Ερευνητική Εργασία - Υπεύθυνη καθηγήτρια: κ. Χαραλαμποπούλου Ξ.

Ξένια

Σελίδα Στην Ελληνική

Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική
Π.Π. Λύκειο Ιωνιδείου Σχολής

2014-2015
[1]
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Η πόρτα στην παράδοση................................................................................3

Τα παράθυρα στην ελληνική παραδοσιακή αρχιτεκτονική.........................26

Παραδοσιακοί εξώστες σε όλη την Ελλάδα.................................................46

Παραδοσιακή αρχιτεκτονική - Στέγες..........................................................75

Εισαγωγή
Κατά το σχολικό έτος 2014-2015 οι μαθητές της Ιωνιδείου Σχολής Πειραιά
είχαν την ευκαιρία να συμμετάσχουν στο Project της Α’ τάξης με θέμα
« Αρχιτεκτονικά στοιχεία κτηρίων» υπό την επίβλεψη της εκπαιδευτικού κ. Ξ.
Χαραλαμποπούλου. Στα πλαίσια του μαθήματος και μέσα σε ένα ευχάριστο
κλίμα συνεργασίας αναζητήσαμε στο διαδίκτυο και σε άλλες πηγές υλικό
( πληροφορίες και φωτογραφίες ) σχετικά με στοιχεία παραδοσιακών κτηρίων
σε όλη την Ελλάδα, όπως πόρτες, παράθυρα, εξώστες και στέγες. Στη
συνέχεια ταξινομήσαμε το υλικό μας ανά χαρακτηριστικό γεωγραφικό
διαμέρισμα και κάναμε προσπάθειες για τη δημιουργία τρισδιάστατης
αναπαράστασης κάποιων στοιχείων (τέχνημα). Τέλος, κάθε μαθητής
αναζήτησε και φωτογράφισε στοιχεία παραδοσιακής αρχιτεκτονικής στη
γειτονιά του αλλά και ευρύτερα. Το αποτέλεσμα είναι εκπληκτικό και
παρατίθεται στο τέλος της εργασίας αυτής.

[2]
[3]
[4]
Ρέθυμνο:
Χαρακτηριστικό των παραδοσιακών πορτών της πόλης του Ρεθύμνου είναι
το γεγονός ότι θα διακρίνουμε
ένα ανοιχτό ή σκούρο μαύρο
χρώμα το οποίο κάνει την
αντίθεση με το άσπρο χρώμα
του τοίχου των σπιτιών. Ένα
άλλο εξίσου σημαντικό
χαρακτηριστικό είναι το
χρυσαφί σε χρώμα χερούλι που
βρίσκεται σχεδόν σε όλες τις
πόρτες.

Χανιά:
Οι πόρτες στα Χανιά από ότι μπορούμε να παρατηρήσουμε έχει υιοθετήσει
το ίδιο στυλ σε ότι αφορά το
χρώμα της πόρτας.

Μία βασική διαφορά είναι

πως δεν υπάρχουν παράθυρα
πάνω στην πόρτα ενώ στην
πόλη του Ρεθύμνου
υπάρχουν.

Επίσης, τα χερούλια είναι και

στα Χανιά χρυσαφί αλλά
διαφέρουν ως προς το σχήμα
και την μορφή τους, η οποία είναι πεταλοειδή και έτσι δεν λέγονται πια
χερούλια αλλά κερκέλια.

[5]
Ηράκλειο:
Στο Ηράκλειο βλέπουμε πως το κερκέλι έχει και κάποια μορφή πάνω του
σχεδιασμένη, συνήθως την κεφαλή ενός ταύρου αλλά μπορεί να
απεικονίζει και άλλες διάφορες θεότητες.

[6]
Άλλες εικόνες από πόρτες στην Κρήτη:

[7]
[8]
[9]
Ιστορία

Το νησί κατοικήθηκε από τους Προϊστορικούς χρόνους. Αποικίστηκε αρχικά

από τους Κάρες και στους ιστορικούς χρόνους δέχτηκε Δωριείς από
την Αργολίδα. Τον 7ο-6ο αι. π.Χ., η Κως μαζί με τις πόλεις
Κνίδο, Αλικαρνασσό, Ιάλυσο, Κάμειρο και Λίνδο, αποτέλεσε τη Δωρική
εξάπολη. Το 500 π.Χ. κατακτήθηκε από τους Πέρσες, από τους οποίους
ελευθερώθηκε το 479 π.Χ. και έγινε μέλος της Αθηναϊκής Συμμαχίας.
Γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη τον 4ο αι. π.Χ. κυρίως ύστερα από την
εγκαθίδρυση της νέας πόλης της Κω (366 π.Χ.) στην Β.Α. ακτή του νησιού,
στη θέση της σημερινής πρωτεύουσας. Στην Κω γεννήθηκε ο πατέρας της
Ιατρικής Ιπποκράτης (460-357 π.Χ.), μετά το θάνατο του οποίου
καθιερώθηκε στο νησί το Ασκληπιείο. Κατακτήθηκε από το Μέγα
Αλέξανδρο το 366 π.Χ.

Αρχιτεκτονική

Η αρχιτεκτονική της Κω είναι ιδιαίτερη, γιατί έχει δεχτεί πολλές επιδράσεις

από το ξένο στοιχείο. Κατά την Οθωμανική περίοδο, η πόλη είχε όλα τα
χαρακτηριστικά των λεγόμενων πόλεων–παζαριών. Η ζωή περιοριζόταν
στον εμπορικό δρόμο, γύρω από τον οποίο ζούσαν αποκλειστικά
μουσουλμάνοι και στο τσαρσί που βρισκόταν στο κέντρο της πόλης, στην
πλατεία του Πλατάνου.
Σε πολλά σημεία του νησιού υπάρχουν μουσουλμανικά τεμένη και πηγές.
Κατά την περίοδο της Ιταλοκρατίας, η Κως δέχτηκε επιρροές από τη
Βενετσιάνικη αρχιτεκτονική. Επίσης, η Κως αποτελεί ξεχωριστή περίπτωση
ανάμεσα στα υπόλοιπα νησιά της Δωδεκανήσου, καθώς μετά τον
καταστροφικό σεισμό του 1933 ανοικοδομήθηκε από τους Ιταλούς
σύμφωνα με νέο πολεοδομικό σχέδιο. Διαιρέθηκε σε τρεις οικιστικές ζώνες
με ταξικά κριτήρια: το βόρειο, το κεντρικό και το ανατολικό. Ο βόρειος
τομέας είναι κατακερματισμένος σε μικρές κατοικίες, για τα λαϊκά
στρώματα της πόλης (case popolari). Το κεντρικό τμήμα αποτελούνταν
κατά κύριο λόγο από διώροφες κατοικίες με ισόγεια καταστήματα, στις
οποίες κατοικούσαν τα μέλη της αστικής τάξης (palazzine).
Τέλος, στην ανατολική ζώνη οικοδομήθηκαν επαύλεις σε κήπους για τους
Ιταλούς εποίκους (villini). Άλλα στοιχεία της Ιταλικής επιρροής είναι οι

[10]
εκτεταμένες ζώνες πρασίνου στην πόλη, που περιλαμβάνουν και τροπικά
φυτά, καθώς και τα χαρακτηριστικά δημόσια κτίρια που σχεδιάστηκαν από
Ιταλούς αρχιτέκτονες και βρίσκονται τόσο στην πόλη όσο και στους
οικισμούς της Αντιμάχειας και της Καρδάμαινας.
Τα κτίρια που οικοδομήθηκαν πριν το σεισμό (Δημαρχείο, Γενικό
Νοσοκομείο, Διοικητήριο κ.ά.) διαφέρουν από τα μετασεισμικά (Casa del
Fascio, Δημοτική Αγορά, Casa Balilla κ.ά.) ως προς τη μορφή, καθώς τα μεν
πρώτα είναι κατεξοχήν δείγματα εκλεκτικισμού, ενώ τα δεύτερα έχουν
στοιχεία ρασιοναλισμού και φασιστικής αρχιτεκτονικής.
Το 1948, με την ένωση των Δωδεκανήσων με την Ελλάδα, διαμορφώθηκε
μια νέα αρχιτεκτονική πραγματικότητα. Τότε οικοδομήθηκαν στο νησί
μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες για να καλύψουν την ανάγκη της μεγάλης
τουριστικής ανάπτυξης που ξεκίνησε.
Η παραδοσιακή αρχιτεκτονική δεν άντεξε τη φθορά του χρόνου και
αντικαταστάθηκε από τη μοντέρνα οικοδομή. Τη συναντάμε κυρίως στα
χωριά Ασφενδιού, Πυλί, Κέφαλο και Αντιμάχεια, όπου τα χαμηλά και
πλατυμέτωπα μονόσπιτα, με σχήμα παραλληλόγραμμο, απλή τοιχοδομία
και επίπεδη στέγη, κάποια πέτρινα και άλλα όχι, είναι βαμμένα με άσπρο
χρώμα και έχουν πορτοπαράθυρα χρωματισμένα με φωτεινά χρώματα. Το
εσωτερικό του σπιτιού είναι, όπως και στα υπόλοιπα Δωδεκάνησα,
ιδιαίτερα φροντισμένο, ανταποκρινόμενο στις λειτουργικές ανάγκες της
αγροτικής οικογένειας. Αξιοσημείωτος είναι ο μακρύς τοίχος, ο κανιότοιχος
ή γκανότοιχος όπως ονομάζεται, στον οποίο κρέμονταν πιάτα, κάδρα, ο
καθρέφτης του σπιτιού και άλλα απαραίτητα αντικείμενα που κάλυπταν τις
βασικές ανάγκες του σπιτιού. Σε πολλά μέρη του νησιού, είναι
χαρακτηριστικοί και οι παραδοσιακοί ανεμόμυλοι, με πιο χαρακτηριστικό
αυτόν της Αντιμάχειας. Υπάρχουν επίσης πολλά στενά, πετρόχτιστα
δρομάκια.

[11]
[12]
Χαρακτηριστικά
Οι παραδοσιακές πόρτες της Κω, όπως
παρατηρούμε, είναι έντονα επηρεασμένες
από την εποχή της πειρατείας και
γενικότερα από τις εποχές-χρονικές
περιόδους- που ήταν υπό την κατοχή των
Οθωμανών(1522), των Ιταλών (1912), των
Γερμανών(1943) και των Άγγλων(1945).
Οι παλαιότερες πόρτες είναι πιο απλοϊκές
και φτωχές, λόγω της φτώχειας που
επικρατούσε τα παλιά χρόνια στην Κω, και
γενικότερα σ' όλα τα νησιά. Ήταν συνήθως
ξύλινες ή από πέτρα, λιτές και χωρίς
καθόλου σχέδια. Οι ξύλινες πόρτες
φτιάχνονταν από τρεις ξύλινες σανίδες που
τις κάρφωναν παράλληλα ενώ δύο άλλα ξύλα καρφώνονταν κάθετα από τη
φορά των σανίδων, στο πάνω και στο κάτω μέρος της πόρτας, με σκοπό τη
στήριξη της.
Οι νεώτερες πόρτες ήταν πιο περίτεχνες, καθώς τη μετέπειτα εποχή,
όταν η Κως ενσωματώθηκε με την Ελλάδα, οι κάτοικοι άρχισαν να
ασχολούνται με το εμπόριο και πλούτισαν. Οι πόρτες αυτές ήταν συνήθως
ξύλινες ή σιδερένιες. Οι ξύλινες πόρτες ήταν επεξεργασμένες και
''διακοσμημένες'' με διάφορα σχέδια, τις περισσότερες φορές με
γεωμετρικά σχήματα. Επίσης, παρατηρούμε ότι οι νεώτερες πόρτες έχουν
τα λεγόμενα ''ανακουφιστικά τόξα'', δηλαδή πέτρες που έχουν λαξευτεί σε
ημικυκλικό σχήμα έτσι ώστε να μην πέφτει όλο το βάρος πάνω στις πόρτες.
Αυτό είναι ένα στοιχείο που το συναντάμε στις νεώτερες κατασκευές,
αφού η τεχνογνωσία για την κατασκευή κτιρίων και πορτών είχε
προοδεύσει σημαντικά μέσα σ' όλα αυτά τα χρόνια.

[13]
Εργασία Κων/νου Βάββα

[14]
'Χαρακτήρας' Ηπειρώτικης Πόρτας
Η Ήπειρος είναι μία περιοχή γνωστή για την σκληρότητα των τοπίων της,
τις αντίξοες καιρικές συνθήκες αλλά και τις κατά καιρούς δύσκολες
περιόδους που έχει περάσει. Αυτοί οι παράγοντες σε συνεργασία με την
απαράμιλλη αισθητική της αρχιτεκτονικής της δεν θα μπορούσαν παρά να
γράψουν ένα σημαντικό κεφάλαιο στην ιστορία της ‘’Παραδοσιακής
Ελληνικής Πόρτας’’

1.1: Θύρα εκκλησίας στην Παραμυθιά της Ηπείρου

[15]
Είδη παραδοσιακών τοπικών πορτών
Σε αυτήν την εργασία θα ασχοληθούμε ολοκληρωτικά με τις εξωτερικές
θύρες. Οι πόρτες στην Ήπειρο χωρίζονται σε 2 κατηγορίες:

 Τις πόρτες των αρχοντικών μέσα στις μεγάλους οικισμούς (Ιωάννινα,

Μέτσοβο, Άρτα, Κόνιτσα)
 Τις παραδοσιακές πόρτες των σπιτιών στα γραφικά χωριά της
Ηπείρου (Ζαγοροχώρια, Τζουμέρκα)

1.2: Πόρτα
αρχοντικού στο
κάστρο των
Ιωαννίνων

1.3: Πόρτα
οικίας στο
Συρράκο
Τζουμέρκων

[16]
Πόρτες αρχοντικών
Η πόλη των Ιωαννίνων αλλά και άλλοι μεγάλοι οικισμοί λόγω του
σημαντικά ανεπτυγμένου εμπορίου γνώρισαν μεγάλη αρχιτεκτονική
άνθηση.

