¯lÅ ·ÞÍ Þá•Ú ãETÊî

16-31 ;Uç 2017 1-15 ÁîŸ 1424

¢ðï‚Ì eÓînïÓ ãï¬ï·üýbcüý•Ì ·ÊîIÌy ‘¢ðï‚Å IóÇÂðÓI ¯ñüýÌîüý¢î >baîÌüýy

ï·üýÌîï¡‚îÌ Åî¢ ¯ÊîïÌã ¯î|óïÓï¯ A·E :üý¡ÍI ;IîÚ I¢ÊîÚÐð I‚•õÌ ãµÓ–
UÔ± ÉT¢ ãï‚Ê ¢Ë ¯üýÌî¯IîüýÌÌ å»îŒÍ AIïp å»bc ãµÌ åÈÌy$ :¡Êî¯I :Ìø¯
ÅïÔ×I ‘Iîüý僒 Iï·‚îÌ ;ïÚ ·cÌ •ñFT Éï• ¢î ¯îüý· ý‚î... ýéÅüý§ƒÌ :ÌüýyÊ
ÅõÓÊ $ 20 pîIî ‚óïIÍ ý¯îçÅÊî¢ aÓ‹ïaüý‰Ì& aîÓïa‰ ï·¢¯ñÌ ¯ñ¢•ÍÚÍ¢
1
 ¯lÅ ·ÞÍ Þá•Ú ãETÊî 16-31 ;Uç 2017,
1-15 ÁîŸ 1424
ãõ ◆ ïa ◆ ¯ ◆ ‰
Vol. 5, Issue 16th, Arek Rakam RNI No. WBBEN/2013/49896

ãƯî•IðË
¢ðï‚Ì eÓînïÓ 5
ãƯî•I $ :üýÚîI ïʼn ãï¬ï·üýbcüý•Ì ·ÊîIÌy 7
ãÅãîÅïËI
ãƯî•IÅ|Óð
‘¢ðï‚Å IóÇÂðÓI 9
ýUÿÌð aüýqî¯î¡ÊîË
¯ñüýÌîüý¢î >baîÌüýy 10
IîÓðIûâ Xé
ï·üýÌîï¡‚îÌ Åî¢ 11
¯Ðy· ï·Û»îã
IóÅîÌ Ìîyî
¯ÊîïÌã ¯î|óïÓï¯ A·E :üý¡ÍI ;IîÚ
ÝÁ¢ðÓ ýaÿ¡ñÌð ÚîIÊïe‹ ÁqîaîÉÍ 13
<Åî¢ñÓ éI I¢ÊîÚÐð I‚•õÌ ãμÓ–
:üý¡Í¦•ñ ý㢠19
¯Ðbc• UÔ± ÉT¢ ãï‚Ê ¢Ë
¢îÅïÓï¯$ ïéÌy ïʼn Áó·¢ Óñ< ¡Ì 21
cï·$ Ì·ð« ¯î|óïÓï¯ ¯üýÌî¯IîüýÌÌ å»îŒÍ
¯ïÌüý·ÚI ï·Û»ïe‹ ÌîË 25
ï·ÚîÓ ·ñI ýã¦pîÌ AIïp å»bc ãμÌ
4 ýpîïp ýÓ¢, IÓIî‚î-700 016 :ïÅ‚îÁ ÌîË 29
ýμî¢ $ 033-22527816, 3709, 3564 åÈÌy$ :¡Êî¯I :Ìø¯ ÅïÔ×I
=ïÚ‚î ÅñüýTî¯î¡ÊîË 33
·îEÓîüý•Ú ¯ïÌüý·ÚI
‘Iîüý僒 Iï·‚îÌ ;ïÚ ·cÌ
¯îrI ãÅîüý·Ú
‚üý¯îÅË ýZîÞ 35
Úîé·îU, wîIî 1000
•ñFT Éï• ¢î ¯îüý· ý‚î...
;üýÌI ÌIÅ ¯ï‰IîÌ e¢Ê ýÉîUîüýÉîU èÓ :ÓI aüýqî¯î¡ÊîË 38
ïÚïÓXïu $ ¢¦••ñÓîÓ ý•·¢îŒ, 9474383442 ýéÅüý§ƒÌ :ÌüýyÊ ‚óïIÍ ý¯îçÅÊî¢
ý·îÓ¯ñÌ $ ýãîÅ¢îŒ ãÅî™îÌ, 9475363352 Ú^ÅîÓî ÌîË 41
aÓ‹ïaüý‰Ì& aîÓïa‰
CüýË· ãî<p : www.arekrakam.com Ú¢ñ ·ãñ 43
ï·¢¯ñÌ ¯ñ¢•ÍÚÍ¢
ãðÅ XérîIóÌ‚î 45
¯Ðï‚ ãETÊî Ióïu pîIî
ïaïrÌ ·îüýSî 48
·îïÞÍI ãsîI ¯GîaüýÚî pîIî ¯ñ¢$¯îr
AIIîÓð¢ 5000.00 pîIî ï•üýË "ãÅîe aaÍî pÑîç'-AÌ ã•ãÊ ïaïr¯‰
éüýÓ ;üýÌI ÌIÅ ;eð·¢ ï·¢îÅõüýÓÊ ¯îCËî Éîüý·/ Ì·ð«¢îŒ rîIóÌ 49
ãÅîe aaÍî pÑîç-AÌ ¯üýQ :üýÚîI ïʼn I‚ûÍI μÖÊîp 3A, 8#2A ;ïÓ¯ñÌ ¯îIÍ ýÌîs, IÓIî‚î-700 027 ýŒüýI ¯ÐIîïÚ‚ A·E ‚‹I‚ûÍI
Aã. ï¯. IïÅ>ï¢üýIÚ¢ã! ¯Ðî. ïÓ., 31ï· Ìîeî •ðüý¢« ïçÑp, IÓIî‚î-700 009 ýŒüýI Åñ/
;üýÌI ÌIÅ

2013, 2014, 2015 C 2016-Ì ï·üýÚÞ ãETÊî-ãé

;üýÌI ÌIÅ-AÌ ¯ñüýÌîüý¢î ã· ãETÊî< •°ƒüýÌ ¯îCËî
Éîüýbc/ ;UÐéð ¯îrI C ¯îrîUîÌ ¯ÐüýËîeüý¢ •°ƒüýÌ
ýÉîUîüýÉîU IÌüý‚ ¯îüýÌ¢/

ýÉîUîüýÉîüýUÌ ïrIî¢î
ãÅîe aaÍî pÑîç
IÅîïÚÍËîÓ IÅüý°×Iã (a‚óŒÍ ‚Ó)
81#2#7 ïμËîãÍ ýÓ¢
IÓIî‚î 700 012

Ìï·¢ ÅeñÅ•îÌ $ 9432219446

4
 ;üýÌI ÌIÅ

ãƯî•IðË

¢ðï‚Ì eÓînïÓ
ý•üýÚÌ ãîÅüý¢ Åõï‚ÍÅî¢ •ñï·Í¯îI/ Ìîe¢ðï‚üý‚ •ïQy¯ªðüý•Ì :ïÅ‚ ï·OÅ, A< ï·OüýÅÌ ãüý_ :_îï_Áîüý·
euîüý¢î AIïp ï·üýÚÞ ¡ÅÍüýa‚¢î/ ýÉã· >UÐ ¡ÅÍî·î•ðÌî ¯ÐÚîãüý¢Ì ·ùé‹ :EÚ •TÓ IüýÌ ·üýãüýc, ‚Gîüý•Ì
:UÐ-¯Üaî‹ ï·üý·a¢î IÌîÌ QÅ‚î ý¢<, ‚îÌî Éî ·Óüý·, ýãpî< ·î僷îïË‚ IÌüý‚ éüý·, ï·¦•ñÅî‰ ï·ÓÇ» ¢î IüýÌ
‚îÌî ¯îÚî¯îïÚ ãTî ý¯üýËüýc ·u ·u ïÚÔ±-·Ê·ãîËðüý•Ì/ ¯Ð¡î¢ ïÚÔ±-·Ê·ãîËðÌî ý·¯üýÌîËî ïeï¢ã¯üý‰Ì •îÅ
·îïuüýË aüýÓüýc ï·ïÁ¨£ IîÌaóï¯Ì :·ÓÇ»üý¢/ ý•üýÚÌ •ïÌŸ Åî¢ñÞüý•Ì eð·¢ •ñï·ÍÞé/ A·E Ìîe¢ðï‚üýQüý‰
·îůªðüý•Ì :Áî·¢ðË •ñ·ÍÓ‚î A< ¡ÅÍî¬ ¯ÐÚî㢠aîÓI C ýÓîÁî‚óÌ ïÚÔ±-·Ê·ãîËðüý•Ì ¯îÌä¯ïÌI ý·îjî¯uîÌ
¯Œ ãñUÅ IüýÌ ï•üýËüýc% :‚ÊîaîÌ, ýÚîÞy C :¢Êî¢Ê ¢î¢î :¢îaîÌ ¯Ð‚Êé ·¡ÍÅî¢/ A< ¯ïÌïèï‚üý‚ ãEï·¡îüý¢
ï·ïÁ¨£ ¯ÐIîüýÌ ýZîïÞ‚ ·ÊïN ‚Œî ·Nüý·ÊÌ å»î¡ð¢‚î ïpïIüýË ÌîTî ¯Ðï‚ï•¢ Iïr¢ ýŒüýI Iïr¢‚Ì éüýbc/
ãE·î•¯‰ ýUîáð ¯ÐîË AIüýÉîüýU ¯ÐÚîãI C ïÚÔ±-·Ê·ãîËðüý•Ì Áe¢îË ·Êåƒ/ ·îI!å»î¡ð¢‚îÌ ÌQîÌ •îË Åî‰
IüýËIïp ï·üý·I·î¢ ãîÅïËI ¯‰-¯ï‰Iî C ‚îüý•Ì ãüý_ ÉñN ·ÊïN·üýUÍÌ >¯Ì ;¯î‚‚ ï¢ÁÍÌÚðÓ/ ‚ŒîI
ýãîÚÊîÓ ïÅïsËîÌ ï·Ìôüýš ýaîTÌî[îï¢ ·îuüýc, IîÌy, ãîÅî¢Ê ï·Ìôš‚îC ãÌIîÌ ãéÊ IÌüý‚ ¢îÌîe/ A<
¯ïÌüý¯ÐïQüý‚ <I¢ïÅI :Êî| ¯ïÓïpIÊîÓ ><IïÓ (< ï¯ s·Óñ) ¯ï‰Iî A·E ‚îÌ ¯ïÌaîÓIÅ|Óð (ý·îsÍ :·!
pÑîïçe)-ýI eïuüýË ýÉ ãÅåƒ Zp¢î·ïÓ U‚ ·cÌTîüý¢I ¡üýÌ aÓüýc ‚î Tñ·< •ñïÜa§ƒîÌ/
ãîÅî¢Ê AIpó <ï‚éîã ZGîpüý‚ éË/ å»î¡ð¢‚îÌ :·Ê·ïé‚ ¯üýÌ ¯üýÌ Úað¢ ýaÿ¡ñÌð ¢îÅI AI ·î[îïÓ ·ñïšeð·ð
<I¢ïÅI ><IïÓ ¢îÅI AIïp ãî°ƒîïéI ¯ï‰Iî ¯ÐIîüýÚÌ ïãšî§ƒ UÐéy IüýÌ¢/ Éï•C ·îůªð Áî·¢î-:¢ñÁî·¢î
ãñä¯à, ï‚ï¢ ÅñNïa§ƒîË ï·Û»îã IÌüý‚¢/ ‚GîÌ ¯ïÌIïÔ±‚ ¯ï‰IîïpÌ •ñïp þ·ïÚüýàÊÌ ï·ÞüýË ï‚ï¢ Åüý¢ Åüý¢ cI
ýIüýp ýÌüýTïcüýÓ¢/ Éï•C ãƯî•IðË Å§ƒüý·Ê ·îůªîÌ ¯Ðï‚ ãî°ƒîïéIïp AIï¢á ŒîIüý·, ýÉüýIîüý¢î ãîÅîïeI
ï·ÞüýË ÉñïNüý‚ ï·¢Êåƒ ýÉüýIîüý¢î Ìa¢î< ãî•üýÌ ¯ÐIîÚ IÌî éüý·/ AÌ ï›‚ðË þ·ïÚàÊ, Éï•C ãÅãîÅïËI ãÅåƒ
ï·ÞËîï•Ì >¯Ì ï¢ËïÅ‚ ï·üýÚ×Þy C :îüýÓîa¢î ŒîIüý·, ¯îÚî¯îïÚ ¯ï‰IîïpÌ :¢Ê AIïp :EüýÚ ãÅîeï·hîüý¢Ì
5
;üýÌI ÌIÅ

ï·ïÁ¨£ ï•I ï¢üýË Uüý·Þyî C ïa§ƒîãÅùš ýÓT ¯ÐIîïÚ‚ éüý·, A ã· ¯Ð·üý¬ AÅ¢Ið ;¢ñÞï_I Uîïyï‚I ‚Œî
eÊîïÅï‚I pðIîï•C ãî•üýÌ eîËUî ¯îüý·/ Úað¢ ýaÿ¡ñÌð ãî¡îÌy Å¡Êï·„, A< ¡Ìüý¢Ì AIïp ãî°ƒîïéI ¯ï‰Iî
aîÓîüý¢îÌ e¢Ê ýÉ :ŒÍ ¯ÐüýËîe¢, :·ÚÊ< ‚GîÌ ¢îUîüýÓ ‚î ïcÓ ¢î/ ‚GîÌ AI Ãî‚îÌ AIïp ·Ê·ãîËð ýUîáðÌ
ãüý_ IÅÍãõüý‰ ýÉîUîüýÉîU ïcÓ, ýã< Å¡Ê·ï‚Í‚îË ·Ê·ãîËð ýUîáðïp <I¢ïÅI ><IïÓ-Ì e¢Ê ¯ÐüýËîe¢ðË ;ïŒÍI
ãEèî¢ IÌüý‚ ¯Ðåƒñ‚ éüýËïcüýÓ¢/ ï·h ý¢<, ãî¡îÌy Å¡Êï·„Ì Åüý¢Ì ýTîÌîI ýeîUîüý¢îÌ Åüý‚î ýIîüý¢î
ýÓTî ý¢<, ï·›î¢ ·ÊïNÌî ý•Ú-ï·üý•üýÚÌ ãÅãÊî ï¢üýË ïÓTüýc¢, ‚·ñ IîUeïp •GîïuüýË ýUÓ, ‚îÌ ¯ÐŒÅ IîÌy
ï·Û»ï·•ÊîÓËXïÓÌ ïÚQI C cùüý¦•Ì ·ñïšaaÍîU‚ ïTüý• ýÅpîüý‚ ¯ï‰Iîïp ãQÅ éüýËïcÓ/ ¯îÚî¯îïÚ ýaÿ¡ñÌð
ÅéîÚüýËÌ ä¯à·îï•‚î C ãîéüýãÌ ãñ·îüý• Ìîeüþ¢ï‚I ý¢‚îüý•Ì ÚКî C ãÇÄüýÅ å£î‚ éüý‚ ¯ï‰IîïpÌ ý·ïÚ ãÅË
ÓîUÓ ¢î/ ý•üýÚÌ ¯Ð¡î¢Å§Šð ýÉÅ¢ AÌ ;UÐéð ¯îrI ïcüýÓ¢, ý•üýÚÌ ï·›f¢Ìî <I¢ïÅI ><IïÓ ¯îr IÌîÌ
e¢Ê :üý¯QîË ŒîIüý‚¢/ :ŒÍÚîåŠ ãÇ»üý¬ hî¢ ý•üýÚ :‚ʧƒ ãðïÅ‚ ïcÓ, ýã< hîüý¢Ì ¯ÐãîÌ Zpîüý‚ ¯ï‰Iîïp
ï·üýÚÞ ãîéîÉÊ IüýÌ/ Úað¢ ýaÿ¡ñÌðÌ <I¢ïÅI ><IïÓ ï¢Få», ãéîË ãÇ»Óéð¢, :Œa ¯lîüýÚÌ •ÚüýIÌ ýÚüýÞÌ
ï•üýI ‚GîÌ AIïp ãƯî•IðË Å§ƒüý·ÊÌ ãîÌ·„î ýÅüý¢ ï¢üýË ïÌeîÁÍ ·Êîüý]Ì ‚‹IîÓð¢ UÁ¢ÍÌ ¯•‚ÊîU
IüýÌïcüýÓ¢/
aîÓ ý¢< aóüýÓî ý¢<, ïI§ƒñ ãÇÄÅ C ÚКîÌ Zîpï‚ ý¢</ AÅ¢< aÓïcÓ, érî‹ 1965 ãîüýÓÌ ýÚÞ ã°ƒîüýé Úað¢
ýaÿ¡ñÌð <I¢ïÅI ><IïÓ-Ì ¯ÐIîÚ ·¬ IüýÌ ï•üýÓ¢, pîIî ýeîUîïbcüýÓ¢ ýÉ ·Ê·ãîËð ýUîáð, ýpïÓüýμîüý¢ ýã<
ýUîáðÌ AIïp ŧƒüý·Ê :¯Åî ý·î¡ IÌîË Úað¢ ýaÿ¡ñÌðÌ A< ïãšî§ƒ/
ïI§ƒñ ‚‚ï•üý¢ ý•üýÚÌ ï·›füý¢Ì Åüý¡Ê ýeîÌîüýÓî Ì· <I¢ïÅI ><IïÓ-ýI ïpïIüýË ÌîTüý‚< éüý·, IîÌy A<
¯ï‰Iî Uy‚î流I ÁîÌ‚·üýÞÍ ·ÊïNå»î¡ð¢‚î C Å‚¯ÐIîüýÚÌ å»î¡ð¢‚îÌ Bï‚éÊ ¯Ðï‚áîÌ ýI«ï·¦•ñ éüýË •GîïuüýËüýc/
:ïaüýÌ ãÅðQî pÑîç ¢îüýÅ AIïp ãEèî Ur¢, ý•üýÚÌ ‚‹IîÓð¢ ¯Ð¡î¢ ï·aîÌ¯ï‚ pÑîüýçÌ ãÁî¯ï‚, ãÅîeï·hîüý¢
¯Ðï‚ïá‚ IüýËIe¢ ï·›î¢ AÌ :ïc ïéüýãüý· Ì<üýÓ¢/ 1966 ãîüýÓÌ :Uîç Åîüýã< Úað¢ ýaÿ¡ñÌðÌ ãƯîË
<I¢ïÅI :Êî| ¯ïÓïpIÊîÓ ><IïÓ-(< ï¯ s·Óñ)-Ì ;ˆ¯ÐIîÚ/
·cÌ ¢î μóüýÌîüý‚< Úað¢ ýaÿ¡ñÌðÌ Åù‚óÊ, ïI§ƒñ < ï¯ s·Óñ ‚GîÌ éîüý‚ Uuî IüýËIe¢ ãîE·îï•üýIÌ :¢Óã
¯ÐËîüýã ¡ðüýÌ ¡ðüýÌ ý•Ú-ï·üý•üýÚ ãÅî•Ì Ióüýuîüý‚ ÝÌô IÌÓ/ ãÅðQî pÑîüýçÌ ¯ÐŒÅ C ¯Ð¡î¢ :_ðIîÌ ãƯî•IðË
ãî·ÍüýÁÿŇ, pÑîïçÌî ¯ï‰IîïpÌ ¯ÐaîÌ C ¯ñïàÌ ï•üýI •ùïà š ÌîTüý·¢, ïI§ƒñ Úað¢ ýaÿ¡ñÌð :¢ñãù‚ ÉñïN¯õyÍ
¯Ð·¬ ¯ÐIîüýÚÌ ýÉ ¢ðï‚ ‚îüý‚ ýIîüý¢îOüýÅ< éåƒüýQ¯ IÌî aÓüý· ¢î/ ¯ï‰IîïpÌ ÅõÓ ;•ÚÍ ·îůªî, •ñ·ÍÓ C
•ïÌŸ ýÚÐïyÁóNüý•Ì ¯Ðï‚ ãÅüý·•¢î h A·E ãîÅîïeI-;ŒÍ¢ðï‚I :¢ÊîüýËÌ C :ï·aîüýÌÌ ï·Ìôüýš ã·ÍQy
ãÌ· ŒîIî/ ;·îÌ ýÉüýé‚ó ¯ï‰Iîïp ¯îÚî¯îïÚ ï·Û»ï·•ÊîÓüýËÌ ¯r¢-¯îrüý¢ ãîéîüýÉÊÌ éî‚ ·îuîüý‚ ãÅî¢
;UÐéð, ï·ïÁ¨£ ‚„º ï¢üýË ãÅîe ï·hîüý¢Ì ¢î¢î ¯ÐüýIîüýá ýÉ ã· aaÍî aÓ‚ ýã ã· ï¢üýËC ‚îÌ ãÅî¢ ;UÐé/
¯ùðÌ ¢î¢î ¯Ð ýŒüýI ¯Ð·¬ Aüýã ý¯Gÿüýcî‚, ÉGîÌî ¯îrîüý‚¢, ‚Gîüý•Ì >•UÐ𷠯ЂðQî, Iüý· ýã< Ìa¢î
¯ï‰Iîïpüý‚ cî¯î éüý·, ýI¢ ¢î < ï¯ s·Óñ-ý‚ ¯ÐIîïÚ‚ éüýÓ ‚î ï·Û»ï·•ÊîaaÍî :_üý¢ ý¯Gÿüýc Éîüý·/
Úað¢ ýaÿ¡ñÌðÌ Åù‚óÊÌ ¯Ì IûâÌîe ¯ÐîË ýaÿï‰Ú ·cÌ :Áî·¢ðË ï¢áî C :¡Ê·ãîüýËÌ ãüý_ < ï¯ s·Óñ
¯ïÌaîÓ¢î IüýÌüýc¢, AÌ ýÉ :·Ë· ‚î ¯Ð¡î¢‚ ‚GîÌ< ãɆ éîüý‚ Uuî/ 2000 ãîüýÓ ‚GîÌ eð·¢î·ãîüý¢Ì ¯Ì
ïÉï¢ ãƯîÌ •îïˇ UÐéy IüýÌ¢, ÌîÅ Åüý¢îéÌ ýÌït, ï‚ï¢ IûâÌîüýeÌ Uüýu ý•CËî ;•ÓpîüýI ·îüýÌî ·cÌ
¡üýÌ ;üýÌî ¯Ðîy·§ƒ IüýÌ¢/ ‚GîÌ ïãšî§ƒ, ãƯî•üýIÌ ¯üý• ŒîIüýÓ ¢‚ó¢ ïa§ƒîÌ ;UÅüý¢ ·ÊîZî‚ Zpüý‚ ¯îüýÌ,
‚î< ï‚ï¢ AI ÉñU ¯Ì ãƯî•I ¯• ýŒüýI :·Êîéï‚ ý¢¢/
<I¢ïÅI :Êî© ¯ïÓïpIÊîÓ ><IïÓ AT¢ ;Ì ãîÅî¢Ê ãî°ƒîïéI Åî‰ ¢Ë, Aïp AIïp eî‚ðË U·Í, A ¡Ìüý¢Ì
:ãîÅî¢Ê ¯ï‰Iî ÁîÌ‚·ÞÍ ýŒüýI ý·üýÌîË, ‚î ï¢üýË ý•Ú U·Í IÌüý‚ ¯îüýÌ, A< :¢ñÁ÷ï‚ ·Êî°ƒ ýŒüýI ·Êî°ƒ‚Ì/
ãÅðQî pÑîüýçÌ Iîüýc ·ê ãÅîeï·hî¢ð A·E ãÅîe¢îËI :¢ñüýÌî¡ h IüýÌïcüýÓ¢ ýÉ, ýÌïtÌ ¯Ì ýI
ãƯîÌ •îïˇ ý¢üý·¢ ýã< ïãšî§ƒ pÑîïçüý•Ì ãEIðyÍ Uï|Ì Åüý¡Ê ãðÅî·š ¢î ýÌüýT ·î<üýÌ ýŒüýI ;üýÌî •ñ-
AIe¢ ï·üýÚÞüýhÌ ¯ÌîÅÚÍ ý¢CËî ýéîI/ :ïc·ù¦• ýã< ¯Ðåƒîüý· ãîuî ý•¢ï¢/ ‚GîÌî ‚ïuZïu AIe¢üýI
ý·üýcïcüýÓ¢, ï‚ï¢ :ï‚Ÿô‚ ¯ï‰IîïpÌ Åî¢ïãI‚îÌ ãüý_ Tî¯ Tî<üýË ï¢üýËïcüýÓ¢/ ï·ïÁ¨£ ï•üýI >üý•ÊîüýUÌ
6
 ;üýÌI ÌIÅ

ÓQyC ‚GîÌ ãƯîË ä¯à éüýË >rïcÓ/ ‚üý· ‚GîÌ ãîE·îï•I eð·üý¢ ·Ìî·Ì< ãÌ· ¯Ðï‚·îüý•Ì :_ ïéüýãüý·
ïÚÓ± ·Ê·ãîËðüý•Ì :ãî¡ñ ¢î¢î ;aÌy ï¢üýË :¢ñ·ðQy IÌîÌ ýjGîI, <.ï¯.s·Óñ-Ì ãƯî•I é·îÌ ¯ÌC ‚îüý‚
ÁGîpî ;üýãï¢, ï‚ï¢ ;•îï¢ ïÚÔ±üýUîáðÌ I‚IXïÓ XÌô‚Ì •ñ¢Íðï‚ ï¢üýË •ñïp :¢ñã¬î¢ð ¯Ð·¬ ýÓüýT¢, A·E
ýÓüýT¢C 廢îüýÅ/ ïIcñï•¢ ·îüý• ;•îï¢üý•Ì ¯Q ýŒüýI AIïp >ïIüýÓÌ ïaïr ý•CËî éË/ ãîE·îï•I·ùï„ ïIE·î
ãE·î•eUüý‚Ì ãüý_ ÉGîüý•Ì ï·¦•ñÅî‰ ¯ïÌaË ;üýc ‚GîÌî eîüý¢¢ ýÉ, A ¡Ìüý¢Ì ïaïr ýIîüý¢î XÌô‚Ì ·Êî¯îÌ ¢Ë,
•ñ¢Íðï‚ ¡îÅîaî¯î ý•CËîÌ ¯ÐËîãÅî‰/ ïI§ƒñ, ãÅðQî pÑîüýçÌ ÚðüýÞÍ ÉGîÌî ;üýc¢ ‚GîÌî A‚< Zî·üýu ýUüýÓ¢ ýÉ,
pÑîüýçÌ ¯Q ýŒüýI QÅî ¯ÐîŒÍ¢î IüýÌ ‚GîÌî ;•îï¢ ýUîáðÌ Iîüýc ïaïr ¯îrîüýÓ¢, A·E ;üýÌî Éî ÁËEIÌ, Åî‰
ïIcñï•¢ ;üýU ‚Gîüý•Ì< ï¢ÉñN ãƯî•üýIÌ >¯Ì AÅ¢ I‚IXïÓ Ú‚Í aî¯îüý‚ aî<üýÓ¢, ýÉXüýÓî ãƯî•IðË
å»î¡ð¢‚îÌ ãƯõyÍ ï·üýÌî¡ð, ãÅðQî pÑîç ýÉ ;•ÚÍ ï¢üýË ÝÌô éüýËïcÓ ýãXüýÓîüýI eÓînïÓ ý•CËî éÓ/ ãîÌî
ý•Ú eñüýu ãÅðQî pÑîüýçÌ :ïcüý•Ì ï·Ìôüýš ï¡-ï¡KîÌ, A·E å»Áî·‚< ãƯî•üýIÌ ¯•‚ÊîU/ AT¢ Éî :·èî
•GîïuüýËüýc A< pÑîïçÌî É‚ï•¢ QÅ‚îË ;üýc¢ ;ˆãÇÈî¢ ãƯ¨£ ýIîüý¢î ·ÊïN AÌ ãƯîÌ •îïˇ ý¢üý·¢
¢î/
AI ïéüýãüý· Éî Züýpüýc ‚î ãîÅîïeI ï·¯ÉÍË/ •ïÌŸ C ýÚîïÞ‚üý•Ì e¢Ê ýÉ Óuî<, :¢ÊîüýËÌ ï·Ìôš ¢ÊîË
¯Ðï‚áîÌ ýÉ Óuî<, IóÉñïNÌ ï·Ìôüýš ÉñïNÌ ýÉ Óuî<, ýã ãÅåƒ ïIcñÌ ãüý_ <I¢ïÅI :Êî© ¯ïÓïpIÊîÓ ><IïÓ
e¨ÈÓV£ ýŒüýI eïu‚ ýŒüýIüýc/ ;e å»üý•üýÚÌ Åéî •ñï·Í¯îüýIÌ @‚óüý‚ ãÅðQî pÑîüýçÌ :ïcüý•Ì ;ˆãůÍy, AÌ
ýaüýË U×îï¢IÌ ;Ì Ið éüý‚ ¯îüýÌ– ·îI!å»î¡ð¢‚î-ï·•ÊîaaÍîÌ å»î¡ð¢‚î ãñÌïQ‚ ÌîTîÌ e¢Ê< A< :ïcüý•Ì
:¯ãîÌy eÌôïÌ& ýÉ QÅ‚îÌ ¯Ð‚îüý¯Ì ï·Ìôüýš ãEUÐîüýÅÌ >üý™üýÚÊ < ï¯ s·Óñ-Ì e¨È, ýã< ¯Ð‚îüý¯Ì ãîÅüý¢
ÉGîÌî ïpIüý‚ ¯îüýÌ¢ ¢î, < ï¯ s·Óñ-Ì ¯ïÌaîÓ¢îÌ •îïˇ ‚Gîüý•Ì éîüý‚ ŒîIüý‚ ¯îüýÌ ¢î/

ãï¬ï·üýbcüý•Ì ·ÊîIÌy
Å¡ñaï«Åî ãÇ·‚ :ï‚O/ ïsüýãÇ»Ì ÅîüýãÌ ÌîàÑ¯ï‚ ï¢·Íîaüý¢ ýsî¢îÙ pÑîƯ eËð é·îÌ ¯Ì ÁÖîï•ïÅÌ ¯ñï‚¢
‚GîüýI Ååƒ μóüýÓÌ ý‚îuî ¯îïrüýË :ïÁ¢¦•¢ eîï¢üýËïcüýÓ¢/ ¯ñï‚¢ ãÇ·‚ ¯Ð‚ÊîÚî IüýÌïcüýÓ¢ ãÅåƒ Å‚ï·üýÌî¡
IîïpüýË >üýr pÑîƯ ¯ÐÚî㢠ÅüýäJîÌ ¢‚ó¢ ïʼn éüýË >rüý·/ pÑîƯC ýã<ÌIÅ <ï_‚< ¯ÐŒÅ ï•üýI ï•ïbcüýÓ¢/ ïI§ƒñ
U‚ ã°ƒîüýé ÅîïIÍ¢ ýãüý¢p ÌîïÚËîÌ >¯Ì ;ïŒÍI :·üýÌî¡ ãEO ï·Ó ¯îÚ IÌ·îÌ ¯üýÌ< ÅüýäJî ýŒüýI
;üýÅïÌIî¢ I÷p¢ðï‚Iüý•Ì ï·‚îu¢ ¯·Í ÝÌô éüýË ýUüýc/ ÌîïÚËî •TÓ IüýÌ ï¢üýËüýc •ñüýpî ÅîïIÍ¢ I÷p¢ðï‚I
;·îã/ AÌ ¯îÓpî ïéüýãüý· ;·îÌ CËîïÚEp¢ ýZîÞyî IüýÌ ï•üýËüýc, ‚îÌî :·üýÌî¡üýI IüýrîÌ‚Ì IÌ·îÌ e¢Ê
ÚðZÎ< ¢‚ó¢ ï·Ó ;¢üý‚ aüýÓüýc, ýÉpîüý‚ pÑîüýÆ¯Ì å»îQÌ IÌî Ý¡ñÅî‰ ãÅüýËÌ :üý¯Qî/
ÌîïÚËî pÑîüýÆ¯Ì Åüý¡Ê AIïp ¯Ðï‚ÚÐôï‚Åî¢ ïʼnÚïNÌ ýÉ ;Áîã ¯îïbcÓ, ýã< ;Úî ãÇ·‚ Íî﯂/ ¯ñï‚¢
ýÁüý·ïcüýÓ¢ ïOïÅËîÌ >¯Ì ÌîïÚËîÌ ýÉ ·êï•üý¢Ì •îï·, ‚îüý‚ ÅîïIÍ¢ ¯ÐÚî㢠A·îÌ ïãÓüýÅîéÌ ÓîUîüý·/ éËüý‚î
ApîC ¯Ð‚ÊîÚî ïcÓ ýÉ, ¯õ·Í <>üýOüý¢Ì ïèï‚ÚðÓ‚îüýI ¢à IüýÌ ·Ó¯õ·ÍI ïOïÅËî •TüýÓÌ μüýÓ ÅîïIÍ¢ ýãüý¢p
ÅüýäJîÌ >¯Ì ýÉ :·üýÌî¡ aîï¯üýËïcÓ, pÑîüýÆ¯Ì eÅî¢îË éËüý‚î ‚î ïIcñpî ïÚïŒÓ éüý·/ ïI§ƒñ QÅ‚îË ;ãîÌ
¯Ì ýŒüýI< pÑîüýÆ¯Ì :ïèÌÅ A·E ÁGîuãñÓÁ ;aÌy AIpî ïeï¢ã ¯ïÌßJîÌ IüýÌ ï•üýËüýc& ÅîïIÍ¢ Ìîàѯï‚
É‚pî UeÍî¢ ‚‚pî ·ÞÍî¢ ¢î— IîÉÍüýQüý‰ ‚GîÌ >¯Ì ·îïe ¡Ìî ýÉ ý·îIîïÅÌ ÚîïÅÓ, ¯ñï‚¢ ýãpî ·ñüýjüýc¢/
μÓå»Ìø¯, ;üýÅïÌIî C ÌîïÚËîÌ QyèîËð ·¬òüý‡Ì ¯·Íïp ý·î¡ IïÌ :åƒîaÓUîÅð/
ýsî¢îÙ pÑîƯüýI ï¢üýË ÅüýäJî ;Úîé‚ éüýËüýc ïrI<, ïI§ƒñ ‚îÌ A-ÌIÅ ;UÐîãð ï·üý•Ú¢ðï‚Ì ï¯cüý¢ ãÇ·‚
:¢Ê ãÅðIÌy ïOËîÚðÓ/ QÅ‚îË ;ãîÌ ¯Ì pÑîüýÆ¯Ì IŒî·î‚Íî A·E IîÉÍIÓîüý¯ ZüýÌ-·î<üýÌ ;üýÅïÌIîÌ ÅñT
¯ñuüýc/ ý•üýÚÌ Åüý¡Ê< ‚GîÌ e¢ãŌ͢ ‚Óîï¢üý‚/ eîÅÍîï¢Ì Åüý‚î ·êï•üý¢Ì ï·Û»åƒ ý¢üýpî-ã_ðC AT¢ pÑîüýƯÌ
¯Ðï‚ ï·Ìø¯/ A< :·èîË ;OÅyîˆI :·èî¢ ï¢üýË ;üýÅïÌIîÌ C¯Ì aî¯ ãùïà IÌ·îÌ ãñ·yÍü ãñüýÉîU ¯ñï‚¢

7
;üýÌI ÌIÅ

éî‚cîuî IÌüý‚ aî¢ ¢î/ ýã< IîÌüýy< ÅüýäJî ãÅËãðÅî ý·Güý¡ ï•üýËüýc& ¯ËÓî ýãüý²Ç»üýÌÌ Åüý¡Ê ÌîïÚËîÌ
Åîïpüý‚ ;üýÅïÌIî¢ I÷p¢ðï‚üýIÌ ãETÊî IïÅüýË 455-Ë ;¢üý‚ éüý·/ >üýÔ×TÊ, U‚ ïsüýãÇ»Ì Åîüýã ÉT¢ ¯ÐŒÅ
:ïÁüýÉîU >üýrïcÓ, pÑîüýÆ¯Ì eüýËÌ ý¯cüý¢ ÅüýäJîÌ éî‚ ;üýc, ÅîïIÍ¢ ¯ÐÚî㢠‚T¢ Ú‚îï¡I ÌôÚ I÷p¢ðï‚IüýI
;üýÅïÌIî ýŒüýI ·ïéßJîÌ IüýÌïcÓ/ ÉîÌ μüýÓ A< Åñéõüý‚Í ;üýÅïÌIîÌ Åîïpüý‚ ÌôÚ I÷p¢ðï‚Iüý•Ì ãETÊî 455
e¢/ ¯ñï‚¢ AT¢ A< ãETÊîpî ãÅîüý¢ ãÅîüý¢ ;¢üý‚ aî<üýc¢/ A< ïwüýÓÌ ·•üýÓ ¯îpüýIÓ ¢ðï‚ ý¢·îÌ e¢Ê
¯ÐQ ïéüýãüý· ¢u·üýu pÑîƯ ¯ÐÚîãüý¢Ì ýŒüýI ;•ÚÍ ;Ì Ið<-·î éüý‚ ¯îüýÌ/
A IŒî ïrI ýÉ, pÑîüýÆ¯Ì ãï‚Ê< :ïÁ¯ÐîË ïcÓ ÌîïÚËîÌ ãüý_ ãƯIÍ >¨£‚ IÌ·îÌ/ ïI§ƒñ ¯ïÌïèï‚ ýZîÌîüýÓî
IüýÌ ‚óüýÓüýc :ï‚ ãƯÐï‚ ÅîïIÍ¢ ýUîüý˦•î ï·ÁîüýUÌ ¯ÐIîïÚ‚ AIïp ¯Ðï‚üý·•¢, ýÉTîüý¢ ·Óî éüýËüýc ïéÓîïÌ
ïIÖ¢püý¢Ì ï·Ìôüýš pÑîƯüýI eËð IÌ·îÌ e¢Ê ÅüýäJî IÓIîïr ý¢üýuïcÓ/ •îï·ïp ÅîÌîˆI ãüý¦•é ý¢</ IîÌy,
eî‚ðË ï¢·Íîaüý¢ Éï• ï·üý•ïÚ ÚïN ïOËîÚðÓ ŒîüýI ‚îéüýÓ ï¢·Íîïa‚ e¢¯Ðï‚ï¢ï¡ IîÌ å»îüýŒÍ Iîe IÌüýc¢ ýã<
ï·ÞüýË :ï·ÓüýÇ» ‚•§ƒ éCËî ¯ÐüýËîe¢/ ¯ïÌïèï‚Ì eïpÓ‚î ãÅÊI :¢ñ¡î·¢ IüýÌüýc¢ pÑîƯ/ ýwGîI ïUüýÓ ‚GîüýI
¯îÓpî :ïÁüýÉîU IÌüý‚ éüýbc, ÌîïÚËîÌ ýIîüý¢îÌIÅ ãîéîÉÊ ¯îCËî ý‚î •õüýÌÌ IŒî, ·ÌE ÅüýäJî ã·ÍÚïN ï•üýË
ïéÓîïÌÌ éüýË ýÁîüýp ýTüýpïcÓ/ I‚e¢ ‚GîÌ A< ;üý·îÓ-‚îüý·îÓ •îï· ï·Û»îã IÌüýc ýãpî ·u IŒî ¢Ë/ ïI§ƒñ
A< ¯ïÌïèï‚üý‚ pÑîƯ ýÉ aî<üýÓC ýãüý¢üýpÌ ïãšî§ƒ :UÐîéÊ IüýÌ ÌîïÚËîÌ ãüý_ ãƯüIÍ >¨£‚ IÌüý‚ ¯îÌüý·¢
¢î, ýãpî ;üý•ÿ •ñüý·Íî¡Ê ¢Ë/ ýÉ Åñéõüý‚Í ï‚ï¢ ýãüý¢üýpÌ :·üýÌî¡-ãEO ïãšîüý§ƒ ýÁüýpî¯ÐüýËîU IüýÌ ¯ñï‚üý¢Ì
éî‚ ¡Ìüý‚ Éîüý·¢, ýã< Åñéõüý‚Í< ‚GîÌ ï·Ìôüýš þ·¡‚î ý¯üýË Éîüý· ÅüýäJîÌ ýŒüýI ¯îCËî Íîa¢ð ãñï·üý¡Ì
:ïÁüýÉîUXïÓ/
ýãüý¢üýp ¯îÚ éCËî ï·Óïp ;·îÌ AÌ< Åüý¡Ê :¢Ê ï·‚üýIÍÌ e¨È ïü•üýËüýc/ ¢‚ó¢ ;<üý¢Ì ·üýÓ ÅîïIÍ¢
Ìîàѯï‚Ì éî‚ AT¢ ·Gî¡î/ ï‚ï¢ aî<üýÓC A< ï·ÓüýI å»ðË ¯•îï¡IîÌ·üýÓ TîïÌe IÌüý‚ ¯îÌüý·¢ ¢î/ ýãpî
IÌüý‚ ýUüýÓ ‚GîüýI ýÁüýpî ï•üý‚ éüý·, ýÉpîÌ ï·‚IÍ pÑîƯ ¯Ðîy¯üýy Auîüý‚ aî¢/ A< IîÌüýy pÑîƯ ;Ì ïIcñ
¢î ý¯üýÌ Iuî ãÅîüýÓîa¢î IüýÌüýc¢ ÅîïIÍ¢ IEüýUÐüýãÌ</ ‚GîÌ ·N·Ê <Ìî¢, >„Ì ýIîïÌËî :Œ·î ÌîïÚËîÌ
•Å¢ÅõÓI ;UÐîãð ¢ðï‚XïÓÌ ï·Ìôüýš IüýrîÌ :·èîüý¢Ì ¯ÐüýËîe¢ ;üýc ïrI<, ïI§ƒñ A-ÌIÅ :ŒÍüþ¢ï‚I
:·üýÌî¡ ãEO ï·Ó ¯îÚ IïÌüýË ÅîïIÍ¢ IEüýUÐã ¯ïÌïèï‚üýI eïpÓ‚Ì IüýÌ ‚óÓüýc/ AÌ μüýÓ ÌîïÚËîÌ ãüý_
ãƯIÍ ‚Óîï¢üý‚ Aüýã ýrIüý·/ ÅeîÌ IŒî, ï·Óïp ¯îÚ IÌî·îÌ ý¯cüý¢ ã·üýaüýË ý·ïÚ :·•î¢ ïcÓ pÑîüýƯÌ
ï̯î·ïÓIî¢ ¯îïpÍÌ</ ãÅåƒ Ìüý[Ì ï̯î·ïÓIî¢ ýãüý¢pÌÌî ýÁîp ï•üýË ï·Óïp ¯îÚ IïÌüýËüýc¢/ μÓå»Ìø¯ •üýÓÌ
Åüý¡Ê< AT¢ ýIîyrîãî éüýË ¯üýuüýc¢ ÅîïIÍ¢ ý¯Ðïãüýs¦p/
AT¢ ;Ì ýãîïÁüýË‚ ý¢<, ý¢< ãÅîe‚§ŠC/ ïI§ƒñ rî©î Éñš ¢ËîÌøüý¯ ïμüýÌ ;ã·îÌ e¢Ê ãîÅÊ·îüý•Ì eñeñ
ŒîI·îÌ •ÌIîÌ Ið— ‚μî‚pî éÓ A< ¢‚ó¢ rî|î Éñüýš ¢ðï‚ þ¢ï‚I‚îÌ ýIîüý¢î èî¢ ý¢</ ÉT¢ ýãîïÁüýË‚
ïcÓ, ‚T¢ ãEZîüý‚Ì ïÁï„ ïcÓ ãîÅÊ·î•ð ;•üýÚÍÌ ¯Ðï‚ ;¢ñU‚Ê :Œ·î ï·üýÌîï¡‚î/ ïI§ƒñ ·‚ÍÅî¢ ãEZîüý‚ •ñïp
ÌîàÑ< aîïÓ‚ éüýbc ýIîüý¢î ;•ÚÍ ýŒüýI ¢Ë, ·ÌE ï¢üýeüý•Ì å»îŒÍ C ÓîÁQï‚Ì eïpÓ ïéüýã·üýI ãîÅüý¢ ýÌüýT/
ýãîïÁüýË‚ ÌîïÚËî ¢îÅI :ï‚IŒîïpÌ :·ãîüý¢Ì ãüý_< Åù‚óÊ Züýp ýUüýc ;•ÚÍÅõÓI ãEZîüý‚Ì/ μÒîï®ã μóIóËîÅî
A·E ‚GîÌ ¯Gñïe·î•ð ý•îãüýÌÌî ïI A< Bï‚éîïãI :·ãî¢üýI å»ðIûï‚ ïü•üý‚ ¯Ðåƒñ‚–

ýÓTIüý•Ì ¯Ðï‚ :¢ñüýÌî¡

ýÉüýé‚ó :Åüý¢î¢ð‚ Ìa¢î ýÓTIüý•Ì Iîüýc ýμÌ‚ ¯îrîüý¢îÌ ãEUï‚ ;Åîüý•Ì ý¢<, •Ëî IüýÌ Ìa¢îÌ ¯Ðï‚ïÓï¯ ï¢üýeüý•Ì
Iîüýc ýÌüýT ýÓTî ¯îrîüý·¢/
Ìa¢îË ïÁ¨£ ÁîÞî ýŒüýI >šúï‚ ŒîIüýÓ ãüý_ ‚îÌ ‚eÍÅî IüýÌ ï•üý‚ :¢ñüýÌî¡ IïÌ/

8

ãÅãîÅïËI
‘¢ðï‚Å IóÇÂðÓI
ÓðI Ió¢îpÊ Ì_/ ÌîàÑ¯ï‚ ï¢·Íîa¢ >¯ÓüýQÊ ¡ÅÍï¢Ìüý¯Q
: ýeîp ‚ÊîU IüýÌ ï·üýeï¯Ì ï•üýI ¢ðï‚Ú IóÅîüýÌÌ
ïsU·îïeÌ ï·ÞËïp AT¢C ¯ñüýÌîüý¢î éËï¢/ AÌ Åüý¡Ê< ¢‚ó¢
¢îpI/ UЪÌa¢îË ýaÿÉÍ·ùï„Ì :ïÁüýÉîüýU ¢ðï‚Ú IóÅîÌüýI ï•ïÔ×
éî<üýIîpÍ Ióïu éîeîÌ pîIî eïÌÅî¢î IüýÌüýc— ÁîÌ‚·üýÞÍÌ
<ï‚éîüýã ¢ðï‚ÚIóÅîÌ ¯ÐŒÅ ÅñTÊŧŠð ïÉï¢ :üý¢ÊÌ ýÓTî ýŒüýI
póüýI Úîïåƒ ý¯üýÓ¢/
eCéÌÓîÓ ý¢üýéÌô <>ï¢ÁîïãÍïpÌ ¯ÐîN¢ cî‰ :‚óÓ
IóÅîÌ ïãE :ïÁüýÉîU IüýÌïcüýÓ¢, ‚GîÌ ï¯A<aïs-Ì ïŒïãã
¢IÓ IüýÌ 2009 ãîüýÓ ¯îp¢îÌ AïÚËî¢ ýsüýÁÓ¯üýŦp
ïÌãîaÍ <®ïpïp>p (;ïŸ) ýŒüýI ‘ýä¯ÚîÓ IÊîüýpUïÌ çÊîpîã
$ ; ýIã μÌ ï·éîÌ’ ¢îÅI AIïp UЪ ¯ÐIîÚ éüýËüýc/ UÐüýªÌ
:¢ñüýÅî•¢IîÌð ïéüýãüý· ¢îÅ ;üýc ¢ðï‚Ú IóÅîüýÌÌ/
¢ðï‚Ú IóÅîÌ ¯ÐîŒïÅIÁîüý· •îï· IüýÌïcüýÓ¢ ýÉ ·<ïp
‚GîÌ< ýÓTî/ ‚îÌ¯Ì ýaÿÉÍ·ùï„ ãEO :ïÁüýÉîUïp ÉT¢
ýŒüýI ·î‚îüýã Áîãüý‚ ÝÌô IüýÌïcÓ, ‚T¢ ýŒüýI< ¢ðï‚Ú
ï·¯• ·ñüýj ·<üýËÌ ãüý_ ¡ðüýÌ ¡ðüýÌ ï¢üýeÌ •õ̇ ·îïuüýËüýc¢/
;•îÓ‚üýI ý•CËî ï··ùï‚üý‚ AÅ¢Ið ï‚ï¢ ApîC eîï¢üýËüýc¢
ýÉ A< ·<üýËÌ ýÓTIüý•Ì ï‚ï¢ ýaüý¢¢ ¢î/ ýÓTIüý•Ì ¢î
ïaüý¢, ·<üýËÌ ã‚Ê‚î Éîaî< ¢î IüýÌ< ï‚ï¢ Á÷ïÅIî ïÓTüýÓ¢
A·E :¢ñüýÅî•¢ IüýÌ ï•üýÓ¢— AÌ ¯üýÌ ¢ðï‚üýÚÌ ã‚‚î ï¢üýË
¯ÐÛ£ ‚óÓüýÓ ýãpî Tñ· ÁóÓ éüý· ïI– ¢ðï‚Ú IóÅîÌ ;•îÓüý‚
;ï¯Ó IüýÌïcüýÓ¢ A< ÅüýÅÍ ýÉ ·<ïp ï‚ï¢ ýÓüýT¢ï¢, Iîüýe<
‚GîÌ ¢îÅ A< ÅîÅÓî ýŒüýI ãïÌüýË ý•CËî >ïa‚/ ïI§ƒñ ‚GîÌ
;üý·•¢ TîïÌe IüýÌ ï•üýË ;•îÓ‚ eîï¢üýËüýc ýÉ ¢ðï‚Ú
IóÅîÌ ·<ïpüýI Ý¡ñ :¢ñüýÅî•¢< ã·ÍîˆIÁîüý· ï•üýËüýc¢/ A-
ÌIÅ ï¢ÓÍf ¢IÓ IÌî ýÉ ;<üý¢Ì aÌÅ :¯·Ê·éîÌ,
;•îÓ‚ ýã< ŧƒ·Ê IüýÌ ¢ðï‚ÚüýI Á‹Íã¢îC IüýÌüýc/ :‚óÓ
ïãE eîï¢üýËüýc¢ ýÉ, ï‚ï¢ AÌ¯Ì ¯GïaÚ ÓQ pîIî
QõÌüýyÌ ;üý·•¢ IüýÌ ;•îÓüý‚ Éîüý·¢, IîÌy ‚GîÌ
ïŒïããüýI ý·;<ï¢ Áîüý· ýeA¢<> ýŒüýI ï·éîüýÌ ¯îaîÌ IÌî
éüýËüýc/ :‚óÓ AC eîï¢üýËüýc¢, ýÉ ¯ñüýÌî ·Êî¯îÌpî ãÇ»üý¬
9
;üýÌI ÌIÅ
¢ðï‚Ú IóÅîÌ :¬IîüýÌ ïcüýÓ¢ Apî ï‚ï¢ ï·Û»îã IüýÌ¢ ¢î/
å»îÁîï·IÁîüý·< A< Zp¢îüý‚ aÌÅ :å»ïåƒüý‚ ¯üýuüýc ï·éîÌ
ãÌIîÌ/
¢ðï‚Ú IóÅîÌ ãï‚Ê< A< ýpîIîpóïIÌ Åüý¡Ê eïu‚ Éï• ¢î-
C ŒîüýI¢, ‚îéüýÓC ýÉ :å»ïåƒIÌ ¯ÐÛ£ïp ï‚ï¢ ýIîüý¢îÅüý‚<
AïuüýË ýÉüý‚ ¯îüýÌ¢ ¢î, ‚î éÓ AIïp ÌîüýeÊÌ ÅñTÊŧŠð
A‚Tîï¢ •îïˇhî¢éð¢ Ið IüýÌ éüý‚ ¯îüýÌ¢ ýÉ, ýÓTüýIÌ
ï¢e廂îÌ •îï·ïpüýI Éîaî< ¢î IüýÌ< AIïp ·<üýI Åî¢Ê‚î
ï•üýË ý•¢– ï·üýÚÞ‚ ATîüý¢ ýIîüý¢î UÔ± >¯¢ÊîüýãÌ IŒî
éüýbc ¢î, éüýbc ãÅîeï·hîüý¢Ì AIïp Uüý·Þyî UÐüýªÌ IŒî/
ýÉüýIîüý¢î Uüý·ÞyîÌ ¯Ð·¬ :Œ·î ·< :¢ñüýÅî•üý¢Ì ¯ÐŒÅ ¡î¯
éÓ ‚îÌ ï¢eå»‚î ¯ÌðQî IÌî/ :ŒÍî‹ ·<ïp ·î ý¯¯îÌïp ýÉ
:¢Ê ýIîŒîC ýŒüýI ¯õyÍ‚ ·î ;EïÚI ýpîIî ¢Ë ýã ï·ÞüýË
ï¢ïÜa‚ éCËî/ ýãTîüý¢ ãÌIîÌ :¢ñüýÅîï•‚ ¯Ðï‚áî¢ ýŒüýI
ÅñTÊŧŠðÌ :¢ñüýÅîï•‚ ·< ¯ÐIîïÚ‚ éüýbc, ýÉ ·<ïpÌ
ãƯîË ;·îÌ <®ïpïp>üýpÌ ýãüýOpîïÌ þÚ·îÓ X°ƒ-Ì Å‚
Ce¢•îÌ ¢îÅ, ýã< ·<üýI Éîaî< ¢î IÌ·îÌ •îË ÅñTÊŧŠðÌ
C¯Ì ·‚ÍîË ·<-Ið—
:·ÚÊ å»bc Áî·Åõï‚ÍÌ ·uî< A< Åñéõüý‚Í ¢ðï‚üýÚÌ ¯üýQ
;Ì ¢î IÌî< ÁîÓ/ A¢ïsA ýeîüýp A‚ï•¢ ¡üýÌ ŒîI·îÌ ¯Ì
¢üýÌ« ýÅî•ðÌ ãüý_ Å¢ IÞîIïÞÌ ¯üýÌ< ï‚ï¢ ¯ÐTÌ
¡ÅÍï¢Ìüý¯Q éüýË ïUüýËïcüýÓ¢ A·E ¯ÐUï‚Ì >¯î•î¢ TGñüýe
ý¯üýËïcüýÓ¢ A‚ï•¢IîÌ ¯Ðï‚›¦›ð ÓîÓñ¯Ðãî• Éî•üý·Ì Åüý¡Ê/
ïI§ƒñ ãÌIîÌ Urüý¢Ì ïIcñï•¢ ¯üýÌ< ¢ðï‚üýÚÌ Åüý¢ éÓ ï‚ï¢
¯ÐüýËîeüý¢Ì ‚óÓ¢î ·u ý·ïÚ ¡ÅÍï¢Ìüý¯Q éüýË ¯uüýc¢/ ‚T¢
ï‚ï¢ éüýË >rüýÓ¢ •ñ¢Íðï‚Ì ï·Ìôüýš ;üý¯îÚéð¢ Åïãéî, A·E
;·îÌ ïμüýÌ ýUüýÓ¢ ýã< ï·üýeï¯-Ì ýIîüýÓ, Éîüý•Ì ý¢‚î
ŧŠðüý•Ì •ñ¢Íðï‚Ì Tï‚Ëî¢ A‚ï•üý¢ ;IîüýÚÌ ãüý_
;Óî¯aîïÌ‚î IÌüýc/ ïI§ƒñ Ið ;ÜaÉÍ, ¢ðï‚üýÚÌ Iîüýc
ï·üýeï¯ AT¢ å»bc Ìîe¢ðï‚Ì ¯Ðï‚Åõï‚Í, A·E ÓîÓñ¯Ðãî• Éî•·
éüýÓ¢ ÅõÓ Ú‰ô, ýÉ ÓîÓñÌ ãîéîÉÊ cîuî ï‚ï¢ ÅñTÊŧŠð ¯üý•
;ãð¢ éüý‚ ¯îÌüý‚¢ ïI ¢î ãüý¦•é/ 2002 ãîüýÓ XeÌî‚
;üýÌI ÌIÅ
•î_îÌ ¯Ì ï·¡î¢ãÁî ýÁîüýp ¢üýÌ« ýÅî•ð eËÓîÁ IÌ·îÌ ¯Ì
¢ðï‚Ú IóÅîÌ ïcüýÓ¢ ã·Í¯ÐŒÅ >üýÔ×TüýÉîUÊ :-ï·üýeï¯
Ìîe¢ðï‚ï·• ïÉï¢ ýÅî•ðüýI ¯ÐÚïåƒhî¯I :ïÁ¢¦•¢
eîï¢üýËïcüýÓ¢/ ¯Ì·‚ÍðIîüýÓ ýÅî•ðüýI ‚GîÌ Åüý¢ éüýËïcÓ
¡ÅÍï¢Ìüý¯Q‚îÌ ¯üýQ ã·üýaüýË ·u ï·¯•/ ;¯î‚‚ ;·îÌ
¯îÓïp ýTüýË ýã< ýÅî•ðÌ éî‚ ¡üýÌ< ï‚ï¢ éîïãÅñüýT Ìîàѯï‚
Íîaüý¢ ýÁîp ï•üýË Aüýãüýc¢/ A-ÌIÅ ïsU·îïe TîCËîüýI
ïÉï¢ ï¢‚ÊIîÌ :ÁÊîüýã ¯ïÌy‚ IüýÌ ýμüýÓüýc¢, ‚GîÌ ¯üýQ
AIïp UЪÌa¢îÌ ýQüý‰ ã‚‚î ÌQî IÌ·îÌ ¯Ð‚ÊîÚî éËüý‚î
IÌî ÉîË ¢î/
ä¯àÁîüý·< AIŒî ·Óî ÉîË ýÉ, :‚óÓ IóÅîüýÌÌ :ïÁüýÉîU
Éï• ãîÅüý¢ ¢î ;ã‚, :Œ·î Éï• ¡îÅîaî¯î ý•CËî ýÉ‚, ‚îéüýÓ
¢ðï‚Ú Åéî¢üý¦• ï¢üýeüýI ·<üýËÌ ýÓTI ïéüýãüý·< ¯ÐaîÌ IüýÌ
ýÉüý‚¢/ ï·üý•üýÚ AÅ¢ Zp¢î ZpüýÓ ãEïÚ×à I‚ûͯüýQÌ aîIïÌ
aüýÓ ÉîCËî :Œ·î Uï• éîÌîüý¢î :å»îÁîï·I ýIîüý¢î ·Êî¯îÌ
ïcÓ ¢î/ ïI§ƒñ •ñÁÍîUÊe¢IÁîüý· Apî ÁîÌ‚·ÞÍ/ ATîüý¢
:ï¢ËÅ< ï¢ËÅ/ ‚îÌ C¯Ì ¢ðï‚üýÚÌ ÅîŒîË ;üýc ýI«ðË
¯ñüýÌîüý¢î >baîÌüýy
å»ðIîÌ IÌîÌ >¯îË ý¢<, A ÉñüýUÌ ·îůªð ý¢‚îÌî AI
: Ååƒ ;ˆï·ÃüýÅÌ ïÚIîÌ/ U‚ Ú‚üýIÌ <ï‚éîüýã ý•Tî
Éîüý· ãEUrüý¢Ì ÍîÌI ý¢‚û‡¯•XïÓüý‚ >ba·UÍ A·E >ba·yÍ
ýŒüýI ;ãî ýÓîüýIüý•Ì :ï¡áî¢, AIîï¡IîÌ/ A< ý¢‚îÌî ¡üýÌ<
ï¢üýËïcüýÓ¢ ýÉ ‚Gîüý•Ì ýÚÐïy ·î ·yÍ :·èî¢ ãÅîüýeÌ ï·ïÁ¨£
¯ÐüýIîüýá ‚Gîüý•Ì ý¢‚û‡•îüý¢ ýIîüý¢î ·î¡î éüý· ¢î, ýÉüýé‚ó ‚GîÌî
ÚÐÅeð·ðüý•Ì IŒî ·üýÓ¢, ãÅîüýeÌ •ñ·ÍÓ, ï¢FãéîËüý•Ì ÅñïNÌ
Ìîe¢ðï‚Ì IŒî ·üýÓ¢, ‚GîÌî ýã< Ìîeüþ¢ï‚I •ÚÍüý¢Ì ¯ÐaîÌ
IüýÌ< ïa̧ƒ¢ ýÓîIï¯ÐË‚î ýÁîU IüýÌ Éîüý·¢, ‚Gîüý•Ì ý¢‚ûüý‡Ì
:ï¡IîÌ :¢§ƒ :Qó} ŒîIüý·/ A<Tîüý¢ ã·üýaüýË ·üýuî ýUîÓ/
A‚ï•¢ AIÌIÅ aÓïcÓ, ýI> QÅ‚îÌ ·ùüý„ ïIïl‹ èî¢ IüýÌ
ï¢üýËïcüýÓ¢, ;·îÌ ýIîüý¢î ýIîüý¢î ýUîáð ·¦•ñüýIÌ ¢üýÓÌ
ãîéîüýÉÊ QÅ‚îË ;ãîÌ Óuî< aîïÓüýË ÉîïbcüýÓ¢/ ýÉÁîüý·<
ýéîI, ·îůªðÌî ÁîÌ‚ðË Ìîe¢ðï‚üý‚ ï¢üýeüý•Ì ïIcñ
¯Ðîãï_I‚î ¡üýÌ ÌîTüý‚ ãQÅ éïbcüýÓ¢/ ïI§ƒñ ãÅãÊî éÓ ¢·Ê
;ŒÍ¢ðï‚I ¢ðï‚ OÅ·ÓÚîÓð éüýË CrîÌ Å¡Ê ï•üýË ýÉ ï·Ìîp
ãEIüýpÌ >˜Â· ZpÓ IðÁîüý· ‚îÌ ýÅîIîï·Óî IÌî Éîüý·– A<
ï·¯ÉÍüýËÌ ÅñüýTîÅñïT •Gîuîüý‚ ýUüýÓ ·îůªðüý•Ì ãîéã ý•Tîüý‚
éüý·& ýã ãîéã ýÉÅ¢ ï·eË :eÍüý¢Ì, ý‚Åï¢ ýã< :eÍüý¢Ì
¯üýŒ ;ˆ‚ÊîüýUÌC ·üýp/ ýã ãîéã ýIîüý¢î AII ·ÊïN ·î
ýUîáðÌ ¢Ë, ÚÐÅeð·ð e¢‚îÌ ¯üýQ •Gîuîüý¢î ¯Ðüý‚ÊüýIÌ/
10
ãÌIîüýÌÌ ýå£éä¯ÚÍ/ ‚î< AÌIÅ Ófîe¢I Zp¢îÌ ¯üýÌC
Åî‰, ;·îÌ ¯uñ¢, Åî‰ Ióïu éîeîÌ pîIîÌ eïÌÅî¢îÌ ý·ïÚ
;Ì ýÉ ýIîüý¢î ¯•üýQ¯ ý¢CËî éüý· ¢î, ‚îüý‚ ;Ì ;ÜaüýÉÍÌ
Ið— :·ÚÊ ¢ðï‚Ú IóÅîÌ ·Óüý‚< ¯îüýÌ¢ ýÉ ï‚ï¢ AIî ¢¢/
¯îüýÚÌ ÌîeÊ ¯ïÜaÅ·üý_Ì ïÚQîŧŠðÌ ï¯A<aïs ïŒïãüýãC A-
ÌIÅ IóÇÂðÓI·ùï„Ì XÌô‚Ì :ïÁüýÉîU >üýrïcÓ/ ‚îÌ ¯üýÌC
ï‚ï¢ ãüýUÿÌüý· ýã< ¯• :ÓEIû‚ IüýÌ ·üýã ;üýc¢/ :·ÚÊ
A< AIóüýÚ ;<üý¢Ì å»UÍÌîüýeÊ ã‚‚îÌ Iî|îïÌüý•Ì Aüýé¢
¢ðï‚Ãà‚î  ýcîüýpî Zp¢î/ Aüý•üýÚ ·‚ÍÅîüý¢ ã‚‚î,
þ¢ï‚I‚î, <‚Êîï• Ce¢•üýÌ, ýãÌ-Å¢-AÌ ïéüýãüý· ýI¢î-ý·aî
éË/ ýÉ ãîÅîïeI-Åî¢ï·I Xyî·ïÓ, >ba ;•üýÚÍ Åî¢ñÞ Åî¢ñÞ
éüýËüýc, ýãXüýÓîÌ ýÉ ¯ïÌÅî¯ éË ¢î, ýãXüýÓî ï¢üýeÌ Xüýy<
XÌô‡¯õyÍ, ¢î¢î ýQüý‰Ì QÅ‚îÌ •TÓ•îÌÌî ;e ýã IŒî
ÁóïÓüýË ï•üýËüýc/ :‚A·, ¢ðï‚Ú ã‚‚îÌ ¯Ðï‚Åõï‚Í, ýI¢¢î
ï‚ï¢ ãhîüý¢ ýÉ-ýaÿÉÍ·ùï„ïpüý‚ eïu‚, ‚î pîIîË Åî¯î ÉîË ¢î,
ï‚ï¢ ýI·Ó ï·¢î ýÉîUÊ‚îË C ¯ïÌÚÐüýÅ AIpó ¢îÅ IîÅîüý‚
ýaüýËïcüýÓ¢/ A ;Ì AÅ¢ Ið :¯Ìî¡—
ãÅîÌ ¡îÌyîË ãÅåƒ Qï‚ ;OÅy •ñï·Í¯îI ÁîU IüýÌ
ý¢CËîÌ ãîéã ý•Tîüý¢î< ·îůªîÌ Iîüýc AT¢ eÌôïÌ I‚Í·Ê
éüýË •GîïuüýËüýc/ ÅñÚïIÓ éÓ, ýÚÐïyéð¢ ãÅîüýeÌ Ìîe¢ðï‚Ì
IŒî ·Óî >ba·UÍ C >ba·yÍ ýŒüýI ;ãî ý¢‚ûüý‡Ì :üý¢üýI<
;e ï·¯üý•Ì ÅñüýT pîÓÅîpîÓ/ ý•Tî Éîüýbc ·î·ñüýÚÐïyÌ ý¢‚îÌî
ãéüýe< ï·¢îÉñüýš Ìüýy Á_ ï•üýbc¢, ;ˆãůÍy IÌüýc¢/
‚Gîüý•Ì ÅïåƒßJüýIîÞXüýÓî :ãîu, A< ÁËEIÌ Iïr¢ ¯ïÌïèï‚Ì
ÅñüýT •GîïuüýË IðÁîüý· ¢‚ó¢ IüýÌ :åŠãfî IÌüý‚ éüý·, IðÁîüý·
ÚÐÅeð·ðüý•Ì Óuî<pîüýI ¢‚ó¢ Ìø¯ ï•üý‚ éüý· ýã ï·ÞüýË ïa§ƒî
IÌîÌ QÅ‚îpî< ýÉ¢ ï·Óñ°ƒ/
A :·èîpî ýÉ IîÉÍ‚ :îÉÍ éüýË >rÓ ‚îÌ ï¯cüý¢
·îůªð •ÓXüýÓîÌ ý¢‚û‡ IîrîüýÅîÌ Á÷ïÅIîpîüýI •îËð ¢î IüýÌ
¯îÌî ÉîË ¢î/ ïa§ƒî IÌîÌ QÅ‚î, Óuî<üüýËÌ ãîéã :eÍ¢,
¢‚ó¢ ¢‚ó¢ Ìîåƒî TGñüýe ý¢CËî& A ¯ÐIîÌ Xyî·ïÓ ;üýã
ãÅîüýeÌ :ÁʧƒÌ ýŒüýI/ :ãîÅÊ-ãîÅîïeI :·Åî-
ýÚîÞyðuüý¢Ì ï·Ìôüýš :ï·ÚÐîÅ Óuî<üýËÌ ýÁ‚Ì ¯ïÌÝš
éüý‚ éüý‚ Åî¢ñüýÞÌ ¯õyÍ‚Ì Åî¢ñÞ éüýË CrîÌ ¯ÐïOËîË Uüýu
Cüýr ¢‚ó¢ ïa§ƒî, ¯Œ aÓîÌ ¢·‚Ì ï•Úî/ ·îůªð ý¢‚û·UÍ,
;Åîüý•Ì •ñÁÍîUÊ, A< ÚÐÅeð·ð ýa‚¢îüýI ãîEUrï¢I ¯ïÌãüýÌ
èî¢ ý•CËîÌ ýIîüý¢î ýaàî< IüýÌ¢ï¢/ ýã< ¯ïÌãÌ ŒîIüýÓ A
ï·¯ÉÍË Auîüý¢î ýÉ‚/ IîÌy, ÉGîÌî >ba·UÍ ýŒüýI ;ãî ‚Gîüý•Ì

