسی های اقتصادی‬

‫‪ .3.3‬مقایسه اثرات گردشگری بر اقتصاد ایران و جهان‪:‬‬
‫مقایسه رتبه کشورهای منتخب در سال ‪ 2113‬در اثرات گردشگری (اندازه مطلق‪:)22‬‬ ‫‪‬‬
‫جدول‪-3‬اثر کل گردشگری در‪( GDP‬اندازه گردشگری در‪)GDP‬‬ ‫جدول‪-2‬اثر مستقیم گردشگری در ‪GDP‬‬
‫ارزش(میلیارد دالر)‬ ‫رتبه‬ ‫کشور‬ ‫ارزش(میلیارد دالر)‬ ‫رتبه‬ ‫کشور‬
‫‪1.6‬‬ ‫‪14‬‬ ‫ترکیه‬ ‫‪35.‬‬ ‫‪13‬‬ ‫ترکیه‬
‫‪55.7‬‬ ‫‪-‬‬ ‫میانگین جهانی‬ ‫‪18.5‬‬ ‫‪‬‬ ‫میانگین جهانی‬
‫‪50.7‬‬ ‫‪24‬‬ ‫عربستان‬ ‫‪15.‬‬ ‫‪25‬‬ ‫عربستان‬
‫‪33.6‬‬ ‫‪30‬‬ ‫مصر‬ ‫‪14.5‬‬ ‫‪27‬‬ ‫مصر‬
‫‪27.3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫ایران‬ ‫‪10.1‬‬ ‫‪38‬‬ ‫ایران‬
‫‪20‬‬ ‫‪46‬‬ ‫اسرائیل‬ ‫‪7.4‬‬ ‫‪47‬‬ ‫پاکستان‬
‫‪18.1‬‬ ‫‪50‬‬ ‫پاکستان‬ ‫‪5.‬‬ ‫‪4‬‬ ‫اسرائیل‬
‫‪15‬‬ ‫‪-‬‬ ‫خاورمیانه‬ ‫‪5.6‬‬ ‫‪-‬‬ ‫خاورمیانه‬
‫‪.‬‬ ‫‪62‬‬ ‫لبنان‬ ‫‪3.6‬‬ ‫‪61‬‬ ‫لبنان‬
‫‪7.6‬‬ ‫‪68‬‬ ‫اردن‬ ‫‪2‬‬ ‫‪78‬‬ ‫اردن‬
‫‪4.1‬‬ ‫‪8‬‬ ‫عمان‬ ‫‪1.8‬‬ ‫‪83‬‬ ‫عمان‬
‫‪3.2‬‬ ‫‪8‬‬ ‫سوریه‬ ‫‪1.4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫سوریه‬

‫جدول‪ -5‬اثر کل گردشگری بر اشتغال‬ ‫جدول‪ -3‬اثر مستقیم گردشگری بر اشتغال‬

‫هزار شغل‬ ‫رتبه‬ ‫کشور‬ ‫هزار شغل‬ ‫رتبه‬ ‫کشور‬
‫‪3638.4‬‬ ‫‪14‬‬ ‫پاکستان‬ ‫‪142.6‬‬ ‫‪11‬‬ ‫پاکستان‬
‫‪261.8‬‬ ‫‪17‬‬ ‫مصر‬ ‫‪1110.6‬‬ ‫‪17‬‬ ‫مصر‬
‫‪212.8‬‬ ‫‪22‬‬ ‫ترکیه‬ ‫‪845.8‬‬ ‫‪-‬‬ ‫میانگین جهانی‬
‫‪2123‬‬ ‫‪-‬‬ ‫میانگین جهانی‬ ‫‪727.6‬‬ ‫‪23‬‬ ‫عربستان‬
‫‪138.5‬‬ ‫‪33‬‬ ‫ایران‬ ‫‪5.6‬‬ ‫‪2‬‬ ‫ترکیه‬
‫‪1302.1‬‬ ‫‪36‬‬ ‫عربستان‬ ‫‪476‬‬ ‫‪35‬‬ ‫ایران‬
‫‪455.4‬‬ ‫‪-‬‬ ‫خاورمیانه‬ ‫‪13.8‬‬ ‫‪-‬‬ ‫خاورمیانه‬
‫‪385‬‬ ‫‪76‬‬ ‫سوریه‬ ‫‪152‬‬ ‫‪37‬‬ ‫سوریه‬
‫‪326.8‬‬ ‫‪83‬‬ ‫لبنان‬ ‫‪120.‬‬ ‫‪83‬‬ ‫لبنان‬
‫‪288.6‬‬ ‫‪1‬‬ ‫اردن‬ ‫‪85.7‬‬ ‫‪7‬‬ ‫اسرائیل‬
‫‪268.3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫اسرائیل‬ ‫‪71.‬‬ ‫‪103‬‬ ‫اردن‬
‫‪111.4‬‬ ‫‪121‬‬ ‫عمان‬ ‫‪53.3‬‬ ‫‪114‬‬ ‫عمان‬

‫جدول‪-7‬صادرات گردشگر‬ ‫جدول‪ -2‬سرمایه گذاری در گردشگری‬

‫ارزش(میلیارد دالر)‬ ‫رتبه‬ ‫کشور‬ ‫ارزش(میلیارد دالر)‬ ‫رتبه‬ ‫کشور‬
‫‪35.5‬‬ ‫‪11‬‬ ‫ترکیه‬ ‫‪21.6‬‬ ‫‪7‬‬ ‫عربستان‬
‫‪8.7‬‬ ‫‪38‬‬ ‫عربستان‬ ‫‪14.2‬‬ ‫‪13‬‬ ‫ترکیه‬
‫‪7.4‬‬ ‫‪40‬‬ ‫مصر‬ ‫‪5‬‬ ‫‪30‬‬ ‫مصر‬
‫‪7.1‬‬ ‫‪-‬‬ ‫میانگین جهانی‬ ‫‪4.3‬‬ ‫‪-‬‬ ‫میانگین جهانی‬
‫‪6.‬‬ ‫‪42‬‬ ‫لبنان‬ ‫‪3.3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫ایران‬
‫‪6‬‬ ‫‪50‬‬ ‫اسرائیل‬ ‫‪3.2‬‬ ‫‪41‬‬ ‫پاکستان‬
‫‪5.6‬‬ ‫‪-‬‬ ‫خاورمیانه‬ ‫‪3.2‬‬ ‫‪-‬‬ ‫متوسط خاورمیانه‬
‫‪5‬‬ ‫‪54‬‬ ‫اردن‬ ‫‪2.5‬‬ ‫‪48‬‬ ‫اسرائیل‬
‫‪1.8‬‬ ‫‪80‬‬ ‫سوریه‬ ‫‪1.3‬‬ ‫‪61‬‬ ‫لبنان‬
‫‪1.8‬‬ ‫‪83‬‬ ‫عمان‬ ‫‪0.6‬‬ ‫‪7‬‬ ‫عمان‬
‫‪1.3‬‬ ‫‪7‬‬ ‫ایران‬ ‫‪0.6‬‬ ‫‪81‬‬ ‫اردن‬
‫‪1.1‬‬ ‫‪107‬‬ ‫پاکستان‬ ‫‪0.2‬‬ ‫‪126‬‬ ‫سوریه‬

‫‪- 22‬منظور از اندازه مطلق در جدول ‪ 2‬و ‪ 3‬میزان ارزش افزوده ایجاد شده صنعت گردشگری‪ ،‬در جدول ‪ 3‬و ‪ 5‬میزان اشتغال ایجاد شده گردشگری و در جدول‪ 2‬و ‪ 7‬به‬
‫ترتیب ارزش سرمایه گذاری گردشگری و مخارجی است که گردشگران بین المللی در داخل کشور در سال ‪ 2115‬می پردازند‪.‬‬

‫‪07‬‬
 ‫اتاق بازرگانی‪ ،‬صنایع‪ ،‬معادن و کشاورزی تهران‬

‫معاونت بررسی های اقتصادی‬

‫مقایسه رتبه کشورهای منتخب در سال ‪ 2113‬در اثرات گردشگری (سهم از ‪ ،GDP‬اشتغال‪،‬‬ ‫‪‬‬
‫سرمایهگذاری و مخارج)‪:‬‬
‫جدول‪-9‬سهم گردشگری کل در ‪GDP‬‬ ‫جدول‪-8‬سهم مستقیم گردشگری در ‪GDP‬‬
‫سهم(درصد)‬ ‫رتبه‬ ‫کشور‬ ‫سهم(درصد)‬ ‫رتبه‬ ‫کشور‬
‫‪22.1‬‬ ‫‪30‬‬ ‫لبنان‬ ‫‪8.1‬‬ ‫‪31‬‬ ‫لبنان‬
‫‪20.7‬‬ ‫‪35‬‬ ‫اردن‬ ‫‪5.6‬‬ ‫‪4‬‬ ‫اردن‬
‫‪12.‬‬ ‫‪61‬‬ ‫ترکیه‬ ‫‪5‬‬ ‫‪56‬‬ ‫ترکیه‬
‫‪11.4‬‬ ‫‪6‬‬ ‫مصر‬ ‫‪4.‬‬ ‫‪58‬‬ ‫مصر‬
‫‪10.‬‬ ‫‪72‬‬ ‫سوریه‬ ‫‪4.7‬‬ ‫‪62‬‬ ‫سوریه‬
‫‪.8‬‬ ‫‪-‬‬ ‫میانگین جهان‬ ‫‪3‬‬ ‫‪-‬‬ ‫میانگین جهان‬
‫‪8‬‬ ‫‪116‬‬ ‫عربستان‬ ‫‪3‬‬ ‫‪-‬‬ ‫خاورمیانه‬
‫‪8‬‬ ‫‪-‬‬ ‫خاورمیانه‬ ‫‪2.8‬‬ ‫‪115‬‬ ‫پاکستان‬
‫‪7‬‬ ‫‪128‬‬ ‫پاکستان‬ ‫‪2.5‬‬ ‫‪12‬‬ ‫عمان‬
‫‪7‬‬ ‫‪130‬‬ ‫اسرائیل‬ ‫‪2.5‬‬ ‫‪131‬‬ ‫عربستان‬
‫‪6.5‬‬ ‫‪136‬‬ ‫ایران‬ ‫‪2.5‬‬ ‫‪133‬‬ ‫ایران‬
‫‪5.6‬‬ ‫‪14‬‬ ‫عمان‬ ‫‪2‬‬ ‫‪150‬‬ ‫اسرائیل‬