Οι πόρτες των αρχοντικών χαρακτηρίζονταν από:

 Τα επιβλητικά μαρμάρινα αγκωνάρια

 Ένα είδος ανακουφιστικού τριγώνου (όχι πάντα) σε τριγωνική μορφή

 Μερικές φορές (όχι πάντα) από περίτεχνα χερούλια

1.4: Οικία αρχοντικού στο νησάκι της Παμβώτιδας Ιωαννίνων

[17]
Πόρτες σε παραδοσιακούς οικισμούς
Οι παραδοσιακές αυλόπορτες (οβοροί) στα χωριά χαρακτηρίζονται:

o Διπλά, μεγαλόπρεπα βαρβαρικά και βαριά ξύλινα φύλλα ενισχυμένα

για μεγαλύτερη ασφάλεια με αλογοκάρφια και άλλες
σιδηροκατασκευές.
o Στέγαση από κεραμίδια του τοπικά χαρακτηριστικού σχιστόλιθου

1.5: Αυλόπορτα οικίας στο χωριό Αρίστη των Ζαγοροχωρίων

[18]
 Εικόνες θυρών από όλη την Ήπειρο

1.6: Αυλόπορτα από το χωριό Βίκος των Ζαγοροχωρίων

1.7:Μεταλλικός μεντεσές παραδοσιακής ξύλινης πόρτας

[19]
1.8: Πόρτα αρχοντικού στο χωριό Αρίστη των Ζαγοροχωρίων

1.9: Παραδοσιακές αυλόπορτες στο χωριό Πάπιγκο

[20]
2.1:Πόρτα αρχοντικού στο χωριό Πάπιγκο των Ζαγοροχωρίων

2.3:Αυλόπορτα στο χωριό Βίτσα των Ζαγοροχωρίων

[21]
2.4: Αυλόπορτα στο χωριό Κήποι των Ζαγοροχωρίων

[22]
[23]
Στο εσωτερικό των σπιτιών οι πόρτες είναι λίγες και χωρίζου κυρίως
χώρους, δεν έχουν καμία αμυντική άξια ούτε στις περισσότερες
περιπτώσεις στολίζονται από σχέδια.

Οι ξυλουργικές εργασίες αναπτύχθηκαν ιδιαίτερα στα Δωδεκάνησα

περίτεχνες πόρτες κάνουν την εμφάνιση τους από τις αρχές της
τουρκοκρατίας. Απεικονίζοντας παραστάσεις από τη φύση πχ λουλούδια,
φυτά. Τα κουδούνια είναι μεταλλικά και αποτελούνται από ένα βαρύ
μεταλλικό μέρος που χτυπάει σε ένα άλλο μέσα στη πόρτα δημιουργώντας
κρότο ειδοποιώντας έτσι για την άφιξη του επισκέπτη. Ένα άλλο
συνηθισμένο σχέδιο είναι τα γεωμετρικά τετράγωνα η παραλληλόγραμμα
τοποθετημένα το ένα μέσα στο άλλο έτσι ώστε να δημιουργούν ένα
όμορφο γεωμετρικό μοτίβο.
Τα 2 φυλά που έχουν οι εξωτερικές πόρτες κινούνται ανεξάρτητα. Το ένα
είναι στερεωμένο στο τοίχο με ένα ισχυρό σίδερο και το άλλο στηρίζεται
πάνω του με ένα περάτη. Στο πάνω μέρος της εξώπορτας υπάρχουν κενά
που επιτρέπουν στον ιδιοκτήτη να βλέπει ποιος έρχεται.

[24]
ΕΙΚΟΝΕΣ:

[25]
Παραδοσιακή αρχιτεκτονική Κτηρίων –
Παράθυρα
Τα παράθυρα στην ελληνική παραδοσιακά αρχιτεκτονική
Γαλήνη Καψάλη - Παναγιώτα Γεωργοπούλου - Καλαϊτσίδου Διονυσία - .......

[26]
 ΠΑΡΑΘΥΡΑ ΣΤΟ ΙΟΝΙΟ
Τα Επτάνησα έχουν διαφορετική αρχιτεκτονική από αυτή των Κυκλάδων, που
συχνά συνδέεται λανθασμένα με την αρχιτεκτονική όλης της Ελλάδας και των
νησιών της, δηλαδή τη γραμμική αρχιτεκτονική με τις αδρές γραμμές, τις
επίπεδες οροφές, τις χρωματιστές πόρτες και παράθυρα και τα λευκά σπίτια.
Παρατηρούμε πως η αρχιτεκτονική του Ιονίου είναι επηρεασμένη από τη Δύση
και κυρίως από το Ενετικό στιλ αρχιτεκτονικής. Επιπλέον σε ορισμένα μέρη τα
κτήρια είναι χτισμένα με ειδικό τρόπο ώστε να προσφέρουν αντισεισμική
προστασία., ενώ δεν λείπει η αίσθηση του μέτρου.

ΙΘΑΚΗ
Η αρχιτεκτονικη της Ιθακης
ακολουθεί την αρχιτεκτονική του
υπόλοιπου Ιονίου και το δυτικό
πρότυπο. Για λόγους άμυνας, τα
σπίτια είχαν έναν ή δύο ορόφους,
χοντρούς τοίχους, ξύλινες πόρτες,
στενά παράθυρα και καθόλου
μπαλκόνια. Το κτίσμα
κατασκευαζόταν για να προστατεύει
τους ενοίκους από πειρατές, σαν
μικρό φρούριο.

[27]
ΚΕΡΚΥΡΑ
Στην Κέρκυρα παρατηρούνται επιρροές από τη Δύση και βλέπουμε μια διάθεση
για απλοποίηση και την αίσθηση του μέτρου. Η αρχιτεκτονική της Κέρκυρας
αποτελεί παράδειγμα ομαλής μετάβασης στον νεοκλασικισμό από τους
προηγούμενους ρυθμούς.

Ρυθμοί που επικρατούν στην Κέρκυρα:

Βενετοκρατία: στοιχεία της αναγέννησης, μανιερισμού και μπαρόκ. Ελάχιστα

γοτθικά στοιχεία
Αγγλοκρατία: κτήρια επηρεασμένα από νεοκλασικισμό

[28]
ΛΕΥΚΑΔΑ
Ο δυτικός πολιτισμός, ιδίως ο ενετικός, επηρέασε πολύ την αρχιτεκτονική του
νησιού. Τα παραδοσιακά κτίσματα ήταν διώροφα και τριώροφα με αψίδες και
εντυπωσιακά γνωρίσματα, κατά τον ενετικό αρχιτεκτονικό ρυθμό.

[29]
ΖΑΚΥΝΘΟΣ
Η αρχιτεκτονική της Ζακύνθου έχει δεχτεί επιρροές από τους πολιτισμούς της
δυτικής Ευρώπης: Ενετούς, Γάλλους και Άγγλους που κατέκτησαν το νησί. Για
αυτό η ζακυνθινή αρχιτεκτονική συνδυάζει μπαρόκ και αναγεννησιακά στοιχεία.

[30]
ΚΥΘΗΡΑ

Η αρχιτεκτονική των κτιρίων είναι λιτή, χωρίς ιδιαίτερους διακόσμους και σχέδια.
Οι αιγαιοπελαγίτικες και οι βενετικές επιρροές στην αρχιτεκτονική των Κυθήρων,
καθώς επίσης και η χαρακτηριστική τεχνοτροπία της Μάνης δημιουργούν
πλουραλισμό στην αισθητική τους. Το οικιστικό μοντέλο είναι καθαρά αγροτικό.
Οι διαστάσεις των κτηρίων δεν διατηρούν συγκεκριμένες αναλογίες. Η συμμετρία
στα σχέδια συναντάται σε ελάχιστες περιπτώσεις.

[31]
 ΠΑΡΑΘΥΡΑ ΣΤΗ ΜΑΝΗ
Πυργοκατοικίες
Ως τον περασμένο αιώνα η ανασφάλεια και η άμυνα προσδιόριζαν σε
σημαντικό βαθμό την οργάνωση και την κατασκευή των κατοικιών στην
περιοχή της Μάνης. Οι καπετάνιοι και οι επικεφαλείς των δυνατών
οικογενειών των βόρειων επαρχιών έφτιαχναν πύργους - κατοικίες 3 έως 5
ες ορόφους που σε ειρηνικές περιόδους χρησίμευαν ως μόνιμη ή εποχιακή
διαμονή, ενώ σε καιρούς επικίνδυνους γίνονταν καταφύγιο και πολεμικό
οχυρό.

Κάθε κύριος όροφος του πύργου έχει 1 έως 4 παράθυρα, συνήθως τοξωτά.
Στην ποδιά ή στα πλευρά των παραθύρων συχνά εξέχουν φουρούσια ή
πλακόπετρες που σε εμπόλεμες
περιόδους στήριζαν πετρομάχους ή
πολεμίστρες. Συχνά στα χαμηλότερα
παράθυρα παρατηρείται μια
προστατευτική σιδεριά ενώ τα
μεγαλύτερα παράθυρα είναι στον
ανώτερο και πιο επίσημο όροφο, που
χρησίμευε ως χώρος υποδοχής και
ύπνου.

Η εξωτερική διακόσμηση είτε έλειπε

εντελώς είτε περιοριζόταν σε
στοιχειώδη αποτρεπτικά, ευγονικά,
διακοσμητικά χαράγματα
ή ανάγλυφα και στη
χάραξη της
χρονολογίας του
κτισίματος.

[32]
Κατασκευή Παραθύρων
Το ευρύχωρο παράθυρο της σοφίτας στον άξονα της στενής πρόσοψης
αποτελεί τυπικό στοιχείο πολλών σπιτιών. Στις παλιότερες ιδίως
περιπτώσεις, το τοξωτό ανώφλι* αποτελούνταν συνήθως από δύο
λαξεμένους ασβεστόλιθους ή σπανιότερα από ένα μόνο ολόσωμο λίθο.
Άλλοτε το ημικύκλιο το διαμόρφωναν πολλές μικρές λαξεμένες πέτρες, τα
καμαρολίθια. Έπειτα, ένα δεύτερο τόξο από αδρά ή καλά λαξεμένα λιθάρια
έστεφε το βασικό τοξωτό ανώφλι. Σε ορισμένα πιο καλά σπίτια, στην
κύρια στενή πλευρά ανωγιού ένα συμμετρικό ζευγάρι παραθύρων χάριζαν
περισσότερο φως και θέα και διαμόρφωναν μία ευχάριστη πρόσοψη.
Παλιά κύρια ανοίγματα με οριζόντιο ανώφλι σώζονται λίγα. Επικράτησαν
σταδιακά σε όλη τη Μάνη τα παράθυρα με λαξευμένο λίθινο ή μαρμάρινο
πλαίσιο και ευθύγραμμο οριζόντιο ανώφλι που συνδυαζόταν με
ανακουφιστικό τόξο. Σε αρκετές περιπτώσεις το τύμπανο του τόξου του
διαμόρφωναν ολόσωμες λαξεμένες πλάκες, που ήταν συχνά στολισμένες
με ανάγλυφα ή εγχάρακτα σχέδια. Τζάμια στις παλαιότερες φάσεις δεν
υπήρχαν. Τα φύλλα των παραθύρων ήταν σανιδένια, μονόφυλλα ή
δίφυλλα, καρφωτά με οριζόντιες τραβέρσες.

[33]
Στις καλύτερες περιπτώσεις φτιάχνονταν πιο προσεγμένα «περαστά».
Εξίσου στοιχειώδη ήταν και τα σιδερένια στοιχεία για την ανάρτηση των
φύλλων. Τα χαμηλότερα παράθυρα ορισμένων σημαντικών κτιρίων είχαν
περαστή σιδεριά για ασφάλεια. Άλλα είχαν χαμηλά ξύλινα κάγκελα, απλά ή
σκαλιστά. Δίπλα από τα παράθυρα πρόβαλλαν συχνά μία ή δύο πλάκες ή
φουρούσια* με απλή ή και πιο επιμελημένη λάξευση και διακόσμηση,
όπου ακουμπούσαν ή κρεμούσαν τρόφιμα και προϊόντα που έπρεπε να
λιαστούν, να αεριστούν ή να συντηρηθούν σε δροσιά. Εκεί έβαζαν και
δοχεία με φυτά (γι’ αυτό ονομάζονταν και περιβολιάστρες). Δύο ή τρεις
πλακόπετρες ή λαξεμένοι προβολίσκοι εξείχαν συχνά στην ποδιά του
παραθύρου, τα οποία σε περιόδους ταραχών στήριζαν την πολεμίστρα ή
πετρομάχο, δηλαδή το λεπτό πέτρινο πέτασμα που προφύλαγε το
παράθυρο ενώ, ταυτόχρονα, το μετέτρεπε σε βασικό πολεμικό στοιχείο με
ντουφεκότρυπες και ανοίγματα για να ρίχνουν στους εχθρούς πέτρες και
καυτά υγρά. Άλλες ιδιαίτερες πολεμότρυπες και ζεματίστρες,
επιμελημένης κάποτε μορφής κατασκευάζονταν εξαρχής δίπλα στα
παράθυρα.

ΕΙΚΟΝΕΣ:

[34]
Τρόποι διαμόρφωσης ανοιγμάτων

Ανακουφιστικό τόξο στο άνοιγμα Παραμένει το τόξο και μπαίνει το κούφωμα

Ορθογώνιο άνοιγμα Το πρέκι των παραθύρων και το πορτών

(πιο νεωτεριστικό) (ήταν συνήθως είτε ξύλινο είτε πέτρινο.)

[35]
Σχετική Ορολογία
Ανώφλι: Οριζόντιο δοκάρι, από ξύλο, πέτρα ή μέταλλο, που αποτελεί το
πάνω μέρος ενός ανοίγματος τοίχου και συγκρατεί την τοιχοποιία.

Πρέκι: Τα πρέκια είναι τα οριζόντια δοκάρια που βρίσκονται πάνω από ένα
παράθυρο. Πολύ σημαντικό δομικό στοιχείο διότι, κρατάνε τον τοίχο που
βρίσκεται πάνω από το κενό που αφήνει το παράθυρο.