pîIî-;¢î-¯î< Xüý¢ ý¢·îÌ A·E ãEIpIîüýÓ ï¯rpî¢ ý•·îÌ
þ·ïÚàÊïpüýI :üý¢ITîï¢ ï¢Ë§Šüýy ÌîTî ýÉ‚& ÚÐÅeð·ðüý•Ì
ï¢eå» ïa§ƒîË, ï¢eå» ÚïNüý‚ :EÚUÐéüýyÌ Å¡Ê ïü•üýË Uüýu Crî
ãEUrüý¢ ‚Gîüý•Ì å»îŒÍ ï·ãeÍ¢ ý•CËî éüý· AÅ¢ ãEÚüýËÌ
:·IîÚüýI ãEIðyÍ IÌî ýÉ‚/ éîË, ýãpî éËï¢/ ;Ì ;e
U‚ AI-ýÚî ·cüýÌÌ ÁóüýÓÌ, •ÓüýI >baüýIîïp ýŒüýI ;ãî
ý¢‚îüý•Ì þ·rITî¢îË ¯ïÌy‚ IüýÌ ÌîTîÌ :¯Ìîüý¡Ì ÅîÝÓ
ï•üý‚ éüýbc ÁîÌ‚·üýÞÍÌ Åî¢ñÞüýI, ï·üýÚÞ IüýÌ Åî¢ñÞ ·üýÓ UyÊ
¢î éCËî ÚÐÅeð·ð e¢‚îüýI/
ýÅüý¢ ï¢üý‚ éüýbc/ ýÅüý¢ ï¢üýË ýI> é‚îÚ éüýË ;ˆU×îï¢Ì
:¬IîÌ ýIîpüýÌ ï¢üýeüýI :·ãù‚ ÌîTüýc¢/ ýI> ‚óÓ¢îË
jGñïIéð¢ ãîÅîïeI IîeIüýÅÍ ï¢üýeüýI ïÓ°ƒ IüýÌüýc¢/
ÚÐÅeð·ðüý•Ì •ñ•ÍÚî OÅ·¡ÍÅî¢, A·E ·îÅ ;üý¦•îÓ¢, ·îůªîÌ
ÚïN Ÿô‚ QðËÅîy/ ïI§ƒñ >•Ëîåƒ ý•éÚÐüýÅÌ ¯ÌC :üý¨£Ì
ï·üýÌîï¡‚îÌ Åî¢
É‚ Á| ¡ïu·îe ;e ýã< ‚‚ ·Ó·î¢& Iîïe
ýÉ ¢eÌôüýÓÌ A< ¯[!ïNXïÓ ;eC ãÅî¢ ¯Ðîãï_I/ ý•Ú
aÓüýc UîüýËÌ ýeîüýÌ, Uy‚î流I ¯Ðï‚áî¢XüýÓîüýI ¡õïÓãî‹ IÌî
éüýbc, ¯üý• ¯üý• :Åî¢Ê éüýbc ãEï·¡î¢/ e¢UüýyÌ •ñ•ÍÚî
OÅ·¡ÍÅî¢, ýã< ãüý_ ý•üýÚÌ Uy‚î流I ·Ê·èîC ï·¯ÉÍüýËÌ
ÅñüýT/ ýUîÌô, ï馕ñ-ÅñãïÓÅ, Å秊Ì-Åãïe•, að¢-¯îïIåƒî¢ ï¢üýË
·îUîuÇ»Ì, •î_î ·îï¡üýË ï·üýä¶îÌy ZïpüýË ï·üý›ÞÅõÓI ¯ÐaîÌ
aîïÓüýË Åî¢ñüýÞÌ ýQîÁüýI ï·¯üýŒ aîïÓ‚ IÌîÌ ýaàî éüýbc/
;ïŒÍI Ŧ•î ¯Ð·Ó ýŒüýI ¯Ð·Ó‚Ì, ãîÅîïeI >¨£Ë¢ ý¢<,
XeÌîp ÅüýsüýÓÌ μî¢ñã >üýu ýUüýc/ XeÌîüýpÌ ãîƯÐï‚I
·¢ÊîË Ú‚îï¡I Åî¢ñÞ ý·üýZîüýÌ ¯Ðîy éîïÌüýËüýc¢, ÌîüýeÊ ïIcñ
ïÚÔ±¯ï‚ Ìîe¢ðï‚I C ·Ê·ãîËð μóüýÓ ýμGüý¯ >rüýÓC
ý·ïÚÌÁîU Åî¢ñÞ aÌÅ •ñUÍï‚Ì ïÚIîÌ/ ïI§ƒñ eî‚ðË ãuI cîuî
ÌîåƒîZîp :UÅÊ, pÑîI wóüýI Éîüýbc ÌîåƒîÌ Ué¼üýÌ, ýcîüýpî ÚéüýÌÌ
ÌîåƒîË ¡î¢ aîÞ IÌî ãÇ·/ IûÞI ;ˆé‚Êî IÌüýc, ·Êî·ãîË
Ŧ•î, ¯ÐaóÌ 2000 pîIîÌ eîÓ ý¢îp, IîÌ·îïÌ ï·üýeï¯ ý¢‚îÌî,
I‚Íî·ÊïNÌî ï·Óîã·Êãüý¢ Å„, ïÁTîïÌ ·îuüýc, ·îuüýc
ïÚÝÅù‚óÊ, :¯ñïà C ý·IîüýÌÌ ãETÊî/ ïÚQîÌ ãñüýÉîU ãñï·¡î
¯îüýbc ¢î ïÚÝÌî, ·ê ï·•ÊîÓüýË ïÅs-ýs ïÅÓ ‚Œî •ñ¯ñüýÌÌ
Tî·îÌ :ïÅÓ, ýcîüýpî C ÅîjîïÌ ·Ê·ãîËðÌî ãEIüýp, ¯ï‚•îÌüý•Ì
ãEÌQüýyÌ •îï·üý‚ ï·ÚîÓ ï·ÚîÓ ï·üýQîÁ ‚îÌ ¯ÐÅîy/
XeÌîüý‚ ¯lîüýË‚, ýeÓî ¯ïÌÞüý•Ì Íîaüý¢ ý·Ú TîÌî¯ μÓ
IüýÌïcÓ ï·üýeï¯/ ïI§ƒñ ¯Ð¡î¢ ï·üýÌî¡ð •Ó IEüýUÐã ‚îÌ ãñüýÉîU
UÐéüýy :ãÅŒÍ/ Ú]Ì ïãE ·îüýZÓî ·êï•¢ ¡üýÌ ýQîÁ ¯ÐIîÚ IüýÌ
11
;üýÌI ÌIÅ
ï¢ÜaË‚î ¢î ŒîIî Åî¢ñüýÞÌ, :¯Åîüý¢ eeÍÌ Å㧃ï‚Ì,
;<¢-;•îÓ‚-ãEï·¡î¢ ã· ïIcñ ýŒüýI ·ïéßJû‚ ·ïl‚eüý¢Ì
é‚îÚ é·îÌC :·ãÌ ý¢</ ‚îüýI Óüýu ýÉüý‚< éË, AI
Óuî<üýËÌ ¯Ì :¢Ê Óuî</ ÁóÓ ýŒüýI e¨È ý¢CËî ï·¯ÉÍüýË
‚î< ÅñÞüýu ¯üýu ŒîIîÌ ï·Óîïã‚îÌ IyîÅî‰ ãñüýÉîU ý¢</
ÁóÓpîüýI< AIpî ï·ï¢üýËîU ïéüýãüý· ý•Tüý‚ éüý·/ AI-ýÚî
·cÌ ãÅËpîüýI< ï·ï¢üýËîU ·üýÓ ¡üýÌ ï¢üý‚ éüý·/ ‚î ýŒüýI
ïÚQî ï¢üý‚ éüý·/ AI•î ÅéÇÈ• <ãÅî<Ó, IEãîïÌ éîÓ•îüýÌÌ
Åüý‚î :UÐãÌ ãEUÐîÅðüýI ããÇÈîüý¢ ý¢‚ûüý‡ ·Ìy IüýÌ ¢î
ý¢CËîÌ ýÉ ¯ïÌyï‚, ‚îüýI :¢ÊÁîüý·, ÚÐÅeð·ð ýa‚¢îË Ýš
IüýÌ ¯ïÌ·ï‚Í‚ IüýÌ ý‚îÓî ãÇ·/ :‚ÊîaîÌ, ðu¢ ýÚÞ
IŒî ¢Ë, A< ·ê·Ê·ë‚ IŒîïp ¯ñ¢·ÍîÌ, ·îÌE·îÌ >baîÌy
IüýÌ ýÉüý‚ Éîüý·/ é‚îÚî ýaîÌî·îïÓ ï·üýÚÞ/ ;Úî :¢§ƒ
;üýÓîIãîUÌ/
;ãïcüýÓ¢, éî<IÅÊîüý©Ì ¯Ðï‚ï¢ï¡Ì ï·Ìôüýš$ aî<ïcüýÓ¢ ‚GîüýI
ÅñTÊŧŠð ýZîÞyî IüýÌ ï¢·Íîaüý¢ jGî¯îI IEüýUÐã/ IEüýUÐã ‚î
IüýÌï¢/ ‚îÌ μüýÓ ï·QóÀüý•Ì ï¢üýË ï‚ï¢ ÌîeÊãÁî Íîaüý¢
ï·üýeï¯ •üýÓ ïÁüýuüýc¢/ ÅîïÌ :ïÌ ¯îïÌ ýÉ ýIÿÚüýÓ&
ÁîÌ‚ðË e¢‚î ¯îïpÍÌ A< UîüýeîËîïÌ Uy‚üý§ŠÌ Iïμüý¢ AIpîÌ
¯Ì AIpî ý¯üýÌI róüýI aüýÓüýc/ ãîÅîïeI Åî¡ÊüýÅ AIpî IŒî
aîÓñ éüýËüýc, ýÅî·î<Ó ¢Ç»üýÌÌ Åüý‚î ÅñTÊŧŠð ¯•C Ÿô‚
èî¢î§ƒïÌ‚ IÌî ãÇ·/ ýãÿe¢Ê$ ï·üýeï¯/ <.ïÁ.AÅ Éï• ãîéîÉÊ
¢î IüýÌ, ‚üý· AÅ.AÓ.A ýIüý¢î, ïI¢üý‚ ¢î ¯îÌüýÓ ÅîÅÓîÌ
ÁË ý•TîC, ïã.ï·.;<, <.ïs, ;ËIÌ, ý¯üýpîËî ãE·î• Åî¡ÊÅ
ýÓïÓüýË •îC/ ‘éîï¢ pÑÊ-AÌ ¯ñüýÌîüý¢î ýIÿÚÓ ¢î éË
:I< ŒîI/ Åïy¯ñÌ, ýUîËîË ýÁîüýp ýéüýÌC ãÌIîÌ Uuî
ýUÓ/ ï·éîüýÌ Åéî Ur·¬¢üýI ýZGîp ¯îïIüýË þ¢ï‚I‚îÌ ý•îéî<
ï•üýË ýÁüý[ ýμÓî ýUÓ/ Uuî ýUÓ ýÉÿŒ ãÌIîÌ/ Tñüý¢Ì
;ãîÅð þ¢ï‚I‚îÌ Åüý| ï·aîÌ aî<üýc aóïÌÌ :ïÁÉñüýNÌ/
ý¯c¢ ýŒüýI IÓIîïr ¢îuüýc¢ Tñ¢, :¯éÌy, ÅïéÓîüýI
:¢ñãÌy ãé AIîï¡I ÅîÅÓîË :ïÁÉñN, ýeÓ Tîpî ;ãîÅð
:ïÅ‚ Úîé/
:ïÅ‚ Úîé ÌîeÊãÁîË ;ãüýc¢/ IîüýÓ IîüýÓ IîÓüý¢ïÅÌ
Ó]îÁîüýUÌ Åüý‚î ‚îÌ ÁîüýU Ið ýeîüýp ý•Tî Éîüý·— ‚üý·
;¯î‚‚ ï‚ï¢ ÌîeÊãÁîÌ ãÇÈî ãîEã•/ ÌîeÊãÁî
AIãÅË ;üýÓîïu‚ éüýËüýc ·ê ï·aQy ·îVÈð ãîEãüý•Ì
·îI䯦•¢ C cüý¦•/ ‚îÌ eîËUîË AT¢ CËîU¢ ý·ÎIîÌÅîIÍî
Ååƒî¢Ìî/
;üýÌI ÌIÅ
ÌîeÊãÁî þ‚ïÌüý‚ ;Úî ïcÓ ýÓîIãÁîË ãETÊî UïÌá‚îÌ
ýeüýÌ :¢ÊîË ýIîüý¢î Iîe éüýÓ ÌîeÊXïÓÌ ¯Ðï‚ï¢ï¡Ìî ‚î
ýrIîüý‚ ¯îÌüý·¢/ <õüý·Í ãEãüý•Ì >baIQ ý·ÚïIcñ
<ï‚·îaI ¯•üýQ¯ ï¢üýËüýc/ ï·üýeï¯ ÌîeÊãÁîË ãETÊîUïÌá
ïcÓ ¢î/ ‚î< ‚îüý•Ì ·ê ýU C ¯ÐIîÚÊ •Ìî•ïÌÌ Å¡Ê ï•üýË
ýÉüý‚ éüýËüýc& ÌîàÑðË É§ŠüýI ï¢e •üýÓÌ å»îüýŒÍ ·Ê·éîüýÌÌ
¯îÚî¯îïÚ/ ïI§ƒñ XeÌîüý‚ AIïp ;ã¢üýI ïZüýÌ ýÉ ï¢ÓÍf‚î
ý•TîÓ ‚îÌ ‚óÓ¢î Ý¡ñ ï·üýeï¯-ý‚< ¯îCËî ãÇ·/ ‚·ñ ýÚÞ
ÌQî éÓ ¢î, ;éüýÅ• ¯üýpÓ ïeüý‚ ýUüýÓ¢/ ýã< eüýË
IEüýUÐüýãÌ å»îÁîï·IÁîüý·< TñïÚ éCËîÌ IŒî/ ïI§ƒñ AIŒî
ÁóüýÓ ýUüýÓ aÓüý· ¢î ýÉ, Íîa¢ IïÅÚüý¢Ì éåƒüýQ¯ ¢î
ZpüýÓ IEüýUÐüýãÌ ¯üýQ ï¢üýeÌ ýeîüýÌ ýe‚î ãÇ· ïcÓ ¢î/
ÁîÌ‚ðË Ìîe¢ðï‚üý‚ Á|îïÅ, ¢ðï‚éð¢‚î, ï·Û»îãé¢üý¢Ì ÁÌî
ýIîpîÓ/ AI •Ó ýŒüýI ïeüý‚ :¢Ê •üýÓ ¢îÅ ýÓTîüý‚
ï·üý·üýIÌ ï·¦•ñÅî‰ ·î¡î ý¢</ ýÉ e¢UüýyÌ ýÁîüýp ïeüý‚
12
ý¢‚îÌî e¢¯Ðï‚ï¢ï¡‡ :eÍ¢ IüýÌ¢, Åñéõ‚ÍIîÓ Åüý¡Ê ‚GîÌî
ýã< e¢UyüýI A·E ‚Gîüý•Ì ¯Ðï‚ •îË·š‚îüýI ï·åÈù‚ é¢/
IEüýUÐã •ÓïpC ïI AÌ •îË Auîüý‚ ¯îüýÌ– ;e ï·¯üý•Ì ÅñüýT
‚îÌî ýÉ :ïÁüýÉîU ;¢üýc, ýã< :ïÁüýÉîüýU IEüýUÐã ý‚î ·ê
;üýU ýŒüýI< :ïÁÉñN/ ãñ‚ÌîE ÌîeÊãÁîÌ AIïp ;ãüý¢
‚î‹QïyI ãÇÈî¢ ÌQî éüýÓC XyÅîüý¢Ì ýÉ :·¢Å¢ ‚î ýŒüýI
Ìîe¢ðï‚üýI ÅñN IÌüý‚ ¢î ¯îÌüýÓ ÁîÌ‚·ÞÍüýI μÊîãð·îüý•Ì
IÌîÓ UÐîã ýŒüýI ÅñN IÌî :ãÇ·/ IEüýUÐã ãé :¢Ê ãÅåƒ
ï·üýÌî¡ð •üýÓÌ Iîüýc Apî< AT¢ ã·üýaüýË eÌôïÌ I‚Í·Ê/
Ìîe¢ðï‚Ì Åî¢üýI >¨£‚ IÌüý‚ éüý·, ï·üýÌîï¡‚îÌ Åî¢üýI
>¨£‚ IÌüý‚ éüý·/ ýã< >¨£‚ ï·üýÌîï¡‚îÌ ýIüý« ŒîIüý·
Åî¢ñüýÞÌ ;Úî-;Iî\Qî, ;èî-ï·Û»îã, Uy‚î流I ;•üýÚÍÌ
¯Ðï‚ •îË·š‚î/ ï·üýeï¯-Ì ã·Í¢îÚî, ã·ÍUÐîãð •TÓ•îïÌÌ
ï·Ìôüýš AI XyÅî¢ãƯ¨£ ï·üýÌî¡ð Ìîe¢ðï‚Ì e¢Ê ý•Ú
:üý¯Qî IüýÌ ;üýc/

¯ÊîïÌã ¯î|óïÓï¯ A·E :üý¡ÍI ;IîÚ
ÚîIÊïe‹ ÁqîaîÉÍ
Tüý¢î ﷯׷ éüýÓ#¯ùðüý‚ å»UÍÌîeÊ éüý·#ýÚÐïyéð¢
‘I ÌîàÑéð¢ ;üýÓî-¯ùðÌ ýã< ý•üýÚ#;¯ï¢ ·Óñ¢
ÅîIÍã, ýÅüýËÌî ïI ï·¯×üý·Ì ýã·î•îãð éüý·–’ A-ÌIÅ AI
:ïÁüýÉîUÅõÓI ¯ÐÛ£ cGñüýu ï•üýË AI•î ‚GîÌ AI Iï·‚î ýÚÞ
IüýÌïcüýÓ¢ ÅïÔ×Iî ýã¢X°ƒ/ Iï·pîÌ Åüý¡Ê :§ƒï¢Íïé‚ ¯ÐÛ£,
ýI¢ ýÅüýËüý•Ì UùéÚÐÅüýI ·îůªðÌî ¯õyÍ ÚÐüýÅÌ ÅÉÍî•î ý•üý·¢
¢î– ‚îéüýÓ ïI ýÅüýËÌî Ý¡ñÅî‰ ï·°×·ðÌ e¢Ê Áî‚ ýÌGüý¡
ï•üýË< ‚Gîüý•Ì :·•î¢ ãƯ¨£ IÌüý·¢– ãï‚Ê< ïI ÅîIÍãðË
ãÅîeï·¯×üý· ýÅüýËüý•Ì èî¢ ‚îéüýÓ ýã< ÌîZüýÌ<–
¯ÐÛ£pî XÌô‡¯õyÍ, IîÌy U‚ AIÚ ·cÌ ¡üýÌ ¢îÌð·î• A·E
ÅîIÍã·îüý•Ì ¯îÌä¯ïÌI ãƯIÍpî :Ç×Å¡ñÌ ýŒüýI ýUüýc/
¯ÐŒÅ ¯üýQÌ AIpî ¯Ð¡î¢ :ïÁüýÉîU ïcÓ >¯üýÌîN Iï·‚îïpÌ
Åüý‚î<$ ã·< Éï• AIÅî‰ ýÚÐïyãEUÐîÅ ï•üýË< μËãîÓî IÌ·îÌ
IŒî ÅîIÍã ·üýÓ ïUüýË ŒîüýI¢, ‚îéüýÓ ¢îÌðÅñïNÌ ãEUÐîüýÅ ïI
ãîÅÊ·î•ðüý•Ì ¯îüýÚ ¯îCËî Éîüý· ¢î– ðË •üýÓÌ :ïÁüýÉîU
;·îÌ :üý¢Ipî ï·¯Ìð‚ ÌIüýÅ$ ïÓ_¯ïÌïaï‚ï¢ÁÍÌ
Ìîe¢ðï‚üýI ¯Ðî¡î¢Ê ï•üý‚ ïUüýË ¢îÌð·î•ðÌî :ŒÍ¢ðï‚ A·E
ýÚÐïyÌ ¯ÐÛ£ïpüýI Tîüýpî IüýÌ ý•üýTüýc¢/ AÅ¢Ið IïÅ>ï¢ç
¯îïpÍÌ Åüý¡ÊC ÅïéÓîÌî ï·ïÁ¨£ ãÅË ‚Gîüý•Ì ¯ñÌôÞ IÅüýÌsüý•Ì
ãüý_ ‚ð·Î Å‚î•ÚÍU‚ ‚üýIÍ ïÓ°ƒ éüýËüýc¢/ ýÓ A·E IÖîÌî
ýepïI¢ C ;ÓSî«î ýIîÓ¢‚î<-AÌ IüýŒî¯IŒ¢ A<
¯Ðãüý_ Bï‚éîïãI •ïÓÓ éüýË ýŒüýIüýc/ AÅ¢Ið ï¢üýeÌ
¯îïpÍÌ IÅüýÌsüý•Ì ïÓ_-:ãïéâò‚î ï¢üýË ï‚ï‚ï·ÌN ýÓ
ý‚î IÖîÌî ýepïI¢üýI ·üýÓ< ýμüýÓïcüýÓ¢ ‘ýÅüýËüý•Ì ãÇ»üý¬
ýÉüýIîüý¢î IïÅ>ï¢üýçÌ ãüý_ IŒî ·Óüý‚ ÉîC, ý•Tüý· ‚îüý•Ì
Åüý¡Ê ýŒüýI AIpî IüýÌ •î¢· ý·ïÌüýË ;ãüýc/’1
ïI§ƒñ IîÓÍ ÅîIÍã ï¢üýe A ï·ÞüýË Ið Áî·üý‚¢– ¯ÐaïÓ‚
e¢ï¯ÐË ‚„º :¢ñÉîËð, ¢îÌðÅñïN ï·ÞüýË ÅîIÍã ïcüýÓ¢ >•îãð¢/
¯Ô×·UÐîéðÌî A< Å‚îÅ‚üýI :GîIüýu ¡üýÌ :üý¢Iï•¢ ¡üýÌ<
ÅîIÍüýãÌ ï·Ìôüýš ¢îÌðï·üý›üýÞÌ :ïÁüýÉîU ‚óüýÓ ;ãüýc¢/
AÅ¢Ið AGüý•Ì ýI> ýI> A‚•õÌ ¯Éͧƒ aüýÓ ýUüýc¢ ýÉ IîÓÍ
13
;üýÌI ÌIÅ
ÅîIÍüýãÌ ·ÊïNU‚ eð·¢üýI ¯Éͧƒ ‚Gîüý•Ì å»Iüý¯îÓIïÔ±‚
‚üüý„ºÌ ãÅŒÍüý¢ éîïeÌ IüýÌüýc¢/ ÅîIÍã ¢îïI ãEãîüýÌÌ ¯Ðï‚
>•îãð¢ ïcüýÓ¢, ýeï¢Ì ãñT-•ñFüýTÌ ï•üýI ïμüýÌC ‚îIîüý‚¢ ¢î,
A·E ‚GîÌ ¯ïÌaîïÌIîÌ UüýÁÍ AI :üþ·¡ 㧃îüý¢Ì e¨È ï•üýËüýc¢/
‚î< ‚GîüýI :·ÚÊÇÂî·ðÁîüý· ¢îÌðï·üý›Þð Á| éüý‚< éüý·—
ãƯÐï‚ ï‰åƒî¢ éîüý¦pÌ ýÓTî Aüý_Óã ï·ÞËI UЪXïÓ, ï·üýÚÞ‚
μÒI ýIîüýps IïÅ>ï¢ç ·<ïpüý‚C ÅîIÍã A·E Aüý_ÓãüýI
ýÅîpî •îüýUÌ ¢îÌðï·üý›Þð ïéüýãüý·< >¯è IÌî éüýËüýc/ A<
·îeîÌaÓï‚ Å‚·î•ïp ý·Ú ¯ñüýÌîüý¢î A·E A‚pî< ïÁï„éð¢ ýÉ,
AÌ ï·Ìôüýš IÓüýÅÌ IîïÓ :¯aË IÌîpîC ýÉ¢ ý·ïÚ éüýË ÉîË/
IîÓÍ A·E ýeï¢Ì ‚ð·Î ý¯ÐÅ A·E ýjîüýuî •îƯ‚Ê ï·ÞüýË ;ãÓ
‚ŒÊ eî¢üý‚ ýUüýÓ ýÅïÌ UÊîï·ÎüýËüýÓÌ ýÓTî ÓîÁ :Êî©
IÊîï¯pîÓ ·<ïp ¯uüýÓ< éË/ Éï•C ýãïp ¯u·îÌ ¯Ì A<
ÅîIÍãïü·üý›ÞðÌî ý·Ú Tîï¢Ipî ;Úîé‚< éüý·¢/
ïI§ƒñ ;üýÌIïp ãÅîüýÓîa¢îÌ eîËUî ;üýc, ýÉïp XÌô‡
ï•üýË ¯ÉÍüý·QüýyÌ •îï· ÌîüýT/ A< ¡îÌîÌ ãÅîüýÓîaIÌî
ýÅîpîÅñïpÁîüý· ÅîIÍã·î• A·E ·îůªîÌ ¯Ðï‚ ãéî¢ñÁ÷ï‚ÚðÓ
éüýËC Apî :ïÁüýÉîU IüýÌ¢ ýÉ, IïÅ>ï¢ç ;üý¦•îÓüý¢Ì
‚îI ïÁï„Á÷ïÅÌ Åüý¡Ê ýÚÐïy É‚ XÌô‡ ý¯üýËüýc, ïÓ_ãîÅÊ
·Êî¯îÌpî ‚‚pî ¯îËï¢/ ÅîUÍîüýÌp ý·®p¢, ÅîïÌËî ýÌîeî sîÓî
A·E ýpüýÌ® IîÁÍîüýÌÌ Åüý‚î ÅîIÍãðË ¢îÌð·î•ðÌîC ¡Îô¯ï•
ÅîIÍã·î•üýI Åîüýj Åîüýj< ãÅîüýÓîa¢î IüýÌüýc¢ ‚îÌ
:ŒÍüþ¢ï‚I IîÉÍIîÌy ãõüý‰Ì ¯Ðî¡îüý¢ÊÌ e¢Ê/ ãÅåƒ
>¯ïÌIîrîüýÅî< ýÉ¢ A< IîÉÍIîÌüýyÌ AI Iïr¢ ï¢ËÅ‚î流I
Ìfñüý‚ ·Gî¡î éüýË ;üýc, ÉîüýI ýÅüý¢ aÓîpî< ï¢Ëï‚,
ÅîIÍã·îüý•Ì AÅ¢ ¯îrC IüýÌüýc¢ ýI> ýI> (Éï•C Aüý_Óã
ï¢üýe< ‚ð·ÎÁîüý· A< ¯îüýrÌ ï·üýÌî¡ð ïcüýÓ¢)/ ïÓ_ãîüýÅÊÌ
¯ÐÛ£ïp ïI ‚îéüýÓ ýÚÐïyÌ ýÓeñu éüýË< ŒîIüý·– ¢î ïI ýÚÐïy-
ï¢Ìüý¯Q Áîüý·< ‚îüýI ï·IîÚ IÌî·îÌ ÅîIÍã·î•ð ‚„º
ïÅÓüý·– A< ¯ÐüýÛ£Ì >„Ì TGñeüý‚ ýUüýÓ ÅîIÍüýãÌ ¢îÌðÅñïN
ï·ÞËI ïa§ƒîXïÓüýI AI·îÌ TGñïpüýË ¯uî ¯ÐüýËîe¢/ ·‚ÍÅî¢
;üýÌI ÌIÅ
ýÓTîüý‚ Ý¡ñÅî‰ 1844 ãîüýÓÌ ¯ÊîïÌã ¯î|óïÓï¯ ï¢üýË
;üýÓîa¢î IÌî éüýËüýc/ IîÌy ÅîIÍüýãÌ ïÓ_ãîÅÊ ï·ÞËI
ïa§ƒîÁî·¢îÌ ¯ÐŒÅ >üýÔ×TüýÉîUÊ éï•Ú ý•Tî ÉîË A<
Tãuîüý‚</ A< TãuîÌ AIïp ‚ï¨£á ¯îr ¯ÐüýËîe¢ðË, ýÉüýé‚ó
A< ýÓTîXïÓ ÅîIÍãðË ¢îÌð·îüý•Ì ¯îüýrÌ ;ï• ïÁï„Á÷ïÅ
Ìa¢î IüýÌïcÓ/
¯ÊîïÌã ¯î|óïÓï¯üý‚ ï·ïbc¨£‚îÌ ;üýÓîa¢îÌ ãõüý‰ ¯ïÌ·îÌ
A·E ¢îÌð¯ñÌôüýÞÌ ãƯüýIÍÌ ã·üýŒüýI ä¯à ï·üýÚ×Þy AüýãïcÓ
ãÇ·‚ ï¢üýÇ£îN :¢ñüýbc•ïpüý‚ $
ýUîáðU‚ ÓîÓãîÌ ·ïÓ A·E éîüý‚Ì ¯ñ‚óÓ ïéüýãüý·
¢îÌðÌ ãüý_ ãƯüýIÍÌ Åüý¡Ê< Åî¢ñüýÞÌ :ãðÅ :·¢ï‚Ì
ïa‰ïp ä¯à éüýË Cüýr... Åî¢ñüýÞÌ ãüý_ Åî¢ñüýÞÌ
ã·üýŒüýI ¯ÐüýËîe¢ðË, å»îÁîï·I A·E ;Ý ãƯIÍïp éÓ
¯ñÌôÞ C ¢îÌðÌ ãƯIÍ/ A< ãéeî‚ ãƯüýIÍ ¯ÐIûï‚Ì
ãüý_ Åî¢ñüýÞÌ ãƯIÍ éÓ ãÌîãïÌ Åî¢ñüýÞÌ ãüý_
Åî¢ñüýÞÌ ãƯIÍ, A·E AI<Áîüý· Åî¢ñüýÞ Åî¢ñüýÞ ãƯIÍ
éÓ ýãîeîãñïeÁîüý· Åî¢ñüýÞÌ ãüý_ ¯ÐIûï‚Ì ãƯIÍ, ‚îÌ
ï¢eå» å»îÁîï·I IîÉÍî·ÓðÌ ãƯIÍ/ A< ãƯIÍ ýŒüýI
‚î< ¯üÉÍüý·QüýyÌ Åî¡ÊüýÅ eî¢î ãÇ· ïrI I‚Tîï¢
·ïéF¯ÐIûï‚ Å¯ÐIûï‚Ì ãüý_ AI éüýË Éîüýbc A·E
ýIîŒîË Å¯ÐIûï‚ ïÅüýÓ Éîüýbc ·ïéF¯ÐIûï‚Ì ãüý_/
A< ãƯIÍ ýŒüýI< ý·îjî ÉîË Åeîï‚Ì I‚Tîï¢
:UÐUï‚ éÓ/ ApîC ý·îjî ÉîË Åî¢ñÞ I‚Tîï¢ ‚îÌ
ýUîáðÌ ã•ãÊ éüýË >üýrüýc A·E ï¢üýeüýI ýãÌIÅ
Áî·üý‚ ¯îÌüýc/2
A< :¢ñüýbc•ïpÌ Åüý‚î A‚ ä¯àÁîüý· ÅîIÍã ãÇ·‚ ;Ì
ýIîŒîC ¢îÌð¯ñÌôÞ ãƯIÍ A·E ýã< ãõüý‰ Åî¢ñüýÞÌ ï·ïbc¨£‚î
ï¢üýË ;üýÓîa¢î IüýÌ¢ï¢/ TGñïpüýË ï·üýÚ×Þy IÌ·îÌ ;üýU AIïp
¯Ðîãï_I ‚ŒÊ eîï¢üýË ÌîTî ÉîI/ ÅîIÍã ATîüý¢ ‘å»îÁîï·I’
Ú¿ïp AIÅî‰ ¯ÐŒÅ·îÌ ãî¡îÌyÁîüý· ïÓüýTïcüýÓ¢/ ‚î̯Ì
ýŒüýI ¯Ðï‚·îÌ ;<pîïÓIã éÌüýμ (:ŒÍî‹ AIpó ·GîIî cGîüý•)
ïÓüýTüýc¢/ AÌ IüýËIïp ·ÊîTÊî ;üýc, ýÉXïÓÌ ãÇ»üý¬ ï·Úüý•
eî¢üý‚ ýUüýÓ ÅîIÍãðË ¢îÌð·î•ð ýé•îÌ ·Îî>¢3 C ÌîËî
•ñ¢îüýËÁäJîËîÌ4 ;üýÓîa¢î >üýÔ×TüýÉîUÊ/ ;ÅÌî ãEüýQüý¯ A<
ýÓTîË ýã ·Êî¯îüýÌ ;üýÓîI¯î‚ IÌîÌ ýaàî IÌïc/
¯ÐŒÅ ·îüýIÊ ýUîáðU‚ ÓîÓãîÌ ·ïÓ ïéüýãüý· ýÅüýËüý•Ì
AI Bï‚éîïãI ïa‰ ·yÍ¢î IüýÌüýc¢ ÅîIÍã/ A< ‘ýUîáðU‚
ÓîÓãîÌ ·ïÓ A·E éîüý‚Ì ¯ñ‚óÓ’ Ú¿·¬ïp ýI¢ ·Ê·éîÌ éÓ,
‚îÌ AIpî ·ÊîTÊî ;ÅÌî ï¢üýeüý•Ì Åüý‚î IüýÌ ý•·îÌ ýaàî
IüýÌïc/ ýã< ;üýÓîa¢îüý‚ wóIïc A< üý¬Ì ýÚÞîEüýÚ/
;¯î‚‚ ·‚ÍÅî¢ ýÓTîÌ ¯ÐŒÅ ·îIÊïp ýŒüýI Éî ý•Tî Éîüýbc,
14
¯Gñïe·î•ð ãÅîe·Ê·èî ;Óüýã Åî¢ñüýÞÌ :ãðÅ :·¢ï‚Ì
ï•üýI< :_ñïÓï¢üý•ÍÚ IüýÌ/ ¢îÌðüýI éîüý‚Ì ¯ñ‚óÓ ·î¢îüýÓ
:¡F¯‚¢ éË ¯ñÌôüýÞÌ, A-ÌIÅ ›î鍊I ãƯüýIÍÌ ;Áîã
ATîüý¢ ;üýc/ ðË ·îüýIÊ ýÓTI ¢îÌð ¯ñÌôüýÞÌ þeï·I
ãƯüýIÍÌ ·Êî¯îüýÌ <ï_‚ ï•üýÓ¢/ ¯Ðe¢üý¢Ì Tîï‚üýÌ ¢îÌð-
¯ñÌôÞ ãƯIÍ :¢Ê‚Å ¯Ð¡î¢ éüýË >üýrüýc/ ïI§ƒñ AI< ãüý_ A<
ãƯIÍ ‘;Ý’ (<EüýÌïe :¢ñ·îüý• ‘Immediate’)/ :ŒÍî‹
ATîüý¢ ¯Ðe¢üý¢Ì Tîï‚üýÌ þe· ¯Ð·ùï„Ì ;•î¢-¯Ð•î¢ ;Ý
¯Ðï‚ïOËî/ ïI§ƒñ ¯Ðï‚pî ãÅîüýe< ï¢ï•Íà ãîÅîïeI ãƯüýIÍÌ
>¯Ì ïÁï„ IüýÌ ¢îÌð¯ñÌôÞ ïÅïÓ‚ éË/ :ŒÍî‹ ¢îÌð¯ñÌôüýÞÌ
‘å»îÁîï·I’ ãƯüýIÍÌ •ñ-ÌIÅ Åîüý¢ éË/ AIïp :ŒÍ þe·
¯Ð·ùï„Ì >¯Ì ïÁï„ IüýÌ ýÉ å»îÁîï·I ;IÞÍy e¨ÈîË ýãpî,
:¯Ìïp éÓ ãÅîe ¢îÅI ·åƒñïp ·î<üýÌ ýŒüýI éåƒüýQüý¯Ì Å¡Ê
ï•üýË ýÉ ‘å»îÁîï·I‚î’ ï¢ÅÍîy IüýÌ ýãpî/ ÅîIÍã A< •ñüýpîüýI
;Óî•îÁîüý· ý·îjîüý¢îÌ e¢Ê ;<pîïÓIüýãÌ ·Ê·éîÌ
IüýÌüýc¢/
AÌ¯Ì ÅîIÍã ¯ÐIûï‚Ì ãüý_ Åî¢ñüýÞÌ ãÅîe-:¢ñüýÅîï•‚
ãƯüýIÍÌ ï•üýI ï¢üý•ÍÚ IÌüýÓ¢/ Åî¢ñÞ ýÉüýé‚ó ãîÅîïeI eð·,
‚î< ·ïéeÍUüý‚Ì ãüý_ Åîï¢üýË ý¢·îÌ ýaàîÌ Åüý¡Ê ï•üýË
Åî¢ñüýÞÌ ãüý_ ýã< eUüý‚Ì ãƯIÍ ;ãüýÓ Åî¢ñüýÞÌ ãüý_ ‚îÌ
ãÅîüýeÌ :¢Êî¢Ê ã•üýãÊÌ ãƯüýIÍÌ Åüý¡Ê ï•üýË >˜Âîïã‚ éË/
:ŒÍî‹ ãÅîe C ¯ÐIûï‚Ì Åüý¡Ê :¢¯üý¢Ë •õ̇ ý¢</ ‚îÌî
›î鍊I ¯ÐïOËîüý‚ AüýI :¯üýÌÌ ãüý_ ãƯïIÍ‚/
‚îéüýÓ ÅãÅîe Éï• ¯ÐIûï‚Ì ãüý_ A< ›î鍊I
¯ÐïOËîüý‚< ÉñN ŒîüýI, ýã< ãEÉñïNÌ AIïp ¯Ð¡î¢ ¯õ·ÍÚ‚Í
éüý· ·ïéÍï·üýÛ»Ì ãüý_ ï¢Ì§ƒÌ ;•î¢¯Ð•î¢/ :ŒÍî‹ Åî¢ñüýÞÌ
ýÉpî •ÌIîÌ ‚î éÓ ¯ÐIûï‚üýI ‚îÌ eð·¢-¯ÐyîÓðÌ AI
:ÐüýËîe¢ðË :EÚ ïéüýãüý· ·ñjüý‚ aîCËî/ ATîüý¢ Aüýã
ÅîIÍ㠯ЌŠ‚GîÌ ¯õ·ÍãõïÌ •îÚÍï¢Iüý•Ì ýŒüýI ;Óî•î éüýË
ýUüýÓ¢/ AÌ ;üýU :ÊîsîÅ ïåÈŒ, ïÌIîüýsÍî ýŒüýI ÝÌô IüýÌ
¯ÐôGüý¡î ¯Éͧƒ ¢î¢î ¯üýŒÌ •îÚÍï¢üýIÌî ·üýÓ AüýãüïcüýÓ¢
¯ÐIûï‚üýI eË IÌ·îÌ IŒî, ·ïéÍï·üýÛ»Ì ã„î ïéüýãüý· >¯ïè‚
ýÉ ¯ÐIûï‚ ‚îüýI ·ÚðÁ÷‚ IÌ·îÌ IŒî/ ïI§ƒñ ÅîIÍ㠯ЌÅ
·ÓüýÓ¢ ýÉ A< ¯ÐIûï‚ Åã„îÌ ·î<üýÌ ¢Ë, ·ÌE ‚îÌ
:ïåƒüý‡Ì AIpî XÌô‡¯õyÍ :EÚ/ ;Ì ïrI ýã< IîÌüýy<, ‚GîÌ
Åüý‚, ‘ïrI I‚Tîï¢ ·ïéF¯ÐIûï‚ Å¯ÐIûï‚Ì ãüý_ AI éüýË
Éîüýbc A·E ýIîŒîË Å¯ÐIûï‚ ïÅüýÓ Éîüýbc ·ïéF¯ÐIûï‚Ì
ãüý_,’ ýãpîÌ ¡îÌyî IÌî ãÇ·/ A< ÉñïN :¢ñãÌy IüýÌ<
AÌ¯Ì Å¯ÐIûï‚Ì ãîÅîïeI ã„îïpÌ ï•üýI ï¢üý•ÍÚ IÌî
éüýËüýc/ Åî¢ñÞ Ý¡ñÅî‰ AIe¢ ·ÊïN ¢Ë, ýã ‚îÌ ýUîáðÌ
ã•ãÊC ·üýp/ A< ýÉ ýÉÿŒÉî¯üý¢Ì ý·î¡, ýãpîüýIC ¯ÐIûï‚Ì

