See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.

net/publication/323727412

Minimalne zbrojenie ze względu na zarysowanie w żelbetowych elementach

rozciąganych

Article · March 2018

CITATION READS

1 341

3 authors:

M. Knauff Bartosz Grzeszykowski

Warsaw University Of Life Sciences Warsaw University of Technology
31 PUBLICATIONS   18 CITATIONS    19 PUBLICATIONS   3 CITATIONS   

SEE PROFILE SEE PROFILE

Agnieszka Julita Golubińska

Warsaw University of Technology
22 PUBLICATIONS   10 CITATIONS   

SEE PROFILE

Some of the authors of this publication are also working on these related projects:

Influence of chosen parameters on vertical ductility of composite steel-concrete columns View project

Steel-concrete composite structures View project

All content following this page was uploaded by Bartosz Grzeszykowski on 24 March 2018.

The user has requested enhancement of the downloaded file.

 Prof. dr hab. inż. MICHAŁ KNAUFF
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
Mgr inż. BARTOSZ GRZESZYKOWSKI
Dr inż. AGNIESZKA GOLUBIŃSKA
Politechnika Warszawska

Streszczenie: Zaproponowana metoda obliczania minimalnego zbrojenia ze względu na

zarysowanie w elementach rozciąganych polega na bezpośrednim sprawdzaniu przy użyciu
arkuszy kalkulacyjnych, czy założone zbrojenie zapewnia ograniczenie szerokości rys, które
mogą powstać pod wpływem sił rysujących. Zdefiniowano trzy poziomy dokładności analizy
a przepisy Eurokodu wzbogacono o uzupełnienia z krajowego załącznika niemieckiego.

Abstract: New approach using direct crack width calculations of the minimum reinforcement
in tensile RC elements is presented. Verification involves checking whether the provided
reinforcement ensures that the crack width that may result from cracking forces does not
exceed the limit value. Three levels of accuracy of the analysis were defined and the
Eurocode provisions were enriched with supplements derived from the German national
annex.

Minimalne zbrojenie ze względu na zarysowanie w żelbetowych elementach

rozciąganych

Osiowe lub zbliżone do osiowego rozciąganie ma istotne znaczenie w takich konstrukcjach

żelbetowych jak długie ściany oporowe, ściany zbiorników lub ściany o innym
przeznaczeniu, w których ograniczenie swobody odkształceń termiczno-skurczowych przez
wcześniej wykonany fundament i podłoże gruntowe powoduje powstawanie naprężeń
rozciągających. Ponadto, także w elementach, które nie są długie, zwłaszcza w elementach
masywnych, powstają przy powierzchniach rozciągające naprężenia własne wywołane
nierównomiernym rozkładem temperatury hydratacji cementu i skurczu betonu. Przepisy,
które wymagają, żeby szerokość rys nie przekraczała akceptowalnego poziomu, mogą mieć
decydujący wpływ na ilość obliczonego zbrojenia. Np. w długich, wspornikowych ścianach
oporowych (rys. 1a) zwykle jedyne siły wymagające zbrojenia poziomego powstają na skutek
odkształceń termiczno-skurczowych. Podobnie może być w płytach fundamentowych i
stropowych (rys. 1b). Naprężenia w takich elementach można przedstawić jako sumę

1
samorównoważących się, rozłożonych nieliniowo naprężeń własnych i liniowo rozłożonych
(rys. 1c) naprężeń wymuszonych. Można założyć, że naprężenia własne, zarówno te, które
pochodzą od odpływu ciepła hydratacji jak i te wywołane nierównomiernym skurczem przy
wysychaniu, nie zależą od sposobu podparcia konstrukcji, gdyż nie wywołują deformacji
całego elementu. Naprężenia wymuszone zależą od warunków brzegowych, które mogą
ograniczać swobodę odkształceń wywoływanych przez te naprężenia. Obliczanie naprężeń
termiczno-skurczowych (TS) ma bardzo bogate piśmiennictwo, z którego wymieniamy tu
tylko książki [8], [9] i [10].