‫جدول‪-11‬سهم کل گردشگری در اشتغال‬ ‫جدول‪-11‬سهم مستقیم گردشگری در اشتغال‬

‫سهم(درصد)‬ ‫رتبه‬ ‫کشور‬ ‫سهم(درصد)‬ ‫رتبه‬ ‫کشور‬
‫‪21.3‬‬ ‫‪30‬‬ ‫لبنان‬ ‫‪7.‬‬ ‫‪32‬‬ ‫لبنان‬
‫‪18.1‬‬ ‫‪3‬‬ ‫اردن‬ ‫‪6.4‬‬ ‫‪43‬‬ ‫عربستان‬
‫‪11.4‬‬ ‫‪66‬‬ ‫عربستان‬ ‫‪4.5‬‬ ‫‪67‬‬ ‫اردن‬
‫‪10.5‬‬ ‫‪76‬‬ ‫مصر‬ ‫‪4.4‬‬ ‫‪70‬‬ ‫مصر‬
‫‪.5‬‬ ‫‪-‬‬ ‫میانگین جهان‬ ‫‪3.6‬‬ ‫‪-‬‬ ‫میانگین جهان‬
‫‪8.3‬‬ ‫‪105‬‬ ‫ترکیه‬ ‫‪3.3‬‬ ‫‪-‬‬ ‫خاورمیانه‬
‫‪7.8‬‬ ‫‪-‬‬ ‫خاورمیانه‬ ‫‪3‬‬ ‫‪105‬‬ ‫سوریه‬
‫‪7.7‬‬ ‫‪118‬‬ ‫سوریه‬ ‫‪2.7‬‬ ‫‪11‬‬ ‫عمان‬
‫‪7.4‬‬ ‫‪121‬‬ ‫اسرائیل‬ ‫‪2.4‬‬ ‫‪132‬‬ ‫پاکستان‬
‫‪6.2‬‬ ‫‪138‬‬ ‫پاکستان‬ ‫‪2.4‬‬ ‫‪135‬‬ ‫اسرائیل‬
‫‪5.7‬‬ ‫‪142‬‬ ‫عمان‬ ‫‪2.3‬‬ ‫‪140‬‬ ‫ترکیه‬
‫‪5.6‬‬ ‫‪145‬‬ ‫ایران‬ ‫‪1.‬‬ ‫‪158‬‬ ‫ایران‬

‫جدول‪-13‬سهم صادرات گردشگر به کل‬ ‫جدول‪-12‬سهم سرمایه گذاری در گردشگری به سرمایه گذاری کل‬
‫سهم(درصد)‬ ‫رتبه‬ ‫کشور‬ ‫سهم(درصد)‬ ‫رتبه‬ ‫کشور‬
‫‪51.‬‬ ‫‪20‬‬ ‫لبنان‬ ‫‪12.5‬‬ ‫‪34‬‬ ‫مصر‬
‫‪35.5‬‬ ‫‪35‬‬ ‫اردن‬ ‫‪12.1‬‬ ‫‪36‬‬ ‫عربستان‬
‫‪20.7‬‬ ‫‪58‬‬ ‫مصر‬ ‫‪.‬‬ ‫‪47‬‬ ‫ترکیه‬
‫‪17.7‬‬ ‫‪65‬‬ ‫ترکیه‬ ‫‪.‬‬ ‫‪48‬‬ ‫لبنان‬
‫‪17‬‬ ‫‪66‬‬ ‫سوریه‬ ‫‪.3‬‬ ‫‪51‬‬ ‫پاکستان‬
‫‪6.5‬‬ ‫‪114‬‬ ‫اسرائیل‬ ‫‪8.8‬‬ ‫‪58‬‬ ‫اردن‬
‫‪6.3‬‬ ‫‪-‬‬ ‫خاورمیانه‬ ‫‪6.4‬‬ ‫‪-‬‬ ‫خاورمیانه‬
‫‪6.1‬‬ ‫‪-‬‬ ‫میانگین جهانی‬ ‫‪4.7‬‬ ‫‪‬‬ ‫اسرائیل‬
‫‪4.5‬‬ ‫‪132‬‬ ‫عمان‬ ‫‪4.3‬‬ ‫‪-‬‬ ‫میانگین جهان‬
‫‪3.8‬‬ ‫‪143‬‬ ‫پاکستان‬ ‫‪4‬‬ ‫‪115‬‬ ‫سوریه‬
‫‪3.7‬‬ ‫‪144‬‬ ‫عربستان‬ ‫‪3.1‬‬ ‫‪138‬‬ ‫ایران‬
‫‪1.7‬‬ ‫‪168‬‬ ‫ایران‬ ‫‪3.1‬‬ ‫‪13‬‬ ‫عمان‬

‫‪08‬‬
 ‫اتاق بازرگانی‪ ،‬صنایع‪ ،‬معادن و کشاورزی تهران‬

‫معاونت بررسی های اقتصادی‬

‫مقایسه رتبه کشورها در تخمین رشد واقعی اثرات گردشگری در سال ‪2112‬‬ ‫‪‬‬

‫جدول‪-15‬اثر کل گردشگری بر ‪GDP‬‬ ‫جدول‪-13‬اثرمستقیم گردشگری بر ‪GDP‬‬

‫درصد رشد ‪ 2112‬نسبت به ‪2115‬‬ ‫رتبه‬ ‫کشور‬ ‫درصد رشد ‪ 2112‬نسبت به ‪2115‬‬ ‫رتبه‬ ‫کشور‬
‫‪6‬‬ ‫‪13‬‬ ‫عمان‬ ‫‪6.7‬‬ ‫‪7‬‬ ‫ایران‬
‫‪5.‬‬ ‫‪17‬‬ ‫ایران‬ ‫‪6.6‬‬ ‫‪‬‬ ‫عمان‬
‫‪5.3‬‬ ‫‪26‬‬ ‫لبنان‬ ‫‪4.8‬‬ ‫‪38‬‬ ‫لبنان‬
‫‪4.5‬‬ ‫‪-‬‬ ‫خاورمیانه‬ ‫‪4.5‬‬ ‫‪-‬‬ ‫خاورمیانه‬
‫‪4.4‬‬ ‫‪44‬‬ ‫پاکستان‬ ‫‪4.4‬‬ ‫‪46‬‬ ‫عربستان‬
‫‪4.2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫عربستان‬ ‫‪3.3‬‬ ‫‪-‬‬ ‫میانگین جهانی‬
‫‪4‬‬ ‫‪57‬‬ ‫اسرائیل‬ ‫‪3.2‬‬ ‫‪87‬‬ ‫پاکستان‬
‫‪3.5‬‬ ‫‪-‬‬ ‫میانگین جهانی‬ ‫‪2.‬‬ ‫‪4‬‬ ‫اسرائیل‬
‫‪2.3‬‬ ‫‪121‬‬ ‫اردن‬ ‫‪2.1‬‬ ‫‪125‬‬ ‫اردن‬
‫‪1.1‬‬ ‫‪152‬‬ ‫ترکیه‬ ‫‪0.7‬‬ ‫‪156‬‬ ‫مصر‬
‫‪1‬‬ ‫‪154‬‬ ‫مصر‬ ‫‪0.2‬‬ ‫‪161‬‬ ‫ترکیه‬
‫‪-2.5‬‬ ‫‪181‬‬ ‫سوریه‬ ‫‪-2.2‬‬ ‫‪17‬‬ ‫سوریه‬

‫جدول‪-17‬اثر گردشگری کل بر اشتغال‬ ‫جدول‪-12‬اثرمستقیم گردشگری بر اشتغال‬

‫درصد رشد ‪ 2112‬نسبت به ‪2115‬‬ ‫رتبه‬ ‫کشور‬ ‫درصد رشد ‪ 2112‬نسبت به ‪2115‬‬ ‫رتبه‬ ‫کشور‬
‫‪4.4‬‬ ‫‪14‬‬ ‫لبنان‬ ‫‪5.1‬‬ ‫‪14‬‬ ‫عمان‬
‫‪4.4‬‬ ‫‪15‬‬ ‫عمان‬ ‫‪4.2‬‬ ‫‪21‬‬ ‫ایران‬
‫‪3.8‬‬ ‫‪18‬‬ ‫ایران‬ ‫‪4.1‬‬ ‫‪24‬‬ ‫لبنان‬
‫‪3.5‬‬ ‫‪28‬‬ ‫سوریه‬ ‫‪2.6‬‬ ‫‪-‬‬ ‫خاورمیانه‬
‫‪3.1‬‬ ‫‪-‬‬ ‫خاورمیانه‬ ‫‪2.4‬‬ ‫‪57‬‬ ‫سوریه‬
‫‪2.4‬‬ ‫‪51‬‬ ‫عربستان‬ ‫‪2.1‬‬ ‫‪6‬‬ ‫عربستان‬
‫‪2.2‬‬ ‫‪-‬‬ ‫میانگین جهانی‬ ‫‪1.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫میانگین جهانی‬
‫‪1.‬‬ ‫‪72‬‬ ‫پاکستان‬ ‫‪1.8‬‬ ‫‪78‬‬ ‫اردن‬
‫‪1.‬‬ ‫‪73‬‬ ‫اردن‬ ‫‪1‬‬ ‫‪106‬‬ ‫اسرائیل‬
‫‪1.8‬‬ ‫‪77‬‬ ‫اسرائیل‬ ‫‪0.8‬‬ ‫‪115‬‬ ‫پاکستان‬
‫‪0.7‬‬ ‫‪118‬‬ ‫ترکیه‬ ‫‪-0.2‬‬ ‫‪136‬‬ ‫ترکیه‬
‫‪-0.6‬‬ ‫‪151‬‬ ‫مصر‬ ‫‪-0.‬‬ ‫‪153‬‬ ‫مصر‬