ãüý_ Åî¢ñüýÞÌ ãƯIÍ ï•üýË ý·îjî ãÇ·$ ‘Åî¢ñÞ I‚Tîï¢
ï¢üýeüýI ‚îÌ ýUîáðÌ ã•ãÊ ïéüýãüý· Áî·üý‚ ¯îÌüýc’/
ÅîIÍã ‚îÌ ¯üýÌ ïÓTüýÓ¢ $
¢Ì-¢îÌðÌ ãƯIÍ éÓ Åî¢ñüýÞÌ ã·üýaüýË å»îÁîï·I
ãƯIÍ/ A< ãƯIÍ ýŒüýI ‚î< ý·îjî ÉîË Åî¢ñüýÞÌ
å»îÁîï·I ·Ê·éîÌ I‚Tîï¢ Å¢ñÞÊeüý¢îïa‚, A·E ‚îÌ
Å¢ñÞÊeüý¢îïa‚ ãîÌîEÚïp I‚Tîï¢ å»îÁîï·I, ‚îÌ
Åî¢ï·I ¯ÐIûï‚ I‚Tîï¢ å»îÁîï·I/ Åî¢ñüýÞÌ ¯ÐüýËîe¢
I‚Tîï¢ Åî¢ï·I ¯ÐüýËîe¢, A·E :¢Ê Åî¢ñÞ I‚Tîï¢ C
IðÁîüý· ‚îÌ ýã< ¯ÐüýËîeüý¢Ì ‚îïÓIîÌ :§ƒÁóÍN éüýË
ýUüýc, A·E ýã AI< ãüý_ ·ÊïN C ãÅïàÌ :EÚ
ïéüýãüý· I‚Tîï¢ ãéî·èî¢ IÌüý‚ ¯îüýÌ, Aã·< ý·îjî
ýÉüý‚ ¯îüýÌ A< ãƯIÍ ýŒüýI/5
;·îÌC, >¯üýÌîN :¢ñüýbcüý•Ì ;<pîïÓSXïÓ ÅîIÍã
ï¢üýe ï•üýËïcüýÓ¢/ ¯ÐŒüýÅ< ï‚ï¢ ¢Ì-¢îÌðÌ ãƯüýIÍÌ
å»îÁîï·I‚îÌ ï•üýI ;_ñïÓï¢üý•ÍÚ IÌüýÓ¢/ ïI§ƒñ A<
å»îÁîï·I‚î þ›‚ :ŒÍ ·é¢ IüýÌ ·üýÓ Ú¿ïpüý‚ ýeîÌ ï•üýË
·GîIî :QüýÌ ýÓTî/ ¯ÐŒÅ :üýŒÍ ýÉpî å»îÁîï·I ‚î éÓ
¯Ðe¢üý¢Ì >üý™ÚÊ/ ðË :ŒÍïp éÓ, Åî¢ñüýÞÌ ýUîáð ã•ãÊ
ïéüüýãüý· ýÉÿŒ‚îÌ ¯ïÌaüýË ·GîaîüýI ãîŒÍI IüýÌ ý‚îÓîpî<
å»îÁîï·I‚î, ;Ì ýã< IîÌüýy< ¢îÌðüýI ý•Tüý‚ éüý· ‚îÌ
·Ê·éîïÌI ÅõÓÊ ·î• ï•üýË ãƯõyÍ Åî¢ñÞ ïéüýãüý·, ¯ñÌôüýÞÌ ãüý_
ãÅî¢ •ùïàüý‚/ A< IîÌüýy ÅîIÍüýãÌ A< ŧƒ·Êïp XÌô‡¯õyÍ$
‘:¢Ê Åî¢ñÞ I‚Tîï¢ C IðÁîüý· ‚îÌ ýã< ¯ÐüýËîeüý¢Ì
‚îïÓIîÌ :§ƒÁóÍN éüýË ýUüýc’/ IîÌy ¯ÊîïÌã ¯î|óïÓï¯üý‚<
ÅîIÍã AIîï¡I·îÌ Å§ƒ·Ê IüýÌüýc¢ ýÉ ¯Gñïe·î•ð >‹¯î•¢
·Ê·èîË Åî¢ñüýÞÌ ýaîüýT :¢Ê Åî¢ñÞ ¯Ðï‚Áî‚ éË ‚îÌ
·Ê·éîïÌI ÅõÓÊ ›îÌî/ Åîüý¢, IîÌTî¢îÌ ÅîïÓI ÚÐïÅüýIÌ ýaîüýT
¯Ðï‚Áî‚ é¢ ‚GîÌ ‘Åî¢ñÞ’ ¯ïÌaüýËÌ Åî¡ÊüýÅ ¢Ë, :ŒÍ•î‚î
ïéüýãüý·/ åŠð :Œ·î ý¯ÐïÅIî ;ãüýÓ ýÉÿ¢ aîïé•î ¯õÌüýyÌ
ÓQÊ ïIE·î Åî¢ïãI ýeîüýÌÌ eîËUî/ ¯ïÌy‚ ã§ƒî¢ ·î·î
ÅîüýËÌ Iîüýc Tî•Ê-·åŠ-ïaïI‹ãî ýeîUîüý¢îÌ ýÓîI/ :ŒÍî‹
ã·ÍüýQüý‰< Åî¢ñÞ ã„îïpÌ :·ÅõÓÊîË¢ Züýp ïUüýË ¯Ðî¡î¢Ê
¯îüýbc ‚îÌ >¯üýÉîïU‚îÌ ã„îïp/ ï·ïbc¨£‚îÌ AIpî ·u >‹ã
ATîüý¢</ ‚îÌ ï·¯Ìðüý‚ •GîïuüýË ÅîIÍã ·ÓüýÓ¢ ýÉ Åî¢ñÞüýI
Åî¢ñÞ ïéüýãüý· ý•Tüý‚ Éî·îÌ ¯ÐŒÅ :¢ñÚðÓ¢ïp éÓ ¢îÌðüýI
‚îÌ :·ÅõÓÊîËüý¢Ì ýŒüýI ·îÌ IüýÌ Aüý¢ å»îÁîï·I ãƯüýIÍÌ
•ùïàüý‚ ý•Tî (ATîüý¢ ‘å»îÁîï·I’ IŒîïp ðË :üýŒÍ
·Ê·ë‚)/
‚îÌ Åîüý¢ AIïp ãï‚ÊIîüýÌÌ :UÐãÌ ãÅîe·Ê·èîË
Åî¢ï·I ãƯIÍ ýIîüý¢î eîUï‚I ;•î¢-¯Ð•îüý¢Ì >¯Ì ï¢ÁÍÌ
15
;üýÌI ÌIÅ
IÌüý· ¢î/ ¢îÌð A·E ¯ñÌôÞ •ñeüý¢< ‚î< AüýI :¯ÌüýI ãÅî¢
A·E ãƯõyÍ Åî¢ï·I •ùïàüý‚< ý•Tüý·/ ;ÅÌî ‘Åî¢ï·I’ Ú¿ïp
ïrI ýã< :üýŒÍ< ·Ê·éîÌ IÌïc ýÉ :üýŒÍ ÅîIÍã ·Ê·éîÌ
IüýÌüýc¢/ :ŒÍî‹, Åî¢ñüýÞÌ ýÉpóIó :EÚ ‚îüýI Å¢ñÞÊeüý¢îïa‚
IüýÌ ý‚îüýÓ, ‚îÌ ý·î¡ ·ñïš :¢ñÁ÷ï‚, ïrI ýãXüýÓî<, A·E
ãÅåƒ eîUï‚I ÓîÁ-Qï‚Ì ïéüýã· ·î• ï•üýË<, ãîÅïUÐIÁîüý·
‘Åî¢ï·I’/ :ŒÍî‹ ÅîIÍã ATîüý¢ ‘å»îÁîï·I’ Ú¿ïpÌ Ý¡ñÅî‰
¯ÐŒÅ :ŒÍ ï¢üýË< 㧃ñà ¢¢/ ¢Ì-¢îÌðüýI ýÉÿ¢ ïÅÓüý¢Ì
>üý™üýÚÊ ãƯIÍ è IÌüý‚< éüý· A IŒî :¢å»ðIîÉÍ/ ïI§ƒñ
¢îÌðÌ ýÚÞ ýãTîüý¢< ¢Ë/ ·ÌE ¢îÌðüýI ‚îÌ ãƯõyÍ
¯ï̯õyÍ‚îË >„ðyÍ éüý‚ éüýÓ ¢îÌð A·E ¯ñÌôÞ >ÁËüýI< ýã<
þe· ¯Ð·ùï„ :ï‚OÅ IüýÌ AïUüýË ýÉüý‚ éüý·/ ïÓ_üþ·ÞÅÊ
ãƯõyÍ •õÌðIÌüýyÌ Å¡Ê ï•üýË AIÅî‰ ýãpî ãÇ·/ ÅeîÌ IŒî,
ÅîIÍã ‚GîÌ ý¢îp·ñüýI ATîüý¢ eîÅÍî¢ Ú¿ ‘aufhebung’
·Ê·éîÌ IüýÌïcüýÓ¢/6 Ú¿ïpÌ Åîüý¢ Ý¡ñ :ï‚OÅ IüýÌ AïUüýË
ÉîCËî ¢Ë, ·ÌE AI< ãüý_ •Å¢ IÌîC ý·îjîË/ ‚‹IîÓð¢
ÌQyÚðÓ ¯ÐôãðË ZÌî¢îüý‚ ïÚQî ý¯üýËïcüýÓ¢ ÅîIÍã/ ‚îÌ<
ïIcñ :·üýÚÞ ïI ‚GîÌ :·üýa‚üý¢ ýŒüýI ïUüýËïcÓ– ýÉÿ¢
ãƯIÍüýI :ï‚OÅ IÌ·îÌ :ŒÍ ý·îjî ÉîË, ïI§ƒñ •Å¢ IÌ·îÌ
<ï_üý‚Ì Åüý¡Ê ïI ãîÅî¢Ê Ýïa·îËñUÐ僂î ÓñïIüýË ïcÓ ¢î–
;üýÌIpî ï·ÞüýËÌ ï•üýI AIpó ;üýÓîI¯î‚ IÌüý‚ aî</
IîÌy ¢îÌðÅñïNÌ ¯Ðãüý_ ÅîIÍã·î•ðüý•Ì :·èî¢ ýIî¢ ýIî¢
¯ÐüýÛ£ :¢Êî¢Ê >•îÌüþ¢ï‚Iüý•Ì ýŒüýI ;Óî•î ‚îÌ AIpî
>‹Iûà >•îéÌy éüý‚ ¯îüýÌ Apî/ ¯ÊîïÌã ¯î|óïÓï¯Ì >¯üýÌîN
;üýÓîa¢î ýŒüýI ýÉpî ý·îjî Éîüýbc, AIïp ãÅîüýe ýÅüýËüý•Ì
:·èî¢ IðÌIÅ, ýãpî ý•üýT ýã< ãÅîüýeÌ AIïp ãîï·ÍI
:UÐUï‚Ì ·Êî¯îüýÌ ¡îÌyî IÌî ãÇ·& ‘A< ãƯIÍ ýŒüýI<
ý·îjî ÉîË Åeîï‚Ì I‚Tîï¢ :UÐUï‚ éÓ’/ A< IŒîpî
TGñïpüýË ¯u·îÌ •ÌIîÌ ;üýc/ IîÌy ÅîIÍã ïrI :·Óî·î¬·
Å‚î·î•ð ïcüýÓ¢ ¢î ïÉï¢ ÅïéÓîüý•Ì ãÇÈî¢ IÌî ï¢üýË μGîIî
·ñïÓ ;Cuîüý‚¢/ ‚GîÌ ¯Ðï‚ïp ·Nüý·ÊÌ ý¯cüý¢ ŒîI‚ ãÅîe-
:ŒÍ¢ðï‚ ï·ÞüýË ï¢eå» :¢ñ¡î·¢/ ïrI A<ÌIÅ IŒî< ‚GîÌ
;üýU <>üýpîï¯Ëî¢ ãÅîe‚î流I ïa§ƒîï·• μóÊïÌüýËÌ :Œ·î
Þá•Ú Ú‚üýIÌ <>üýÌîüý¯Ì Å‚î·î•ð Iï·Ìî ·üýÓ
ïUüýËüýc¢/ ãï‚Ê ·Óüý‚ Ið, eñïÓüýËp ïÅüýÚüýÓÌ Å‚ ¢îÌð·î•ðÌî
ApîC ·üýÓïcüýÓ¢ ýÉ μóÊïÌüýËüýÌÌ 1841 ãîüýÓÌ Å§ƒ·Ê&
‘¢îÌðÅñïN I‚Tîï¢ éÓ ýãpî ï•üýË ãîï·ÍI ÅñïNÌ ¡îÌyî IÌî
ãÇ·’& ÅîIÍã ýãpîüýI< ¯ñ¢Ìî·ùï„ IüýÌüýc¢/7 ïI§ƒñ ÅîIÍã
Éï• ýãpî< IÌüý‚¢ ‚îéüýÓ ‚GîüýI ‚îÌ e¢Ê IÓüýÅÌ A‚Tîï¢
IîïÓ TÌa IÌüý‚ éÓ ýI¢– ýI¢< ·î ‘å»îÁîï·I’ Ú¿ïpüýI
•ñüýpî ;Óî•î :üýŒÍ ý·îjîüý‚ éÓ– ÅîIÍã ý‚î aî<üýÓ<
;üýÌI ÌIÅ
μóÊïÌüýËüýÌÌ IŒîïp ïÓüýT ï•üýË Iîe ãîÌüý‚ ¯îÌüý‚¢/ ‚îéüýÓ
ïrI ýIîŒîË ‚GîÌ A< ·N·Ê ;Óî•î éüýË ÉîË–
¯ÊîïÌã ¯î|óïÓï¯üý‚, A·E ýã< ãÅüýËÌ :¢Êî¢Ê
ýÓTXïÓüý‚C ·üýp, ÅîIÍã ýÉ ¢‚ó¢ ãîÅîïeI ãƯüýIÍÌ
>˜Âüý·Ì Ìø¯üýÌTî IüýÞïcüýÓ¢, ýãpî ¯Gñïe·î•ð >‹¯î•¢
¯ÐyîÓðÌ ýŒüýI ¯ÐIûï‚üý‚ ãƯõyÍ ;Óî•î éüý·/ ýãïp aïÌüý‰
éüý· ¯ÐUï‚ÚðÓ, IîÌy AI ¢‚ó¢ ¡Ìüý¢Ì ãîÅîïeI ãƯüýIÍÌ
ãùe¢ÚðÓ‚î éüý· ýã< >‹¯î•¢ ·Ê·èîÌ ïÁï„Á÷ïÅ/ ýã<
ãîÅîïeI ãƯIÍ ÅõÓÊ (value) ¢îÅI AI ¯Ðîyéð¢ ï·ïbc¨£
¡îÌyîÌ >¯Ì ï¢ÁÍÌ IÌüý· ¢î, IÌüý· Åî¢ï·I C ãùe¢ÚðÓ
;•î¢-¯Ð•îüý¢Ì >¯Ì/ μÓå»Ìø¯, A‚ï•¢ ¡üýÌ ýÉ Åî¢ñÞ
ãÅîüýeÌ Åüý¡Ê ‚îÌ >¯üýÉîïU‚îüýI ýÅüý¯ Aüýãüýc Ý¡ñÅî‰ èõÓ
:üýŒÍÌ ïÁï„üý‚, ýã A< ¯ÐŒÅ·îÌ ‚îÌ Åüý¡Ê ï¢ïé‚ ýÉ :¢§ƒ
ãÇÂî·¢î, ýãpîÌ ãÇ»üý¬ ãüýa‚¢ éüý·/ ‚îéüýÓ ýã< ãÇÂî·¢î
ã·üýŒüýI ý·ïÚ IüýÌ :¢ñÁ· IÌüý· ãÅîüýeÌ ¯Ðî遼I ·UÍXïÓ,
ÉîÌ Åüý¡Ê ¯Ð¡î¢ éüýbc¢ ¢îÌðÌî/ A‚ï•¢ ¡üýÌ ï¢üý߯ïÞ‚
ŒîIîÌ ¯Ì ‚Gîüý•Ì AïUüýË Éî·îÌ e¢Ê ýÉ AI ï·ÚîÓ ýTîÓî
Åîr ¯üýu ;üýc, A·E ãùe¢ÚðÓ >‹¯î•¢ ¯ÐyîÓðÌ Åüý¡Ê ‚Gîüý•Ì
:·•î¢ ÌîT·îÌ :¡ÊîËïp ýÉ ãüý· ÝÌô éÓ, A< ýa‚¢î ÉT¢
¢îÌðÌ Åüý¡Ê ;ãüý·, ïrI ‚T¢ ýŒüýI< ¯Gñïe·î•ð >‹¯î•¢
·Ê·èîÌ Åù‚óÊZzpî ·îe·îÌ ÝÌô/ ;Ì ïrI ýã< IîÌüýy<
ýÅüýËüý•Ì :·èî¢ ãîÅîïeI :UÐUï‚Ì XÌô‡¯õyÍ AI ãõaI/
‚î< ¯ÊîïÌã ¯î|óïÓï¯üý‚ ÅîIÍã ÉT¢ ŧƒ·Ê IüýÌ¢ ‘ãîÅÊ·î•
éÓ Åî¢ñÞ ·¢îÅ ¯ÐIûï‚ A·E Åî¢ñÞ ·¢îÅ Åî¢ñüýÞÌ ãEZîüý‚Ì
ãï‚ÊIîüýÌÌ ãÅî¡î¢’, ‚T¢ A< ·îIÊïpÌ Åüý¡Ê< ï¢ïé‚ ŒîüýI
>¯üýÌîN ÉñïNXïÓ/ Åî¢ñÞ ·¢îÅ Åî¢ñüýÞÌ ãEZîüý‚Ì AIpî ·u
:EÚ eñüýu ;üýc ïÓ_›¦›/ ‚îéüýÓ Apî ·Óî ÉîË ýÉ ãîÅÊ·î•<
AIÅî‰ ·Ê·èî ýÉTîüý¢ ¯ñÌôÞ ·¢îÅ ¢îÌð A< ›üý¦›Ì :·ãî¢
ãÇ·/ μóÊïÌüýËüýÌÌ Å‚ >•îÌüþ¢ï‚üýIÌî ýÉTîüý¢ ¢îÌðIÓÊîüýyÌ
¯Ðã_ Aüý¢< Q ï•üýËüýc¢, ÅîIÍã ýãTîüý¢ AI¡î¯ AïUüýË
‚îÌ ãüý_ ¯Gñïe·îüý•Ì ï·üýÓîüý¯Ì ¯ÐÛ£ïpüýI eñüýu ï•üýËüýc¢/
A< ýÓTîÌ ¯Ðãüý_ ÅîIÍã·î•ð ‚îI ÌîËî •ñ¢îüýËÁäJîËî
AIïp XÌô‡¯õyÍ ÅõÓÊîË¢ IüýÌüýc¢/ ‚GîÌ ¯îr ¯Ì·‚ÍðIîüýÓ
¢îÌð·îüý•Ì AIïp ÅîIÍã·î•ð ZÌî¢îüýI ãõïa‚ IüýÌïcÓ ·Óî
ÉîË/ •ñ¢îüýËÁäJîËîÌ Åüý‚, ÅîIÍã AIïp ãÅîe‚î流I >‹¯î•¢
·Ê·èî ;¢Ëüý¢Ì >üý™üýÚÊ ¢îÌðeîï‚Ì :·ÅõÓÊîË¢üýI ï·Óñ°ƒ
IÌ·îÌ ¯üýQ •GîïuüýËïcüýÓ¢/ Åî¢ñüýÞÌ ¯õyÍ‚Ì Åî¢ñÞ éüýË
Cr·îÌ >üý™üýÚÊ ýÅüýËüý•Ì (•ñ¢îüýËÁäJîËîÌ UÐüýª ¯ÐŒüýÅ ‘man’
A·E ¯üýÌ ‘human’ Ú¿•ñïp ·Ê·ë‚ éüýËüýc) >¯Ì ÉñU ÉñU
¡üýÌ aüýÓ ;ãî ï¢üý߯ÞüýyÌ :·ãî¢ eÌôïÌ/ AIÅî‰
A<Áîüý·< ¢‚ó¢ ãÅîe·Ê·èî Uüýu >rüý·/ ATîüý¢<
16
•ñ¢îüýËÁäJîËî ïaÌîaïÌ‚ ÅîIÍã·î•ð ¡îÌyîïpÌ Åüý¡Ê< AIïp
:¢Ê ¯ÐèüýŒÌ éï•Ú ï•üýËüýc¢/ ï‚ï¢ ·Óüýc¢ ÅîIÍã Éï•C
¢îÌðeîï‚Ì ÅñïN ýaüýËüýc¢ ýÚîÞyÅñN ãÅîe·Ê·èî Urüý¢Ì
>üý™üýÚÊ, ïI§ƒñ ýãpîÌ ·î<üýÌC A< ÅñïNüýI ý•Tüý‚ éüý·
ýÅüýËüý•Ì ï¢eå» ï·ÞËîï• ýŒüýI/ :ŒÍî‹ ;üýÓîa¢îÌ
ýI«ï·¦•ñüý‚ AT¢ ýÉÁîüý· ãÅîe ¯ïÌ·‚Í¢ ;üýc, ïrI
AI<Áîüý· AIïp ï·IÔ± ‚„ºÁ÷ïÅC ;¢üý‚ éüý·, ýÉTîüý¢
;üýÓîa¢îÌ ýIüý« ŒîIüý· ýÅüýËÌî/8 ÅîIÍüýãÌ ýÚÞeð·üý¢
‚GîÌ ïa§ƒî¡îÌîÌ Åüý¡Ê A< ï·IÔ± Áî·¢îïp ¡ðüýÌ ¡ðüýÌ ýÉ èî¢
IüýÌ ï¢ïbcÓ ‚îÌ ¯ÐÅîy ýÅüýÓ, :·ÚÊ ýã< ;üýÓîa¢î ·‚ÍÅî¢
ýÓTîÌ QóŸ ¯ïÌãüýÌ ãÇ· ¢Ë/
A< ¯ÊîïÌã ¯î|óïÓï¯üý‚< IîÓÍ ÅîIÍã ãîÅÊ·î•ð ãÅîüýeÌ
¡îÌyîXüýÓî ãÇ»üý¬ ï·Iûï‚ ¯Ðãüý_ AÌ¯Ì ïIcñ
ýIÿ‚÷éüýÓî™ð¯I ŧƒ·Ê IüýÌïcüýÓ¢/ ï‚ï¢ A< ¡îÌyîXïÓüýI
:ïÁïé‚ IüýÌïcüýÓ¢ ‘èõÓ ãîÅÊ·î•’ ·üýÓ/ ‚‹IîÓð¢ ý·Ú
ïIcñ ïa§ƒîï·• ¯Gñïe·î•ð ãÅîüýeÌ ï¢üý߯ÞyüýI IüýrîÌ
ãÅîüýÓîa¢î IÌüý‚¢ ïrI<, ïI§ƒñ ‚Gîüý•Ì Iîüýc ãîÅÊ·î• Åîüý¢
ïcÓ ·ÊïNU‚ Éî ïIcñ ;üýc ýã< ã·ïIcñÌ ¡¸Eããî¡¢/ ýã<
IîÌüýy ‚Gîüý•Ì Iîüýc ýÅ¡î, ¯Ðï‚Áî, <‚Êîï• ·åƒñ ïcÓ •ñï·ÍÞé,
ýÉüýé‚ó ýãXïÓ ·ÊïNU‚ A·E ·zp¢ IüýÌ ý•CËî ÉîË ¢î/
AÅ¢Ið ï··îé ·Êî¯îÌpîC ‚Gîüý•Ì Iîüýc ZùyîéÍ, IîÌy, ¢îÌð ýÉ
;ãüýÓ ¯ñÌôüýÞÌ ·ÊïNU‚ ãƯï„, ï··îé A< ¡îÌyîpîüýI<
ïãÓüýÅîéÌ ï•üýË ý•Ë/ A< èõÓ ãîÅÊ·î•ðüý•Ì Åüý‚ ýÚîÞyÅñïNÌ
¯üýŒ AIpî ·u :¡ÊîË éÓ ãÁÊ‚î-ãEäJûï‚Ì ãÅõüýÓ
¡¸Eããî¡¢, ýÉüýé‚ó ýãXïÓ ï·IîüýÚÌ ý¯cüý¢ ýÅ¡î, ¯Ðï‚Áî
A·E eîUï‚I ·ÊïNU‚ ãƯï„Ì :·•î¢ ;üýc/ ‚î< èõÓ
ãîÅÊ·î• ;ãüýÓ ãÅîeüýI :UÐãÌ IüýÌ ¢î, ·ÌE ï¯ïcüýË ï¢üýË
ÉîË ·ÊïNU‚ ãÆ¯ï„ >˜Âüý·Ì ;üýUÌ ¯ÉÍîËïpüý‚/
IîüýÇ»îïsËîÌ ¯Ó ¯p A·E ÁîÌ‚·üýÞÍÌ ïIcñ ·îůªð
•ÓXïÓüýI ý•üýT èõÓ ãîÅÊ·î• ýÉ Ið ·åƒñ ‚îÌ ãÅÊI ¡îÌyî
éËüý‚î IÌî ãÇ·—
èõÓ ãîÅÊ·î•ðüý•Ì ãÅîüýÓîa¢îÌ ¯Ðãüý_ ÅîIÍã ·ÊïNU‚
ãƯï„Ì ¯Ðã_ïp ýpüý¢ïcüýÓ¢/ Tñ· ‚ÉͯõyÍÁîüý· ÅîIÍã
·ÊïNU‚ ãƯï„Ì <ï‚·îaI ï•I A·E Åî¢ñüýÞÌ aîïé•îÌ
Åî¢ï·I ï•IïpÌ ï•üýI <ï_‚ IüýÌïcüýÓ¢/ ·Êî¯îÌpî ý·Ú
aÅI¯Ð•, IîÌy AI ýÚÐïyÌ èõÓ ÅîIÍã·î•ðÌî ;Åîüý•Ì ·Ìî·Ì
·ñïjüýË Aüýãüýc¢ ýÉ ·ÊïNU‚ ãÆ¯ï„ Åîüý¢< ¯î¯/ ïI§ƒñ
ÅîIÍã ATîüý¢ ï¢üýe< ŧƒ·Ê IÌüýÓ¢ ‘...(ï·Û»e¢ð¢ ¯Gñïe·î•)
AT¢C ·ÊïNU‚ ãƯï„Ì <ï‚·îaI Á÷ïÅIî :Œ·î aîïé•îÌ
Åî¢ï·I ï•Iïp ãÇ»üý¬ ãüýa‚¢ ¢Ë, ·ÌE AT¢C ‚î ·ÊïNU‚
ãƯï„Ì •TüýÓ A·E ‚îÌ ›îÌî IÓñïÞ‚’/9 :ŒÍî‹, Éî流IÁîüý·

·ÊïNU‚ ãƯï„üýI ¢î ý•üýT ‚îÌ Bï‚éîïãI Á÷ïÅIîïpÌ
ãÇ»üý¬ ãüýa‚¢ éüý‚ éüý·/ A·E A< ¯Ðãüý_< ÅîIÍã
Bï‚éîïãI AIïp ŧƒ·Ê IüýÌïcüýÓ¢, Éî ÅîIÍãðË ¢¦•¢‚üý„ºÌ
AIïp ïÁÐåƒÌ ïéüýãüý· ¯Ì·‚ÍðIîüýÓ UyÊ éüýË ŒîüýI/ ïI§ƒñ
A< ŧƒ·Êïp ïÓ_üþ·ÞüýÅÊÌ ¯îüýrC ãÅî¢Áîüý· ¯Ðïy¡î¢üýÉîUÊ$
·ÊïNU‚ ãÆ¯ï„ ;Åîüý•Ì A‚< ï¢üý·Íî¡ A·E
AIüý•Ú•ÚÍð ·îï¢üýË ï•üýËüýc ýÉ ;Åîüý•Ì ýaîüýT AIïp
·åƒñ ‚T¢< ï¢eå» éË ÉT¢ ;ÅÌî ‚îüýI :ï¡IîÌ IïÌ/
ÉT¢ ¯Gñïe ïéüýãüý· ‚î ;Åîüý•Ì e¢Ê >¯ïè‚ ŒîüýI,
:Œ·î ÉT¢ ‚îüýI TîCËî, ¯î¢ IÌî, ¯ïÌ¡î¢ IÌî,
<‚Êîï• aüýÓ/ ãEüýQüý¯, ÉT¢ ‚îüýI ·Ê·éîÌ IÌî éË/
:Œa ·ÊïNU‚ ãÆ¯ï„ A< ï·ïÁ¨£ ¡ÌüýyÌ :ï¡IîÌüýI
e𷢡îÌüýyÌ ¯ÐyîÓð ïéüýãüý· ¡îÌyî IüýÌ, ýÉ eð·¢
;ãüýÓ ·ÊïNU‚ ãƯï„Ì eð·¢ðÚïN& ÚÐÅ C
¯Gñïeãùïà/10
:ŒÍî‹, ¯Gñïe·î• ;ãüýÓ Åî¢ñüýÞÌ <ï«Ëî¢ñÁ÷ï‚XïÓÌ
:·¢Å¢ ZïpüýË èõÓ ‘•TüýÓÌ’ ýZÌîüýpîüý¯ ý·Güý¡ ýμüýÓüýc/ ýã<
IîÌüýy ýÉüýIîüý¢î ·åƒñüýI •TÓ ¢î IÌüýÓ, ýÁîU ¢î IÌüýÓ ‚îÌ
Xyî·ïÓ ¯õyÍÌøüý¯ :¢ñÁ÷‚ éË ¢î/ ¢îÌðüýIC ýÉüýé‚ó ¯Gñïe·î•ð
>‹¯î•¢ ¯ÐyîÓðüý‚ ·åƒñ ïéüýãüý· ý•Tî éüýË ŒîüýI, ýã<e¢Ê A<
·Ê·èîË ¢îÌðÌ ãüý·Íîba >‹IÞÍ AIÅî‰ ‚T¢< ÉT¢ ¯ñÌôÞ ‚îüýI
•TÓ A·E ýÁîU IÌüý·/ A< ýÉ ãÅåƒ <ï«üýËÌ :·ÅõÓÊîË¢
Züýp ïUüýË Ý¡ñÅî‰ èõÓ •TüýÓÌ ýaÿéï™üý‚< ;püýI ÉîCËî,
ÅîIÍã ApîüýI ‘¯ÌÅ •îïÌŸÊ’ ïéüýãüý· ·ÊîTÊî IüýÌïcüýÓ¢/11 A<
‘¯ÌÅ •îïÌŸÊ’-< AIï•¢ <ï‚éîüýãÌ ›î鍊I ¯ÐïOËîüý‚ éüýË
>rüý· å»yͯÐãï·¢ð, ýÉï•¢ ¯Gñïe·î•ð ãÅîe ï·Óñ°ƒ éüýË Åî¢ñÞ
‚îÌ ¯ï̯õyÍ ãÇÂî·¢îüýI TGñüýe ¯îüý·/ ATîüý¢< ÅîIÍüýãÌ ãüý_
èõÓ ãîÅÊ·î•ðüý•Ì ‚μî‚ éüýË ÉîË% ÉGîÌî Åî¢ñüýÞÌ ýÅ¡î, ý¯ÐÅ,
ýãÿ¦•ÉÍ‚„º, <‚Êîï•Ì :¢§ƒ ãÇÂî·¢îüýI< ¢îIa IüýÌ ý•¢, IîÌy
‚Gîüý•Ì ïa§ƒîÌüýŒÌ aîIî ‚‚ï•üý¢ ·ÊïNU‚ ãÆ¯ï„ ¢îÅI
ýaîÌî·îïÓüý‚ ;püýI ïUüýËüýc/
:ŒÍî‹ ¯Gñïe·îüý• ¢îÌð ¯ñÌôüýÞÌ ¯yÊ :·ÚÊ</ ïI§ƒñ ¢îÌðüýI
ATîüý¢ ·ÊïNU‚ ãÆ¯ï„ ïéüýãüý· ý•Tî éË ¢î/ ý•Tî éË ýÉÿŒ
ãÆ¯ï„ ïéüýãüý·/ A< IîÌüýy ÅîIÍã ¢îÌðüýI ‘ýUîáðU‚
ÓîÓãîÌ ·ïÓ A·E éîüý‚Ì ¯ñ‚óÓ’ ïéüýãüý· ·yÍ¢î IüýÌüýc¢,
ýÉpî A< üý¬Ì ÝÌôüý‚ ý•Tîüý¢î éüýËüýc/ ï‚ï¢ ãÇ·‚ Tñ·
•ùx‚îÌ ãüý_ èõÓ ãîÅÊ·î•ðüý•Ì ýŒüýI •õ̇ Ìa¢î IÌüý‚
aî<ïcüýÓ¢/ ýã< IîÌüýy A< Ú¿·¬ïpÌ ¯ÐüýËîe¢ éüýË
¯üýuïcÓ/ IîÌy ¢îÌð Éï• ·ÊïNU‚ ãÆ¯ï„ éüýË ŒîüýI ‚îéüýÓ
ýã< ãÆ¯ï„ ï·üýÓî¯ IÌ·îÌ ;uîüýÓ ¯ÐîI-¯Gñïe·î•ð ;ï•Å
¯ÐŒîXïÓüý‚ ïμüýÌ Éî·îÌ èõÓ ãîÅÊ·î•ðüý•Ì ãüý_ UÓî
17
;üýÌI ÌIÅ
ýÅÓîüý‚< éË, ýÉTîüý¢ ï··îé ¯ÐŒî >üýr ïUüýË ‚îÌ èÓîïÁïÞN
éüý· ;ï•Å ¢îÌð-ýIÿÅ ¯ÐŒîïp/ A< ¯ÐŒîË ýÉüýIîüý¢î ¢îÌð
¯ñÌôÞ ï¢üýeüý•Ì Åüý¡Ê <üýbcÅ‚ ãÅË IîïpüýË ;·îÌ :¢Ê ã_ð-
ãï_¢ð ý·üýc ï¢üý‚ ¯îüýÌ/ Ý¢üý‚ ¯ÐUï‚ÚðÓ ÓîUüýÓC A<
¯ÐŒîË ¢îÌðÌ :·ÅõÓÊîË¢ Züýp ã·üýaüýË ý·ïÚ/ IïÅ>ï¢ç
ÅÊîï¢üýμüýçîüý‚ ÅîIÍã-Aüý_Óã A< ¯ÐŒîïpüýI ãîÅÊ·î•ð ¢Ë,
·ÌE ·ñüýeÍîËî ZÌî¢îÌ ïa§ƒî ïéãîüý· :ïÁïé‚ IüýÌïcüýÓ¢/ A<
;¯î‚-ï·°×·ð ïI§ƒñ ;ãüýÓ ¯Ðï‚ïOËîÚðÓ •ÚÍ¢ïpÌ ï·¯Ð‚ðüý¯
ÅîIÍã ÉT¢ ¢îÌðüýI ý•TîüýÓ¢ ýUîáðÌ ÓîÓãîÌ ·ïÓ ïéüýãüý·,
‚T¢ ·ÊïNU‚ ýŒüýI ýUîáðU‚ ãƯï„üý‚ >„Ìy éüýË ¢îÌðÌ
:·èîÌ >¨£ï‚ ïIcñ< ZpÓ ¢î/ ãƯï„Ì ¡îÌyîïp ‚T¢C ‚îÌ
ï¢eå» :ãEäJû‚ Ìøüý¯< ï·ÌîeÅî¢, A·E ‚T¢C ¢îÌð-¯ñÌôüýÞÌ
ãƯüýIÍÌ Åüý¡Ê ¯Ð¡î¢ aîïÓIîÚïN éÓ >¯üýÉîïU‚î,
·Ê·éîïÌI‚î, •TÓ•îïÌÌ Åî¢ïãI‚î, <‚Êîï•/ ïI§ƒñ ýÉpî
‚μî‚ ZpÓ, ‚î éÓ ãîÅîïeI >‹¯î•¢ ÚïNÌ ãüý_
¢îÌðÅñïNÌ ¯ÐÛ£ïp :_îï_Áîüý· eïuüýË ýUÓ/ ¢îÌð Éï• ýUîáðÌ
ï¢üý߯ÞüýyÌ ·ïÓ éË, ‚îéüýÓ ýã< ýUîáðÌ (>‹¯î•¢) ·Ê·èî
·•Ó A·E ¢îÌðÌ ;ˆï¢Ë§Šy AüýI :¯üýÌÌ >¯Ì ï¢ÁÍÌÚðÓ
éüýË ÉîË/ AIïp ¢î éüýÓ :¯Ìïp ·î僷îïË‚ éüý· ¢î/
¯ÊîïÌã ¯î|óïÓï¯Ì ¯üýÌÌ •ðZÍ aîÌ •ÚI ¡üýÌ IîÓÍ ÅîIÍã
‚GîÌ A< ïÓ_ãîÅÊ ï·ÞËI ïa§ƒîXïüÓüýI ¡ðüýÌ ¡ðüýÌ ¯ïÌÅîeÍ¢
IüýÌüýc¢/ ýéîïÓ μÊîïÅïÓ UÐüýª ï‚ï¢ Aüý_ÓüýãÌ ãüý_ ïÅüýÓ
‚ð·Î ;OÅy IüýÌïcüýÓ¢ ï··îé C ýÉÿ¢‚î ï·ÞËI ·ñüýeÍîËî
þ¢ï‚I‚îÌ ¡îÌyîïpüýI/ UÐîï«ã A·E IÊîï¯pîÓ-A ï‚ï¢ ;üýÌî
ïIcñ :¢ÊÌIÅ Áî·¢î ýÁüý·ïcüýÓ¢, A·E ;üýÓîa¢îüý‚
Aüý¢ïcüýÓ¢ ¯ÐîI-¯Gñïe·î•ð ãÅîe·Ê·èîË ýÅüýËüý•Ì
:·èî¢üýI/ ïI§ƒñ ã·üýŒüýI >üýÔ×TüýÉîUÊ ¯ïÌ·‚Íüý¢Ì ý•Tî
¯îCËî ÉîË eðü·üý¢Ì ýÚÞï•üýI Aüýã, ÉT¢ ÅîIÍã ýÅüýËüý•Ì
ãÅãÊîüýI ;Ì ãÅîe ï·°×üý·Ì >¯Ì ï¢ÁÍÌÚðÓ IüýÌ ¢Ë, ·ÌE
ýÅüýËüý•ÌüýI< ‚GîÌ ïa§ƒîÌ ýI«èüýÓ ýÌüýT ¢îÌðÅñïNÌ ï·ÞËïp
¯ÉÍîüýÓîa¢î IüýÌüýc¢/ :ŒÍî‹ ýã< ÅñïN A·E ãÅî¢îï¡IîüýÌÌ
>üý™ÚÊ ‚T¢ ;Ì Ý¡ñ< ¢‚ó¢ ãÅîe Ur¢ ¢Ë, ·ÌE ýÅüýËüý•Ì
;ˆï¢Ë§ŠüýyÌ ï¢eå» ¯ÐÛ£ïp/ ý¯Ðÿx ÅîIÍã ýÉ Éñ·I ÅîIÍüýãÌ
‚óÓ¢îË :üý¢I ý·ïÚ Åî‚î·î•ð, ·ê‡·î•ð A·E ãé¢ÚðÓ
éüýË >üýrïcüýÓ¢, ‚îÌ AIpî ·u ¯ÐÅîy A< ;üýÓîa¢îXïÓ/
¯Ì·‚Íð ýIîüý¢î ýÓTîË ;ÅÌî ýãXüýÓî ý•Tîüý¢îÌ ýaàî IÌ·/
ãõ‰ï¢üý•ÍÚ $
1. Clara Zetkin, Lenin on the Women’s Question, https:/
/www.marxists.org/archive/zetkin/1920/lenin/
zetkin1.htm
2. Karl Marx (1844), The Economic and Philosophical
;üýÌI ÌIÅ

Manuscripts, (Edited by) Eric Fromm (2004),
Continuum, New Youk, p. 103.
3. Heather Brown (2012), Marx on Gender and the
Family, Brill, Boston
4. Raya Dunayevskaya (1981), Rosa Luxemburg,
Women’s Liberation, and Marx’s Philosophy of
Revolution, University of Illinois Press, Chicago
5. Karl Marx (1844), The Economic and Philosophical
Manuscripts, (Edited by) Eric Fromm (2004),
Continuum, New York, P. 103
6. Heather Brown (2012), Marx on Gender and the
Family, Brill, Boston p. 31
7. Juliet Mitchell (1966), Women: The Longest
Revolution, New Left Review, Volume 40, December
8. Raya Dunayevskaya (1985), Women’s Liberation and
the Dialectic of Revolution: Reaching For the Fure,
Humanities Press, Atlantic Highland, p. 191-192
9. Karl Marx (1844), The Economic and Philosophical
Manuscripts, (Edited by) Eric Fromm (2004),
Continuum, New York, P. 103
10. Ibid, p. 107
11. Ibid

18
 ;üýÌI ÌIÅ

I¢ÊîÚÐð I‚•õÌ ãμÓ–

:üý¡Í¦•ñ ýã¢

ï‚Ê< ïI I¢Êîüý•Ì ·¢Êî ·<üýc ·îEÓîÌ <äJóÓ IüýÓüýe– A ¯üýÌ ïI sѯ-;>üýpÌ éîÌ IüýÅüýc– I¢ÊîÚÐðÌ ·ùï„ ýÉüýé‚ó
ã ¯ÐÛ£ Ýüý¢ :üý¢üýI< :·îI éüý·¢/ ÌîåƒîË Zîüýp ·u ·u ;üýpÌ IÖîã ýŒüýI ·îüýÌîÌ IÖîã ¯Éͧƒ ¯îCËî ÉîË A ýQüý‰
ýéîïsÍE/ T·üýÌÌ IîUüýe ïpïÁ aÊîüý¢üýÓ ÓîUî‚îÌ ï·h/ ;Åîüý•Ì ý•Tüý‚ éüý· ýãüýI©îïÌ ;Ì éîËîÌ ýãüýI©îïÌ
AXïÓ ý•üýTC A ï·ÞüýË ãEÚË ŒîüýI– ‚îcîuî ï·üýÛ»Ì ãÁîË åƒüýÌÌ sѯ-;>üýpÌ éîÌ IüýÅüýc ïI¢î/
A ¯ÐIÔ± ýÚÐá ·üýÓ ãÇÈî/ ÅñTÊŧŠð ï¢üýe ïUüýË ¯ñÌäJîÌ I¢ÊîÚÐð ÝÌô éË 2013-14 ãîüýÓ/ ï•ïÓ×Ì ïÚQî •°ƒüýÌÌ
ï¢üýË Aüýãüýc¢/ ‚îÌ ¯üýÌC ¯ÐÛ£– A ý‚î ïãïsÚüý¢Ì ÚîïÅÓ/ ã·ÍüýÚÞ ïéãî· :¢ñÉîËð ï·U‚ ¯Gîa ·cüýÌ ·îEÓîË ýãüýI©îïÌ
‚îC ¯ÐÛ£ïp ‚óÓÓîÅ IîÌy ïIcñ ¯ïÌãETÊî¢ ý•üýT Åüý¢ éÓ A åƒüýÌ sѯ-;>üýpÌ éîÌ ïcÓ A<ÌIÅ (mhrd.gov.in/
ï·ÞüýË Å‚ ï·ï¢ÅüýËÌ ¯ÐüýËîe¢ ;üýc/ ‚îüý‚ éËüý‚î rmsa)&
¯ÐIÔ±ïpüýI ;üýÌî ÁîÓ IüýÌ Ìø¯îïË‚ IÌî Éîüý·/ ãîÓ cî‰ cî‰ð
ãîEã• ýsüýÌI C’·ÎîüýË¢ ãƯÐï‚ A¢ïsïpïÁÌ CüýË·ãî<üýp 2012-13 15.28 20.57
I¢ÊîÚÐðÌ ï·ÞüýË AIïp ¯Ð·¬ ïÓüýTüýc¢/ ‚GîÌ ·N·Ê ÌîeÊ 2013-14 15.34 19.77
I¢ÊîÚÐð ¯ÐIüýÔ± ·cüýÌ AI éîeîÌ ýIîïp pîIî TÌa IÌüýc 2014-15 16.56 20.14
ýÉTîüý¢ ¯Ð¡î¢Å§ŠðÌ ‘ý·ïp ·aîC ý·ïp ¯uîC’ ¯ÐIüýÔ± ãîÌî 2015-16 17.12 17.50
ý•üýÚ TÌa éüýbc Åî‰ •ñ-ýÚî ýIîïp pîIî/ IŒîïp ïrI/ äJóüýÓÌ 2016-17 23.60 23.74
ýÅüýËüý•Ì e¢Ê A< ï·ÚîÓ pîIî TÌa éüýbc ýãC Tñ·<
cî‰ðüý•Ì sѯ-;>üýpÌ éîÌ AI ·cÌ IüýÅ ý‚î ¯üýÌÌ ·cÌ
;¢üý¦•Ì IŒî/ ïI§ƒñ ¯Ð¡î¢Å§ŠðÌ ¯ÐIÔ± ãÇ»üý¬ ýÓTîË ýÉ
·îüýu/ ;·îÌ IüýÅ ;·îÌ ·îüýu/ ï¢ËïÅ‚Áîüý· IÅ·îÌ
:·hî μóüýp >üýrüýc ‚î :üýÚîÁ¢ éüýËüýc IîÌy pîIîÌ :]
ýIîüý¢î ÓQy ý¢</ cî‰üý•Ì ï¢üýË IîÌC >‹ãîé ý¢</ ‚îüý•Ì
ï•üýË ýIî¢C ¯ÐIüýÔ±Ì >¯üýÉîïU‚î ·î ãîμÓÊ Åî¯î ÉîË ¢î/
äJóÓcîuî ý·üýu aüýÓüýc/ :·ÚÊ å»ðIîÌ IÌüý‚ éüý· ¯ñ‰ÚÐð ¢î
I¢ÊîÚÐð ãμÓ ïI ¢î ·ñjüý‚ éüýÓ Ý¡ñ pîIî TÌüýa ý•TüýÓ éüý·
éüýËC AI ¯Ëãî eÓ¯îï¢ ¢î ý¯üýËC ‚îÌî TîÌî¯ IüýÌï¢/
¢î, ý•Tüý‚ éüý· ¯ÐIüýÔ±Ì >üý™ÚÊ I‚•õÌ ¯õÌy IÌî ýUüýc/
éîËîÌ ýãüýI©îïÌ åƒüýÌ cï·ïp ïI ÌIÅ– ¯Ðï‚ ·cÌ
I¢ÊîÚÐðÌ Åüý‚î AIïp ·êÅñTð A·E ·ê ãÇÂî·¢îÅË ¯ÐIüýÔ±Ì
¯ÌðQîÌ μÓîμÓ ¯ÐIîÚ IÌîÌ ãÅüýË ý·îsÍ A·E ¯ÞÍüý•Ì
AIïp ¢Ë :üý¢I >üý™ÚÊ ;üýc ‚î< ‚îÌ ÅõÓÊîË¢C eïpÓ/
‚Ìüýμ eî¢îüý¢î éË ýã ·cÌ I‚ cî‰ ;Ì cî‰ð ¯ÌðQî
‚üý· ¯ÐîŒïÅI >üý™ÚÊ éÓ ýÅüýËüý•Ì äJóüýÓ ÌîTî/ ‚îÌî Éîüý‚
ï•üýËüýc I‚ ¯îÌüýã¦p ¯îÚ IüýÌüýc <‚Êîï•/ ¯Ðï‚·îÌ< ý•Tî
äJóÓ ý¯ïÌüýË IüýÓüýe ¯uüý‚ ¯îüýÌ ýã ·Ê·èî IÌî/ c’·cÌ
ÉîË Åî¡ÊïÅI ¯ÌðQîË ÉîÌî ·ãÓ ;Ì >ba Åî¡ÊïÅüýI ÉîÌî
·ËüýãÌ ýcüýÓüýÅüýËüý•Ì IÖîã CËîüý¢ ÁÌï‚ IÌîÌ ýaàîË
·ãÓ ‚îüý•Ì ãETÊîË AIpî ·u ‚μî‚/ cî‰-cî‰ð ïÅïÓüýË
;ÅÌî :üý¢Ipî< ãμÓ éüýËïc/ C< ·ËüýãÌ ýcüýÓüýÅüýËüý•Ì
Éï• ý•ïT ‚îéüýÓ ý•T· A< ‚μî‚ U‚ aîÌ ·cüýÌ IüýÅï¢,
¯ÐîË 98 Ú‚îEÚ AT¢ äJóüýÓ ýwîüýI/ ïI§ƒñ ã·î< ýÉ ¯Ðî<ÅîïÌ
ý·üýuüýc/ (ï·ïÁ¨£ CüýË·ãî<p ýŒüýI ãEUÐé IÌî)
·î ýãüýI©îïÌ äJóüýÓÌ Uï| ý¯üýÌîüý‚ ¯îüýÌ ‚î ¢Ë/ ¯Ðï‚ ·cÌ
ã· IÖîã ýŒüýI< :üý¢üýI äJóÓ cîuüý‚ ·î¡Ê éË/ A< ‘sѯ- ãîÓ Åî¡ÊïÅI ¯ÌðQîŒÍð >baÅî¡ÊïÅI ¯ÌðQîŒÍð ‚μî‚
;>üýpÌ’ éîÌ Cüýr ¢îüýÅ ‚î< ¯ïÌïèï‚Ì >¯Ì ¢eÌ ÌîTüý‚ 2013 10,27,941 7,43,000 2,84,941
ãÌIîÌ ¯Ðï‚ ·cÌ A< éîÌ ýÅüý¯ ý•üýT¢/ I¢ÊîÚÐð aîÓñ é·îÌ 2017 10,60,123 7,56,000 3,04,123

19
;üýÌI ÌIÅ

A< ‚μî‚pîüýI< ;ÅÌî A< åƒüýÌ sѯ-;>p ïéüýãüý· ï¢üý‚ ýÉ éîüýp ý·ïÚ ÅõÓÊ ýã< éîüýp< ï·üýIîüý·/ ýã ÌIÅ ïIcñ éüýbc
¯îïÌ/ AÅ¢Ið éüý‚ ¯îüýÌ ýÉ cî‰ðüý•Ì sѯ-:ïsp IüýÅüýc ¢î ý‚î– éüý‚ ¯îüýÌ ýÉ ýIîüý¢î ýIîüý¢î ýeÓîË ¯ÐIüýÔ±Ì
;Ì cî‰üý•Ì ý·üýuüýc– ý•Tî ÉîI/ Ìø¯îËy ÁîÓ ¢î éCËîË :¢Ê ýeÓîÌ ãîμÓÊ wîIî ¯üýu
ãîÓ Åî¡ÊïÅI ¯ÌðQîŒÍð >baÅî¡ÊïÅI ¯ÌðQîŒÍð ‚μî‚
Éîüýbc/ ýÉTîüý¢ Iîe ÁîÓ éËï¢ ýãTîüý¢ éËüý‚î ¯Ð¡î¢Å§ŠðÌ
cî‰ cî‰ð cî‰ cî‰ð cî‰ cî‰ð ¯ÐIüýÔ±Ì pîIî ã•!·Ê·éîÌ IüýÌ ¯ÐaîüýÌÌ Iîepî ÁîÓÁîüý· IÌî
2010 4.12 4.04 2.36 1.90 1.76 2.14 •ÌIîÌ/
2013 5.14 5.14 3.95 3.47 1.19 1.67 ;üýU< ·üýÓïc, ¯ÐIÔ±ïp ·ê ãÇÂî·¢îÅË/ ýÅüýËüý•Ì Ý¡ñ
2015 4.75 5.52 3.35 3.34 1.40 2.18 äJóüýÓ ÌîTî ¢Ë ‚îüý•Ì ÅîŒî >Gaó IüýÌ ·GîaîÌ ãéîË éüý‚ ¯îüýÌ
2017 4.73 5.87 3.78 3.78 0.95 2.09 A< ¯ÐIÔ±/ ýÉ ýÅüýËïp ýIîüý¢îï•¢ äJóüýÓ ýÉüý‚ ¯îÌÓ ¢î ‚îÌC
¯õyÍî_ ï·üýÚ×ÞüýyÌ e¢Ê :¢Êî¢Ê ý·îüýsÍÌ ãETÊîC ý•Tüý‚ éüý· :¢ñüý¯ÐÌyî éüý‚ ¯îüýÌ/ ¯ïÌ·îÌ ¯ïÌIÔ±¢î ¯ïÌ·îÌ >¨£Ë¢
‚üý· ýÉ ‘ãÊîƯӒ ;ÅÌî ý•Tïc ‚î ‘ÓîÌe ãÊîƯӒ ý‚î ·îbaîüý•Ì CÞñ¡ TîCËîüý¢î äJóüýÓ ¯îrîüý¢î A ãüý·Ì< ïÁï„ éÓ
·üýp</ ï·ïÁ¨£ CüýË·ãî<p ýŒüýI ý¢CËî A< ãETÊîXïÓ cî‰ðüý•Ì ïÚQî/ ÌîüýeÊÌ Ìîeüþ¢ï‚I ¯ïÌüý·Ú AIpó :¢ÊÌIÅ
ýIî¢pî ïrI ýIî¢pî ÁóÓ ‚î AIÅî‰ ý·îsÍ A·E ¯ÞÍ•< ·Óüý‚ éüýÓ éËüý‚î ýI1 ýI2 ýI3-Ì :ïÁÅñT ýã< ïü•üýI ýZîÌîüý¢î
¯îüýÌ/ Éî-< ýéîI, A< åƒüýÌC I¢ÊîÚÐðÌ ãîμüýÓÊÌ ýIî¢C ýÉ‚/ AIïp aÅ‹IîÌ ¯ÐIÔ± éüý‚ ¯îÌ‚ I¢ÊîÚÐð/ ýã ýãÿÁîUÊ
ä¯à <ï_‚ ý¢</ ATîüý¢C ý•Tïc ýã< IÅî A·E ·îuî/ ·Ìl ;Åîüý•Ì éËï¢/ ïIcñï•¢ ;üýU T·üýÌ ý•üýTïc ¯îï¢éîïpÌ
cî‰üý•Ì ýQüý‰ ‚μî‚ IüýÅüýc/ ‚óÓ¢îË cî‰ðüý•Ì sѯ-;>p AIïp ýÅüýË ;ˆZî‚ð éÓ/ äJóÓ ¯îÚ IüýÌ IüýÓüýe ¯uîÌ
¯Ðï‚·cÌ< ý·ïÚ/ ýI¢ >üýr ;ãüýc A< ¡Ìüý¢Ì cï·– ýI <bcî/ IüýÓüýeÌ Ååƒî¢ ãüý‚üýÌî éîeîÌ pîIî ýaüýËüýc/ ýIîŒîË
·Óüý· ;Åîüý•Ì– ãÌIîÌ eGîIeÅI IüýÌ I¢ÊîÚÐð ï•·ã ¯îÓ¢ ¯îüý·– Ìî¢îZîüýpÌ AIïp ýÅüýËüýI •ñßJû‚ðÌî ‚îuî IÌÓ/
IüýÌüýc/ ãÌIîüýÌÌ •îïˇ ýÚÞ/ ï¢üýeüýI ·Gîaîüý‚ ýã ¢•ðüý‚ jGî¯ ï•Ó/ ÌîËUüýn ;ï•·îãð
‚îéüýÓ ïI ·Ó· ¯ÐIÔ± ·ÊŒÍ– ¢î/ ãETÊî ï¢üýË ÉîÌî Iîe ÅïéÓîÌî :¯Åî éüýÓ¢/ ŕʯîüý¢Ì ¯Ðï‚·î• IÌîË
IüýÌ¢ ‚îÌî ITüý¢î< ýã IŒî ·Óüý· ¢î/ ·uüýeîÌ ·Óî ÉîË ãüý¦•ÚTîïÓÌ AI ÅïéÓîüýI ¡ÞÍy IüýÌ ýÅüýÌ ýμÓî éÓ/
ýÉ ‚ŒÊ ;ÅÌî ý•üýTïc ‚îüý‚ ¯ÐIüýÔ±Ì ãîμüýÓÊÌ ¯Ðï‚μÓ¢ I¢ÊîÚÐð >‹ã· ý•TïcÓîÅ ;Ì Åüý¢ éïbcÓ :üý¢I éüýËüýc
éËï¢/ ýI¢ éË ‚î Uüý·ÞyîÌ ï·ÞË/ ‚üý· ·ÊŒÍ‚îÌ ¯ÐÅîy >‹ã·/ A·îÌ C< jÓÅüýÓ Ål ýŒüýI ¢îÅüý‚ éüý·/ •Gîuîüý‚
¢î éüýÓC A< ‚ŒÊ •ñïÜa§ƒîÌ IîÌy ý‚î ·üýp</ pîIîÌ ¯ÐüýÓîÁ¢ éüý· ‘Åî¢éîÌî Åðüý•Ì’ ¯îüýÚ/ ·Óüý‚ éüý·& QÅî IüýÌî/
ý‚î Ý¡ñ ãÌIîÌ ¢Ë, :¢ÊÌîC ý•Tîüý‚ ¯îüýÌ/ ýÅüýË ý‚î ¯yÊ/ ‚üý· Éï• ãμÓ éË I¢ÊîÚÐð ¯ÐIÔ±/

20

UÔ± ÉT¢ ãï‚Ê ¢Ë
Áó·¢ Óñ< ¡Ì
‚ eñ¢ (16-30) 2017 ãETÊîË ï·Û»ãùïà, ¯ÐîüýyÌ >˜Â·
U A< ï·ÞüýËÌ >¯Ì :ÌôyIóÅîÌ aO·‚ÍðÌ "UÔ± ÉT¢ ãï‚Ê,
å»°£ ÉT¢ ·î僷' A< ¢îüýÅ AIïp ¯Ð·¬ ¯ÐIîïÚ‚ éüýËüýc/
Áî·üý‚ ï·Þ}‚î eîüýU ýÉ ;üýÌI ÌIÅ-A ÉT¢ ãîÅîïeI
ï·ÞüýË :üý¢I XÌô‡¯õyÍ ¯Ðîãï_I ýÓTî ¯ÐIîÚ IÌî éË
ýãTîüý¢ ¯ÐIûï‚ï·hî¢ ï·ÞüýË ýÓTîË AIîï¡I·îÌ :ï·Û»îãÊ
·îÓïTÓÊ‚îÌ ¯ïÌaË ¯îCËî ýUüýc/ ïI§ƒñ ;üýÌI ÌIÅ-A
ÁîüýÓî ¯ÐIûï‚ï·hî¢ ï·ÞüýËC ýÓTî ý·ïÌüýËüýc/ ýÓTI ïÅïéÌ
aO·‚Íð, ÚÊîÅÓ aO·‚Íð, Åî¢ã¯Ðï‚Å •îã, :¯Íy ¯îÓ A·E
;üýÌî :üý¢üýIÌ/
>üýÔ×ïT‚ ¯Ð·¬ïpÌ AüýI·îüýÌ ¯ÐŒÅ ¯[!ïNïp< ;¯¢îüýI
åƒïÇ‚ IÌüý·/ ";e ýŒüýI ¯ÐîË ãîüýu aîÌ ÓQ ýIîïp ·cÌ
(4.5 ï·ïÓË¢) ;üýU ;Åîüý•Ì ¯ùð ãùïà éüýËïcÓ/'
éîãÊIÌ A< IŒîïp ï·üý·a¢îÌ ;üýU ãETÊîïp ÓQ IÌô¢. AI
ï·ïÓË¢ Åîüý¢ 100 ýIîïp, AI ïÅïÓË¢ Åîüý¢ 10 ÓQ Apî
Åî¡ÊïÅI ï·•ÊîÓüýËÌ ¯u óËîÌîC eîüý¢/ 4.5 ï·ïÓË¢ •GîuîË
450 ýIîïp/ ýÓTüýIÌ ïéüýãüý· Apî ãîüýu 4 ÓQ ýIîïp/ Ú
A·E ÓQ/ ï‚ï¢ Åî‰ "éîeîÌ Xy' ·îïuüýËüýc¢/ A·îÌ ýÉpî
ï‚ï¢ ·Óüý‚ ýaüýËüýc¢ ‚îüý‚ ãïrI ‚ŒÊ éÓ ï·üýÛ»Ì ãùïà
éüýËïcÓ ¯ÐîË 1400 ýIîïp ·cÌ ·î 14 ï·ïÓË¢ ·cÌ ;üýU/
A< ¯ùðÌ ãùïà éüýËïcÓ ¯ÐîË ãîüýu 400 ýIîïp ·cÌ ;üýU/
ï·hî¢ ãƯüýIÍ ïIcñ ãî¡îÌy T·Ì ÌîüýT¢ ÉGîÌî, ‚GîÌî ã·î<
A< ï·U ·ÊîE-AÌ IŒî A·E ;e ýŒüýI ‚îÌ 1400 ýIîïp
·cÌ ;üýU ZpîÌ ·Êî¯îÌpî eîüý¢¢/ IîüýÌî ýIîüý¢î ãEÚË
ŒîIüýÓ :§ƒeÍîüýÓ AI ýãüýIüý©< ‘Age of universe’-A
ãîaÍ IüýÌ ý•üýT ï¢üý‚ ¯îüýÌ¢/ C< :˜Âñ‚ "ãîüýu aîÌ ÓQ
ýIîïp ·cüýÌÌ' ýIîüý¢î ãÅË ITüý¢î< ïcÓ ¢î, IîÌy ãÅüýËÌ
>˜Â· éË (space time continuum) C< 1400 ýIîïp ·cÌ
;üýU ï·U ·ÊîE ýŒüýI/
AÌ¯Ì ;üýÌî :üý¢I Éîüýbc‚î< ‚ŒÊ ýÓTI ï•üýËüýc¢ Éî
;üý·îÓ-‚îüý·îüýÓ Åeî ¯î·îÌ eüý¢Ê ¯uüýÓ Tîãî, ïI§ƒñ
21
;üýÌI ÌIÅ
;üýÌI ÌIÅ-A ¯îrIüýI ·Ê IüýÌ/ ï‚ï¢ ïÓTüýc¢&
"ï·Û»eUüý‚Ì ãùïàÌ ãÅüýËÌ' UÔ± ÝÌô éË "ï·U ·ÊîE' ýŒüýI
(IÅ ý·ïÚ 100 ïÅïÓË¢ ·cÌ/ AI ïÅïÓË¢ * 10 ÓQ
·cÌ)/ Ìa¢îïp ýÓTîÌ ãÅË ýÓTI ïI Åî¢ïãIÁîüý· ãñè
:·èîË ïcüýÓ¢– ‚üýŒÊÌ ÁóÓ cîuîC ý•Tñ¢ Ìa¢îïpÌ ¯ÐŒÅ
¯[!ïN/ ‚GîÌ Åüý‚ ¯ùðÌ ãùïà éüýËïcÓ ãîüýu 4 ÓQ ýIîïp
·cÌ ;üýU/ ‚GîÌ ïéüýãüý·< ï·üýÛ»Ì ãùïà ÉT¢ 100 ïÅïÓË¢
·î 1000 ÓQ ·î 10 ýIîïp ·cÌ ;üýU ‚T¢ ¯ùðÌ ãùïà
ãîüýu 4 ÓQ ýIîïp ·cÌ ;üýU/ A< 10 ýIîïp ·î• ï•üýË
4,49,990 ýIîïp ·cÌ ï·Û» ¢î ŒîIüýÓC ¯ùð ‚T¢C
ýÓTüýIÌ >·ÍÌ IÔ±¢îüý‚ ïcÓ/ ;Ì éîãÊIÌ ãÅüýËÌ Åî¯pî
ý•Tñ¢/ ï·üýÛ»Ì ãùïà ï‚ï¢ ·Óüýc¢ Åî‰ 10 ýIîïp ·cÌ ;üýU/
A< ¯ùðüý‚ ï¯G¯üýuÌî ¯ÐîË 10 ýIîïp ·cÌ ¡üýÌ ;üýc/
>ï˜Â• ;üýc ;üýÌî :üý¢I ýIîïp ·cÌ ;üýU ŒîIüý‚/ ‚GîÌ
‚üý„º ï·Û»eU‹ Åî‰ C< å»Ô± ãÅË ;üýU< ãùà/
;üýÌI ÌIÅ ãƯî•IÅ|Óðüý‚ :üý¢I ï·ïÚà ·ÊïNÌî
;üýc¢/ ïI§ƒñ ‚GîÌî ¯ÐîË ã·î< ãÅîeï·hîüý¢ ï·üýÚÞh/ éËüý‚î
¯ÐIûï‚ï·hî¢ ï·ÞüýË ýÓTîÌ ÅõÓÊîË¢ IÌîÌ e¢Ê ÉüýŒà ãñï·¡î
ý¢< ýãTîüý¢/ A< ãEO ï·ÞüýË ýÓTî cî¯îÌ ï·üý·a¢îÌ e¢Ê
ýIîüý¢î ï·üýÚÞüýhÌ ãîéîÉÊ ý¢CËî >ïa‚/ ý‚Å¢ Iî>üýI
ýÉîUîüýÉîU IÌî ãƯî•IÅ|ÓðÌ ¯üýQ ýIîüý¢î Iïr¢ Iîe
¢Ë/ ïI§ƒñ ‚î IÌî ãÇ· ¢î éüýÓ A ¡Ìüý¢Ì ýÓTî¯ÐIîÚ
AüýI·îüýÌ ·eÍ¢ IÌî ïrI éüý·/ A<ã· ï¢Iûà Åîüý¢Ì
ýÓTî¯ÐIîÚ ·¬ ¢î IÌüýÓ ¯ï‰IîÌ ãÇÈî¢éîï¢ éË/
AÌ ¯õüý·ÍC ;ïÅ AI·îÌ ‚‹IîÓð¢ ãƯî•üýIÌ ýÓTîË
þ·hîï¢I ‚üýŒÊÌ Ã ¯ïÌüý·Úüý¢Ì ·Êî¯îüýÌ ïÓüýTïcÓîÅ/
ýã< ïaïr 2016-Ì eî¢ñËîïÌ ¯ÐŒÅ ãETÊîË ¯ÐIîïÚ‚ éË/
A·îüýÌÌ >üýÔ×ïT‚ Ìa¢îïp ‚üýŒÊÌ ÁóüýÓ ÁÌî, éîãÊIÌ
¯ïÌüý·Ú¢ ·î• ï•üýËC ãETÊîÌ ·yÍ¢îüý‚ ýÉ ·üýuî ‰ôïp ÌüýËüýc
(ýÉÅ¢ ãîüýu 4 ÓQ ýIîïp ·cÌ * 4.5 ï·ïÓË¢ <‚Êîï•) ýãpî
¯ÐIîüýÚÌ ·Êî¯îüýÌ •îïˇ å»ðIîÌ IüýÌ ;üýÌI ÌIÅ-AÌ
;üýÌI ÌIÅ
ãƯî•üýIÌ ïÓïT‚Áîüý· •ñFT ¯ÐIîÚ IÌîË ãïrI ¢ðï‚ :¢ñãÌy
IÌî éüý·/ ;Ì ·Óî·îêÓÊ C< ýÓTüýIÌ A‚ :üýÉîUÊ AIïp
Ìa¢îÌ e¢Ê ï¢FÚ‚Í ÅîeÍ¢î aîCËî ;·ÚÊI/ A< ¯ï‰Iîüý‚</
2
¢ðüýa eU‹ãùïà C ¯ùðüý‚ ¯ÐîüýyÌ >˜Â· ãƯüýIÍ ;ïÅ AIpó
ãEïQ°ƒ ïa‰ ý•·îÌ ¯ÐËîã IÌïc/
ÅéîÚõ¢Ê ·î ‘Nothing’ ýŒüýI ¯ÐîË 1400 ýIîïp ·cÌ
;üýU AI ï·üýä¶îÌüýy A< ï·üýÛ»Ì ãùïà éË/ C< Åéîï·üýä¶îÌy
AT¢ "ï·U ·ÊîE' ¢îüýÅ< ¯ÐaïÓ‚/ C< "ÅéîÚõüý¢ÊÌ' å»Ìø¯
ãƯüýIÍ Åî¢ñüýÞÌ ;e ¯Éͧƒ hî¢ ·î ¡îÌyî :¡Ìî/ ï·ÎïpÚ
ýeîï‚ï·Í• ýéŒîÌ IóIîüýÌÌ IŒîË&In the Beginning,
there was Nothing. It was a ‘nothing’ so profound
that it defies human comprehension. ...There was no
‘before’ the Big Bang.
C< ï·üýä¶îÌüýy :ï‚ >ba ‚î¯Åî‰îÌ ãùïà éË/ ¯ÐîŒïÅI
ÝÌôÌ :·èîüý‚ ï·hîüý¢Ì ÁîÞîË ·Óî éË ‘Singularity’ ·î
"a÷u AII' :·èî/ C< :·èîÌ Z¢‡ <¢ïμï¢ïp
(infinity)/ Infinity :·èîË ¯•îŒÍï·hîüý¢Ì ýIîüý¢î ¢ðï‚
IîÉÍIÌ ŒîüýI ¢î/ ‚î< C< :·èî ãƯüýIÍ Åî¢ñüýÞÌ ýIîüý¢î
hî¢C AT¢C ¯Éͧƒ ý¢</ þ·hîï¢I Uüý·ÞyîË A :·ï¡ Éî
eî¢î ýUüýc ‚î C< ïã_ñÓîïÌïpÌ QüýyI ¯üýÌÌ :·èî ýŒüýI/
ýã< :·èî ýŒüýI ;eüýIÌ ï·Û»Ì Ur¢ ãƯüýIÍ ·ÊîTÊîÌ ã·
ýaüýË Uùéð‚ þ·hîï¢I ‚ŒÊüýI "ï·U ·ÊîE' ÅüýsÓ ·Óî éË/
;Åîüý•Ì ï·Û» ã‚IÍ ¯ÐãîÌyÚðÓ/ ·‚ÍÅîüý¢Ì ¯ÐãîÌy Uï‚
¯ÉÍüý·Qy IüýÌ ïéüýã· IüýÌ A< ï·üýÛ»Ì ·Ëã ¯îCËî ÉîË ¯ÐîË
1380 ýIîïp ·cÌ/
AüýI·îüýÌ ¯ÐŒüýÅ ýã< >ba ‚î¯Åî‰îË Ÿô‚ ¯ÐãîÌy Züýp/
þ·hîï¢I ¯ïÌÁîÞîË OÅ·¡ÍÅî¢ ¯ÐãîÌy/ A< Ÿô‚ ¯ÐãîüÌüýy
‚î¯Åî‰î ý·Ú IÅüý‚ ŒîüýI A·E ‚T¢ ¢î¢î :·¯îÌÅîyï·I
IyîÌ (sub-atomatic particles) ãùïà éË/ A< IyîXïÓÌ
¢îÅ ýμîp¢, ýIîËIÍ, ýÓ¯p¢ C V×ñC¢/ ¯Ì·‚ÍðIîüýÓ A<
:·¯îÌÅîyï·I IyîXïÓ ïÅïÓ‚ éüýË OÅÚ ¯îÌÅîyï·I Iyî
þ‚ïÌ IüýÌ/ ‚îÌî éÓ ï¢>pÑ¢, ý¯Ðîp¢ C <üýÓIpÑ¢/ AÌ ¯üýÌ
¯ÌÅîyñÌ ãùïà éË, Éîüý‚ ï¢>pÑ¢ C ý¯Ðîp¢ ïÅüýÓ ýI« ·î
ï¢>ïIÖËîã Ur¢ IüýÌ A·E <üýÓIpÑ¢ >¯·ù„îIîüýÌ AÌ
aî̯îüýÚ ýZîüýÌ/ ¯ÐŒüýÅ éî<üýsÑîüýe¢ C ïéïÓËîüýÅÌ ¯ÌÅîyñÌ
ãùïà éË/ Åî¡ÊîIÞÍy ÚïNÌ aîüý¯ AXïÓ AIãüý_ ï¯à éüýË
:¢Ê ¯ÌÅîyñÌ ãùïà IüýÌ/ A ýŒüýI ¢î¢î ¯•îŒÍ ãùïà éË/
AXïÓ éÓ ¢î<üýpÑîüýe¢, :ïSüýe¢, Iî·Í¢ <‚Êîï•/
ï·ïÁ¨£ ¯•îŒÍ ïÅüýÓ Åî¡ÊîIÞÍy ÚïNÌ μüýÓ AIãüý_ éüýË
22
·ùé‹ ã· ¢Qüý‰Ì e¨È éË/ ;·îÌ A< ¢Q‰ ýIîïp ýIîïp
ãETÊîË ïÅüýÓ AI AIïp ¢Q‰¯ñn :Œ·î UÊîÓîïSÌ ãùïà éË/
þ·hîï¢I ýÓüýÅ‚îÌ ¯ÐŒÅ 1927 ãîüýÓ ·üýÓ¢ ýÉ
¯ÐãîÌyÚðÓ A< ï·Û» :‚ðüý‚ AüýI·îüýÌ QóŸ :·èî ýŒüýI ãùà
éË/ AÌ¯Ì ¯ÐãîÌüýy ·‚ÍÅî¢ :·èî¯Ðî°ƒ éË/ ;üýU ï·U ·ÊîE
ÅüýsÓ cîuîC ÚîÛ»‚ ï·Û» (Steady State) ÅüýsÓC ïIcñ
þ·hîï¢üýIÌ ïÁ‚Ì aîÓñ ïcÓ/ A< Åüý‚ ï·Û» ;üýUÌ ýŒüýI<
ýÅîpîÅñïp AI< :·èîË ;üýc/ ýã-ÌIÅ ·üýuî ýIîüý¢î ¯ÐãîÌy
·î ãEüýIîa¢ ý¢</ ïI§ƒñ ¢Q‰¯ñüýnÌ ÓîÓ ãÌy (galactic red
shift), ÅéîeîUï‚I QóŸ ‚Ì_ ;ï•Å ï·ïIÌy (cosmic
microscopic background radiation) ;ï·ßJîÌ&AXïÓ
ï·U ·ÊîE ÅüýsüýÓÌ ¯Ðï‚ ãŌ͢ :üý¢I ýeîÌîüýÓî IüýÌ A·E
:¢Ê Å‚XïÓ ï·hî¢ðüý•Ì Iîüýc ·îï‚Ó éüýË ÉîË/
þ·hîï¢I éî·Ó! ¯ÐŒÅ ¯ÉÍüý·Qy IüýÌ¢ ýÉ ¢Q‰¯ñüýnÌ
•õ̇ C ‚îÌ ÓîÓ ãÌy ãƯIÍÉñN/ ;üýÓîÌ ·yÍîïÓüý‚ ãî‚ïp
ÌE ŒîüýI/ AI ¯Ðîüý§ƒ ã· ýaüýË ý·ïÚ ÚïNÅî¢ ý·Xï¢ ;üýÓî,
ÉîÌ IƯî] ã·üýaüýË ý·ïÚ ;Ì :¢Ê ¯Ðîüý§ƒ ã·üýaüýË IÅ
ÚïNÅî¢ ÓîÓ ;üýÓî ÉîÌ IƯî] ã·üýaüýË IÅ/ ·yÍîïÓÌ ÓîÓ
ãÌy Åîüý¢ ‚îÌ ÚïN IüýÅ ÉîCËî :ŒÍî‹ ‚îÌ >‹üýãÌ •õüýÌ
ãüýÌ ÉîCËî/ É‚ •õüýÌÌ ¢Q‰¯ñn ‚‚ ‚îÌ ÓîÓ ãÌy ý·ïÚ/
:ŒÍî‹ ‚îÌ ;üýÌî •õüýÌ ãüýÌ ÉîCËîÌ Uï‚ A< •õÌüý‡Ì
:¢ñ¯îüý‚ ‚‚ ý·ïÚ/ AÌ ýŒüýI ý·îjî ÉîË ýÉ :‚ðüý‚
¢Q‰¯ñnXïÓ ;üýÌî Iîüýc ïcÓ A·E C< ãÅË ;üýÌî ï¯ïcüýË
ï•üýÓ AI ãÅË ã· ¢Q‰¯ñn AI ï·¦•ñüý‚ ïcÓ/ C< ï·¦•ñ éÓ
"aÌÅ AII' :·èî ·î singularity/ AÌ ãƯüýIÍ ýIîüý¢î
hî¢ ·î ¡îÌyî ;e ¯Éͧƒ Åî¢ñüýÞÌ ãÇ· ¢Ë/ Apî ýÉ¢ Åüý¢Ì
:üýUîaÌ/
éîüýÓ Iûï‰ÅÁîüý· ¯ÌðQîUîüýÌ ï·Û»ãùïà C Ur¢ ý·îjîÌ
e¢Ê ãñ<p!eîÌÓÊîüý© CERN-A Large Hedron Collider-
A ·ê ý•üýÚÌ (ÁîÌ‚ãé) þ·hîï¢Iüý•Ì ïÅïÓ‚ ¯ÐËîüýã Tñ·
>ba Åî‰îÌ ÚïN ãùïà IüýÌ ;ï•Å :·¯îÌÅîyï·I (sub-
atomic) Iyî ãùïà IÌî ãÇ· éüýËüýc/ ïI§ƒñ Åüý¢ ÌîTî •ÌIîÌ
A< >ba Åî‰îÌ ÚïN ï·üýÛ»Ì ¯ÐŒÅ AII a÷u (singularity)
:·èîÌ ÚïN¯ñüýnÌ ‚óÓ¢îË :üý¢I IÅ/ ýã< ÚïN
ýIîüý¢îï•¢< Åî¢ñüýÞÌ ¯üýQ Iûï‰ÅÁîüý· ãùïà IÌî ãÇ· ¢îC
éüý‚ ¯îüýÌ/
ýÉ ¢Q‰¯ñüýnÌ IŒî ·Óî éüýËüýc ýã-ÌIÅ< AIïp
¢Q‰¯ñüýnÌ ýÁ‚üýÌ ;Åîüý•Ì ãõÉÍ ¢Q‰ ÌüýËüýc A·E ‚îÌ
aî̯îüýÚ ;üýÌî ãî‚ïp UÐéÌ ãüý_ ¯ùðC ZñÌüýc/ A<
¢Q‰¯ñnïp ¯GÊîaîüý¢î (spiral) ;IîüýÌÌ/ AÌ ¢îÅ
";IîÚU_î' ·î ‘Milky Way’/ ãõÉÍC ïI§ƒñ A< ;IîÚU_î