Φουρούσι: προεξοχή επιφάνειας τοίχου ή πρόσθετο εξάρτημα που

χρησιμεύει ως υποστήριγμα εξώστη, γεισώματος, προτομής κλπ.

ΠΑΡΑΘΥΡΑ ΣΤΙΣ ΚΥΚΛΑΔΕΣ

Αμοργός: Η αρχιτεκτονική της Αμοργού είναι ιδιαίτερα πλούσια και ποικίλη,
λόγω των αλλεπάλληλων ξένων ηγεμονιών που εδραιώθηκαν στο νησί. Σε όλο το
νησί έχουν αναπτυχθεί παραδοσιακοί κυκλαδίτικοι οικισμοί, δηλαδή σειρές
ασβεστωμένων σπιτιών με θολωτές στέγες και μπλε παράθυρα.

Άνδρος: Επειδή οι κάτοικοι ένιωθαν πλέον πιο ασφαλείς, τα σπίτια αυτά

χαρακτηρίζονται από μεγαλύτερα παράθυρα και απαντώνται σε παραθαλάσσιες
[36]
τοποθεσίες. Είναι τετράγωνα, με κεραμιδοσκεπές, και τα πλαίσια των τειχών, των
πόρτων και των παραθύρων, βαμμένα με διάφορα χρώματα, δημιουργούν ένα
μοναδικό αρχιτεκτονικό στοιχείο.

Ίος: Η αρχιτεκτονική της Ίου είναι χαρακτηριστική κυκλαδίτικη. Εντυπωσιάζει

κυρίως η Χώρα με την αυθεντική κυκλαδίτικη φυσιογνωμία της: όλα τα σπιτάκια
της είναι κυβόσχημα, έχουν επίπεδες στέγες, και τους ασβεστωμένους τοίχους
τους κοσμούν μπλε ή κόκκινα παράθυρα και πόρτες.

[37]
Μήλος: Τα περισσότερα σπίτια είναι μονόπατα ή δίπατα, είναι χτισμένα με
τούβλα και έχουν μικρά παράθυρα. Απ' έξω τα σπίτια αυτά είναι ασβεστωμένα
και έχουν πολύχρωμα παραθυρόφυλλα.

Μύκονος: Η αρχιτεκτονική της Μυκόνου είναι χαρακτηριστικά κυκλαδίτικη.

Κυβόσχημα ασβεστωμένα σπιτάκια με μικρά παράθυρα. Το χαρακτηριστικό της
Μυκόνου είναι ότι τα παράθυρα έχουν διάφορα χρώματα
.

[38]
Νάξος: Πρόκειται για ασβεστωμένα, κυκλαδίτικα, σπιτάκια, με χρωματιστά
παράθυρα και πόρτες, στεγαζόμενα με επίπεδες στέγες.

Πάρος: Η αρχιτεκτονική της Πάρου είναι τυπικά

κυκλαδίτικη: κυβόσχημα άσπρα σπιτάκια, με ξύλινα
παράθυρα, πόρτες και μπαλκόνια, τα οποία
απλώνονται αμφιθεατρικά, το ένα σχεδόν πάνω στο
άλλο.

Σαντορίνη: Η κύρια αιτία για την κατασκευή των

σπιτιών σε αυτό το υψόμετρο ήταν αρχικά ο
φόβος των πειρατών. Τα χωριά στη Σαντορίνη
έχουν παρόμοια χαρακτηριστικά με τα χωριά σε
άλλα νησιά των Κυκλάδων: μικρά άσπρα σπίτια με
μπλε πόρτες και παραθυρόφυλλα, σε στενά
σοκάκια.

[39]
Σίφνος: Η αρχιτεκτονική της Σίφνου είναι κυκλαδίτικη. Τα σπίτια έχουν λιτές
γραμμές και είναι κυβόσχημα. Διαθέτουν ασβεστωμένους τοίχους, μακρόστενα
παράθυρα και πόρτες βαμμένες με έντονο μπλε ή κόκκινο χρώμα.

Τήνος: Η Τήνος ακολουθεί το μοτίβο αρχιτεκτονικής που υπάρχει και στα

υπόλοιπα νησιά των Κυκλάδων. Όσο αφορά τα παράθυρα τοο μπλε και το λευκό
κυριαρχούν, το μέγεθός τους δεν είναι ιδιαίτερα μεγάλο ενώ είναι χαμηλών
τόνων χωρίς υπερβολές.

[40]
 ΠΑΡΑΘΥΡΑ ΣΤΗΝ ΞΑΝΘΗ
Τα κτίρια της Ξάνθης διακρίνονται σχηματικά σε τέσσερις μεγάλες κατηγορίες
(από τις οποίες θα αναλυθούν οι δύο πρώτες):

1) Παραδοσιακού τύπου 2) Αστικού (λόγιου) τύπου 3) Λαϊκού τύπου

4) Σύγχρονες κατασκευές

Παραδοσιακού Τύπου Κτίρια

[41]
Στην κατηγορία αυτή κατατάσσονται κτίρια, που παρουσιάζουν χαρακτηριστικά
της Μακεδονικής αρχιτεκτονικής παράδοσης.

Στα τέλη του 19ου αι. αναπτύσσεται η τάση της χρήσης ζωγραφικού διάκοσμου
στα παράθυρα με λιτά γεωμετρικά ή φυτικά θέματα, σε συνδυασμό με
χρονολογίες κατασκευής και αρχικά ονομάτων ιδιοκτητών.
Αστικού Τύπου Κτήρια

[42]
Εδώ κατατάσσονται τα κτίσματα των οποίων η μορφολογία επηρεάζεται άμεσα
από το δυτικό πρότυπο στο τέλος του 19ου και τις αρχές του 20ου αι.

Τα υπέρθυρα πολλές φορές διακοσμούνται με τριγωνικά και καμπύλα γείσα.

Άλλα διακοσμητικά στοιχεία είναι οι ταινιόμορφες σειρές από τούβλο και η
απομίμηση της λιθοδομής με σοβά στις γωνίες του κτιρίου.

[43]
 Τα Καταστήματα

Τα καταστήματα στην Ξάνθη ήταν εύκολα αναγνωρίσιμα με το χαρακτηριστικό

συνήθως διακοσμημένο χυτοσίδηρο, που έδινε τη δυνατότητα γεφύρωσης του
απαιτούμενου ανοίγματος, καθώς και τη λαξευτή πέτρα που συνήθως
χρησιμοποιούνταν για την οριοθέτηση των ανοιγμάτων, των παραθύρων και των
θυρών.

[44]
[45]
 ...σε όλη την Ελλάδα.

Ομάδα: Γιώργος Καλαϊτζής/Μαρία-Ειρήνη Λάμπρου/Στέργιος Κολοβός/Γιώργος

Μαρίνης/Κώστας Σάραγκας
[46]
Ναύπλιο

Η υψηλού επιπέδου αρχιτεκτονική κυριαρχεί στο Ναύπλιο. Σχεδόν κάθε κτήριο

έχει ένα ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον που το κάνει μοναδικό και άξιο
προσοχής.

Ρίχνοντας μια ματιά στους εξώστες …

Κτίσματα τα οποία χρονολογούνται πριν το 1828,

είτε αυτά είναι σπίτια είτε δημόσια κτήρια,
φαίνεται να πλαισιώνονται με εξώστες ξύλινους
κατά βάσει. Για τη στήριξη ή και τη διακόσμηση
τους
χρησιμοποιούνταν
ξύλινα ή και απλά
μεταλλικά φουρού-
σια. Τα κιγκλιδώματα
ήταν λιτά όμως σε
αρκετές περιπτώσεις παρατηρούνται αξιοπρόσεκτες
λεπτομέρειες.

Διαφορές παρουσιάζουν οι εξώστες στα κτίσματα

μετά το 1833 στην εποχή του λεγόμενου νεοκλα-
σικισμού. Πιο συγκεκριμένα ήταν εξ’ ολοκλήρου μαρμάρινοι (δάπεδο,
φουρούσια) και τα κιγκλιδώματά τους ήταν βαρέως τύπου

Γενικά ακόμα και το πιο μικρό σοκάκι στο Ναύπλιο ξεχειλίζει αρχιτεκτονική όπως
μπορείτε να διακρίνετε και στις φωτογραφίες:

[47]
Δυστυχώς για περαιτέρω πόλεις-χωριά δεν υπάρχουν πληροφορίες για τις
αρχιτεκτονικές τάσεις σε διάφορες εποχές, όμως από τις φωτογραφίες
καταλαβαίνουμε πως υπήρχε και υπάρχει αρχιτεκτονικό ένα ιδιαίτερο
ενδιαφέρον…

Βυτινέικα Ηλίας:

[48]
Αθήνα

Καλαμάτα

[49]
Μουσείο Φρυσίρα

Πρώην στρατιωτικό
νοσοκομείο

[50]
Παραδοσιακά Σπίτια
Γενικότερα τα παραδοσιακά σπίτια παρουσιάζουν κάποιες ομοιότητες.
Συγκεκριμένα στην πρόσοψη του σπιτιού τοποθετούνται κρεβατίνες, στεγάδια,
πέργκολες, εξώστες, με τρόπο ώστε να εμποδίζουν την υπερθέρμανση των
τοίχων. Συχνά χρησιμοποιείται το σαχνίσι (αρχιτεκτονική προεξοχή) του οποίου
ένας από τους ρόλους είναι η επίτευξη του βέλτιστου ηλιασμού του αντίστοιχου
χώρου (μεγάλα ανοίγματα). Μία άλλη κατασκευή που συναντάται πολύ συχνά
είναι το χαγιάτι (ημυπαίθριος χώρος ) ο οποίος αποτελεί ένα δροσερό και
ευχάριστο χώρο διαμονής του καλοκαιρινούς μήνες.

1. Κυκλάδες
Η αρχιτεκτονική των Κυκλάδων είναι απλή αλλά παρόλ’ αυτά παρουσιάζει
αρκετές διαφορές από άλλες περιοχές. Μάλιστα τα κυκλαδίτικα σπίτια
θεωρούνται έργα μοναδικά σε αισθητική.

Μία αξιοσημείωτη παρατήρηση είναι πως τα

παραδοσιακά σπίτια έχουν νοτιοανατολικό
προσανατολισμό ώστε να επιτρέπουν την
διάχυση του φυσικού φωτός. Επιπροσθέτως
στη βόρεια πλευρά υπήρχε τις περισσότερες
φορές ένα άνοιγμα για να δροσίζεται το σπίτι
αλλά και για να μην μπαίνει αέρας τον
χειμώνα. Μάλιστα το χαρακτηριστικό λευκό
χρώμα των σπιτιών περιορίζει την απορρόφηση
θερμότητας.

Τα υλικά κατασκευής των χώρων ενός σπιτιού ποικίλλουν και εξαρτώνται από τα
υλικά που παράγονται στο συγκεκριμένο νησί. Ενδεικτικά μπορούμε να
αναφέρουμε τα εξής :

 Σαντορίνη : μεταξύ άλλων και ηφαιστειογενή πετρώματα.

 Νάξος : Μάρμαρο, πέτρα

[51]
 Πάρος : πέτρα (για την τοιχοποϊα) φύκια, ξύλα , καλάμια και χώμα ( για την
οροφή)
 Μύκονος : εγχώριος γρανίτης, άμμος, ασβέστης.
Γίνεται αντιληπτό λοιπόν πως και οι εξώστες και τα κιγκλιδώματα
κατασκευάζονταν κατά κύριο λόγο από αυτά τα υλικά.

Μάλιστα σε άρθρα από την εφημερίδα της κυβερνήσεως βρίσκουμε κάποιους

κανόνες για την κατασκευή τους. Παρακάτω παρατίθενται μερικά:

«13. Επιτρέπεται η κατασκευή ανοιχτών εξωστών σε πρόβολο μετά από έγκριση

της ΕΠΑΕ μεγίστου πλάτους 1,00 μέτρου και συνολικού μήκους όχι μεγαλύτερου
του 1/3 του μήκους της όψης του κτιρίου και εν πάσειπεριπτώσει όχι
μεγαλύτερου των 2,5 μέτρων. Απαγορεύονται οι γωνιακοί εξώστες σε πρόβολο.
Τα στηθαία των εξωστών είναι κτιστά, ξύλινα ή σιδερένια. Απαγορεύεται η
κατασκευή ανοιχτών εξωστών σε πρόβολο στον οικισμό ‘Οία’»

«18. Επιτρέπεται η προεξοχή στην όψη κατά 0,10-0,15 της πέτρινης επίστρωσης
του στηθαίου και η δημιουργία λίθινης διακοσμητικής ζώνης κατά μήκος της
όψης του κτιρίου στη στάθμη του πρεκιού των κουφωμάτων, εφόσον τα
μορφολογικά αυτά στοιχεία συναντώνται στον οικισμό.»

[52]
ΜΥΚΟΝΟΣ :

ΣΙΦΝΟΣ: ΤΗΝΟΣ :

http://www.enimerosi360.gr/content.asp?id=5125

[53]
ΑΝΔΡΟΣ:

ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ:

Περιοδικό: Ιδανικό σπίτι, Σπίτια του Αιγαίου | Ετήσια έκδοση για την παραδοσιακή
αρχιτεκτονική . Καλοκαίρι 2000
[54]
ΣΥΡΟΣ :

[55]
2. ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ
Η αρχιτεκτονική των Δωδεκανήσων εμφανίζει αρκετές ομοιότητες αλλά και
διαφορές με αυτή των υπόλοιπων
νησιών του Αιγαίου. Το
βασικότερο κοινό τους
χαρακτηριστικό είναι η τυπική
μονάδα της μονόχωρης κατοικίας.
Όμως η αρχιτεκτονική των
Δωδεκανήσων είναι επηρεασμένη
όχι μόνο από τα παράλια της
Μ.Ασίας, την Κύπρο, την Κρήτη,
τις αραβικές χώρες αλλά και από
την Ιταλία λόγω της ιταλικής
κατοχής.

Ο παλιότερος τύπος κατοικίας που απαντά σε όλα τα Δωδεκάνησα είναι το

μονόχωρο, μονόροφο, δωματοσκέπαστο κτήριο σε πλατυμέτωπη ή στενομέτωπη
διάταξη.

