B¸o c¸o thùc tËp

M¹ch æn ¸p

PhÇn 1 : M¹ch æn ¸p bï dïng m¹ch so s¸nh

1) S¬ ®å nguyªn lý cña m¹ch æn ¸p

2) Gi¸ trÞ c¸c linh kiÖn

I
t
r
Þ

T
1

®
Ì
n
khuÕch ®¹i c«ng suÊt H1061 ; T2 vµ T3: ®Ìn D468
T4: IC æn ¸p 7812 ; C1 = C2 = 100
F/35V
R1 = 560
; R2 = R4 = 100k
; R3 = 1
/1W ; R5
1M

R6
560
; R7
100k
; Rt
56
/5W
3) T¸c dông cña c¸c linh kiÖn
- C1, C2 : hai tô läc nguån mét chiÒu ë ®Çu vµo vµ ®Çu ra
- T1 : khuÕch ®¹i c«ng suÊt ; T2 : ®Öm
- T4 : hä IC æn ¸p 7812 cã:
+ Ch©n 1 (IN): nèi víi nguån vµo
+ Ch©n 2 (COM): nèi ®Êt
+ Ch©n 3 (OUT): ®Çu ra cã ®iÖn ¸p æn ®Þnh +9V
- T4 : cÊp nguån cho ch©n 7 cña IC
- R1 : t¹o nªn ®iÖn ¸p cho ch©n 3 cña IC, phô thuéc vµo ®ièt DZ
 - DZ : ®ièt æn ¸p
- R2 : ®iÖn trë h¹n chÕ, cÊp nguån cho ch©n C cña T2
- R6 : ®iÖn trë chèng tù kÝch, h¹n chÕ ®iÖn ¸p, cÊp nguån cho ch©n B cña
T2
- Khèi T3- R4- R5 : b¶o vÖ
- R7 : t¹o ra ®iÖn ¸p so s¸nh, cÊp nguån cho ch©n 2 cña IC
- Rt : ®iÖn trë nhiÖt ®Ó lÊy ®iÖn ¸p ra æn ®Þnh
4) Nguyªn lý ho¹t ®éng cña m¹ch æn ¸p
M¹ch æn ¸p cã håi tiÕp ho¹t ®éng theo nguyªn t¾c chung cã thÓ
miªu t¶ b»ng s¬ ®å khèi nh- sau:
§iÖn ¸p vµo 1 PhÇn tö ®iÒu §iÖn ¸p ra æn
chiÒu æn ®Þnh khiÓn ®Þnh