¢Q‰¯ñüýnÌ ýIüý« ýÉ IûâUé¼Ì (black hole) ;üýc ‚îüýI
¯Ð•ïQy IüýÌ Éîüýbc&¯ÐîË 25 ýIîïp ·cüýÌ AI·îÌ IüýÌ/
:ŒÍî‹ ‚îÌ AüýI·îüýÌ ;üýUÌ ¯îIïpÌ IŒî Éï• ¡Ìî éË ýã-
ãÅË ¯ùðüý‚ Åî¢ñüýÞÌ ýIîüý¢î ãñ•õÌ ïaìC ïcÓ ¢î/ Åî¢ñüýÞÌ
;ï·ÁÍî· ¯ÐîË 2 ÓQ ·cÌ ;üýU/ Åî¢ñüýÞÌ ï··‚Íüý¢Ì AIïp
ãÅËïa‰ ¯üýÌ ý•CËî éüýËüýc/
ãõÉÍ ;IîÚU_îÌ :üý¢I ¢Qüý‰Ì Åüý¡Ê AIïp ÅîjîïÌ
;Ë‚üý¢Ì ¢Q‰/ AÌ ·Êîã 14 ÓQ ïIüýÓîïÅpîÌ/ ãõüýÉÍÌ e¨È
éË ¯ÐîË 500 ýIîïp ·cÌ ;üýU/ :¢ñÅî¢ IÌî éË AÌ ;Ëñ
¯ÐîË 500 ýIîïp ·cÌ/ ‚T¢ AÌ :·ïÚà :EÚ AIïp ÓîÓ
•î¢· (red giant)-A ¯ïÌy‚ éüýË ¯ùðÌ IQ¯Œ ¯Éͧƒ
ä¶ð‚ éüýË >rüý·/ ýã< ¯Ð·Ó ‚îüý¯ ¯ùðÌ ã· ¯ÐîüýyÌ ïaì
‚îÌ ;üýU< Óñ°ƒ éüýË Éîüý·/ ýÉ UÐüýé :ŒÍî‹ ¯ùðüý‚ ;ÅÌî
·îã IïÌ ‚î ãõüýÉÍÌ ã·üýaüýË IîüýcÌ UÐé ·ñüý¡Ì ¯üýÌ< :·ïè‚/
AÌ ·Ëã ¯ÐîË 450 ýIîïp ·cÌ/
ãõÉÍ ÉT¢ ÓîÓ •î¢üý· ¯ïÌy‚ éüýË ï·¯ñÓÁîüý· ä¶ð‚ éüýË
>rüý· ‚T¢ ‚îÌ< ýÁ‚Ì ¯ùð UÐéïp ïÅüýÚ ïUüýË ï¢eå»
:ï僇 éîïÌüýË ýμÓüý·/ ¯ùðüý‚ eÓ, éîCËîÌ Ur¢ C
ãõÉÍïIÌüýyÌ e¢Ê A‚ ¯Ðîy ãùïà éüýËüýc/ AT¢C ¯Éͧƒ :¢Ê
ýIîüý¢î UÐüýé< ¯ÐîüýyÌ ã¬î¢ ¯îCËî ÉîËï¢/ ¯ùðüý‚
Å¢ñÞʯÐîy ÌQî IÌîÌ Åüý‚î ¯ÐîIûï‚I ÁîÌãîÅÊ ŒîIîIîÓð¢
:·èîË Éï• Åî¢ñÞ ï·üýÛ»Ì :¢Ê ýIîüý¢î èîüý¢ ·îã IÌîÌ
>¯ÉñN :·èîÌ þ‚ïÌ IÌüý‚ ¯îüýÌ ‚üý·< ‚îÌ eð·¢ ¯ùð
:·ã·îãüýÉîUÊ é·îÌ ¯ÌC ïpGüýI ŒîIüý‚ ¯îüýÌ, ¢‚ó·î ýã
:·èîË Åî¢ñÞ ï·Óñ°ƒ éüýË Éîüý·/ :·ÚÊ Åî¢ñüýÞÌ ãîï·ÍI
ýa‚¢îË ·üýuî >¨£ï‚ ¢î ZpüýÓ ‚îÌ :üý¢I ;üýU< Åî¢ñÞ
ï¢üýeÌ ïéEåÐ C ýÓîÁð ¯ÐIûï‚ C Ú‰ôhîüý¢ ¯Ìä¯ÌüýI é‚Êî
IüýÌ ï¢üýeüýI< ï¢ïÜaì IÌüý‚ ¯îüýÌ/ ï·EÚ Ú‚î¿ðÌ •ñ<
ï·Û»Éñš, ¡ÅÍðË C ÌîàÑðË ã§Šîüýã þ•¢ï¦•¢ ¢Ìé‚Êî (ÌîàѯñüýnÌ
Uy¢îË ¯Ðï‚ ·cÌ AT¢C ¯ÐîË aîÌ ýŒüýI ¯Gîa ÓQ Åî¢ñÞ
Åî¢ñüýÞÌ ›îÌî ï¢é‚ éË), ;üýÅïÌIîÌ ·‚ÍÅî¢ ý¯Ðïãüýsüý¦pÌ
¯õ·Í‚¢ ý¯Ðïãüýsüý¦pÌ å»îQïÌ‚ eÓ·îËñaóïN ýŒüýI Åñ¢îμîÌ
ïéüýã· IüýÌ ï¯ïcüýË ;ãî ÓQyðË/ ÓîUîÅéð¢ ýÁîU·îüý•Ì
:¢î·ÚÊI ¯ÐüýËîeüý¢Ì ï·¯ñÓ ãETÊî·ùïšÌ IîÌüýy ¯ÐîIûï‚I
ÁîÌãîÅÊ ¢à éüýbc, ï·Û» >âîË¢ C eÓ·îËñÌ ¯ïÌ·‚Í¢ éüýbc/
Åî¢ñüýÞÌ A< ýÓîÁð ¯Ð·ùï„Ì e¢Ê ¯ùðüý‚ eðüý·Ì ·îãüýÉîUÊ
¯ïÌüý·Ú ãEIüýpÌ ÅñüýT/ ï·hî¢ðÌî eîï¢üýËüýc¢ ýÉ Åî¢ñÞ Éï•
‚îüý•Ì eð·¢üþÚÓð ¢î ¯îÓpîË ‚îéüýÓ Uyï·Óñï°ƒ Zpüý·
;Åîüý•Ì/
ï¢>p¢ðË ‚„ºüý‚ ý•Ú C IîÓ >ÁüýË< ï¢Ìüý¯Q ·î ãƯõyÍ
;Óî•î/ Aüý•Ì ï¢üýeüý•Ì ýÁ‚üýÌ ýIîüý¢î ãƯIÍ ý¢</ ý•üýÚÌ
23
;üýÌI ÌIÅ
ýIîüý¢î ÝÌô ·î ýÚÞ ý¢</ ý‚Åï¢ IîÓC ïa̧ƒ¢&:‚ðüý‚C
ã·ãÅË aîÓñ ïcÓ A·E Áï·ÞÊüý‚C aÓüý‚< ŒîIüý·/ ï·EÚ
Ú‚î¿ðÌ ¯ÐŒüýÅ ;<¢çî<üý¢Ì ãî¡îÌy ;üý¯ïQI‚î·î•
IîÓüýI ý•üýÚÌ ï‚¢ïp Åî‰îÌ ãüý_ ãEÉñN IüýÌ AI
a‚óŒÍÅî‰îÌ IîrîüýÅî þ‚ïÌ IüýÌ/ AÌî ï¢Ìüý¯Q ý‚î ¢Ë<, ·ÌE
:ï·üýbc•ÊÁîüý· ÉñN/ AÌî AIãüý_ AI ·Êîï°ƒ ·î ÅéîeîüýÓÌ
ãùïà IüýÌ/ ãIÓ ·åƒñ A< eîüýÓÌ ýÁ‚üýÌ aÓüýc/ "ý•Ú-IîÓ
ÅéîeîüýÓ, QóŸ-·ùé‹ ýåÐîüý‚ aüýÓ'/ ;·îÌ ·åƒñÌ >¯ïèï‚ A<
eîÓüýI ·O IüýÌ/ >¯Åî ïéüýãüý· ýIîüý¢î ï·cî¢îÌ aî•üýÌÌ
>¯Ì AIïp Ìî·îüýÌÌ ·Ó ŒîIüýÓ ·üýÓÌ aî̯îüýÚ ýÉÅ¢
aî•Ìïp ·O éüýË ÉîË ýãÌIÅ/ ¢Q‰, UÐé Aüý•Ì aî̯îüýÚ A<
ÅéîeîÓ ·O éüýË ÉîË/ A IîÌüýy èî¢ ãEIóïa‚ éË/ ;·îÌ,
ý·ïÚ Uï‚ãƯ¨£ ýIîüý¢î ·åƒñÌ ãÅË ÅªÌ éüýË ÉîË/
ý•Ú ·î èî¢ ãðïÅ‚/ A< ï·Û»üýÓîüýIÌ ·Êîã ·ê ýIîïp
;üýÓîI·ÞÍ ·î ·ê ýIîïp ýIîïp ïIüýÓîïÅpîÌ/ AÌ ·î<üýÌ
ýIîüý¢î èî¢ éË ¢î/ ý‚Åï¢, IîüýÓÌ ÝÌô C ýÚÞ ;üýc/
ï·üýÛ»Ì ·Ëã ¯ÐîË 1400 ýIîïp ·cÌ/ ‚îÌ ;üýU ãÅüýËÌ
ýIîüý¢î :ŒÍ ý¢</ Áï·ÞÊüý‚C ·ê ýIîïp ·cÌ ¯üýÌ éüýÓC
ãÅüýËÌ ýÚÞ éË/ ATîüý¢ åÈÌy IÌî ÉîË Tñ· e¢ï¯ÐË •ñïp ·<
ïçüýμ¢ éïIE-AÌ ; ï·Îμ ïéïçÑ :Á pî<Å A·E ïçÁî¢
CËî<¢·îüýUÍÌ •Ê μîçÍ ïŒÎ ïÅï¢p!ã/ e¨È ýŒüýI ãÅüýËÌ
<ï‚·ù„ A·E Åéîï·üýÛ»Ì ¯ÐŒÅ ï‚¢ ïÅï¢p/ ãÅË ãðïÅ‚ ·üýÓ<
A< ¢îüýÅÌ :ŒÍ éË/ ï·Û»eUüý‚Ì A< Uï‚¡îÌî ãÅüýËÌ ýÚüýÞ
Óñ°ƒ éCËîÌ ·Êî¯îÌïp ÁîÌ‚ðË Åéî¢ •îÚÍï¢üýIÌ Uîüý¢
ãñ¦•ÌÁîüý· ¯ïÌä¶óp& "ýã ¡îÌîC ·š éÓ, Úõüý¢Ê Úõ¢Ê
ïÅÓî<Ó'/ >üýÔ×T IÌî ¯ÐüýËîe¢ ýÉ ï‚ï¢ ïI§ƒñ C< ãî¡îÌy
;üý¯ïQI‚î·î•-‚„º ¯ÐIîüýÚÌ ·ê ·cÌ ;üýU< ¯ÐËî‚ é¢,
‚îÌ A< ‚îIÁî·¢î ï·åÈËIÌ/ ÝÌôüý‚ ýÉÅ¢ AII a÷u
:·èî ·î singularity, :遼üýÅC ý‚Å¢ AII a÷u :·èî/
C< :·èî ãƯüýIÍ ýIîüý¢î hî¢ ï·hî¢ ï•üý‚ ¯îüýÌ ¢î, IîÌy
¯•îŒÍï·hîüý¢Ì ¢ðï‚XïÓ C<Tîüý¢ IîÉÍIÌ ¢Ë/ C< :·èîüýI
•îÚÍï¢I ·üýÓüýc¢&":·î[!Å¢ãüýUîaÌ'/
ATîüý¢ ·Óî ÉîË ýÉ ãî¡îÌyÁîüý· ¯•îŒÍ ·Óüý‚ ;ÅÌî
ýÉÌIÅ ·ñïj&Éîüý‚ ;üýÓî ¯Ðï‚μïÓ‚ éüýË ;Åîüý•Ì ýaîüýT
;üýã ·üýÓ ;ÅÌî ýã ¯•îŒÍ ý•Tüý‚ ¯î<&ï·üýÛ»Ì ÚïN-
¯•îŒÍ ãÅîüýÌîüýé ‚î Åî‰ ¯ÐîË 5 Ú‚îEÚ/ ·îïI 95 Ú‚îEÚ
ŒîIüýÓC ;Åîüý•Ì AT¢C :·ï¡ ‚îüý•Ì ãƯüýIÍ ýIîüý¢î
¡îÌyî< ý¢</ Apî :·ÚÊ A< ï·ÚîÓ :eî¢îÌ Iîüýc ;Åîüý•Ì
å»Ô±hî¢ ;Åîüý•ÌüýI ï·¢ÇÐ IüýÌ/ C< 95 Ú‚îEüýÚÌ ýÁ‚Ì
¯ÐîË 27 Ú‚îEÚ éÓ dark matter ·î :•ð°ƒ ¯•îŒÍ Éîüý‚
;üýÓî ¯Ðï‚μïÓ‚ éË ¢î/ ·îïI 68 Ú‚îEÚ éÓ dark energy
;üýÌI ÌIÅ
·î :üýa¢î ÚïN ÉîÌ IîÌüýy ï·üýÛ»Ì A< Ÿô‚ ¯ÐãîÌy
Zpüýc&ý·Óñ¢üýI éîCËî ï•üýÓ ýÉÅ¢ μóüýÓ Cüýr ýã-ÌIÅ
Áîüý· ï·Û»üýI ¯ÐãîïÌ‚ IÌüýc/
;Ì ýÉüýé‚ó ;üýÓîÌ AIïp ï¢ï•Íà Uï‚üý·U ;üýc A·E
þ·hîï¢I ¯ÉÍüý·Qy¯šï‚ A< ;üýÓîÌ >¯Ì ï¢ÁÍÌÚðÓ ‚î<
:‚ðüý‚Ì ýÉ ¯ÉÍüý·Qy ¢î¢î ;ï·ßJû‚ ¯šï‚üý‚ ãÇ· ‚îÌ
AIïp ãÅË C •õ̇ãðÅî ;üýc/ ‚îÌ ;üýUÌ ¯ÉÍüý·Qy ãÇ·
éüý· ¢î/ AüýI :‚ð‚ ï•U§ƒ ·î ¯îç éÌî<e¢ ·Óî éË/
ýã<ÌIÅ Áï·ÞÊ‹ ï•U§ƒ ·î ïμ>aîÌ éÌî<e¢ ;üýc ÉîÌ
·î<üýÌ ýIîüý¢î Zp¢îüýI Åî¢ñÞ ýIîüý¢îÁîüý· ¯ÐÁîï·‚ IÌüý‚
¯îüýÌ ¢î/
;Ì ¯ÐîüýyÌ >˜Â·, ï·IîÚ C Åî¢ñüýÞÌ ï··‚Í¢ ãƯüýIÍ
·Óî ÉîË ýÉ ¯ùðÌ e¨È éË 450 ýIîïp ·cÌ ;üýU A·E
¯Ð‚ÊQ ÚÍ¢ ¯îCËî ýŒüýI A< ïãšî§ƒ éË ýÉ Aüý‚ ¯ÐîË
410 ýIîïp ·cÌ ;üýU ¯ÐŒÅ ¯Ðîy ãùïà éË/ Åî¢ñÞ ¯ùðüý‚
;üýã ¯ÐîË 2 ÓQ ·cÌ ;üýU/
eðï·‚ ã· ¯Ðîyð, >ï˜Â•, eð·îyñ <‚Êîï•Ì ýÁ‚Ì UÁðÌ ýÉ
þe· ïÅÓ ¯îCËî ÉîË ‚îÌ ýŒüýI A< ¯ÐÅîy éË ýÉ ã· ¯Ðîyð
AI< >‹ã ýŒüýI >˜Âõ‚/ ýã< >‹ã ýŒüýI ï·ïÁ¨£ ÚîTîÌ ï··‚Í¢
ZpîË A‚ þ·ïa‰ÊÅË ¯ÐîyãÇÂîÌ ãùïà éüýËüýc/ ¯ÐîüýyÌ e¢Ê
¯ÐüýËîe¢ Iî·Í¢ C eÓ Éî ¯ùðüý‚ ÌüýËüýc/ ¯ÐîüýyÌ ãî¡îÌy
þ·ïÚàÊ Tî•ÊUÐéy IüýÌ ·ùïš, ýÌa¢ A·E ·EÚï·åƒîÌ aüýÓ/
;e ¯Éͧƒ ¯ÐîüýyÌ É‚ ¯Ðeîï‚Ì ;ï·ÁÍî· éüýËüýc
¯ùðüý‚ :¢ñÅî¢ IÌî éË ýÉ ‚îÌ 99 Ú‚îEÚ ï·Óñ°ƒ éüýË
ýUüýc A·E AT¢ ïpüýI ;üýc 1 Ú‚îEÚ/ ‚îC ·‚ÍÅîüý¢ ¯ÐîË
1 ýIîïp ¯Ðeîï‚ ¯ùðüý‚ ·îã IüýÌ/
¯ÐŒÅ QóŸ ¯Ðîyð eð·îÛÈ ¯îŒüýÌÌ >¯Ì ¯îCËî ÉîË/ ¯ÐŒÅ
ï•üýI ýI·Ó AIüýIîÞð ¯Ðeîï‚ ïcÓ/ ¯ÐîË ãîüýu 3 ýIîïp ·cÌ
;üýU ãîüýÓîIãEüýÚ×Þ (ýμîüýpîïã¢!ïŒïãã) ÝÌô éË/ Aüý‚
:üý¢I ¢‚ó¢ ¯Ðîyï·IîÚ ãÇ· éüýË ŒîüýI/
24
¯ÐîüýyÌ ýÁ‚Ì ¯‚_ ¯Ðeîï‚Ì ãETÊî ã·Íîï¡I A·E AÌî
ãÅUÐ ¯Ðeîï‚Ì ãETÊîË ¯ÐîË :üý¡ÍI/
¯ÐîË 3 ÓQ ¯Ðeîï‚Ì >ï˜Â• AT¢ ¯ùðüý‚ ;üýc/ >ï˜Â•
ãõÉÍîüýÓîI ýŒüýI ï¢üýeÌ Tî•Ê ãùïà IüýÌ A·E ÅîïpÌ ýŒüýIC
Tî•Ê ýÚîÞy IüýÌ/ >ï˜Âüý•Ì ãîüýÓîIãEüýÚ×üýÞÌ μüýÓ ¯ùðÌ
·îËñÅ|üýÓÌ ¯ÐîË 21 Ú‚îEÚ :ïSüýe¢/ ¯ÐîyðÌî ‚îüý•Ì
e𷢡îÌüýyÌ e¢Ê A< :ïSüýeüý¢Ì >¯Ì ï¢ÁÍÌÚðÓ/
ã· ¯Ðîyð< ‚îüý•Ì Tîüý•ÊÌ e¢Ê ¯Ð‚ÊQ ·î ¯üýÌîQÁîüý·
:¢Ê ¯Ðeîï‚Ì >¯Ì ï¢ÁÍÌÚðÓ/ >ï˜Âüý•Ì Åüý‚î ‚îÌî ¯ÐIûï‚
ýŒüýI ï¢üýeüý•Ì Tî•Ê ï¢üýe ¯Ðåƒñ‚ IÌüý‚ ¯îüýÌ ¢î/
ïIcñ þ·hîï¢I :·ÚÊ A< Å‚ ¯ÐIîÚ IüýÌ¢ ýÉ ¯ùðüý‚
¯Ðîy ãùïà éËï¢/ ¯ÐîüýyÌ ·ðe ·ïéï·ÍÛ» ýŒüýI ¯ùðüý‚ >ÔJîÌ
ãüý_ Aüýã ¯üýu/ ïI§ƒñ ‚îÌî C< ¯ÐîüýyÌ ãùïà ãƯüýIÍ ¯ïÌßJîÌ
ïIcñ ·üýÓ¢ï¢/
Åéîï·Û» ãƯüýIÍ Åî¢ñüýÞÌ ï·åÈË ïa̧ƒ¢/ ÅéîIï· ÁîÞîË
‚î Ìø¯ ï•üýËüýc¢&
"Åéîï·üýÛ» ÅéîIîüýÚ ÅéîIîÓÅîüýj
;ïÅ Å Ið ÓîïU AIîIð ÃïÅ ï·åÈüýË, ÃïÅ ï·åÈüýË/’
AT¢C ¯Éͧƒ Éî eî¢î ýUüýc ‚îÌ ãEïQ°ƒ AI ï··Ìy
ý•CËî éÓ/ ïI§ƒñ Apî ¯ïÌßJîÌ ýÉ A< ï·Û»üýÓîI ãƯüýIÍ
ï·åÈË ÌüýË ýUüýc A·E ŒîIüý·/
ãéîËI UЪ$
1. Brian Greene, The Fabric of the Cosmes (Penguin).
2. Stephen Hawking, The Universe in a Nutshell
(Bantam).
3. ýUÿÌð¯Ðãî• ýZîÞ, Åéîï·üýÛ» ÅéîIîüýÚ (ýÓT¢ð)
:ÌôyIóÅîÌ aO·‚ÍðÌ >ïÔ×ïT‚ ¯Ð·¬ïpÌ ‰ôïpXïÓ ;Åîüý•Ì ¢eÌ
AïuüýË ýUüýc/ Ae¢Ê ;§ƒïÌI •ñFïT‚ ;ÅÌî/
&ãƯî•I

¯üýÌî¯IîüýÌÌ å»îŒÍ
ï·Û»ïe‹ ÌîË
884 ãîÓ/ ïsüýãÇ»Ì Åîã/ ·ï]Åa« aüýqî¯î¡ÊîüýËÌ
1 ýÓTîïÓïTÌ ýQüý‰ >ï¢Ú Ú‚üýIÌ A< ;üýpÌ •ÚI Tñ·<
XÌô‡¯õyÍ/ •ñüýUÍڢ秊¢ð, I¯îÓIó|Óî-Ì ýÓTI A< ;üýpÌ
•ÚüýI ýÓTîÌ Åî¡ÊüýÅ Åî¢ñÞüýI :¢ñ¯Ðîïy‚ IüýÌ ý•üýÚÌ >¨£ï‚
Zpîüý‚ aî<ïcüýÓ¢/ ‘·_•ÚÍ¢’ ¯·Í :ï‚OÅ IüýÌ ·ï]Å ‚T¢
‘¯ÐaîÌ’ ¯üý·ÍÌ ýÓTI/ ‘¯ÐaîÌ’ ¯ï‰IîË ·ï]üýÅÌ ýÉ Ìa¢îXïÓ
¯ÐIîïÚ‚ éïbcÓ ‚î ýI·Ó ãîïé‚Ê ¢Ë, ãîïéüý‚ÊÌ Åî¡ÊüýÅ
ãüýa‚¢Áîüý· ï·üýÚÞ ·N·Ê ¯Ðï‚áî IÌüý‚ aî<üïcüýÓ¢ ï‚ï¢/
·N·Êïp< ýÉ¢ ÅñTÊ, ãîïé‚Ê ‚îÌ :¢ñãîÌð Åî¡ÊÅ Åî‰/ ý•üýÚÌ
A< >¨£ï‚ Zpîüý‚ aîCËîÌ ãüý_ ï馕ñ¡üýÅÍÌ ýÉîU ýÉ ï¢ï·u ‚î
Åüý¢ IÌüý‚¢ ï‚ï¢/ Letters on Hinduism-A ·î·ñ ·ï]Å
ïÓüýTïcüýÓ¢, ‘I have certainly no serious hope of
progress in India except in Hinduism— in Hinduism
reformed, regenerated and purified.’ A< ãEüýÚîï¡‚,
¯ñ¢eÍðï·‚, ¯ïÌüýÚîï¡‚ ï馕ñ¡üýÅÍ ·ï]üýÅÌ Åüý‚ ‘¯üýÌî¯IîÌ’
Tñ·< XÌô‡¯õyÍ ï·ÞË/ å»e¢ å»üý•Ú C eUüý‚Ì ¯Ðï‚ ¯Ððï‚ï¢á
éüýË ¯üýÌî¯IîüýÌÌ :¢ñÚðÓ¢ IÌî aî</ ï¢ßJîÅÁîüý· IÌüý‚ éüý·
‚î& ýã< ï¢ßJîÅ IÅÍ ýÉ ýI·Ó Uùéð IÌüý·¢ ‚î-< ¢Ë,
㨣ÊîãðÌîC IÌüý·¢/ ;Ì ‚îüý‚< ý‚î ¯ÐaóÌ‚Å Åî¢ñüýÞÌ
¯ÐÁ÷‚‚Å ïé‚ãî¡¢ éüý·/ ·ï]üýÅÌ A< ïé‚·î•ð ¯üýÌî¯IîüýÌÌ
¯ÐIÔ± ‚GîÌ ¡ÅÍ‚„º C Iûâaï̉ ·< •ñïpüý‚ cïuüýË-ïcïpüýË ;üýc/
·ñïš C ÉñïN ï•üýË ï馕ñ¡üýÅÍÌ ïé‚·î•ð Áï·ÞÊ‹UîÅð IîrîüýÅî
Uüýu ‚óÓüý‚ ï‚ï¢ ‚‹¯Ì/ •Ë• ãÌ廂ðÌ Åüý‚î ¯Ðîað¢
ÁîÌüý‚ ïμüýÌ ÉîCËîÌ sîI ï‚ï¢ ý•¢ ¢î/ ãÅIîüýÓÌ ý¯ÐïQüý‚
;¡ñï¢I ï馕ñ¡ÅÍ Uüýu ‚óÓüý‚ aî¢/ ï‚ï¢ ï·Û»îã IüýÌ¢,
‘Principles are immutable but the models of their
application vary according to time, to circumtances.
The great principles of Hinduism are good for all
ages and all mankind’ ï馕ñ¡üýÅÍÌ ÅõÓ¢ðï‚XïÓüýI
ý•ÚIîüýÓÌ ¯ïÌüý¯ÐïQüý‚ ¢‚ó¢ IüýÌ ·Ê·éîÌ IüýÌ ï馕ñ¡ÅÍüýI
þ·ïÛ»I Ìø¯ ï•üý‚ ýUüýÓ ‘¯üýÌî¯IîÌ’ ï·¢î ;Ì Uï‚ ¢î</
25
;üýÌI ÌIÅ
A< ÉñïNï¢á, ï·hî¢Å¢äJ ýÓTI ·ï]üýÅÌ ãüý_ ÌîÅIûüýâÌ
ãîQî‹IîüýÌÌ ·ù„ ·üýuî ÌE•îÌ/ ÌîÅIûâ IŒîÅù‚IîÌ ‚î
ý·Ú eïÅüýË ïÓüýTüýc¢/ ¯üýÌî¯IîÌ ï¢üýË ÌîÅIûâ-·ï]üýÅ IŒî
aÓüýc/ ÌîÅIûâ ·Óüýc¢, ‘;ïÅ ¯l·pðÌ ‚ÓîË U_îÌ ¡îüýÌ
·üýã ‘pîIî Åîïp’ ‘pîIî Åîïp’ ‘Åîïp< pîIî’, ‘pîIî< Åîïp’ ·üýÓ
eüýÓ ýμüýÓ ï•cÓñÅ—’ A IŒî Ýüý¢ ·ï]üýÅÌ ïehîãî, ‘pîIî
Åîïp— ÅéîÚË aîÌüýp ¯Ëãî ŒîIüýÓ UïÌ·üýI ý•CËî ÉîË/ pîIî
Éï• Åîïp, ‚îéüýÓ •Ëî ¯üýÌî¯IîÌ IÌî éüý· ¢î–’ AIï•I
ýŒüýI ·ï]üýÅÌ ÉñïN ýÅîQÅ/ ãï‚Ê< ý‚î pîIî cîuî ïI
ý•üýÚÌ >¨£ï‚ éË– ·ï]Å ï馕ñ¡üýÅÍÌ ýÉ þ·ïÛ»I ÁîÞÊ Ìa¢î
IÌïcüýÓ¢ ‚îüý‚ :üýŒÍî¯îeÍ¢ Tñ·< eÌôïÌ/ ýã< :üýŒÍÌ
ãñ·Ê·éîÌ =ï´‚/
ÌîÅIûüýâÌ Iîüýc :·ÚÊ ¡ÅÍ Åîüý¢ ï¢cI ¯üýÌî¯IîÌ ¢Ë&
=Û»üýÌî¯ÓïÀ/ ·ï]ÅüýI ·üýÓ¢ ï‚ï¢, ‘ÚÇÂñ ·üýÓïcÓ, ;ÅîÌ
<übcî ýÉ Tñ· I‚IXüýÓî ïsüý䯢ãîïÌ, éîã¯î‚îÓ IüýÌ ï•<,
‚îéüýÓ UïÌ·üý•Ì :üý¢I >¯IîÌ éË/ ;ïÅ ·ÓÓñÅ, éGî,
:¢îãN éüýË Éï• A-ã· IÌ, ý‚î Ŧ• ¢Ë/ ‚üý· =Û»üýÌÌ
>¯Ì ;§ƒïÌI ÁïN ¢î ŒîIüýÓ :¢îãN éCËî ·u Iïr¢/
;·îÌ :üý¢I Iîüýe euîüýÓ ýIî¢ï•I ýŒüýI ;ãïN Aüýã
¯üýu, eî¢üý‚ ý•Ë ¢î/ Åüý¢ IÌïc ï¢ßJîÅÁîüý· IÌïc, ïI§ƒñ
éËüý‚î ÉüýÚÌ <bcî éüýË ýUüýc, ¢îÅ ·îÌ IÌ·îÌ <bcî éüýË
ýUüýc/’
ï¢ÌîãNÁîüý· ¯üýÌî¯IîÌ IüýÌ¢ ÉGîÌî, ÌîÅIûâ ·üýÓ¢,
‚GîÌî ÁîüýÓî ýÓîI, ‘ïI§ƒñ ŒîI ;Óî•î/’ ¯ÐIû‚ ãî¡I =Û»Ì
aî¢, éîã¯î‚îÓ ·î ïsüý䯢ãîïÌ aî¢ ¢î/ ‘ïÅcïÌÌ ¯î¢î ý¯üýÓ
;Ì ïaüýpXüýuÌ ¯î¢î ÁîüýÓî ÓîüýU ¢î/’ ÌîÅIûüýâÌ IÔ±¢îË
ŒîI·ï¦• ï·¢Êîüýã ¯üýÌî¯IîÌðÌ aî<üý‚ =Û»Ìüýã·ð ‚˜U‚
ãî¡I >„Å/ ÌîÅIûüýâÌ =Û»ÌÁî·¢î ï¢üýË =Ú»Ì-:ï·Û»îãðüý•Ì
Åüý¢ ¢î¢î :îÉÍ ¯ÐÛ£ eîUüý‚ ¯îüýÌ/ ýã ¯ÐÛ£ C ¯Ðãüý_
wóIïc ¢î/ Ý¡ñ ApóIó< ·ÓîÌ ¯ÐîUî¡ñï¢I ¯üý·ÍÌ ï馕ñ-ÅñãÓÅî¢
ÁïN·î•ð ãée-ãî¡üýIÌî ‘¯ÌÅ’ >¯ÓïÀÌ e¢Ê ýÉÅ¢ ¯îïŒÍ·
;üýÌI ÌIÅ
ã·ïIcñüýI ‚óbc IÌüý‚ aî<üý‚¢ ÌîÅIûâC >ï¢Ú Ú‚üýI ‚î<
aî<üýc¢/ ‚GîÌ Iîüýc ¡ÅÍ ¢ðï‚ÚîåŠ ïIÇ»î ý•üýÚîšî̯ЕîËð ¯ÐIÔ±
ïéüýãüý· ¯ïÌUïy‚ ¢Ë/ ýÉ ¯ÌÅ >¯ÓïÀÌ IŒî ï‚ï¢ ·üýÓ¢
ýã< ¯ÌÅ >¯ÓïÀÌ eU‹ Ú‚Í-ãîüý¯Q ¢Ë/ ÌîÅIûüýâÌ
Áî·¢îË ¯üýÌî¯IîüýÌÌ eU‹ :ï¡IîEÚ ýQüý‰< å»îŒÍéð¢,
Ú‚Íé𢠌îüýI ¢î/ ‘;ïÅ’ ÅîŒî ý‚îüýÓ& ;ïÅÌ ¢î¢î å»îŒÍ,
¢î¢î Ú‚Í/
¯üýÌî¯IîÌ ãÇ»üý¬ ÌîÅIûüýâÌ A< ¯ÉÍüý·Qy ýÉ I‚pî
ÉŒîŒÍ ïcÓ ÌîÅIûâüý•üý·Ì ï¯ÐË ïÚÞÊ ï·üý·Iî¢üý¦•Ì eð·¢·ù„
Å¢ ï•üýË ¯uüýÓ< ‚î ýpÌ ¯îCËî ÉîË/ ï·üý·I•
‘¯üýÌî¯IîÌ’ ï·ÞüýË Tñ·< ãüýa‚¢/ ÌîÅIûüýâÌ Åüý‚î,
¯ÐîUî¡ñï¢I ÁïN·î•ð ãî¡Iüý•Ì ãüý_, <EüýÌïe-ïÚïQ‚
ï·üý·Iî¢üý¦•Ì ¯ÌƯÌîU‚ ýÉîU ïcÓ ¢î/ Ì·ð«¢îŒ
ÌîÅIûâüý•·üýI åÈÌy IüýÌ ïÓüýTïcüýÓ¢, ‘·ê ãî¡üýIÌ ·ê
ãî¡¢îÌ ¡îÌî#ý¡Ëîüý¢ ý‚îÅîÌ ïÅïÓ‚ éüýËüýc ‚îÌî’/
ÌîÅIûüýâÌ A< ý¡Ëîüý¢Ì ýŒüýI ï·üý·Iî¢üý¦•Ì ý¡Ëî¢
·êüýQüý‰< ïÁ¨£/ ï·üý·I• ýÉ ¡ÅͯÐIüýÔ±Ì :ï¡IîÌð ýã<
¡ÅͯÐIÔ± ýI·Ó ã· ÁóüýÓ ¯ÌÅ-=ï´‚Ë Óð¢ éCËîÌ IŒî
·üýÓ ¢î/ ï·üý·I•C ·ï]üýÅÌ Åüý‚î ï馕ñ¡üýÅÍÌ ÉñïNï¢á,
>¯üýÉîU·î•ð IîrîüýÅî Uüýu ‚óÓüý‚ >‹ãîéð/ ãî¡îÌy
·ÎîíãÅîüýeÌ ã•ãÊÌî AIãÅË ¯üýÌî¯IîÌ ¡üýÅÍ Tñ·< Å¢
ï•üýËïcüýÓ¢/ ãî¡îÌy ·ÎîíãÅîeðÌî aî-·îUîüý¢Ì IóïÓüý•Ì
:·èîÌ >¨£ï‚ ãî¡üý¢ ãüýaà éüýËïcüýÓ¢/ ï·üý·I• 1893-
AÌ ¯Ì ÉT¢ ;üýÅïÌIîË ·Nû‚îÌ ãñ·îüý• TÊîï‚Åî¢ C ·Nû‚î
ï•üýË :üýŒÍî¯îeÍ¢QÅ ‚T¢ ï‚ï¢C ¯üýÌî¯IîüýÌ Åüý¢îüýÉîUð
éüýËïcüýÓ¢/ ï·üý·I ¯üýÌî¯IîüýÌÌ ‘¢¦•¢‚„º’ ï¢üýË
UÁðÌÁîüý· ïa§ƒÌ‚/ ýI·Ó ãéî¢ñÁ÷ï‚ ï•üýË ¯üýÌî¯IîÌ ãî¡¢
‚GîÌ >üý™ÚÊ ¢Ë, ‘eðüý· ýã·î’ C ‘eðüý· ý¯ÐÅ’ A< •ñ<üýI ï‚ï¢
ãÅîŒÍI IüýÌ ‚óÓüý‚ aî¢/ ;ˆî¢ñÁ÷ï‚ C ãÅî¢ñÁ÷ï‚< ‚GîÌ
ýã·î•ÚÍüý¢Ì ÅõÓãõ‰/ ‚üý· •ÚÍ¢ ;Ì ¯ÐîüýËîïUI eU‹ ý‚î
ã·ãÅË ïÅüýÓïÅüýÚ ÉîË ¢î/ ï·üý·Iî¢üý¦•Ì ýQüý‰C ÉîËï¢/
¯üýÌî¯IîüýÌÌ e¢Ê ýÉ :ŒÍ ÓîüýU ýã< :ŒÍüýI ïZüýÌ ¢î¢î å»îŒÍ
C Úüý‚ÍÌ Crî¯uî/ :üý¢I ãÅË Áî··îüý•Ì IóéüýI ï·üýÁîÌ
éüýË ;ÅÌî ‚î ÁóüýÓ Éî</ ÁóüýÓ Éî< ¯üýÌî¯IîÌ IÌî ·î ¢î-
IÌîÌ ý¯cüý¢ ÓîÁ-Qï‚Ì ¢î¢î eïpÓ ïéüýãüý·Ì IŒî/ Éîüý‚
AÅ¢ ¢î éË ‚îÌ e¢Ê •ñ-AIpî >•îéÌy ý¯Ú IÌî ÉîI/
2 AïŒIîÓ :ÊîüýãîïãüýËÚ¢ ï·üý·Iî¢üý¦•Ì AIîï¡I ·Nû‚îÌ
ïÚIîüýUîÌ ¡ÅÍÅéîãÁîË ·Nû‚î ý•CËîÌ ¯Ì ;üýÅïÌIîË
ï·üý·Iî¢üý¦•Ì ý·Ú ¯ïÌïaï‚ éüýËïcÓ/ A< :¢ÊÌIÅ ï馕ñ
㨣ÊîãðÌ ãüý_ :üý¢üýI< ;Óî¯ IÌüý‚ aî¢/ 1894 ãîüýÓÌ
26
·ã§ƒIîüýÓ ï·üý·Iî¢üý¦•Ì ãüý_ ¯ïÌaË éÓ TÊîï‚Åî¢
ý·éîÓî·î•I ¯ÐËî‚ CïÓ ·ñüýÓÌ åŠð ãîÌî aî¯ÅÊî¢ ·ñüýÓÌ
ãüý_/ ãîÌî ·ñÓ ¯ÐaóÌ ãƯï„Ì :ï¡IîÌð/ ‚GîÌ ¯üýÌî¯IîÌ
·îã¢î UÁðÌ/ I‚e¢üýI ýÉ ãîéîÉÊ IÌüý‚¢ ï‚ï¢/
ï·üý·I• ‚GîüýI sîIüý‚¢ ¡ðÌîÅî‚î ·üýÓ/ ¡ðÌîÅî‚î ýI·Ó
ýÉ ï·üý·I• C ï·üý·Iî¢üý¦•Ì ÌîÅIûâ ïÅÚ¢üýI :ŒÍãîéîÉÊ
IüýÌïcüýÓ¢ ‚î-< ¢Ë, ï·hî¢ð eU•ðÚa« ·ãñüýIC ãéîË‚î
IüýÌïcüýÓ¢/ AÅ¢Ið ï·üý·I• ï·üýÌî¡ð çîïsÍC ‚GîÌ
ãîéîÉÊ·ïl‚ ¢¢/ ï·üý·I• ÉT¢ ;üýÅïÌIîË ‚T¢ ýãTîüý¢
ïμÓÎï¯Ì ý·Ú ïéïuI/ 1889 ïTÎçîüý¿ ¯ÐIîïÚ‚ éüýËïcÓ
:Êî©Ññ Iîüý¢ÍïUÌ ¯Ð·¬ ‘The problem of our age is
proper administration of wealth, so that the ties of
brotherhood may still bind together the rich and
poor in harmonious relationship.’ Iîüý¢ÍïU Åüý¢ IüýÌ¢
;¡ñï¢I ·uüýÓîüýIÌî ýãüýIüýÓ Ìîeîüý•Ì Åüý‚î ‚Gîüý•Ì
>„̯ñÌôÞüý•Ì e¢Ê ãƯ• eïÅüýË ÌîTüý·¢ ¢î/ ãƯüý•Ì A
:¯·Ê·éîÌ/ <EÓÊî©-;üýÅïÌIîË ãƯüý•Ì C¯Ì IÌ aî¯üýc/
‚îcîuî ãƯ• ýÌüýT ýUüýÓ ‚î >„̯ñÌôÞüý•Ì :IÅÍyÊ IüýÌ
‚óÓüý‚ ¯îüýÌ/ ‚îÌ ýŒüýI ýwÌ ÁîüýÓî e¢å»îüýŒÍ ãƯ• ï·‚Ìy/
Aüý‚ Åù‚ ãƯ•ÚîÓð ·ÊïNÌ åÈùï‚C ÌQî ¯îüý·, ý·Ú ¢îÅ-ÉÚ
éüý·/ ¡¢ð C •ïÌüýŸÌ Åüý¡Ê å»îÁîï·I ·¬ò‚î Uüýu >rüý·/
1893-¯Ì·‚Íð ;üýÅïÌIî-<EÓÊîüý© ï·üý·I• ÉT¢
ÃîÅÊÅîy ‚T¢ ýã-•ñ< ý•üýÚ ïμÓÎï¯Ì ·îeîÌ ý·Ú ÁîüýÓî/
ÁîÌüý‚Ì Åüý‚î ï·eîï‚-Úîïã‚ ý•üýÚÌ ãî¡îÌy Åî¢ñÞ A<
ïμÓÎï¯Ì ÅïéÅî ý‚Å¢ :¢ñ¡î·¢ IÌüý‚ ¯îüýÌ¢ ¢î/ ý•ÚðË
ÌîeîÌî <EüýÌe ;ÅüýÓ ý•üýÚÌ e¢Ê •î¢ IüýÌ¢ ·üýp ‚üý·
;üýÅïÌIî-<EÓÊîüý©Ì ·uüýÓîI ïμÓÎï¯çüý•Ì ÅïéÅîÌ
‚óÓ¢îË ‚î ;Ì AÅ¢ Ið— <EÓÊî©-;üýÅïÌIîÌ A<
ïμÓÎï¯çüý•Ì :ŒÍ•îüý¢Ì ýaéîÌî aï̉ ý•TüýÓ
ï·üý·Iî¢üý¦•Ì ;aîÉÍ ÌîÅIûâüý•· éËüý‚î ·Óüý‚¢ ·uüýÓîüýIÌ
‘¢μÌ-aîIÌ’/ ÉüýÚÌ <bcî, ¢îÅ ý·Ì IÌ·îÌ <bcî/ ‚üý·
ýÓîIXüýÓî  TîÌî¯ ¢Ë/
ï·üý·I• AIïp ïaïrüý‚ ïÓüýTïcüýÓ¢ ãîÌî ·ñÓüýI ýÉ
ï‚ï¢ Aüýã ý¯Gÿüýcüýc¢ ·ÎôIïÓüý¢/ Swami Vivekananda :
New Discoveries UÐüýªÌ ÌaïË‚î ýÅïÌ Óñ< ·îIÍ
ï·üý·Iî¢üý¦•Ì A< ·ÎôIïÓ¢ ¯üý·ÍÌ •ðZÍ ï··Ìy ï•üýËüýc¢/ A<
ï··ÌüýyÌ ïÚüýÌî¢îÅ ýÚÞ Óuî</ ýI¢ Óuî<– ·ÎôIïÓ¢
;üýËîe¢ IüýÌïcüýÓ¢/ ¢î¢î ï·ÞüýË ·Nû‚î ï•üýËüýc¢ ï馕ñ
㨣Êîãð ï·üý·I•/ 1895 ãîüýÓÌ 20 eî¢ñËîïÌ ‚GîÌ ·Nû‚îÌ
ï·ÞË ‘Ideals of Womanhood,— Hindu,