Rys. 1 Naprężenia własne i wymuszone a) we wspornikowej ścianie oporowej, b) w płycie

stropowej lub płycie spoczywającej na podłożu gruntowym, c) podział naprężeń termiczno-
skurczowych (TS) na wymuszone i samorównoważące się naprężenia własne

Przepisy dotyczące minimalnego zbrojenia ze względu na zarysowanie (dalej będziemy

to zbrojenie nazywać mincr), które znajdują się w polskich normach [1] i [3] (w obu normach
przepisy zaczerpnięto z norm europejskich) dotyczą elementów prętowych. Chcąc je
zastosować do ściany należy z niej wydzielić wyimaginowane pręty rozciągane osiowo,
podobnie jak przy wymiarowaniu tarcz ze względu na oddziaływania inne niż termiczno-
skurczowe.

2
 W artykule przedstawiono koncepcję autorów dotyczącą racjonalnego wyznaczania
minimalnego zbrojenia w elementach rozciąganych, przede wszystkim w przypadkach, w
których rozciąganie powstaje na skutek ograniczenia swobody odkształceń TS. Koncepcję
oparto na normie PN-EN [1] i uzupełnieniach do niemieckiej wersji Eurokodu umieszczonych
w Załączniku Krajowym [2].
W normie [1] w rozdziale dotyczącym stanów granicznych użytkowalności znajduje się
zacytowane poniżej, ogólne wymaganie dotyczące minimalnego pola przekroju zbrojenia
ze względu na zarysowanie. ”Jeżeli wymaga się sprawdzenia szerokości rys, to w obszarach,
w których – jak się oczekuje – wystąpi rozciąganie, należy umieścić zbrojenie, mające
przyczepność do betonu, w ilości niemniejszej od minimalnego zbrojenia ze względu na
zarysowanie”.
Po pojawieniu się rys naprężenia w zbrojeniu w przekrojach zarysowanych skokowo
rosną. Naprężenie σs, które powstaje natychmiast po zarysowaniu, nie powinno przekraczać
charakterystycznej granicy plastyczności zbrojenia fyk – wtedy można uznać, że zarysowanie
jest „pod kontrolą”, tzn. po zarysowaniu zbrojenie pozostaje w fazie sprężystej i po
ewentualnym odciążeniu szerokość rys będzie się zmniejszać. Jeżeli jednak – jak zazwyczaj –
wymaga się, żeby szerokość rys nie przekraczała szerokości granicznej, to naprężenie σs
zapewniające spełnienie tego warunku powinno być znacznie mniejsze od fyk.
Należy tu mocno podkreślić, że według normy [1] przepisy dotyczące mincr należy
stosować do wszystkich obszarów, w których może wystąpić rozciąganie, niezależnie od
wielkości ewentualnych naprężeń rozciągających. Zbrojenie mniejsze od mincr można uznać
za wystarczające tylko w tych obszarach, w których stale występuje ściskanie. Jest to
zasadniczy, ale dyskusyjny element doktryny normy [1]. Jeżeli rozciąganie powstaje na
skutek ograniczenia swobody odkształceń skurczowych i termicznych – a zjawisko to
występuje w prawie każdej konstrukcji – to z takiej doktryny wynika zbrojenie znacznie
większe od stosowanego według starszych norm. Tak np. według [6] w ścianach oporowych o
grubości do 50 cm minimalne zbrojenie poziome po jednej stronie wynosiło 0,15% (dotyczy
zbrojenia ze stali A-0, tylko po stronie narażonej na bezpośrednie wpływy atmosferyczne).
Oczywiście ze względów montażowych zwykle potrzebne jest zbrojenie z obu stron, a więc
łączny stopień zbrojenia wynosił co najmniej 0,25%. Minimalne zbrojenie według [1]
obliczone dla fct,eff = fctm może być prawie czterokrotnie, a dla fct,eff = 0,5fctm dwukrotnie
większe. Oczywiście, nie chcemy tu sugerować, że zbrojenie według [6] jest dziś
wystarczające, gdyż dawniej stosowano niższe klasy betonu i akceptowano mniejsze