Bé khuÕch ®¹i

§iÖn ¸p chuÈn Bé so s¸nh

Nguån mét chiÒu vµo lµ nguån mét chiÒu biÕn ®æi tõ (14÷32)V. IC
HA17741 lµ bé so s¸nh. Ch©n 3 cña IC ®-îc ®-a vµo ®iÖn ¸p chuÈn hay
®iÖn ¸p lÊy mÉu. §iÖn ¸p nµy æn ®Þnh nhê T4. Mét phÇn ®iÖn ¸p ra ®-îc
®-a vÒ so s¸nh víi gi¸ trÞ chuÈn trªn. Cô thÓ, sôt ¸p tõ ®Çu ra r¬i trªn ®iÖn
trë R7 ®-îc ®-a vÒ ch©n 2 cña IC, ®©y lµ gi¸ trÞ ®iÖn ¸p so s¸nh. KÕt qu¶ so
s¸nh ®-îc ®-a ra ch©n qua R6 h¹n chÕ (h¹n chÕ dßng) gåm T2 ®Öm vµ T1
khuÕch ®¹i c«ng suÊt vµo bé khuÕch ®¹i. Sau khi khuÕch ®¹i ®¹t kÕt qu¶ so
s¸nh sÏ ®i qua mét phÇn tö ®iÒu khiÓn. PhÇn tö ®iÒu khiÓn nµy sÏ thay ®æi
gi¸ trÞ tham sè cña nã (dßng ®iÖn hay ®iÖn ¸p). Sù thay ®æi ®ã theo xu
h-íng l©n cËn gi¸ trÞ chuÈn. ë ®©y T1 võa lµm nhiÖm vô khuÕch ®¹i c«ng
suÊt võa ®ãng vai trß phÇn tö ®iÒu khiÓn.
ë chÕ ®é Ura æn ®Þnh th× t¹o ra Ud (lµ chªnh lÖch ®iÖn ¸p gi÷a ch©n
2 vµ ch©n 3 cña IC). Gi¶ sö khi ®iÖn ¸p ra gi¶m th× ®iÖn ¸p cña R7 gi¶m
theo ®iÖn ¸p so s¸nh vµ nhá h¬n ®iÖn ¸p chuÈn
Ud
0 do vËy sÏ cã dßng
ra ch©n 6 (®é lín cña dßng nµy thÓ hiÖn kÕt qu¶ so s¸nh), dßng nµy gi¶m,
Ube cña T1 gi¶m
Ict gi¶m. Nh- vËy sôt ¸p trªn T1 vµ R3 sÏ gi¶m, Ura sÏ
t¨ng lªn bï trõ l-îng gi¶m ban ®Çu tøc lµ Ura æn ®Þnh.
 XÐt khèi b¶o vÖ gåm R4,R5, T3 ®Ó tr¸nh qu¸ t¶i cho c¸c T m¾c nèi
tiÕp víi t¶i: Khi dßng qu¸ t¶i lín tøc lµ sôt ¸p trªn Rt lín
U cña R5 t¨ng
mµ ®©y chÝnh lµ Ube cña T3 t¨ng
Ic T3 t¨ng
dßng ®i vµo cùc B cña T2
gi¶m. Nh- ®· ph©n tÝch ë trªn, dßng nµy gi¶m th× dßng ra t¶i gi¶m, sù bï
trõ nµy lµm cho Ira kh«ng t¨ng lªn qu¸ cao ®-îc n÷a.
5) S¬ ®å l¾p r¸p
Tõ s¬ ®å nguyªn lý ë trªn ta thiÕt kÕ s¬ ®å l¾p r¸p víi yªu cÇu sau:
- ChiÒu ngang: 14 khuyÕt ; chiÒu däc: 8 khuyÕt
- R1, R2, R3, R4, R5: 2 khuyÕt n»m däc th¼ng hµng ngang
- T2, T1, T3: 3 khuyÕt n»m ngang th¼ng hµng ngang
- R6: 2 khuyÕt n»m däc th¼ng hµng däc víi R3
- T4: 3 khuyÕt n»m ngang th¼ng hµng däc víi T2
- DZ C1, R7C2, Rt: 2 khuyÕt n»m däc th¼ng hµng ngang
6) C¸c møc ®iÖn ¸p, gi¸ trÞ R trong qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh c¸c møc ®iÖn ¸p
Theo nguyªn lý ho¹t ®éng muèn thay ®æi c¸c møc ®iÖn ¸p ra æn
®Þnh ta tiÕn hµnh ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p so s¸nh. Muèn vËy ta thay ®æi R7.
- Khi R7 t¨ng, U so s¸nh t¨ng so víi U chuÈn
Ura æn ¸p t¨ng
- Khi R7 gi¶m, U so s¸nh gi¶m so víi U chuÈn
Ura æn ¸p gi¶m.
Trong môc nµy ta ®iÒu chØnh R7 trong ph¹m vi R7
100k
vµ Ura
æn ¸p cùc ®¹i lµ 9V
Sau khi ®iÒu chØnh ta thu ®-îc c¸c møc ®iÖn ¸p 6V vµ 9V nh- sau:
- Møc 7V: R6 = 760
; R7 = 1,12 k

- Møc 9V: R6 = 560
; R7 = 100k

Gi¸ trÞ cô thÓ c¸c møc ®iÖn ¸p 6V vµ 9V nh- sau:

T1 T2 T3 DZ Uvµo Ura
Uce (V) 4,2 0 2 9 14
9
Ube (V) 0.4 0.6 0 9,4 32
Uce (V) 6,2 0 3.6 9 14
7
Ube (V) 0.4 0.8 0.6 9,4 32

---------------------------------------------------
PhÇn 2 : Tr¶ lêi c¸c c©u hái
C©u 1: Nªu nhiÖm vô cña ®ièt tiÕp ®iÓm vµ ®ièt tiÕp mÆt? VÏ m¹ch ®iÖn cña 2
lo¹i ®ièt trªn.
Tr¶ lêi:
* §ièt tiÕp ®iÓm: lo¹i ®ièt nµy cã diÖn tÝch mÆtghÐp rÊt nhá nªn cã ®iÖn
dung mÆt ghÐp Co rÊt nhá. V× vËy nã dïng tèt ë tÊt c¶ c¸c lo¹i dông cô.
Tuy nhiªn do diÖn tÝch mÆt ghÐp rÊt nhá nªn kh«ng cho phÐp dßng ®iÖn
lín ®i qua nã cho nªn nã kh«ng chÞu ®-îc c«ng suÊt lín.
NhiÖm vô cña ®ièt tiÕp ®iÓm
- Dïng trong m¹ch t¸ch sãng: thùc chÊt còng dïng hiÖu øng chØnh
l-u cña ®ièt nh-ng ë tÇn sè cao
- Trong c¸c m¹ch ®iÒu chÕ
 - Trong c¸c m¹ch trén tÇn: m¸y thu thanh, thu h×nh, ®o l-êng (cho
2tÇn sè kh¸c nhau cïng t¸c ®éng vµo 1 m¹ch ë ®Çu ra cã v« sè tÝn
hiÖu tÇn sè, chän 1 trong c¸c tÇn sè ®ã).
- Trong c¸c m¹ch xung: m¹ch lµm viÖc víi tÝn hiÖu ®ét biÕn rÊt
nhanh
* §ièt tiÕp ®iÓm: lo¹i ®ièt nµy cã diÖn tÝch mÆt ghÐp t-¬ng ®èi lín nªn
®iÖn dung mÆt ghÐp Co lín. V× vËy ®ièt kh«ng dïng ®-îc ë tÇn sè cao. ¦u
®iÓm quan trong cña lo¹i ®ièt nµy lµ cã thÓ cho c«ng suÊt võa hoÆc lín.
NhiÖm vô cña ®ièt tiÕp mÆt:
- Dïng trong m¹ch chØnh l-u
- Dïng trong m¹ch ®iÒu khiÓn trªn c¬ së lµ khi ®ièt:
+ Ph©n cùc thuËn th× ®iÖn trë trong nhá nªn coi nh- ®ièt nèi t¾t
+ Ph©n cùc ng-îc th× ®iÖn trë trong lín nªn coi nh- ®ièt hë m¹ch
- Dïng ®Ó thay thÕ cho ®iÖn trë th-êng trong c¸c m¹ch cÇn æn ®Þnh
chÕ ®é nhiÖt khi nhiÖt ®é thay ®æi.