Mohammedan and Christian.’ ï·üý·I• ¯îÜaîüý‚Ê
å»üý•Ú ï·ÞüýË ÉT¢ ïIcñ ·Óüý‚¢ ‚T¢ ï¢üýeÌ ý•üýÚÌ
ý¢ï‚·îaI ï•IXïÓ ‚óüýÓ ¡Ìüý‚¢ ¢î ý‚Å¢/ AÅï¢üý‚<
ïTÎçî¢ ïÅÚ¢îïÌÌî ¢î¢î ¯ñïåƒIîË ÁîÌ‚ ãÇ»üý¬ ý¢ï‚·îaI
IŒî ¯ÐaîÌ IÌüý‚¢/ ÁîÌ‚ :ãüýÁÊÌ ý•Ú, ýãTîüý¢ ïÚÝüýI
ÅîüýËÌî ãîUüýÌ ï·ãeÍ¢ ý•Ë, ýÅüýËüý•Ì ¯ñïuüýË ÅîÌî éË/
ÁîÌüý‚Ì ý¢ï‚·îaI ï•IXïÓ ïÅÚ¢îïÌüý•Ì ¯ÐaîÌ-¯ñïåƒIîË
:ï‚Ìïn‚ éüýË ¯îÚaîüý‚ÊÌ Åî¢ñüýÞÌ Iîüýc ý¯Gÿüýcîü‚/ ãüý_
ŒîI‚ ï·ïa‰ ã· cï·/ ï·üý·I• å»îeî‚Êüý·î¡•ð°ƒ 㨣Êîãð/
‚î< Aã· IŒî <EüýÌïe ÁîÞîÌ ·Nû‚îË ·Óüý‚¢ ¢î/ ÁîÌ‚
ãÇ»üý¬ ÁîüýÓî-ÁîüýÓî IŒî< ï·üý•ïÚüý•Ì Iîüýc ·Óüý‚¢/ ·îEÓî
ýÓTî¯üý‰ :üý¢I-eîËUîüý‚< ÁîÌ‚ðËüý•Ì IóãEäJîÌ ï¢üýË ‚ð·Î
ŧƒ·Ê ;üýc/ ·ÎôIïÓüý¢ ÁîÌ‚ðË ¢îÌðÌ ;•ÚÍ ï·ÞËI <EüýÌïe
·Nû‚îË ÁîÌ‚ðË ¢îÌðüý•Ì :·èîU‚ •ñï·Í¯îI ãÇ»üý¬, ÁîÌ‚ðË
ï·¡·îüý•Ì •ñ•ÍÚî ãÇ»üý¬ ï‚ï¢ ïIcñ ·üýÓ¢ï¢/
‚îüý‚ ý·eîË ï·ÌN éüýËïcüýÓ¢ ÌÅî·î< ãîüýIÍüýÓÌ
ã•ãÊÌî/ ï·üý·I• ;üýÅïÌIîË ïUüýËüýc¢ >ï¢Ú Ú‚üýIÌ
¢üýËÌ •ÚüýI/ ï·üý·Iî¢üý¦•Ì ;üýU ;üýpÌ •ÚüýI ;üýÅïÌIîË
éîïeÌ •ñ< ÁîÌ‚ðË ÌÅyð& ;¢¦•ðüýUî¯îÓ ýÉîïÚ ;Ì ÌÅî
·î</ ;¢¦•ðüýUî¯îÓ ýÉîïÚ ;Ì ÌÅî ·î</ ;¢¦•ðüýUî¯îÓ
ýÉîïÚ 1886 ãîüýÓ ý¯¢!ïãÓüýÁï¢Ëî ýÅïsIÊîÓ IüýÓe ýŒüýI
ïsïUÐ ÓîÁ IüýÌ ý•üýÚ ïμüýÌïcüýÓ¢/ ‚GîÌ A< IîÓî¯îï¢
ïsï[üýË ¯uîüýÚî¢î IÌîÌ É‚Iî|üýI ÌQyÚðÓ ï馕ñÌî ÁîüýÓî
ýaîüýT ý•üýT¢ï¢/ ïI§ƒñ ;¢¦•ðüýI ãŌ͢ IüýÌïcüýÓ¢ ïTÎçî¢
ïÅÚ¢îïÌÌî& >¨£‚ ïTÎç¡üýÅÍÌ c‰cîËîË :¢ñ¨£‚ ï馕ñ¡üýÅÍÌ
¢îÌð ;¢¦•ðüýI ï¢üýË ;ãüý‚ ‚GîÌî ‚‹¯Ì/ ;üýÅïÌIîË
ïUüýËïcüýÓ¢ ;¢¦•ðÌ ý•üýÚÌ ;üýÌI ýÅüýË ÌÅî·î</ ÌÅî·î<
‚GîÌ ‘The High Caste Hindu Woman’ ·<ïp >‹ãUÍ
IüýÌïcüýÓ¢ ;¢¦•ðüýI/ ;¢¦•ð ý•üýÚ ïμüýÌ ïIcñï•üý¢Ì Åüý¡Ê<
ÅîÌî Éî¢/ ÌÅî ·î< ‚GîÌ ý•üýÚÌ >¨£ï‚Ì e¢Ê ;üýÅïÌIîÌ
ïÅÚ¢îïÌüý•Ì Iîc ýŒüýI :ŒÍãîéîÉÊ UÐéy IüýÌïcüýÓ¢/
ïÅÚ¢îïÌÌîC ‘:¢ñ¨£‚’ ¡üýÅÍÌ ‘:¢ñ¨£‚’ ý•üýÚÌ Åî¢ñüýÞÌ e¢Ê
:ŒÍ·ÊË IÌüý‚ ý¯üýÌ TñïÚ/ Aüý‚ ý‚î Ý¡ñ pîIîÌ ã•!·Ê·éîÌ
éüýbc ¢î, ;üýÅïÌIîÌ C ïTÎç¡üýÅÍÌ ÅïéÅîC ¯ÐaîïÌ‚ éüýbc/
Aï•üýI ·ï]üýÅÌ Åüý‚î ï·üý·I•C Åüý¢ IüýÌ¢
¯ïÌüýÚîï¡‚, ãEäJû‚, ¯ñ¢eÍðï·‚ ï馕ñ¡üýÅÍÌ ‚óÓ¢î ý¢</ ‚î<
‚GîÌ ¯üýQ ý•Ú C ï馕ñ¡üýÅÍÌ ý¢ï‚·îaI ï•üýIÌ IŒî ·üýÓ
pîIî aîCËî ý•ÚüýŸîé, :ÅÉÍî•îIÌ Iîe/ ;·îÌ ÌÅî·î<
ãîüýIÍüýÓÌ ã•ãÊÌî Éï• ï·üý·Iî¢üý¦•Ì ¯ÐaîïÌ‚ ÅïéÅî層‚
ÁîÌ‚ÌÅyðÌ ;•üýÚÍÌ ï·üýÌîï¡‚î ¢î IüýÌ¢ ‚îéüýÓ
;üýÅïÌIîÌ Åî¢ñüýÞÌ Iîüýc ‚Gîüý•Ì ÅñTÌQî éË ¢î/ ï馕ñüýÅüýËÌî
27
;üýÌI ÌIÅ
Éï• AÅ¢ ã· ÁîüýÓîÁîüý·< ŒîüýI ‚îéüýÓ ‚îüý•Ì ïÚQîÌ e¢Ê,
ãîÅîïeI >¨£Ëüý¢Ì e¢Ê ;üýÅïÌIîÌ ïμÓÎï¯çÌî pîIî
ý•üý·¢ ýI¢– pîIî ‚óÓüý‚ ýUüýÓ ÌÅî·î< ãîüýIÍüýÓÌ ã•ãÊÌî
A·îÌ ãÅãÊîÌ ãÇÈñTð¢ éüý·¢/ ï·üý·I• ‚GîÌ ·Nû‚îË
·üýÓïcüýÓ¢, >ba·yÍðË ï馕ñüý•Ì ·îÓï·¡·îÌî ãîÅîïeI ï·ï¡üý‚
ãñÌïQ‚/ ÌÅî·î< ãîüýIÍüýÓÌ ã•ãÊüý•Ì :ïÁÅ‚ ·îÓï·¡·îÌî
ïrIÅüý‚î ýTüý‚ ¯î¢ ¢î, ¯Ðë‚ é¢/ ï馕ñãÅîe ýÅüýËüý•Ì ýÉ
Tñ· ãÇÈî¢ IÌ‚ AÅ¢ ¢Ë, ý•üýÚ ï馕ñ ï·¡·îüý•Ì :ï¡IîÌ
ÌQîÌ e¢Ê Óuüý‚ éüýbc/ ï¢üýeÌ eð·¢ ï•üýË ýã ÍË ã‚Ê
:¢ñÁ· IüýÌïcüýÓ¢ ÌÅî·î</ ï·üý·Iî¢üý¦•Ì å»üý•üýÚÌ ÅñTÌQîÌ
ýIÿÚüýÓ ýã ã‚Ê ‘:¯î·ù‚’ éËï¢/ Óuî< eüýÅ >rÓ/ ýã
Óuî<üýËÌ ·îïI IŒî ŒîI& ATîüý¢ ýI·Ó AIpî IŒî
ýTËîÓ ÌîTî eÌôïÌ ¯üýÌî¯IîüýÌÌ A< ·ù„ Ú‚Í C
å»îŒÍãîüý¯Q/ ãîüý¡ ÌîÅIûâ ¯üýÌî¯IîÌüýI ·üýÓïcüýÓ¢,
‘ïaüýpXüýuÌ ¯î¢î/’
·ÎôIïÓüý¢ ï·üý·Iî¢üý¦•Ì ¯ÐŒÅ ï•üýIÌ ·Nû‚î :·ÚÊ ÉüýŒà
ãÅî•ù‚ éüýËïcÓ/ ï·üý·I• ·ÊïNU‚ ¯üý‰ ‚GîÌ ãîμüýÓÊÌ
IŒî eîï¢üýËïcüýÓ¢ ïÅüýãã CïÓ ·ñÓüýI/ ïÓüýTïcüýÓ¢
ï·üý·I•, ·ÎôIïÓ¢ AïŒIîÓ ýãîãî<ïpÌ ã•ãÊÌî ¢îïI ¯ÐŒüýÅ
ýÁüý·ïcüýÓ¢ ï馕ñ ¡ÅÍ-ãEäJûï‚ ï·ÞËI ·Nû‚î ·ÎôIïÓ¢·îãðÌ
Åüý¢îüýÉîU ý‚Å¢ ;IÞÍy IÌüý· ¢î/ ïI§ƒñ IüýÌüýc/ ¯ÐîË ;p-
ýÚî e¢ :ïÁeî‚ Åî¢ñüýÞÌ ¢îïI eÅîüýË‚ éüýËïcÓ
ï·üý·Iî¢üý¦•Ì ·Nû‚îË/ ï·üý·I• ÉT¢ A< ¯‰ ïÓüýTüýc¢
‚T¢ ÌÅî·î< ãîüýIÍüýÓÌ ãüý_ ‚GîÌ ï·üýÌî¡ ÝÌô éËï¢/ ÌÅî·î<
ãîüýIÍüýÓÌ ãüý_ ï·üý·Iî¢üý¦•Ì ýÉ ï·üýÌî¡ ýÚÞ¯Éͧƒ ‚îÌ
AIÌIÅ Ìμî-ï¢ß¯ï„ éÓ/ ï·üý·Iî¢üý¦•Ì ¯üýQÌ Åî¢ñÞe¢
eî¢îüýÓ¢ ï·üý·I• ‚GîÌ ·Nû‚îË ï馕ñ-ÌÅyðüý•Ì ;•ÚÍ
:·èîÌ IŒî ·üýÓüýc¢, ï馕ñ ï·¡·îÌî ýÉ ‘;•ÚÍ’ :·èîË
ŒîüýI¢ ‚îÌ IŒî ·üýÓüýc¢/ ýã< ;•ÚÍ ýŒüýI ï·aóÊ‚ ·î僷
ãîÅîïeI :·èî ‚GîÌ ·Nüý·ÊÌ ï·ÞË ¢Ë/ A ýÉ¢ A-C éË,
C-C éË ãÅüýjî‚î/ ãüý¦•é ý¢< å»îeî‚Êüý·î¡ ;Ì ¯üýÌî¯IîÌ
•ñ< ·üýuî ·îÓî</
ïTÎçî¢ ïÅÚ¢îïÌüý•Ì :¢ñUîÅð ÁîÌ‚ðËÌî ï·üý•ïÚ
‘>¯IîÌI’ ãéüýe< ¯î¢/ ï·üý·I• aî<ïcüýÓ¢ ‚GîÌ
¯ïÌIïÔ±‚ ï馕ñ¡üýÅÍÌ ;•üýÚÍ ýã·î aîÓîüý¢îÌ e¢Ê ï·üý•ïÚ
:¢ñ•î¢/ ãüý¦•é ý¢< A< :¢ñ•î¢ ;•îË IÌîÌ Iîe Iïr¢/
ïTÎç¡ÅÍî·ÓÇ»ð ÁîÌ‚ðËüý•Ì e¢Ê, ‚Gîüý•Ì ýã·îIîüýÉÍÌ e¢Ê
;ïŒÍI :¢ñ•î¢ ï•üýÓ ï¢üýeüý•Ì >¨£‚ ïTÎç¡ÅÍ ãÇ»üý¬
ï·üý•ïÚüý•Ì ý·Ú ‚ûï°ƒ eîüýU/ ýã ‚ûï°ƒ ï馕ñ 㨣ÊîãðüýI pîIî
ï•üýÓ ýI¢ eîUüý·– ‚îéüýÓ ï·üý·I•üýI Iîe IÌîÌ e¢Ê
:ŒÍ ãîéîÉÊ ýI¢ IÌüý·¢ ‚GîÌî– ï·üý·Iî¢üý¦•Ì ·ÊïNüý‡Ì pîüý¢
;üýÌI ÌIÅ
ýI> IÌüý‚< ¯îüýÌ¢/ ïÅüýãã CïÓ ·ñÓ ï·üý·Iî¢üý¦•Ì ·ÊïNüý‡
ÅñY/ ï·üý·Iî¢üý¦•Ì ‘ïÅÚüý¢’ ‚GîÌ :ŒÍ ãîéîÉÊ ‚î< ¯îCËî
ÉîË/ ‚üý· :ŒÍ< :¢üýŒÍÌ ÅõÓ/ ÁîÌüý‚Ì ¯üýÌî¯IîüýÌÌ e¢Ê
ïÅüýãã CïÓ ·ñÓ ýÉ :ŒÍ·ÊË IÌïcüýÓ¢ ‚îÌ IîÌy ýI·Ó
ï·üý·I• ¢¢/ :¢Ê ÉñïNC ïcÓ/ A ¯Ðãüý_ ÁïU¢ð
ï¢üý·ï•‚îÌ ïaïrÌ AIïp :EÚ >šîÌ IÌî ýÉüý‚ ¯îüýÌ/
3 ;¢ñU‚Ê ÓîüýÁÌ e¢Ê< ï馕ñ¡üýÅÍÌ ¯üýÌî¯IîÌ·Îüý‚ ãéîË‚î
ÅîUÍîüýÌp ý¢îüý·üýÓÌ Iîüýc ï·üý·I• :·ÚÊ ÁîÌüý‚Ì
:¬IîÌ ï•IïpÌ IŒî ÓñüýIî¢ï¢/ ÁîÌüý‚Ì :¬IîÌ ï•üýIÌ
IŒî TñüýÓ< ·üýÓïcüýÓ¢ ‚GîüýI, AIïp ïaïrüý‚/ ÅîUÍîüýÌp
ý¢îüý·Ó ÁîÌüý‚ Aüýã Iîe IÌüý‚ aî<üýÓ¢/ ïμÓÎï¯çüý•Ì
Åüý‚î pîIî ï•üýË •îËÅñN éCËîÌ ¯î‰ð ïÅã ÅîUÍîüýÌp ý¢îüý·Ó
ïcüýÓ¢ ¢î/ Aüý•üýÚ Aüýã ýã·îIîüýÉÍ ÁîÌüý‚Ì Åî¢ñüýÞÌ ãüý_
ïÅüýÚ ýUüýÓ¢ ï‚ï¢& ÅîUÍîüýÌp ÁîÌüý‚Ì e¢Ê ‘ï¢üý·ï•‚î’/
ï·üý·I• ‚GîÌ ýã·îÌ ;•üýÚÍ ýÉ ‘ãÅî¢ñÁ÷ï‚’-Ì IŒî
Áî·ïcüýÓ¢, eðüý·üý¯ÐüýÅÌ IŒî Áî·ïcüýÓ¢ ï¢üý·ï•‚îÌ Iîüýe
‚î ýÉ¢ ·î僷îïË‚ éÓ/ A< ï¢üý·ï•‚îÌ ïaïrüý‚ ïμÓÎï¯ç
ïÅüýãã CïÓ ·ñüýÓÌ IŒî ;üýc/
1898 ãîüýÓÌ 10 ýμ·ÎôËîïÌ ¯îIÍ ïçÑüýpÌ ;¯î‚·îãèî¢
ýŒüýI éÊîÅ© •Æ¯ï‚üýI ïaïr ïÓTüýc¢ ï¢üý·ï•‚î/ ‚îüý‚ ;üýc
CïÓ ·ñüýÓÌ ¢·Ê ï馕ñ ¡ÅÍüýI ãéîË‚î IÌîÌ ïÁ¨£ ÉñïN/
ïÓüýTüýc¢ ï¢üý·ï•‚î,
Mrs. Boole declares that the Theosophical
Society is the stalking horse of the Russian
Government. It is certain that members of the
Theosophical Society have in the recent crisis
been inciting the people to sedition and mutiny
against us. On the contrary not only has the
New Hinduism found its first firm foothold in
the USA and in London, but every one who
has joined it actively is passionately loyal to
England. When the Swami is in India at least
as regards the Hindu Section of the
Community there will be no sedition or the
shadow of it. I do think— don’t you?— that
the thing is broad enough to appeal to other
28
sections in England outside the Missionary-
senders...
ï¢üý·ï•‚îÌ ïaïrüý‚ ïÅüýãã CïÓ ·ñüýÓÌ ýÉ IŒî ¯ÐIîïÚ‚
éüýËüýc ‚îüý‚ ä¯à< ·Óî éÓ ¢·Ê ï馕ñ¡üýÅÍÌ IÅÍðüý•Ì ãîéîÉÊ
IÌîÌ ÅõÓ IîÌy ;¢ñU‚Ê ;•îË/ ;üýÅïÌIî-<EÓÊîüý© A<
¢·Ê ï馕ñ¡ÅÍ ãéîË‚î C ¯Ðï‚áî ý¯üýËüýc/ ‚î< ¢·Ê ï馕ñ¡üýÅÍÌ
IÅÍðÌî IT¢C <EÓÊîüý|Ì ï·Ìôüýš ÞuɧŠð éüý· ¢î/ ‚Gîüý•Ì
IÌüý‚ ïÅüýãã CïÓ ·ñÓ ;UÐéð/ ïŒCãïμçüý•Ì ãüý_ ÌîïÚËîÌ
ýU Ìîeüþ¢ï‚I :Gî‚î‚ ïcÓ ïI ¢î :Œ·î ‚î ãîüýé·üý•Ì
ÌôÚ-Áðï‚ ãnî‚ IÔ±¢î, ýã ;üýÓîa¢î ;¯î‚‚ ÅñÓ‚óï·
ŒîI/ ïÅüýãã CïÓ ·ñÓ ÌôÚüý•Ì ãüý_ ïŒCãïμçüý•Ì :Gî‚îüý‚Ì
ï·ÞüýË ï¢ïÜa‚ éüýÓC A ï·ÞüýË ‚ŒÊï¢ÁÍÌ ;üýÓîa¢î cîuî
ïãšîüý§ƒ >¯¢ð‚ éCËî Éîüý· ¢î ýIîüý¢î/ ‚üý· ApóIó ý·îjî
Éîüýbc ¯üýÌî¯IîüýÌÌ e¢Ê pîIî ý•CËîÌ ý¯cüý¢ ýI·Ó
ïμÓÎï¯Ì ;üý·U ¢Ë, Ìîeüþ¢ï‚I >üý™ÚÊC ïOËîÚðÓ/
ïÅÚ¢îïÌüý•Ì ãEä¯üýÚÍ ·î<üýÌ ýÉ ãETÊîUïÌá ï馕ñÌî ÌüýËüýc¢
‚Gîüý•Ì <EÓÊî©-;üýÅïÌIîÌ ¯Ðï‚ :¢ñU‚ ÌîTüý‚< :ŒÍãîéîÉÊ
IÌüý‚ aî¢ ·ñÓ/ ýI ·üýÓ ¯üýÌî¯IîÌ å»îŒÍÚõ¢Ê—
ÅîUÍîüýÌp ý¢îüý·Ó :·ÚÊ ïÅüýãã CïÓ ·ñüýÓÌ ýŒüýI 廂§Š
¡îÌîÌ Åî¢ñÞ/ ÁîÌüý‚Ì å»î¡ð¢‚î ;üý¦•îÓüý¢ ï¢üý·ï•‚îÌ
:·•î¢ UÁðÌ/ ï·üý·I•C ýÅîüýp< ãîüýé·üý•Ì ¡îÅî¡Ìî
ïÅ¢ïÅüý¢ 㨣Êîãð ¢¢/ ï·üý·Iî¢üý¦•Ì ¯ÐËîüýyÌ ¯Ì :·ÚÊ
ÁîÌ‚·üýÞÍÌ ï·¯×··î•ð å»î¡ð¢‚î ãEUÐîüýÅ ï¢üý·ï•‚îÌ
ãéüýÉîüýUÌ ï·ÞËïp ï·üý·Iî¢üý¦•Ì XÌôÁî<Ìî ÁîüýÓî Åüý¢ ýÅüý¢
ý¢¢ï¢/ Ìîeüþ¢ï‚I ·ÊïN‡ ïéüýãüý· ï¢üý·ï•‚îüýI ýÅüý¢ ï¢üý‚
‚GîÌî ¢îÌîe/ ýI¢— ¯üýÌî¯IîÌ C ýã·î¡üýÅÍÌ Iîe
Ìîeüþ¢ï‚I aîüý¯ ·¬ éüýË ÉîI, A ‚GîÌî aî¢ï¢/
·ï]ÅüýI ·üýÓïcüýÓ¢ ÌîÅIûâ, ‘ý‚îÅîÌ ãî¡Ê ïI ýÉ ‚óïÅ
¯üýÌî¯IîÌ IüýÌî–’ ·ï]Å ¯üýÌî¯IîÌ IÌîÌ IŒî Áîüý·¢ï¢/
㨣Êîãð ï·üý·I• ýÁüý·ïcüýÓ¢/ ‚üý· ýã< ¯üýÌî¯IîüýÌÌ ãî¡
¯õyÍ IÌî ãée ¢Ë/ ýã< ãî¡ ¯õyÍ IÌîÌ ãî¡Ê Éîüý•Ì ýã<
ï·üý•ïÚÌî I‚ÌIÅ Úüý‚Í ýÉ pîIî ý•Ë/ ¯üýÌî¯IîüýÌÌ A<
Ìîe¢ðï‚ Áî··îÌ ï·ÞË& ýãIîüýÓ, A·E AIîüýÓC/

AIïp å»bc ãμÌ
:ïÅ‚îÁ ÌîË
CïÌ ·îeîÌ, Tîïu ·îCïÓ, ¢Ëî ·î®, ·ÌμTî¢î, ãîIïÌ
aî IîÓî¢, aóïuCËîÓî¢, ·ïÔ×ÅîÌî¢, ÓîÓIóGËî, éî>e Iîïe,
·îeîÌ ãð‚îÌîÅ, μîpI ý‚ïÓËî¢, ·ñÓ·ñïÓTî¢î, ·î‚îïãËî
UïÓ, Ióaî ZîïãÌîÅ, IîpÌî ¢ðÓ, ÚîéUn aI, Ióüý¦•CËîÓî aI,
·îÓñïI aI, Ú]Ì UïÓ&A ÌIÅ ;üýÌî :üý¢I ýcîüýpî ýcîüýpî
¯Ðîa𢠯îuî-ÅéÔ×î ï•ïÔ×Ì ýIüý« cïuüýË-ïcïpüýË ÌüýËüýc/
;•üý‚ A<ã· ¯îuî-ÅéÔ×î-·îeîÌ ï¢üýË< Uüýu >üýrïcÓ
ýÅîUÓ ãÇÐîp Úîéeîéîüý¢Ì ýãIîüýÓÌ Úîéeîéî¢î·î•/
ýÅüýËÌ ;·•îüýÌ Úîéeîéî¢ ÓîÓüýIÔ×îÌ ã•Ì •ÌeîÌ ïrI
>Óüýpî ï•üýI Uüýu ï•üýËïcüýÓ¢ AI :ïÁeî‚ ·îeîÌ/
ÓîÓüýIÔ×îÌ ¯Ðî_y cîïuüýË ýÉ Ìîåƒîpî ãÌîãïÌ ¯ïÜaÅ ï•üýI
ýãîeî aüýÓ ýUüýc, ÉîÌ •ñ-¯îüýÚ ýã< ãõa¢î-ÓV£ ýŒüýI< Ý¡ñ
ï·‚î¢-·îeîÌ-ý•îIî¢, ‚îÌ ¢îÅ aGî•ï¢aI/
•ñ-ïIüýÓîïÅpîÌ •ðZÍ A< ãÌÓ ¯ŒïpÌ :¢Ê ¯Ðîüý§ƒ 1650-
A ï¢ïÅÍ‚ éÓ μüý‚¯ñÌð Åãïe•/ >üý•ÊîNî Úîéeîéî¢-¯†ð
μüý‚¯ñÌð ý·UÅ/ ¯GîïaÓ ýZÌî ÚéüýÌÌ ¯ÐîË ýÚÞ ¯Ðîüý§ƒ :·ïè‚
μüý‚¯ñÌð Åãïeüý•Ì :¢Ê ¢îÅ&UïÌüý·Ì eîÇÈî Åãïe•/
μüý‚¯ñÌð Åãïeüý•Ì AT¢ :ï·ïÚÊ :¢Ê ¯ïÌaË/
Åãïe•ïpÌ aî̯îüýÚ cïuüýË ŒîIî ÅÚÓî¯îï‚Ì A‚ ·üýuî
·îeîÌ ÁîÌüý‚ ;Ì ;üýc ïI–
¯îüýÚ< ÌüýËüýc ;μUî¢ ·îeîÌ/ ATî¢IîÌ ýO‚î-ï·üýO‚î
ýI>< ;μUîï¢åƒî¢ ýŒüýI ;üýã¢ï¢/ ãIüýÓ< ÁîÌ‚ðË/
ýIîüý¢î AI IîüýÓ ;μUîï¢åƒî¢ ýŒüýI ;ãî ï·üýO‚îÌî
ATîüý¢ ïéE, ;TüýÌîp, ýÅCËî <‚Êîï•Ì ¯ãÌî ãîïeüýË
·üýãïcüýÓ¢/ ýã< ýŒüýI< AÅ¢ ¢îÅ éüýË ýUüýc/
¯õüý·Í ÓîÓüýIÔ×î, ¯ïÜaüýÅ μüý‚¯ñÌð Åãïe• ·î ;üýÌî AIpó
ï¯ïcüýË ÓîüýéîïÌ ýUp, >„üýÌ ¯ñüýÌîüý¢î ï•ïÔ×Ì ýÌÓ¯Œ ;Ì
•ïQüýy ;ãμ ;ïÓ ýÌîs C ¢‚ó¢ ï•ïÔ×Ì ýÌÓ¯Œ A<
;Ë‚îIîÌ AÓîIîÌ ãîüý·ïI ¢îÅ&Úîéeîéî¢î·î•/ ;Ì
AT¢ ãÌIîïÌ sîI ï·ÁîüýUÌ ÁîüýÞÊ A< AÓîIîÌ ¯ïÌaË ï•ïÔ×
ïãS/ ã°ƒ•Ú Ú‚î¿ðüý‚ ATî¢ ýŒüýI< ¯ïÌaîïÓ‚ é‚ ýÅîUÓ
29
;üýÌI ÌIÅ
¯ÐÚîã¢/ A< AÓîIîÌ ¯ÐÚîãï¢I •î¯p AT¢ >¡îC éüýÓC
·eîË ;üýc :ŒÍüþ¢ï‚I ï¢Ë§Šy/ >„Ì ÁîÌüý‚Ì ·îïyeÊ
·Ê·èîË ï•ïÔ× ïãüýSÌ :·•î¢ ÉüýŒà XÌô‡¯õyÍ/
aîCïÌ ·îeîÌ ýŒüýI< ¯ïÌOÅî ÝÌô IÌî ÉîI/ ýI¢– ¯Ð
·î ãðÅî¢î ·Ìî·Ì ãμÌ ÝÌô IÌüýÓ ýÁ‚üýÌ ÉîCËîÌ ý‚Å¢
•ÌIîÌ ¯üýu ¢î/ ã·ïIcñ< C¯Ì C¯Ì ý•Tî éË/ éGîpîéGîïpC
ý·ïÚ éË ·üýÓ ¯•ÉñUÓ Ÿô‚ :·ã¨£ éüýË ¯üýu/ μüýÓ
Tîï¢IQy ·îüý• TñGïpüýË ý•TîÌ <üýbcpî< éîïÌüýË ÉîË/
ýãIîüýÓÌ Úîéeîéî¢î·îüý•Ì ýÁÿüýUîïÓI ýI«ï·¦•ñ aîCïÌ
·îeîüýÌ< ÌüýËüýc ï•ïÔ× ýÅüýpÑîÌ UÁðÌ‚Å ýçÚ¢/ Ìîåƒî ýŒüýI
°×ÊîpμüýÅÍ ý¯ÿGüýcîüý‚ éüýÓ ¯ÐîË 30 ïÅpîÌ ·î 100 μóüýpÌ
ýaüýËC UÁðüýÌ ý¢üýÅ ýÉüý‚ éüý·/ ¢î, ;Åîüý•Ì ¯ïÌOÅî
Á÷UüýÁÍ ¢Ë, Á÷‚üýÓ< éüý·/
aîCïÌ ·îeîÌ aI ·î ýÅîu ýŒüýI ¯õ·Í ï•üýI eîÇÈî Åãïeüý•Ì
ï•üýI AïUüýË ÉîCËî aCuî Ìîåƒîpî, ÉîÌ •ñ-¯îüýÚ cïuüýË ÌüýËüýc
:ãETÊ ý•îIî¢-ï·¯ïy, ýUîpî eîËUîpîÌ ¢îÅ aîCïÌ ·îeîÌ/
Tñ· ý·ïÚ •ðZÍ ¢Ë/ ýÅüýÌüýIüýp ý•u ïIüýÓîïÅpîÌ/
ÅõÓ ãuI ýŒüýI ¯Ðï‚ 25#30-¯î :§ƒÌ I‚ ýÉ UïÓ
ýÁ‚üýÌÌ ï•üýI aüýÓ ýUüýc ‚îÌ ïéüýã· ÌîTî ÅñÚïIÓ/ UïÓ
ýÓîüýéCËîïÓ, aÌüýTCËîÓî¢ UïÓ, UïÓ ãüý„CËîïÓ,
aóïuCËîÓî¢ ¢îüýÅÌ A<ã· UïÓ-Ióaî ¡üýÌ AüýUîüý‚ ŒîIüýÓ
·ñjüý‚ ¯îÌüý·¢ ýIîüý¢î AIïp ï¢ï•Íà ¯üýyÊÌ ·îeîÌüýI ýI«
IüýÌ< éüýËüýc Aüý•Ì ¢îÅIÌy/ :GîIî·GîIî, å»Ô± ¯ÐüýèÌ ¯ŒXïÓ
ï•üýË ¯îÚî¯îïÚ •ñïp ï·¯Ìð‚ÅñTð ãî<üýIÓ ïÌIÚîC ïrI Åüý‚î
aÓüý‚ ¯îüýÌ ¢î/ ‚îÌ ãüý_ Éï• érî‹ IüýÌ ýIîüý¢î
ýÅîpÌ·î<I-äJópîÌ ·î <-ïÌIÚî éîïeÌ éË ‚îéüýÓ ý‚î ï¢ZÍî‚
Éî¢ep/ A<ã· ¯Œ ¯ïÌOÅîÌ ãÅË ;¯¢îÌ Åüý¢ éüý‚<
¯îüýÌ ATîüý¢ ;X¢ ÓîUüýÓ •ÅIüýÓÌ <ïn¢ Ið IüýÌ >šîüýÌÌ
Iîe IÌüý·/ ATî¢IîÌ :ãñè Åî¢ñÞüýI IðÁîüý· éîã¯î‚îüýÓ
ï¢üýË ÉîCËî éË, ýI eîüý¢— ‚üý· èî¢ðË ·îï㦕îüý•Ì ýIîüý¢î
:Áî·-:ïÁüýÉîU ý¢</ þ¢·ÍÊïNI Áï_üý‚ ï¢ïÜaüý§ƒ ýIüýp aüýÓ
;üýÌI ÌIÅ
‚îüý•Ì ï¢Ìôï›V£ þ•¢ï¦•¢ eð·¢/ ·cüýÌÌ ¯Ì ·cÌ, Ú‚î¿ðÌ
¯Ì Ú‚î¿ð, ¯Ðeüý¨ÈÌ ¯Ì ¯Ðe¨È A<Áîüý·< AïUüýË aüýÓüýc
ATî¢IîÌ ãÅîe/
aîCïÌ ·îeîüýÌÌ ÅõÓ ãuI ¡üýÌ eîÇÈî Åãïe• ÉîCËîÌ
¯üýŒ >„ÌÅñTð éüýË ·Gî ï•üýI ýÉ Ìîåƒîpî aüýÓ ýUüýc ýãpî ¡üýÌ
AI-ý•u ïIüýÓîïÅpîÌ éGîpüýÓ< aGî•ï¢aI ý¯ÿGïcüýË Éîüý·¢/
ÌîåƒîÌ ¢îÅ ¢< ãuI/ ¯üýŒÌ •ñ-¡îüýÌ Ý¡ñ ·< ;Ì ·</ äJóÓ-
IüýÓüýeÌ ¯îrʯñåƒüýIÌ A‚ ï·ÚîÓ ·îeîÌ ÁîÌ‚ðË >¯-
Åéîüý•üýÚ ;Ì ;üýc ïI–
ÓîÓüýIÔ×î, eîÇÈî Åãïe• Uüýu CrîÌ ãÅË ýŒüýI< :ŒÍî‹
ã°ƒ•Ú Ú‚î¿ðÌ ÅîjîÅîïj ãÅüýË< A< e¢¯üý•Ì ¯„¢/ ‚üý·
·îïyeÊüýIüý« Ìø¯î§ƒïÌ‚ éüý‚ ýÓüýU ýUüýc ;üýÌî ¯ÐîË 200
·cÌ/ ý•îIî¢-·îeîÌ-·îãèî¢ ï¢üýË Uüýu Crî A< ïZïn
AÓîIîË Åî¢ñüýÞÌ Åüý‚î Å秊Ì-Åãïeüý•ÌC :Áî· ý¢</ •ñ-¯î
•õüýÌ< ÌüýËüýc XÌôüý•îËîÌî&ïÚÚUn/ :§ƒ‚ ¯üýQ ï‚¢, ï‚¢üýp
ïUeÍîC A< ýaÿéï™üý‚ TñGüýe ¯îüý·¢/ eî‚¯î‚ ï¢ï·ÍüýÚüýÞ ã·
¡üýÅÍÌ Åî¢ñÞ ATîüý¢ ï¢ï·Í·îüý• ïÅüýÓïÅüýÚ ¯ÌÅ Úî遼üý‚
eð·¢É IÌüýc/
¢< ãuI ýŒüýI aGî•ï¢ aI ÉîCËîÌ ¯üýŒ ·Gî ï•üýIÌ
ýÉüýIîüý¢î UïÓ ¡üýÌ aÓüý‚ ŒîIüýÓ :GîIî·GîIî ¯Œ ;¯¢
Uï‚üý‚< ·ïÔ×ÅîÌî¢ ý¯ÿGïcüýË Éîüý·/ aÚÅî, eñüý‚î ;Ì ï¢eå»
ý·IîïÌüý‚ þ‚ïÌ ¢î¢î¢ ÌIüýÅÌ ýII-ï·äJóüýpÌ ý•îIî¢-·îeîÌ
ý•Tüý‚ ý•Tüý‚ ýaîT eïuüýË Éîüý·/ AüýIÌ ¯Ì AI ý•îIî¢
ãîÌ ý·Güý¡ ãîïeüýË ýÌüýTüýc AI< ¯yÊ/ :Œa ¯Ð鍊‚î
ý¢</ jUuîjGîïp ý¢</ ãÅUÐ >„Ì ÁîÌ‚ ý‚î ·üýp<
¯îïIåƒî¢, ;μUîï¢åƒî¢ éüýË IîeîTåƒî¢, >eüý·ïIåƒîüý¢C
aüýÓ ÉîË ATî¢IîÌ aÚÅî, eñüý‚î/
aGî•ï¢aüýIÌ ÅõÓ Ìîåƒî ýŒüýIC ·ïÔ×ÅîÌî¢-A ¯Ðüý·Ú IÌî
ÉîË/ ýãüýQüý‰ ·îuï‚ ¯îC¢î ïÅeÍî UîïÓ·-AÌ éîüýÁïÓ/
·ïÔ×ÅîÌî¢ ýŒüýI ýÉTîüý¢ sî¢ ï•üýI UïÓ IîïÚÅeî¢ ý·ïÌüýË
Éîüýbc, ýã< ýÅîüýuÌ ·îïuïpüý‚ ŒîIüý‚¢ ?¢ï·EÚ Ú‚î¿ðÌ
ï·TÊî‚ >•ñÍ Iï· ;ãî•ñÔ×îé ý·U Tî¢ ïÉï¢ ‚GîÌ cœ¢îÅ ïÅeÍî
UîïÓ· ¢îüýÅ< ãñ¯ïÌïa‚/ eðyÍ ·îïuïpÌ ã•üýÌ AIpî ¯îŒüýÌÌ
μÓüýI ïÅeÍî UîïÓ· ãƯüýIÍ •ñ-aîÌ IŒî ýÓTî ;üýc/ ·Êîã,
AÌ ý·ïÚ ;Ì ¢î AüýUîüý¢î< ÁîüýÓî/ UîïÓ·-AÌ éîüýÁïÓüý‚
IËÓîÌ ;u‚ A·E :¢Ê :üý¢I ïIcñÌ ãÅîéîÌ Åüý¢Ì C¯Ì
aî¯ ýμÓüý‚ ¯îüýÌ/
·ïÔ×ÅîÌî¢ ïcÓ ýÅîUÓ ;ÅüýÓ •Gîïu-Åîïjüý•Ì èîËð
·îãèî¢/ ýÅîUÓ •Ì·îüýÌÌ Iîüýe ï¢ÉñN ÉÅñ¢îÌ Åîïj-
ÅîÔ×îüý•Ì eüý¢Ê< A< ·ãüý‚Ì ¯„¢/ ·ïÔ× IŒîïpÌ :ŒÍ
ý¢ÿüýIîÌ éîÓ-•Gîu/ ;Ì éîÓ-•Gîu ·Ê·éîÌ IüýÌ ý¢ÿüýIî
30
aîÓîüý¢îÌ ¯ÐïOËîüýI ·üýÓ ÅîÌî¢/ •ñïp ý¯ÚîU‚ Ú¿ eñüýu
ïUüýË éüýË ýUÓ AIpî ÅéÔ×îÌ ¢îÅ/ ;e ýã< ÉÅñ¢î ý¢</
éîïÌüýË ýUüýc ý¢ÿüýIî/ μóïÌüýË ýUüýc ý¢ÿüýIîÌ ;ÅÓ/ ‚üý·
:‚ʧƒ ¯Ðîy·§ƒÁîüý· éîeîüýÌî ¯üýyÊÌ ¯ãÌî ãîïeüýË ãeð·
ÌüýËüýc ã•î·Êåƒ ·ïÔ×ÅîÌî¢/
UïÓ IîïÚÅeî¢ Z¢ e¢·ãï‚Ì AI Ú ÅéÔ×î/
Tî·îÌ•î·îÌ ýŒüýI ÝÌô IüýÌ ÚîIã·ïe, Åîc-ÅîEã ã·ïIcñ<
A ¯îuîË ¯îCËî ÉîË/ eîÅîIî¯üýuÌ ý•îIî¢C ÌüýËüýc/ ‚üý·
¯î<IîïÌ ·îeîÌ ¢Ë/ AI ïIüýÓîïÅpîÌ þ•üýZÍÊÌ :GîIî·GîIî
UïÓ IîïÚÅeî¢-A äJóÓ-sîNîÌTî¢î, Å秊Ì-Åãïe• ý•Tüý‚
ý•Tüý‚ ITüý¢î ·GîüýË ZñüýÌ ;·îÌ ITüý¢î sî<üý¢ ý·GüýI érî‹
IüýÌ ýÉ ·Êåƒ ÌîåƒîË Aüýã ¯uüý·¢ ‚î ÓîÓIóGËî ·îeîÌ ¢îüýÅ
¯ïÌïa‚/ A< ýÅîu ýŒüýI ·Gî-ï•üýI 800 ïIüýÓîïÅpîÌ éGîpüýÓ
;·îÌ ýã< aîCïÌ ·îeîÌ aI ‚Œî ýÅüýpÑî ýçÚ¢/ ;Ì sî¢
ï•üýI 1 ïIüýÓîïÅpîÌ AüýUîüýÓ< ·ÌμTî¢î, μÌîãTî¢î, ¢Ëî
·î®, ·î‚îïãËî UïÓ <‚Êîï•/ ;üýÌî AIpó AïUüýË ·Gî-ï•üýI •ñ-
•Ú ¯î éGîpüýÓ< ÓîüýéîïÌ ýUp/ ýÅîUÓ ;ÅüýÓÌ ýã< ÓîüýéîïÌ
ýUüýpÌ ;e ;Ì ýIîüý¢î :ï僇 ý¢</ AÅ¢I𠡸Eãî·üýÚÞC
ý¢</ Úîéeîéîüý¢Ì ¯ÐîaðÌ ýZÌî ï•ïÔ× :ŒÍî‹ Úîéeîéî¢î·îüý•Ì
I-pî ý•>ïu< ·î ;e ïpüýI ;üýc–
Úîéeîéî¢î·îüý•Ì •ïQy ·Ìî·Ì ;eüýÅïÌ ýUp, ‚óIÍÅî¢
ýUp ;Ì ï•ïÔ× ýUp AT¢C •GîïuüýË ÌüýËüýc/ ‚üý· TñGïpüýË
ý•TüýÓ< ý·îjî ÉîË I‚ :¢ïÁh éîüý‚ A< ýUpXïÓÌ ãEäJîÌ
IÌî éüýËüýc/ ãEäJîÌ éCËî A< ýUpXïÓ A‚pî< IÅ >Gaó ýÉ
Aüý•Ì ýÁ‚Ì ï•üýË ýIîüý¢î éîï‚Ì Éî‚îËî‚ ãÇ· ¢Ë/ ãEäJîÌ
IÌîÌ ãÅË ý·î¡éË A ï·ÞüýË ¢eÌ ý•CËî éËï¢/
;ãüýÓ 1975-A eÌôïÌ :·èîÌ ãÅË ‚óIÍÅî¢ ýUp
AÓîIîÌ ·ïåƒ >üýbcüý•Ì ¯üýÌ ýQîÁ ¯ÐÚÅüý¢Ì eüý¢Ê ‚îuî‚îïu
•ÌeîïpÌ ãEäJîÌ IÌî éüýËïcÓ/ ;eüýÅïÌ ýUp, ‚óIÍÅî¢ ýUp
;Ì ï•ïÔ× ýUp AÓîIîË ï·üý•ïÚ ¯ÉÍpIüý•Ì Éî‚îËî‚ ý·ïÚ
·üýÓ< ý·î¡éË A< ï‚¢ •ÌeîÌ AÅ¢ :QÅ ãEäJîÌ éüýËüýc—
ÓîüýéîïÌ ýUp, IîïÛÈïÌ ýUp, ýÅîïÌ ýUp AT¢ Ý¡ñ eîËUîÌ
¢îÅ, •ÌeîÌ ¡¸Eãî·üýÚÞC TñGüýe ¯îüý·¢ ¢î/ ·î•·îïI ;pïp
•Ìeî ý·î¡ éË åÈùï‚ ý‚î ·üýp< <ï‚éîüýãÌ ¯î‚î ýŒüýIC
éîïÌüýË ýUüýc/
ýãIîüýÓÌ Úîéeîéî¢î·îüý•Ì •ïQy-Å¡Ê ¯Ðîüý§ƒÌ ;Ì
AT¢IîÌ ÌîÅÓðÓî ÅË•îüý¢Ì >„Ì-¯õ·Í ýIî¢îË :·ïè‚
‚óIÍÅî¢ ýUp ý‚î AIIŒîË ï·EÚ Ú‚î¿ðÌ AI •ñFTïaì/ ý•üýÚ
‚T¢ eÌôïÌ :·èî ï·ÌîeÅî¢/ 1976-AÌ 18 Aï¯ÐÓ
¯ÐÚîãüý¢Ì >üý•ÊîüýU ÝÌô éÓ ·ïåƒ >üýbc• :ïÁÉî¢/ ï•ïÔ×Ì
ÌîeʯîÓ, ¯ñÌãÁîÌ IïÅÚ¢îÌ, èî¢ðË Œî¢îÌ ;ï¡IîïÌIüý•Ì

>üý•ÊîüýU A< AÓîIîÌ ãÅåƒ ·ïåƒüýI Åîïpüý‚ ïÅïÚüýË ý•CËî
éüýËïcÓ/ ýÚî¢î ÉîË AIpó •õüýÌÌ AI ýéîüýpüýÓÌ ·ÊîÓIï¢üý‚
•GîïuüýË ýaîüýT •õÌï·¢ ÓîïUüýË ¡¸EãÓðÓî ¯Ð‚ÊQ IüýÌïcüýÓ¢
eÌôïÌ :·èîÌ Éñ·Ìîe—
ýIîüý¢îOüýÅ IîÅÌô ¢îüýÅÌ AI ·ùüýšÌ ýTGîe ý¯üýÓ
IŒî ·üýÓ ý•Tüý‚ ¯îüýÌ¢/ ·< ·Gî¡îüý¢îÌ ý¯ÚîË ÉñN AI
IîïÌUüýÌÌ ¢îÅ IîÅÌô/ Tñ· ý·ïÚ ý•ÿujGî¯ ·î ýTGîeîTñGïe
IÌüý‚ éüý· ¢î/ ‚óIÍÅî¢ ýUp AÓîIîÌ ýIîüý¢î ¯Ð·ðyüýI eÌôïÌ
:·èîÌ IŒî ïeüýhã IÌüýÓ< ý¯üýË Éîüý·¢ IîÅÌôï™üý¢Ì
:·èî¢/ ‚GîÌ ý¢‚ûüý‡< ·ï僷îãðÌî Uüýu ‚óüýÓïcüýÓ¢
¯Ðï‚üýÌî¡/ ¯ñïÓüýÚÌ :‚ÊîaîüýÌ ¯Ðï‚üýÌî¡ ýÁüý[ ÉîË/
IîÅÌô ¯ÐîŒïÅI ¯ÉÍîüýË ¯îïÓüýË ýUüýÓC ýÚÞ ¯Éͧƒ ¡Ìî
¯üýu Éî¢ A·E ýeÓ Tîpüý‚ éË/
‚óIÍÅî¢ ýUüýpÌ ¢îÅ ï¢üýË ï¢ÜaË< ;¯¢îÌ Åüý¢ ¯ÐÛ£
ýeüýUüýc/ IîÌy, Úîéeîéî¢î·îüý•Ì ·î•·îïI •ÌeîXïÓÌ ãüý_
ýIîüý¢î-¢î-ýIîüý¢î eîËUîÌ ¢îÅ ÉñN/ Aïp< AIÅî‰
·Êï‚OÅ/ éeÌ‚ Úîé ‚óIÍÅî¢ ãîÅÝÓ ;üýÌïμ¢ ·îËî·îï¢
ãEüýQüý¯ Úîé ‚óIÍÅîüý¢Ì ãÅîï¡Ì ¯îüýÚ< 1658 ïTÎçîüý¿ A<
•Ìeîïp þ‚ïÌ éË/ ¯ÐTÊî‚ ãñïμ 㧃 Úîé ‚óIÍÅî¢ 1240-A
ÅîÌî ÉîCËîÌ ¯üýÌ ATîüý¢< ‚GîüýI I·Ì ý•CËî éüýËïcÓ/
Iîüýe< ýÅîUÓ ;ÅüýÓÌ :üý¢I ;üýU ýŒüýI< eîËUîïp
‚óIÍÅî¢ I·Ì ¢îüýÅ ¯ïÌïa‚ ïcÓ/
‚óIÍÅî¢ ýUüýpÌ Iîüýc< IîÓî¢ Åãïeüý•Ì ¯õ·Í ï•üýI ýãîËî
ï‚¢ ·UÍ ïÅpîüýÌÌ AI a‡üýÌ :·üýéïÓ‚ :·èîË ¯üýu ÌüýËüýc
ï•ïÔ×Ì Åã¢üý• ;ã𢠯ЌŠ¯ÐÚîãI ÌîïeËî ãñÓ‚îüý¢Ì
ãÅîï¡/ ýã< ‰üýËî•Ú Ú‚î¿ðüý‚ ýÉ ¢îÌð ï•ïÔ×Ì Åã¢üý• ·üýã
¯ÐÚî㢠aîÓîüý‚¢ ãÅüýËÌ ¡îÌî·îïéI‚îË ;e ‚GîÌ ãÅîï¡
ý·ï•Ì AÅ¢ •ñÌ·èî ý•TüýÓ Å¢ TîÌî¯ éüýË ÉîË/ èî¢ðË ÁîüýÞÊ
eîËUîïpÌ ¢îÅ ·ñÓ·ñïÓTî¢î/ ¡ñÓîË ¡õãïÌ‚ :¯ÐÚåƒ-:¯ïÌbc¨£
aî‚îüýÓÌ Åüý¡Ê  :·üýéÓîË ýÉ ãÅîï¡ ý·ï•ïp ¯üýu
ÌüýËüýc ýãTîüý¢< ¢îïI 1240 ïTÎçîüý¿ ÌîïeËî ãñÓ‚î¢üýI
I·Ì ý•CËî éüýËïcÓ/ aî̯îüýÚ :ãETÊ ý•îIî¢, UÊîüýÌe
;üýÌî I‚ Ið— ;Ì ÌüýËüýc ¯ñGï‚Ì ý•îIî¢/ ‚óIÍÅî¢ ýUp
AÓîIîÌ ¯î<IîïÌ ·îeîüýÌÌ ¯Ð¡î¢ ¯yÊ éÓ ¯ñGï‚/ Iîa,
°×îïçI ý‚î ·üýp< ;üýÌî I‚ ÌIüýÅÌ ýÉ ¯ñGï‚ éüý‚ ¯îüýÌ ‚î
A ¯îuîË ýZîÌîZñïÌ ¢î IÌüýÓ eî¢üý‚< ¯îÌüý·¢ ¢î/
ÓîüýéîïÌ ýUp ýŒüýI ·Gî-ï•üýI ZñüýÌ ýUüýÓ<
Úîéeîéî¢î·îüý•Ì ãðÅîüý§ƒÌ ÌîåƒîÌ ¢îÅ Tîïu ·îCïÓ/ ýIîüý¢î
AI IîüýÓ ï¢ÜaË< ýIîüý¢î AIpî ·îCïÓ :ŒÍî‹ IóüýËî ATîüý¢
ïcÓ/ A<ã· IóüýËîË •ïu-·îÓï‚Ì ·îÓî< ý¢</ ïãGïu ýÁüý[
ý¢üýÅ eÓ ‚óüýÓ ;¢üý‚ é‚/ A< IóüýËîïpÌ ïãGïu ï¢ÜaË<
31
;üýÌI ÌIÅ
:ï‚ïÌN Tîuî ïcÓ/ ‚î< Tîïu ·îCïÓ/
AT¢ Tîïu ·îCïÓüý‚ IóüýËî ýIîŒîË– AT¢ ý‚î aîÓ-
sîÓ-UÅ-ïaï¢ <‚Êîï•Ì ï·ÚîÓ ·îeîÌ/ ï•ïÔ× ý‚î ·üýp<
;Ú¯îüýÚÌ ·ê AÓîIîÌ ï¢‚Ê¯ÐüýËîe¢ðË Ÿüý·ÊÌ ýeîUî¢ ý•Ë
Tîïu ·îCïÓÌ ¯î<IîïÌ ·îeîÌ/
Tîïu ·îCïÓÌ ý•îIîeîÌ ¯ïÌOÅî IÌüý‚ IÌüý‚
·ÌμTî¢îÌ UïÓ ý¯ïÌüýË ;Ì AI ïIüýÓîïÅpîÌ AüýUîüýÓ<
ÌîåƒîÌ ·Gî ¯îüýÚ ;eüýÅïÌ ýUp ;Ì sî¢ éîüý‚ ¢‚ó¢ ï•ïÔ×
ýÌÓ ýçÚ¢/ ;eïÅÌ ýUp ýŒüýI ·Gî-ï•üýI ZñüýÌ aCuî ÌîåƒîÌ
•ñ-¯îüýÚÌ ý•îIî¢XüýÓî ý•Tüý‚ ý•Tüý‚ AïUüýË aÓñ¢/ ¯ÐîË 1
ïIüýÓîïÅpîÌ •ðZÍ A< ãuüýIÌ •ñ-¡îüýÌ ÌüýËüýc ZÌ·îïu þ‚ïÌÌ
ï·ïÁ¨£ ãîeãÌnîÅ ‚î ýã ¯î<¯, ïcpïIï¢, ý·ï㢠ýŒüýI ÝÌô
IüýÌ Uùéï¢ÅÍîüýyÌ ãÅåƒ ãîÅUÐðÌ ý•îIî¢/ A< ¯üýŒ AIpó
ã‚IÍÁîüý· ¢î aÓüýÓ ýÉüýIîüý¢î Åñéõüý‚Í ýÓîéîÓKüýÌÌ ýTGîaî
ýTüý‚ ¯îüýÌ¢/ ãî<üýIÓ ïÌIÚî ¯îüýËÌ C¯Ì ï•üýË aüýÓ ýÉüý‚
¯îüýÌ/ ;Ì Åî¢ñüýÞÌ ¡îKî ý‚î :·ÚÊÇÂî·ð/ ãIüýÓ< ýÉ IGîüý¡-
ÅîŒîË ·ÊîU-·åƒî aïuüýË >•Ãîüý§ƒÌ Åüý‚î cñpüýc—
1 ïIüýÓîïÅpîüýÌÌ ãî·¡îï¢ ãμÌ ýÚÞ éüý‚ ¢î éüý‚<
;·îÌ aîCïÌ ·îeîÌ ýÅüýpÑî ýçÚ¢/ :ŒÍî‹ ;eüýIÌ Åüý‚î
¯Œ ¯ïÌOÅî ãƯ¨£ éÓ/ AIpó ïeïÌüýËC ï¢üý‚ ¯îüýÌ¢/ IÖ
ÚÌðüýÌ Áî·üý‚ ŒîIó¢ ý‚î ¯ñüýÌî ¯ïÌOÅîË I‚e¢ ¯ÉÍpüýIÌ
ý•Tî ý¯üýÓ¢/ ï·üý•ïÚ ¯ÉÍpI ï¢ÜaË< ý•üýTüýc¢/ Úð‚-UÐðßÈ-
·ÞÍî ã· @‚óüý‚< ‚îÌî ãîüý·I IîüýÓÌ Úîéeîéî¢î·îüý• ZñüýÌ
ý·uîüýbc/ TñGïpüýË ý•Tüýc ¯ñüýÌîüý¢î ;ÅüýÓÌ ·îïuZÌüý•îÌ/
ý•Tüýc ãEäJîüýÌÌ ¯ÐÁî·/ Z¢ Z¢ cï· ‚óÓüýc/ ;Ì aÓüýc
ï¢üýeüý•Ì Åüý¡Ê IŒî·î‚Íî éîãîéîïã/ ïI§ƒñ ý•ïÚ ¯ÉÍpI–
A·îÌ ·ñüýI éî‚ ï•üýË ·Óñ¢ ý‚î ïÁuÁîqîË rîãî A<
ãμüýÌ ÌîåƒîÌ C¯Ì I-pî ýÚÿaîÓË ýaîüýT ¯uÓ–
ý•üýÚÌ Ìîe¡î¢ðÌ ¯ÐîË ýI«èüýÓ :·ïè‚ AÅ¢ Z¢
e¢·ãï‚Ì AÓîIî Éî ï•üý¢Ì ¯ÐîË 24 Zzpî< ·Êåƒ, ýIîÓîéÓ-
IÓÌ· ÅñTÌ ýãTîüý¢ ýIîüý¢î e¢-ýÚÿaîÓË ý¢</
;üýUC ïcÓ ¢î/ å»bc‚î :ïÁÉî¢ ÝÌô éCËîÌ ;üýU ÉT¢
ï¢ÅÍÓ ÁîÌ‚ ¯ÐIÔ± aÓïcÓ ‚T¢C A< AÓîIîË e¢-
ýÚÿaîÓüýËÌ :ï僇éð¢‚îÌ ï·ÞüýË IîüýÌî ¢eÌ ¯üýuï¢/
AÓîIîïp ýÓîIaQóÌ ;uîüýÓ :·ïè‚ AÅ¢C ¢Ë/ ·ÌE
AÓîIîÌ ¯Ðï‚üý·Úð ÌîÅÓðÓî ÅË•îüý¢ ý•üýÚÌ ã· ý¢‚î-
ý¢‰ðüý•Ì ï¢‚Ê ;¢îüýUî¢î/
ÌîÅÓðÓî ÅË•îüý¢ e¢ãÁîÌ ãÅË :ï·ïÚÊ :èîËð
ýÚÿaîÓüýËÌ ·üý¦•î·åƒ IÌî éË/ A·E ýÚÿaîÓË ·ãîüý¢î A·E
‚óüýÓ ï¢üýË ÉîCËîÌ TÌa >üý•ÊîNîÌî ;UîÅ eÅî ¢î ï•üýÓ
e¢ãÁîÌ :¢ñÅï‚ ýÅüýÓ ¢î/
;üýÌI ÌIÅ
¯ñüýÌîüý¢î ï•ïÔ×Ì AÅ¢ AI ·Êåƒ AÓîIîË ýZîÌîZñïÌÌ ãÅË
ýIîüý¢î ýÚÿaîÓË ¢î ý•TîÌ ãñ·îüý• ;¯¢îÌ Åüý¢ ¯üýu Éîüý·
ÁîÌ‚ ãÌIîüýÌÌ ;·î㢠C ÚêüýÌ •îïÌŸÊ •õÌðIÌy ŧŠüýIÌ
ãîƯÐï‚I ‚ŒÊ, ý•üýÚÌ ÚéÌ AÓîIîÌ 1 ýIîïp ·îïuüý‚<
ýÚÿaîÓË ý¢</ ãÌIîïÌ ‚ŒÊ :¢ñãîüýÌ ãîÌî ý•üýÚÌ ÚéÌîlüýÓ
¯ÐîË 8 ýIîïp ¯ïÌ·îüýÌÌ 38 ýIîïp Åî¢ñüýÞÌ ·ã·îã/ ãEãüý•
;·î㢠C ÚêüýÌ •îïÌŸÊ •õÌðIÌy ŧŠüýIÌ ý¯Ú IÌî
¯Ðï‚üý·•¢ :¢ñãîüýÌ ÚéÌîlüýÓÌ 13 Ú‚îEÚ ¯ïÌ·îüýÌÌ ï¢eå»
ýÚÿaîUîÌ ý¢</ AÅ¢Ið ãî¡îÌy ýÚÿaîÓüýËÌ ãñï·¡î ýŒüýIC
‚îÌî ·ïl‚/ å»bc ÁîÌ‚ ïÅÚ¢ ¯ÐIüýÔ±Ì ;C‚îË UÐîÅ C ÚéÌ
ïÅïÓüýË 3 ·cüýÌ 31 ÓQ ¯îïÌ·îïÌI ýÚÿaîUîÌ ;Ì ¯ÐîË
ýãîËî ÓQ e¢-ýÚÿaîÓË þ‚ïÌ éüýËüýc/ ïI§ƒñ å»bc ÁîÌ‚
:ïÁÉîüý¢ ãÌIîïÌ ãéîË‚îË ï¢ïÅÍ‚ ýÚÿaîUîÌXïÓÌ 60
Ú‚îEÚüý‚< ÉŒîÉŒ eÓ ãÌ·ÌîüýéÌ ·üý¦•î·åƒ éËï¢/ ãÌIîïÌ
ãÅðQîüý‚< A< ‚ŒÊ ¯îCËî ýUüýc/ μÓîμÓ, eî‚ðË ¢Åñ¢î
ãÅðQî ãEUr¢ ·î A¢AãAãC-Ì ãîƯÐï‚I ¯Ðï‚üý·•¢
·Óüýc, UÐîÅîlüýÓ 50 Ú‚îEÚ ;Ì ÚêüýÌ AÓîIîÌ ãîüýu 7
Ú‚îEÚ Åî¢ñÞ ¯ÐîIûï‚I ¯ÐüýËîeüý¢ ÅîrZîp ýjî¯jîüýu cñpüý‚
·î¡Ê/ AT¢C/
32
eîÇÈî Åãïeüý•Ì ;Ú¯îüýÚ cïuüýË ŒîIî ãîIóüýÓÊ 12-14
·UÍ ïIüýÓîïÅpîüýÌÌ A< ¯Ðîað¢ AÓîIîÌ ãμÌ ýÚüýÞ< å»bc‚î
:ïÁÉîüý¢Ì éîÓ-éïIIüý‚Ì AIpî éï•Ú ¯îCËî ÉîË/ Ìîàѯï‚
Á·¢, <ï©Ëî ýUpüýI ýI« IüýÌ Uüýu Crî ý•üýÚÌ Ìîe¡î¢ðÌ
jÓÅüýÓ AÓîIî Éî ¯Ðï‚ï•¢ ï·ïÁ¨£ Åî¡ÊüýÅ ¯ÐaîïÌ‚ eî‚ðË
T·üýÌÌ ã·üýaüýË ·üýuî :EÚ ýeîUî¢ ý•Ë ýãTî¢ ýŒüýI A<
¯Ðîað¢ ÅéÔ×îXïÓÌ •õ̇ 5 ïIüýÓîïÅpîüýÌÌ ýŒüýIC IÅ/
ýãTîüý¢< å»bc‚î :ïÁÉîüý¢Ì :·èî ýÅîüýpC ãñTIÌ ¢Ë/
<ï©Ëî ýUpüýIï«I ¢‚ó¢ ï•ïÔ×Ì ·î<üýÌ ¯üýu ŒîIî ï•ïÔ×Ì ¯ÐîË
ãîüýu ýaîüý™î-ýÚî ·UÍ ïIüýÓîïÅpîÌ AÓîIîË ýÉ 1 ýIîïp 60
ÓQ Åî¢ñüýÞÌ ·ã·îã ýãTî¢IîÌ ¯ïÌïèï‚ ;üýÌî ÁîüýÓî
éCËîÌ ãÇÂî·¢î IÅ/ ;Ì Ìîe¡î¢ðÌ ãðÅî¢î ý¯ïÌüýË :ŒÍî‹
<ï©Ëî ýŒüýI ÁîÌüý‚ ¯Ðüý·Ú IÌüýÓ μóüýp >rüý· ;üýÌî IÌôy
¯ïÌïèï‚/ :Œa 2014-Ì ¢üýÁÇ»Ì ýŒüýI ¯Ðï‚ 100 pîIî
ýÓ¢üý•¢ ýŒüýI 50 ¯Ëãî å»bc‚î ýãã ïéüýãüý· ãÌIîïÌ
ýIîÞîUîüýÌ eÅî ¯uüýc/
ïrI A< ãÅüýË< ;¯¢îÌ Åüý¢ ¯üýu Éîüý· å»bc ÁîÌ‚
ïÅÚüý¢Ì ýZîÞy, 2019-AÌ Åüý¡Ê< ý•Ú ýŒüýI ÅñN
:_üý¢ ýÚÿaIÅÍ ¯ÐïOËî ·¬ éüýË Éîüý·/ ;éî—