3
wymagania dotyczące trwałości. W niejednej z konstrukcji zaprojektowanych według [6]
powstały szerokie rysy.
W normie [1] i w związanej z nią normie projektowania zbiorników [7] można znaleźć
liczne punkty, które są sprzeczne z doktryną mincr, jak np. p.7.3.3(1) w [1] zwalniający z
obowiązku sprawdzania szerokości rys w płytach o grubości poniżej 20 cm, p.7.3.2(4) w [1]
dotyczący konstrukcji sprężonych, czy (niejasno sformułowany) p.7.3.5 w [7]. Według
starszej wersji Eurokodu [4] w niektórych przypadkach wolno było stosować zbrojenie
mniejsze od mincr. W fib Model Code [5] w ogóle nie występuje pojęcie minimalnego
zbrojenia ze względu na zarysowanie, zdefiniowanego tak jak w doktrynie [1], chociaż sam
związany z tym problem jest w [5] omawiany. Obszerniejszą krytykę doktryny normy [1]
można znaleźć w książce [10].
Reasumując należy uznać doktrynę mincr za pożyteczną, gdyż zwraca ona uwagę
konstruktorów na potrzebę uwzględnienia istotnych zjawisk. Jednakże sformułowanie
zacytowane na początku artykułu jest za daleko idące, a stosowanie go co do litery
w przypadkach, w których naprężenia rozciągające są bardzo małe, prowadzi do nadmiernego
zużycia zbrojenia. Z drugiej strony, zważywszy na losowy charakter zjawisk, które mogą
spowodować zarysowanie betonu, zbrojenie minimalne jest niezbędne. Zastosowanie normy
[1] z uzupełnieniami niemieckimi [2] zdaje się prowadzić do racjonalnych rozwiązań we
wszystkich przypadkach.
Obliczanie minimalnego zbrojenia według normy [1]
Do wyznaczania pola przekroju mincr w elementach osiowo rozciąganych stosuje się
wzór
Ac
As = k fct ,eff (1)
σs
Wzór (1), opiera się na założeniu, że bezpośrednio przed zarysowaniem przekrój
znajduje się w fazie I, a maksymalne naprężenie rozciągające w betonie jest równe
efektywnej wytrzymałości betonu na rozciąganie fct,eff. Zarysowanie powoduje zmianę fazy –
w fazie II beton w przekroju zarysowanym nie przenosi naprężeń rozciągających. Należy
zatem zastosować zbrojenie, powiązane z betonem przez przyczepność, wystarczające do
przeniesienia sił rozciągających, które powstaną w nim po zmianie fazy. We wzorze (1) As
oznacza pole zbrojenia przekroju, (gdy szerokość rys jest równa granicznej, to As oznacza
pole mincr), Ac oznacza pole przekroju betonu, fct,eff oznacza efektywną wytrzymałość betonu
na rozciąganie, czyli naprężenie rozciągające w betonie, przy którym dochodzi do

4
zarysowania, σs oznacza naprężenie w zbrojeniu, które powstaje bezpośrednio po
zarysowaniu, k jest współczynnikiem, który stosuje się w celu uwzględnienia wpływu
naprężeń własnych na zarysowanie.
Zmienne fct,eff i k wymagają kilku wyjaśnień. Wartość fct,eff ma silny wpływ na
wymagane mincr. Jeżeli zarysowanie występuje w młodym betonie, to można przyjmować, że
wytrzymałość fct,eff jest mniejsza od fctm. W normie [1] nie ma bardziej szczegółowych
zaleceń. W artykule przyjęto (według [2]), że gdy przyczyną zarysowania jest przede
wszystkim odpływ ciepła hydratacji, to można przyjmować fct,eff = 0,5fctm. Jeżeli jednak
oblicza się mincr potrzebne ze względu na oddziaływania, które mogą pojawić się po
osiągnięciu pełnej wytrzymałości betonu, to należy przyjąć fct,eff = fctm, co prowadzi do bardzo
silnego zbrojenia minimalnego.
Na skutek działania naprężeń własnych zarysowanie przekroju następuje przy średniej
wartości naprężenia mniejszej niż wytrzymałość betonu na rozciąganie. Zjawisko to można
uwzględnić przypisując betonowi obniżoną (pomnożoną przez współczynnik k ≤ 1)
wytrzymałość na rozciąganie lub zmniejszając pole przekroju strefy rozciąganej przez
pomnożenie go przez ten współczynnik. W grubych elementach konstrukcyjnych
nierównomierności odpływu ciepła hydratacji i skurczu przy wysychaniu są większe niż w
elementach cienkich, a zatem takim elementom przypisuje się mniejsze wartości k. Za [2]
sugerujemy, aby wartość k wyznaczać na podstawie rys. 4. Uzasadnienie tego odstępstwa od
zasad [1] przedstawiono w [10].
Wykres przedstawiony na rys. 2 ilustruje, na przykładzie osiowego rozciągania,
podstawowe cechy teorii zastosowanej w normie [1]. Na tle prostych reprezentujących
zależności występujące w fazach I i II narysowano linię łamaną (wyznaczoną na podstawie
wzorów metody ogólnej w p.7.5.4 normy [1]), która przedstawia zależność między średnim
naprężeniem a odkształceniem w elemencie zarysowanym.