‫جدول‪-19‬صادرات گردشگر‬ ‫جدول‪-18‬سرمایه گذاری گردشگری‬

‫درصد رشد ‪ 2112‬نسبت به ‪2115‬‬ ‫رتبه‬ ‫کشور‬ ‫درصد رشد ‪ 2112‬نسبت به ‪2115‬‬ ‫رتبه‬ ‫کشور‬
‫‪6.6‬‬ ‫‪17‬‬ ‫پاکستان‬ ‫‪11.4‬‬ ‫‪7‬‬ ‫پاکستان‬
‫‪5.4‬‬ ‫‪36‬‬ ‫عمان‬ ‫‪.1‬‬ ‫‪14‬‬ ‫اسرائیل‬
‫‪3.3‬‬ ‫‪84‬‬ ‫لبنان‬ ‫‪5.6‬‬ ‫‪63‬‬ ‫ایران‬
‫‪3‬‬ ‫‪-‬‬ ‫میانگین جهانی‬ ‫‪5.6‬‬ ‫‪64‬‬ ‫لبنان‬
‫‪2.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫خاورمیانه‬ ‫‪5.1‬‬ ‫‪-‬‬ ‫خاورمیانه‬
‫‪2.8‬‬ ‫‪7‬‬ ‫عربستان‬ ‫‪4.7‬‬ ‫‪-‬‬ ‫میانگین جهانی‬
‫‪2.3‬‬ ‫‪110‬‬ ‫ایران‬ ‫‪4.6‬‬ ‫‪2‬‬ ‫عمان‬
‫‪2.2‬‬ ‫‪112‬‬ ‫اردن‬ ‫‪4.2‬‬ ‫‪104‬‬ ‫عربستان‬
‫‪0.5‬‬ ‫‪146‬‬ ‫اسرائیل‬ ‫‪3.7‬‬ ‫‪112‬‬ ‫ترکیه‬
‫‪0‬‬ ‫‪155‬‬ ‫سوریه‬ ‫‪3‬‬ ‫‪127‬‬ ‫اردن‬
‫‪-2.3‬‬ ‫‪172‬‬ ‫ترکیه‬ ‫‪2.8‬‬ ‫‪12‬‬ ‫مصر‬
‫‪-4‬‬ ‫‪180‬‬ ‫مصر‬ ‫‪-2.5‬‬ ‫‪17‬‬ ‫سوریه‬

‫منبع جداول ‪ 2‬تا ‪WTTC : 19‬‬

‫‪09‬‬
 ‫اتاق بازرگانی‪ ،‬صنایع‪ ،‬معادن و کشاورزی تهران‬

‫معاونت بررسی های اقتصادی‬

‫با توجه به جداول ‪ 2‬تا ‪ 19‬میتوان گفت که اثرات گردشگری در تولید ناخالص داخلی و اشتغال ایران در سال ‪2115‬‬
‫نسبت به میانگین جهانی و متوسط خاورمیانه قابل توجه نبوده است‪ .‬مطابق آمار شورای جهانی گردشگری‪ ،‬ایران از نظر‬
‫اندازه تولید ناخالص داخلی گردشگری (ارزش افزوده گردشگری) در جایگاه ‪ 39‬قرار گرفته اما در این رتبه نسبت‬
‫‪ GDP‬گردشگری به کل در نظر گرفته نشده است‪ .‬چنانچه سهم ‪ GDP‬گردشگری را از کل ‪ GDP‬اقتصاد بدست‬
‫آوریم مشاهده می شود که رتبه ایران به ‪ 132‬در میان ‪ 183‬کشور میرسد که نشان دهنده پایین بودن سهم گردشگری‬
‫در اقتصاد کشور است‪.‬‬
‫در مورد اثر بر اشتغال نیز می توان گفت در سال ‪ 2115‬رتبه ایران در ایجاد تعداد شغل مستقیم در گردشگری ‪ 35‬و‬
‫در تعداد اشتغال مستقیم و غیرمستقیم و القایی ‪ 33‬و پایین تر از متوسط جهان بوده است اما طبق پیش بینی ها در سال‬
‫‪ 2112‬این رتبه ها به ‪ 21‬و ‪ 18‬بهبود می یابد‪.‬‬

‫درآمد حاصل از هزینهای که گردشگران و بازدیدکنندگان بین المللی در ایران نمودند (صادرات گردشگر) بسیار کم‬
‫است و ایران در میان کشورهای منتخب رتبه ‪ 97‬را دارا می باشد‪ .‬البته تخمین سال ‪ 2112‬برای این نسبت امید به‬
‫بهبود ندارد و رتبه ایران را برای سال ‪ 111 ،2112‬تخمین زده است‪ .‬در مورد سرمایه گذاری در گردشگری نیز امید به‬
‫بهبود رتبه ایران در میان سایر کشورها در سال ‪ 2112‬وجود ندارد‪ .‬لذا به نظر می رسد توجه به سرمایه گذاری و جذب‬
‫گردشگران بین المللی از نکات قابل توجه در بهبود صنعت گردشگری ایران است‪.‬‬

‫جدول ‪ -21‬سهم گردشگری در اقتصاد ایران‬

‫‪( 2122‬پیش بینی)‬ ‫‪2115‬‬
‫متوسط نرخ رشد‬ ‫رشد ‪2112‬‬
‫واقعی ساالنه‬ ‫سهم از‬ ‫نسبت به‬ ‫سهم از‬ ‫ایران‬
‫(‪)2112-2122‬‬ ‫کل‬ ‫مقدار‬ ‫‪)%(2115‬‬ ‫کل‬ ‫مقدار‬
‫(درصد)‬ ‫(درصد)‬
‫‪4.9‬‬ ‫‪2.8‬‬ ‫‪17411.2‬‬ ‫‪6.7‬‬ ‫‪2.5‬‬ ‫‪10145.7‬‬ ‫اثر مستقیم سفر و گردشگری در ‪ GDP‬ایران (میلیون دالر)‬
‫‪4.7‬‬ ‫‪7.3‬‬ ‫‪4582.7‬‬ ‫‪5.‬‬ ‫‪6.7‬‬ ‫‪27341.8‬‬ ‫اثر کل سفر و گردشگری در ‪( GDP‬میلیون دالر)‬
‫‪3.3‬‬ ‫‪2.1‬‬ ‫‪687.4‬‬ ‫‪4.2‬‬ ‫‪1.‬‬ ‫‪476.0‬‬ ‫اثر مستقیم سفر و گردشگری در اشتغال(هزار شغل)‬
‫‪3.1‬‬ ‫‪6.1‬‬ ‫‪167.4‬‬ ‫‪3.8‬‬ ‫‪5.6‬‬ ‫‪138.5‬‬ ‫اثر کل سفر و گردشگری در اشتغال(هزار شغل)‬
‫‪3.7‬‬ ‫‪0.8‬‬ ‫‪146.2‬‬ ‫‪2.3‬‬ ‫‪1.6‬‬ ‫‪1325.2‬‬ ‫صادرات گردشگر(میلیون دالر)‬
‫‪5.1‬‬ ‫‪4.6‬‬ ‫‪21.4‬‬ ‫‪7.2‬‬ ‫‪4.1‬‬ ‫‪16631.8‬‬ ‫مخارج داخلی(هزینه گردشگران داخلی)‪ -‬میلیون دالر‬
‫‪5‬‬ ‫‪2.5‬‬ ‫‪28237.4‬‬ ‫‪6.7‬‬ ‫‪2.2‬‬ ‫‪16310.7‬‬ ‫مخارج تفریحی(میلیون دالر)‬
‫‪5‬‬ ‫‪0.3‬‬ ‫‪208.2‬‬ ‫‪8.5‬‬ ‫‪0.2‬‬ ‫‪1646.3‬‬ ‫مخارج تجارت(هزینه گردشگران تجاری) ‪ -‬میلیون دالر‬
‫‪5.8‬‬ ‫‪3.8‬‬ ‫‪6117.1‬‬ ‫‪5.6‬‬ ‫‪3.1‬‬ ‫‪3307.7‬‬ ‫سرمایه گذاری (میلیون دالر)‬
‫منبع‪WTTC :‬‬