åÈÌy$ :¡Êî¯I :Ìø¯ ÅïÔ×I
=ïÚ‚î ÅñüýTî¯î¡ÊîË
5 ýÅ 2017, ãÅËpî ã¬Êî ãîüýu ãî‚pî ¢îUî• éüý·/
2 :Ìø¯•î-ÚïÅÍÓîï•-:üýÚîI•î-Iîüý·Ìðï•Ì ý·üýÓZîpîÌ
·îïuÌ ·îÌîË •GîïuüýËïcÓîÅ/ ãüý_ IÓIî‚î ï·Û»ï·•ÊîÓüýËÌ
:ŒÍ¢ðï‚ ï·ÁîüýUÌ IüýËIe¢ ¯ÐîN¢ð/ •GîïuüýËïcÓîÅ IîÌy
¢ðÌüý· ;ÅîÌ ïÚQI :¡Êî¯I ÚÐð :Ìø¯ ÅïÔ×IüýI (1944-
2017) ï·•îË eî¢îïbcÓîÅ/ U‚ ·cÌ :Ìø¯•îÌ Áî<
:üýÚîI•îÌ åŠð Iîüý·Ìðï•Ì ¯ÐËîy éüýËüýc/ ÚïÅÍÓîï•-:Ìø¯•î
;ÅîÌ ïÚQI A·E ïÚïQIî/ Ý¡ñ ‚î-< ¢Ë, IÓIî‚î
ï·Û»ï·•ÊîÓüýËÌ :ŒÍ¢ðï‚ ï·ÁîüýU ¯uîüý‚ ;ãÓîÅ ÉT¢
ÚïÅÍÓîï•-:Ìø¯•î •ñeüý¢< ;ÅîÌ ãéIÅÍð/ IÓIî‚î
ï·Û»ï·•ÊîÓüýËÌ ïÚQI ;·îãüý¢ ÅñüýTîÅñïT •ñïp ýIîËîpÍîüýÌ •ðZÍ
:üý¢I ·cÌ ÚïÅÍÓîï•-:Ìø¯•î ;ÅîÌ ¯Ðï‚üý·Úð/ ‚î< A
Ìa¢îË Éï• ·ÊïNU‚ IŒîÌ ïÁu Aüýã ¯üýu, ¯îrI-¯îïrIîÌî
ýÓïTIîüýI ÅîeÍ¢î IÌüý·¢/
IÓIî‚î ï·Û»ï·•ÊîÓüýËÌ :ŒÍ¢ðï‚ ï·ÁîU IGîpîIÓ ·üýÓ
ãî¡îÌy‚ ¯ïÌïa‚/ ýã< IGîpîIüýÓÌ å»î‚§ŠÊ Ìïa‚ éüýËïcÓ
IGîpîIüýÓÌ ýÚÐïyIüýQÌ ïÚQî•î¢ ï•üýË/ A< å»î‚üý§ŠÊÌ Bï‚éÊ
ÉGîÌî ãùïà IüýÌïcüýÓ¢, ‚GîÌ Åüý¡Ê :Ìø¯ ÅïÔ×I ‚Œî :Ìø¯•î
>üýÔ×TüýÉîUÊ/ :Ìø¯•îÌ ãüý_ :¡Êî¯I :ãðÅ •îÚX°ƒ/ :¡Êî¯I
IÓÊîy ãî¢ÊîÓ A·E AGüý•Ì ý¢‚ûüý‡ IGîpîIüýÓ AI ãÅüýË
ýÚÐïyIüýQ ·üýã ŒîIî ãîÌî ¯ùðüýeîuî ¯ÐîN¢ðÌî/ :Ìø¯•îÌî
ý¯üýÌïcüýÓ¢ :ŒÍ¢ðï‚Ì ÅõÓ¡îÌîüýI ¯ñ^î¢ñ¯ñ^Áîüý· :¡ÊË¢
IÌîüý‚/ :Ìø¯•î ATîüý¢< ŒîüýÅ¢ï¢/ ýÚÐïyIüýQ :Ìø¯•î ï¢üýË
Aüýã ïcüýÓ¢ :ŒÍ¢ðï‚Ì ÅõÓ¡îÌîÌ ·î<üýÌÌ ·ù„üýI/ :¡ÊîüýI
A< >ba ÅîüýUÍ ý¯Gÿüýc ý•CËî ãÇ· éüýËïcÓ :Ìø¯•îÌ :ãÇ·
>‹IÞÍ ;Ì ýÅ¡îÌ e¢Ê/ :Ìø¯•îÌ ýÅ¡îÌ ¯ïÌaË ý¯‚îÅ ‚GîÌ
IÖîã ýÓIaîüýÌ A·E IÖîã ýÓIaîüýÌÌ ·î<üýÌ ‚GîÌ ãüý_ ¢î¢î
;üýÓîa¢îË/ AIïp IŒî Tñ· ä¯àÁîüý· ¡Ìî ¯u‚ ýÉ :Ìø¯•îÌ
ýÅ¡îÌ ï·bcñÌyüýI >ï¢ ¯Ðï‚ï¢Ë‚ aaÍî IüýÌ¢/ ýÚÐïyIQ ýŒüýI
ý·ïÌüýË ýUüýÓ ÉT¢ ï‚ï¢ ï¢üýeÌ ZüýÌ èî¢î§ƒïÌ‚ éüý‚¢, ïa§ƒîË-
Å¢üý¢ ï‚ï¢ ïI§ƒñ ‚T¢C ýÚÐïyIüýQ< ŒîIüý‚¢/ :üý¢I·îÌ AÌ
33
;üýÌI ÌIÅ
¯ïÌaË ;ÅÌî ý¯üýËïc/ IÖîã ýÚÞ éüýË ýUüýc, ïI§ƒñ érî‹ ïÚQI
ï¢üýeÌ ZüýÌ ·üýã •ñ-ï‚¢üýp IîUüýe Iðã· ïÓTüý‚ ïÓTüý‚ ZÌ
ýŒüýI ý·ïÌüýË Aüýã cî‰-cî‰ðüý•Ì TGñüýe ý·uîüýbc¢/ IGîpîIüýÓÌ
Åüý¡Ê T·Ì Ìüýp ýUÓ ýÉ :Ìø¯•î IÖîüýãÌ ýcüýÓüüýÅüýËüý•Ì
TGñeüýc¢/ ã·î< cñüýp AÓ& cî‰-cî‰ðÌî Áî·Ó ‚îÌî ïIcñ ý•îÞ
‰ôïp IüýÌüýc, AQóï¢ ·Iî·ïI ÝÌô éüý·/ ïI§ƒñ ·Iî·ïI ýIîŒîË–
AI UîÓ ýéüýã :ï‚IîË ÓÇ»î Åî¢ñÞïp IïÌsüýÌ Tî‚î IÓÅ
ï¢üýË •GîïuüýË ·Óüýc¢& ‘;bcî ýÚîüý¢î, ýÉÁîüý· ·ÓÓîÅ, ýãpî
ý‚îÅÌî ÁóüýÓ ÉîC, ãÅãÊîpî A<Áîüý· ý·îüýjî/ A< ý•üýTî
A<Áîüý· ·ñjüýÓ I‚ ¢‚ó¢ ïeï¢ã ý•Tüý‚ ¯îCËî Éîüýbc/
ý‚îÅÌî ·ñjüýÓ ý‚î–’ <ï¢< :Ìø¯•î/ :Ìø¯•îÌ ýÅ¡î·ð •ùïà
A·E Å¢¢& ‚GîÌ ïI Åù‚óÊ ;üýc– IîÌy ýã< IïÌsüýÌ •GîïuüýË
ŒîIî cî‰-cî‰ðÌî< ý‚î ;e ãîÌî ¯ùðüý‚ cïuüýË ¯üýuüýc/
:Ìø¯•îÌ Iîüýc IÖîãÌôüýÅ ïÚQî UÐéy IÌî AIïp •ñÓÍÁ
:ïÁh‚î/ 2017 ãîüýÓ •GîïuüýË •ñÓÍÁ ·Óî< ÉŒîÉŒ/
:Ìø¯•îÌî ¯ïuüýËïcüýÓ¢ ýÉ ÉñüýU, ýã ÉñüýU ýÅ¡îüýI ¯Ðï‚ï•¢
¯ïÌÅî¯ IÌîÌ Éüý§ŠÌ ãîÅüý¢ •Gîuîüý‚ é‚ ¢î/ ¯Ðï‚ï•¢ ýÅ¡îÌ
Åî¯IîïrÌ ¢‚ó¢ ¢‚ó¢ Åî‰î ï¢üýË ;üýÓîa¢î é‚ ¢î/ ‚î<
:·î¡ ;üýÓîa¢î, ãðÅîé𢠯ÐhîÌ ¯ïÌãÌ ïcÓ/ A< ¯ïÌãÌ
ãùïà IüýÌïcüýÓ¢ :Ìø¯•îÌ Å‚¢ :¡Êî¯üýIÌî/ IGîpîIüýÓ
:Ìø¯•îÌ ‚î< ýIîüý¢î ï·üýÚÞ ¯ïÌIîrîüýÅîÌ ¯ÐüýËîe¢ éËï¢/
ïÚQI‚îüýI ýIî¢ >baÅîüýUÍ ý¯Gÿüýc ý•CËî ãÇ·, ‚îÌ cî¯
ï‚ï¢ ýÌüýT ýUüýc¢ :ï‚ ãée å»îÁîï·I‚îË/ cî‰ðüý•Ì
:ŒÍ¢ðï‚Ì XÌôUÇÂðÌ ‚üý„ºÌ :¦•üýÌ ï¢üýË ÉîCËîÌ :ï·Û»îãÊ
QÅ‚î ïcÓ ‚GîÌ/ cî‰-cî‰ðÌî ÉT¢ ïÚQI‚îÌ ý¯ÚîË
Aüýãüýc¢, ‚T¢ :Ìø¯•îÌ ãüý_ ‚Gîüý•Ì •ðZÍ ;üýÓîa¢î ïcÓ
ýã< :¡ÊîÌ ‚îïÓÅ/ éGÊî, IGîpîIüýÓÌ :Ìø¯•îÌ Iîc ýŒüýI
;Åîüý•Ì Åüý‚î :¡Êî¯Iüý•Ì ãñüýÉîU éüýËïcÓ :¡ÊîÌ
‚îïÓÅ ý¢CËîÌ/ Ið IüýÌ cî‰-cî‰ðüý•Ì ¯uîüý‚ éË, AC ýÉ
ïÚT·îÌ ï·ÞË, A IŒî :üý¢üýIÌ Iîüýc< ;e ¢‚ó¢ Åüý¢
éüýÓC ¯Ð·ðy :¡Êî¯I ¯Ð·ñš¢îŒ ÌîË, :¡Êî¯I :ãðÅ •îÚX°ƒ,
;üýÌI ÌIÅ
:¡Êî¯I :Ìø¯ ÅïÔ×I A·E ;üýÌî :üý¢üýI ;Åîüý•Ì éîüý‚
¡üýÌ ïÚïTüýËïcüýÓ¢/
:Ìø¯•î ÉT¢ ýÚÐïyIüýQ ¯uîüý‚¢, ‚T¢ ýã< IQ A‚<
¯Ðîy·§ƒ éüýË >r‚ ýÉ Iïr¢ :ŒÍ¢ðï‚Ì :§ƒï¢Íïé‚ •ÚÍ¢ :ï‚
ãéüýe< ýÚÞ ý·üýlÌ cî‰-cî‰ðÌ IîüýcC ý¯Gÿüýc ýÉ‚/ ÅõÓÊ
A·E ·zp¢& Aïp AIãÅüýË ïcÓ :Ìø¯•îÌ ¯uîüý¢îÌ
ï·ÞË·åƒñ/ IîÓÍ ÅîIÍ!üýãÌ ‘UÐîï«ã’ (Grundrisse) >ï¢
¯u·îÌ IŒî ·üýÓïcüýÓ¢ IÖîüýã A·E ýãTî¢ ýŒüýI
¯uîüýÓ¢C/ åÐîμμî (Sraffa)-Ì ‚„º >ï¢ ÉT¢ ¯uîüýÓ¢
‚T¢ Åîüýj Åîüýj ãï‚Ê< Åñéõüý‚ÍÌ e¢Ê Åüý¢ é‚ $ ‚„ºpî
ý·î¡éË :Ìø¯•îÌ</ 80-Ì •ÚüýIÌ cî‰-cî‰ðüý•Ì Åüý¡Ê
Piero Sraffa-Ì ‚„ºüýI IÓIî‚îË aîÓñ IÌî ý·î¡éË
:¡Êî¯I :Ìø¯ ÅïÔ×I cîuî IîÌC ¯üýQ ãÇ· ïcÓ ¢î/ ;ÅÌî
IGîpîIüýÓÌ :Ìø¯•îÌ cî‰-cî‰ðÌî :üý¢I ¯üýÌ ·ñüýjïcÓîÅ ýÉ,
ýÉüýIîüý¢î Iïr¢ ï·ÞËüýI aóÓüýaÌî ï·aîÌ IüýÌ ýã< ‚„ºüýI
ï·üýÚ×Þy IüýÌ, ‚îÌ •ÚÍ¢üýI ·ÊîTÊî IÌî< :Ìø¯•îÌ ïÚQî/
‚ðQ¥ ï·üýÚ×Þyð QÅ‚î ï•üýË< IGîpîIüýÓÌ cî‰-cî‰ðüý•Ì
¯Ðeüý¨ÈÌ ¯Ì ¯Ðe¨È ¡üýÌ :Ìø¯•î ýÚTîüýÓ¢/
Åîüýj ïIcñï•üý¢Ì e¢Ê :Ìø¯ ÅïÔ×I ïUüýËïcüýÓ¢ <ï©Ëî¢
<¢ïçïp>p :· ÅÊîüý¢eüýÅüý¦p/ ¢·¸<-AÌ •ÚüýI ïμüýÌ AüýÓ¢
IGîpîIüýÓ ÅÊîüýOî<I¢ïÅS ¯uîüý‚/ :Ìø¯•î ·ÓüýÓ¢& ‘A<
ÁîüýÓî éÓ/ ;tî ÅîÌ·, AIpó ¯uî·, ;üýÓîa¢î IÌ·/’
IŒîpîÌ :ŒÍ ;e ·ñïj& :ŒÍ éÓ ï¢Ì·ïbc¨£ ‚îI
·î‚î·ÌüýyÌ Åüý¡Ê ŒîIî/ :ŒÍî‹ IÖîãÌôÅ ýŒüýI ý·üýÌîüýÓ<
IÖîã ýÉ¢ ýÚÞ ¢î éË/ :¡ÊË¢ A·E :¡Êî :Ìø¯•îÌ Iîüýc
ãÅîŒÍI A·E ‚î aÓ‚ ï¢Ìï·ïbc¨£Áîüý·, ¢î¢î IŒîÌ μGîüýI
μGîüýI/ ¯îrOÅ ¯ïÌaîÓ¢î IÌî, ¯îrOÅ ¯ïÌ·‚Í¢ IÌî,
34
IüýÓüýe å£î‚I åƒüýÌÌ ¯ÌðQî ·Ê·èî, ¯îrOÅ& AXüýÓîC
:Ìø¯•î ï¢GTñ‚Áîüý· ãîÅüýÓüýc¢/
:Ìø¯•î :·ãÌ UÐéüýyÌ ;üýU< :ãñè éüýË ¯uüý‚¢ Åîüýj
Åîüýj/ ;ˆ¯ÐaîÌéð¢ A< Åî¢ñÞ ýÚüýÞÌ ï•üýI XïpüýË
ïUüýËïcüýÓ¢ ã· ïIcñ ýŒüýI/ :Ìø¯•îÌ Tñ·< :¯cüý¦•Ì ï·ÞË
é‚ ;eüýIÌ A< ýÓTî/ ;ÅîÌ ïÚQüýIÌ IŒî :Åî¢Ê IüýÌ<
;e ýÓîIãÅüýQ ‚GîüýI åÈÌy IÌïc/ ï‚ï¢ A< ýÉ ¯ÐaîüýÌÌ
•ñï¢Ëî, ·îeîÌÅñTð :¡ÊËüý¢Ì •ñï¢Ëî, ;ˆUïÌÅîÌ •ñï¢ËîÌ
ýŒüýI :üý¢I •õüýÌÌ AIe¢ Åî¢ñÞ/ A< ‘·üýuî Åîüý¯Ì ·üýuî
Åî¢ñÞïp’-ýI Iîc ýŒüýI ý•Tî, ‚GîÌ Iîc ýŒüýI ýÚTîÌ ãñüýÉîU
¯îCËî eð·üý¢Ì AI ¯ÌůÐîï°ƒ/ ÚïÅÍÓîï•, :üýÚîI•î,
:Ìø¯•îÌ <übcî :¢ñÉîËð ‚GîüýI ï¢üýeÌ ·îïuüý‚< ýÚÞ ï·•îË
eî¢îüýÓ¢/ IGîpîIÓ cîïuüýË :Ìø¯•îÌ aüýÓ ÉîCËîÌ Qï‚Ì
ýIîüý¢î Åî¯üýeîT éË ¢î/ ýÅ¡î·ð :Ìø¯•îÌ A‚ ï•üý¢Ì ï‚Ó
ï‚Ó IüýÌ aGñ<üýË aóG<üýË cïuüýË ¯uî hîüý¢Ì póIüýÌî É‚ ï•üýI
cïuüýËüýc, AIÅî‰ ‚îüýI ÉŒîŒÍÁîüý· ·GîïaüýË ÌîTîÌ Åüý¡Ê<
:Ìø¯•îüýI ÉŒîŒÍ ÚКî eî¢îüý¢î ãÇ·/ ÚïÅÍÓîï•, :üýÚîI•îüýI
ApóIó< ;Åîüý•Ì eî¢îüý¢î/ :Ìø¯•î ï¢üýeüýI :§ƒÌîüýÓ ýÌüýT
ý•CËîÌ IîÌyXïÓ ;Åîüý•Ì ãIüýÓÌ eî¢î/ ¯ÐIû‚ hî¢ Ið,
hî¢aaÍî Ið, ý·ÿïšI‚îaaÍî Ið& :Ìø¯•îÌ Åüý‚î ;Ì ýI
·ñjüý‚¢– •ñï¢Ëîpî ýÉÁîüý· ·•üýÓ ýUÓ, ý·ÿïšI‚îaaÍîÌ
¯ïÌüý·Ú ýÉÁîüý· ·•ÓîÓ, ATîüý¢ ïI ãï‚Ê< :Ìø¯•îÌ Åüý‚î
TGîïp Åî¢ñÞüýI ¯Ðîï‚áîï¢IÌøüý¯ èî¢ ý•CËî ýÉ‚– É‚ï•¢-¢î
;ÅÌî ý·ÿïšI‚îaaÍîÌ ¯ïÌüý·ÚüýI, ‚üý„ºÌ C hîüý¢Ì
eU‚üýI Ýš ¢î IÌüý‚ ¯îÌ·, ýÅïI ¯Ðï‚üýÉîïU‚î ýŒüýI ÅñN
¢î IÌüý‚ ¯îÌ·, Ið IüýÌ ïμüýÌ ;ãüý·¢ ;Åîüý•Ì Åüý¡Ê
:Ìø¯•î–

‘Iîüý僒 Iï·‚îÌ ;ïÚ ·cÌ
‚üý¯îÅË ýZîÞ
üý¢î AIïp Iï·‚î< ýÉ AIe¢ Iï·Ì ïaÌIîÓð¢
ýIî ¯ïÌïaï‚ éüý‚ ¯îüýÌ, ‚îÌ >•îéÌy ·îEÓî ãîïéüý‚Ê
‘ï·üýŸîéð’Ì ¯üýÌ ZüýpïcÓ ï•üý¢Ú •îüýãÌ ‘Iîüý僒 ¯ÐIîüýÚÌ
ãÅË/ ;e ýŒüýI ¯Ga¸< ·cÌ ;üýU, 1922 ãîüýÓ þãï¢I
Iï· Iîïe ¢eÌôÓ <ãÓîÅüýI Ìî‚îÌîï‚ ï·üýŸîéð Iï·üý‚
Ìø¯î§ƒïÌ‚ IüýÌïcÓ ‚îÌ ;üý·UZ¢ ‘ï·üýŸîéð’ Iï·‚îïp/
ãîïéüý‚ÊÌ ;IîüýÚ ju ‚óüýÓïcÓ ¢eÌôüýÓÌ A Iï·‚î/ ‚îÌ
ïrI ¯üý¢üýÌî ·cÌ ¯Ì, 1937 ãîüýÓ Iï· ï•üý¢Ú •îüýãÌ
‘Iîüý僒 ï¢üýË AI< ÌIÅ >‹ãîé >™ð¯¢îÌ ãùïà éüýËïcÓ/
aÓÅî¢ Óuî<üýË ÉîÌî ãîïé‚Ê-ãEäJûï‚Ì þãï¢I ïcüýÓ¢, ‚îÌî
ýaüýËïcüýÓ¢, ÉñUÚîïy‚ A Iï·‚îÌ ¡îÌîüýÓî •ñüïp ¯[!ïN $
‘aGîüý•Ì Ú‚I ;e ¢üýé ý‚î # A ÉñüýUÌ aGî• éÓ Iîüýåƒ/’
1938 TÎðàîüý¿ ÚîÌ•ðË ;¢¦•·îeîüýÌ aÅI ãùïàIîÌð A<
Iï·‚îïp ¯ÐIîïÚ‚ éüýËïcÓ/ ¯ÐIîüýÚÌ ãüý_ãüý_< Iî·ÊÌïãI
·î[îïÓÌ ÅñüýT ÅñüýT :ï·åÈÌyðË ¯[!ïN •ñïp ïμÌüý‚ ÓîUÓ/
ï•üý¢Ú •îã ‚îÌ ;üýUC :üý¢I Iï·‚î ïÓüýTüýc¢, ïI§ƒñ A<
Iï·‚îïpÌ ÉñUIîÌð ¯[!ïNÅîÓî ‚îüýI ï‚ïÌüýÚÌ ï·ïÚà Iï·
ïéãîüý· ·îEÓî ãîïéüý‚Ê AIïp ý¯îN èî¢ IüýÌ ï•Ó/
Iï·Ì eð·¢ð ýŒüýI eî¢üý‚ ¯îÌî ÉîË$ ﷯׷ð Ìîeüþ¢ï‚I
Iîe A·E ãîÅîïeI Iîüýe ÉñN éüýË ÉîCËîË, 1933-34
ãîüýÓ, äJpïÚaîüýaÍ ¯üýuC ï·.A. ¯ÌðQî ý•CËî éËï¢, μüýÓ
·EÚî¢ñOüýÅ ãÌIîïÌ aîIóüýÌ ï¯‚îÌ ýÌîüýÞ ¯üýu ï‚ï¢ ãîÅïËI
Uùé‚ÊîU IüýÌ >„Ì·üý_ aüýÓ Éî¢/ AI·cÌ ýãTîüý¢ IîïpüýË
1936 ãîüýÓ ;·îÌ IÓIî‚îË ïμüýÌ ;üýã¢/
Iï·¯ñ‰ Ú¢ñ •îüýãÌ ÁîÞîË $ ‘... 1936-A aî-·îUî¢
ýŒüýI ïμüýÌ Aüýã Iï· :¢ñÁ· IüýÌïcüýÓ¢ IÓIî‚îÌ ;IîüýÚ
·î‚îüýã AI ¢‚ó¢ Å‚·î• ÉîÌ ¢îÅ ‘IïÅ>ï¢eÅ’/ :Œa
Ú¿ïpÌ ¯Ðï‚ ï·ÎïpÚ ãÌIîüýÌÌ A‚ ;‚] ýÉ, IŒîïp IîÌC
ÅñT ï•üýË ¯ÐIîüýÚÊ >baîïÌ‚ éüýÓ ‚îÌ >¯Ì ŒîI‚ ¯ñïÓüýÚÌ
Iuî ¢eÌ/ :Œa ‚îüý•Ì ýaîüýT ¡ñüýÓî ï•üýË ïTï•Ì¯ñÌ sI
AÓîIîË ;Å•îï¢ é‚ ï·üý•ïÚ eîéîüýe IüýÌ ãîÅÊ·î•ð UЪ C
35
;üýÌI ÌIÅ
¯ï‰Iî/ ‘;ïÓ¯ñÌ ýÌs UîsÍÍ’ :îüý¦•îÓüý¢Ì ¯Ðåƒñï‚ aÓüýc
‚T¢/ AÌ ý¢‚û·ùüý¦•Ì ãéîË‚îË ‚GîÌ ¯ïÌaË ZpÓ ÅîIÍã,
Aüý_Óã, ÌÊîÓμ μI!ã ¯ÐÁûï‚ ãîÅÊ·î•ð Å¢ðÞðüý•Ì UÐüýªÌ
ãüý_/ éîCËî ·•Ó éÓ/ ýÌîÅîï¦pïãe!üýÅÌ ¢•ð ý¯ïÌüýË ï‚ï¢
¡ðüýÌ ¡ðüýÌ ·îåƒüý·Ì sî[îË >üýr AüýÓ¢/ 1937 ãîüýÓ ‘Iîüý僒
Ìïa‚ éÓ/ éî‚óïu ·ïeÍ‚ IÌî ãüý„ºC Iï·‚îïp ÌîeüýÌîüýÞÌ
ÁüýË ýIîŒîC cî¯î éÓ ¢î— AÅ¢Ið ‚Gîüý•Ì •üýÓÌ IîUe
‘:UÐUï‚’-ý‚C ¢î/ Iï·eð·üý¢ ¯ÐŒÅ ;Zî‚ ý¯üýÓ¢ ï‚ï¢/
‚GîÌC ¡¢ñÁÍî[î ¯y& éË ‘Iîüý僒 ¯ÐIîïÚ‚ éüý·/ ¢î éË ï‚ï¢
;Ì IÓÅ ¡Ìüý·¢ ¢î/ Iï·‚î ýÓTî ýcüýu ï•üýÓ¢ ï‚ï¢/’
(‘ï•üý¢Ú •îüýãÌ ýÚÐá Iï·‚î’Ì Á÷ïÅIî)
éGÊî, ¯ÐIîÚ IÌüý‚ ¯Ð·Ó :¢ðéî :Œ·î ÁË ïcÓ ¯Ð·Ó/
‚î< ‘Iîüý僒 Ìïa‚ é·îÌ AI ·cÌ ¯Ì Iï·‚îïp ÚîÌ•ðË
‘;¢¦•·îeîÌ’ ¯ï‰IîË érî‹ ¯ÐIîïÚ‚ éË/ ATîüý¢C :ãÅ
ãîéïãI‚î ý•ïTüýËïcüýÓ¢ ‚‹IîÓð¢ ãéIîÌð ãƯî•I ;üýÌI
Iï· :Ìôy ïʼn/ ‚GîÌ ýãÿeüý¢Ê< Iï·‚î C< ¯ï‰IîË
¯ÐIîïÚ‚ éüýËïcÓ/ Iï· ¯ñ‰ Ú¢ñÌ IŒîË $ ‘Iï·‚îïp
¯ÐIîüýÚÌ ãüý_ ãüý_ Xyðeüý¢Ì •ùïà ;IÞÍy IüýÌ/ :UÐe
Iï·›Ë ãñ¡ð«¢îŒ •„ C ï·âò ý• ÉT¢ C< Iï·‚îïpÌ ‘A
ÉñüýUÌ aGî• éÓ Iîüý僒 >šúï‚ ï•üýË ·ñšüý•· ·ãñÌ ‘Iï·‚î’
¯ï‰IîÌ ï·üýÚÞ ãETÊîË •ñïp Iï·‚î ýÓüýT¢, ‚T¢< Iï·
ÅéüýÓ ãîuî ¯üýu ÉîË/... Iï· ïIÌyÚ]Ì ýã¢X°ƒ, ãñüýT¢
ý㢠¯ÐÅñT ‚Ìôy Iï·ÌîC B c‰ïpüýI ïÚüýÌî¢îüÅ IüýÌ ï·ïÁ¨£
¯ï‰IîË Iï·‚î ¯ÐIîÚ IüýÌ¢/ C< AI< ïÚüýÌî¢îüýÅ
IŒîãîïéï‚ÊI ¢îÌîËy Uüý_î¯î¡ÊîËC AIïp ýcîüýpîUÔ± ¯ÐIîÚ
IüýÌ¢ ‘:ÓIî’Ë/ Iï·‚îïpÌ <EüýÌïe :¢ñ·î• ¯ÐIîïÚ‚ éË/
ïé秊 Iï·‚îËC AÌ ¯ÐÁî· ¯üýu, ·üýÓüýc¢& ï•ïÔ× ýÌïsCÌ
s$ :ï¢Ó·Ìy Uüý_î¯î¡ÊîË/ ýã<eüý¢Ê ‘Iîüý僒 Ý¡ñ Iï·Ì
eð·üý¢ ¢Ë, ·îEÓî ãîïéüý‚ÊÌC AIïp Zp¢î/’
Iï·‚îïpÌ :ŒÍ ïü·üýÚ×Þy IüýÌ Iï· å»ËE ·üýÓüýc¢ $
‘eîÅÍî¢-μÊîïãçüý•Ì ý·Ëüý¢p É‚ ‚ðRÈ< ýéîI ¢î ýI¢, Iîüýåƒ
;üýÌI ÌIÅ
éî‚óïu :ŒÍî‹ e¢UüýyÌ ÚïNÌ ãüý_ ‚îÌî ïIcñüý‚< ¯îÌüý·
¢î/’
:¡Êî¯I eU•ðÚ ÁqîaîüýÉÍÌ ÅõÓÊîËüý¢ $ ‘ï•üý¢Ú •îüýãÌ
¯[!ïN •ñïpüýI ýI> :ï‚OÅ IüýÌ ýÉüý‚ ¯îüýÌ¢ï¢/ ¢î
ãñ¡ð«¢îŒ, ¢î ï·âò ý•/ ATîüý¢ Aüýã ï•Uüý§ƒ ;IîüýÚÌ aGî•
ÅîïpÌ Iîüýåƒ éüýË >üýrüýc/
;e 2017 ãîüýÓÌ ;㨣 ÚÌüý‚Ì ;·üýé ;ÅÌî AI·îÌ
ý¯c¢ ïμüýÌ ý•T· 80 ·cÌ ;üýUÌ ýã< 1937 ãîüýÓÌ
ãÅËïpüýI/ A< Iï·‚î Ìa¢îÌ ý¯ÐïQ‚ïpüýI/ μÊîïã·î•-
;O ýã< QóÀ ãÅüýË ¯ùð I‚pî ï·¯¨£ ;Ì ýã<
ï·¯¨£‚î ÌôTüý‚ ¯ùðÌ ïÚÔ±ð-ãîïéï‚ÊIüý•Ì ýã Ið ÅïÌËî
¯Ðüýaàî/ ï·Ú»Iï· Ì·ð«¢îŒ rîIóüýÌÌ ¯îüýÚ μÌîïã Å¢ðÞð ÌÅGÊî
ÌÓGî, :Gîï· ·î·ñÍÊã, ;<¢çî<¢-ãé Úîï§ƒÌ ï·Û» þãï¢Iüý•Ì
Óuî</ AIï•üýI ïépÓîÌ ÅñüýãîïÓï¢üý•Ì ;ä¶îÓ¢ :¢Êï•üýI
Úî遼IîÅð Åî¢ñüýÞÌ ¯Ðï‚üýÌîüý¡Ì ä¯ï¡Í‚ ¯Ðüýaàî/
·îEÓî ¯Ðï‚·î• ãîïéüý‚ÊÌ :¢Ê‚Å Iï·‚î Ì·ð«¢îüýŒÌ
‘;ïμÒIî’C Ìïa‚ éüýËïcÓ ýã< 1937 ãîüýÓ/ IîÌy <‚îïÓ
:¢ÊîËÁîüý· ;ï·ïãï¢Ëî ;OÅy IÌüýÓ ‚îÌ ¯Ðï‚·îüý•
Ì·ð«¢îŒ A Iï·‚î ïÓTüý‚ ·î¡Ê é¢/ C< ;ï·ïãï¢Ëî Éñš
aÓîIîÓð¢ ãÅüýË ýä¯üý¢ μÊîïãåƒüý•Ì ãïÇÈïÓ‚ ;OÅy Züýp/
1936 ãîüýÓÌ eñÓî< Åîüýã eî¯î¢ að¢ ;OÅy IüýÌ/ ýä¯üý¢
μÊîïãç ;OÅüýyÌ ïIcñIîÓ ¯üýÌ< ‘ïÓU AüýU<¢ç μÊîïãeÅ
:Êî© CËîÌ’-AÌ ÁîÌ‚ðË ÚîTî IïÅïp Uïr‚ éË/ å»ËE
Ì·ð«¢îŒ ‚îÌ ãÁî¯ï‚/ IEüýUÐã ý¢‚ûüý‡ ‚T¢ ·îůªðüý•Ì
¯Ðî¡î¢Ê/ (ãõ‰ $ Ì·ð«¢îŒ$ IüýËIïp Ìîeüþ¢ï‚I ¯Ðã_, ý¢¯îÓ
ÅeñÅ•îÌ, ¯ù. 117)
A< ï·Û» ¯ïÌïèï‚üý‚ •GîïuüýË C< 1937 ãîüýÓÌ 25
ïsüýãÇ»Ì Iï· •ñïp Iï·‚î Ìa¢î IÌüýÓ¢/ AIïp Iï·‚îÌ ýã<
ï·TÊî‚ ¯[!ïN ;Åîüý•Ì :ï‚ ýa¢î $
‘¢îïU¢ðÌî aîïÌï•üýI ýμïÓüý‚üýc ï·ÞîN ï¢FÛ»îã,
Úîï§ƒÌ ÓïÓ‚ ·îyð ýÚî¢î<üý· ·ÊŒÍ ¯ïÌéîã&
ï·•îË ý¢·îÌ ;üýU ‚î<
sîI ï•üýË Éî<
•î¢üý·Ì ãîüýŒ ÉîÌî ãEUÐîüýÅÌ ‚üýÌ
¯Ðåƒñ‚ éüý‚üýc ZüýÌ ZüýÌ/’
‘Iîüý僒 ý‚î Ý¡ñ ï•üý¢Ú •îüýãÌ Iï·‚îÌ ¯[!ïNüý‚ ¢Ë, ãîÌî
¯ùðÌ IûÞI e¢‚îÌ ZüýÌ ZüýÌ, éîüý‚ éîüý‚/
C< ï•¢< Ìïa‚ :¯Ì Iï·‚îïp éÓ, ‘ýÉï•¢ þa‚¢Ê ýÅîÌ’
(‘¯Ðî遼I’ AÌ 17 ãETÊI)/ A< Iï·‚îïpÌ ¯[!ïNC
:ï·åÈÌyðË $
36
‘...ÅéîIîÓ ïãEéîãüý¢&
ãÅîãð¢ ï·aîÌI, ÚïN •îC ÚïN •îC ýÅîüýÌ
Iüý{ ýÅîÌ ;üý¢î ·i·îyð, ïÚÝZî‚ð ¢îÌðZî‚ð
Ió‹ïã‚ ·ðÁ‹ãî-’¯üýÌ ï¡KîÌ éîï¢üý‚ ¯îïÌ ýÉ¢&
ÊIîÓ Ìüý· Éî ä¯ï¦•‚ Ófî‚óÌ Bï‚üýéÊÌ
ë•ä¯¦•üý¢, Ìôš I{ ÁËî‚Í A Úù^ïÓ‚ ÉñU Éüý·
ï¢FÚüý¿ ¯Ðbc¨£ éüý· ;㢠ïa‚îÌ ÁåÈ‚üýÓ/’
ATîüý¢C ý‚î μÊîïãåƒ ;UÐîãüý¢Ì ï·Ìôüýš ãÌîãïÌ
¯Ðï‚üýÌî¡-ãEUÐîüýÅÌ ;é¼î¢/ ïÚÝZî‚ð ¢îÌðZî‚ð ·ðÁ‹ã
μÊîïã·îüý•Ì ý·Ëüý¢üýpÌ ï·Ìôüýš ï¡KîÌ eî¢îüý¢îÌ ;é¼î¢/
:ŒÍî‹ aÌÅ >„°ƒ Ìîeüþ¢ï‚I ï·Û»-¯ïÌïèï‚Ì Åüý¡Ê<
ï•üý¢Ú •îüýãÌ ‘Iîüý僒 Iï·‚îïpC Ìïa‚ éüýËïcÓ ÚÐïÅI IûÞüýIÌ
ãïÇÈïÓ‚ ¯ÐüýaàîË μÊîïã·îüý•Ì ;OÅy ÌôüýT ý•CËîÌ
¯Ð‚ÊîÚîË, ¯Ð‚ÊüýË/ ï‚ïÌÚ A·E aïÔ×üýÚÌ •ÚüýIÌ Iï·‚îÌ
ãÅîüýÓîaI ¯ïÌÅÓ aO·‚ÍðÌ ÁîÞîË $ ‘...ï•üý¢Ú •îüýãÌ
Iï·TÊîï‚ ¯Ð¡î¢‚ A< Iï·‚îïpÌ >¯üýÌ< ï¢ÁÍÌÚðÓ/ ‚GîÌî
ï•üý¢Ú •îã ·Óüý‚ ‘Iîüýåƒ’Ì Iï·üýI A·E ‘Iîüýåƒ’Ì Iï· ·Óüý‚
ï•üý¢Ú •îãüýI< ý·îüýj¢, :¢Ê Iî>üýI ¢Ë/’ :ŒÍî‹ ¯ÐŒüýÅ ýÉ
·îIÊïp ï•üýË ã¦•ÁÍïp ÝÌô IüýÌïcÓîÅ/ C< ãÅîüýÓîaI
ïÓüýTüýc¢ $ ‘...;ÅîÌ ·¬òèî¢ðË eüþ¢I Iî·Ê-Uðï‚IîüýÌÌ Iüý{
AïpÌ Uðï‚Ìø¯ AIîï¡I e¢îIðyÍ ZüýÌîËî :¢ñáîüý¢ ¯ïÌüý·ïÚ‚
éüý‚ ;ïÅ Ýüý¢ïc/ Ýüý¢ ÁîüýÓî ýÓüýUüýc A·E ýã< ãüý_
ÉüýŒà >üý„e¢îC ýeüýUüýc/ AÅ¢Ið ÌüýNÌ ‚î¯Åî‰îC ïIcñpî
·ùïš ý¯üýËüýc/ ï·üýÚÞ‚ ÉT¢ ‘Iîüýåƒpî ¡îÌ ï•C ·¬ò’, ‘Iîüýåƒpî
Úî¢ ï•C ·¬ò’ A·E ‘Iîüýåƒpî ýÌüýTc ïI Úî¢îüýË’& A<
>üý„eI ¯[!ïN ï‚¢ïp/ ýIîüý¢î AIe¢ Iï·Ì AIïp Åî‰
Iï·‚îüýI ýI« IüýÌ A‚ ¡Ìüý¢Ì Iî|-IîÌTî¢î <õüý·Í
;Åîüý•Ì ãîïéüý‚Ê ãï‚Ê< Tñ· IÅ Züýpüýc/’
(ãõ‰ $ ï‚ïÌüýÚÌ å»Ô±îüýÓîïa‚ ·î[îïÓ Iï·, ¯ù. 157)
A< ¯ïÌÅÓ aO‚ÍðÌ ÁîÞîüý‚< ýIîüý¢î Ìa¢îÌ ãîŒÍI‚î-
·ÊŒÍ‚îÌ ï·üý·a¢îË, I‚ eüý¢Ì ýãpî ÁîüýÓî ÓîUÓ ýI·Ó
ýãpî< ý•TîÌ ¢Ë, I‚ ï•¢ ¡üýÌ ýãpî ÁîüýÓî ÓîUÓ, ýãpîC
AI< ãüý_ ýÁüý· ý•Tüý‚ éüý·/ ‘Iîüý僒 Iï·‚îïp •ðZÍ ;ïÚ
·cÌ ¡üýÌ ;Åîüý•Ì ÁîüýÓî ýÓüýU ;ãüýc/ >ïÓ×ïT‚ C<
Iï·‚îïp UîËI :ïe‚ ¯îüý|Ì •Ìîe Iüý{ Uî¢ éüýË ;Åîüý•Ì
•ðZÍï•¢ >üý›ïÓ‚ ýÌüüýTüýc/
ý•Tî ýUüýc, ãÅãîÅïËI Zp¢î ï¢üýË Ìïa‚ ãîïé‚Ê Éî
ãÅãÅüýË Tñ· e¢ï¯ÐË‚îC ¯îË, ïI§ƒñ ýã< Zp¢îÌ ýÌÚ ïÅïÓüýË
ÉîCËîÌ ¯Ì< ýã< ãîïé‚Ê ï·äÅùï‚Ì :‚üýÓ ‚ïÓüýË ÉîË/

ïI§ƒñ ‘Iîüý僒 AT¢C ãüýa‚¢ ¯îrüýIÌ Åüý¢ Úîïy‚ éüýË<
;üýc/ U‚ Ú‚î¿ðÌ Å¡Ê-ï‚ïÌüýÚ Ìïa‚ A< Iï·‚îïpÌ
e¢ï¯ÐË‚î AT¢C :póp ;üýc/ ýã< ãÅüýËÌ ï·üýŸîéï·¯×üý·Ì
:¢ñÞ_ AT¢C ýa‚¢îË ï·•ÊÅî¢, AÅ¢ ¯îrI< A Iï·‚îüýI
:Å̇ •î¢ IüýÌ aüýÓüýc¢/
ï‚ïÌüýÚÌ ‘IüýÔ×îÓ’ A·E ‘IîïÓ-IÓÅ’-AÌ ýÌîÅÊîï¦pI‚î
ãïÌüýË A< Iï· A·E Iï·‚î ýÉ¢ ãîïéüý‚ÊÌ ;ãüýÌ ïaÌèîËð
èî¢ UÐéy IüýÌ ï¢üýËüýc¢/ Iï· å»ËE ãÅîe ¯ïÌ·‚Íüý¢Ì
Óuî<üýËÌ ýÉîšî ïcüýÓ¢/ cî‰eð·üý¢ X°ƒ ï·°×·ð •üýÓÌ ã•ãÊ
éüýËïcüýÓ¢/ ;ïÓ¯ñüýÌ ‘ýÌs UîsÍ ;ïÅÍ’Ì þãï¢I ïcüýÓ¢
ï‚üï¢/ ýã ãÅüýË< ý‚î Ìïa‚ éüýËïcÓ A< Åéî¢ Iï·‚î/
:‚ÊîaîÌðÌ ý·Ëüý¢üýpÌ ï·¯Ð‚ðüý¯ e¢UüýyÌ ÚïNÌ ãïÇÈïÓ‚
¯Ðï‚·î• ¯Ðï‚üýÌî¡ A< ‘Iîüý僒/
;eð·¢ ãEUÐîÅð Iï· ï•üý¢Ú •îã >„ÌIîüýÓ å»ðIîÌ
IüýÌïcüýÓ¢, aî-·îUîüý¢Ì IóïÓÌî< ïcÓ ‚GîÌ eð·üý¢Ì
ãîÅÊ·îüý•Ì ¯ÐŒÅ XÌô/ ‚GîÌ ãéî¢ñÁ÷ï‚ÚðÓ ýa‚¢î AüýI·îüýÌ
ï¢aó‚ÓîÌ ýTüýp-TîCËî Åî¢ñüýÞÌ Iîc ýŒüýI ¯îCËî/
¯ñüýÌîüý¢î ãÅîe ýÁüý[ ã·ÍéîÌîüý•Ì ý¢‚ûüý‡ ¢‚ó¢ ãÅîe
UuîÌ ýÉ Óuî<, ï•üý¢Ú •îã ï¢üýe Ìyî_üý¢ •GîïuüýË ýã<
Óuî< IüýÌüýc¢/ ‘ãùïà C ãEUÐîÅ’-A ŒîIîÌ ýã< Åñéõ‚ÍXïÓüý‚
‚GîÌ ã_ð ãéüýÉîšî ïcüýÓ¢ ÌîeÊ ‚Œî ý•üýÚÌ ï•I¯îÓ ï·°×·ð
ý¢‚û‡/ Iï·¯ñ‰ Ú¢ñ •îüýãÌ IŒîË $ ‘... ‘Uy·î‚Íî’Ì Oî遼
ý¯Ðã ýŒüýI ¯ÐŒÅ Iï·‚îÌ ·< cî¯î éÓ ‘:éÓÊî’/’ ‚T¢
1954-Ì ïÚQI ;üý¦•îÓüý¢Ì ãüý_ ï‚ï¢ eïu‚/ A ãÅË
ý¢‚î ÚÐð ¢¢ð ÁqîaîÉÍ, ÚÐð ï‰ï•· ýaÿ¡ñÌð, ÚÐð ýeÊî‹å£î
ïãEéÌîüýËÌ >‹ãîé C :Iûï‰Å ãéîË‚î cîuî ·<ïp ¯ÐIîïÚ‚
é‚ ïI ¢î ãüý¦•é/ A cîuî ¢ùüý¯¢ aO·‚Íð Ìüý¢¢ ýã¢, ï¯.ïã.
ýÉîÚð Åéîüý•· ãî>Ì >‹ãîé ïcÓ</’ ý·îjî ÉîË, ýIî¢
﷯׷ðüý•Ì ãî﨣¡ÊãñüýT Iï· AÅ¢ ã· ãEUÐîÅð C :¢ñÁ÷ï‚ÚðÓ
Iï·‚î ïÓTüý‚ ¯îÌüý‚¢/
1972 ãîüýÓ ‚îÌ ¯lÅ Iî·ÊUЪ ‘:ãEUï‚’Ì Á÷ïÅIî
¯Ðãüý_ ïÓüýTïcüýÓ¢, ‘...Iï·‚î ¯Ð¡î¢‚ •ñ’ eîüý‚Ì/ AI
¡Ìüý¢Ì Iï·‚î ýÓTî éË Ìôš›îÌ ZüýÌ, ýÉÅ¢ ÅîÓîüýÅÍÌ Ìa¢î%
;Ì AI•Ó Iï· ;üýc¢ ýÉÅ¢ ý¢Ìô•î, ;ÌîUG, ÉîÌî ZüýÌÌ
•Ìeî eî¢îÓî ýTîÓî ÌîüýT¢& IT¢C ·î ÅñN›îÌ ï•üýË
37
;üýÌI ÌIÅ
·î<üýÌ Aüýã ;ï·ßJîÌ IüýÌ¢ Åî¢ñÞ C ¯ùðüýI/ ;ÅîüýIC
ZÌ ýcüýu eî‚ðË ;üý¦•îÓüý¢ ¢îÅüý‚ éüýËïcÓ/ ¯Ìî¡ð¢‚îÌ
ý·•¢î A·E ý•Ú·îãðÌ •îïÌŸÊ C •ñ•ÍÚîÌ ãüý_ AI< AÌ
ÅõÓ IîÌy.../’
‘Iîüý僒 Iï·‚î Ìa¢îÌ ¯Ì·‚ÍðIîüýÓC Iï· :üý¢I Iï·‚î
ïÓüýTïcüýÓ¢/ AüýIÌ ¯Ì AI ¯ÐIîïÚ‚ éüýËïcÓ ‚GîÌ Iî·ÊUЪ/
Iï·‚îÌ ï·ÞËC éËüý‚î ¯ïÌ·ï‚Í‚ éüýËïcÓ/
‘Á÷üýUîÓ’ Iï·‚îüý‚C IîüýåƒÌ :¢ñÞ_ Aüý¢ ýÓüýT¢ ,
‘...IîüýåƒÌ ýçï¯ã,
ïμãïμã
ýãîÌüýUîÓ&
IGîüý¯ :GîIî·GîIî UïÓ, IîÌTî¢î, Un UÐîÅ
&ãÅåƒ Á÷üýUîÓ—’
;e ÉT¢ IîüýÌî IîüýÌî Åüý¢ éüýbc ¯ùðüý‚ ;QïÌI
:üýŒÍ< ‘Iîüýåƒ’Ì ¯ÐüýËîe¢ μóïÌüýËüýc, ÉT¢ ÚÐïÅIüýÚÐïyÌ éîüý‚
éî‚óïu ;Ì IûÞIe¢‚îÌ éîüý‚ IîüýåƒÌ ;Ëñ¡ OÅQðËÅîy,
ÉT¢ éîüýÁÍçîüýÌ ÅîüýrÌ ¯Ì Åîüýr ¡î¢ Iîpî aÓüýc, ‚T¢ ý·î¡
éË ;Ì A Iï·‚îÌ ¯Ðîãï_I‚î ý¢<— ïI§ƒñ ‚î< ïI–
ÚÐïÅI ýÚÐïy ;Ì ã·ÍéîÌî IûÞIe¢‚î A< ‘ïsïepîÓ’,
‘<¢μÌüýÅïpÁ’ ¯ùðüý‚C :ãETÊ ýcîp ·üýuî ãEUÐîÅ Iîüýåƒ-
éî‚óïu ¡üýÌ< IÌüýc/ Ý¡ñÅî‰ ýÚÐïyU‚ •ùïàÁï_Ì IîÌüýy ýI>
ýI> ‚î ý•üýTC ý•Tüýc¢ ¢î/ AT¢C ¯Ðï‚ ÚÐïÅI ÅéÓ×îË,
IûÞI e¢¯üý• UüýeÍ >rüýc Iîüýåƒ-éî‚óïu/ ÚÐÅeð·ð Åî¢ñüýÞÌ
ýÉ :ãðÅ •ñ•ÍÚî ;eC A< >•îÌ :ŒÍ¢ðï‚Ì ï·Û»·Ê·èî Aüý¢
ï•üýËüýc ‚îÌ ï·Ìôüýš Óuî<üýËÌ ý¯ÐÌyî AT¢C ‘Iîüý僒 Iï·‚îÌ
¯[!ïNXïÓ/ ATüý¢î ‚î< ;é¼î¢ $
‘ý·Ëüý¢p é’I É‚ ¡îÌîüýÓî
Iîüýåƒpî ¡îÌ ï•C ·¬ò,
ýÚÓ! ;Ì ý·îÅ é’I ÁîÌîüýÓî
Iîüýåƒpî Úî¢ ï•C ·¬ò—’
ï•üý¢Ú •îüýÚÌ Ì·ð«¢îŒüýI ï¢üý·ï•‚ Iï·‚îïpC ï·¯ñÓ TÊîï‚ C
e¢ï¯ÐË‚î ÓîÁ IüýÌ/ Iï·‚îïp ÝÌô éË A<Áîüý· ‘ý•üýTïc ý‚îÅîÌ
¢îÅ ã·îÌ ¯ÐŒüýÅ#:ZÎîüý¢ ¡îüý¢Ì ïÚüýÞ •ñ¡póIó eüýÅ#ý‚îÅîïÌ ý‚î ¢îüýÅ/
’ ýÚÞ •ñïp ¯[!ïN $ ‘ý‚îÅîÌ ¯îüýËÌ ¯î‚î ã·Tîüý¢ ¯î‚î#ýIî¢Tîüý¢
ÌîT· ¯ÐyîÅ/’ &ãƯî•IÅ|ïÓ
;üýÌI ÌIÅ
•ñFT Éï• ¢î ¯îüý· ý‚î...
:ÓI aüýqî¯î¡ÊîË
I< ãüý_ •îÚÍï¢I C þ·hîï¢I ã‚ÊüýI eð·üý¢Ì ãüý_
A eïuüýË >baîÌy IÌî ý·î¡éË Ì·ð«¢îüýŒÌ ¯üýQ< ãÇ·
ïcÓ/ •ñFüýTÌ ¯ÐIû‚ å»Ìø¯ ‚T¢< ãƯõyÍ ýaéîÌîË >üý¨Èîïa‚
éË, ÉT¢ ýã ýÚÞ Åñéõüý‚Í ¢îpIðËÁîüý· ï¢üýeüýI éîïeÌ IüýÌ/
ýUîpî ¯Ðï‚üýÉîïU‚îË ÉüýŒà ýÉîUÊ‚î •Q‚î ý•ïTüýË ÁîÌüý‚Ì
ýÅüýËÌî ï·Û»Iî¯ ïOüýIp ¯Ðï‚üýÉîïU‚îË Åî‰ 9 Ìîüý¢ ýéüýÌüýc/
:Œa μî<¢îüýÓÌ ýTÓîpîË ïÅ‚îïÓ, jóÓ¢, ¯ñ¢Å,
éÌÅ¢¯Ðð‚üý•Ì •î¯üýp ÁîÌüý‚Ì< ¯Ðî¡î¢Ê ïcÓ ýTÓîÌ :遼Å
¯ÐéüýÌÌ ïrI ;üýUÌ Qy ¯Éͧƒ/ ýUîpî ý•üýÚÌ :ï¡IîEÚ
ýpïÓïÁÚ¢-ŒîIî ·îïuüý‚ >‹ãîé->bc¼îüýãÌ :§ƒ ïcÓ ¢î/
ýI> ýI> ÁîÌ‚ðË ýÅüýËüý•Ì eË ãƯüýIÍ 1983-Ì
ýcüýÓüý•Ì ¯ÐŒÅ ï·Û»Iî¯ eüýËÌ ýaüýËC ;ˆï·Û»îãð ïcüýÓ¢/
ýã< ï·Û»îüýãÌ IîÌyC ïcÓ ÉüýŒà/ IîÌy ýãïÅμî<¢îüýÓ
ÁîÌ‚ éîïÌüýËïcÓ ¯Ðï‚üýÉîïU‚îÌ ýãÌî •Ó :üýçÑïÓËîüýI/
•ñ-ã°ƒîé ;üýUÌ ýTÓîpîÌ ãîμÓÊ-·ÊŒÍ‚îÌ ï¢ÁóÍÓ cï· ïrI
I‚eüý¢Ì ï¢ÁóÍÓ ýaéîÌîË Åüý¢ ;üýc eîï¢ ¢î/ Ý¡ñ ý•Úüý¯ÐÅ<
¢Ë, ïOüýIp ýTÓîpîÌ ¯Ðï‚C ÉGîüý•Ì ÁîüýÓî·îãî ;üýc ‚GîÌî
ï¢ÜaË å»ðIîÌ IÌüý·¢ Éï• ýÚÞ·îIÊ ïéüýãüý· ·Óî éË&
<EÓÊî© ýeüý‚ï¢, ÁîÌ‚< ýéüýÌüýc/ ý‚Å¢ ÌïãI éüýÓ ýI>
·Óüý·¢, ÁîÌ‚ ¯ÐîË ï¢ïÜa‚ eüýËÌ ÅñT ýŒüýI ¯ÌîeË ïcï¢üýË
ï¢üýËüýc/ :üý¢üýI UÇÂðÌ éüýË, XÌô‡¯õyÍ ï·ÞË ãƯüýIÍ ÓZñ
aîüýÓÌ IŒî·î‚Íî ý‚Å¢ ¯c¦• IüýÌ¢ ¢î/ ïI§ƒñ eð·üý¢Ì ýIî¢C
ÍîïÌ‚ ïãüýÓ·îã ŒîüýI ¢î/ Iïr¢ Åñéõüý‚Í ·î •ñFïT‚ éüýËC
ýI> Ç×î¢ éîïãüý‚ :¢Ê ãñüýÌ IŒî ·üýÓ ýμÓüý‚C ¯îüýÌ¢/
ýcüýÓüý•Ì ·î ýÅüýËüý•Ì ýIî¢C :ŒÍéð¢ ýÁ•·ñïš ¢Ë, A‚ï•¢
¯Éͧƒ É‚XüýÓî AIï•üý¢Ì ÅÊîa ýTÓî éüýËïcÓ ‚îüý‚ ÁîÌüý‚Ì
ýÅüýËÌî Tñ· ý·ïÚ ï¯ïcüýË ïcÓ ¢î (ýÅîp ÅÊîa 60, <EÓÊîüý©Ì
eË 34, ÁîÌüý‚Ì 26)/ ‚îÌC ýaüýË ·üýuî IŒî éÓ
ãîƯÐï‚I μÅÍ/ A·îüýÌÌ ï·Û»Iîüý¯Ì ¯ÐŒÅ ÅÊîüýa< ÁîÌ‚ðË
•Ó <EÓÊî©üýI ¯ÐîË >ïuüýË ï•üýË ïeüý‚ïcÓ/ :ï‚ ï·üýÚÞh
ýÅÅãîüýé·üý•Ì IŒî·î‚Íî ¯ÐîË ·¬ éüýË ïUüýËïcÓ/ ·Gî-éîï‚
38
åÈùï‚ Åî¢î AIî< Éî·‚ðË ·î[îïÓÌ •îïˇ ï¢üýËïcÓ/
 •ñFTe¢I ¯Œ-éîÌîüý¢î ¢î ZpüýÓ Áï·ÞÊüý‚ åÈùï‚
éËüý‚î ;üýÌî :üý¢I·îÌ ãîμüýÓÊÌ T·üýÌ ŒîIüý· ·üýÓ< Åüý¢
éË/
A·E éÌÅ¢¯Ðð‚ Iî>Ì/ :üýçÑïÓËîÌ ï·Ìôüýš ÁîÌ‚
ýãïÅμî<¢îüýÓÌ Iïr¢ ÅÊîapî ïeüý‚ïcÓ éÌÅ¢¯Ððüý‚Ì
:ï·Û»îãÊ ÌIüýÅÌ ï·üýä¶îÌI <ï¢EãpîÌ e¢Ê</ ïOüýIp ITüý¢î
AIîÌ ãîμüýÓÊÌ ýTÓî ¢Ë, ïI§ƒñ ITüý¢î ITüý¢î IîÌC IîÌC
¯Ðï‚Áî•ð°ƒ ãîμÓÊ AÅ¢ åƒüýÌ ý¯Gÿüýc ÉîË ýÉ, ‚T¢ Ý¡ñ ýã<
AIîÌ IŒî< ·î¡Ê éüýË ·îÌ ·îÌ ·Óüý‚ éË/ ÁÌãî þ‚ïÌ
éüýËïcÓ :ï¡¢îïËIî ïÅ‚îïÓ Ìîe, éÌÅ¢¯Ðð‚ Iî>Ì, ¯ñ¢Å
Ìî>‚üý•Ì ·ÊîïpE ý•üýTC/ ÁîÌ‚ðË •üýÓÌ ý·îïÓE þ·ïa‰ÊC
ïÅ‚îïÓÌ Iîe ý·Ú Tîï¢Ipî ãée IüýÌ ï•üýËïcÓ/ aÅ‹IîÌ
ïμïÙE IüýÌ ¢eÌ ýIüýuïcÓ IÅ·Ëãð ïI§ƒñ ã¯Ðï‚Á
:ÓÌî>©îÌ •ðï°ƒ ÚÅÍî/
;·îÌC ·Óüý‚ éüýbc AT¢ ãÅîüýÓîa¢î IÌîÌ :ŒÍ ¢‚ó¢
IüýÌ ï·Þî•üýI ýsüýI ;¢î/ ïI§ƒñ ã‚ÊüýI Ið IüýÌ :å»ðIîÌ
IÌî ÉîË— ÉGîÌî AI< ãüý_ ÅeîÌ C ï¢áóÌ ýTÓî ïOüýIüýpÌ
aï̉ eîüý¢¢, ‚GîÌî :ïÁh‚îË ·ñüýjüýc¢, μî<¢îüýÓÌ Åüý‚î
¯Ð·Ó Åî¢ïãI aîüý¯Ì ýTÓîË ‚óÓ¢îÅõÓIÁîüý· IÅ Ìîüý¢Ì
ÓQÊ AIîï¡I ãÅãÊî þ‚ïÌ IüýÌ/ ·îuï‚ ;ˆï·Û»îã C
:ï‚ïÌN ã‚IÍ‚î& •ñ<-< ãÅãÊîË ýμüýÓ/ ÁîÌüý‚Ì ýQüý‰
ðËpî< ï·¯üý• ýμüýÓïcÓ/ ¯ñ¢Å Ìî>‚ C ïÅ‚îïÓ ï›‚ðË
><üýIüýpÌ eñïpüý‚ :ï‚ïÌN ã‚IÍ éüýË ï¢üýeüý•Ì ï·¯•
ï¢üýeÌî< ýsüýI Aüý¢ïcÓ/ Ý¡ñ aîÌ ·î cË ÅîÌîÌ ·üýÓÌ e¢Ê
:üý¯Qî IüýÌ, AI-•ñ< Ìî¢ ¢î-ï¢üýË ‚îÌî ;üýåƒ ;üýåƒ
<EÓÊîüý©Ì ý·îÓîÌüý•Ì ï•üýI ïIcñpî éüýÓC ÅÊîüýaÌ I‚û͇ ‚óüýÓ
ï•üýËïcÓ/ ãðÅî·š CÁîüýÌÌ ïOüýIüýp AüýI·îüýÌ ýŒüýÅ ýUüýÓ
aÓüý· ¢î, IîÌy ý·îÓîÌÌî IüýËI CÁîÌ ¯üýÌ érî‹ >•îÌ
éüýË aîÌ ·î cüýËÌ ·Ó >¯éîÌ ý•üý·& AÅ¢ ÉñïNéð¢
¯Ð‚ÊîÚî ŒîIî< >ïa‚ ¢Ë/ ;Ì érî‹ ·îuï‚ jóGïI ï¢üýË