5
 Rys. 2. Średnie naprężenie N/Ac w zależności od średniego odkształcenia

Teoria normy [1] istotnie różni się od norm starszych [3] i [4], w których znajdowały
się tylko zależności ważne dla sił większych od siły rysującej (momentów większych od
momentu rysującego). Zależność według rys. 2 można zastosować również dla N < Ncr. Przy
pierwszym obciążeniu elementu dla niedużych sił (N < Ncr) odpowiednia jest linia
przedstawiająca fazę I. Po zarysowaniu następuje przeskok z linii fazy I na linię łamaną.
Jeżeli zarysowany element zostanie odciążony, to zarówno w procesie odciążania jak i
procesie ponownego obciążania odkształcenia wyznacza się na podstawie linii łamanej, co
umożliwia obliczenie odkształceń i szerokości rys dla siły dowolnej. Obliczanie szerokości
rys dla siły mniejszej od Ncr ma podstawowe znaczenie przy wyznaczaniu minimalnego
zbrojenia.
Załamanie linii średnich odkształceń następuje dla
k t f ct , eff  E 
σ0 =  1 + s ρ p , eff  . (2)
ρ p , eff  Ecm 
Wyjaśnienia dotyczące tego wzoru i innych szczegółów teorii można znaleźć w [10].
Jeżeli w procesie obciążania steruje się obciążeniem, to przy zmianie fazy następuje przyrost
odkształcenia przy stałym naprężeniu, a jeżeli steruje się odkształceniem (a tak się dzieje w
przypadku odkształceń TS), to po osiągnięciu odkształcenia ε1 naprężenia pozostają stałe, aż
do osiągnięcia odkształcenia ε2.
Obliczając minimalne zbrojenie zakłada się, że zarysowanie pojawia się w młodym
betonie przy N/Ac = 0,5kfctm. Rys. 2 sporządzono na podstawie obliczeń dla ściany o grubości
40 cm i ρ = 0,8%. W takim przypadku skok odkształcenia (ε2–ε1) wynosi około 0,22‰ (dla
słabszego zbrojenia skok ten jest większy), a więc jest na tyle duży, że przyrost odkształceń,

6
który nastąpi na skutek skurczu w późniejszym okresie, nie powinien spowodować przyrostu
naprężeń, tym bardziej, ze naprężenia wywołane odpływem ciepła hydratacji po
ustabilizowaniu temperatury powinny zmaleć.

Uzupełnienia niemieckie do Eurokodu

W niemieckim Załączniku Krajowym [2] zamieszczono kilka istotnych uzupełnień do
niemieckojęzycznej wersji normy europejskiej. Pierwszym uzupełnieniem niemieckim
będziemy nazywać poniższy tekst (w [2] jest to punkt NCI Zu 7.3.2(2)).
„Jeżeli wymuszone siły wewnętrzne nie osiągają wartości wywołujących zarysowanie,
to przekrój minimalnego zbrojenia można zmniejszyć. W takich przypadkach minimalne
zbrojenie należy wyznaczyć przez wymiarowanie przekroju na obliczone, wymuszone siły
wewnętrzne, uwzględniając wymagania dotyczące ograniczenia szerokości rys”.
Uzupełnienie to ma podstawowe znaczenie, gdyż w przypadkach, w których naprężenia
rozciągające w betonie są małe, umożliwia wymiarowanie zbrojenia na siłę rozciągającą
mniejszą od powstającej, gdy naprężenia te osiągają fct,eff , co może prowadzić do zbrojenia
mniejszego niż doktryna minimalnego zbrojenia według [N1].
Drugie uzupełnienie niemieckie ma znaczenie przy projektowaniu elementów
„grubszych”, w których znaczny wpływ na ewentualne zarysowanie mają naprężenia własne.
Efektywne pole rozciągane Ac,eff wyznacza się inaczej niż w [1]. Zakłada się, że naprężenia
własne są przenoszone przez skuteczne pola przy obu powierzchniach elementu (rys. 3).
W elemencie o szerokości b suma tych pól jest równa 2hskb.
5a1 dla h ≤ 5a1