‫‪21‬‬
 ‫اتاق بازرگانی‪ ،‬صنایع‪ ،‬معادن و کشاورزی تهران‬

‫معاونت بررسی های اقتصادی‬

‫جدول ‪ -21‬سهم گردشگری در اقتصاد خاورمیانه‬

‫متوسط نرخ‬ ‫پیش بینی ‪2122‬‬ ‫‪2115‬‬

‫رشد ‪2112‬‬
‫رشد واقعی‬
‫نسبت به‬ ‫خاورمیانه‬
‫ساالنه‬ ‫سهم از کل‬ ‫سهم از کل‬
‫مقدار‬ ‫‪)%(2115‬‬ ‫مقدار‬
‫(‪)2112-2122‬‬ ‫(درصد)‬ ‫(درصد)‬

‫‪4.9‬‬ ‫‪3.4‬‬ ‫‪122.2‬‬ ‫‪4.5‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪72.4‬‬ ‫اثر مستقیم سفر و گردشگری در ‪( GDP‬میلیارد دالر)‬
‫‪4.9‬‬ ‫‪.2‬‬ ‫‪328.2‬‬ ‫‪4.5‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪14.5‬‬ ‫اثر کل سفر و گردشگری در ‪( GDP‬میلیارد دالر)‬
‫‪3.4‬‬ ‫‪3.6‬‬ ‫‪360‬‬ ‫‪2.6‬‬ ‫‪3.3‬‬ ‫‪251‬‬ ‫اثر مستقیم سفر و گردشگری در اشتغال(هزار شغل)‬
‫‪3.4‬‬ ‫‪8.4‬‬ ‫‪8487‬‬ ‫‪3.1‬‬ ‫‪7.8‬‬ ‫‪520‬‬ ‫اثر کل سفر و گردشگری در اشتغال(هزار شغل)‬
‫‪5.1‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪123.2‬‬ ‫‪2.‬‬ ‫‪6.3‬‬ ‫‪72.5‬‬ ‫صادرات گردشگر(میلیارد دالر)‬
‫‪4.3‬‬ ‫‪2.6‬‬ ‫‪7.‬‬ ‫‪5.6‬‬ ‫‪2.5‬‬ ‫‪60.7‬‬ ‫مخارج داخلی(هزینه گردشگران داخلی)‪ -‬میلیارد دالر‬
‫‪4.9‬‬ ‫‪2.8‬‬ ‫‪184.4‬‬ ‫‪4.8‬‬ ‫‪2.4‬‬ ‫‪10.7‬‬ ‫مخارج تفریحی(میلیارد دالر)‬
‫‪4.4‬‬ ‫‪0.5‬‬ ‫‪36.7‬‬ ‫‪1.4‬‬ ‫‪0.5‬‬ ‫‪23.5‬‬ ‫مخارج تجارت(هزینه گردشگران تجاری) ‪-‬میلیارد دالر‬
‫‪5.4‬‬ ‫‪7.5‬‬ ‫‪74.5‬‬ ‫‪5.1‬‬ ‫‪6.4‬‬ ‫‪41.8‬‬ ‫سرمایه گذاری (میلیارد دالر)‬
‫منبع‪WTTC :‬‬

‫جدول ‪ -22‬سهم گردشگری در اقتصاد جهان‬

‫پیش بینی ‪2122‬‬ ‫‪2115‬‬
‫متوسط نرخ رشد‬ ‫رشد ‪2112‬‬
‫سهم از‬
‫واقعی ساالنه‬ ‫نسبت به‬ ‫سهم از کل‬ ‫جهان‬
‫کل‬ ‫مقدار‬ ‫مقدار‬
‫(‪)2112-2122‬‬ ‫‪)%(2115‬‬ ‫(درصد)‬
‫(درصد)‬
‫‪4.2‬‬ ‫‪3.4‬‬ ‫‪346.1‬‬ ‫‪3.3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪222.8‬‬ ‫اثر مستقیم سفر و گردشگری در ‪( GDP‬میلیارد دالر)‬
‫‪4‬‬ ‫‪10.8‬‬ ‫‪1086.5‬‬ ‫‪3.5‬‬ ‫‪.8‬‬ ‫‪7170.3‬‬ ‫اثر کل سفر و گردشگری در ‪( GDP‬میلیارد دالر)‬
‫‪2.1‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪135884‬‬ ‫‪1.‬‬ ‫‪3.6‬‬ ‫‪107833‬‬ ‫اثر مستقیم سفر و گردشگری در اشتغال(هزار شغل)‬
‫‪2.5‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪370204‬‬ ‫‪2.2‬‬ ‫‪.5‬‬ ‫‪283578‬‬ ‫اثر کل سفر و گردشگری در اشتغال(هزار شغل)‬
‫‪4.3‬‬ ‫‪6.2‬‬ ‫‪2056‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪6.1‬‬ ‫‪1308.‬‬ ‫صادرات گردشگر(میلیارد دالر)‬
‫‪4‬‬ ‫‪5.2‬‬ ‫‪5245.5‬‬ ‫‪3.3‬‬ ‫‪4.7‬‬ ‫‪341.‬‬ ‫مخارج داخلی(هزینه گردشگران داخلی)‪ -‬میلیارد دالر‬
‫‪4.2‬‬ ‫‪2.6‬‬ ‫‪5645.8‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2.3‬‬ ‫‪3621.‬‬ ‫مخارج تفریحی(میلیارد دالر)‬
‫‪3.7‬‬ ‫‪0.8‬‬ ‫‪1658.8‬‬ ‫‪3.‬‬ ‫‪0.7‬‬ ‫‪1106.‬‬ ‫مخارج تجارت(هزینه گردشگران تجاری) ‪-‬میلیارد دالر‬
‫‪4.5‬‬ ‫‪4.7‬‬ ‫‪1254.2‬‬ ‫‪4.7‬‬ ‫‪4.3‬‬ ‫‪774.6‬‬ ‫سرمایه گذاری (میلیارد دالر)‬
‫منبع‪WTTC :‬‬

‫مطابق جداول فوق و با مشاهده سهم گردشگری ایران در اقتصاد کشور در مقایسه با سایر کشورها میتوان گفت با‬
‫وجود آنکه در سال ‪ 2115‬اثر مستقیم سفر و گردشگری در ‪ GDP‬کل اقتصاد در خاورمیانه و میانگین جهانی ‪ 3‬درصد‬
‫بوده‪ ،‬این سهم در ایران سهم ‪ 2.5‬درصد است‪ .‬این رقم نشان دهنده سهم پایین گردشگری در اقتصاد ایران و عدم‬
‫استفاده از ظرفیتهاست‪ .‬با این حال طبق تخمین در سال ‪ 2112‬اثر مستقیم سفر و گردشگری نسبت به سال ‪،2115‬‬
‫‪ 2.7‬درصد رشد میکند‪ .‬طبق پیش بینی ها اثر مستقیم سفر و گردشگری در ‪ GDP‬ایران در سال ‪ 2122‬نسبت به کل‬

‫‪20‬‬
 ‫اتاق بازرگانی‪ ،‬صنایع‪ ،‬معادن و کشاورزی تهران‬

‫معاونت بررسی های اقتصادی‬

‫‪ GDP‬به ‪ 2.8‬درصد میرسد که با توجه به میانگین جهانی و خاورمیانه آن (سهم ‪ 3.3‬درصدی)‪ ،‬ایران همچنان از‬
‫کشورها عقب است‪.‬‬

‫در مورد اثر کل سفر و گردشگری بر ‪ 2.5 GDP‬درصدی ایران نیز میتوان گفت که این عدد در میانگین جهانی و‬
‫خاورمیانه باالتر است‪ .‬در سال ‪ 2112‬اثر کل سفر و گردشگری نسبت به سال ‪ 5.9 ،2115‬درصد رشد داشته است‪.‬‬
‫پیشبینی سال ‪ 2122‬نیز حاکی از سهم ‪ 7.3‬درصد ایران در اثر کل سفر و گردشگری بر ‪ GDP‬است که باز هم نسبت‬
‫به میانگین جهانی( ‪ )%11.8‬و خاورمیانه( ‪ )%9.2‬پایین تر است‪.‬‬

‫بر اساس گزارش ‪ WTTC‬و مطابق جداول باال در مورد اثر بر اشتغال میتوان گفت تعداد شغل مستقیم ایجاد شده‬
‫در ایران در سال ‪ 2115‬توسط بخش سفر و گردشگری حدود ‪ 372‬هزارنفر بوده که سهم آن از کل اشتغال کشور ‪1.9‬‬
‫درصد است‪ .‬این در حالی است که سهم جهانی اشتغالزایی مستقیم گردشگری ‪ 3.2‬درصد اعالم شده است‪ .‬همچنین‬
‫مطابق جدول ‪ ،21‬پیش بینی شده است که در سال ‪ 2112‬اثر مستقیم سفر و گردشگری در ایجاد شغل نسبت به سال‬
‫‪ 2115‬رشد ‪ 3.2‬درصدی داشته باشد‪.‬‬

‫چنانچه مجموع اثرات مستقیم و غیرمستقیم گردشگری را بر اشتغال در نظر بگیریم؛ میتوان گفت در سال ‪ 2115‬در‬
‫مجموع ‪ 1398.5‬هزار شغل به واسطه گردشگری در کشور ایران ایجاد شده که این میزان سهمی برابر با ‪ 5.2‬درصد از‬
‫کل اشتغال کشور را در این سال دربر گرفته است‪ .‬همچنین مطابق جدول‪ ،‬میزان کل اشتغال گردشگری در سال ‪2112‬‬
‫با رشد ‪ 3.8‬درصدی همراه خواهد بود‪.‬‬

