© Uitgeverij De Morgen, 2003
Dit artikel mag niet gereproduceerd of verspreid worden zonder schriftelijke toestemming van Uitgeverij De Morgen NV.
20 januari 2005, p. 23
■ Deze vijftiende-eeuwse afbeelding van Maria Magdalena met haar
kind, van wie Jezus de vader is, is weer helemaal actueel door De
Da Vinci Code . In die bestseller van Dan Brown wordt de theorie
uitgewerkt dat er vandaag nog steeds nazaten van Jezus en zijn
echtgenote op aarde rondlopen. Het boek zorgde in Amerika voor
een revival van de bijbelstudie.
STUDIE GODGELEERDHEID SURFT MEE
OP STIJGENDE NOOD AAN ZINGEVING
Het goddelijk mysterie
van de volle aula
I s het De Da Vinci Code, de
hoofddoeken‘kwestie’, een
hernieuwde zucht naar ‘waar-
den en normen’ of het feit dat
afbeeldingen van Maria en
Jezus tegenwoordig hipper
dan hip zijn? Terwijl naar de kerk gaan,
bidden of zeggen dat je in God gelooft
heden ten dage niet bepaald geliefde
bezigheden zijn van de gemiddelde Belg,
staan steeds meer studenten te trappelen
om godgeleerdheid te gaan studeren aan
de KU Leuven.
Vorige maand nog bleek uit een groot
Europees onderzoek dat België in de top-
vijf staat van de meest ontkerkelijkte
Europese landen. Naar de mis gaan doen
we nog nauwelijks en voor het gros is
religie niet (meer) belangrijk in hun per-
soonlijke leven. Daartegenover staat dus,
schijnbaar paradoxaal, het opfleurende
succes van de faculteit godgeleerdheid
van de KU Leuven.
Die richting biedt alle aspecten van
godsdienstwetenschap, van de prakti-
sche toepassing ervan over de geschie-
denis en de studie van de heilige boeken
en teksten tot de vergelijking van wereld-
religies. De studie van de christelijke leer
neemt minimaal twee derde van het cur-
riculum in; het andere derde kan inge-
vuld worden met de studie van een ande-
re godsdienst. Sinds een paar jaar neemt
het aantal studenten dat voor die studie
kiest almaar toe, het afgelopen jaar was
die stijging zelfs spectaculair te noemen.
AVERSIE
Een ongerijmdheid? Professor Johan De
Tavernier, programmadirecteur van de
faculteit, drie studenten en een onder-
zoekster vinden van niet. Hij en zijn stu-
denten noemen de toenemende interes-
se voor verschillende godsdiensten in de
samenleving en binnen de faculteit, de
brandend actuele discussies over de
islam en het afbrokkelende taboe dat het
christelijke geloof lang heeft overscha-
duwd als verklaringen.
“Er is ten eerste een groot verschil tus-
sen praktiserend een geloof belijden en
godsdiensten bestuderen met een kriti-
sche, wetenschappelijk bril op”, zegt De
Tavernier. “Zeker niet al onze studenten
zijn gelovig. Sommigen weten bij aan-
vang zelfs opvallend weinig af van de
katholieke leer. Er is wel nog altijd een
groep die, vaak vanuit een christelijke
opvoeding, voor deze studie kiest en die
hun ‘roots’ beter willen leren kennen.”
Volgens studenten Hans Debel, Ellen
Vanstichel en Kristien Justaert, die zelf
ongeveer aan dat profiel beantwoorden,
doet het er veel toe dat het taboe rond de
katholieke kerk aan het tanen is. Debel:
“In ons land is er een heel proces van
ontzuiling en ontkerkelijking geweest en
nog bezig en dat heeft in de jaren tach-
(Foto Corbis / VPM) tig en negentig voor een diepe aversie
tegenover al wat kerk en geloof was
gezorgd. Als je toen als jongere zei dat je
Het lijkt een goddelijk
mysterie. Terwijl de kerken
in ons land meer dan ooit
leeglopen, trekt het aantal
studenten dat zich gaat
verdiepen in, bijvoorbeeld,
de dogma’s van pausen uit
lang vervlogen tijden, de
kwestie van de goddelijke
drie-eenheid of de
verschillende visies van het
jodendom op naastenliefde
sterk aan. Professoren en
studenten proberen het
raadsel te ontsluieren.
DOOR BARBARA DEBUSSCHERE
geloofde of godgeleerdheid wou stude-
ren, werd je scheef bekeken. Welnu, die
echte aversie zie ik minderen.” De
Wereldjongerendagen in Keulen, een
kerk voor jongeren in Antwerpen en
allerlei enthousiaste en succesvolle ini-
tiatieven waarbij jongeren betrokken
worden bij religie, illustreren dat vol-
gens Vanstichel. “Het is niet omdat men-
sen niet meer naar de kerk gaan dat er
per se een aversie overeind blijft.”