Παραδοσιακό σπίτι στα Δωδεκάνησα.

Κρέβατος (ή σοφάς ή πάταρος) : Χώρος που κοιμάται όλη η οικογένεια.

Όσον αναφορά τα κιγκλιδώματα και τους εξώστες παρατηρούμε διαφορετικούς

κανόνες σε κάθε νησί. Οι κανόνες αυτοί ορίζουν την κατασκευή των εξωστών σε
σύγχρονα σπίτια σε παραδοσιακές συνοικίες αλλά με τρόπο που να είναι
πανομοιότυπα με τα παραδοσιακά σπίτια. Κατά αυτόν τον τρόπο
πληροφορούμαστε και για την κατασκευή των εξωστών στα παραδοσιακά σπίτια.
Συγκεκριμένα:

Όλυμπος (ΠΔ 18-9-2002 - ΦΕΚ 830/Δ/26-9-2002)

«…(α) Οι εξώστες κατασκευάζονται ξύλινοι ή μεταλλικοί ή από μπετόν (με πλάκα

πάχους έως 0,12μ.), τοποθετούνται στο κεντρικό τμήμα της όψης των κτιρίων και

[56]
δεν επιτρέπεται η στέγαση τους[…]
(ε) Απαγορεύεται η κατασκευή εξωστών σε προβολή πάνω από τις οδούς.
Τα στηθαία των εξωστών κατασκευάζονται από τσιμεντένια ή σιδερένια
παραδοσιακά κάγκελα σύμφωνα με τα επικρατούντα στον οικισμό αρχιτεκτονικά
πρότυπα. Στο κάτω μέρος των εξωστών κατασκευάζονται υποστηρίγματα
(φουρούσια) ξύλινα, μεταλλικά ή από μπετόν σε παραδοσιακή μορφή. Κανένα
τμήμα των όψεων και των εξωστών δεν θα έχει ως τελική επιφάνεια εμφανές
σκυρόδεμα αλλά οι όψεις θα είναι επιχρισμένες με κοινό ασβεστοκονίαμα (όχι
ακανθώδες ή μυκονιάτικο)…»
ΤΗΛΟΣ (εφημερίδα της κυβερνήσεως- τεύχος 4ο, σελ. 6934-6935)
Άρθρο 4
«…2 α) Οι εξώστες τοποθετούνται στο Κεντρικό τμήμα της όψης του κτιρίου και
δεν επιτρέπεται η στέγαση τους. Το μήκος του εξώστη δεν επιτρέπεται να είναι
μεγαλύτερο του ημίσεος του συνολικού μήκους της όψης και πάντως όχι
μεγαλύτερο των 2,00 μέτρων, το δε πλάτος του πρέπει να κυμαίνεται από 0,80
εκατοστά έως 1,00 μέτρο.
β) Οι εξώστες πρέπει να περιβάλλονται με ξύλινα ή σιδερένια κιγκλιδώματα
παραδοσιακού τύπου.
γ) Δεν επιτρέπεται η κατασκευή συνεχών εξωστών σε όλο το μήκος της όψης,
καθώς και γωνιακών εξωστών.
δ) Οι εξώστες πρέπει να απέχουν από τα άκρα της όψης τουλάχιστον 1 μέτρο.
3) Δεν επιτρέπεται η κατασκευή ανοιχτών εξωστών εντός των ισόγειων
καταστημάτων…»
ΝΙΣΥΡΟΣ (εφημερίδα της κυβερνήσεως- τεύχος 4ο, σελ.2020)
Άρθρο 2
«…β) οι εξώστες τοποθετούνται στο κεντρικό τμήμα της όψης του κτιρίου και δεν
επιτρέπεται η στέγαση τους. Το μήκος του εξώστη δεν επιτρέπεται να είναι
μεγαλύτερο του ½ του συνολικού μήκους της όψης και όχι μεγαλύτερο των 2,50μ
και το πλάτος του δεν μπορεί να υπερβαίνει τα 1,00 μ. Οι εξώστες πρέπει να
περιβάλλονται με ξύλινα κιγκλιδώματα, να φέρουν ξύλινο δάπεδο και να

[57]
στηρίζονται σε ξύλινους διαδοχικούς προβόλους κατά τα παραδοσιακά πρότυπα.
Δεν επιτρέπεται η κατασκευή συνεχών εξωστών σε όλο το μήκος της όψης όπως
και γωνιακών εξωστών.
Οι εξώστες πρέπει να απέχουν από τα άκρα της όψης τουλάχιστον ένα μέτρο,
Γ) Δεν επιτρέπεται η κατασκευή ανοικτών εξωστών (πατάρια) εντός των ισόγειων
καταστημάτων…»
ΣΥΜΗ
Παράλληλα, για τη Σύμη πληροφορούμαστε από άλλες πηγές πως τα
περισσότερα νεοκλασικά σπίτια αποτελούνται από εξώστες, αρχιτεκτονικά και
διακοσμητικά κεραμίδια, από νεοκλασικά μπαλκόνια και τζάκια, από αυλές και
πως τα περισσότερα είναι διώροφα.
ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Παρατηρούμε λοιπόν πως διάφορα νησιά των Δωδεκανήσων συγκλίνουν ως προς
κάποιους κανόνες με αποτέλεσμα να μπορούσαμε να τα θεωρήσουμε και
παρόμοια.(π.χ. οι εξώστες πρέπει να απέχουν από τα άκρα της όψης 1 μέτρο, δεν
επιτρέπονται οι γωνιακοί εξώστες κλπ. )
Παρακάτω παρατίθενται κάποιες χαρακτηριστικές εικόνες :

ΑΣΤΥΠΑΛΑΙΑ: ΡΟΔΟΣ:

[58]
ΚΑΡΠΑΘΟΣ:

[59]
Θεσσαλία
Τα στοιχεία που συλλέχθηκαν όσον αφορά τη Θεσσαλία, αναφέρονται κυρίως
στα χαρακτηριστικά της αρχιτεκτονικής ορισμένων μόνο νομών και περιοχών
λόγω της μειωμένης ποικιλίας διαθέσιμων πληροφοριών.

Η χαρακτηριστικότερη αρχιτεκτονική είναι η Πηλιορείτικη, η οποία

περιλαμβάνει παραδοσιακά και αρχοντικά σπίτια στα χωρία του Πηλίου στο νομό
Μαγνησίας (π.χ. Βυζίτσα, Μακρυνίτσα.)

Η αρχιτεκτονική της πηλιορείτικης κατοικίας χωρίζεται σε τρεις μεγάλες ενότητες

και εποχές, μέσα στο σύνολο των τριών αιώνων οικοδομικής δραστηριότητας από
τον 18ο μέχρι και τον 20ο αιώνα. Η πρώτη αρχιτεκτονική περίοδος ή περίοδος της
«πρώιμης πηλιορείτικης αρχιτεκτονικής» περιλαμβάνει κτίρια που χτίστηκαν
μέχρι τα μέσα του 18ου αιώνα και χαρακτηρίζουν μια περίοδο δημιουργικής
προεργασίας. Κατά την περίοδο αυτή, χτίζονται κυρίως πύργοι και τριώροφα ή
τετραώροφα κτίσματα με τετράγωνη κάτοψη.

Η δεύτερη αρχιτεκτονική περίοδος ή «κλασική περίοδος», με οικήματα

βορειοελλαδίτικου τύπου, καλύπτει τους χρόνους μεταξύ του 1750 και του 1850
και εδώ κάνει την εμφάνισή του το αστικό αρχοντικό.

Η τρίτη αρχιτεκτονική περίοδος ή «ύστερη πηλιορείτικη αρχιτεκτονική»

χαρακτηρίζει την τριακονταετία 1860-1890, οπότε εμφανίζονται κάποια
μνημειακού χαρακτήρα νεοκλασικά κτίσματα.

Κατά την πρώτη αρχιτεκτονική περίοδο, οι εξώστες είναι ελάχιστοι και

περιορισμένοι και ακολουθούν το «μοτίβο» της οχυρωμένης κατασκευής, όπως
και τα υπόλοιπα τμήματα των σπιτιών, ενώ κατά την επόμενη περίοδο, οι
εξώστες είναι ελάχιστοι έως ανύπαρκτη κυρίως εξαιτίας του νέου τρόπου
κατασκευής των οικημάτων που περιλαμβάνουν περισσότερα παράθυρα και
φεγγίτες. Στην τρίτη αρχιτεκτονική περίοδο τα μπαλκόνια πλέον καθίστανται
σιδηρόφρακτα, ενώ λόγω της αυξημένης κατασκευής νεοκλασικών σπιτιών ο
αριθμός τους αυξάνεται.
[60]
Στην Πηλιορείτικη αρχιτεκτονική, το υλικό κατασκευής των παραδοσιακών
μπαλκονιών είναι κατά κύριο λόγο το ξύλο καθώς και η πέτρα. Επιπλέον, όσον
αφορά τα κιγκλιδώματα και τα φουρούσια, δεν παρατηρείται ποικιλομορφία,
καθώς η πλειονότητα τους είναι κατασκευασμένη από ξύλο. Βέβαια κατά τις
ύστερες αρχιτεκτονικές περιόδους είναι εμφανείς και οι μεταλλικές κατασκευές
κιγκλιδωμάτων και οι μαρμάρινες κατασκευές σε φουρούσια.

Εικόνες:

[61]
[62]
Αξιόλογα, επίσης, είναι και τα χαρακτηριστικά των σπιτιών ορεινών χωριών του
νομού Καρδίτσας και Λαρίσης. Για παράδειγμα, στο ορεινό χωριό Φανάρι της
Καρδίτσας, τα σπίτια είναι στην πλειοψηφία τους κτίσματα του 19ου αιώνα. Οι
κατοικίες έχουν συνήθως δύο επίπεδα πού επικοινωνούν με εξωτερική,
σπανιότερα εσωτερική σκάλα. Χαρακτηρίζονται από την απλή εσωτερική
οργάνωση με κοινό χαρακτηριστικό τη Σάλα.Η κύρια όψη με την είσοδο βλέπει
κυρίως Ν.Α. και εκεί υπάρχουν τα περισσότερα ανοίγματα, καθώς και το
“ξάγωνο” ή μπαλκόνι. Γενικότερα, στο νομό της Καρδίτσας τα ορεινά
παραδοσιακά σπίτια ακολουθούν παρεμφερή σχεδιασμό. Στη συνέχεια, στους
οικισμούς του νομού Λάρισας αναγνωρίζονται δύο αρχιτεκτονικοί τύποι
κατοικιών: οι παραδοσιακές, και οι νεοκλασικές που κάνουν την εμφάνισή τους
κατά το τέλος του 19ου αιώνα. Στις παραδοσιακές κατοικίες διακρίνονται εύκολα
οι επιδράσεις της Ηπειρώτικης και Μακεδονικής αρχιτεκτονικής. Τα σπίτια στις
ορεινές περιοχές είναι πέτρινα και διώροφα. Οι νεοκλασικές κατοικίες
συγκεντρώνονται κυρίως στη Λάρισα και στην ευρύτερη περιοχή. Οι εξώστες,
λοιπόν, παρουσιάζονται κυρίως ξύλινοι μαζί με τα κιγκλιδώματα στις
παραδοσιακές κατοικίες των νομών Καρδίτσας και Λάρισας, ενώ στις νεοκλασικές
κατοικίες το υλικό κατασκευής είναι κυρίως πέτρα και μέταλλο.

ΕΙΚΟΝΕΣ
Φανάρι Καρδίτσας

[63]
Λάρισα

[64]
Κρήτη
Στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική της Κρήτης επιβιώνουν πολλά στοιχεία από την
αρχιτεκτονική πρακτική των Μινωιτών που διασώθηκε στο πέρασμα των αιώνων
ως τις μέρες μας.

Τα κύρια χαρακτηριστικά
της Κρήτης θα μπορούσαν
να χωριστούν ως εξής:

Το Κρητικό Χωριό
Χαρακτηριστικό στοιχείο
του κρητικού τοπίου είναι
το κρητικό χωριό. Τα
μικρά, γραφικά οικιστικά
σύνολα που με την
ανθρώπινη κλίμακα και
την τέλεια προσαρμογή τους στο περιβάλλον κοσμούν το φυσικό τοπίο της
Κρήτης. Η αρχιτεκτονική της κρητικής υπαίθρου παρέμεινε αναλλοίωτη ανά τους
αιώνες με τη χρήση τοπικών υλικών, πέτρας, ξύλου και λάσπης, κυρίως στους
ημιορεινούς και ορεινούς οικισμούς.

Το Κρητικό λαϊκό σπίτι

Στα χωριά της Κρήτης μπορεί

κανείς να δει όλες τις φάσεις της
εξέλιξης του κρητικού σπιτιού. Η
πιο πρωτόγονη και λιτή μορφή
του είναι το μονόχωρο με το
χωμάτινο δάπεδο, τη στέγη από
ξύλα και το ξύλινο πατάρι για τον
ύπνο, με την θαυμαστή οικονομία
χώρου και οργάνωσης.

[65]
Το αστικό σπίτι
Στα αστικά κέντρα εμφανίζονται αρχιτεκτονικές τυπολογίες βαθειά επηρεασμένες
από τους εκάστοτε κατακτητές. Τα τετρακόσια και πλέον χρόνια της ενετικής
κατοχής χάρισαν στο νησί εντυπωσιακά μνημεία που αποτελούν, ακόμη και
σήμερα, αναπόσπαστο κομμάτι
της αρχιτεκτονικής
κληρονομιάς της Κρήτης.

Σε σχέση με τους εξώστες και

τα κιγκλιδώματα,
παρατηρούμε πως υπάρχει μια
ιδιαίτερη ποικιλία στη μορφή
και στην κατασκευή.
Ειδικότερα, παρουσιάζονται
παραδοσιακά μπαλκόνια
κατασκευασμένα είτε από
μάρμαρο, είτε από ξύλο ή πέτρα και τα κιγκλιδώματα παρατηρούνται άλλα
λιτότερα κι άλλα ιδιαίτερα περίτεχνα με υλικό κατασκευής μέταλλο ή πέτρα. Το
ίδιο ισχύει , όπως διαπιστώνουμε και με τα φουρούσια τα οποία ποικίλουν σε
στυλ, σχήμα και υλικό κατασκευής.