2hsk = 4a1 + 0,2h dla 5a1 < h < 30a1 (3)
10a dla h ≥ 30a1
 1
Za „grubsze” w sensie [2] można zatem uważać elementy, w których h > 2hsk. W
elementach cieńszych pole skuteczne jest równe polu przekroju poprzecznego. Suma pól
zbrojenia po obu stronach elementu powinna spełniać dwa wymagania
2hsk bf ct ,eff
As ≥
σs (4a)
kf ct ,eff Ac
As ≥ (4b)
f yk

7
 Rys. 3. a) Wysokość pola skutecznego hsk w zależności od grubości elementu h i
odległości a1 = c + 0,5φ, b) naprężenia w betonie miarodajne do wyznaczania minimalnego
zbrojenia

W trzecim uzupełnieniu niemieckim stwierdza się, że obliczając szerokość rys

wywołanych jednoczesnym oddziaływaniem wymuszenia i innych obciążeń stosuje się te
same zasady i wzory. Odkształcenia wywołane przez obciążenia bezpośrednie w fazie II
należy powiększyć o wartości wynikające z wymuszenia. Jeżeli odkształcenie (w fazie II)
wynikające z wymuszenia nie przekracza 0,8‰ (czyli naprężenie nie przekracza 160 MPa), to
na ogół wystarczy obliczenie szerokości rys na podstawie większej z wartości wynikających z
wymuszenia lub obciążenia.
W czwartym uzupełnieniu niemieckim zaleca się stosowanie rys. 4 do wyznaczania
wartości współczynnika k.

8
 Rys. 4. Współczynnik k według [2]

Wymiarowanie zbrojenia na naprężenia TS – koncepcja autorów

W celu zaprojektowania zbrojenia rozpatruje się dwa krytyczne terminy. Pierwszy
termin krytyczny występuje w fazie wznoszenia konstrukcji, po kilku dniach od ułożenia
betonu, kiedy to beton można uznać za stwardniały, a element stygnie. W tym terminie na
ogół odkształcenia TS są jedynym (poza ciężarem własnym konstrukcji) źródłem naprężeń, a
dominującą rolę odgrywają naprężenia własne. W związku z tym podstawowe znaczenie ma
masywność elementu [8]. Drugi termin krytyczny występuje znacznie później. Wpływ na
zarysowanie w tym terminie mają naprężenia powstające na skutek ograniczenia swobody
skurczu, który osiąga maksymalne wartości po długim czasie. Tak np. rozpatrując poziome
zbrojenie ściany oporowej należy obliczyć naprężenia TS, które powstają w konstrukcji
złożonej ze ściany i fundamentu. Przykład przedstawiono w artykule [11]. W tym terminie
obliczając szerokość rys trzeba wziąć pod uwagę oddziaływania, które występują w fazie
eksploatacji konstrukcji. Jeżeli efekty tych oddziaływań mogą sumować się z naprężeniami
TS, to można wziąć pod uwagę trzecie uzupełnienie niemieckie. W obu terminach do
obliczania szerokości rys można zastosować arkusz kalkulacyjny z książki [10], oparty na
ogólnej teorii normy [1].
Miarodajną siłę podłużną można wyznaczyć metodami poziomu 0 lub metodami
poziomu 1(nazwy poziomów pochodzą od autorów artykułu). Postępowanie polegające na
obliczaniu szerokości rys ogólną metodą normy [1] (p.7.3.4) dla siły rysującej wyznaczonej
ze współczynnikiem k zgodnym z czwartym uzupełnieniem niemieckim, będziemy nazywali
metodą Eu0. Podobne postępowanie, wykorzystujące drugie uzupełnienie niemieckie
będziemy nazywać metodą Eu0n. Dla grubych elementów metoda Eu0n może prowadzić do
zbrojenia mniejszego niż Eu0. Obie metody nazwano metodami poziomu 0, gdyż stosuje się
je nie obliczając naprężeń TS, a z obliczeń nie wynikają żadne wnioski dotyczące
rozmieszczania zbrojenia i ewentualnego wpływu rozstawu dylatacji i przerw roboczych na
potrzebne zbrojenie.
Metody poziomu 1 wymagają obliczenia naprężeń TS. Postępowanie polegające na
stosowaniu normy [1] do obliczania szerokości rys (najlepiej za pomocą arkusza
kalkulacyjnego) w elementach, w których siły podłużne obliczono na podstawie analizy
naprężeń TS, przeprowadzonej na podstawie założenia, że beton jest materiałem sprężystym,
będziemy nazywać metodą Eu1. Metody poziomu 1 są więc oparte na podobnych
założeniach jak powszechnie stosowane w praktyce obliczenia konstrukcji żelbetowych – siły