An Verlinden, die onderzoek deed naar
zingeving, bevestigt dat. “Religie, ook de
katholieke leer die door de ontkerkelij-
king wat in het verdomdhoekje is
beland, is een studie-object geworden. De
godsdienstwetenschappers die ik ken
zijn zeer kritisch en er zijn ook mensen
bij die, net zoals ze willen weten op wel-
ke principes het boeddhisme gebaseerd
is, zich ook uit pure interesse willen ver-
diepen in het christelijke geloof.”
ABSURDITEIT
Wat na de ontkerkelijking wél overeind
blijft, zo klinkt het, is leegte, de zinloos-
heid en absurditeit van het bestaan die
je in het gezicht kijken. En dat heeft dan
weer aanleiding gegeven tot de grote
maar tamelijk recente en massale zoek-
tocht naar zingeving. Justaert: “De aver-
sie voor katholicisme is wat gaan liggen
maar antwoorden op levensvragen wor-
den niet meer zomaar aangeboden door
de kerk, je moet er zelf naar op zoek. Die
zoektocht leidt mensen tegenwoordig
naar heel veel verschillende filosofieën
en godsdiensten, maar dus ook naar de
academische studie van godsdienst. Het
is niet zo dat wie worstelt met de absur-
diteit van het leven hier een antwoord
gaat krijgen. Als je godsdienst gaat bestu-
deren duiken nog meer vragen op.”
Of die honger naar zingeving ook te
maken kan hebben met de waanzinnige
populariteit van de Amerikaanse thriller
De Da Vinci Code, die draait rond het
idee dat Jezus een kind zou gehad heb-
ben met Maria Magdalena en nu nog
nakomelingen heeft rondlopen, is vol-
gens de academici mogelijk, maar niet
direct aan te tonen. In de VS zorgt dat
boek voor een revival van bijbelstudie,
maar of dat in Leuven ook zo is “valt af
te wachten. Ik sluit het zeker niet uit,
maar je moet de vraag ook omdraaien.
Waarom heeft dat boek zo’n succes? Net
door die toenemende zoektocht naar
zingeving. Een tiental jaar geleden was
het wellicht geen kaskraker geweest”,
zegt De Tavernier. Justaert waarschuwt
De Da Vinci Code-adepten een beetje:
“Dat boek gaat over obscure sekten, niet
direct een onderwerp dat hier in Leuven
sterk belicht wordt, hoor.”
ISLAM
Dat er in de richting godgeleerdheid, net
zoals bij de filosofie, heel wat mensen
zitten die geen studentenleeftijd meer
hebben en dat de stijging van het aantal
studenten vooral voelbaar is in de enige
kandidatuur, illustreert volgens De
Tavernier eveneens dat meer en meer
mensen via kennis de essentie van het
bestaan willen doorgronden. “Het groot-
ste aantal nieuwe studenten zijn mensen
die de enige kandidatuur doen, wat wil
zeggen dat ze die studie erbij doen op
een jaar tijd na een andere opleiding.
Dat past in de trend van ‘shoppen’ naar
zingeving. Vaak zijn dat mensen die in
een typische drukke, goedverdienende
job zitten en die geconfronteerd worden
met de paradox dat veel comfort niet per
se gelukkig maakt.”
Er is ten slotte ook een brandend actu-
ele reden voor het stijgende aantal stu-
denten godgeleerdheid, zo voeren de
kenners aan. “Veel mensen willen nu wel
eens weten wat de islam echt zegt over
hoofddoeken, offerfeesten en heilige oor-
log”, zo verwoordt Justaert het. De Taver-
nier: “We danken dit succes toch echt
aan het feit dat we sinds 1972 ook ande-
re godsdiensten dan de katholieke aan-
bieden. De buitenlandse studenten heb-
ben ons doen beseffen dat de nood aan
kennis over en de dialoog tussen de ver-
schillende religies essentieel is. Het dis-
cours dat nu opgehangen wordt over de
botsing der religies en het negatieve ima-
go van de islam zorgen ervoor dat ook
jongeren er het fijne van willen weten.”
Debel vult aan: “Je hoort politici bezig
over pluralisme maar eigenlijk bedoelen
ze dat iedereen ‘neutraal’ moet zijn. Echt
pluralisme betekent dat iedereen zijn
overtuiging mag beleven. Steeds meer
mensen voelen aan dat dat alleen maar
kan als je, wanneer religieuze kwesties
het maatschappelijke debat bepalen, ten-
minste weet waarover je het hebt.”