‫در مورد صادرات گردشگر و درآمدهای بدست آمده از ورود گردشگران خارجی به ایران نیز می توان گفت براساس‬
‫آمار ارائه شده در سال ‪ 1.2 ،2115‬درصد از کل درآمدهای صادراتی ایران حاصل از ورود گردشگران خارجی به ایران‬
‫است‪ .‬اگر این رقم را با رقم خاورمیانه (‪ )%2.3‬و جهان (‪ )%2.1‬مقایسه کنیم مشاهده می شود که سهم ایران در ورود‬
‫گردشگر بین المللی بسیار پایین است‪ .‬پیش بینی این نسبت برای سال ‪ 2112‬نیز چندان خوشایند نیست‪ .‬سال ‪2112‬‬
‫رشد ‪ 2.3‬درصد و رشد ساالنه ‪ 3.7‬درصدی طی ده سال آینده مورد انتظار است‪ .‬اما از آنجا که رشد ساالنه این عامل در‬
‫ایران نسبت به خاورمیانه و دنیا کمتر است لذا این امر موجب می شود که هر ساله گردشگران کمتری نسبت به سایر‬
‫کشورها وارد ایران شده و لذا سهم گردشگران ورودی از کل صادرات ایران نیز کاهش می یابد‪.‬‬

‫مخارج داخلی یا درآمد ناشی از سفرهای داخلی در سال ‪ 2112‬نسبت به سال قبل خود به رشد ‪ 7.2‬می رسد که با‬
‫توجه به باالتر بودن آن از میانگین جهانی و خاورمیانه به نظر میرسد درآمدهای ایران از گردشگری بیشتر حاصل از‬
‫مخارج گردشگران داخلی (ریالی) باشد تا گردشگران خارجی وارد شده به کشور‪.‬‬

‫سرمایه گذاری نیز نشان می دهد که سهم گردشگری از کل سرمایه گذاری کشور در سال ‪3.1 ،2115‬درصد بوده که‬
‫در مقابل میانگین جهانی ‪ ،%3.3‬پایین تر است‪ .‬پیش بینی می شود سرمایه گذاری در این حوزه در ایران در سال ‪2112‬‬
‫رشد ‪ 5.2‬درصدی را تجربه کند و سهم سرمایه گذاری گردشگری از کل سرمایه گذاری ها در کشور تا سال ‪ 2122‬به‬
‫‪ 3.8‬درصد برسد‪.‬‬

‫‪22‬‬
 ‫اتاق بازرگانی‪ ،‬صنایع‪ ،‬معادن و کشاورزی تهران‬

‫معاونت بررسی های اقتصادی‬

‫‪ .3‬شاخص رقابت پذیری سفر و گردشگری در ایران‬

‫شاخص رقابت پذیری ایران در زمینه سفر و گردشگری در سال ‪ 2115‬بین ‪ 131‬کشور و در سال ‪ 2113‬بین ‪131‬‬
‫کشور توسط مجمع جهانی اقتصاد محاسبه شده و رتبه ایران در زیرشاخص های موثر در آن بدست آمده است‪:‬‬

‫جدول‪: 23‬مقایسه شاخص رقابت پذیری گردشگری در ایران‬

‫‪12013‬‬ ‫‪2015‬‬
‫امتیاز‬ ‫رتبه‬ ‫امتیاز‬ ‫رتبه‬ ‫شاخص ها‬
‫(اتا‪)7‬‬ ‫(از میان ‪131‬کشور)‬ ‫(از میان ‪131‬کشور) (اتا‪)7‬‬
‫‪3.64‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪3.32‬‬ ‫‪7‬‬ ‫شاخص رقابت پذیری سفر و گردشگری‬
‫‪‬زیرشاخص ها‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪4.16‬‬ ‫‪8‬‬ ‫محیط توانمندساز‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪3.85‬‬ ‫‪11‬‬ ‫محیط کسب و کار‬
‫‪4.04‬‬ ‫‪106‬‬ ‫‪4.8‬‬ ‫‪6‬‬ ‫امنیت و ایمنی‬
‫‪4.52‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪4.71‬‬ ‫‪3‬‬ ‫بهداشت و سالمت‬
‫‪4.71‬‬ ‫‪87‬‬ ‫‪3.5‬‬ ‫‪114‬‬ ‫سرمایه انسانی و بازار کار‬
‫‪2.61‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3.36‬‬ ‫‪8‬‬ ‫آمادگی فناورانه ارتباطات و اطالعات )‪(ICT‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪3.8‬‬ ‫‪6‬‬ ‫سیاستهای سفر و گردشگری و شرایط توانمند ساز‬
‫‪2.7‬‬ ‫‪130‬‬ ‫‪3.35‬‬ ‫‪130‬‬ ‫اولویتدهی به سفر و گردشگری‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪2.14‬‬ ‫‪116‬‬ ‫بازبودن بین المللی‬
‫‪5.7‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪6.62‬‬ ‫‪1‬‬ ‫رقابت پذیری قیمت‬
‫‪4.23‬‬ ‫‪101‬‬ ‫‪3.47‬‬ ‫‪115‬‬ ‫پایداری زیست محیطی‬
‫‪2.7‬‬ ‫‪105‬‬ ‫زیرساخت ها‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪2.48‬‬ ‫‪102‬‬ ‫‪2.22‬‬ ‫‪3‬‬ ‫زیرساخت های حمل و نقل هوایی‬
‫‪3.45‬‬ ‫‪76‬‬ ‫‪3.28‬‬ ‫‪76‬‬ ‫زیرساخت های زمینی و بندری‬
‫‪1.41‬‬ ‫‪133‬‬ ‫‪2.61‬‬ ‫‪11‬‬ ‫زیرساخت های خدمات سفر و گردشگری‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪2.53‬‬ ‫‪57‬‬ ‫منابع طبیعی و فرهنگی‬
‫‪3.44‬‬ ‫‪74‬‬ ‫‪2.48‬‬ ‫‪8‬‬ ‫منابع طبیعی‬
‫‪3.2‬‬ ‫‪45‬‬ ‫‪2.5‬‬ ‫‪37‬‬ ‫منابع فرهنگی و آمادگی برای سفرهای تجاری‬
‫‪-1‬عدم وجود برخی شاخص ها و امتیازها در سال ‪ 2113‬به علت تفاوت در شیوه طبقه بندی زیرشاخص ها در سال ‪ 2115‬است و زیرشاخص های فوق‬
‫بر اساس اطالعات آخرین گزارش شورای جهانی گردشگری و سفر (‪ )2115‬استخراج شده است‪.‬‬
‫منبع‪World Economic Forum :‬‬

‫با توجه به اطالعات جدول ‪ ،23‬رتبه ایران در این شاخص طی سال های ‪ 2113‬و ‪ 2115‬تغییرچندانی نکرده است‪.‬‬
‫اما امتیاز ایران در این شاخص در سال ‪ 2115‬نسبت به سال ‪ 2113‬کاهش یافته است‪ .‬بنابراین به نظر می رسد ایران‬
‫عملکرد ضعیفتری در این زمینه نسبت به سال ‪ 2113‬داشته است‪.‬‬

‫‪23‬‬
 ‫اتاق بازرگانی‪ ،‬صنایع‪ ،‬معادن و کشاورزی تهران‬

‫معاونت بررسی های اقتصادی‬

‫مقایسه زیرشاخص ها در شاخص رقابتپذیری گردشگری نشان میدهد؛ ایران در رقابتپذیری قیمتی سفر و‬
‫گردشگری بهترین رتبه و در اولویتدهی به سفر و گردشگری بدترین رتبه را دارد‪ .‬همچنین رتبه ایران در شاخص‬
‫بهداشت و سالمت‪ ،‬سرمایه انسانی‪ ICT ،‬و توجه به محیط زیست در سال ‪ 2115‬نسبت به دوره قبل خود بدتر شده‬
‫است‪ .‬به طور کلی؛ ضعیف ترین رتبههای ایران در زیرشاخصها مربوط به "سیاستهای سفر و گردشگری و شرایط‬
‫توانمند ساز"‪" ،‬زیرساخت ها" و "محیط کسب و کار" است‪.‬‬

‫نمودار ‪ -14‬مقایسه امتیاز در شاخص رقابت پذیری گردشگری ایران و خاورمیانه‪)2115 (-‬‬

‫محیط کسب و کار‬

‫منابع فرهنگی و‬ ‫‪7‬‬
‫امنیت‬
‫سفرهای تجاری‬ ‫‪6‬‬
‫‪5‬‬
‫منابع طبیعی‬ ‫بهداشت و سالمت‬
‫‪4‬‬
‫‪3‬‬
‫زیرساخت های خدماتی‬ ‫‪2‬‬ ‫سرمایه انسانی و بازار‬
‫گردشگری‬ ‫‪1‬‬ ‫کار‬
‫‪0‬‬

‫زیرساخت های زمینی‬ ‫‪ITC‬‬

‫امتیاز در شاخص رقابت پذیری‬

‫زیرساخت های هوایی‬ ‫اولویت گردشگری‬ ‫ایران‬

‫پایداری محیط زیست‬ ‫بازبودن بین المللی‬

‫رقابت پذیری قیمتی‬
‫امتیاز در شاخص رقابت پذیری‬
‫خاورمیانه و شمال آفریقا‬

‫منبع‪World Economic Forum :‬‬

‫مطابق نمودار ‪ 13‬مقایسه "زیرشاخص های رقابت پذیری سفر و گردشگری" ایران با منطقه خاورمیانه و شمال‬
‫آفریقا نشان میدهد که در میان آنها‪ ،‬ایران در اکثر زیرشاخصهای رقابت پذیری امتیاز کمتر و بالتبع رتبه ضعیفتری‬
‫نسبت به میانگین خاورمیانه دارد‪ .‬تنها سه شاخص "رقابت پذیری قیمتی"‪" ،‬منابع طبیعی" و "منابع فرهنگی و‬
‫سفرهای تجاری" هستند که ایران در آنها دارای امتیاز باالتری نسبت به امتیاز متوسط خاورمیانه و شمال آفریقا است‪.‬‬