Εικόνες:

Χαρακτηριστικό παράδειγμα της ποικιλομορφίας των μπαλκονιών

[66]
[67]
Θράκη
Χαρακτηριστικά θρακιώτικου σπιτιού

Το παραδοσιακό θρακιώτικο σπίτι των χρόνων της τουρκοκρατίας είναι

πλατυμέτωπο και συντίθεται από ημιυπαίθριους και κλειστούς ιδιωτικούς
χώρους σε δύο παράλληλες ζώνες, με ¨σαχνισιά” (=κλειστούς εξώστες), συνήθως
δύο, να πλαισιώνουν χαρακτηριστικό μετωπικό χαγιάτι. Το χαγιάτι είναι το πιο
χαρακτηριστικό στοιχείο της θρακικής αρχιτεκτονικής της κατοικίας, ο
ημιυπαίθριος χώρος-κλειδί, που δεν είναι άλλο από την αρχαία ελληνική
“παστάδα” ή “προστάδα” (= προπύλαιο σε πλατυμέτωπο ή στενομέτωπο χώρο
αντιστοίχως). Ειδικά στις διώροφες κατοικίες το υπόστυλο θρακομακεδονικό
χαγιάτι του ορόφου είναι ο βυζαντινός “δοξάτος” (από το “δοξάριον”, που
προέρχεται από το “τοξάριον”, επειδή ο χώρος αυτός έφερε ανάμεσα στις
κολόνες πολλά μικρά τόξα). Το χαγιάτι διατηρήθηκε στους μεταγενέστερους
αιώνες σε ελληνικές και σλαβικές περιοχές, για ημιυπαίθριους χώρους με
ιδιαίτερη χρήση και λειτουργία, εμφανίζοντας πολλές τυπολογικές και
μορφολογικές παραλλαγές. Σε περιοχές με κρύο κλίμα, είναι κλειστό, με πολλά

[68]
παράθυρα στην σειρά. Η πρωταρχική του λειτουργία είναι να ρυθμίζει την
ισόνομη σχέση της δράσης των ηλιακών ακτίνων όλο το έτος και όχι οι
παραγωγικές δραστηριότητες, που συχνά λαμβάνουν χώρα σ΄αυτό, (όπως π.χ. η
οικογενειακή επεξεργασία καπνού), καθώς γνωρίζουμε ότι η μορφή του
προϋπήρχε από την εποχή της πρωτοεμφάνισης της καλλιέργειας του καπνού.
Ανάλογη με το χαγιάτι βιοκλιματική λειτουργία έχουν και τα “σαχνισιά”
(=κλειστοί εξώστες).

 Χαγιάτι
Ένα άλλο βασικό τυπολογικό στοιχείο είναι το μεγάλο, εσωτερικό και καλυμμένο
μπαλκόνι, το «χαγιάτι» που κατέχει συνήθως τη νότια πλευρά του ορόφου. Όλες
οι τυπολογικές παραλλαγές του σπιτιού στη Χαλκιδική βασίζονται στις
παραλλαγές που παρατηρούνται στο «χαγιάτι». Μερικές φορές προστίθενται ένα
ή δύο δωμάτια αναλογικά
με το «χαγιάτι».
Μπορούμε να φθάσουμε
στον όροφο του σπιτιού
μέσω του μισο-
σκεπασμένου μέρους του
ισογείου, που βρίσκεται
κάτω από το «χαγιάτι»,
από μια σκάλα που
καταλήγει συνήθως στο
μπαλκόνι (χαγιάτι).
Σπανιότερα, σε κάποιες
περιπτώσεις, η σκάλα δεν
καταλήγει σε κάποιο
δωμάτιο, αλλά σε ένα
κεντρικό προθάλαμο.
Σε ορισμένα χωριά
ορεινών περιοχών το
«χαγιάτι» μειώνεται σε έκταση ή εξαφανίζεται: μερικές φορές μάλιστα
μετατρέπετε σε σκεπασμένο ή ανοιχτό μπαλκόνι. Σε αυτές τις περιπτώσεις η

[69]
σκάλα καταλήγει στο μπαλκόνι. Στην αρχιτεκτονική της Χαλκιδικής βρίσκουμε
επίσης το χαρακτηριστικό γνώρισμα της προεξοχής (το σαxνίσι) σε συγκεκριμένα
μέρη του ορόφου ή κατά μήκος μιας ολόκληρης πλευράς του σπιτιού.

Στον όροφο είναι συνήθως το χαγιάτι και γύρω του τα δωμάτια.

Το τελείωμα των όγκων του ορόφου δεν ακολουθεί πάντα τα αχνάρια των
πέτρινων τοίχων του ισογείου, αλλά προεξέχει έξω απ’ αυτόν σε πολλά
σημεία παράλληλα ή όχι και δημιουργεί άπειρες μορφές «ξεπεταχτού»
(σαχνισιού) που κρατιέται δυναμικά από ευέλικτες καλοδουλεμένες με
σοφές εντορμίες στα πέρατά τους και πλουμιστές στο μήκος τους
αντηρίδες.
Η τόσο απλή
διαρρύθμιση αυτών
των σπιτιών που έχουν
πάντα σαν πυρήνα το
χαγιάτι και που απ’
αυτό γίνεται η
επικοινωνία όλων των
χώρων μεταξύ τους
δίνει μια συγκέντρωση
λειτουργιών που κάνει
το χαγιάτι τον
βασικότερο χώρο ζωής
όλου του σπιτιού μια
και είναι ο πνεύμονας
ηλιασμού και
αερισμού. Γι’ αυτό θα
ήταν σκόπιμο να
θεωρήσουμε την θέση του χαγιατιού ως βάση για κάθε προσπάθεια στην
έρευνα της κατατάξεως και τυπολογήσεως των σπιτιών αυτών. Η επίδραση
του κλίματος δημιούργησε την ανάγκη να βρίσκεται το χαγιάτι στραμμένο
στον νότο και να κατέχει την ανοιχτή πλευρά του σχήματος Π που
δημιουργούν οι καλοφτιαγμένοι πέτρινοι τοίχοι των σπιτιών της
Χαλκιδικής. Η είσοδος βρίσκεται και αυτή συνήθως στο νότο και έχει
άμεση λειτουργική σχέση με το χαγιάτι.

[70]
Ο απλούστερος τύπος
σπιτιού είναι το μονόχωρο,
με όλο το εμπρός του
μέρος διαμορφωμένο σε
χαγιάτι (σκεπαστός
υπαίθριος χώρος), που
μπορεί να είναι μονώροφο
και συνηθέστερα διώροφο.
Στην εξέλιξη του τύπου
αυτού προστίθεται δεξιά ή
αριστερά του χαγιατιού
ένας άλλος χώρος και το
σπίτι γίνεται μορφής Γ. Το
χαγιάτι επικοινωνεί άλλοτε
άμεσα με τους δύο
δημιουργούμενους χώρους
και άλλοτε έμμεσα, με τη
μεσολάβηση διαδρόμου.
Η διχοτόμηση του χώρου
της κατόψεως του πρώτου τύπου δίνει έναν άλλο τύπο με δύο δωμάτια στον
βορρά που επικοινωνούν αμέσως με το χαγιάτι, που καταλαμβάνει όλο το νότιο
τμήμα του σπιτιού. Αυτός είναι και ο επικρατέστερος τύπος.
Από τον τύπο αυτό με την προσθήκη ενός δωματίου σ’ ένα τμήμα του χώρου του
χαγιατιού δημιουργείται πάλι ένας νέος τύπος με τρία δωμάτια στον όροφο που
επικοινωνούν άμεσα με το χαγιάτι. Και ο τύπος αυτός είναι εξ ίσου
διαδεδομένος.
Συνθετότερος τύπος δημιουργείται όταν το χαγιάτι κατέχει την κεντρική θέση της
νότιας πλευράς με δωμάτια εκατέρωθεν και δύο δωμάτια στο βόρειο τμήμα.

Η περίπτωση του σαφούς διαχωρισμού του σπιτιού σε δύο ζώνες την βόρεια και
την νότια – όπου την βόρεια κατέχουν τρία ή τέσσερα εν σειρά δωμάτια και όλη
την νότια κατά μήκος το χαγιάτι – δεν είναι καθόλου σπάνια. Εξ αιτίας του
μεγάλου μετώπου των σπιτιών αυτού του τύπου, δημιουργείται η ανάγκη δύο
κλιμακοστασίων με αντίρροπες αναβάσεις που οδηγούν αντικριστά στο κέντρο
του χαγιατιού. Χαρακτηριστικό του τύπου αυτού είναι η απόλυτη συμμετρία και
πλεονέκτημα ο εύκολος διαχωρισμός σε δύο σπίτια.Ενδιαφέροντα παραδείγματα
συνθέσεως αποτελούν τα συμπλέγματα δύο, τριών ή και περισσοτέρων σπιτιών
με μια οργανική ενότητα με επάλληλους μεμονωμένους μικρούς χώρους σε
άμεση σχέση μ’ ένα κοινό μεγαλύτερο που είναι το κέντρο της ζωής αυτών των

[71]
συμπλεγμάτων. Οι τύποι αυτοί αποτελούν πλούσιες εμπνεύσεις για
ενδιαφέρουσες αρχιτεκτονικές λύσεις.Σε πολλούς απ’ αυτούς τους τύπους για
λόγους ιδιαίτερα προσπελάσεως δημιουργείται ένας κεντρικός χώρος στον
όροφο (με προσπέλαση από το βορρά) που αποτελεί ουσιαστικά επέκταση του
μεσημβρινού χαγιατιού. Οι ανάγκες της καθημερινής ζωής γίνονται στο χαγιάτι,
πράγμα που δίνει μια ζωντάνια σ’ όλες τις λειτουργίες. Η επιμειξία των τύπων
αυτών δημιουργεί πολλές παραλλαγές που τις συναντούμε στα χωριά της
Χαλκιδικής.

Σε μιαν άλλη σειρά τύπων τη θέση του χαγιατιού αντικαθιστά ο εξώστης. Τα

πέτρινα τμήματα των σπιτιών αυτών αποτελούν κλειστά σχήματα στην κάτοψή
τους τόσο στο ισόγειο όσο και στον όροφο, και ο εξώστης είναι μια ξύλινη
κατασκευή που προσκολλάται στον όγκο των τοίχων. Το κλιμακοστάσιο
εφάπτεται με την μία παρειά του στον τοίχο και φθάνει μέχρι τον εξώστη. Έντονο
μορφολογικό στοιχείο του εξώστη είναι η στέγη του που μπορεί να είναι
συνέχεια της στέγης του σπιτιού ή να βρίσκεται σε χαμηλότερη στάθμη από
αυτήν.Συνηθέστερος τύπος σπιτιού με εξώστη είναι αυτός που έχει δύο χώρους
στο ισόγειο και δύο στον όροφο. Οι πόρτες εφάπτονται σχεδόν μεταξύ τους. Αυτά
τα σπίτια τα συναντούμε συχνότερα στις παραλιακές περιοχές και έχουν ως
πλεονέκτημα την προσθήκη ενός ακόμη κλιμακοστασίου, συμμετρικά και ένα
διαχωριστικό κιγκλίδωμα στον εξώστη που είναι δυνατόν να διχοτομεί
δημιουργώντας δύο ανεξάρτητα σπίτια. Το γεγονός αυτό εξυπηρετεί συχνά τους
κληρονόμους του αρχικού ιδιοκτήτη. Ο χώρος κάτω από τον εξώστη, όσος
περισσεύει από το κλιμακοστάσιο, μια και αυτά τα σπίτια συναντιόνται
συχνότερα στις παραθαλάσσιες περιοχές είναι πολύτιμος για το άπλωμα των
διχτύων. Επίσης απαντιόνται οι τύποι αυτοί σε μια σειρά ορεινών οικιών, όπου ο
εξώστης έχει πάρει τη μορφή μπαλκονιού. Ο χαρακτήρας αυτών των κατασκευών
είναι φρουριακός, επικρατούν δηλαδή τα πλήρη.

[72]
 Η προεξοχή, το σαχνίσι.

Ένα άλλο βασικό μορφολογικό στοιχείο της λαϊκής μακεδονικής αρχιτεκτονικής

είναι το σαχνίσι ή ξεπεταχτό, μια καθαρά ξύλινη κατασκευή που απαντάται και
στη Χαλκιδική σε πολλές μορφές και
τύπους.
Η διάσταση προεξοχής δεν είναι
σταθερή, αλλά ποικίλλει. Μια αξιόλογη
κατασκευή αποτελεί η στήριξή του, που
γίνεται ως επί το πλείστον με αντηρίδες ή
με σειρές επαλλήλων μικρών δοκαριών
που προεξέχουν κατά το εκφορικό
σύστημα. Οι προεξοχές αυτές
δημιουργούνται βασικά από την
επιθυμία προεκτάσεως ορισμένου χώρου
συνήθως κατά την μια και κάποτε κατά
τις δυο πλευρές. Η έντονη παρουσία του
σαχνισιού στη λαϊκή αρχιτεκτονική της
Χαλκιδικής, αποτελεί ένα βασικό στοιχείο
συνδέσεώς της με τον κορμό της λαϊκής
δυτικομακεδονικής αρχιτεκτονικής. Τα
ανοίγματα στα σαχνισιά είναι συνήθως
δύο και κάποτε τρία στη σειρά. Στο
κέντρο της όψεως, στον άξονα προεξέχει
το μπουχαρί, η καπνοδόχος του τζακιού και συμμετρικά υπάρχουν τα δύο
παράθυρα όπου, από τους οντάδες, μπορούν να αγναντεύουν οι ένοικοι τη θέα.
Η προεξοχή αυτή συνήθως γίνεται στον καλύτερο χώρο, στον επίσημο «οντά», ή
στο χειμωνιάτικο δωμάτιο.