9
wewnętrzne wyznacza się przy założeniu sprężystości (ewentualnie uwzględniając pełzanie
przez zastosowanie efektywnego modułu sprężystości). Wtedy można obliczyć siły
wewnętrzne bez zakładania zbrojenia. Zarysowanie bierze się pod uwagę na etapie
wymiarowania. Wyniki takich obliczeń zależą od naprężeń TS, a więc od szybkości
twardnienia cementu oraz od rozmieszczenia dylatacji stałych i przerw roboczych. Wyniki
zawierają także informacje o rozkładzie naprężeń TS i pozwalają na uzyskanie ewentualnych
korzyści wynikających z zastosowania pierwszego uzupełnienia niemieckiego. Przykład
takich obliczeń przedstawiono w artykule [11].
Ulepszeniem metod poziomu 1 mogą być metody poziomu 2, w których uwzględnia się
niesprężyste właściwości konstrukcji, a przede wszystkim wpływ zarysowania na
zmniejszenie sztywności elementów rozciąganych. W tym artykule nie rozpatruje się takich
metod.
Przykładowe obliczenia
Oblicza się zbrojenie potrzebne do ograniczenia szerokości rys, mogących powstać pod
wpływem skurczu betonu i odpływu ciepła hydratacji w ścianie o grubości h (h = 20, 30, 50 i
70 cm), która ma ograniczoną swobodę odkształceń. Wymiaruje się zatem osiowo rozciągany
element o wymiarach 100٠h cm, z betonu klasy C30/37, zbrojony obustronnie prętami φ12
mm, c = 35 mm, a = 35 + 0,5 ⋅ 12 = 41 mm, graniczna szerokość rys wmax = 0,3 mm. Do
wyznaczania współczynnika k stosuje się czwarte uzupełnienie niemieckie (rys. 4).
Jeżeli zarysowanie nastąpi w młodym betonie, to przyjmuje się fct,eff = 0,5fctm = 1,45
MPa. Dla h = 30 cm, k = 0,8 i siła podłużna N = kfct,eff Ac = 0,8·1,45·0,30·103 = 348,0 kN.
Stosując do zbrojenia φ12 mm zawartą w normie [1] tablicę 7.2N, z przekształconego wzoru
(7.7N) otrzymuje się
2,9 8a 2,9 8 ⋅ 41
φ* = φ = 12 = 26,24 mm ,
f ct ,eff hcr 1,45 300

a z tablicy 7.2N (interpolując) σs = 193 MPa. Pole przekroju zbrojenia

N 348,0 1
As = = ⋅10 = 18,03 cm 2 /m , (φ12 co 125 mm przy każdej powierzchni ściany).
σs 193
W książce [10] nie stosuje się wzoru (1) ani tablicy 7.2N. Obliczenia przeprowadza się
metodą ogólną normy, za pomocą arkusza kalkulacyjnego. Stosując ten arkusz zakłada się
średnicę i rozstaw zbrojenia i oblicza się szerokość rys dla siły rysującej. Zbrojenie, dla
którego obliczona w ten sposób szerokość jest równa szerokości granicznej, jest zbrojeniem