‫همچنین مجمع جهانی اقتصاد به تفکیک اجزای فرعی زیرشاخصهای رقابت پذیری گردشگری را بررسی کرده که‬
‫وضعیت ایران در سال ‪ 2115‬به شرح زیر است‪:‬‬

‫‪ -‬در زیرشاخص محیط کسب و کار در زیرگروه "نرخ مالیات در گردشگری "(رتبه ‪،)15‬‬
‫‪ -‬در زیرشاخص سالمت و بهداشت در زیرگروه بیماری ماالریا و ‪( HIV‬به ترتیب رتبه های ‪ 17‬و ‪،)1‬‬
‫‪ -‬در زیرشاخص سرمایه انسانی و بازار کار در زیرگروه نرخ تحصیالت ابتدایی(رتبه ‪،)5‬‬
‫‪ -‬در زیرشاخص رقابت پذیری قیمت در زیرگروه نرخ بلیتها (رتبه ‪،)3‬‬

‫‪24‬‬
 ‫اتاق بازرگانی‪ ،‬صنایع‪ ،‬معادن و کشاورزی تهران‬

‫معاونت بررسی های اقتصادی‬

‫‪ -‬در زیرشاخص زیست محیطی در زیرگروه پوشش گیاهی (رتبه ‪،)15‬‬
‫‪ -‬در زیرشاخص زیرساخت های حمل و نقل هوایی در زیرگروه تعداد مسافر‪/‬صندلی داخلی (رتبه ‪،)31‬‬
‫‪ -‬در زیرشاخص زیرساختهای زمینی و بندر در زیرگروه کیفیت راه آهن(رتبه ‪،)33‬‬
‫‪ -‬در زیرشاخص منابع طبیعی در زیرگروه کیفیت محیط زیست طبیعی(رتبه ‪ )33‬و‬
‫در زیرشاخص منابع فرهنگی و سفرهای تجاری در زیرگروه تعداد سایتهای میراث فرهنگی‪ ،‬تجلی فرهنگی و‬ ‫‪-‬‬
‫تعداد استادیوم های ورزشی بزرگ (به ترتیب رتبههای ‪ 11 ،9‬و ‪)32‬‬

‫چنانچه رتبه ایران در رقابت پذیری گردشگری را با رتبه برخی کشورهای منتخب نظیر ترکیه‪ ،‬عربستان و چین‬
‫مقایسه کنیم مطابق جدول ‪ 23‬نتایج زیر بدست می آید‪:‬‬

‫جدول‪ -24‬مقایسه رتبه ایران و کشورهای منتخب در رقابت پذیری گردشگری‪-‬سال ‪2115‬‬
‫چین‬ ‫عربستان‬ ‫ترکیه‬ ‫ایران‬
‫شاخص ها‬
‫رتبه‬ ‫رتبه‬ ‫رتبه‬ ‫رتبه‬
‫‪17‬‬ ‫‪64‬‬ ‫‪44‬‬ ‫‪7‬‬ ‫شاخص رقابت پذیری گردشگری‬
‫زیرشاخصها‬
‫‪60‬‬ ‫‪41‬‬ ‫‪78‬‬ ‫‪8‬‬ ‫محیط توانمندساز‬
‫‪80‬‬ ‫‪23‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪119‬‬ ‫محیط کسب و کار‬
‫‪58‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪121‬‬ ‫‪6‬‬ ‫امنیت و ایمنی‬
‫‪68‬‬ ‫‪78‬‬ ‫‪63‬‬ ‫‪3‬‬ ‫بهداشت و سالمت‬
‫‪16‬‬ ‫‪74‬‬ ‫‪88‬‬ ‫‪114‬‬ ‫سرمایه انسانی و بازار کار‬
‫‪72‬‬ ‫‪28‬‬ ‫‪68‬‬ ‫‪8‬‬ ‫آمادگی فناورانه ارتباطات و اطالعات )‪(ICT‬‬
‫‪102‬‬ ‫‪111‬‬ ‫‪85‬‬ ‫‪6‬‬ ‫سیاستهای سفر و گردشگری و شرایط توانمند ساز‬
‫‪55‬‬ ‫‪76‬‬ ‫‪83‬‬ ‫‪130‬‬ ‫اولویتدهی به سفر و گردشگری‬
‫‪6‬‬ ‫‪138‬‬ ‫‪61‬‬ ‫‪116‬‬ ‫بازبودن بین المللی‬
‫‪34‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪1‬‬ ‫رقابت پذیری قیمت‬
‫‪137‬‬ ‫‪121‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪115‬‬ ‫پایداری زیست محیطی‬
‫‪60‬‬ ‫‪51‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪105‬‬ ‫زیرساخت ها‬
‫‪25‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪3‬‬ ‫زیرساخت های حمل و نقل هوایی‬
‫‪53‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪54‬‬ ‫‪76‬‬ ‫زیرساخت های زمینی و بندری‬
‫‪102‬‬ ‫‪67‬‬ ‫‪38‬‬ ‫‪119‬‬ ‫زیرساخت های خدمات سفر و گردشگری‬
‫‪1‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪57‬‬ ‫منابع طبیعی و فرهنگی‬
‫‪6‬‬ ‫‪83‬‬ ‫‪73‬‬ ‫‪8‬‬ ‫منابع طبیعی‬
‫‪4‬‬ ‫‪55‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪37‬‬ ‫منابع فرهنگی و آمادگی برای سفرهای تجاری‬
‫منبع‪World Economic Forum :‬‬

‫مطابق جدول فوق‪ ،‬نقاط ضعف ایران در رقابت پذیری سفر و گردشگری با رنگ قرمز و نقاط قوت با رنگ سبز‬
‫مشخص شده است‪ .‬ضعیفترین رتبه در رقابت پذیری سفر و گردشگری ایران متعلق به زیرشاخص اولویتدهی به‬

‫‪25‬‬
 ‫اتاق بازرگانی‪ ،‬صنایع‪ ،‬معادن و کشاورزی تهران‬

‫معاونت بررسی های اقتصادی‬

‫گردشگری است که رتبه ایران ‪ 131‬از میان ‪ 131‬کشور است‪ .‬همچنین رتبه ایران در زیرشاخص "محیط کسب و کار"‪،‬‬
‫‪ 119‬و "زیرساختهای خدماتی گردشگری"‪ 112 ،‬از میان ‪ 131‬کشور است که نسبت به کشورهای منتخب رتبه‬
‫ضعیفی است‪.‬‬

‫در میان زیرشاخصهای فوق‪ ،‬ایران در زیر شاخص رقابتپذیری قیمت‪ ،‬رتبه نخست جهان را به خود اختصاص داده‬
‫و در زیرشاخص منابع فرهنگی و سفرهای تجاری نیز در جایگاه ‪ 37‬ام جهان قرار دارد‪.‬‬

‫در مورد کشور ترکیه که از نظر شاخص رقابت پذیری گردشگری در جایگاه ‪ 33‬ام جهان قرار دارد‪ ،‬می توان گفت دو‬
‫زیرشاخص به ارتقای رتبه ترکیه در این شاخص بیشترین کمک را کردهاند که عبارتند از‪" :‬زیرساختهای حملونقل‬
‫هوایی" و "منابع فرهنگی و آمادگی برای سفرهای تجاری"‪ .‬مسلماً اگر نقاط ضعف ترکیه در زمینه زیرشاخص امنیت و‬
‫ایمنی وجود نداشت‪ ،‬این کشور از جایگاه قابل مالحظهای در صنعت گردشگری جهان برخوردار میشد‪.‬‬

‫آمارهای گردشگری در ایران توسط مرکز آمار و بانک مرکزی گردآوری میشود که در میان آنها آمار دقیقی از‬
‫گردشگری بین المللی و گردشگران وارد شده به ایران منتشر نشده است‪ .‬در مورد گردشگری داخلی و بومی نیز آمار‬
‫سازمان های مربوطه به روز نیست‪.‬‬

‫‪ .3‬گردشگری داخلی و بومی ایران‬

‫بر اساس اطالعات حسابهای ملی بانک مرکزی ایران‪ ،‬ارزش افزودهای که بخش خدمات در حوزه رستوران و‬
‫هتلداری در ایران ایجاد کرده‪ ،‬در سال ‪ 1391‬برابر ‪ 21.2‬هزار میلیارد ریال است که نسبت به سال قبل خود (‪ 18.2‬هزار‬
‫میلیارد ریال) رشد داشته است‪ .‬در این سال سهم ارزش افزوده رستوران و هتلداری از تولید ناخالص داخلی (بدون نفت)‬
‫کشور برابر با ‪ 1.35‬درصد بوده است‪.‬‬
‫مقایسه ارزش افزوده به قیمت ثابت سال ‪ 1383‬حاکی از کاهش آن در سال ‪ 1391‬نسبت به ‪ 1391‬است که این امر‬
‫می تواند ناشی از رشد بیش از ‪ 31‬درصدی شاخص قیمت ضمنی این گروه از فعالیت ها در سال ‪ 1391‬ناشی از‬
‫پیامدهای منفی اعمال تحریم ها باشد‪.‬‬
‫از منظر هزینه ها‪ ،‬بررسی روند هزینه ناخالص ساالنه هر خانوار در گروه هتل و رستوران از سال ‪ 1391‬تا ‪1393‬‬
‫نشان میدهد که این هزینه افزایش داشته اما سهم آن از کل هزینه خانوار روند کاهشی در پیش گرفته است‪.‬‬