[73]
Εικόνες από Μακεδονία - Θράκη
Βέροια Ξάνθη

Κομοτηνή

Κοζάνη

[74]
 Παραδοσιακή αρχιτεκτονική – Στέγες
Η στέγη ως αρχιτεκτονική έννοια και η εμφάνιση της σε διάφορες περιοχές
της Ελλάδας

Μπρίλλη Δανάη - Μάριος Σταμόπουλος - Άννα Κουρτίδου - Φίλιππος Τόφαλος

[75]
Κάποια Πράγματα για τις Στέγες

Ρόλος της Σκεπής – Είδη Στεγών

Οι στέγες καλύπτουν τα κτίρια

προφυλάσσοντας το εσωτερικό από τις
καιρικές συνθήκες. Τα κεκλιμένα επίπεδα
από τα οποία αποτελούνται, διευκολύνουν
τη ροή του βρόχινου νερού και την
απομάκρυνση του χιονιού, που αποτελούν
συνήθη καιρικά φαινόμενα. Η γεωμετρική
χάραξη των στεγών ποικίλει ανάλογα με το
σχήμα της κάτοψης.

Σε κτίρια ορθογώνιας κάτοψης συναντάμε τετράρριχτες ή τρίρριχτες

στέγες και σπανιότερα δίρριχτες . Σε κτίρια τετράγωνης κάτοψης οι στέγες
είναι τετράρριχτες με χαμηλό κορφιά ενώ εκείνα που είναι πιο σύνθετης
κάτοψης, έχουν πολύρριχτες στέγες. Συνήθως, ο φέρων οργανισμός των
παραδοσιακών στεγών είναι από ξύλο, υλικό κατάλληλο λόγω της αντοχής
του σε εφελκυσμό. Η έδραση όλου αυτού του συστήματος στην απόληξη
της λιθοδομής γίνεται μέσω των ξυλοδεσιών. Ωστόσο, η κατασκευή αυτή
δεν είναι συχνά εμφανής από το εσωτερικό των κτισμάτων, καθώς
καλύπτεται με ξύλινη οροφή.

[76]
Ακροκέραμα

Ορισμός - Ιστορία

Ακροκέραμο λέγετε το πήλινο διακοσμητικό που τοποθετείται στις άκρες

μιας κεραμοσκεπής. Αρχικά, το ακροκέραμο
κοσμεί τους ναούς και τα δημόσια κτήρια, όπου
γίνεται χρήση υλικών όπως το μάρμαρο. Μετά την
κατάρρευση του αρχαίου κόσμου κάνει την
επιστροφή του με την Αναγέννηση και το
Νεοκλασικισμό. Η Απελευθέρωση οδηγεί
Ευρωπαίους αρχιτέκτονες στη νέα Ελλάδα και
μαρμάρινα ή πήλινα ακροκέραμα επιστέφουν τα
Ανάκτορα, τα δημόσια κτήρια, τις εκκλησίες και τα
σπίτια των αστών. Οι πόλεις, από το κέντρο μέχρι
τις λαϊκές γειτονιές στα περίχωρα, αλλά και τα αρχοντικά σπίτια πολλών
χωριών αναζητούν κάτι από το αρχαίο κλέος και διακοσμούνται με
ακροκέραμα. Μια ολόκληρη βιομηχανία σχεδιασμού και παραγωγής
στήνεται σε πολλές πόλεις της χώρας και δημιουργείται μία τεράστια
ποικιλία σχεδίων και ποιοτήτων.

[77]
[77]
Πήλιο

Μορφολογία Σκεπής - Αρχοντικά

Παρατηρούμε πως στην ορεινή Ήπειρο , όπου οι καιρικές συνθήκες

μπορούν να γίνουν ιδιαίτερα αντίξοες τον χειμώνα , είναι αναγκαία η
ύπαρξη πέτρινης στέγης. Συγκεκριμένα, η στέγη σκεπάζεται με
πηλιορείτικες σχιστολιθικές πλάκες ενώ προεξέχει και προστατεύει έτσι το
οίκημα από διάφορες καιρικές συνθήκες. Χαρακτηριστικό στοιχειό στην
αρχιτεκτονική του Πηλίου αποτελούν οι πέτρινες στέγες των αρχοντικών.
Υπάρχει πλήθος των καλοδιατηρημένων και συντηρημένων παλιών
αρχοντικών, τα περισσότερα από τα οποία είναι διώροφα ή τριώροφα και
διαθέτουν χοντρό πέτρινο κορμό, αφού είναι χτισμένα με πέτρα και πλάκες
που εξορύσσονται από τα ορυχεία του Πηλίου. Ο πάνω όροφος συνήθως
προεξέχει σε σχέση με τον κάτω όροφο και έχει πολλά παράθυρα ενώ τα
οικήματα αυτά χαρακτηρίζονται από τις ξυλόγλυπτες πόρτες και
παραθυρόφυλλα και τα διακοσμημένα ταβάνια. Τα αρχοντικά αυτά
αντιστέκονται μέχρι και σήμερα με σθένος στη φθορά του χρόνου και
στέκουν εκεί επιβλητικά ενώ σε κάποιες περιπτώσεις έχουν μετατραπεί σε
παραδοσιακούς ξενώνες ή σε κάποιο μουσείο.

[78]
[78]
Κυκλάδες

Παραδοσιακοί οικισμοί

Οι Λόγω λειψυδρίας λοιπόν οι οικισμοί στις Κυκλάδες και γενικότερα τα

παραδοσιακά νησιώτικα σπίτια στεγάζονταν με επίπεδο δώμα, στο οποίο
συγκέντρωναν τα νερά της βροχής και τα οδηγούσαν σε στέρνες. Τέτοιου
είδους δώματα είχαμε από την αρχαιότητα κιόλας. Το Πάνω σε ξύλινα
δοκάρια έφτιαχναν ένα ταβάνι από καλάμια. Μια στρώση από φύκια
χρησίμευε για θερμομόνωση. Τέλος, τοποθετούσαν καλά πατημένο χώμα
ώστε να είναι στεγανό. Η κατασκευή αυτή απαιτούσε συντήρηση και κάθε
χρόνο ανανέωναν το χώμα, πατώντας το ξανά)

Στις Κυκλάδες, τα σπίτια, από τον 19ο αιώνα και μετά, εμφανίζονται με τον
γνωστό έως σήμερα λευκό τους χρώμα, τόσο στον φορέα στέγασης τους
όσο και στο σύνολο τους. Η τεχνική αυτή εφαρμόστηκε για λόγους
πρακτικούς: ο ασβέστης έχει απολυμαντικές ιδιότητες, τα φρεσκοβαμμένα
σπίτια δείχνουν καθαρά και ευχάριστα. Επιπλέον το λευκό χρώμα δροσίζει
το εσωτερικό των σπιτιών, καθώς αντανακλά τις ακτίνες του ήλιου κατά το
καλοκαίρι.

[79]
[79]
Μάνη

Η Σκεπή στη Παράδοση της Μάνης

Η σκεπή είχε κανονικό ξύλινο σκελετό, μία στρώση από

καλάμια(σπανιότερα από σανίδια), ενδεχομένως μία επίστρωση από
λάσπη με άχυρα, και μία επικάλυψη με κεραμίδια ή με τίκλες (
πετρόπλακες ). Τα ταβάνια σπάνιζαν αρχικά. Οι παλαιότερες και
απλούστερες στέγες ήταν δίρριχτες, σταδιακά όμως διαδόθηκαν οι
τρίρριχτες και αργότερα οι τετράρριχτες. Συχνά στην πίσω στενή πλευρά
της στέγης ύψωναν ένα παραπέτο για να την προφυλάξουν από τους
ανέμους, αλλά και για λόγους αμυντικούς. Σε μερικές περιπτώσεις το
στηθαίο υψωνόταν και στις τέσσερις πλευρές. Τα νερά της βροχής είτε
έφευγαν από τα πλάγια, είτε διοχετεύονταν στη θολοσκέπαστη στέρνα με
τον αυλό ή οδηγό, δηλαδή ένα λούκι διαμορφωμένο μέσα ή έξω από τον
τοίχο. Σε ορισμένα χωριά συνήθιζαν να στερεώνουν στην κορυφή και στο
περίγραμμα της κεραμωτής στέγης, όπως και στο στηθαίο της, όρθιες
μικρές μυτερές πέτρες σε σειρά. Άλλοτε πάλι στερέωναν στην κορυφή της
στέγης ένα μπουκάλι με αγιασμό, που θεωρούσαν ότι έδιωχνε τον
κεραυνό, ή, σπανιότερα, ένα λίθινο ξόανο.

[80]
[80]
 Τέχνημα
Στο τέχνημα κάναμε την κατασκευή ενός ομοιώματος πέτρινης στέγης. Στην
πρόσοψη φαίνονται τα μέρη από τα οποία αποτελείται γιατί τα υλικά της
κατασκευής αφαιρούνται από το εξωτερικό προς το πιο εσωτερικό.
Χρησιμοποιήσαμε για την κατασκευή τα εξής υλικά: τη γωνία μιας κούτας,
κίτρινο, μαύρο και μπλε χαρτόνι, ψαλίδι, κόλλα, ξυλάκια από σουβλάκια και
ειδικό ανάγλυφο χαρτί που είχε τυπωμένες πέτρες. Πρώτα κόψαμε τα χαρτόνια
στο σωστό σχήμα και μετά κολλήσαμε το κίτρινο χαρτόνι στην κούτα. Το κίτρινο
συμβολίζει το ξύλινο ταβάνι. Μετά κόψαμε τα ξυλάκια στο σωστό μέγεθος και τα
κολλήσαμε κάθετα πάνω στο κίτρινο χαρτόνι. Αυτά συμβολίζουν ξύλινα δοκάρια.
Κατόπιν κολλήσαμε το μαύρο χαρτόνι που συμβολίζει την θερμομόνωση και μετά
κολλήσαμε μία ακόμα στρώση ξυλάκια που συμβολίζουν το ίδιο με πριν γιατί
πρέπει να υπάρχει κενό αέρος ανάμεσα στην θερμομόνωση και την υγρομόνωση.
Τέλος κολλήσαμε το μπλε χαρτόνι που συμβολίζει την υγρομόνωση και κόψαμε
και κολλήσαμε το ανάγλυφο χαρτόνι με τις πέτρες που φυσικά συμβόλιζε τις
πέτρες στο εξωτερικό της στέγης.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΑΠΟ ΤΙΣ ΦΑΣΕΙΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ

[81]
[82]
Βιβλιογραφία
[1]
http://www.cretanethnologymuseum.gr/imke/html/gr/50591.html

https://eletg.wordpress.com/tag/%CF%80%CE%BF%CF%81%CF%84%CE%B5%CF%82-
%CF%80%CE%B1%CE%BB%CE%B9%CE%B5%CF%82-
%CF%81%CE%B5%CE%B8%CF%85%CE%BC%CE%BD%CE%BF/

http://naturedigital.blogspot.gr/2010/07/rethymnon-crete-old-town-narrow-
streets_09.html

http://www.panoramio.com/user/6522978/tags/%CE%9A%CE%A9%CE%A3-KOS%20ISLAND

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CF%89%CF%82

Google search: Παραδοσιακές ηπειρώτικες πόρτες

‘’Τα ωραιότερα χωριά της Ελλάδος’’ του Mark Ottaway

[83]
‘’Ήπειρος’’ από τον Μιχάλη Αράπογλου
Ξενώνας: ‘’ Αρχοντικό Γρέκη ’’

[2]
http://alternatrips.gr/el/peloponissos/argolida/nayplio-mia-poli-magiki

http://www.in2life.gr/escape/destinations/article/201064/nafplio-h-pio-omorfh-
istoria.html

http://www.tripadvisor.com.gr/Trending-g319780-t1-
Nafplio_Argolis_Region_Peloponnese.html

http://wwk.kathimerini.gr/kath/7days/1995/11/12111995.pdf

http://akrokerama.blogspot.gr/2013/02/2.html

http://vytinaiika.blogspot.gr/2010/06/blog-post_08.html

http://www.unblogger.gr/2013/12/i-entipwsiaki-pleura-tis-polis-mas.html#.VF_bOjSsXNs

http://www.greekarchitects.gr/gr/%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%B9%CF%84%CE%B5%CE%
BA%CF%84%CE%BF%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%B5%CF%82-
%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B9%CE%B5%CF%82/%CF%80%CF%81%CF%8E%CE%B7%CE
%BD-401-
%CF%83%CF%84%CF%81%CE%B1%CF%84%CE%B9%CF%89%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%
8C-%CE%BD%CE%BF%CF%83%CE%BF%CE%BA%CE%BF%CE%BC%CE%B5%CE%AF%CE%BF-
id2142

http://akrokerama.blogspot.gr/2012_06_01_archive.html

Για τις Κυκλάδες :

http://naxosland.gr/naxos.html
http://paros-vacations.com/paros/arxitektoniki-tis-parou.html
http://www.mykonosrealty.gr/information.php
http://listedmonuments.culture.gr/fek.php?ID_FEKYA=20032
Για τα Δωδεκάνησα :
http://listedmonuments.culture.gr/fek.php?ID_FEKYA=19009
http://www2.egeonet.gr/aigaio/Forms/fLemmaBodyExtended.aspx?lemmaID=6981
http://www.greeklodgings.gr/gr/symi/gr_symi.html
http://archipelago.aegean.gr/xmlui/bitstream/handle/123456789/2735/%CE%A6%CE%95%CE%9A
%20%CE%94%20237_26.03.2002_Nisiros.pdf?sequence=1&isAllowed=y
http://www.sifounakis.gr/gr/bio/PD/803%20D%20TILOS.pdf
+ Οι υπερσύνδεσμοι πάνω στις εικόνες.

