Konstruktieve integratie

in architectuur

Februari 1991 Gunnar Daan

.)

- TU Delft Faculteit der Bouwkunde

Architektonische en
Stedebouwkundige Technologie
Technische Universiteit Delft
Konstruktieve inf'AniI'A,tiA in architektuur
 van het Publikatieburo Bouwkunde,
~ .... t,nl,<:: .... I'1I'"
Universiteit Delft, 1,2628
Telefoon (015) 784737

CIP-gegevens
Koninklijke Bibliotheek, Den Haag

Daan, Gunnar

Konstruktieve in de architektuur I Gunnar Daan. -

Delft: Publikatie buro, Faculteit der Bouwkunde, Architektonische
en ~tE~CleilJoluV\/kulnClllge
Inaugurele rede s:>l'!~,ni,=h,,,, Universiteit Delft.

ISNB 90-5269-070-7
NUGI833
Trefw.: bouwkunst

Copyricht © 1991 Faculteit der Bouwkunde

Niets uit deze mag worden verveelvuldigd enlof openbaar worden

gemaakt doormiddel van drauk, fotokopie, microfilm of op welke andere
dan ook, zonder voorafgaande van de uitgever.

Druk NKB Offset bv, Bleiswijk

Intreerede

het aanvaarden van het ambt van in

val<geibIE~d
van de konstruktieve aan de faculteit der bouw-
kunde van de Technische Universiteit te Delft
op 15 februari 1991
door
ir. Gunnar Daan
Waarde tOil'!hlOord4:!rs

hetformele karakter van deze

roC!'nolll'i' bezet een centrale in denken over architek-

Irbeo~~tenlrla zij het dat zo'n nooit duidelijkheid krijgt zonder
1"ot10rlhl:,nr1.:.r en dat dus ook de maar dan op de achter-
grond, vaak present is in en diskussie over het vak. Het is
vooral de bewondering voor van je medemensen die aanzet
om in je werk de norm steeds stellen. Het daarbij
niet om vakgenoten. Artiesten van allerlei van akrobaten
en sportlui tot schilders en filosofen kunnen met de \1\If"'nl"l!Orl. . ~li:lrlli
resultaten van hun trouwen unnO!UOllnClsver-
mogen, met hun 'kultuur', je telkens weer aansporen tot het opvoeren
van je inzet en kritiek. Dat rO"''''ölrI" ,'n .. nnt"
ratie om iets nn~~oC!,i'o.·IiILrC!
vanhet~~,nC!,oll,~\".:.r~r,n~.n van Heerden meen
dat "",,,,',,,0!1I't" riPC!n.:.llr1" voor de dingen vooronder-
stelt ..

Een architekt is in mijn ogen een ruimtekunstenaar. Hij sublimeert ruim-

"'N,r",..,.", ... in onze tot die aansluiten bij
ons taktiele en visuele en die daardoor nONrlln~._
lijkzijn. Hij voert dus
nol&>\lllnn in. Enhij
ook betekenis te verlenen.
termen in de architektuur ~~ln~r'\n,,,,"nNC!,nl
ontwerp, zo verhaal al niet letterlijk zelf in
als een 'architecture ",,,,,·,<> ..,1'0·

5
Betekenissen zijn er velerlei in de architektuur. Ze kunnen verband hou-
den met de historie van de met zijn of met de aanwe-
rlllln"lT,:.ur,rn"ll met het karakter van de met een DlBBISI9-
l:IIlT'.hl:llf"h1~e>lïille> bouwtraditie of met een innoverende techniek. Ze
kunnen ook op de identiteit van de bewoner of het funktioneel
op de financiële, of oollltlE~ke nrrl~t!~nrtll'1lnO/1on
onder wordt, of ze korreleren met een lae:ol()QI:sctle 1""' .... 9-ov9-
met het zelf, met de persoon van de initiator of die van de
architekt. Zeworden in de In,.,I"\\".:.n
iedere nn ..... r.:. ....ht

Die moet worden aalnQ4ak\l'lle~~kt.