‫‪26‬‬
 ‫اتاق بازرگانی‪ ،‬صنایع‪ ،‬معادن و کشاورزی تهران‬

‫معاونت بررسی های اقتصادی‬

‫نمودار ‪ -15‬مقایسه متوسط هزینه ناخالص هر خانوار در بخش رستوران و هتل‬

‫‪8.0‬‬ ‫‪2.4‬‬
‫‪2.3‬‬
‫‪6.0‬‬
‫‪2.2‬‬
‫میلیون ریال‬

‫درصد‬
‫‪4.0‬‬ ‫‪2.1‬‬
‫‪2‬‬
‫‪2.0‬‬
‫‪1.‬‬
‫‪0.0‬‬ ‫‪1.8‬‬
‫‪1391‬‬ ‫‪1391‬‬ ‫‪1392‬‬ ‫‪1393‬‬

‫هزینه‬ ‫سهم از کل هزینه ساالنه خانوار‬

‫منبع‪ :‬بودجه خانوار بانک مرکزی ج‪.‬ا‪.‬ا‬

‫نمودار ‪ 15‬نشان می دهد اگرچه خانوارهای ایرانی از سال ‪ 1391‬تا ‪ 1393‬به طور متوسط در هر سال هزینه بیشتری‬
‫در بخش هتل و رستوران انجام میدهند اما سهم این هزینه در سبد خانوارها روندی نزولی داشته که حاکی از افزایش‬
‫قیمتها و کاهش درآمد واقعی خانوارها است‪.‬‬

‫جدول‪ -26‬متوسط هزینه ناخالص ساالنه در زیرگروه غیر خوراک‪ -‬میلیون ریال‬
‫‪1393‬‬ ‫‪1392‬‬

‫درصد نسبت به‬ ‫درصد نسبت به‬ ‫شرح هزینه‬

‫هزینه‬ ‫هزینه‬
‫کل هزینه ناخالص‬ ‫کل هزینه ناخالص‬
‫‪2‬‬ ‫‪6.55‬‬ ‫‪2.2‬‬ ‫‪5.85‬‬ ‫‪-1‬رستوران وهتل‪:‬‬
‫‪1.‬‬ ‫‪6.27‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪5.64‬‬ ‫غذاها و خوراکی های آماده و آشامیدنی ها‬
‫‪0.1‬‬ ‫‪0.28‬‬ ‫‪0.1‬‬ ‫‪0.21‬‬ ‫هزینه هتل و مسافرخانه (بدون تور)‬
‫منبع‪ :‬بودجه خانوار بانک مرکزی ج‪.‬ا‪.‬ا‬

‫مطابق جدول‪ ،22‬چنانچه به اجزای هزینه رستوران و خوراک در آمار بانک مرکزی مراجعه شود مشاهد می شود که‬
‫از کل هزینه ای که خانوارها در بخش هتل و رستوران انجام می دهند بالغ بر ‪ 92‬درصد از آن هزینه های مربوط به‬
‫غذا و خوراک و آشامیدنی است و تنها ‪ 1.3‬درصد از آن در قست هتل و مسافرخانه هزینه میشود‪ .‬به عبارتی هزینه ای‬
‫که خانوارهای ایرانی در اقامت در هتل ها و مسافرخانه های داخلی (گردشگری داخلی و بومی همراه با اقامت بیش از‬
‫یک شب) انجام می دهند سهم بسیار کمی در هزینه خانوارها دارد‪.‬‬

‫مطابق نمودار ‪ ،12‬اگر میزان هزینه ای که خانوارهای ایرانی در هر یک از استانها به طور متوسط طی هر سال در‬
‫بخش هتل و رستوران هزینه می کنند را با یکدیگر مقایسه کنیم‪:‬‬

‫‪27‬‬
 ‫اتاق بازرگانی‪ ،‬صنایع‪ ،‬معادن و کشاورزی تهران‬

‫معاونت بررسی های اقتصادی‬

‫نمودار ‪-16‬متوسط هزینه ناخالص ساالنه یک خانوار در هتل و رستوران در استان های مختلف در سال ‪93‬‬

‫‪12000‬‬ ‫‪4.5‬‬

‫‪10107‬‬ ‫‪8642‬‬ ‫‪4‬‬

‫‪8643‬‬
‫‪10000‬‬ ‫‪506‬‬
‫‪8176‬‬ ‫‪8810‬‬ ‫‪8848‬‬ ‫‪3.5‬‬

‫سهم از کل هزینه خانوار استان‪ -‬درصد‬

‫متوسط هرینه خانوار استان‪-‬هزار ریال‬

‫‪828‬‬ ‫‪8081‬‬ ‫‪8147‬‬

‫‪8000‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪2.5‬‬
‫‪6000‬‬
‫‪2‬‬

‫‪4000‬‬ ‫‪1.5‬‬

‫‪1‬‬
‫‪2000‬‬
‫‪0.5‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫حراسان رضوی‬

‫کهکلیلویه و بویراحمد‬
‫آذربایجان شرقی‬

‫ایالم‬

‫خراسان شمالی‬

‫مازندران‬
‫اردبیل‬

‫زنجان‬
‫آذربایجان غربی‬

‫اصفهان‬

‫بوشهر‬
‫تهران‬
‫البرز‬

‫خراسان جنوبی‬

‫سیستان وبلوچستان‬

‫قم‬

‫گلستان‬
‫فارس‬
‫قزوین‬

‫کرمان‬

‫گیالن‬

‫همدان‬
‫هرمزگان‬
‫سمنان‬

‫مرکزی‬
‫کرمانشاه‬

‫لرستان‬

‫یزد‬
‫خوزستان‬
‫چهارمحال و بختیاری‬

‫کردستان‬

‫هزینه ناخالص ساالنه‪-‬هزار ریال‬ ‫سهم از هزینه کل‬

‫منبع‪:‬بودجه خانوار بانک مرکزی ج‪.‬ا‪.‬ا‬

‫بنابراین‪ ،‬مطابق نمودار فوق استانهایی که متوسط هزینه ناخالص ساالنه هر خانوار در آنها در بخش هتل و‬
‫رستوران بیش از ‪ 8‬میلیون ریال میباشد به ترتیب عبارتند از‪ :‬سمنان‪ ،‬کرمان‪ ،‬مرکزی‪ ،‬هرمزگان‪ ،‬کهکیلویه و بویر‬
‫احمد‪ ،‬اصفهان‪ ،‬تهران و همدان‪.‬‬

‫در آمارهای بانک مرکزی ایران‪ ،‬درآمدهای حاصل از صادرات گردشگری بین المللی‪ ،‬تحت عنوان صادرات خدمات‬
‫مسافرت درج شده است‪ .‬جدول ‪ 27‬صادرات و واردات خدمات مسافرت را به تفکیک دو نوع سفر شخصی و تجاری‬
‫نشان میدهد‪ .‬الزم به ذکر است؛ منظور از صادرات خدمات مسافرت‪ ،‬هزینهای است که گردشگران بین المللی در داخل‬
‫کشور ایران پرداخت می کنند و منظور از واردات خدمات مسافرت‪ ،‬هزینهای است که توسط گردشگران داخلی در خارج‬
‫از مرزهای ایران انجام میشود‪.‬‬

‫‪28‬‬
 ‫اتاق بازرگانی‪ ،‬صنایع‪ ،‬معادن و کشاورزی تهران‬

‫معاونت بررسی های اقتصادی‬

‫جدول‪ -27‬روند ارزش صادرات و واردات مسافرت به تفکیک سفرهای تجاری و شخصی طی سالهای ‪1389-93‬‬
‫(ارقام به میلیون دالر)‬
‫‪1393‬‬ ‫‪1392‬‬ ‫‪1391‬‬ ‫‪1390‬‬ ‫‪1389‬‬ ‫شرح‬
‫‪3483‬‬ ‫‪3076‬‬ ‫‪2345‬‬ ‫‪2348‬‬ ‫‪2438‬‬ ‫صادرات خدمات مسافرت‬
‫‪671‬‬ ‫‪580‬‬ ‫‪43‬‬ ‫‪526‬‬ ‫‪581‬‬ ‫تجاری‬
‫‪2812‬‬ ‫‪245‬‬ ‫‪1852‬‬ ‫‪1822‬‬ ‫‪1857‬‬ ‫شخصی‬
‫‪833‬‬ ‫‪874‬‬ ‫‪8725‬‬ ‫‪775‬‬ ‫‪655‬‬ ‫واردات خدمات مسافرت‬
‫‪1501‬‬ ‫‪146‬‬ ‫‪1386‬‬ ‫‪1617‬‬ ‫‪1583‬‬ ‫تجاری‬
‫‪7432‬‬ ‫‪7478‬‬ ‫‪643‬‬ ‫‪8157‬‬ ‫‪8073‬‬ ‫شخصی‬
‫منبع‪ :‬بانک مرکزی ج‪.‬ا‪.‬ا‬

‫نمودار ‪-17‬مقایسه صادرات و واردات خدمات مسافرت طی سالهای‪1389-93‬‬

‫‪12‬‬
‫‪9.66‬‬ ‫‪9.78‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪8.73‬‬ ‫‪8.97‬‬ ‫‪8.93‬‬