[84]
 http://www.aroundpelion.com/pelion-architecture-gr.html

http://7gym-laris.lar.sch.gr/ergasies/ERGA/oikismoi%20larisas.htm

http://www.discoverpelio.com/el/i-arhitektoniki-toy-pilioy

https://sites.google.com/site/fanarikarditsa/axiotheata/architektonike

http://www.destinationcrete.gr/el/home/arhitektoniki

http://www.spitoskylo.gr/2010/11/10/crete-2/

http://www.cretasense.com/tips.aspx?lang=1&tipid=11

http://blog.moudaniwn.gr/%CE%B7-
%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%B9%CF%84%CE%B5%CE%BA%CF%84%CE%BF%CE%BD%CE%
B9%CE%BA%CE%AE-%CF%84%CF%89%CE%BD-
%CF%80%CE%B1%CF%81%CE%B1%CE%B4%CE%BF%CF%83%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CF%
8E%CE%BD-%CF%83%CF%80%CE%B9-7424

http://www.xanthi.ilsp.gr/cultureportalweb/article.php?article_id=503&topic_id=56&level
=2&belongs=9&area_id=1&lan g=gr

https://www.google.gr/search?q=%CF%80%CE%B1%CF%81%CE%B1%CE%B4%CE%BF%CF%
83%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CE%AE+%CE%BC%CF%80%CE%B1%CE%BB%CE%BA%CE%BF%
CE%BD%CE%B9%CE%B1+%CE%BC%CE%B1%CE%BA%CE%B5%CE%B4%CE%BF%CE%BD%CE
%B9%CE%B1%CF%82&biw=1920&bih=971&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ei=aL1jVIvBAoK
1abW2gKAK&ved=0CAYQ_AUoAQ#tbm=isch&q=%CF%87%CE%B1%CE%B3%CE%B9%CE%B1
%CF%84%CE%B9&facrc=_&imgdii=_&imgrc=0ekQqvPtw6jwBM%253A%3BrR36ON-
dq0Ui_M%3Bhttp%253A%252F%252F2.bp.blogspot.com%252F--
CY0AGXOBUc%252FTfdm6F2UD6I%252FAAAAAAAAAAw%252FwsdzukttRqU%252Fs1600%
252FP1010854.jpg%3Bhttp%253A%252F%252Fntuarch.blogspot.com%252F2011_06_01_ar
chive.html%3B1067%3B1600

http://www.google.gr/imgres?imgurl=&imgrefurl=http%3A%2F%2Foldxanthi.blogspot.com
%2F2010%2F11%2Fblog-
post_24.html&h=0&w=0&tbnid=r2iuWpgldQvtHM&zoom=1&tbnh=225&tbnw=225&docid=
bxxn1UhIkx3SnM&tbm=isch&ei=4MhjVNKXOsT1asW7gJAF&ved=0CAcQsCUoAQhttps://ww
w.google.gr/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&source=images&cd=&ved=0CAcQjRw&url=http%3A
%2F%2Fwww.kozanh.gr%2Fweb%2Fguest%2Fmanhouselass&ei=K81jVNzbFIn3aqa2gJAL&p
sig=AFQjCNF6WcUHYdL1aK6MBLESkkmZFNNGRg&ust=1415910299323642

https://www.google.gr/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&source=images&cd=&ved=0CAcQjRw&u
rl=http%3A%2F%2Fwww.panoramio.com%2Fphoto%2F32055632&ei=UM1jVPrjA82vaYi7go
AC&psig=AFQjCNF6WcUHYdL1aK6MBLESkkmZFNNGRg&ust=1415910299323642

https://www.google.gr/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&source=images&cd=&ved=0CAcQjRw&u
rl=http%3A%2F%2Fel.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25CE%2592%25CE%25AD%25CF%2581%2
5CE%25BF%25CE%25B9%25CE%25B1&ei=-
M1jVNPwLMXLaPWcgdgN&psig=AFQjCNHWXQsEvXa9JTm-
1bkpWTuEs8E59w&ust=1415913335945909

[85]
https://www.google.gr/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&
ved=0CAcQjRw&url=http%3A%2F%2Fwww.astoriakomotini.gr%2FKomotini.html&ei=bM5jV
MSNAoL5avKzgagF&psig=AFQjCNH50PSCzVm9LtkVrCPlG5HDLeS9ZA&ust=14159133941066
05

[3]

http://www.xn--mxafcbuvfkb4f.gr/cyclades/cyclades-architecture.htm
Academia.edu
Wikipedia.com
Google images
http://morfologia.arch.duth.gr/main_stuff/xanthi.pdf
http://www.iefimerida.gr/sites/default/files/xanthi005.jpg
http://www.iefimerida.gr/sites/default/files/xanthi005.jpg
http://www.athinorama.gr/lmnts/articles/1003889/lead.jpg
http://www.planyourfun.gr/images/magictoolbox_cache/55765ee7ed497512e161136deab
d348f/3/0/30119/thumb500x400/2495112227/old-town2_.jpg
http://content-
mcdn.ethnos.gr/filesystem/images/20110529/engine/assets_LARGE_t_420_49679591_typ
e12128.jpg

https://encrypted-
tbn1.gstatic.com/images?q=tbn:ANd9GcSVwzci_eNm95yAD4f3m7PoBLiCw-
EKsJoiZLysSUeMwFoi8qI2CQ
http://4.bp.blogspot.com/-
loSXkR8bfIY/UwtdjJDAzlI/AAAAAAAABpY/RTWuFjZ3XR0/s1600/7127762227_a223fb1053.jp
g
http://4.bp.blogspot.com/-
ZRyOq5N8csU/TvHgzVh0OlI/AAAAAAAACWc/nevGN0SrmVU/s640/101a.jpg
http://mw2.google.com/mw-panoramio/photos/medium/32089039.jpg
http://www.panoramio.com/user/1461924/tags/zakynthos
http://www.ξενοδοχεια.gr/ionian/zakynthos/zakynthos-architecture.htm
http://www.corfu.gr/web/guest/urban
http://flickrhivemind.net/Tags/%CF%80%CE%B1%CF%81%CE%AC%CE%B8%CF%85%CF%81
%CE%B1/Timeline
http://www.ξενοδοχεια.gr/ionian/kythira/kythira-architecture.htm
http://www.visitkythera.gr/gr/culture/architecture.html

[4]

Εικόνες:

https://www.google.com/search?tbm=isch&tbs=simg:CAQSZRpjCxCo1NgEGgIIAAwLELCMp
wgaPAo6CAISFKAc1yT-
J6Ec0RCjJbgbtCbBG5QkGiCu4nSF_1N5PytRTEUwZ5LZBPNRpgiRRSD8a4Kqo41igpwwLEI6u_1
ggaCgoICAESBBEYP28M&sa=X&ei=V3VaVJ2oIdXwaOCrgiA&ved=0CBoQwg4oAA&biw=1440
&bih=756

http://5a.arch.ntua.gr/project/4247/4726

[86]
http://5a.arch.ntua.gr/project/1001/1367

http://akrokerama.blogspot.gr/2012/05/blog-post_03.html

https://www.google.com/search?tbm=isch&tbs=simg:CAQSZxplCxCo1NgEGgQIAQgJDAsQsI
ynCBo8CjoIAhIUihCOEKUfjRu9H_10P5BOTG8Ih_1RoaIIl69pG0zcJI7Fc0zlGhr3g2qn6x3MItyG
sN2-AdiE6sDAsQjq7-
CBoKCggIARIEmAEEXQw&sa=X&ei=uXdaVMfbFMvKaPeGgOAE&ved=0CBoQwg4oAA&biw=1
440&bih=756

Κείμενο:

http://www.e-go.gr/idanikospiti/print.asp?catid=10231&subid=20110&pubid=555717

http://akrokerama.blogspot.gr/2012/07/blog-post_10.html

http://www.academia.edu/

https://geolocation.ws/

http://www.panoramio.com/

http://morfologia.arch.duth.gr/

http://cultureportalweb.uoi.gr/cultureportalweb/

[87]
 ΠΠΓΕΛ ΙΩΝΙΔΕΙΟΥ ΣΧΟΛΗΣ ΠΕΙΡΑΙΑ

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α΄ΛΥΚΕΙΟΥ :«ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΤΗΡΙΩΝ»

(Υπεύθυνη καθηγήτρια: Χαραλαμποπούλου Ξένια ΠΕ12.01)

Α΄ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ 2014-15
PROJECT 3
Βάββας Κων/νος
Βαρτιάν Ρουπέν
Διακομηνάς Νίκος
Δόγρανλης Στάθης
Βασικό δομικό στοιχείο ήταν η πέτρα
1.Μεγάλο βάρος
2.Έλειψη κονιαμάτων

Παρατηρούμε την ύπαρξη ανακουφιστικού τριγώνου

Αποτελείται από:
1.Φύλλα
(κατακόρυφα
χωρισμένα)
2.Χερούλι
3.Κουδούνι
4.Κλειδαριά
 πανωκόσι
υαλοπίνακας
πηχάκι τζαμιού
τραβέρσα άνω-
κάτω
Χανιά πόμολο
Ρέθυμνο
o γεωμετρικά σχήματα - σχέδια
o παραστάσεις από τη φύση
o γεωμετρικά διατεταγμένα
κάγκελα (ρόμβοι, τρίγωνα
κ.α.)
 ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΡΙΩΝ:
ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΠΛΟΥΜΙΔΗ

ΠΑΡΑΘΥΡΑ
ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ-ΜΥΡΤΩ
ΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΥ
ΔΙΟΝΥΣΙΑ ΚΑΛΑΪΤΣΙΔΟΥ
ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ… ΓΑΛΗΝΗ ΚΑΨΑΛΗ
ΙΟΝΙΟ
Ενετικό στυλ αρχιτεκτονικής
Αντισεισμική προστασία
Αίσθηση μέτρου
ΙΘΑΚΗ:
- Στενά παράθυρα
-Απουσία μπαλκονιών στα σπίτια

ΚΕΡΚΥΡΑ:
- Απλοποίηση
-Μετάβαση στον νεοκλασικισμό
-Ρυθμοί: Βενετοκρατία, Αγγλοκρατία

ΛΕΥΚΑΔΑ:
-Επιρροές από την ενετική αρχιτεκτονική
-Παρουσιάζει ομοιότητες με τη Ζάκυνθο

ΖΑΚΥΝΘΟΣ:
-πολλά αναγεννησιακά στοιχεία
-Αιγαιοπελαγίτικες, Βενετικές επιρροές
-Ασυμμετρία
Ακολουθούν την απλότητα των Κυθήρων αν και έχουν πάρει
στοιχεία από τη Βενετία και το Αιγαίο
ΠΥΡΓΟΚΑΤΟΙΚΙΕΣ:
 1 έως 4 παράθυρα συνήθως τοξωτά
 Φουρούσια ή πλακόπετρες τα οποία σε
περιόδους πολέμου γίνονταν πετρόμαχοι ή
πολεμίστρες
 Προστατευτική σιδεριά στα παράθυρα του
πρώτου και του δεύτερου ορόφου
 Εξωτερική διακόσμηση δεν υπήρχε ή
περιοριζόταν σε μικρά διακοσμητικά
ανάγλυφα ή χαράγματα
ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΠΑΡΑΘΥΡΩΝ:

 Ευρύχωρο παράθυρο σοφίτας με λαξεμένους

ασβεστόλιθους η μικρές πέτρες τα καμαρολίθια

 Παράθυρα με λαξεμένο τοξωτό ανώφλι

 Στα παλιά σπίτια δεν υπήρχαν τζάμια

 Παραθυρόφυλλα σανιδένια κάποιες φορές με

περαστή σιδεριά κυρίως στα χαμηλότερα παράθυρα

 Δίπλα στα παράθυρα πρόβαλαν φουρούσια ή απλές

προεξοχές που χρησίμευαν ονομάζονταν
περιβολιάστρες
Ανακουφιστικό τόξο στο
άνοιγμα
-Παραμένει το τόξο και
μπαίνει το κούφωμα
-Το τόξο γεμίζει και
δημιουργεί ορθογώνιο
άνοιγμα
ΑΜΟΡΓΟΣ:
Μπλε παράθυρα

ΑΝΔΡΟΣ:
-Μεγαλύτερα
παράθυρα
-Πλαίσια
παραθύρων

ΙΟΣ: Μπλε ή κόκκινα

παράθυρα

ΜΗΛΟΣ:
Μικρά, πολύχρωμα
παράθυρα

ΜΥΚΟΝΟΣ:
Μικρά παράθυρα
διαφόρων χρωμάτων

ΝΑΞΟΣ:
Χρωματιστά παράθυρα
ΠΑΡΟΣ:
Ξύλινα παράθυρα

ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ:
Μπλε
παραθυρόφυλλα

ΣΙΦΝΟΣ:
Μακρόστενα, μπλε ή
κόκκινα παράθυρα

ΤΗΝΟΣ:
-Μπλε και λευκά
παράθυρα
-Χωρίς υπερβολές
ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΥ ΤΥΠΟΥ ΚΤΗΡΙΑ:
 Μακεδονική αρχιτεκτονική παράδοση
 Ζωγραφικός διάκοσμος
 Χρονολογίες κατασκευής και αρχικά ονομάτων
ΑΣΤΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ ΚΤΗΡΙΑ:
 Δυτικό πρότυπο
 Τριγωνικά και καμπύλα γείσα
 Άλλα διακοσμητικά στοιχεία (τούβλο, σοβάς)
Καλαμάτα
ΟΜΑΔΑ 3
Καλαϊτζής Γιώργος
Κολοβός Στέργιος
Λάμπρου Μαρία-Ειρήνη
Μαρίνης Γιώργος
Σάραγκας Κώστας
 Κτίσματα τα οποία χρονολογούνται πριν το 1828

 Πλαισιώνονται με εξώστες ξύλινους κατά βάση

 Στήριξη & διακόσμηση: ξύλινα ή / και απλά

μεταλλικά φουρούσια

 Λιτά κιγκλιδώματα
Μουσείο Φρυσίρα

Πρώην Στρατιωτικό Νοσοκομείο

 Απλή αρχιτεκτονική (παρόλ’ αυτά παρουσιάζει
αρκετές διαφορές από άλλες περιοχές)

 Κυκλαδίτικα σπίτια θεωρούνται έργα

μοναδικά σε αισθητική.

Αξιοσημείωτη παρατήρηση: Τα παραδοσιακά σπίτια έχουν

νοτιοανατολικό προσανατολισμό ώστε να επιτρέπουν την διάχυση του
φυσικού φωτός.
 Αρχιτεκτονική που εμφανίζει αρκετές
ομοιότητες αλλά και διαφορές με αυτή των
υπόλοιπων νησιών του Αιγαίου.

 Βασικότερο κοινό τους χαρακτηριστικό:

η τυπική μονάδα της μονόχωρης κατοικίας.