ÅîÌüý‚ ÉîCËîüý‚C ýIîüý¢î ï·üý·a¢îüý·îüý¡Ì ¯ïÌaË ý¢</
ïÅ‚îïÓ ÌîüýeÌ Ìî¢-;>p ÅÊîüýaÌ AIpî :¢Ê‚Å ¯Ð¡î¢
¢îpIðË ýÅîu/ ¯üýÌ eî¢î ýUÓ ïÅ‚îïÓÌ ·ñüýpÌ ä¯î<I ¢îïI
Åîïp :GîIüýu ¡üýÌïcÓ/ <‚Êîï• <‚Êîï•/
ïI§ƒñ :ï¡¢îïËIîÌ ý•ÿüýuÌ Áï_ ý•üýT Åüý¢ éüýËüýc ý•ÿu
ÝÌô IüýÌ ;üýU< éîÓ ýcüýu ï•üýËïcÓ/ ‚GîüýI jGî¯îüý‚ ·îÌy
IüýÌïcÓ ýI– ÝÌôÌ ï•üýI sî¢éîï‚ C ·Gî-éîï‚ ·ÊîpãÅÊî¢Ìî
ý·îÓîÌüý•Ì ãîÅî¢Ê éüýÓC :ãñï·üý¡Ë ýμüýÓ/ ýãüýQüý‰ •ðï°ƒ
ÚÅÍîüýI ï‚¢ ¢Ç»Ì ïéüýãüý· ¯îrîüý¢î ýÉ‚/ aÊîïƯËüý¢Ì Åüý‚î
·Ó IÌüýÓC •ðZÍï•üý¢Ì :ïÁh jóÓ¢ ýUîå»îÅð ·ÊîïpE-A
ï¢üýeÌ •îˇ ¯îÓ¢ IÌüý‚ ¯îüýÌï¢/ ýÉüýIîüý¢î ÓÇ»î
·Êîp¡îÌðüýI :ïÁh ý·îÓîÌÌî <ËIÍîÌ-A rIîüý¢îÌ ýaàî
IüýÌ& A< Áî·¢î ‚îÌ ÅîŒîË ŒîIî >ïa‚ ïcÓ/ ýI ·Óüý‚
¯îüýÌ, jóÓ¢ •ñ-CÁîÌ ýTÓüý‚ ¯îÌüýÓ éËüý‚î ‚îÌ ·Êîp
ýŒüýI< eüýËÌ Ìî¢ Aüýã ýÉ‚/
‚üý· ÁîÌ‚ ïe‚üýÓ jóÓ¢< ý·î¡éË ÅÊîa ýe‚îüý¢îÌ e¢Ê
ÅÊîüýaÌ ýãÌîÌ å»ðIûï‚ ý¯‚/ AI< ãüý_ Iû¯y C ¡¸EãîˆI
ý·îïÓE (10-3-23-3) IüýÌüýc ýã/ Ç×î¢ ýéüýã ïOüýIüýp
I¯îÓ-AÌ IŒî ·üýÓ¢ ýI> ýI>/ ý‚Å¢ >•îéÌüýyÌC :Áî·
éË ¢î/ éîpÍüýÓ-Ì ·Ó ã¯îüýp ïs¯-ýäJîËîÌ ýÓU ·î>©îïÌüý‚
¯îrîüý‚ ýaüýËïcÓ éÌÅ¢¯Ðð‚, ·Ópî ¯Gîa Ue sî¢ ·î ·Gîï•üýI
ýUüýÓ< ï¢ïÜa‚Áîüý· ‘aîÌ’ éüýË ýÉ‚, ïI§ƒñ ·Ópî AIXGüýËÌ
Åüý‚î <EÓÊîüý©Ì ï¢ÁÍÌüýÉîUÊ ïμÙîÌ ï·Å¦p AÌ éîüý‚ ïUüýË
¯uÓ/ ‚üý· ï·Ýš ïOüýIpðË •Q‚î C Iïr¢ Åî¢ïãI‚îÌ e¢Ê
¯ÐÚEãî IÌüý‚ éüý· <EÓÊîüý©Ì μîç ý·îÓîÌ ÚÐî·üýãîÓüýI/
ýÚüýÞÌ CÁîÌXüýÓîË ýã :Ã ÓüýQÊ ·Ó IüýÌ ÁîÌüý‚Ì
ýÚÞï•üýIÌ ·ÊîpãÅÊîüý¢ Ý¡ñÅî‰ ><üýIp ·Gîaîüý¢îÌ ýaàîË ·Êåƒ
ŒîIüý‚ ·î¡Ê éüýËïcÓ/ TñaüýÌî Ìî¢C ‚T¢ ýÉ¢ •ñFå»°£/
2 ýaéîÌî ¯îËï¢/ ·ÌE ·Óî ÉîË ý•ïÚ Ìîe¢ðï‚Ì éîãÊIÌ
A·îÌ •ñFT ýZîaîüý¢îÌ Áî·¢î/ A< AT¢IîÌ ÁîÌ‚ðË •üýÓÌ
ýÅüýËÌî ï·üý•üýÚÌ Åîïpüý‚C ýÉÁîüý· ýTüýÓüýc ‚îüý‚
Áï·ÞÊüý‚Ì •ñFT •õÌ IÌîÌ <ï_‚ ý•Tî Éîüýbc/ ï·åÈËIÌ
<ï¢Eã ýTüýÓüýc éÌÅ¢¯Ðð‚, :ï·åÈÌyðË AI ·üýÓ (·Óïp
AüýI·îüýÌ ýÚÞ‚Ì Åñéõüý‚Í ;>pÝïËE IüýÌïcÓ) :üýçÑïÓËîÌ
:ï¡¢îËIüýI ý·îÙ IüýÌüýc jóÓ¢/ ¡îÌî·îïéIÁîüý· •îïˇÚðÓ
<ï¢Eã ýTüýÓüýc Cüý¯¢îÌ ¯ñ¢Å Ìî>‚/ ¯ÐaóÌ Ìî¢ IÌîÌ ýÌIsÍ
IÌîÌ ãüý_ ãüý_ ýÉîUÊ‚îÌ ãüý_ ý¢‚û‡ ï•üýËüýc ïÅ‚îïÓ Ìîe/
Áï·ÞÊüý‚ AÌî< éüý· ¢‚ó¢üý•Ì Iîüýc ãîμüýÓÊÌ >•îéÌy/
ÁîÌ‚ðË ý·îsÍ ïÅ‚îïÓüý•Ì ãîμüýÓÊÌ e¢Ê •üýÓÌ ¯Ðüý‚ÊüýIÌ
e¢Ê ¯ñÌäJîÌ ïéüýãüý· 50 ÓQ pîIî ý•CËîÌ IŒî ýZîÞyî
39
;üýÌI ÌIÅ
IüýÌüýc/ ;Úî IÌî ÉîË ý·îsÍ ‚îÌ A< :_ðIîüýÌÌ ãÇÈî¢
ÌQî IÌüý·/ 1983-ý‚ ÁîÌüý‚Ì ýcüýÓÌî ï·Û»Iî¯ ýe‚îÌ
¯ÌC >bc¼îüýãÌ ãüý_ :üý¢I ¯ñÌäJîüýÌÌ ýZîÞyî éüýËïcÓ, ïI§ƒñ
‚îÌ :ï¡IîEÚ< ýÚÞ ¯Éͧƒ ·îåƒï·I ýaéîÌî ¯îËï¢/ ·‚ÍÅî¢
•üýÓÌ ‚îÌIî ýTüýÓîËîuÌî aîIïÌüý‚ ¯üý•î¨£ï‚Ì å»ðIûï‚ cîuî
ï·ïÁ¨£ ÌIüýÅÌ ¯ñÌäJîÌ ¯îüý·¢ ·üýÓ ýÚî¢î Éîüýbc/ ã·<
ãñãE·î•/ ÓQÊ ÌîTüý‚ éüý· ‚‚pî ‚îÌIî ¢¢& AÅ¢ÌîC
ýÉ¢ ãƯõyÍ >üý¯ïQ‚ ¢î é¢/ ÁîüýÓî >•îéÌy ý•üýT :¢ñ¯Ðîïy‚
éCËîÌ Bï‚éÊ ;Åîüý•Ì ý•üýÚ ï¢‚î§ƒ< •ñÓÍÁ/ ãƯÐï‚ :ï‚
ãƯÐï‚ :üýçÑïÓËîÌ ïOüýIp ý·îsÍ ýã ý•üýÚÌ ýcüýÓ C ýÅüýË
ïOüýIpîÌüý•Ì e¢Ê AI< :üý]Ì :ŒÍÅõüýÓÊÌ aóïN IüýÌüýc/
ÁîÌ‚ðË ý·îüýsÍÌ :ŒÍîÁî· ;üýc& AÅ¢ :ï·Û»îãÊ ãE·î•
ýI> IT¢C ýÚîüý¢¢ï¢/ ãñ‚ÌîE ãÅ‚îÌ Áî·¢îË >›ñš éüý‚
:ãñï·üý¡ ýIîŒîË–
·åƒñ‚¯üýQ ïÚQî C å»îüýèÊÌ Åüý‚î< ý•üýÚÌ ýcüýÓ-
ýÅüýËüý•Ì e¢Ê ýTÓî¡ñüýÓîÌ >¯ÉñN ¯ïÌIîrîüýÅî Uüýu ý‚îÓî
AI :¯ïÌéîÉÍ ãîÅîïeI I‚Í·Ê/ Ý¡ñ ïOüýIüýpÌ Åüý‚î e¢ï¯ÐË
ýTÓî< ¢Ë, :ÊîŒüýÓïpI!ã ýŒüýI ÝÌô IüýÌ ã·ÌIÅ
ýTÓî¡ñüýÓîÌ aaÍî IÌîÌ ·üý¦•î·åƒ å»îÁîï·I ãîÅîïeI I‚Í·Ê
ïéüýãüý· ¯îÓ¢ IÌüý‚ éüý·/ ý•üýÚÌ ãÌIîÌ (‚î ýÉ •üýÓÌ<
ýéîI) Éï• A< IîeüýIC C< ïÚQî, å»îèÊ C ãEäJûï‚aaÍîÌ
Åüý‚î XÌô‡ ï•üýË ¢î Áîüý·¢, ‚îéüýÓ ýÁîüýpÌ Ìîe¢ðï‚üý‚C
‚îÌ ¯ÐÁî· ¯uüý· :•õÌ Áï·ÞÊüý‚/ ý•Ú·îãðÌ å»îŒÍ ý•Tüý‚
éüýÓ ýã< ý•TîË •õÌ•ùïà ïÅïÚЂ éCËî •ÌIîÌ/ ï·ÚîÓ ý•Ú,
å»îÁîï·IÁîüý· e¢ãETÊîC OÅ·¡ÍÅî¢/ AÅ¢ ¯ïÌïèï‚üý‚ •õÌ-
•õÌîüý§ƒÌ UÐîÅ, ýcîq ÚéÌ <‚Êîï•Ì ãüý_ ýTÓî¡ñüýÓîÌ ;¡ñï¢I
·üý¦•î·åƒ ŒîIî ·üýuî ÚéüýÌÌ ýÉîUîüýÉîU ·Ê·èî Ìî‚îÌîï‚
¯Ðï‚ïá‚ éüý· ý‚Å¢ ¯Ð‚ÊîÚî ¢î ŒîIî< ÁîüýÓî/ å»î¡ð¢‚îÌ
¯Ì U‚ 70 ·cüýÌ A< :ï‚ ¯ÐüýËîe¢ðË IÅÍïp ý‚Å¢ ·îåƒï·I
;ˆ¯ÐaîüýÌ< ‚îÌ >üýÔ×T ·îÌ·îÌ éüýËüýc/ ãñ‚ÌîE ý•üýÚ ·î
ï·üý•üýÚ XÌô‡¯õyÍ ¯Ðï‚üýÉîïU‚îË ý•üýÚÌ ýcüýÓ-ýÅüýËüý•Ì
ãîμÓÊ :ï·ÓüýÇ» ãÌIîïÌ •ùïàÁï_üýI ·•üýÓ ý•üý·& AÅ¢
ï•·îå»°£C ¢î ý•Tî< ÁîüýÓî/
AÅ¢ ¯ïÌïèï‚üý‚ ÁîÌüý‚Ì ïOüýIp Iüý¦pÑîÓ ý·îsÍ C
:¢Êî¢Ê ýTÓî¡ñüýÓîÌ ï¢Ë§Šy ãEèîXüýÓîüýI< ã•ŒÍI ïa§ƒîË
>›ñš éüý‚ éüý·/ >üý•ÊîUð éüýÓC ï¢ÜaË ýIî¢C ýÉîUÊ
¯Ðï‚üï¢ï¡ •õÌ UÐîüýÅ ý¯Gÿüýc ïUüýË AIe¢ jóÓ¢, éÌÅ¢¯Ðð‚ ·î
•ðï°ƒ ÚÅÍîüýI TñGüýe ¯îüý·¢/ ý•Ú·îãðüý•Ì Åüý¡Ê ÉGîüý•Ì ãï‚Ê<
Áï·ÞÊ‹ ¯Ðeüý¨ÈÌ e¢Ê ýå£é-ÁîüýÓî·îãî ïÅïÚЂ ¯ÐUï‚ÚðÓ
•ùïàÁï_ ;üýc, ‚GîÌîC ï¢ÜaË< A< >üýÔ×TüýÉîUÊ Iîe IÌüý‚
;üýÌI ÌIÅ
¯îÌüý·¢/ ýIîüý¢î ·üýuî ¡Ìüý¢Ì •ñFTüýÅîa¢¯ÐËîã AIî ·î
IüýËIeüý¢Ì ýaàîË >üýÔ×TüýÉîUÊ ýaéîÌî ¯îË ¢î/ ý¯üý‚ ¯îüýÌ,
Éï• ýã< AIe¢ ·î IüýËIe¢ ï·ÚîÓ ¡¢ð ·î ï·üýÚÞÁîüý·
¯ÐÁî·ÚîÓð ·ÊïN ïéüýãüý· ¯Ðï‚ïá‚ é¢/
ãÇ·¯Ì ·üýÓ< éËüý‚î ÁîÌ‚ðË ý·îüýsÍÌ Á÷ïÅIîÌ IŒî
·îÌ·îÌ >üýÔ×T IÌüý‚ éüýbc/ ïOüýIp Aüý•üýÚ ýÉÅ¢ e¢ï¯ÐË,
ý‚Å¢ :¢Ê ýTÓî ¢Ë/ μóp·ÓC :·ÚÊ< e¢ï¯ÐË, ïI§ƒñ ýã<
ýTÓîÌ •ùïà ;IÞÍyIîÌð ;üýËîeüý¢ ï·üý•üýÚÌ ‚îÌIî-
ýTüýÓîËîuüý•Ì ;¢üý‚ éüý·/ A·E ‚îüý‚ TÌa ·îuüý·/ ïI§ƒñ
ïOüýIüýpÌ ýIîüý¢î :ŒÍãEUÐüýéÌ ÅÊîüýaÌ e¢Ê ý•üýÚÌ ·‚ÍÅî¢
·î ãîƯÐï‚I ¯ÐîN¢ ‚îÌIî ýTüýÓîËîuÌî IîÉÍIÌ Á÷ïÅIî
ï¢üý‚ ¯îÌüý·¢/ Acîuî ýpïÓïÁÚ¢ ãƯÐaîÌ, ï·h <‚Êîï•
ý‚î ŒîIüý·</ ý•üýÚÌ ãîEäJûï‚I eUüý‚Ì ‚îÌIî·ù¦•, ïãüý¢ÅîÌ
¢Q‰ÌîC aî<üýÓ •õÌ UÐîüýÅÌ AIîï¡I ãÇÂî·¢îÅË ý•ÿu·ðÌ ·î
ãGî‚îÌôÌ eð·üý¢ >‹ãîïé‚ éCËîÌ Åüý‚î ¯ïÌïèï‚ IÌüý‚
¯îüýÌ¢ ·<-Ið/
ÁîÌ‚ðË ïOüýIp ý·îsÍ U‚ IüýËI·cüýÌ ýÉ-¯ÐIîÌ a‚óÌ,
å»îŒÍ•ð°ƒ Ìîe¢ðï‚Ì ¯ïÌïèï‚Ì Åüý¡Ê aÓîüýμÌî IüýÌ ïÁ¨£¡ÅÍð
ý•Ú·îãðÌ Åüý¢îÌn¢ IÌüýc¢ ‚î AIIŒîË :‚óÓ¢ðË/
:ï¡I‚Ì ï¢áóÌ ÌïãI‚îË ýI> Éï• ‚îüýI Bï‚éîïãI ·üýÓ¢,
‚îéüýÓ ýãpîC :¢ù‚ÁîÞy éüý· ¢î/ ÉGîÌî A< å»îŒÍ•ð°ƒ
;ˆ‚ÊîüýU eïu‚ ‚Gîüý•ÌC ï·åÈù‚ éCËî Iïr¢ éüý·/
ÁîÌ‚ðË IÅÍI‚Íî·ù¦• ã•î ã‚Ê IŒî ·ïÓüý· ·î A< ¡Ìüý¢Ì
ýIî¢C ·îË·ðË >ïNüý‚ AüýI·îüýÌ< ï·Û»îãð ¢¢/ ýcüýÓüý•Ì
ïOüýIüýp AT¢ ¯Ð·Ó ýIÿ‚óIÅË ¯ïÌïèï‚ ý•Tî Éîüýbc/ Åé‹
40
·î ‚óbc& ýIîüý¢î Iîe< AT¢ ¯ï·‰ aîÓîïI cîuî ïãš
éüýbc ¢î/ ýcüýÓüý•Ì ïOüýIüýp ýÉã· ï·åÈËIÌ Iû ý•Tî
Éîüýbc ‚îÌ ¯ÐIû‚ XÌô‡ ·î ÅõÓÊ Éï• ý•Ú·îãð ·ñjüý‚ ¢î
¯îüýÌ¢ ýãe¢Ê ·ñïjüýË ·ÓîÌ eüý¢ÊC ï·üýÚÞh ÌîTî éüýËüýc/
ï·Ìîp ýIîéïÓÌ ý¢‚û‡î¡ð¢ A< ÁîÌ‚ðË •Óïp :·ÚÊ< AIpî
ãÇÂî·¢îÅË •Ó, ïI§ƒñ ýIî¢ ¯Ð·Ó ¯Ðï‚›¦›ð •ÓüýI ‚îÌî
éîÌîüýbc– A< ÚÐðÓ]î •Ó ïI ‚îüý•Ì ý•üýÚÌ ïaÌåÈÌyðËüý•Ì
(ýã< ‚îïÓIîïpC ý·Ú •ðZÍ) cîËîÌC IîcîIîïc ý¯Gÿüýcîüý¢îÌ
ýÉîUÊ– ÉîÌî å»üý•üýÚÌ ýa¢î ï¯üýa< ï‚¢-ýÚî ·î <ï¢Eüýã éîÌüýc
ýã< •üýÓÌ ï·Ìôüýš ïeüý‚ ¯ïÌãETÊî¢ C ¯ñüýÌîüý¢î <ï‚éîüýãÌ
>üýÔ×T ïI ýIî¢C å»îÁîï·I ï·üý·a¢îÌ ¯ïÌaË– ïOüýIüýpÌ
ýIîüý¢î =Û»Ì Éï• ŒîüýI¢ ‚îéüýÓ ï‚ï¢ ýÉ¢ A< ÁîÌ‚ðË
•üýÓÌ aÓÅî¢ I‚Íîüý•Ì QÅî IüýÌ¢/ Aüý•üýÚ ‚îÌIîüý•Ì
ýIîüý¢î ãÅîüýÓîa¢î IÌî ·îåƒï·IÁîüý· ãÇ· ¢Ë ýÉ/
A< ýÓTîÌ ýÚüýÞ ;·îÌ ÁîÌüý‚Ì ýÅüýËüý•Ì e¢Ê :Ió{
ÝüýÁbcî C :ïÁ¢¦•¢ eî¢îüý¢î ¯ÐüýËîe¢/ ·‚ÍÅî¢ •ÓïpÌ
¯ÐïÚQI C :¢Êî¢Ê ãîéîÉÊIîÌðüý•Ì ¢î ‚îïuüýË ãüý_
:ï¡I‚Ì :ïÁh ýIî¢C ¯ÐîN¢ ¯ñÌôÞ ïOüýIpîÌüýI I‚Íî
ïéüýãüý· ï¢üýËîU IÌüýÓ ý·îsÍ AIïp •îïˇÚðÓ Iîe IÌüý·/
ï¯a, Åîr, :¢ñÚðÓ¢ C ý•üýÚÌ ï·ïÁ¨£ :lüýÓ >¨£‚Åîüý¢Ì
¯Ðï‚üýÉîïU‚îÌ ·Ê·èîC ï¢ÜaË ýÅüýËüý•Ì >‹ãîïé‚ IÌüý·/
A< >‹ãîé C AIîï¡I ã•ŒÍI ¯ïÌIÔ±¢î •îï· IÌîÌ Åüý‚î
Iû ï¢ÜaË ýÅüýËÌî ý•ïTüýËüýc/ AT¢ ý•Ú·îãð C ý•üýÚÌ
¯ïÌaîÓ¢ ãEèîÌ ýÅüýËüý•Ì IûüýI ãÇÈî¢ eî¢îüý¢îÌ e¢Ê
>üý•ÊîU ý¢CËî< >ïa‚ Iîe éüý·/

ýéÅüý§ƒÌ :ÌüýyÊ ‚óïIÍ ý¯îçÅÊî¢
Ú^ÅîÓî ÌîË
ÅîÌ Åüý¢ éË, ýÅüýËÌî ýcüýÓüý•Ì ýŒüýI :üý¢I
‘; >¨£‚Åîüý¢Ì eð·', ýÚî¢îÅî‰< ÁîüýÓîüý·üýã ýμÓÓîÅ
ýÌéî AÌüý•ÅüýI/ ýÌéî ‚óÌüýäJÌ ïa‰¯ïÌaîÓI/ ·cÌ 53
·Ëã/ ÓîÓüýa-IÅÓî ÅñüýT ïsüýÅÌ IóãñüýÅÌ ãñÞÅî/
¢¦•¢ Óî<üý·ÎïÌÌ Ú‚ Ú‚ ïμüýÔÈÌ ·<üýËÌ ¢ðÌ· •ùïàÌ
ÅîjTîüý¢ ·üýã ýÌéî ýZîÞyî IÌüýÓ¢& "ýÅüýËüý•Ì Åüý¡Ê ý‚î
å»ËE ¯ÐIûï‚ ·ã‚ Uüýuüýc/' Åù•ñ ýéüýã ·üýÓ aüýÓïcüýÓ¢&
AIpî Uîc ·î‚îüýã :ïSüýe¢ ýeîUîu IüýÌ, μóÓ μÓ cîËî-
ãé ¯ùðÌ Éî·‚ðË ïå£Y‚î :GîaüýÓ ý·Güý¡ rîË •GîïuüýË ŒîüýI/
IÌî‚ ïI§ƒñ ‚îüýI ýcüýu IŒî ·üýÓ ¢î/ ýÌéîÌ Åüý‚ ýÅüýËÌîC
A< UîüýcÌ< Åüý‚î/
ýÌéîÌ Åüý‚î AIe¢ ¯ñÌôÞ "<üýIî-ýμïÅï¢ç' ¯ïÌaîÓüýIÌ
ãüý_ ;üýU ITüý¢î IŒî ·ÓîÌ ãñüýÉîU éËï¢/ ‚GîÌ ¯ïÌaîïÓ‚
cï· ïe¢ ý•TîÌ ¯Ì 19‚Å IÓIî‚î aÓïba‰ >‹ãüý·Ì AIpî
ãüý¬üýI Ìø¯IŒî Åüý¢ éüýËïcÓ/
ïe¢ ýI– ¯ïÌaîÓI eî¢îüýÓ¢, ïe¢ ‚GîÌ I¢Êî, ýIîüý¢î
AI :ïèÌ •ñ¯ñüýÌ ‚GîÌ å£îËñüýIîüýÞÌî e¨È ï•üýËïcÓ ïe¢
aïÌüý‰Ì/ e_üýÓ ÓñïIüýË ŒîIî Ió•Í ï·°×·ðüý•Ì •Ó ýŒüýI
¯îïÓüýË ;ãî ãüý‚üýÌî ·cüýÌÌ ïe¢ ÚéüýÌ ýÉüý‚ ýaüýËïcÓ
:ãñè ï•ï•üýI ý•Tüý‚/ "ýÌs Ìî<ïsE ês'-AÌ A< ¢·ðIÌüýy
‚óÌüýäJÌ ýã¢î ýŒüýI ÝÌô IüýÌ ãÁÊ ãÅîüýeÌ ¯ÐîË ã· Iî¯ñÌôÞ
aï̉< ïeüý¢Ì ãüý_ ý¢IüýuÌ Åüý‚î ·Ê·éîÌ IüýÌüýc/ ýμÌ
e_üýÓ ïμüýÌ ;üýã ïe¢/ ýãTîüý¢ ãéÅÅÍð ïéüýãüý· ¯îË éïÌy,
Uî¡î ÁîÓñI AÅ¢Ið ·îZüýIC, ï·°×·ðüý•Ì ¢Ë/ "ý•Tüý·¢ ï·üýc
·î ãî¯&Åî¢ñÞ ãî¡îÌy‚ Éîüý•Ì ÁË ¯îË ‚îÌîC ;ÅîÌ
cï·üý‚ ý·îÅî ;Ì XïÓÌ Úüý¿ ýIGüý¯ >üýr ¯îÓî·îÌ ¯Œ
TñGeïcÓ’& >üý„ïe‚ ¯ïÌaîÓI AIpó ýŒüýÅ ýaîT ãÌô IüýÌ
ýéüýã ·ÓüýÓ¢, "Éñš ïI§ƒñ ·üýuî ¯ñÌôÞîïÓ, ·üýuî •îïÇÂI/'
A ·cÌ IÓIî‚î ïμüýÔÈî‹ãüý·Ì ýÌéîÌ ;pïp cï·
ý•Tîüý¢î éüýËüýc "ï¢> éÌî<e¢' ï·ÁîüýU/ ïμÔÈüý·îšîÌî ·üýÓ¢,
‚óÌüýäJ <ÓÅî•ñ Xüýy ;Ì ¢ñïÌ ï·Óüýe ýãÓîüý¢Ì ¯üýÌÌ ¢îÅpî<
41
;üýÌI ÌIÅ
ýÌéî AÌüý•Å/ ‚óÌüýäJÌ ãÅãîÅïËI ¯ïÌaîÓIüý•Ì cï·Ì ýŒüýI
‚GîÌ cï· ýI¢ ;Óî•î ïeüýhã IÌîË IüýËI Åñéõ‚Í ýÁüý· ‚GîÌ
>„Ì& ""¯ÐŒÅ‚ ;ÅîÌ cï·üý‚ ýIîüý¢î ·yÍ¢î ·î ï··ùï‚
ŒîüýI ¢î/ Áî·¢îXüýÓî AIpî ãñüý‚îË UGîŒî ŒîüýI/ ðË‚,
;ÅîÌ cï· ÉîüýI ·üýÓ "Cüý¯¢ ïãüý¢Åî'/ ;ÅîÌ ïμÔÈ ý•Tüý‚
·ãüýÓ ý•Ú-IîüýÓÌ Uï| >üý¯Qî IÌüýÓC aÓüý·/ Éî ·Óüý‚
aî<, AIpó þ¡ÉÍ ¡ÌüýÓ ãIüýÓ :¢ñÁ· IÌüý‚ ¯îÌüý·¢/'' A<
þ¡ÉÍ Ú¿pî ýÉ ·üýuî ýUîÓüýÅüýÓ/ aÓïba‰ ï·üýÚÞh ;Ì
ïÅï¢EμóÓ ïãüý¢ÅîÌ •ÚÍüýIÌ Úüý¿Ì Á÷Ëãð ¯ÐÚEãî IóüýuîüýÓC
•ñüýI ·üýÓ, ýÌéîÌ ý·Ú ïIcñ cï· "ý·îïÌE'/ A IŒîË ýÌéîÌ
ãñ¦•Ì ýaîT •ñüýpî ãõÉÍîüýåƒÌ ¢•ðÌ Åüý‚î ï·Þ} ý•TîÓ/ Åù•ñ Iüý{
>„Ì AÓ&"AIpó ý·îÌ éüýÓ Åî¢ñÞ ZüýÌ ÉîË ¢î/ ýéîI ¢î
"ý·îÌ', ¡ðüýÌ ¡ðüýÌ ïãüý¢ÅîÌ Åüý¡Ê ¯Ðüý·Ú IÌôI/ éîüý‚UÌÅ
;¢¦• ï•üý‚ ý‚î ;ïÅ Åîüýr ¢îïÅï¢/'
ï·Þ}‚îpî AIpó ï·¯f¢I ýrIÓ/ ïÚU!ïUÌ ¯Ðã_ ¯îÓüýp
·ÓÓîÅ, "¯ñÌôÞÌî ¢î éË ;¯¢îÌ Åüý‚ ýÅüýËüý•Ì ýŒüýI
ï¢Iûà/ ïI§ƒñ ;¯¢îÌ 2010-AÌ cï· IãÅã ý‚î ý‚Å¢ IŒî
·üýÓ ¢î/' ýμÌ ;Ë‚ ýaîT ãÌô IüýÌ éîãüýÓ¢ ýÌéî& "ïrI,
;ÅîÌ ý·Ú ïIcñ cï·üý‚ ¯ñÌôÞ aïÌüý‰Ìî ýÓîÁð, :ã‹, ïéEåÐ,
IîÅñI/ ‚üý· IãÅã ;Óî•î/' IãÅã :üý¢Ipî ãñIóÅîÌ ÌîüýËÌ
ÌîeîÌ :ãñüýT-Ì ¯îUÓpîÌ Åüý‚î/ ýIîüý¢î ¯îïŒÍ· ïeï¢üýãÌ
¯Ðï‚ ï·ÓIóÓ ;IÞÍy ý¢</ ýã :ãñèüýI ãîïÌüýË ‚óÓüý‚C
¯îüýÌ/ :üý¢ÊÌ •ñFüýT IGîüý•/ ¯îïTüý•Ì ÁîÞîC ý·îüýj/ ãÁÊ
Åî¢ñüýÞÌ ãüý_ ïIcñï•¢ Iîpîüý¢îÌ ¯Ì ÁV£ë•üýË ýã ïμüýÌ ÉîË/
ýIîŒîË– ýI> eîüý¢ ¢î/ ýÉã· Åî¢ñüýÞÌ Åüý¡Ê ¯ÐIûï‚ ý·Güýa
;üýc/ ‚îÌî ý‚î ;¡ñï¢I ¯ùðüý‚ ·GîaîÌ >¯ÉñN< ¢Ë/ ɧŠ
ãÁÊ‚î, Éñš-ãÁÊ‚îË ¯ÐîIûï‚I :ãÁÊüý•Ì rGî< ý¢</ AIpî¢î
·üýÓ ŒîÅüýÓ¢ ýÌéî/ ;ÅîÌ sîüýËïÌÌ ï•üýI ýaîT ¯üýuüýc
‚GîÌ/ Ið ÁîÞîË ïÓTüýc¢– ãEäJû‚– ¢î, <EüýÌïe, ;ÅîÌ
éîüý‚Ì ýÓTî •ñüý·Íî¡Ê/ ‚îüý‚ ïIcñ Aüýã ÉîË ¢î/ ï¢üýe ¯uüý‚
¯îÌüýÓ< éÓ/ ïãüý¢Åî ·îï¢üýË Éï• ýI·Ó ï¢üýe< ¯uüý‚ ¯îÌî
;üýÌI ÌIÅ
ÉîË, ·îïIüý•Ì Iîüýc •ñüý·Íî¡Ê ýrüýI, ‚îéüýÓ< ÅñÚïIÓ/ ï¢üýeÌ
ÌïãI‚îË A·îÌ ý·Ú TñüýÓ éîãüýÓ¢ ýÌéî/ ‚GîÌ <>ï¢üýpÌ
AI UÇÂðÌ ãñ¦•Ìð ‚GîÌ ¯îüýÚ Aüýã ·üýãïcüýÓ¢/ ¢îÅ IÖîïs¢/
ãîQî‹IîÌ ý•CËîÌ ãÅË <EüýÌïeüý‚ ýIîŒîC ·î¡üýÓ ýÌéîüýI
ãîéîÉÊ IÌüý·¢ ·üýÓ AüýãïcüýÓ¢/ A‚Qy UîÇÂðÉÍ A‚póIó
pãIîËï¢/ A·îÌ ‚GîÌ :GîïaÓ-ýÚîïÁ‚ ýrGîp éîïãüý‚ >f½Ó
éüýË >rÓ/
";¯¢îÌ cï· I‚Tîï¢ Ìîeüþ¢ï‚I–' ;üýåƒ ;üýåƒ éîïã
ýÅÓîÓ& "Ìîeüþ¢ï‚I–' "éGÊî/ Åîüý¢ Ió•Í 㧊îã, ‚óÌüýäJÌ
ýã¢î 㧊îã, ‚óÌäJ-;üýÅÍï¢ËîÌ ãðÅ ãÅãÊî&Aãüý·Ì
:¢ñÞ_ ý‚î ý¯üýËïc ;¯¢îÌ cï·üý‚/' ï¢üýeÌ IÌ‚üýÓ •ùïà
¬ ýÌüýT ýÌéî ·ÓüýÓ¢, "Ìîe¢ðï‚ ý‚î cï·üý‚ ŒîIüý·<,
¯ùðüý‚ :Ìîeüþ¢ï‚I Tñ· IÅ ïeï¢ã< ;üýc/ ‚üý· ;ÅîÌ
cï·üý‚ ãÌîãïÌ Ìîe¢ðï‚ ý¢</ 17 ·cÌ ·Ëã ýŒüýI ïãüý¢Åî
ï¢üýË ;ïc/ ApóIó ·ñüýjïc, ïãüý¢ÅîË Ìîeüþ¢ï‚I ·î僷‚î ¢IÓ
IÌî ;ÅîÌ Iîe ¢Ë/ ïãüý¢Åî AIpî ïÚÔ±, Iïr¢ ïÚÔ±/ ‚îÌ
ÁîÞî ;Óî•î, eU‹ ;Óî•î/ ïãüý¢ÅîË ·î僷‚î ¢‚ó¢ IüýÌ
þ‚ïÌ IüýÌ ï¢üý‚ éË.../' ¯üýÌÌ ¯ÐÛ£ IÌüý‚ ÉîïbcÓîÅ/ éî‚
‚óüýÓ ŒîïÅüýË ï•üýË Åî‚ûÁîÞîË ý·Ú ïIcñQy ·ÓüýÓ¢/ UÇÂðÌ
IÖîïs¢ ÁóÌô IóGaüýI ÅîŒî ý¢üýu Ý¢üýÓ¢/ ‚îÌ¯Ì ýIüýp ýIüýp
·ÓüýÓ¢, ";¯¢îüý•Ì ýÌ ·î ZpüýIÌ cï·üý‚ ýÉ Áîüý·
ãÅîe·î僷‚î ¡Ìî ¯üýu, ýÌéîÌ cï·üý‚ ïI§ƒñ ý‚Å¢pî éË ¢î/
>ï¢ ïãüý¢ÅîË ãîïé‚Ê ýŒüýI ¡îÌ ý¢CËî< ¯c¦• IüýÌ¢ ¢î/
ãîïé‚Ê ;Ì ïãüý¢Åî ý‚î •ñüýpî ;Óî•î Åî¡ÊÅ/ CGÌ ã· cï·Ì
Iîïéï¢C CGÌ ýÓTî/'
ã‚Êïe‹ ÌîË ;Ì @ï‡I ZpüýIÌ Ið Ið cï· ý•üýTüýc¢–
AIpó ýÁüý· ýÌéî eî¢îüýÓ¢, ÉT¢ μÒîüý® aÓïba‰ ï¢üýË
¯uîüýÚî¢î IÌüý‚¢, ‚T¢ ã‚Êïeüý‚Ì :üý¢I cï·
ý•üýTïcüýÓ¢/ Tñ· ÁîüýÓî ýÓüýUïcÓ aîÌôÓ‚î, ý•·ð, ï‚¢I¢Êî/
ý·îjî ýUÓ/ ¢îÌð¯Ð¡î¢ cï·/
IÓIî‚î ïμüýÔÈî‹ã· ýIÅ¢ ÓîUÓ– IÖîïs¢ ;Ì ýÌéî
A·îÌ ÅñT aîCËîaîCïË IÌüýÓ¢/ IÖïs¢ >·îa& ";ÅÌî
;ãüýÓ ÚéÌpîüýI< ý•üýTïc ý·ïÚ IüýÌ/ ‚î< >‹ãüý·Ì ý·ïÚ
cï· ý•Tî éËï¢/' ÚéÌ ýIÅ¢ ÓîUÓ– "ãñ¦•Ì ‚üý· •õïÞ‚/' Ið
Ið ý•TüýÓ¢– ":üý¢I ïIcñ... :üý¢I ýμîpÍ ý•TÓîÅ/' ïIcñQy
42
:üý¯Qî IÌÓîÅ, ï¢üýeÌ ÚéÌ ãƯüýIÍ éÊîEÓî ãîE·îï•I
;üýÌî ïIcñ Ý¢üý‚ aî<üýc ýÁüý·< ý·î¡éË ýÌéî ‚ïuZïu
·ÓüýÓ¢, "ATî¢IîÌ •ÚÍI Tñ· ;§ƒïÌI/ AI •ÚÍI ;ÅîË
·ÓüýÓ¢, ïe¢ ý•TîÌ ¯Ì :ïÁÁ÷‚ éüýË AIpî ýUîpî Ìî‚
ZñüýÅîüý‚ ¯îüýÌ¢ï¢/ A AI Ååƒ ¯îCËî/'
‚óÌüýäJ cï· þ‚ïÌÌ ¯ïÌïèï‚ ýIÅ¢– ý·Ú ýŒüýÅ ýŒüýÅ
ýÌéî eî¢îüýÓ¢, ãEäJûï‚ Å§ŠüýIÌ ï¢eå» ‚éï·Ó ;üýc/ ‚üý·
Tñ· ý·ïÚ ¯ËãîIïu ýÅüýÓ ¢î ýãTî¢ ýŒüýI/ ¯ÌðQîÅõÓI cï·
þ‚ïÌ IÌüý‚ ïéÅïãÅ ýTüý‚ éË/ Óî<üý·ÎïÌüý‚ ÌîTî @ï‡I
ZpüýIÌ cï·Ì ï•üýI AI•ùüýà ‚îïIüýË ·ÓüýÓ¢, "<åƒî¢·ñüýÓ ïI§ƒñ
¢¦•üý¢Ì Åüý‚î ïãüý¢ÅîÌ ýIîüý¢î Åï¦•Ì ý¢</ A< Å秊üýÌ ý‚î
ÁU·îüý¢Ì cï·C pî[îüý¢î ;üýc/'
¢¦•¢ AI-A <eÌîüýËüýÓÌ ¯ïÌaîÓI ;üýÅîã ïU‚î<-AÌ
ãîƯÐï‚I‚Å cï· :Êî¢î :ÊîËîïÌËî ý•Tîüý¢îÌ ãÅË
ãî·pî<üýpÓ "ïã]' IÌïcÓ ¢î/ ïU‚î< ýÌüýUüýÅüýU éÓ ýcüýu
ý·ïÌüýË ïUüýËïcüýÓ¢/ ‚GîÌ cï·Ì ý·ÓîË AÅ¢pî ZpüýÓC ïI
ýÌéî ¢¦•¢üýI ïãüý¢ÅîÌ Åï¦•Ì ·Óüý‚¢–
ýã Éî-< ýéîI, ýÌéîÌ ;UîÅð cï· IÔ±ï·hî¢-ýIï«I/
ýã< cï·Ì e¢Ê pîIî ýeîUîu IüýÌ Crîpî ý·Ú aîüý¯Ì,
eî¢îüýÓ¢ ¯ïÌaîÓI/ ‚îÌ¯Ì IÖîïsüý¢Ì ãüý_ ï¢üýeÌ ÁîÞîË
Iðã· ýÉ¢ ;üýÓîa¢î IÌüý‚ ÝÌô IÌüýÓ¢/
A·îÌ CGÌî >rüý·¢/ ïéïeï·ïe-sîüýËïÌÌ ¯ïÌbc¨£ AIpî
¯î‚î ·îïuüýË ï•ÓîÅ ã<üýËÌ e¢Ê/ ýÌéî ;ÅîÌ ¢îüýÅÌ ·î¢î¢
eî¢üý‚ aî<üýÓ¢/ ·ÓÓîÅ, "Aã A<a A A¢...' <‚Êîï•/
sîüýËïÌ ýμÌ‚ ï¢üýË ;üýKÓ Xu óÅ éCËîÌ ýeîUîu/ ·üýuî
éîüý‚Ì <EüýÌïe :QüýÌ Éî ïÓüýTüýc¢ ‚î >baîÌy IÌüýÓ
•GîuîË& "pó ýÚüý^üýÅüýÓ, ýÌéî AÌüý•Å', ‚óïIÍ ÁîÞîË ·yÍÅîÓî
;ïÅ ïaï¢ ¢î/ ‘A’ ·ÓüýÓ ýãpî ýÉ ïÓïT‚ :QüýÌ ‘E’ éüýË
Éîüý·, ·ñjüý‚ ¯îïÌï¢/
¡¢Ê·î• eîï¢üýË ;e· :üýpîUÐîμ éîüý‚ ‚îf· éüýË
•GîïuüýË ;ïc/ AÅ¢ ãÅË •ÌeîÌ Iîc ýŒüýI ;·îÌ ïμüýÌ
AüýÓ¢ ýÌéî/ ·ÓüýÓ¢, "pîIî ý¯üý‚ É‚< ý•ïÌ ýéîI,
IÔ±ï·hîüý¢Ì cï·pî ;ÅîË ·î¢îüý‚< éüý·/ ¯üýŒ ý¢üýÅ
¯üýuïc/ aÓüý‚ ý‚î éüý·</ ;< éÊîÁ pó ïãE •î ãE, :ÅÌ •î
ýÌîs& ¯üýŒÌ ¯GîaîÓð/’

aÓ‹ïaüý‰Ì& aîÓïa‰
Ú¢ñ ·ãñ
ãðÅ ýãîüýÅÌ AIïp ·< éÓ ‘aÓ‹ïa‰ ï·ïa‰î’/ Aïp
: :·ÚÊ ýIîüý¢î ¢‚ó¢ ·< ¢Ë/ 1956 ýŒüýI 1995 ãîüýÓÌ
Åüý¡Ê aÓïba‰ ï¢üýË Ìïa‚ ‚GîÌ ýÉ ã· ¯Ð·¬ ï·ïÁ¨£ ãE·î•¯‰
C ¯ï‰IîË (ÅÊîUîïeüý¢) cî¯î éüýËïcÓ, Aïp éÓ ýãXïÓÌ<
ãEUÐé/ A< ãEUÐéïpüý‚ ï‚ï¢ A< ¯Ð·¬XïÓüýI aîÌïp ýÚÐïyüý‚
ÁîU IüýÌüýc¢& ¢¦•¢‚„º (¢î¦•ï¢I‚î), ;§ƒeÍîï‚I, eî‚ðË
C aÓïba‰ïa§ƒî/ :ãðÅ ýãîüýÅÌ ·N·Ê :¢ñÉîËð ‚GîÌ ý·Ú ïIcñ
¯Ð·¬ ïIcñpî ¯ïÌÅîüýy ãEüýÚî¡¢ IÌî éüýËüýc C ïIcñ ïIcñ ýQüý‰
‚îüý•Ì ïÚüýÌî¢îÅC ¯îÓpîüý¢î éüýËüýc/
aÓïbaüý‰Ì ¢î¦•ï¢I‚îÌ >¯Ì ‚GîÌ ¯ÐŒÅ ¯Ð·¬ïp éÓ&
‘The Key Source of Film Theory’. ãüý·Íî¯ïÌ
aÓïba‰‚„º ·î aÓïba‰ï·•Êî AIïp þÚQïyI ï·ÞË (ÅîïIÍ¢
ÉñNÌîüýàÑÌ ¯ÐaóÌ ï·Û»ï·•ÊîÓüýË A·E :¢Ê‰C ‘Film Studies’
¢îüýÅ ï·ÁîU ÌüýËüýc) ýÉïp aÓïbaüý‰Ì ãîÌÅÅÍ ¯ÉÍîüýÓîa¢î
IüýÌ C :¢Êî¢Ê ïÚÔ±, ãÅîe, ý¯ÐQI ¯ÐÁûï‚Ì ãîüýŒ aÓïbaüý‰Ì
ãÇ»¬üýI ý·îjîÌ e¢Ê ý·ÿïšI IîrîüýÅîÌ ýeîUî¢ ý•Ë/
:üý¢üýI Åüý¢ IüýÌ¢, μÌîïã •îÚÍï¢I ýé¢ïÌ Óñ< ·îUÍã¢-AÌ
‘Matter and Memory’ (1986) éÓ aÓïba‰ïÚQîÌ
:¢Ê‚Å ¯Ðîað¢ UЪ/ ïaüý‰Ì ãÌüýyÌ ï·ÞüýË ¢‚ó¢Áîüý· ïa§ƒî
IÌîÌ ¯ÐüýËîe¢ ï¢üýË ·îUÍ㢠IŒî ·üýÓüýc¢ C ‘the
movement image’ A·E ‘the time image’-A< Ú¿XïÓ
ï‚ï¢ aË¢ IüýÌüýc¢/ ïa‰¯ïÌaîÓI Sergei Eisenstein,
Vsevoled Pudovkin, Lev Kulishov A·E aÓïba‰ï·•!
Rudof Arnhein A·E Béla Balázs ¯ÐÅñTüý•Ì Ìa¢î ýŒüýI
aÓïba‰‚üý„ºÌ >˜Â·/ IðÁîüý· aÓïba‰ ·îåƒüý·Ì ýŒüýI ;Óî•î
A·E IðÁîüý· AïpüýI AIïp þ·¡ ïÚÔ±IÓî ·üýÓ Åüý¢ IÌî
>ïa‚ ‚îÌ >¯Ì AGÌî XÌô‡ ;üýÌî¯ IüýÌ¢/ ðË ï·Û»ÉñüýšÌ
¯Ì μÌîïã ïa‰-ãÅîüýÓîaI C ‚îI ï·›î¢ André Bazin,
ïÉï¢ Cahiers du Cinema ¢îÅI ãñï·ï•‚ aÓïba‰ ¯ï‰IîÌ
ãé ¯Ðï‚áî‚î ïcüýÓ¢, aÓïbaüý‰Ì ¯Ðï‚ A< Åüý¢îÁîüý·Ì ï·Ìôüýš
¯Ðï‚ïOËî ·ÊN IüýÌ¢/ ï‚ï¢ ÉñïN ý•Tî¢ ýÉ Éî流IÁîüý·
43
;üýÌI ÌIÅ
·î僷üýI ‚óüýÓ ¡ÌîÌ ãîÅüýŒÍÊÌ Åüý¡Ê< aÓïbaüý‰Ì ãîÌ·„î
ÌüýËüýc, ·îåƒüý·Ì ýŒüýI ;Óî•î é·îÌ Åüý¡Ê ¢Ë/ ï‚ï¢ AC
Åüý¢ IüýÌ¢ ýÉ aÓïbaüý‰Ì ·î ýIî¢ •ùüýÚÊÌ ·ÊîTÊî •ÚÍIüý•Ì
>¯üýÌ< ýcüýu ý•CËî >ïa‚/ Éï• ýÓTI A< ÅõÓ ï·ÞËXïÓ
A·E ï·ïÁ¨£ ãÅüýË ï·ïÁ¨£ ·ÊïNüý•Ì ›îÌî ¯Ðåƒîï·‚ aÓïbaüý‰Ì
‚„ºXïÓÌ ï·ïÁ¨£‚îÌ UÁðüýÌ ïUüýË ;üýÓîa¢î IÌüý‚¢ ‚üý·
¯îrüýIÌî >¯Iû‚ éüý‚¢/
:ãðÅ ýãîÅ :ï¡¢Êîã (Montage) :ŒÍî‹ :üý¢IXïÓ
;Óî•î ;Óî•î cï·Ì ýÉîüýU AIïp ýÉÿïUI ïa‰& AÌ ÅõÓ
¡îÌî·îïéI ï¢üýË ;üýÓîa¢î IüýÌ¢ A·E 14 ¢E ¯ùáîË
Pudovkin-ýI >šú‚ IüýÌ¢& ‘He [¯ïÌaîÓI] must train
his imagination, he must develop the habit of
representing to himself whatever comes into his
head in the form of a sequence of images upon the
screen’ (‚îüýI [¯ïÌaîÓIüýI] ï¢üýeÌ IÔ±¢îüýI ¯ÐïÚïQ‚
IÌî >ïa‚ ‚GîÌ ÅîŒîË ïa‰¯üýp ïa‰OüýÅÌ Ìøüý¯ Éî-ïIcñ
;ãüýc ‚îüýI ¯ÐIîÚ IÌî :ÁÊîãüýI ‚GîÌ ï·IïÚ‚ IÌî
>ïa‚/) AÌ¯Ì 15 ¯î‚îË :ãðÅ ýãîÅ Eisenstein-ýI
>šú‚ IÌüýc¢& ‘The first task is the Creative
breaking up of the theme into determining
representation, and then combining these
representations with the purpose of bringing life to
the initiating images of the theme.’ (¯ÐŒÅ Iîe éÓ
ï·ÞË·åƒñïpüýI ãEIÔ±îˆI ¯ÐIîÚãÅõüýé (determining
representations) ãùe¢ÚðÓ T| IÌî A·E ‚î̯Ì
ï·ÞË·åƒñÌ ¯ÐîÌïÇÂI ïa‰XïÓüýI eð·¢•î¢ IÌîÌ >üý™üýÚÊ A<
¯ÐIîÚXïÓüýI ãEÉñN IÌî) >¯¢ÊîüýãÌ ÅõÓ :ŒÍïpüýI ¯ÐIîÚ
IÌîÌ e¢Ê AXïÓ :‚ʧƒ ãñ¦•Ì >šúï‚/ ‚î ãüý„ºC ;ïÅ ;Úî
IüýÌïcÓîÅ ýÉ :ãðÅ ýãîÅ A< •ñ< Åéî¢ ¯ïÌaîÓüýIÌ
ïa‰¯ïÌaîÓüýIÌ :ï¡¢ÊîüýãÌ (montage) ·Ê·éîüýÌÌ ýÅÿïÓI
¯îŒÍIÊXïÓ ï¢üýË ;üýÓîa¢î IÌüý·¢/ Eisenstein A·E
;üýÌI ÌIÅ
Pudovkin AÌ :ï¡¢ÊîüýãÌ ·Ê·éîüýÌÌ AIïp ýÅÿïÓI ¯îŒÍIÊ
éÓ ýÉ Eisenstein e¢ÚïNüýI ÅïéÅî層‚ IÌîÌ e¢Ê
:ï¡¢ÊîãüýI ·Ê·éîÌ IüýÌüýc¢ ýÉÅ¢ ý•Tî ÉîË Battleship
Potemkin-A :¢Êï•üýI Pudovhin XÌô‡ ;üýÌî¯
IüýÌïcüýÓ¢ ·ÊïNU‚ ãîéã C ¯ÐîüýyîbcÓ‚îÌ >¯Ì/
·<ïpÌ ï›‚ðË :EÚïpüý‚ ;§ƒeÍîï‚I ï·ÞüýËÌ ;üýÓîa¢î
ÌüýËüýc/ AXïÓÌ Åüý¡Ê Marie Seton-AÌ IÓIî‚î aÓïbaüý‰Ì
ýãïÅ¢îÌ, Jean Gremillion-AÌ ýãïÅ¢îÌ A·E 1965 ãîüýÓÌ
aÓïba‰ >‹ãüý·Ì >¯Ì ¯Ð·¬ ÌüýËüýc/ Marie Seton-AÌ
>¯Ì ¯Ð·¬ïpüýI ÉüýŒà ;IÞÍyðË Åüý¢ éÓ/ ÁîÌ‚ ãÌIîüýÌÌ
;ŧŠüýy Marie Seton (20 ÅîaÍ 1910& 17 ýμ·ÎôËîïÌ
1985) ý·Ú IüýËI ÅîüýãÌ e¢Ê ÁîÌüý‚ Aüýã ï•ïÔ×, ÅñÇ»<,
·îÌîyãð, IÓIî‚î ¯ÐÁûï‚ èîüý¢ ýãïÅ¢îÌ IüýÌ¢/ Marie
Seton ïcüýÓ¢ AIe¢ ïa‰-ãÅîüýÓîaI A·E ý¢üýéÌô, ã‚Êïe‹
ÌîË A·E Einstein-AÌ eð·¢ðIîÌ/ ‚GîÌ ·¬ò Pamela Cullen
·üýÓüýc¢, Seton-AÌ ÁîÌüý‚Ì ¯Ðï‚ AIpî ;IÞÍy ïcÓ A·E
:Ô±·Ëüýã ï‚ï¢ Iûâî ýÅ¢üý¢Ì (ýã IîüýÓÌ Ó©üý¢Ì AIe¢
¯ÐËîãð >ïIÓ) ›îÌî ÁîÌ‚ðË å»î¡ð¢‚î ãEUÐîüýÅÌ ãüý_ ¯ïÌïa‚
éüýËïcüýÓ¢/ ‚GîÌ ·î·îÌ ï•I ýŒüýI ‚GîÌ ÁîÌüý‚Ì ãüý_
¯îïÌ·îïÌI ýÉîU ïcÓ/ ‚GîÌ ·î·î ÁîÌ‚ðË þã¢Ê•üýÓÌ AIe¢
:ïμãîÌ ïéüýãüý· Iîe IÌüý‚¢ ïÉï¢ ‚‹IîÓð¢ Éñš-ï·UÐüýéÌ
ãÅË AI·îÌ ïü·üýÚÞÌøüý¯ ;é‚ é¢/ eCéÌÓîÓ ý¢üýéÌô
ï·Û»ï·•ÊîÓË-aÓïba‰ãÅîe C ïÚÝ aÓïba‰ ãÅîüýeÌ
ãîéîÉÊîüýŒÍ Seton-ýI ÁîÌüý‚ ;ŧŠy eî¢î¢/
IüýËI ·cüýÌÌ Åüý¡Ê ï‚ï¢ <秊Ìî Uî¬ðÌ AI ãñë• éüýË
Cüýr¢/ ÞîüýpÌ •ÚüýI ïIcñIîÓ ï‚ï¢ ý¢üýéÌôüý•Ì ·îïuÌ :ï‚ïŒ
éüýË ï‚¢Åõï‚Íüý‚ ŒîüýI¢/ ï‚ï¢ Þîp C ã„üýÌÌ •ÚüýI ÁîÌüý‚
ïcüýÓ¢ A·E aÓïba‰ ãÅîüýeÌ ;üý¦•îÓüý¢ ãïOË Á÷ïÅIî
¯îÓ¢ IüýÌ¢/ ï‚ï¢ ÁîÌ‚ðË aÓïbaü‰ ãÅîe ãEüýZÌ
¯Ðï‚èî¯üý¢ ï·eË ÅõüýÓ A·E ïa•î¢¦• •îÚXüý°ƒÌ ãüý_
Zï¢áÁîüý· Iîe IüýÌ¢/ ‚GîÌ IîüýeÌ ãÇÈî¢îüýŒÍ ÁîÌ‚ ãÌIîÌ
1984 ãîüýÓ ‚GîüýI ¯œÁ÷Þy ¢îUïÌI ãÇÈîüý¢ ãÇÈî IüýÌ/
ÉT¢ ·<ïp # ýÉ Åñéõüý‚Í ·<ïp Åüý¢îUÐîéð # ;IÞÍyðË éüýË >rÓ
‚T¢ ýã ‚îÌ ¯îrIüý•Ì ãƯõyÍ aîïé•îÌ :·ãî¢ ¢î ZïpüýË<
ï·Ì‚ éÓ/ # ·<ïp Åüý¢îUÐîéð # ;IÞÍyðË éüýË >rüýÓ
¯îrIüý•Ì :‚û°ƒ ýÌüýT< ï·Ì‚ ŒîIÓ/ ¯ÐŒÅ‚ ;ÅÌî Åüý¢
IïÌ ýÉ ¯Ð·¬XïÓÌ :ï¡IîEÚ< ¢·ðIû‚ éCËî eÌôïÌ #
¯Ð·¬XïÓÌ :ï¡IîEüýÚÌ< ¢·ðIÌy :‚ʧƒ ¯ÐüýËîe¢ðË #
;·ÚÊI/ :§ƒ‚ ÌaïË‚îÌ # UЪ¯Ðüýy‚îÌ, ãÅIîÓð¢ (ï·üýÚÞ
IüýÌ 1995-2017 ãîüýÓÌ Å¡Ê·‚Íð ï·U‚ 22 ·cüýÌÌ) ïIcñ
aÓïba‰üýIï«I Ìa¢î # ¬ ãEÉñN IÌî AII‚Í·Ê/
44
ýÓTüýIÌ A< Úõ¢Êèî¢ ¯õÌüýyÌ >¯üýÉîUð A< AIïp ãñüýÉîU
ïcÓ A·E Aïp A< UÐüýªÌ ãðÅî·š‚î Ìøüý¯ ¯ïÌUïy‚ éË #
¯ïÌÓïQ‚ éË # Aïp ï•¢î]Iû‚ (AÌ ‚îïÌT (ãÅËIîÓ)-AÌ
>üýÔ×T ÌüýËüýc)/ ðË‚$, UЪIîÌ # ýÓTI ý·ÚïIcñ ·îEÓîÌ
aÓïba‰, ¯ïÌaîÓI A·E aÓïba‰ ï¢ÅÍîy ï·ÞËI # ãƯïIÍ‚
UÁðÌ ï·üýÚ×ÞüýyÌ ãîüýŒ ;üýÌî ïIcñ ýÉîU IÌüý‚ ¯îÌüý‚¢/
>•îéÌy å»Ìø¯ ·Óî ÉîË, ýã<ã· ýQ‰XïÓüý‚ ï·üýÚ×ÞüýyÌ
¯ÐüýËîe¢ ïcÓ ýÉÌø¯ :ï¡IîEÚ ·îEÓî aÓïba‰ (:ï¡IîEÚ
ÁîÌ‚ðË aÓïbaüý‰Ì ýQüý‰C Éî ãÅï¡I ã‚Ê) ýI¢
;§ƒeÍîï‚IÁîüý· ý•Tüý‚ ¯îCËî ÉîË ¢î, ï·Îüýp¢, ;üýÅïÌIî
ÉñNÌîàÑ, :üýçÑïÓËî C <>üýÌîüý¯Ì ÁîÌ‚ðË
:ïÁ·îãðãƯЕîËï¢ïÅÍ‚ aÓïba‰XïÓ ·Ê‚ð‚/ ¢îïãÌô
ÚîüýéÌ Å‚ :ãETÊ AIï¢á ¯ïÌaîÓI C :ïÁüý¢‚î :¢ñ‚°ƒ
éüýËïcüýÓ¢ A< ýÁüý· ýÉ ÁîÌ‚ðË aÓïa‰ ‚îÌ ï·ÞË·åƒñÌ
UÁðÌ‚î éîïÌüýË ýμÓüýc :ŒÍî‹ ÁîüýÓî ïa‰¢îpÊ (Scripts),
ã·Íîï¡I ‚ÉͯõyÍ ·î ãñ¯Ðïãš#e¢ï¯ÐË#XÌô‡¯õyÍ
aÓïba‰XïÓÌ Åüý¡Ê ïIcñãETÊI ÁîÌ‚ðË aÓïba‰, ýÉXïÓ
·îïyïeÊIÁîüý· :‚ʧƒ ãμÓ éüýËüýc ýãXïÓ ï·üý•ïÚüý•Ì ›îÌî
ï¢ïÅÍ‚ éüýËüýc& 1984 ãîüýÓ David Lean ï¢ïÅÍ‚ ‘A
passage to India’, 2008 ãîüýÓ Danny Boyle ï¢ïÅÍ‚
‘Slumdog Millionaire’, 2011 ãîüýÓ John Madden-AÌ
‘The Best Exotic Marigold Hotel’ 2012 ãîüýÓ Ang
Lee ï¢ïÅÍ‚ ‘Life of Pie’ ‚îüý•Ì Åüý¡Ê ïIcñ/ ãîÅî¢Ê ïIcñ
·Êï‚OÅ ·Êï‚üýÌüýI ÁîÌ‚ðË aÓïaüý‰Ì ýQüý‰ Aïp AIïp
·ùé„Ì ¯ÐüýÛ£Ì •îï· ÌîüýT ýÉ ÁîÌ‚ðË ¯ïÌaîÓüýIÌî ýI¢
ïÚÔ±U‚Áîüý· :Œ·î ·îïyïeÊIÁîüý· A-ÌIÅ ãμÓ éüý‚
¯îüý̢ ;ÅÌî :¢ñÁ· IïÌ ýÉ AÌ ÅõÓ IîÌy ïa‰¢îpÊ,
<ï‚·ù„ A·E ïa‰¢îüýpÊÌ ï·Û»·Êî¯ð ;üý·•¢ÚðÓ‚îÌ :Áîüý·Ì
Zp¢îÌ >¯Ì ï¢ÁÍÌ IüýÌ A·E ýãXïÓÌ ãñüýÉîUC OÅÚ ãEIðyÍ
éüýË ¯üýu/ Tñ·< ãîƯÐï‚I AIïp •ñÓÍÁ ·Êï‚OÅð aÓïba‰
éÓ 2013 ãîüýÓÌ Ìðüý‚Ú ·îpÌî ¯ïÌaîïÓ‚ ‘The Lunch
Box’ aÓïba‰ïp ;üýÌIïp IîÌy éÓ A< ýÉ ·î[îïÓ
¯ïÌaîÓIüý•Ì ãIÓ ï·üý•ïÚ aÓïba‰XïÓÌ :¢ñIÌüýy ýaàî
IÌî >ïa‚ ¢Ë # ã_‚ ¢Ë/ ãÅåƒ ÁîÌ‚ðË aÓïbaüý‰Ì ýQüý‰
Aïp AIïp ¯ÐaïÓ‚ ;aÌy A·E A< Zp¢îüýI ýI« IüýÌ
:ãETÊ ÅîÅÓî ï¢üýË ;•îÓüý‚ Óuî< IÌî éË/
ýÅîüýpÌ C¯Ì ·<ïp ¯uüý‚ ý·Ú ÁîÓ< ÓîUüý·/ ï·üýÚÞ
IüýÌ aÓ‹ïaüý‰Ì ãÅîüýÓîa¢î A·E ‚îÌ <ï‚éîüýãÌ :üý¢I
>¯î•î¢< ;üýc A< ãETÊîË/ ý·ÚïIcñ Bï‚éîïãI Zp¢î
ï·üýÚÞ IüýÌ 1965-Ì ;§ƒeÍîï‚I aÓ‹ïba‰ >‹ã· A<
·<üýËÌ ¯îrIIóÓüýI ;¢¦• ý•üý· A·E @š IÌüý·/