10
minimalnym ze względu na zarysowanie mincr. W ten sposób unika się wszystkich
uproszczeń, które zastosowano budując tablicę 7.2N w normie [1].
Uznając obciążenie za krótkotrwałe (kt = 0,6), stwierdzono, że wystarczające jest
zbrojenie φ12 co 135 mm (stopień zbrojenia ρ = 0,56%).Wynik uzyskany za pomocą arkusza
kalkulacyjnego różni się o kilka procent od uzyskanego za pomocą tablicy 7.2N, gdyż autorzy
normy przy sporządzaniu tablicy 7.2N na podstawie metody ogólnej zastosowali daleko idące
uproszczenia (np. przyjęto stałe kt = 0,4).
Nie należy jednak sądzić, że takie minimum, wyrażone w postaci stopnia zbrojenia,
będzie odpowiednie w innych przypadkach. W przeciwieństwie do minimum ze względu na
kruche zniszczenie (według p. 9 normy [1]), które ma charakter stałej zależnej tylko od klasy
betonu i granicy plastyczności stali, mincr zależy od wielu czynników. W najprostszym ujęciu
są to klasa betonu, średnica i otulenie prętów zbrojenia, graniczna szerokość rys i wymiary
przekroju, a w ujęciach bardziej złożonych w grę mogą wchodzić liczne czynniki związane z
wyznaczaniem naprężeń termiczno-skurczowych.
Poniżej przedstawiono kilka wariantów obliczeń, wykonanych za pomocą arkusza
kalkulacyjnego. W obliczeniach metodą Eu0n zastosowano drugie uzupełnienie niemieckie
(opisane w następnym punkcie), przyjęto fct,eff = 0,5fctm oraz rozpatrzono dwie możliwości:
obciążenie krótkotrwałe z kt = 0,6 i obciążenie długotrwałe z kt = 0,4. W obliczeniach metodą
Eu0 zastosowano normę PN-EN bez zmian (z wyjątkiem współczynnika k) przyjęto fct,eff =
0,5fctm lub fct,eff = fctm.
Tablica 1.
Minimalny stopień zbrojenia w zależności od założeń obliczenia
Grubość ściany [cm] 20 30 50 70
Współczynnik k 0,80 0,80 0,69 0,58
1. Metoda Eu0n(0,5fctm, kt = 0,6)
Miarodajna siła [kN] 290 325 383 441
Rozstaw prętów 12 mm 164 147 122 106
Stopień zbrojenia ρ 0,69% 0,51% 0,37% 0,31%
2. Metoda Eu0n(0,5fctm, kt = 0,4)
Miarodajna siła [kN] 290 325 383 441
Rozstaw prętów 12 mm 131 120 104 93
Stopień zbrojenia ρ 0,86% 0,63% 0,43% 0,35%
3. Metoda Eu0(0,5fctm, kt = 0,6)
Miarodajna siła [kN] 232 348 500 589
Rozstaw prętów 12 mm 185 135 94 81
Stopień zbrojenia ρ 0,61% 0,56% 0,48% 0,40%
4. Metoda Eu0(fctm, kt = 0,4)
Miarodajna siła [kN] 464 696 1000 1178