C©u 2: Trong m¹ch æn ¸p häc: m¹ch Darlington lµm viÖc tèt khi Uce(T2) b»ng
bao nhiªu? T¹i sao? Tr×nh bµy nguyªn lý lµm viÖc.
Tr¶ lêi:
Khi m¹ch Darlington lµm viÖc tèt khi Uce(T2) lu«n = 0V. V× ta th-êng
dïng gi¸ trÞ ®iÖn trë R2 rÊt lín do vËy víi nguån cÊp nhá tõ 14V – 32V th×
sôt ¸p qua R2 lµ rÊt lín lµm cho hÇu nh- kh«ng cßn dßng vµo ch©n IC cña
T2.

C©u 3: Khi miÒn tiÕp gi¸p BE(T2) ®øt th× UCE(T1) b»ng bao nhiªu? T¹i sao?
Tr¶ lêi:
Do T2 lµ transistor ph©n cùc ng-îc npn ®-îc m« h×nh ho¸ bëi 2 ®ièt d-íi
®©y:
Nh- vËy khi ®øt miÒn tiÕp gi¸p BE cña T2 th×
kh«ng cßn dßng ®iÖn ra khái ch©n E nªn còng
kh«ng cßn dßng Ib cña T1. §Çu E cña T1 lóc nµy
coi nh- ®-îc nèi ®Êt, cßn ®Çu C cña T1 vÉn ®-îc cung cÊp bëi ®iÖn ¸p
nguån.
VËy : UCE(T1) = Uvµo

C©u 4: Trong s¬ ®å nguyªn lý nguån xung:

- Nªu c¸c linh kiÖn tham gia b¶o vÖ?
- Nªu nhiÖm vô cña D7? Khi D7 bÞ chËp th× x¶y ra hiÖn t-îng g×?
- Khi nguån lµm viÖc tèt ta ng¾t 1 trong 4 ®iÖn trë sau m¹ch cã lµm viÖc
kh«ng? T¹i sao?
Tr¶ lêi:
S¬ ®å khèi cña nguån xung:
Nguån Nguån STR AC DC
AC DC

C¸c linh kiÖn tham gia b¶o vÖ:

- Khèi 1: gåm cÇu ch×, tri¾c(b¶o vÖ sÐt ®¸nh hoÆc qu¸ ¸p), C1 vµ C2 lµ c¸c
tô b¶o vÖ. Cuén d©y chèng nhiÔu Cn ®Ó tr¸nh ¶nh h-ëng cña c¸c thiÕt bÞ
kh¸c ®Õn m¹ch khi ho¹t ®éng cïng lóc.
- Khèi 2: khèi ®iÒu chØnh cÇu D2 cã c¸c tô m¾c song song víi c¸c ®ièt b¶o
vÖ, ®iÖn ¸p 1 chiÒu sau khi chØnh l-u r¬I trªn ®iÖn trë C5
+ Khi Uvµo tõ 80 - 150V th× UC 5 = 150V mét chiÒu
+ Khi Uvµo tõ 110 - 240V th× UC 5 = 300V mét chiÒu nªn ®iÖn ¸p rÊt lín
(do ®ã tô C5 ph¶I lµ tô cao ¸p)
- Khèi STR lµ khèi dao ®éng cã ®Çu 3 lµ ®iÖn ¸p 1 chiÒu vµo, ®Çu 1 nèi
®Êt nguån, ®Çu 4 vµo ®iÒu khiÓn. Ura ë ®Çu 2 lµ xung ®-îc ®-a vµo c¸c
®Çu d©y cña m¸y biÕn ¸p. C¸c ®iÖn trë m¾c nèi tiÕp ®-a vµo ch©n 3 lµ
®iÖn trë h¹n chÕ hay ®iÖn trë måi. V× UC 5 rÊt lín nªn ®Ó cã ®iÖn ¸p vµo
®Çu 3 nhá ng-êi ta sÏ lµm sôt ¸p bëi c¸c ®iÖn trë nµy.
- Khèi biÕn ¸p xung: xung ®-îc t¹o ra ®-a vµo s¬ cÊp cña m¸y biÕn ¸p
xung. U c¶m øng ®-a sang thø cÊp cña m¸y biÕn ¸p, c¸c cuén thø cÊp nµy
®-îc quÊn riªng rÏ ®-a vµo 8 ®Çu ra trªn c¸c cuén d©y kh¸c nhau.
- NhiÖm vô cña D7 : D7 m¾c ng-îc chiÒu víi c¸c ®ièt kh¸c ®Ó lÊy ra nguån
©m. Khi D7 chËp m¹ch vÉn ho¹t ®éng b×nh th-êng.
- Nguån xung lµ lo¹i håi tiÕp cã dïng thªm photo quang ®Ó cã thÓ ®iÒu
khiÓn khèi xung STR. V× v©y khi ng¾t c¸c ®iÖn trë h¹n chÕ m¹ch vÉn ho¹t
®éng b×nh th-êng (R1, R2, R3, R4). Thùc chÊt c¸c ®iÖn trë nµy chØ cã
nhiÖm vô lµm sôt ¸p ®Ó ®-a vµo ®Çu 3 cña STR.

C©u 5: Tô läc nguån xung, nguån dïng biÕn ¸p h¹ ¸p ®æi cho nhau ®-îc kh«ng?
Tr¶ lêi:
* Trong nguån xung cã c¸c nhãm tô hãa:
- Nhãm tô b¶o vÖ vµ C1, C2 nèi cïng víi cuén d©y chèng nhiÔu
- Nhãm tô dïng san b»ng ®iÖn ¸p 1 chiÒu nèi song song víi c¸c ®iÖn
¸p trong chØnh l-u cÇu.
- Tô läc tÝn hiÖu xoay chiÒu C5
- C¸c tô läc ®-îc nèi víi 1 ®ièt ë cuén d©y thø cÊp còng cã t¸c dông läc tÝn
hiÖu.
* Trong nguån biÕn ¸p h¹ ¸p chØ cã tô ho¸ läc nguån lµ ph¼ng tÝn hiÖu do
®ã kh«ng thÓ ®æi chóng cho nhau.

C©u 6: VÏ m¹ch m¾c hä 7812, 7905. §iÒu kiÖn ®Ó 2 IC trªn lµm viÖc?
Tr¶ lêi:
- Yªu cÇu ®èi víi hä 78XX lµ Uvµo ph¶i lín h¬n Ura cÇu æn ®Þnh.
- Yªu cÇu ®èi víi hä 7905 lµ Uvµo ph¶I cã gi¸ trÞ ©m h¬n -5V

** §¸nh gi¸ vÒ bµi thùc tËp

Bµi thùc tËp víi m¹ch nguån æn ¸p ®· cho em cã c¬ héi ®Ó vËn dông
nh÷ng kiÕn thøc lý thuyÕt ®· häc ®Ó lµm ra mét s¶n phÈm thùc tÕ. Tõ bµi
thùc tËp nµy em ®· rót ra ®-îc mét sè kü n¨ng thùc hµnh nh- sau:
 - ChuyÓn 1 s¬ ®å nguyªn lý thµnh s¬ ®å l¾p r¸p sao cho gän, râ rµng vµ dÔ
hiÓu.
- BiÕt c¸ch hµn ch©n linh kiÖn, hµn d©y dÉn sao cho mèi hµn bang,
®Ñp vµ ch¾c ch¾n.
- TiÕp tôc hoµn thiÖn thªm kh¶ n¨ng sö dông ®ång hß v¹n n¨ng, biÕt
nhËn d¹ng thªm 1 sè lo¹i linh kiÖn míi
- BiÕt c¸ch ®iÒu chØnh 1 m¹ch sao cho ®¹t ®-îc yªu cÇu ®Ò ra, v×
m¹ch thùc tÕ bao giê còng cã sai sè so víi tÝnh to¸n trªn lý thuyÕt.
Qua ®©y em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy Vò Sinh Th-îng, gi¸o viªn trùc
tiÕp h-íng dÉn nhãm em ®· gióp ®ì nhiÖt t×nh, chu ®¸o ®Ó chóng em
hoµn thµnh bµi thùc tËp nµy.