nnt·\AllI'lhrn4:.rtelkens weer op zoek gaan naar elementen in de
kontext die de moeite van het kritisch
lonen. Wanneer hij bronnen alleen vindt op een architek-
tuurtheoretisch los van de reële verweest werk. In
verreweg de meeste is het zinloos en irrelevant een abstrakt
architektonisch theorema achter te laten dat als Il:IIMII'1'7,l:IIl:IIrn """ ..", .. iic,,,,,,,,rI
maar
voor zijn nIT'U'1"'VII"lIt1
atlc~g~;entegenhetnrl'M,ne>e>1
zeggen om verder te gaan
zijn sociale of pollltlE~ke be~wo'aenhela
betrekken ofzelfs als visionair optreden. 1\/1",,,, .. 1'. . .
de opdracht en niet onverschillig nl:lll:llrte>t1,e>nl"l\H:.r
daarvan ontwerpen.

nnj'1rl:llf"ht tot stand. De maat, die inhe-

rent is aan
die in het <:.li"'Ilo.".,o.o,n

accepteren. Of hij ziet kans zich zóte hem

tn&l.t1",~ns:.n,:!n kom missies ook aan hem toevallen. In zeldzame
.,,,,,,,,,,,,,,,,,,n ik heb het zelf éénmaal hem een

6
een stuk ter h~c;:~t"lIIl;llln,n gestelO
architektuur uit te maken. Maar in het l:lIll"Ilo.".,.",,,,.n
de meteen
'<>""T",,:orn,TlC te zoeken. Meestal is de keus van een architekt eerder wille-

dan vanuit de \10',..''''''''1"'1".... 11'''.1'1

zal worden. De architekt moet dus
spannen in de stroom van de ekonomie niet alleen om in
brood te maar ook om zich de ruimte voor zijn kunst te ver-
als de lamme mee op de rug van blinde onnclOalal.
I.rn'rnr.rnrr..1tto'rorlt1"" situaties wordt het des te mClelllJkE:!r

ten om er de van
een bouwwerk niet in al
taalte
ken

zijn zonder aan te verliezen. De . . . "',""""',"'-

vaak op de die je verleidt om de kwaliteit te zoeken in de
in het niet-lekkende dak, in de
van het programma, in het slim omzeilen van de bouwverorde-
of in de die toch maar
per meter kost. Die argumenten
gebruikt worden in de diskussie met en aannemers,
maar ze kunnen nooit de fundamentele van het werk
vormen. Het is een eerste om korrekt aan de .0'1" .. "",.' ••• 1<'''''
1"11"'01"'1'\'" te voldoen, en in funktioneel-technisch-ekonomische zin de
1'\ ...

van een advies te daar word je tenslotte

voor betaald. Maar daarmee ben je de titel van architekt nog niet waar-

De kunst is om niet
te maar verweven mèt alle ....... "'1,.... .,."' .... ""
daarvan. Het totale maar ook elk materieel of

7
deel van het bouwwerk verdient in de grond die oorsprong van het
Een dat zichzelf regenereert bij de timmerman die het
bij de huishoudster die het de bewonerdie het
de passant die er een blik op en misschien ooit bij de
arc:heoICJ~oa die er wellicht de resten van zal onderzoeken. Het regene-
reert in die ontleen aan een vibrato van
Jehudi Menuhin of aan een kuiteflikker van Kees van Kooten. De belan-
prikkel om dat op te om niet in defaitisme te vervallen
in hetvakeen onbenul het lijf
aeleaEm in de kritiek:

heen hebt mits

bijvoorbeeld op het
rnr.,n/,Dor V~lr~,:l!nll'lIn,n van Vrienden van de Bouw-

....·.... hi+,.. WI 11 Irn""r ... +"' ....... I...,H'" die in de eer-

van nOlue ,uelml~nheb. In Nederland heeft de kri-
tische pers, sedert ik in het vak
kwaliteit en kal:>aC:lteilt " ..... nrn..:............ lirI'
dacht voor
van het nieuwe Nederlands Architektuur Instituut hebben
nog het een en ander te verwachten.