11
 Rozstaw prętów 12 mm 101 76 56 49
Stopień zbrojenia ρ 1,12% 0,99% 0,81% 0,66%

Widoczny jest bardzo istotny wpływ uzupełnienia niemieckiego. Wyjątkiem jest

ściana 20 cm, w której metodą Eu0 otrzymuje się wynik korzystniejszy niż metodą Eu0n.
Przedstawione powyżej obliczenia nie zależą od wartości zmiennych opisujących
skurcz betonu i odpływ ciepła hydratacji. Dlatego można je nazwać obliczeniami poziomu
zero. Wykonując bardziej złożone obliczenia, w których uwzględnia się zjawiska TS, będzie
można niekiedy wykazać, że wystarczające jest zbrojenie mniejsze oraz sprawdzić, co będzie
się działo po wyrównaniu temperatur, gdy dominującym czynnikiem stanie się skurcz betonu.
Podsumowanie i wnioski
Ze względu na poziom ścisłości założeń można wyróżnić trzy poziomy analizy,
stosowanej do wyznaczania minimalnego zbrojenia ze względu na zarysowanie lub zbrojenia
potrzebnego ze względu na ograniczenie szerokości rys. W artykule zdefiniowano te
poziomy. Autorzy uważają, że dzięki wprowadzeniu tych definicji oraz definicji terminów 1 i
2 udało się wprowadzić przejrzysty porządek w rozpatrywaniu tego zagadnienia.
Stosowanie ogólnej metody normy do obliczania szerokości rys, umożliwia osiągnięcie
większej precyzji niż tablica 7.2N normy [1]), a nie zwiększa pracochłonności obliczeń, gdy
dysponuje się arkuszem .kalkulacyjnym.
Istotne znaczenie mają niemieckie uzupełnienia do Eurokodu. Bez tych uzupełnień
szeroka dziś wiedza dotycząca naprężeń TS nie mogłaby znaleźć zastosowania przy
wyznaczaniu minimalnego zbrojenia, a w wielu przypadkach to minimalne zbrojenie byłoby
przesadnie silne. Jeżeli uzna się te uzupełnienia za słuszne, to można uważać, że
przedstawiony w artykule sposób projektowania jest zgodny z aktualna normą projektowania.
W krótkim artykule nie zdołaliśmy przedstawić wszystkich szczegółów, które mogą
mieć znaczenie przy stosowaniu proponowanej metody obliczeń. Szczegóły te i informacje
dotyczące elementów, w których moment zginający nie jest zerowy, można znaleźć w książce
[6], do której dołączono arkusze kalkulacyjne omawiane w tym artykule i w artykule [11]
zawierającym przykład obliczeń.

12
 Piśmiennictwo
[1] PN-EN 1992-1-1: 2008/NA: 2010 Eurokod 2: Projektowanie konstrukcji z betonu. Część
1-1: Reguły ogólne i reguły dla budynków
[2] DIN EN 1992-1-1/NA. Nationaler Anhang – National festgelegte Parameter – Eurocode 2:
Bemessung und Konstruktion von Stahlbeton- und Spannbetontragwerken – Teil 1-1:
Allgemeine Bemessungsregeln und Regeln für den Hochbau, 2011
[3] PN-B-03264:2002 Konstrukcje betonowe, żelbetowe i sprężone – Obliczenia statyczne i
projektowanie.
[4] ENV 1992-1-1. Eurocode 2: Design of Concrete Structures. Part 1-1. General Rules and
Rules for Buildings, 1991
[5] fib Pre-norma Konstrukcji Betonowych (przekład fib Model Code 2010), Polska Grupa
Narodowa fib, tłumaczenie polskie A. Ajdukiewicz, Polski Cement, Kraków 2014
[6] PN-83/B-03010: Ściany oporowe. Obliczenia statyczne i projektowanie
[7] PN–EN 1992-3: 2008/Ap1:2010 Eurokod 2. Projektowanie konstrukcji z betonu - Część
3: Silosy i zbiorniki na ciecze
[8] Flaga K., Klemczak B.: Konstrukcyjne i technologiczne aspekty naprężeń termiczno-
skurczowych w masywnych i średniomasywnych konstrukcjach betonowych.
Politechnika Krakowska. Seria Inżynieria Lądowa. Monografia 521. Kraków 2016
[9] Kiernożycki W.: Betonowe konstrukcje masywne. Polski Cement, Kraków 2003
[10] Knauff M., Grzeszykowski B., Golubińska A.: Przykłady obliczania konstrukcji
żelbetowych. Zeszyt 3. Zarysowanie. PWN, Warszawa 2017, str. 283
[11] Knauff M., Grzeszykowski B., Golubińska A.: Minimalne zbrojenie ze względu na
zarysowanie – przykład projektowania: Inżynieria i Budownictwo, maj 2018 (w
przygotowaniu)

13

View publication stats