 Κιγκλιδώματα & εξώστες: διαφορετικοί κανόνες

σε κάθε νησί.

Οι κανόνες αυτοί ορίζουν την κατασκευή των εξωστών σε σύγχρονα

σπίτια σε παραδοσιακές συνοικίες αλλά με τρόπο που να είναι
πανομοιότυπα με τα παραδοσιακά σπίτια
 ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ

Όλυμπος - Κάρπαθος (ΠΔ 18-9-2002 - ΦΕΚ 830/Δ/26-9-2002)

Απαγορεύεται η κατασκευή εξωστών σε προβολή πάνω από

τις οδούς. Τα στηθαία των εξωστών κατασκευάζονται από
τσιμεντένια ή σιδερένια παραδοσιακά κάγκελα σύμφωνα με
τα επικρατούντα στον οικισμό αρχιτεκτονικά πρότυπα. Στο
κάτω μέρος των εξωστών κατασκευάζονται υποστηρίγματα
(φουρούσια) ξύλινα, μεταλλικά ή από μπετόν σε
παραδοσιακή μορφή.
Τήλος (εφημερίδα της κυβερνήσεως- τεύχος 4ο, σελ. 6934-6935)

Οι εξώστες τοποθετούνται στο Κεντρικό τμήμα της όψης

του κτιρίου και δεν επιτρέπεται η στέγαση τους. Το μήκος
του εξώστη δεν επιτρέπεται να είναι μεγαλύτερο του
ημίσεως του συνολικού μήκους της όψης και πάντως όχι
μεγαλύτερο των 2,00 μέτρων, το δε πλάτος του πρέπει να
κυμαίνεται από 0,80 εκατοστά έως 1,00 μέτρο.

Οι εξώστες πρέπει να περιβάλλονται με ξύλινα ή

σιδερένια κιγκλιδώματα παραδοσιακού τύπου.

Δεν επιτρέπεται η κατασκευή συνεχών εξωστών σε όλο το

μήκος της όψης, καθώς και γωνιακών εξωστών.
Νίσυρος (εφημερίδα της κυβερνήσεως- τεύχος 4ο, σελ.2020)

Οι εξώστες τοποθετούνται στο κεντρικό τμήμα της όψης

του κτιρίου και δεν επιτρέπεται η στέγαση τους. Το
μήκος του εξώστη δεν επιτρέπεται να είναι μεγαλύτερο
του ½ του συνολικού μήκους της όψης και όχι
μεγαλύτερο των 2,50μ και το πλάτος του δεν μπορεί να
υπερβαίνει τα 1,00 μ. Οι εξώστες πρέπει να
περιβάλλονται με ξύλινα κιγκλιδώματα, να φέρουν
ξύλινο δάπεδο και να στηρίζονται σε ξύλινους
διαδοχικούς προβόλους κατά τα παραδοσιακά πρότυπα.

Δεν επιτρέπεται η κατασκευή συνεχών εξωστών σε όλο

το μήκος της όψης όπως και γωνιακών εξωστών.
 ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Διάφορα νησιά των Δωδεκανήσων συγκλίνουν ως

προς κάποιους κανόνες με αποτέλεσμα να
μπορούσαμε να τα θεωρήσουμε και παρόμοια.

(π.χ. οι εξώστες πρέπει να απέχουν από τα άκρα της όψης 1

μέτρο, δεν επιτρέπονται οι γωνιακοί εξώστες κλπ. )
Η αρχιτεκτονική της πηλιορείτικης κατοικίας χωρίζεται σε
τρεις μεγάλες ενότητες και εποχές,

1η περίοδος /
2η περίοδος / 3η περίοδος /
περίοδος της
«κλασική «ύστερη
«πρώιμης
περίοδος» πηλιορείτικη
πηλιορείτικης
αρχιτεκτονική»
αρχιτεκτονικής»
 Υλικό κατασκευής παραδοσιακών
μπαλκονιών κατά κύριο λόγο το ξύλο
καθώς και η πέτρα

 Κιγκλιδώματα & φουρούσια: δεν

παρατηρείται ποικιλομορφία, η
πλειονότητα τους είναι
κατασκευασμένη από ξύλο.
 ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Οι εξώστες, λοιπόν, παρουσιάζονται κυρίως ξύλινοι μαζί με

τα κιγκλιδώματα στις παραδοσιακές κατοικίες των νομών
Καρδίτσας και Λάρισας, ενώ στις νεοκλασικές κατοικίες το
υλικό κατασκευής είναι κυρίως πέτρα και μέταλλο.
 Παραδοσιακή αρχιτεκτονική: πολλά στοιχεία από την
αρχιτεκτονική των Μινωιτών

 Κρητικά χωριά: Ορατές όλες οι φάσεις εξέλιξης του

κρητικού σπιτιού
 Πιο πρωτόγονη και λιτή μορφή: μονόχωρο με χωμάτινο
δάπεδο, στέγη από ξύλα και ξύλινο πατάρι για ύπνο
Θαυμαστή οικονομία χώρου και οργάνωσης

Αστικά σπίτια/ κέντρα: Ιδιαίτερη ποικιλία σε

μορφή και κατασκευή
θρακιώτικο σπίτι:
Βασικό χαρακτηριστικό:
 Πλατυμέτωπο
 Συντίθεται από ημιυπαίθριους / κλειστούς ιδιωτικούς
χώρους (δύο παράλληλες ζώνες)
 Μεγάλο, εσωτερικό και καλυμμένο
μπαλκόνι

 Απλή διαρρύθμιση σπιτιών: Χαγιάτι =

πυρήνας

 Από αυτό γίνεται η επικοινωνία όλων

των χώρων μεταξύ τους

 Δίνεται μια συγκέντρωση λειτουργιών

Χαγιάτι: βασικότερος χώρος ζωής
όλου του σπιτιού
πνεύμονας ηλιασμού - αερισμού
Απλούστερος τύπος σπιτιού
Μονόχωρο (εμπρός μέρος διαμορφωμένο σε χαγιάτι)

Εξέλιξη τύπου: προστίθεται δεξιά ή αριστερά του χαγιατιού

ένας άλλος χώρος (σπίτι μορφής Γ)

Διαφορετικοί τύποι σπιτιού

Αντικατάσταση χαγιατιού με εξώστη

Συνηθέστερος τύπος σπιτιού με εξώστη

Δύο χώροι στο ισόγειο και δύο στον όροφο.

Πλεονέκτημα: προσθήκη ενός ακόμη κλιμακοστασίου, συμμετρικά και ένα
διαχωριστικό κιγκλίδωμα στον εξώστη που είναι δυνατόν να διχοτομεί
δημιουργώντας δύο ανεξάρτητα σπίτια.
ΠΡΕΒΕΖΑ
 Χαμηλά μπαλκόνια
 Λιτά σχέδια
 Λίγα μπαλκόνια
 Σχέδια μόνο στα αρχοντικά
 Σχέδια κυρίως κυκλικά
ΙΩΑΝΝΙΝΑ
 Λίγα μπαλκόνια
 Λιτά σχέδια
 Σχέδια περίτεχνα στα αρχοντικά
 Κιγκλιδώματα στα παράθυρα
(κοντά στη λίμνη)
 Μαρμάρινα φουρούσια
ΚΑΠΟΙΕΣ ΑΚΟΜΑ
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΗΚΕΣ
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
Των Ιωαννίνων
Επιμέλια:
Φίλιππος Τόφαλος
Μάριος Σταμόπουλος
Μπρίλλη Δανάη
Άννα Κουρτίδου
Περισσότερα

Οι στέγες

 ΚΑΛΥΨΗ ΚΑΙ ΠΡΟΦΥΛΑΞΗ

 κεκλιμένα επίπεδα για την
απομάκρυνση του νερού
και χιονιού

Οι σκεπές μπορούν να είναι:

 δίρριχτες στέγες
 τρίρριχτες στέγες

Οι παραδοσιακές σκεπές
μπορούν να είναι από:

 ξύλο, υλικό κατάλληλο λόγω

της αντοχής του σε
εφελκυσμό.
 κεραμίδια
 πλάκες
 Με λίγα λόγια:
Το ακροκέραμο: Ακροκέραμο λέγετε το
πήλινο διακοσμητικό
o Αρχικά, κοσμεί τους πoυ τοποθετείται στις
ναούς και τα δημόσια άκρες μιας
κτήρια κεραμοσκεπής
o Εμφάνιση του με την
Αναγέννηση και το
Νεοκλασικισμό.
o Με την Απελευθέρωση
επανερχνται μαρμάρινα
ή πήλινα ακροκέραμα
επιστέφουν στα
Ανάκτορα, τα δημόσια
κτήρια, τις εκκλησίες
και τα σπίτια των
αστών.
o Μια ολόκληρη
βιομηχανία σχεδιασμού
και παραγωγής
στήνεται σε πολλές
πόλεις της χώρας και
δημιουργείται μία
τεράστια ποικιλία
σχεδίων και
ποιοτήτων.
Φωτογραφία Σκεπής από εγκαταλελειμμένη οικία της Χαλκίδας Εικόνες
 Στο Πήλιο:

 πέτρινες στέγες
 διώροφα ή τριώροφα,
με τον πάνω όροφο
συνήθως να προεξέχει
σε σχέση με τον κάτω,
 χοντρός πέτρινος
κορμός
 πέτρες και πλάκες που
εξορύσσονται από τα
ορυχεία του Πηλίου.
 ξυλόγλυπτες πόρτες
 παραθυρόφυλλα
 διακοσμημένα
ταβάνια.
 Αντοχή μέχρι και
σήμερα στέκουν εκεί
επιβλητικά ενώ σε
κάποιες περιπτώσεις
έχουν μετατραπεί σε
παραδοσιακούς
ξενώνες ή σε κάποιο
μουσείο.

Φωτογραφία από αρχοντικό στο Πήλιο

 Φωτογραφία από την παλιά
Στην Θράκη πόλη της Ξάνθης, Θράκη

• Η στέγη είναι δίριχτη ή

τετράριχτη,
• αυτή σκεπάζεται από
σχιστόπλακες ή κεραμίδια
εγχώριας κατασκευής.

Τα αϊτσένια σπίτια (αίτσα =

ταράτσα)

• ίδια εποχή στη Σαμοθράκη.

• είναι σπίτια με επίπεδη
χωματοσκέπαστη στέγη.
• Τα σπίτια αυτά συναντώνται
μέχρι τη δεκαετία του ’40,
• Ήταν δημιούργημα μιας
ποιμενικοαγροτικής
κοινότητας
• Παρουσιάζουν ομοιότητα
στην τυπολογία, λιτότητα
στην κατασκευή και
απλότητα στη
λειτουργικότητά τους.
 Απόκρυψη Πληροφοριών
Στην Μάνη:
 κανονικό ξύλινο σκελετό,
 1, στρώση από καλάμια
2. επίστρωση από λάσπη με άχυρα,
3.επικά-λυψη με κεραμίδια ή με
τίκλες (πετρόπλακες).

Τα ταβάνια σπάνιζαν αρχικά.

 Οι παλαιότερες και απλούστερες
στέγες ήταν δίριχτες,
 Συχνά στην πίσω στενή πλευρά της
στέγης ύψωναν ένα παραπέτο για
προφύλαξη
 Συνήθως, το στηθαίο υψωνόταν και
στις τέσσερις πλευρές. Τα νερά της
βροχής είτε έφευγαν από τα πλάγια,
είτε διοχετεύονταν στη
θολοσκέπαστη στέρνα με τον αυλό.
 Σε ορισμένα χωριά στερέωναν στην
κορυφή της στέγης ένα μπουκάλι με
αγιασμό, που θεωρούσαν ότι έδιωχνε
τον κεραυνό, ή, σπανιότερα, ένα
λίθινο ξόανο.

Άποψη από περιοχή της Μάνης

Τα παραδοσιακά νησιώτικα
σπίτια

 στεγάζονταν με επίπεδο
δώμα, στο οποίο
συγκέντρωναν τα νερά
της βροχής και τα
οδηγούσαν σε στέρνες,
μέσω υδροροών καθώς
υπέφεραν από
λειψυδρία.
 Επικράτηση του λευκού
χρώματος. Η τεχνική
αυτή εφαρμόστηκε για
λόγους πρακτικούς:
1) ο ασβέστης έχει
απολυμαντικές ιδιότητες,
τα φρεσκοβαμμένα
σπίτια δείχνουν καθαρά
και ευχάριστα.
2) το λευκό χρώμα
δροσίζει το εσωτερικό
των σπιτιών, καθώς
αντανακλά τις ακτίνες
του ήλιου κατά το
καλοκαίρι. Φωτογραφία από το νησί της Σαντορίνης
 ΠΠΓΕΛ ΙΩΝΙΔΕΙΟΥ ΣΧΟΛΗΣ
ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α΄ΤΕΤΡ. 2014-15
ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΤΙΡΙΩΝ

Τέχνημα

Μαθήτριες:Κουρτίδου Άννα
Μπρίλλη Δανάη
(Υπεύθ.καθ.Χαραλαμποπούλου Ξ.)
Πρώτα κόψαμε τα χαρτόνια
στο σωστό σχήμα και
μετά τα κολλήσαμε.
Το κίτρινο χαρτόνι
συμβολίζει το
πέτσωμα,δηλαδή τα
σανίδια τα οποία θα
υποδεχθούν ως επιπέδη
επιφάνεια τα υπόλοιπα
υλικά.
Το μπλε χαρτόνι συμβολίζει
την θερμομόνωση και
τα ξυλάκια,
συμβολίζουν τα ξύλινα
δοκάρια(διαδοκίδες)
πάνω στα οποία θα
στηριχθούν τα
κεραμίδια σε μετέπειτα
φαση.
Το μαύρο χαρτόνι
συμβολίζει την
υγρομόνωση ,η οποία
προστατεύει όλα τα
υποκείμενα υλικά.

Τέλος μπορύν να
τοποθετηθούν κεραμίδια
ή πλάκες για την
ολοκλήρωση της στέγης.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΛΕΠΤΟΜΕΡΙΩΝ
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΛΕΠΤΟΜΕΡΙΩΝ
•ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ !!!