Met die van de bühne die de pers te bieden

lel ook door de om zich heen
eXI:>Ol:utu~s en zien we ook een n ..."\I""·,,,n
tuur zich ontwikkelen. Het dat in mijn studietijd
n Do 11"1 rl IU Irt werd om abstrakte kaartbeelden wat leesbaar te

nffi/o~!ndooreenno:~alal:scrle

8
hun .... ",,,,. ................."'T ontwikkelden met houtskeletbouw en VII.~~r:IAVAI~ tech-
nieken die de van .... ,..'-',1-."" ... h.o architektuur toelaten. Een soort
makettebouw 1:1 maakt het ...... 1"..... .01111<'

'"'u ....... u'"'''''. mixa-

ges, Sty'IIS1t1SCme elementen al
niet. mll1i1TlallstU:lch t'1\/ln~rnICll'n dekonstruerend of de
statische pose van de """".""vv ....... "" scrlOOlnnelO no·tor• .on,11 heeft een architek-
tuur haar weg de oorsprong van de
n ......... ,.."" .... """ of in maar in stilisti-
sche theorieën en de esthetika van abstrakte Die architektuur
Vooral instituties en individuenzondertraditieen naar
schaffen graag het nieuwe aan, dat op de pers-
heeft Nieuwe rijken genoeg in de wind-
\/~1"lt'1!1lI~n en aan de stadsranden is nog wel een
vinden waar je front kunt maken.

\Aln,rt'1gl'" \/nlt'1oI"ICt de

chaotische netvliesbeeldenvanuit een reduktie tot veelhoeken en

daarmee nog niet aelrecnt\Jraarcuaa.

nen, die je in de .... 11"".11'... 11'

9
kunt afzetten

Idllna~SS\,stlerrlen
hebben door de eeuwen een grote invloed
Evenals stereometrische nr,'\nrl\u'\r_
men, dienen elementaire funkties en nrl.orrll'~''''l:Il
IQ€in-lcaplstC)K van ideeën. Het in de oudheid volstrekt abstrakte

om een realistischer ini',or... r ..ir",i'."",

van de dierenriem aanvaardbaar te maken. Zo konden en kunnen ook de
driehoek van de

h.oIIlIt"1I\1&:>rlrll:lrlnn van een formule en ook individuele

ODlleK'[en ontlenen er hun strukturerende ,., ....." ... 1"11\,,'\ .........

aan. Maar men moet inzien dat een denkraam alleen als
voor ideeën kan werken en nooit deel van de inhoud uitmaakt. Zoals een
boekenkast boeken moet bevatten om betekenis te
ken op hun beurt alleen mits vindbaar in
~~I"Iilclcinln zo kan ook architektuur geen zin door C!i'rllnt"l&:>n;~.o
nl:lC!C!u"i"'I van een vierkantswortel zonder inhoud.
bouwkunst van vaak niet verder te komen dan de 11'' ',,...... . . .,''',,,,..... ''''
van een ...''"',. ...K.1<

10
Het denken en vormgeven in abstrakties past in de moderne kultuur en
en innovatie daarin
overal het succes. Kombineren treedt dan in de van konstrueren.
Een naad de architraaf en de kitvoeg komt in de van de
\lAlrhllnt1lrnn zodat onderdelen van het worden als
uitwisselbare Dat ontslaat de ontwerper, de belstel<sc:hriiivEn
de en de aannemer van een heleboel nrt''\t'\I,oo. ....... oo. ....
onQellljKS04::>rtilQe bouwelementen elkaar ontmoe-

Wanneer een tenslotte met een nààd aansluit op

het maaiveld waar het op staat blijft het beeld vervreemdbaar. En het
erom die waarheid door de illusie van in harmonie
te vervangen. Het 'nobel

wand te n .... ,rio.·nr.

of het hang- en sluitwerk attributen toe te laten?
Is het beschaamdheid over de banaliteit van het moderne bouwvak1 Of
hAt'UH11t1 elke te kun-
noo.lo.o,nl'llo Ir,nr'onnvan adviseur en uitvoerend
Wil men zich onttrekken aan pl8lat!:ielilKe

11
maken: In het atelier van Mecanoo wordt, kennelijk in hecht teamwerk
dli:H)(JaalncJle kennis van de verworvenheden van de moderne
die er uit ziet als een reizende
in Delft als in Helsinki of Bra-

ster mogen een subtiel konstruktivistisch kommentaar geven, zoals de

die dame van zoëven. Architecture

associeert zich daarmee op slimme

opgave zelf en de daarvan. Het ...uru ....'.."
haas ons steeds weer met een stroom van ontwerpen die
elke vervangen door een schokkend alternatief.
Het is een architektuur die de illusie van schoonheid ontmas-
kert. De al te voor het

een fi Imische kW,alit;elt.