‫‪8‬‬
‫میلیارد دالر‬

‫‪6‬‬
‫‪3.08‬‬ ‫‪3.48‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪2.44‬‬ ‫‪2.35‬‬ ‫‪2.35‬‬
‫‪2‬‬
‫‪0‬‬
‫‪1389‬‬ ‫‪1391‬‬ ‫‪1391‬‬ ‫‪1392‬‬ ‫‪1393‬‬

‫صادرات مسافرت(پولی که گردشگران بین المللی در کشور خرج می کنند)‬ ‫واردات مسافرت ( پولی که ایرانیان در سفرهای خارج از کشور هزینه می کنند)‬

‫منبع‪ :‬بانک مرکزی ج‪.‬ا‪.‬ا‬

‫بر اساس آمارهای بانک مرکزی‪ ،‬در سال ‪ 1393‬درآمد حاصل از صادرات خدمات مسافرت حدود ‪ 3.3‬میلیارد دالر‬
‫بوده که از این میان حدود ‪ 2.8‬میلیارد دالر آن مربوط به سفر شخصی و ‪ 271‬میلیون دالر آن مربوط به سفر تجاری‬
‫است‪.‬‬

‫مطابق جدول ‪ 27‬و نمودار ‪ ،17‬با شروع تحریم ها‪ ،‬واردات مسافرت در سال ‪ 1391‬نسبت به سال قبل خود با کاهش‬
‫حدود ‪ 11‬درصدی مواجه شده اما از سال ‪ 1392‬مجدداً روند افزایشی در پیش گرفته است‪ .‬با توجه به جهش نرخ ارز در‬
‫سالهای ‪ 1391‬و ‪ 1391‬و همچنین کاهش شدید درآمد سرانه در این سالها‪ ،‬احتمال میرود افزایش رقم واردات‬
‫خدمات مسافرت در سال ‪ 1392‬بیش از همه ناشی از افزایش نرخ ارز و نه رشد تعداد گردشگران ایرانی به سایر کشورها‬
‫بوده است‪.‬‬

‫صادرات مسافرت نیز طی سالهای ‪ 1391‬و ‪ 1391‬کاهشی بوده است‪ .‬با توجه به کمتر بودن مقدار صادرات از واردات‬
‫مسافرت‪ ،‬تراز بازرگانی خدمات مسافرت همواره منفی بوده که در نمودار ‪ 18‬نشان داده است‪.‬‬

‫‪29‬‬
 ‫اتاق بازرگانی‪ ،‬صنایع‪ ،‬معادن و کشاورزی تهران‬

‫معاونت بررسی های اقتصادی‬

‫نمودار ‪-18‬تراز بازرگانی خدمات مسافرت طی سالهای‪1389-93‬‬

‫‪0‬‬
‫‪1389‬‬ ‫‪1391‬‬ ‫‪1391‬‬ ‫‪1392‬‬ ‫‪1393‬‬
‫‪-1‬‬

‫‪-2‬‬

‫‪-3‬‬
‫میلیارد دالر‬

‫‪-4‬‬

‫‪-5‬‬ ‫‪-5.5‬‬
‫‪-5.9‬‬
‫‪-6‬‬ ‫‪-6.4‬‬
‫‪-7.2‬‬
‫‪-7‬‬ ‫‪-7.4‬‬

‫‪-8‬‬

‫منبع‪ :‬بانک مرکزی ج‪.‬ا‪.‬ا‬

‫تراز بازرگانی خدمات مسافرت نشان میدهد علیرغم اینکه همواره صادرات مسافرت از واردات آن پایین تر بوده‪ ،‬اما‬
‫در سالهای اخیر صادرات مسافرت افزایش و واردات آن در حال کاهش است‪ .‬بنابراین تراز بازرگانی خدمات مسافرت‬
‫طی سالهای اخیر بیشتر شده است‪.‬‬

‫اگرچه در سال های ‪ 1391‬و ‪ 1391‬میزان صادرات مسافرت در مقایسه با سال ‪ 1389‬کاهش یافته‪ ،‬اما مطابق جدول‬
‫‪ ،28‬سهم آن از صادرات خدمات طی سالهای ‪ 1389-93‬همواره روندی صعودی داشته (به جز سال ‪ 1391‬که با اندکی‬
‫کاهش نسبت به سال قبل خود مواجه شده) و از ‪ 27.5‬درصد به ‪ 32.3‬درصد رسیده است‪ .‬سهم صادرات مسافرت از کل‬
‫صادرات کاال و خدمات سهم نسبتاً کوچکی است که طی سالهای مورد بررسی روند افزایشی داشته (به جز سال ‪1391‬‬
‫که نسبت به سال قبل خود کاهش یافته) و از ‪ 2‬درصد در سال ‪ 1389‬به ‪ 3.2‬درصد در سال ‪ 1393‬رسیده است‪ .‬سهم‬
‫صادرات خدمات مسافرت از کل صادرات خدمات در سال ‪ 1393‬برابر با ‪ %32.3‬و از کل صادرات کاال و خدمات کشور‬
‫در همین سال معادل ‪ %3.2‬بوده است‪.‬‬

‫نسبت واردات مسافرت به واردات خدمات کشور نیز طی سال های ‪ 1389‬الی ‪ 1392‬روند صعودی داشته و از ‪51.1‬‬
‫درصد به ‪ 55.3‬درصد رسیده اما در سال ‪ 1393‬این نسبت با کاهش مواجه شده و به ‪ 53.9‬درصد رسیده است‪ .‬نسبت‬
‫واردات مسافرت به کل واردات کاال و خدمات نیز در سالهای ‪ 1391‬و ‪ 1392‬با افزایش و در سال ‪ 1393‬با کاهش‬
‫نسبت به سال قبل خود مواجه بوده است‪.‬‬

‫‪31‬‬
 ‫اتاق بازرگانی‪ ،‬صنایع‪ ،‬معادن و کشاورزی تهران‬

‫معاونت بررسی های اقتصادی‬

‫جدول ‪ -28‬مقایسه سهم صادرات (واردات) مسافرت از صادرات (واردات) خدمات و کل –ارقام به میلیون دالر‬
‫‪1393‬‬ ‫‪1392‬‬ ‫‪1391‬‬ ‫‪1390‬‬ ‫‪1389‬‬ ‫شرح‬
‫‪96052‬‬ ‫‪102284‬‬ ‫‪105779‬‬ ‫‪154248‬‬ ‫‪121641‬‬ ‫صادرات کاال و خدمات‬
‫‪86471‬‬ ‫‪92910‬‬ ‫‪97296‬‬ ‫‪145806‬‬ ‫‪112788‬‬ ‫صادرات کاال‬
‫‪9581‬‬ ‫‪9374‬‬ ‫‪8483‬‬ ‫‪8442‬‬ ‫‪8853‬‬ ‫صادرات خدمات‬
‫‪3483‬‬ ‫‪3076‬‬ ‫‪2345‬‬ ‫‪2348‬‬ ‫‪2438‬‬ ‫صادرات مسافرت‬
‫سهم صادرات مسافرت از صادرات خدمات‬
‫‪36.4‬‬ ‫‪32.8‬‬ ‫‪27.6‬‬ ‫‪27.8‬‬ ‫‪27.5‬‬
‫(درصد)‬
‫سهم صادرات مسافرت از کل صادرات کاال و خدمات‬
‫‪3.6‬‬ ‫‪3.0‬‬ ‫‪2.2‬‬ ‫‪1.5‬‬ ‫‪2.0‬‬
‫(درصد)‬
‫‪81645‬‬ ‫‪79778‬‬ ‫‪84577‬‬ ‫‪96240‬‬ ‫‪94351‬‬ ‫واردات کاال و خدمات‬
‫‪65079‬‬ ‫‪63584‬‬ ‫‪68734‬‬ ‫‪78027‬‬ ‫‪75458‬‬ ‫واردات کاال‬
‫‪16566‬‬ ‫‪16194‬‬ ‫‪15843‬‬ ‫‪18213‬‬ ‫‪18893‬‬ ‫واردات خدمات‬
‫‪833‬‬ ‫‪874‬‬ ‫‪8725‬‬ ‫‪775‬‬ ‫‪655‬‬ ‫واردات مسافرت‬
‫سهم واردات مسافرت از واردات خدمات‬
‫‪53.9‬‬ ‫‪55.4‬‬ ‫‪55.1‬‬ ‫‪53.7‬‬ ‫‪51.1‬‬
‫(درصد)‬
‫سهم واردات مسافرت از کل واردات کاال و خدمات‬
‫‪10.9‬‬ ‫‪11.2‬‬ ‫‪10.3‬‬ ‫‪10.2‬‬ ‫‪10.2‬‬
‫(درصد)‬
‫منبع‪ :‬بانک مرکزی ج‪.‬ا‪.‬ا‬

‫‪ .2‬منابع‬
‫‪ -‬بودجه خانوار بانک مرکزی جمهوری اسالمی ایران‬
‫‪ -‬حساب های ملی بانک مرکزی جمهوری اسالمی ایران‬
‫‪ -‬خالصه تحوالت اقتصادی بانک مرکزی جمهوری اسالمی ایران‬
‫‪ -‬نماگرهای اقتصادی بانک مرکزی جمهوری اسالمی ایران‬
‫‪-‬‬ ‫‪Travel & Tourism Economic Impact 2016 ,IRAN‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪http://www.wttc.org/datagateway‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪The Travel & Tourism Competitiveness Report ,2015‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪The Travel & Tourism Competitiveness Report ,2013‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪http://www.worldbank.org/en/country/iran‬‬

‫‪30‬‬