in toenemend tempo te verteren,
toch bij uitstek de van de permanente schoonheid is.

tllclsoeel;O nt:At::/~h~.tt::twaarin zich een reces-

Ik zou daar weerstand aan

mede aan de oorsprong moeten staan van het uitein-

Ik denk overigens dat daarover konsensus zal
bestaan met het merendeel van Architektonische en Stede-
OOIUW'KUlnOJlce Techniek van de fakulteit.

12
 sp4eCI,all!;atlle binnen het vak komt mij onontkoombaar voor,
TPrlpnnn,:>Tte komen aan de vraag naar kennis
maar ook om talenten en
va.fudlgtledlen van de individuele architekt uit te en dat zou ook in
opleU:lInQ tot recht mogen komen. De markt heeft al
"Plnln,n om soms tot hun ongenoegen, te .,.ti ... .....,,"'ti.
seren, en daardoor te als een . .",.\I.,.,-n"" wcmllnallOlJWler
teitsman. Museale of 1I'.:.."tt"l,l'\r."\n,'ir"',I'ht""n hll',II'\I''\l''hoollti
weer dezelfde buro's terecht te komen. Toch een
brede oriëntatie op velerlei op een verscheidenheid
aan technische kultuur-historisch
ciëel·ekonomisch op kommunikatie en op
OS'\1ctloIOOISC:h inzicht en kennis van de wet, voor mij de basis van een
architekten opleiding. Een te dat zo ... "",r..... ,.. _
menteerd raakt en dat zulke SD4eCllne.,e

zonder teveel
ti""nll" .. .:..:....... met
En als je weet waar Abraham de mosterd haalt
receptuur tenslotte niet zelf in huis te hebben.

IntonrAI'Anll'i kreatief denken moet de voor systeem-

de ~II"!IPn"llArIA
VI'\'''\rl'1ll".:.... I'''' naar international
1\11.:.ril'i· ... Ar.I'lni' maar autonoom, in

staat om de vraag naar een eventueel te pare-

ren met een volkomen onverwacht ontwerp, moet de architekt
boven de handhaven. Hij hoort het stuurwiel te bedienen
en niet als een in het te funktioneren.
Het programma van een bouwkunde fakulteit behoort dan ook niet door
een overheid te worden die met rea-
.......... v .. ",,.. "'.... in de bouwmarkt. Een school als deze moet een artiesten

die de student een betrouwbaar fundament voor

en die daartoe zelf de test en kriti-
de oorsprong,
is voorwaarde om te
komen tot een architektuur van zinvolle schoonheid. Het
tude van nnpnlnPIr1 van

13
 noC!... r~ol,no!nn,Oln meer dan kennis en Het is
in dit vak wordt vormgegeven door
nn,r1or"'IIIIIICl>

.... "" .... _T" ......."'" nr~l;1"iCl>.::>r~.nrl". architekten.

De fakulteit heeft verzocht om, samen met Jan

te nemen in een dat de naam van 'kon-
Int,=-nr·~tI,,,.". Geen facet van ons vak laat zich isoleren
Ik ook als één die
het verband moet herstellen tussen techniek en ontwerp. Voor mij bete-
kent dat ik een zal ondernemen om de konstruktie uit de
mI4:laEmlE~S te

ruimtelijk ontwerp. weerstand te

ontwikkelen die momenteel overheersende trend van immateria-
het de Ikzal mij moeten
!:I'T'7nn,r1o,"IIiLro vak-

groep 'Architektonische heeft

de techniek op een Zw;p()orgestaan, en werd ze door veel
studenten ervaren als een ellende. Zo was het in mijn stu-
tenminste. Ik ben er van dat het technisch .......... ,hAl."' .......
vanaf het eerste van het totaalont-
werp behoort te

Int.",nr'or.:,nin een leesbare en máákbarevorm

van àlle res:peKta'Dele a~Spe~KtEIn van de nn,r1r!:ll"'ht

14
15