ï·¢¯ñÌ ¯ñ¢•ÍÚÍ¢
ãðÅ XérîIóÌ‚î
Åîüý•Ì ;üýÚ¯îüýÚ AIpî-•ñüýpî Åî¢ñÞ ŒîüýI¢, ITüý¢î<
; ÉGîüý•Ì ýIîüý¢î AIpî ï¢ï•Íà ýTîüý¯ ·î ·îüýS ÁüýÌ ýμÓî
ÉîË ¢î/ ã·ãÅË ¯ÐaïÓ‚ cüýIÌ ·î<üýÌ ŒîIüý‚< CGÌî å»bc¦•
ý·î¡ IüýÌ¢/ μüýÓ AGüý•Ì ¢î ÉîË ÌîTî, ¢î ÉîË ýμÓî% ¢î ÉîË
ÅîŒîË ‚óüýÓ ¢îaî, ¢î ÉîË >üý¯Qî IÌî/ ¯Ðï‚áî¢-ï·üýÌîï¡‚î<
éÓ ¯ÐUï‚ÚðÓ‚î ·î AIÅî‰ :ïÁhî¢& A< ãÌÓ
;°ƒ·îIÊ-pî AGüý•Ì ïIcñüý‚< ï·Û»îã IÌîüý¢î ÉîË ¢î/ μüýÓ
‚ŒîI ¯ÐUï‚ÚðÓ ·ñïšeð·ð ÅéüýÓC AGÌî Tñ· AIpî IüýÔJ
¯î¢ ¢î/ Ìîe¢ðï‚ Åîüý¢< éË ‚óïÅ Aã¯îÌ, ¢î éË >ã¯îÌ&
A< ãée ýÅÌôIÌüýyÌ ÌE ïIcñüý‚< AGüý•Ì UîüýË ÓîïUüýË
‘·îůªð’, ‘•ïQy¯ªð’ <‚Êîï• •îüýU •îïUüýË ý•CËî ÉîË ¢î/
A<ÌIÅ Åî¢ñÞXüýÓîüýI ï¢üýË ;Åîüý•Ì ã·ãÅ< ÁîïÌ ÅñÚïIÓ/
AGüý•Ì ÁË ý•ïTüýË ·îüýU ;¢î ÉîË ¢î, ýÓîÁ ý•ïTüýË ·Ú
IÌîüý¢î ÉîË ¢î, "A< ÅîU!ïUU|îÌ ·îeîüýÌ ;¯¢îüýIC ý‚î
IüýÌ ýTüý‚ éüý·' <‚Êîï• ·üýÓ ·ñïjüýËC AGüý•Ì ä¯àÁîÞüýy
ÌîÚ pî¢î ÉîË ¢î/ ýÉÅ¢ s. :üýÚîüýI¦•ñ ýã¢X°ƒ/ ïã_ñÌ
;üý¦•îÓüý¢Ì ãÅË Uïr‚ "IûïÞeïÅ eð·¢ ÌQîIïÅïp'-Ì
:¢Ê‚Å ã•ãÊ ïéüýãüý· Uy-;üý¦•îÓ¢ ¯ïÌaîÓ¢îÌ ãõüý‰<
ÅñTÊŧŠð ÅÅ‚î ·üý¦•Êî¯î¡ÊîüýËÌ :‚ʧƒ IîüýcÌ Åî¢ñÞ éüýË
>üýrïcüýÓ¢ ï‚ï¢/ ÅñTÊŧŠðÌ ·ÊïNU‚ :¢ñüýÌîüý¡ ÅîC·î•ðüý•Ì
ãüý_ Úî遼 ;üýÓîa¢îÌ e¢Ê Uïr‚ ¯Ðï‚ï¢ï¡•üýÓÌ :¢Ê‚Å
ã•ãÊ éüýËïcüýÓ¢/ ¯Ì·‚ÍðIîüýÓ ïÚÝ-:ï¡IîÌ ãñÌQî
IïÅÚüý¢Ì ãÁî¯ï‚Ì ¯• A·E ãÌIîïÌ ýéîÅXïÓÌ éîÓ
ýμÌîüý¢îÌ •îïˇC ‚GîüýI< ï•üýËïcüýÓ¢ ÅñTÊŧŠð/ :‚F¯Ì
ÉT¢ ýã< ãÅåƒ Iîe ýŒüýI :·Êîéï‚ ï•üýË "ýãüýOpîïÌüýËüýp'
‚GîüýI "aîIïÌ' IÌüý‚ sîIüýÓ¢ ÅñTÊŧŠð, ýéÓîÁüýÌ ýã<
ýÓîÁ¢ðË ¯Ðåƒî· ¯Ð‚ÊîTÊî¢ IüýÌ ï‚ï¢ aüýÓ ýUüýÓ¢ "¯Ð‚ðað
pÑîç'-AÌ ¯ÌîÅÚÍ•î‚î ïéüýãüý· Iîe IÌüý‚/ ýIîŒîË ýÚÞ
·Ëüýã ÅñTÊŧŠðÌ ¯ÌîÅÚÍ•î‚î ïéüýãüý· ¯ÐîË Ìîe¯ñÌôüýÞÌ aîIïÌ
;Ì ýIîŒîË AIïp ýå»bcîüýã·ð ãEèîÌ éüýË ¯ÐîŒïÅI ïÚQîÌ
>¨£ï‚IüýÔ± ãîÌî ·îEÓîË aÌïI IîpîÌ Iîe— "ï¢üýeÌ ÁîüýÓî
45
;üýÌI ÌIÅ
¯îUüýÓC ý·îüýj'& A< ;°ƒ·îIÊüýI ïÅŒÊî ¯ÐÅîy IüýÌ
:üýÚîüýI¦•ñ·î·ñ ýãï•¢ ÅñTÊŧŠðÌ ÅñüýTÌ C¯Ì ·üýÓ AüýãïcüýÓ¢,
"ãIîÓ-ã¬Êî ;¯¢îÌ ¯îüýÚ ýŒüýI ÅÊîsîÅ ÅÊîsîÅ IÌüý‚
¯îÌ· ¢î/'
Aüýé¢ :üýÚîüýI¦•ñ·î·ñ ÉT¢ ;ˆeð·¢ðÌ wüý[ ïIcñ ïÓTüý‚
·üýã¢, ‚T¢ ¯îrI ïéüýãüý· "¢‚ó¢ :üý¢IïIcñ' ýÚî¢îÌ ;UÐé
eîüýU ·<-Ið— eð·üý¢Ì ¯ÐŒÅ¯·Í ‚GîÌ ýIüýpüýc ï·¢¯ñüýÌ, ýÉ
ï·¢¯ñÌ AIpî ãÅË ÅîC·î•ðüý•Ì ÅñNîlÓ ïéüýãüý· IóTÊî‚
éüýË >üýrïcÓ/ ‚GîÌ ýcüýÓüý·ÓîÌ ï·¢¯ñÌ :·ÚÊ aÌÅ •îïÌŸ¯õyÍ
·îEÓîÌ ;Ì •Úpî UÐîüýÅÌ ýŒüýI ;Óî•î ïIcñ ïcÓ ¢î/ ýã<
ãÅåƒ UÐîüýÅ AIZÌ ·î •ñ-ZÌ aîIóïÌeð·ð Å¡Êï·„ ŒîIüý‚¢,
ŒîIüý‚¢ ¯uï‚ •ÚîÌ ïIcñ ·üý¢ï• ¯ïÌ·îÌ/ :üýÚîüýI¦•ñ·î·ñC
ý‚Å¢< AIpî ¯ïÌ·îüýÌÌ ã§ƒî¢/ ·î·îÌ ¯ñïÓüýÚÌ aîIïÌãõüý‰
‚GîÌ ï·¢¯ñüýÌ ·ã·îã ;Ì >baïÚQîÌ ‚îïUüý• ‚GîÌ þÚÚ·
:ï‚O éüý‚ ¢î éüý‚< ï·¢¯ñÌ ýcüýu jîuUÐîÅ aüýÓ ÉîCËî/
ýã< ãÅüýËÌ ï·¢¯ñÌ ;Ì ¯Ì·‚ÍðIîüýÓÌ ":ãÅüýËÌ' ï·¢¯ñÌ
(ýÉTîüý¢ Áï·ÞÊüý‚ ;·îÌ ýÓTIüýI ïμüýÌ ýÉüý‚ éË Úî遼
IïÅïpÌ ¯Ðï‚ï¢ï¡ ïéüýãüý·) ï¢üýË< ;TÊî¢ Ìa¢î IüýÌüýc¢
:üýÚîüýI¦•ñ·î·ñ/ ýã< ãõüý‰< Aüýãüýc Ìîe¢ðï‚Ì ¯p-
¯ïÌ·‚Íüý¢Ì IŒî, ï·¢¯ñÌ ãé ãîÌî ÌîüýeÊÌ Åî¢ñüýÞÌ þ¢ï‚I
A·E ãîEäJûï‚I :·QË ;Ì :¡F¯‚üý¢Ì IŒî/ AIîï¡I
ãñï·TÊî‚ A·E ‚óÓ¢îÅõÓIÁîüý· :Ô±TÊî‚ ·ÊïNüý‡Ì ãüý_
ãƯüýIÍÌ ¢î¢î ;TÊî¢C Ýï¢üýËüýc¢ ýÓTI/
·<ïp ¯uüý‚ ‚î< ITüý¢î< "ý·îÌ' é·îÌ :·IîÚ ¯îCËî
ÉîË ¢î/ AIpîüý¢< ¯üýu ýμÓî ÉîË ã·pî/ ¯uüý‚ ¯uüý‚
ITüý¢î >üý„ïe‚ éüýË >rüý‚ éË, ýÓTüýIÌ ãüý_ ‚IÍ IÌîÌ
<üýbc eîüýU, ITüý¢î-·î •ðZÍÛ»îã ý¢üýÅ ;üýã ·<üýËÌ ¯î‚îÌ
C¯Ì, ITüý¢î ·î éîÓIî éîïãC ýTüýÓ ÉîË ýrGîüýpÌ ýIîüýy/
ï·ïÁ¨£ ¯ÐÚîãï¢I ¯•îï¡IîÌð ·î Ìîeüþ¢ï‚I ·ÊïNüý‡Ì ýÉ
cï·pî ;Åîüý•Ì Åüý¢Ì Åüý¡Ê Uüýu Cüýr, ãaÌîaÌ ‚î ãE·î•
Åî¡ÊüýÅÌ ï¢ïÅÍ‚/ AIüý¯üýÚ ýã< "ÅñüýTîüýÚÌ' :§ƒÌîüýÓ ‚Gîüý•Ì
;üýÌI ÌIÅ
"Åî¢ñÞð' ýaéîÌîpî ïa¢üý‚ aî<üýÓ A<ÌIÅ ýIîüý¢î ·ÊïNU‚
IŒüý¢Ì C¯Ì< ï¢ÁÍÌ IÌüý‚ éË/ :üýÚîüýI¦•ñ·î·ñ :·ÚÊ ‚GîÌ
å»Áî·¡ÅÍ :¢ñÉîËð< ;üýÌî AIIîïr ãüýÌã/ ýIîüý¢î ·ÊïN, ‚î
ï‚ï¢ É‚< ¯ÐÉÚî é¢ ¢î ýI¢, :üýÚîüýI¦•ñ·î·ñ ‚GîÌ
ãƯüýIÍ ï¢üýeÌ ¡îÌyîpî ýIîüý¢îÌIÅ wîIwîI-XuXu ¢î IüýÌ
AüýI·îüýÌ ¯àî¯ïà >UüýÌ ï•üýËüýc¢/ ýÉÅ¢ ï¯ïsAã ý¢‚î
ãÅðÌ ¯ñ‚ó‚ó| ãƯüýIÍ ‚GîÌ >ïN, "ãÅðüýÌÌ Åüý‚î ï¢Ç£Åîüý¢Ì
Åî¢ñÞ ;ïÅ IÅ< ý•üýTïc/' :¢Ê‰ ïÚQîŧŠð ¯îŒÍ aüýqî¯î¡ÊîË
ãƯüýIÍ ï‚ï¢ ïÓüýTüýc¢, "ï‚ï¢ ý¯îuTîCËî, ‚î< ¯ÐIîüýÚÊ
ïãï¯AÅ Zï¢áüý•Ì ãüý_ ŒîIüý‚ ¯îüýÌ¢, ‚îüý•Ì ¯î<üýË ï•üý‚
¯îüýÌ¢/ ·îEÓîÌ ãüý·Íîba åƒüýÌÌ IïÅ>ï¢çüý•Ì Dš‚Ê ï‚ï¢
ý¯üýÌüýc¢ :¢îËîüýã ;Ë„ IÌüý‚/ ïÚQî¯ÐÚîãüý¢Ì ¯Ðï‚ïp
Uüý‚Í, ¯Ðï‚ïp ·GîüýI ýIÿÚÓð ïãï¯AÅ eGîïIüýË ·üýãüýc ‚GîÌ
·•î¢Ê‚îË/' AI<Áîüý· ·Îî‚Ê ·ãñ, ãñ¢¦• ãî¢ÊîÓ, I·ðÌ ãñÅ¢,
ý•îÓî ýã¢, ãñeî‚ ÁŸ, ÚÚð ¯Gîeî ãé <‚Êîï• AIîï¡I
廢îÅ¡¢Ê Åî¢ñüýÞÌ ãƯüýIÍC A< ·<üý‚ ‚GîÌ AI<ÌIÅ ä¯à
A·E ¯ïÌßJîÌ Å‚îÅ‚ ¯îCËî ÉîË/ ã· I-ïp Åüý‚Ì ãüý_
¯îrüýIÌ BIÅ‚Ê ¢îC éüý‚ ¯îüýÌ, ïI§ƒñ ýÓTüýIÌ ä¯à·îï•‚î
A·E ï¢ÁÍðI‚îüýI (IîÌy eüýÓ ýŒüýI IóïÅÌüýI apîüý¢îÌ
ãîéãpî A ÉñüýU ý¢éî‚-< •ñÓÍÁ) Ióï¢ÍÚ ¢î eîï¢üýË >¯îË
ý¢</
·ÊïNU‚ eð·¢ ï¢üýËC ï‚ï¢ AI<ÌIÅ ýTîÓîüýÅÓî
ýŒüýIüýc¢ ýUîpî ;TÊî¢ eñüýu</ ¯ñïÓÚ-:ïμãîÌ ·î·î ZñÞ
ï¢üý‚¢ ïI ¢î eî¢üý‚ ýaüýËïcüýÓ¢ :üýÚîüýI¦•ñ·î·ñ, ‚GîÌ ÅîüýËÌ
Iîüýc/ ÅîüýËÌ >„Ìpî ÅîüýËÌ e·îï¢üý‚< ï•üýËüýc¢ ýÓTI, "Ið
eîï¢ ·î¯ñ, ‚üý· IîüýÌî UÓîË ¯î ï•üýË ï¢‚ ¢î ï¢ÜaË, IÓîpî-
ÅñüýÓîpî-Åîcpî /'
;ˆeð·¢ð ý‚î A<ÌIÅ< éCËî >ïa‚/
ïI§ƒñ AIpî ;ˆeð·¢ðÅõÓI ýÓTî ¯üýu ¯îrI ïI Ý¡ñ
Iîïéï¢üý‚ >ïÔ×ïT‚ ï·ïÚà ·ÊïNüý•Ì ãƯüýIÍ< eî¢üý·– ¢îïI
ýÓTüýIÌ ãƯüýIÍC ïIcñ ãñï¢ï•Íà Å‚îÅ‚ þ‚ïÌ éüý· ‚îÌ
:§ƒUÍ‚ ýa‚¢îÌ eUüý‚– ýã< Å‚îÅüý‚Ì ã·pî< ïI <ï‚·îaI
éüý·– éüý‚ ·î¡Ê– ïãï¯AÅ ãƯüýIÍ ‚GîÌ ‚ð·Î ï·ÌîU A·E
ÅñTÊŧŠð ÅÅ‚î ·üý¦•Êî¯î¡ÊîüýËÌ ¯Ðï‚ ‚GîÌ ÅñY‚î ÓñüýIîüý¢îÌ
ýIîüý¢î ýaàî IüýÌ¢ï¢ :üýÚîüýI¦•ñ·î·ñ/ ÅÅ‚î ·üý¦•Êî¯î¡ÊîüýËÌ
IÅÍ‚‹¯Ì‚î, •Q ¯ÐÚîãüýIÌ Á÷ïÅIî, Åî¢ï·I •ùïàÁï_Ì ýÉ
ï‚ï¢ Ìðï‚Åüý‚î :¢ñÌîUð& ‚î A< ýÓTîÌ cüý‰ cüý‰ ¯ïÌßJîÌ/
¯îrI ïéüýãüý· ‚îüý‚ ;Åîüý•Ì ;¯ï„ÌC ïIcñ ý¢</ ïI§ƒñ
;üý·U‚îïu‚ éüýË :üýÚîüýI¦•ñ·î·ñ ÉT¢ ïÓüýT ·üýã¢, "Éï• ¯ÐÛ£
IÌî éË ã·üýaüýË e¢ï¯ÐË ¢îËI ýI– ‚üý· ï¢ÜaË< ·Ó·
>„ÅIóÅîÌ% ;Ì Éï• ¯ÐÛ£ IÌî éË ã·üýaüýË e¢ï¯ÐË Ìîeüþ¢ï‚I
46
·ÊïN ýI– ‚üý· ï¢ÜaË ·Ó· ÅÅ‚î ·üý¦•Êî¯î¡ÊîË/’ ïIE·î
:¢Ê‰ ÅñïuïÅcïÌ AI•Ì IüýÌ ïÓüýT ýμüýÓ¢, "Åî¢ñÞ IŒî
Ý¢üý‚ aîË& Uî¬ð, ÅîIÍã, ÅîC, Ì·ð«¢îŒ, :Ìô¬‚ð,
ÅÅ‚î& ãIüýÓÌ IŒî<...', ‚T¢ ŒÅüýI ýÉüý‚< éË/ ÅéîIîÓ
·î <ï‚éîüýãÌ Iîepî ÅéîIîÓ ·î <ï‚éîãüýI IÌüý‚ ý•CËî<
ÁîüýÓî ¢Ë ïI– ÅÅ‚îüý•·ð ãƯüýIÍ A< ÅõÓÊîËüý¢Ì, A‚ ·üýuî
ãîïpÍïμüýIp ý•·îÌ ãÅË ïI AT¢< Aüýãüýc–
:üýÚîüýI¦•ñ·î·ñÌ ý¢éî‚ ¢ï·Ú ýÓTI ¢¢/ IÅ-ý·ïÚ
·îüýÌîïp ·< <ï‚Åüý¡Ê< ï‚ï¢ ïÓüýT ýμüýÓüýc¢/ ýcîüýpî ¯ï‰IîÌ
eUüý‚ ‚GîÌ ýÓTî UÔ± A·E ¯Ð·üý¬Ì :¢ñÌîUðC ;üýc ¯ÐaóÌ/
‚î ãüý„ºC A< ·<ïpüý‚ ‚îÌ IŒ¢Áï_Ì Åüý¡Ê ýÉ :IîÌy Ÿô‚
aÓ¢ A·E :ï‚ïÌN ãEïQ°ƒIÌüýyÌ ¯Ð·y‚î ý•Tî ýUÓ, ‚îÌ
IîÌy ïI èî¢îÁî· ¢îïI ãÅËîÁî·– ã·üýaüýË :å»ïåƒIÌ éüýË
>üýrüýc :ï‚ Ÿô‚ ¯Ðã_üýÌ aüýÓ ÉîCËîÌ ¯Ð·y‚î (ï·üýÚÞ‚
UÐüýªÌ "ãEüýÉîe¢' ¢îüýÅÌ ¯ïÌïÚà-:EÚïp ý‚î A< "UÊîÓï¯E
:Êîïpïp>üýsÌ' IîÌüýy Ìðï‚Åüý‚î :¯îrÊ éüýË ¯üýuüýc/) ¯îrI
éËüý‚î ‚GîÌ þÚÚüý·Ì ¯îïÌ·îïÌI åÈùï‚aîÌüýy, ‚GîÌ
äJóÓeð·üý¢Ì ¢î¢î ýcîüýpîTîüýpî Åeî•îÌ ;TÊîüý¢ ãüý· Åüýe
Aüýãüýc¢, ïrI ‚Qóï¢, AüýI·îüýÌ •ñÅ IüýÌ AIpî :¢ñüýbc•
aüýÓ AÓ ¢¦•ðUÐîÅ ;üý¦•îÓ¢ ï¢üýË/ éüý‚< ¯îüýÌ, þÚÚüý·Ì
ýã< ;TÊîüý¢Ì ãüý_ éËüý‚î ¢¦•ðUÐîüýÅÌ Zp¢îÌ ýIîüý¢î
ãîÅîïeI-Ìîeüþ¢ï‚I ýÉîU ;üýc, ïI§ƒñ ýã< ýÉîUãõ‰póIó TñGüýe
ý¢·îÌ ;üýU< ¯îrIüýI ;aÅIî< ¡îKî ýTüý‚ éË/
;üý·üýÚÌ ÅîËîeîÓïp :IåÈî‹ ïc¨£ éüýË ÉîCËîË
Ìðï‚Åüý‚î ï·ÌN ÓîUüý‚ ŒîüýI/ A< ¯Ðãüý_<
:üýÚîüýI¦•ñ·î·ñüýI AIpî ¯ÌîÅÚÍ ý•·îÌ ¡ùà‚î ý•Tîüý‚ aî</
AIpî ¯õyÍî·Ë· ;ˆeð·¢ð ïI ‚GîÌ ¯üýQ ¢‚ó¢ IüýÌ ýÓTî
ãÇ·– ‚îüý‚ éËüý‚î ‚GîÌ ï·ïa‰, :ïÁh‚î·êÓ A·E Ìï[¢
eð·üý¢Ì ¯Ì‚XïÓÌ ;ÌC ï¢GTñ‚ A·E ï·åƒîïÌ‚ >üý¨Èîa¢
Zp‚/ A·E ýã< ·<ïp ýÉ "ãÅË :ãÅüýËÌ ï·¢¯ñÌ C ;ÅÌî
IüýËIe¢'-AÌ ýŒüýI :üý¢IXüýy ;IÞÍyðË é‚ ‚î éÓμ
IüýÌ ·Óî ÉîË/
‚îÌ Åîüý¢ :·ÚÊ< A< ¢Ë ýÉ, "ãÅË :ãÅüýËÌ ï·¢¯ñÌ...'
ý¢éî‚ IÅ ;IÞÍyðË/ éîÓIî aîüýÓ IŒî ·üýÓüýc¢ ýÓTI,
UÔ± IüýÌüýc¢ ï¢üýeÌ ¢î¢î eð·¢-¯üý·ÍÌ ;Ì ýã< UüýÔ±Ì
cüýÓ< eîËUîË eîËUîË AÅ¢ ïIcñ ŧƒ·Ê ï‚ï¢ IüýÌüýc¢, Éî
ýÓTI ïéüýãüý· ‚îÌ ï·¯ñÓ eð·¢îïÁh‚î A·E ãñUÁðÌ
¯ÐhîüýI ïaï¢üýË ý•Ë/ ýÉÅ¢ Å¡Êï·„ ýÚÐïyÌ ãÅîe-:ŒÍüþ¢ï‚I
:·èî¢ ï¢üýË ‚GîÌ ÅõÓÊîË¢ $ "ãÌIîÌ Urüý¢ Å¡Êï·üý„Ì
Á÷ïÅIî Ið– Å¡Êï·üý„Ì Åî¢ïãI‚î :·ÚÊ< ï·ïa‰/ ýã aîË
AÅ¢ ãÌIîÌ Éî ‚îÌ, ‚GîÌ ¯ïÌ·îÌ, ‚îÌî ãéIÅÍðüý•Ì <bcî ·î

å»°£¯õÌüýyÌ éîï‚ËîÌ éüý‚ ¯îüýÌ/ Å¡Êï·„ ãƯЕîË ãÌIîÌüýI
=Û»üýÌÌ ï·IÔ± Áîüý· ýI·Ó ýrIîË ¯uüýÓ :¢ÊŒîË ýã aîË
ãÌIîÌ AIpî ŒîI ïI§ƒñ ãÌIîüýÌ ýI ŒîIÓ ‚î ï¢üýË
ÅîŒî·ÊŒîÌ ý‚Å¢ IîÌy ý¢< ‚îÌ/ Å¡Êï·üý„Ì ¢eÌ ·îeîÌ•Ì
A·E ÅîU!ïUÁî‚îË, å»î¡ð¢‚î C :ï¡IîüýÌ% ã‚‚î C Úù^ÓîË%
¯ïÌüý·Ú C ¯Ð·ùïšüý‚ A·E 㧃îüý¢Ì AIïp aîIïÌüý‚— ýIî¢C
ãÌIîüýÌÌ ¯üýQ< Å¡Êï·üý„Ì <bcî ¯õÌy IÌî ãÇ· éË ¢î/
ãÌIîÌ ïIcñï•¢ ‚îÌ <bcî¯õÌy ï¢üýË ýTÓî IüýÌ Åî‰/'
ýÉüýIîüý¢î ï·ÞüýË< ýéîI ¢î ýI¢, A<Áîüý· AüýI·îüýÌ ýÚÞ
IŒîpî ·üýÓ ý•·îÌ QÅ‚î I'eüý¢Ì ŒîüýI—
¡îÌî·îïéIÁîüý· ýÓTîïp ÉT¢ ¯ÐIîïÚ‚ éïbcÓ ";ÅîÌ
IîUe' ¯ï‰IîË, ýã< ãÅË •îïeÍïÓE ï¢üýË :üýÚîüýI¦•ñ·î·ñ
ïÓTüýc¢, "¯îéîu ;e éîãüýc, IîÓ ýIËî ýéîUî– ýI·Ó
Áî‚-Iî¯üýuÌ aîïé•î ýÅpîüý‚ éî‚ ·îuîüýÓ ãÌIîÌ ·¬ò éË,
ýã ·¬ò‡ ýpüýI, ãÌIîÌüýI ïpïIüýË ÌîüýT AÅ¢ Áî·¢î Éîüý•Ì
‚îüý•Ì <ï‚éîãüý·îüý¡Ì :Áî· ;Åîüý•Ì ·Ê IüýÌ/ ¯îéîu
·î e_Ó ;e éîãüýc, IîÓC éîãüý·/ ïI§ƒñ ‚î̯̖ ÁË
ý•ïTüýË, •TÓ•îïÌÌ Ìîe¢ðï‚ IüýÌ, •ËîÌ •îüý¢ ¯î‰ ÁïÌüýË
¯lÅ ·üýÞÍÌ ¯l•Ú ãETÊîË (1-15 ;Uç 2017) Åî¢ã¯Ðï‚Å •îã ;üýÓîïa‚ ·<üýËÌ ¢îÅ ÅñŸüýy ‰ôïp ïcÓ/ ·<ïpÌ
ãïrI ¢îÅ éüý· ‘ýéîËîp •Ê ý¢Ú¢ ïÌüýËïÓ ï¢s!ã pó ý¢î $ •Ê ýe A¢ <> ¢ÊîÚ¢îïÓe!Å ýÓIaîÌã’/ ÁóÓïp ¡ïÌüýË
ï•üýËüýc¢ ¯ï‰IîÌ ¯îrI ï·OÅïe‹ Å|Ó/ ‚GîÌ Iîüýc ;ÅÌî Iû‚h/
47
;üýÌI ÌIÅ
ï•üýÓC ë•üýË rGî< ýÅüýÓ ¢î/ ë•üýË rGî< ý¯üý‚ aî< ;ÌC
ïÚQî, aî< ãEäJûï‚Ì sî¢î ýÅÓîÌ ;IîÚ/ aî< eÓ-e_Ó-
eïÅÌ ¢ÊîÉÊ :ï¡IîÌ/ :¢ÊŒîË ï·üýŸîüýéÌ ãñüý‚î eîÓ ý·îüý¢/
Ý¡ñ Áï_ ï•üýË ýÉ¢ ¢î ýÁîÓîË ýaîT—'
ÅðË ÅñTÊŧŠð Ý¢üýc¢– ¯ÐIû‚ ãï•bcî ŒîIî ãüý„ºC
ï¢üý·Íî¡ aîpóIîÌüý•Ì IŒîË ý¢üýa :üýÚîüýI¦•ñ·î·ñÌ Åüý‚î
<ï‚éîã-ãüýa‚¢, ýÓîI-aïÌüý‰ ¯Ðhî·î¢ A·E •õÌ•ùïà-ãƯ¨£
¯ÌîÅÚÍ•î‚îüý•Ì ï¢ïßPË IüýÌ ý•·îÌ ýTãîÌ‚ ;¯¢îüýI éËüý‚î
AÁîüý· ;üýÌî :üý¢I·îÌ< ï•üý‚ éüý·/
¯ñ¢Üa$ ·<ïpÌ ¯Ðbc• A·E ·ÊîI-IÁîüýÌÌ ·Øî·Í&•ñüýpî<
:§ƒ‚ ÅÊîuüýÅüýu, •îËãîÌî/ :üýÚîüýI¦•ñ ýã¢Xüý°ƒÌ Åüý‚î
·ÊïNüý‡Ì ¯ïÌaË AÅ¢ ãEïQ°ƒ, :ãƯõyÍ éüý· ýI¢ ·Øîüý·Í–
¯ÐIîÚüýIÌ ý¯Úî•îïÌüý‡Ì :Áî· ·îEÓî ·<¯üý‰Ì eUüý‚ AI
ïa̧ƒ¢ ãÅãÊî/ A< ·<ïpC& ·Óî< ·îêÓÊ& ‚îÌ ·Êï‚OÅ
¢Ë/
:üýÚîüýI¦•ñ ýã¢X°ƒ, ãÅË :ãÅüýËÌ ï·¢¯ñÌ C ;ÅÌî IüýËIe¢,
;ÅîÌ IîUe
;üýÌI ÌIÅ
ïaïrÌ ·îüýSî
¯ï‰IîÌ U‚ IüýËIïp ãETÊîË ÚîIÊïe‹ ÁqîaîüýÉÍÌ IîÓÍ
ÅîIÍüýãÌ :¯ÐIîïÚ‚ Ìa¢î ï¢üýË ïIcñ ýÓTî ¯ÐIîïÚ‚
éüýËüýc/ AT¢IîÌ ãÅüýË AXüýÓî ý·Ú XÌô‡¯õyÍ ·üýÓ<
Åüý¢ éË/ IîÓÍ ÅîIÍüýãÌ Åüý‚î ÅñNÅüý¢Ì Åî¢ñüýÞÌ ¯üýQ
ý‚î AÅ¢pî< ãÇ·/ ÚîIÊïe‹ ÁqîaîüýÉÍÌ ýÓTîÌ
¯Ðï‚ïOËîË ý·Ú IüýËIeüý¢Ì >üý„eI ïaïr-¯„ÌC
¯ÐIîïÚ‚ éüýËüýc/ ÅîIÍüýãÌ eüý¨ÈÌ ï›Ú‚·üýÞÍ ‚GîüýI
ï¢üýË Áî·¢îïa§ƒî ¢î¢î åƒüýÌ< éCËî eÌôïÌ/ ï·üýÚÞ‚
;eüýIÌ ÅîIÍã·î•ð ·î ãÅîe‚î流I ïÚï·üýÌÌ AÅ¢
:üýUîcîüýÓî :·èîË, ýãpî< ã·üýaüýË ¯Ðîãï_I/ ‚îÌ
¯ïÌ·üý‚Í "ãÅîe‚î流I' ý•ÚXüýÓîÌ :‚ðüý‚Ì
ýUÿÌ·UîŒî ï¢üýË ÅîŒî ZîïÅüýË ;ˆ‚ûï°ƒ ÓîÁ IüýÌ
;üýTüýÌ ýIîüý¢î ¯Œ ¯îCËî Éîüý· ¢î/ ï·ïÁ¨£ ý•üýÚÌ
ÅîIÍã·î•ð ïÚï·üýÌÌ ¡îÌî·îïéI ÁV£•ÚîÌ ãõ‰XüýÓî
ýTGîepî< eÌôïÌ/ ýãï•I ï•üýË ÚîIÊïe‹ ÁqîaîüýÉÍÌ
ýÓTîXüýÓî :üý¢I >„Ì ýeîUîüý‚ ¯îüýÌ/ År ·î
ïÅÚüý¢Ì :¬ :¢ñUîÅðÌ Åüý‚î ;aîÌy ¢î IüýÌ ÅîIÍã-
AÌ ïa§ƒîË ;èî ÌîTî Åî¢ñÞe¢ ýTîÓî Åüý¢ aaÍî IÌüýÓ
Åüý¢ éË ¢‚ó¢ ýIîüý¢î ÌîåƒîÌ ã¬î¢ ¯îCËî ýÉüý‚ ¯îüýÌ/
;ïÚã ýZîu ó<
IÓIî‚î
3 ¯uÓ, ‚î< A< ïaïr/ ÚÐðï·Û»îã ïÓüýTüýc¢& ÌãîËüý¢Ì
ïãï¯;<(AÅ)-AÌ ãƯî•I ãð‚îÌîÅ <üýËaóïÌÌ
ÌîeÊãÁîË Åüý¢î¢Ë¢ ï¢üýË ãüý·Íîba åƒüýÌ ýÉ ‚IÍï·‚IÍ
éüýË ýUÓ, ‚î A< ·îůªð •ÓïpÌ :§ƒFãîÌÚõ¢Ê‚î<
¯ÐÅîy IÌÓ/ Éï• ï·ÞËïp ïèÌ ŒîüýI ýÉ, •ñ-·îüýÌÌ
ý·ïÚ ýI> ÌîeÊãÁîÌ ¯ÐîŒÍð éüý‚ ¯îüýÌ ¢î% ‚îéüýÓ
¯ÐŒüýÅ< <üýËaóïÌÌ ¯Q ýŒüýI ‚î ýZîÞyî IÌîÌ •ÌIîÌ
ïcÓ/ IîÌy, ¯îïpÍÌ ï¢ËÅ ã·îÌ ýQüý‰ AI/
IEüýUÐüýãÌ éî‚-¡Ìî ¢î-¡Ìî ï¢üýË ýIîüý¢î ¯ÐÛ£< >r‚
¢î/ Éï• ‚î ¢î éüýË ŒîüýI ‚îéüýÓ :üý¢I ¯ÐÛ£ >üýr
;üýã/ ïãï¯;<(AÅ) ÁîÌüý‚Ì ãEã•ðË Uy‚§ŠüýI
48
ýÅüý¢ ï¢üýËüýc A·E IEüýUÐüýãÌ ãüý_ ¢î¢î¢ ï·ÞüýË éî‚
ïÅïÓüýËüýc/ AüýI·îüýÌ ãƯÐï‚üý‚ ÌîàÑ¯ï‚ C
>¯ÌîàÑ¯ï‚ ï¢·Íîaüý¢ AIãüý_ ÓuîÌ ïãšî§ƒ ï¢üýËüýc/
:‚ðüý‚ ï·üýeï¯-Ì ãüý_C ýIÿÚÓU‚ ãƯIÍ þ‚ïÌ
IÌüý‚ éüýËïcÓ/ ·_ðË ïãï¯;<(AÅ)-AÌ ¯Q ýŒüýI
ÌîeÊãÁîË <üýËaóïÌÌ •Q‚îÌ IŒî ý‚îÓî éïbcÓ ·üýÓ
ýÚî¢î ïUüýËïcÓ/ ýãüýQüý‰ ýIÌÓ ·î ñÌî ýŒüýI
Åüý¢î¢Ë¢ ý•CËîÌ IŒî Áî·î ýÉüý‚ ¯îÌ‚/ ;Ì ýÉpî
ã·üýaüýË ·üýuî IŒî, 97 ·cüýÌÌ ¯îïpÍüý‚ <üýËaóïÌÌ
ï·IÔ± ýÉîUÊ ¯ÐîŒÍð TñGüýe ¢î ¯îCËîpî ïãï¯;<(AÅ)-
Ì þ•¢Ê‚îÌ< ¯ïÌaË/
¢îïe·ñÌ ãGîμó<
ãî‚UîïcËî, •ïQy 24 ¯ÌU¢î
4
¯ñüýÌîüý¢î ¯ï‰Iî >Óüýp ý•Tüý‚ ý•Tüý‚ érî‹ ýaîüýT
¯uÓ, ÚÐð ï·Û»îüýãÌ Ìïa‚, ï·TÊî‚ UîËI ÚÐð ï•Óð¯
IóÅîÌ ÌîüýËÌ ãÇ»üý¬ ýÓTî AIïp ¬/
ÚÐðÉñN ÌîüýËÌ ÁÌîp Uîüý¢Ì UÓî ‚GîÌ</ ‚GîÌ
UîËIð, ãñÌï·¢Êîã ‚GîÌ</ ;ÅÌîC CGÌ Uî¢ Ý¢üý‚
ÁîüýÓî·îã‚îÅ/
A< ¬ïpÌ AIïp ‚üýŒÊ AIpî ýcîüýpî ÁóÓ ýaîT
Iûï‚ cî‰ C ïÚQI ï‚ï¢, ;·îÌ •Q éîüý‚
ãîÅüýÓüýc¢& “ýIîÅî¢ð :μ <ï©Ëî ¯Ðî<üýÁp
ïÓïÅüýps”-AÌ ÅÊîüý¢ïeE ïsüýÌLîüýÌÌ ÁîÌ/
¯ÐŒÅ‚F ýIîƯî¢ðÌ ¢îÅ “ï• IïÅIîÓ <©îïçÑe
ýIîƯî¢ð ¯Ðî<üýÁp ïÓïÅüýps/” A·E A< ýIîƯî¢ðüý‚
“ÅÊîüý¢ïeE ïsüýÌLîÌ” ·üýÓ ýIî¢ “¯•” ïcÓ ¢î/
¢ÅäJîÌ eî¢îüý·¢/
:aÍ¢î Xé
ï¢> ;ïÓ¯ñÌ

¯ñ¢$¯îr
ïaïr¯‰
Ì·ð«¢îŒ rîIóÌ
CG Úî遼ï¢üýI‚¢
IÓÊîyðËîãñ
;ÅîÌ e¨Èï•¢ >¯ÓüýQÊ ‚ó< ýÉ ïaïrTîï¢ ïÓüýTïcã ýãïp
ý¯üýË ;ïÅ Tñ· Tñïã éüýËïa/ A·îüýÌ ïÚÓî<•üýé ïUüýË ý•T!ÓñÅ
¯œî :üý¢I •õüýÌ aüýÓ ýUüýc& ý‚Åï¢ ý•T!üý‚ ¯î< ý‚îüý•Ì
eð·üý¢Ì ýQ‰ ýŒüýI ;ÅîÌ e¨Èï•üý¢Ì ¡îÌî •õüýÌ ãüýÌ Aüýãüýa/
Åîüýj Åîüýj ýã IŒî Åüý¢ ¯üýu/ ;Åîüý•Ì ¯ïÌ·îüýÌÌ ãüý_
;ÅîÌ ãƯIÍ AT¢ cîËîÅË éüýË Aüýãüýa& ‚îÌ AIpî IîÌy,
ýcüýÓüý·ÓîË Éîüý•Ì ãüý_ ;ÅîÌ eð·üý¢Ì ¯îïÌ·îïÌI UÐïª ·Gî¡î
éüýËïcÓ ‚îÌî ¯ÐîË ã·î< ýIîŒîË :¯ãîïÌ‚& ¯ÌüýÓîüýI A·E
<éüýÓîüýI% AT¢ ýeîuîãGîüýIîÌ ·îïuïp ¢•ðÌ ýã< ·îÓñÅË
¯üýŒÌ Å‚ Éîüý‚ ¢•ðÌ ýåÐî‚ ;Ì aüýÓ ¢î/ ‚î cîuî ý‚îÌ ãüý_
;ÅîÌ AIpî ¯ÐIûï‚U‚ ¯ÐüýÁ• ;üýc, ýÅîüýpÌ >¯Ì ;ÅîÌ
¯îïÌ·îïÌI ;ãïN ý‚Å¢ ¯Ð·Ó ¢Ë, ýIî¢ Åî¢ñÞ ;ÅîÌ
¯ïÌ·îÌ ¢îÅI AIpî ýÚÐyðÌ Åüý¡Ê ¯üýu ýUüýc ·üýÓ< ýã ýÉ
:¢Ê Åî¢ñüýÞÌ ýaüýË ;ÅîÌ Iîüýc Åüý¢îÌÅ ‚î ¢Ë& :·ÚÊ,
¯ïÌ·îüýÌÌ Åüý¡Ê AÅ¢ :üý¢I ýÓîI ;üýc Éîüý•Ì ;ïÅ ï·üýÚÞ
ÁîÓ·îïã& ïI§ƒñ ýã ‚îÌî ¯ïÌ·îüýÌÌ ýÓîI ·üýÓ ¢Ë/ ï¢üýeÌ
ýcüýÓ ýÅüýËüý•Ì >¯Ì AIpî å»îÁîï·I ýå£é ãIüýÓÌ< ;üýc
ïI§ƒñ ýã ïeï¢ÞpîüýI ¯îïÌ·îïÌI ·Óî aüýÓ ¢î/ ýãpî ÉŒîŒÍ
;ˆðË‚î, ¯îïÌ·îïÌI‚î ¢Ë/ ý•·‚îÌ ãüý_ :§ƒüýÌÌ ·¬¢, ;Ì
‚GîÌ ãüý_ ãƯЕîüýËÌ ·¬üý¢ ýÉ ‚μî‹, A< •ñ<üýË ýã< ‚μî‹/
:üý¢üýIÌ< Iîüýc ï¢üýeÌ ýcüýÓÌ AIpî ÅõÓÊ ;üýc ýã ýcüýÓ
·üýÓ<% ïI§ƒñ ‚îÌ >¯üýÌC ýã< ýcüýÓÌ AIpî ¯îïÌ·îïÌI
ÅõÓÊüýI ýã ·u IüýÌ ý•üýT/ ýã IÔ±¢î IüýÌ ‚îÌ ýcüýÓ ¯ïÌ·îÌ
¢îÅI AIpî ¯•îüýŒÍÌ ï·üýÚÞ AIe¢ ·îé¢/ ÌŒðÌ ãÇ»üý¬
;ÅîÌ ýã Áî· ïIcñÅî‰< ý¢</ ï·Û»ÁîÌ‚ðÌ eüý¢Ê ;ÅîÌ Éî-
ïIcñ ãÇ»Ó ãÅåƒ< ;ïÅ TÌa IÌïc, AÅ¢ ïI ‚îÌ ýaüýË ý·ïÚ<
IÌïa/ ÉT¢ ý•ïT ÌŒð ‚îüý‚ ;¯ï„ IüýÌ ¢î, ·Ìl
>‹ãîé¯õ·¸ÍI ýÉîU ý•Ë& ‚îüý‚ ;ÅîÌ ÁîïÌ ;¢¦• éË/ ýã
;¢¦• ïIüýãÌ– ÅñïNÌ/ ïIüýãÌ ýŒüýI ÅñïNÌ– ¯ïÌ·îÌ ¢îÅI
49
;üýÌI ÌIÅ
AIpî abstraction-AÌ ·¬¢ ýŒüýI/ ;ÅîÌ Éï• ¯îïÌ·îïÌI
ý·î¡ ¯Ð·Ó ŒîI‚, ‚îéüýÓ ýã< ¯ïÌ·îÌ ¯•îüýŒÍÌ ¯Ðï‚ÅîïpüýI
þ‚ïÌ IÌî, ãîeîüý¢î A·E ‚îïÌ ¯õeî IÌ·îÌ eüý¢Ê< ;ÅîÌ
>¯îfÍ¢ C ãlüýËÌ :ï¡IîEüýÚÌ >¯üýÌ pî¢ ¯u‚/ ;ÅîÌ
;¢¦• A< ýÉ, ÌŒð AIï•üýI ;ÅîÌ ýcüýÓ ;Ì AIï•üýI ýã
¯ïÌ·îÌ ¢îÅI ÅîËîU|ðÌ ·îïéüýÌÌ ·î僷 Åî¢ñÞ& ;ÅîÌ
;ÚÐüýÅ ýÉ ý•Ú ýŒüýI ýÉ eîüý‚Ì ýÉ-ýIîüý¢î ýcüýÓ ;üýã ÌŒð
‚îÌ< ÌŒð-•î',&CÌ ‚Ìμ ýŒüýI ãIüýÓÌ ¯Ðï‚ CÌ ýã< ÌŒð-
•î'Ì •îïˇ ;üýc/ ‚îüý•Ì eüý¢Ê C 㷸͕î< Tîp!üýa, Áî·!üýa, °×î¢
IÌüýa, TÌa IÌüýa, ‚îüý‚ CÌ ãñT cîuî ïIcñÅî‰ ï·ÌïN ý¢</
ITüý¢î C Åüý¢C Áîüý· ¢î, ýÉ ¯ÐÁ÷‚ pîIî A ¯ÉÍʧƒ :fÍ¢
IüýÌïa ‚î< ï•üýË ýI¢ ;ïÅ, ï·üýÚÞ Áîüý· ¢î ýéîI!, ¯Ð¡î¢Áîüý·
Cüý•Ì< ãEèî¢ IüýÌ ¢î ï•ïba/ ãÆ¯ï„ ïeï¢Þpî< ‚ éüýba
¯ïÌ·îÌ-¯•îüýŒÍÌ ·ù§ƒ, ‚îÌ< ýåÐî‚üýI ZüýÌÌ ï•I ýŒüýI ·î<üýÌÌ
ï•üýI aîïÓüýË ï•üýÓ ¯îïÌ·îïÌI Åî¢ñüýÞÌ ¯üýQ ýãpî IüýrîÌ éüýË
Cüýr/ ;ÅîÌ ZüýÌ ýã< IüýrîÌ‚î å»ðIîÌ IüýÌ ï¢üý‚ IîüýÌî
ý‚Å¢ ·î¡!Ó ¢î, ‚îÌ IîÌy ;ÅîÌ ZüýÌ ¯îïÌ·îïÌI éîCËî ·Ë
¢î/ Éî< ýéîI ¯îïÌ·îïÌI ã„î ;ÅîÌ Åüý¡Ê ¯Ð·Ó ¢Ë ·üýp,
ïI§ƒñ ‚î< ·üýÓ ;ÅîÌ Å¢ ýÉ ýI·ÓÅî‰ Åãî¡îÌüýyÌ ;Å-
•Ì·îüýÌ< ï•¢ Iîpîüý‚ ÁîÓ·îüýã ‚î ¢Ë& ï·Ìîp Åî¢üý·Ì
Åüý¡Ê< ;ÅîÌ ;ˆî þI·ÓÊ ÓîÁ IüýÌüýa ‚î ·Ó!üý‚ ¯îïÌüý¢&
;ÅîÌ Åüý¡Ê Tñ·< AIpî ¯Ð·Ó ·ÊïNU‚ ã„î ;üýc/ ï·üýÚÞ
Åî¢ñÞ A·E ï·Û»Åî¢ñÞ •ñüýpî< ;ÅîÌ Iîüýc ã·üýaüýË ã‚Ê&
¯îïÌ·îïÌI Åî¢ñÞ A< •ñ<üýËÌ ÅîjTîüý¢Ì ¯Ðüý•îÞî¬IîüýÌÌ AIpî
ïeï¢Þ& ;ÅîÌ Iîüýc C ãñä¯à ¢Ë& A<eüý¢Ê CÌ >üý™üýÚ
;ÅîÌ ‚ÊîüýUÌ >‹ãîé eîüýU ¢î/ AIï•¢ ýãüýOpîïÌÌ ¯•
ý¯üýË ;ï• ·ÎîíãÅîeüýI ;ïÅ ï·üýÛ»Ì ãüý_ ýÉîUÉñN IüýÌ
ï•üý‚ ýaàî IüýÌïcÓñÅ, ýÉ< ý•T!ÓñÅ ýãpî ãÇ·¯Ì ¢Ë, ýÉ
ýé‚óI Cpî ;Åîüý•Ì ¯îïÌ·îïÌI ïeï¢Þ, ‚Tï¢ CÌ eüý¢Ê AI
Åñéõ„Í ·î AI ¯ËãîC TÌa IÌî ;ÅîÌ ¯üýQ :¯·ÊË ·üýÓ ý·î¡
éÓ/ ïI§ƒñ ;ÅîÌ ;ÚÐüýÅ B ïeï¢Þpî<& :ŒÍî‹ ý•·‚îÌ
;üýÌI ÌIÅ
:baÍ¢î& ï·Û»Åî¢ñüýÞÌ ¢Ë, ¯îïÌ·îïÌI Åî¢ñüýÞÌ ¢Ë, ïI§ƒñ
·ÊïNU‚ Åî¢ñüýÞÌ ïeï¢Þ éüýËüýa ·üýÓ< ;ÅîÌ ë•Ë ;IÞÍy
IüýÌ ï¢üýËüýa/ ;ïÅ ýcüýÓüý•Ì ÁîÓ·îïã, ýã< ÁîÓ·îãîÌ ãüý_
;ÅîÌ ¯õeî ïÅïÚЂ éüýË ;ÅîÌ Iîüýc ï·üýÚÞ ÌüýãÌ ãîÅUÐð
éüýËüýa, ‚î< A'üýI ãÅË ï•üý‚ ãîÅŒÍÊ ï•üý‚ ;ÅîÌ ïIcñÅî‰
·îüý¡ ¢î/ Éî< ýéîI! ;ÅîÌ Åüý¡Ê A< ·ÊïNU‚ ã„î :‚ʧƒ
ãeð· ;üýc ·üýÓ< Åîüýj Åîüýj IîüýeÌ μGîüýI μGîüýI ‚îÌ •î·ð
ýeüýU Cüýr/ ýã ·üýÓ, ;ïÅ >¯·îãð ýŒüýI Iîe IÌüý‚ ;Ì
¯îïÌüý¢, ýã ·üýÓ, AIÓî ¯üýŒ ýÚÞ ¯ÉÍʧƒ aüýÓ Crî ·u Iïr¢/
A< eüý¢Ê<, A< ·îïéüýÌÌ ãEãîüýÌ É‚•õüýÌ< aüýÓ ;ïã ¢î ýI¢,
ýã É‚ ·ùé‹ :¢ñáî¢ ýéîI!, ‚îÌ É‚ Åé‹ ýUÿÌ· ŒîI! ‚·ñ
ý‚îüý•Ì ãEãîÌ ýŒüýI ÉT¢ ýIîüý¢î ãîuî ¯î<, ‚T¢ ý•ïT
;ÅîÌ e¨Èï•üý¢Ì ýã< ‚îÌïpüý‚ ÅÌüýa ¯üýuï¢, ATüý¢î ‚îüý‚
ãñÌ ý·üýe Cüýr/
ý‚îÌ ïaïrÌ ¯ñ¢Üa ¯ÐIÌüýy ‚ó< Ååƒ AIpî ¯Ðåƒî· IüýÌ
¯îïrüýËïcã/ ¯Ðåƒî·pî ÁîÓ ‚îÌ ãüý¦•é ý¢<, ïI§ƒñ ;ïÅ AT¢
ï‚¢-Ióïu ·cüýÌÌ ¯Ì¯îüýÌ, ï¢Ìï‚ÚË •õÌ_ïÅ‚ éüýË ·üýã
;ïc/ AT¢ ý•üýTïa Åüý¢Ì ïÁ‚üýÌ AIpî IÖî遼 Aüýãüýa, ãéüýe
ýIî¢ ¢õ‚¢ •îïˇ ï¢üý‚ <üýbc IüýÌ ¢î/ ïIcñï•¢ ;üýU
I‚IXïÓ ýcüýÓüý•Ì Iï·‚î ïÓüýTïcÓñÅ/ ýÓT·îÌ AIÅî‰
‚îïU• ïcÓ ·ËäJ ýÓîüýIÌ •îïˇüý·îüý¡Ì eð·¢üýI QyIîüýÓÌ
eüý¢Ê Å¢ ýŒüýI ãïÌüýË ý•·îÌ <bcîË/ ýTÓîÌ eUüý‚ ïÚÝ
éüýË eüý¨Èïc A< Zp¢îïpÌ Åüý¡Ê :ïåƒüý‡Ì ÅõÓã‚Êïp ;Åîüý•Ì
eð·üý¢Ì Á÷ïÅIîÌøüý¯ ïÓïT‚ éüýËüýa, A< IŒîïp ïIcñIîÓ
ýŒüýI ·îÌ·îÌ ;ïÅ Áî·ïa A·E ïÚÝÌ Iï·‚îË AI-ÌIÅ
IüýÌ ¯ÐIîÚ IÌ·îÌ ýaàî IüýÌïa/ •îïˇüý·î¡Ìø¯ ·Êîï¡
Åî¢ñüýÞÌ ·ËäJ‚îüýI Iuî IüýÌ ¯îIî IüýÌ ý‚îüýÓ, ýã :·èîË
ýã ýTÓîüýI :·hî IÌüý‚ ŒîüýI, A·E ýTÓîÌ ãüý_ IîüýeÌ
ïaÌï·üýbc• ZïpüýË ï•üýË I„Í·Êãî¡¢ IÌüýa ·üýÓ ýUÿÌ· ý·î¡
IüýÌ/ eîüý¢ ¢î ýã Éî ·üýÓ ‚îüý‚ eU‹I„ÍîÌ ï¢¦•î IÌî éË,
ýI¢ ¢î ýTÓî cîuî ‚GîÌ ýIîüý¢î Iîe ý¢<& ‚GîÌ •îË ý¢<
·üýÓ< ï‚ï¢ ;¢¦•ÅË/ ;eIîÓ ;ÅîÌ ¯ÐîË< ýãï•üý¢Ì IŒî
Åüý¢ ¯üýu ÉT¢ ‚GîÌ ãüý_ ;ÅîÌ ïÅÓ ïcÓ, ÉT¢ ;ÅîÌ
ýIîüý¢î •îË ïcÓ ¢î/ éîïãIî Tñ· ‚ð·Î ïcÓ, ïI§ƒñ ýã ãÅåƒ<
eð·üý¢Ì ÓðÓîÌ ãüý_ ïÅüýÚ ïUüýËïcÓ/ ‚îüý‚ ýÉ ýIîüý¢î μóÓ
ýμîüýpï¢, μÓ μüýÓï¢ ‚î ¢Ë& ‚îÌ :üý¢I μóÓ ATüý¢î Ç×î¢
éËï¢, ‚îÌ :üý¢I μÓ ATüý¢î ïpGüýI ;üýc/ ýã< μóüýÓ μüýÓ<
¯ùðüý‚ ;ÅîÌ ¯ïÌaË/ ýÉ Iîe •îïËüý‡Ì ýã Iîe
QyIîüýÓÌ& ýÉ Iîe ýTÓîÌ ãùïà ýã< Iîüýe< ïaÌIîüýÓÌ
cî¯/ ;ÅîÌ ÁË éüýba ï·Û»ÁîÌ‚ðüý‚ ýTÓîÌ ýaüýË •îïˇ
¯îüýc ·u éüýË Cüýr/ AÌIÅ :¢ñáîüý¢Ì Åüý¡Ê ýÉ :EÚpî
50
;<ïsËî ýã<üýp< ï·Ýš ;¢¦•& ;Ì ýÉ :EÚpî ï¢ËÅ C
·Ê·èî ýã<üýp< éüýba ï·ÞÅ •îË& ýãpî Éï• ;<ïsËîüýI
aî¯î ï•üýË ;üýp Zîüýp ;üýà ¯ùüýà ¯îIî éüýË Cüýr ‚î éüýÓ<
¯îIî ·ñïšÌ ýÓîI Tñïã éüýË Cüýr, ïI§ƒñ ãùïàI„ÍîÌ ‚îüý‚
ï·‚ûâî éË/ Åî¢ñÞ ÅñïN ý¯üý‚ aîË, ‚îÌ Åîüý¢ ãùïàI„ÍîÌ
å»Ìø¯ C :ï¡IîÌ ý¯üý‚ aîË% :ŒÍî‹ Iîe ¯ïÌéîÌ IüýÌ ÅñïN
¢Ë, ïI§ƒñ ýTÓîüýI< Iîe IüýÌ ‚óüýÓ ‚îÌ ÅñïN/ þ·âüý·Ì ‚„º
éüýba ÉñUÓ ïÅÓüý¢Ì ‚„º& IîüýeÌ ãüý_ ýTÓîÌ AIîˆ
ïÅÓ¢< éüýba ýã< ÉñUÓïÅÓ¢/ Éî< ýéîI! A< ãñ•ðZÍ ;üýÓîa¢î
Ýüý¢ ÁË ¯îã ý¢/ ý‚îÌ Åüý¢ éüý‚ ¯îüýÌ ýÉ, ýÉ-ýé‚ó ýÅÿ¢E
ãÇÈï‚ ÓQyE ýã< IîÌüýy ·Ióï¢ :ãÇÈï‚ ÓQyE/ ý‚îÌ
:¢ñüýÌî¡ Åüý¢ Ì<Ó, érî‹ éË‚ AIãÅüýË ¡ñG<üýË ¡ñG<üýË e½üýÓ
>r!üý·/ <ï‚ 27 þ·ÚîT 1329
Ìï·IîIî
[24– :üýLî·Ì 1930]
IÓÊîyðËîãñ
ý·ÿÅî, ¯îüýc ý‚îÅÌî ÁË ¯îC ‚î< ;ïÅ ï¢üýeÌ éîüý‚
ý‚îÅîüý•Ì ïaïr ïÓTïa/ ;ÅîÌ :·èî ýÉ ¯õüý·¸ÍÌ ýaüýË TîÌî¯
‚î ¢Ë/ ýã< ÌIÅ</ ‚üý· ïI ¢î sîNîÌ ·Óüýa Apî
ÁîüýÓîÌIüýÅÌ :·èî ¢Ë/ :ŒÍî‹ ¯õüý·¸ÍC ÁîüýÓî ïcÓ ¢î
ATüý¢î ÁîüýÓî ¢Ë/ ATî¢IîÌ AIe¢ ã·-ýãÌî
ë•!üýÌîU‚„ºh ;ÅîüýI ý•Tüý‚ AüýãïcüýÓ¢/ >ÓïpüýË
¯îÓïpüýË ¢î¢î ÌIÅ ýrîIîróïI IüýÌ ï‚ï¢ Tñ· ýeîÌ!üýã
·Ó!üýÓ¢, ã· ÌIÅ A¢!üýUeüýÅzp ATï¢ ·¬ IüýÌ ï•üýË :§ƒ‚
¢üý·Ç»üýÌÌ ÅîjîÅîïj ¢îUî• Aüý•Ú ýŒüýI ý•ÿu ï•üý‚ éüý·/
sîNîÌ ýÌîe •ñ·îÌ IüýÌ ;ÅîüýI ý•T!üý‚ ;üýã¢/ ïIcñ CÞñ¡
ï•üýËüýa¢ ‚îüý‚ ;ïÅ >¯IîÌC ý¯üýËïc/ ïI§ƒñ ·Nû‚îï• ·¬/
‚GîÌ >¯üý•Ú A<, ý•üýÚ ïμüýÌ ïUüýË ÁîüýÓîÅî¢ñüýÞÌ Å‚ :‚ʧƒ
aó¯aî¯ IüýÌ ï•¢ Iîpîüý‚ éüý·/ ;ïÅC ý‚î ý•ÿu¡î¯ IÌüý‚
aî<üý¢&ï·Û»ÁîÌ‚ðÌ Á÷üý‚ ;ÅîüýI ý•ÿu IÌîË/ ýã<
Á÷‚pîüýI jîuî·îÌ eüý¢Ê< A‚ Ià IüýÌ Aüý•üýÚ ;ÅîÌ ;ãî/
A<Åî‰ ATî¢IîÌ ýIîüýËIîÌ ãÅîüýeÌ ¯Ð¡î¢·UÍ ATîüý¢
AüýãïcüýÓ¢/ ‚GîÌî ;Åîüý•Ì ÁîÞîË ÉîüýI ·üýÓ ÅñNI{&
:ŒÍî‹ ãî•î ÁîÞîË, Tñ· •Ìîe UÓî IüýÌ< ·Ó!üýÓ¢ pîIîÌ
eüý¢Ê A·îÌ ;ÅîüýI Áî·üý‚ éüý· ¢î/ þ•¢Ê ;Åîüý•Ì •õÌ
éüý·< AIŒî ¯îIî/ :‚A· eð·üý¢Ì ·îïI IüýËIï•¢ ;Ì
¯üýÌÌ ›îüýÌ éGîpîéGîïp IÌîÌ ¯ÐüýËîe¢ ZñaÓ/ AIpî <ïeüýaËîÌ,
AIpî <e!Ó! ;Ì AIpî çñïsüýËî A·E Tî¢IüýËI ·<& ;Ì
A cîuî ÓðÓÅïy, A éüýÓ< ;ÅîÌ ï•¢ Iîpüý·& ÅËõÌîQð
¢•ðpî ý·î¡ éüýba üýÉ¢ ãÇ·¯Ì‚îÌ ¯Ì¯îüýÌ/

‚îÌ ¯üýÌ cï·Ì IŒîpî ·üýÓ ÌîïT/ ;ïÌËîÅ éüýÓ¢ ‚îÌ
>üý•ÊîUð/ ·ã!püý¢ Iîe ãñÌô éüýËüýa/ ýãC ý•ïT ÅñNI{&
:ŒÍî‹ ýãC •Ìîe UÓîË ·Ó!üýa, cï· Iüýã ï·ïO éüý·/ ýÓîüýI
Tñïã, A·E ÉîüýI ·üýÓ ï·ïåÈ‚/ ‚î cîuî ý·î¡ éË AC Áî·üýa
A Åî¢ñÞpîÌ ïI eîï¢ IT¢! ïI éË, AÌ ¯üýÌ cï·XüýÓîÌ •îÅ
·îuüý·/ Éî< ýéîI Áî·Uï‚I ý•üýT ;ïÌËîÅ ïrI IüýÌ
ýÌüýTüýa ·çüý¢ A·E ï¢><ËüýIÍ cï· ãÅåƒ ï·ïIüýË Éîüý·/
;ÅîÌC ýãpî :ãÇ· ý·î¡ éüýba ¢î& IîÌy ;ÅîÌ ãÇ»üý¬
ATî¢IîÌ ýÓîüýIÌî ã‚Ê ã‚Ê< >ï›V£ éüýË >üýrüýa/
Éï• ï·ïO éË ‚î éüýÓ ïIcñ ýÅîpî ýUîüýcÌ pîIî éîüý‚
;ãüý·/ A< pîIîpî ãÅåƒ< üýÉ¢ ý‚îÅîüý•Ì ¡îÌ ýÚîüý¡Ì
eüý¢Ê< ·Ê·éîÌ éË/ ;Ì ïIcñÌ< eüý¢Ê ¢Ë/ ý‚îÅîüý•Ì @üýyÌ
ïa§ƒî ïÁ‚üýÌ ïÁ‚üýÌ :‚ʧƒ Iî·ñ IüýÌ ýÌüýTüýa/ ý‚îÅîüý•Ì
þ·ÞïËI ·Êî¯îüýÌ AIpóC éî‚ ï•üý‚ aî< üý¢ ·üýÓ< ï¢ïßPË éüýË
ïcÓñÅ/ :Œa ·ñjüý‚ ¯îÌïcÓñÅ ÌŒðÌ ÚÌðÌ ýÁüý[ Éî·îÌ
:¢Ê‚Å IîÌy A< •ñïÜa§ƒî/ ;ÅîÌ cï· ï·ïO IüýÌ A< •îË
ýZîaî· ·üýÓ AI ;Úî IüýÌïcÓñÅ/ A< :‚ÊîÜaÉÍÊ ·Êî¯îÌpî
OüýÅ ;ÅîÌ ¯Ð‚ÊËüýUîaÌ éüýËüýa ýÉ, ;ÅîÌ cï·Ì •îÅ ;üýc
A·E ýã •îÅ ·îuüý·/ ;e ýéîI IîÓ ýéîI A< cï· ýŒüýI
@y ýÚî¡ éüý·</ ‚îÌ ¯üýÌ& ‚î̯üýÌ ïI ýã IŒî ·ïÓ/
¡¢ð ¯ïÌ·îüýÌÌ ·ÊïNU‚ :ïÅ‚·ÊïË‚îÌ >¯üýÌ A·îÌ
;ÅîÌ ;§ƒïÌI þ·ÌîUÊ éüýËüýa/ ý•¢îüýÚîüý¡Ì Áî·¢î Zñüýa
ýUüýÓ< ý•¢î ·îuî·îÌ ¯Œ AüýI·îüýÌ ·¬ IÌüý‚ éüý·/ ‚î
cîuî ï¢üýeüý•Ì ÁÌyüý¯îÞüýyÌ •îïˇ ;Åîüý•Ì UÌð· aîÞð
¯Ðeîüý•Ì ¯üýÌ üýÉ¢ ;Ì aî¯îüý‚ ¢î éË/ A IŒî ;ÅîÌ
:üý¢Iï•üý¢Ì ¯ñüýÌîüý¢î IŒî/ ·êIîÓ ýŒüýI< ;Úî IüýÌ ïcÓñÅ
;Åîüý•Ì eïÅ•îÌð üýÉ¢ ;Åîüý•Ì ¯Ðeîüý•Ì< eïÅ•îÌð éË&
;ÅÌî üýÉ¢ pÑïçÑÌ Åüý‚î ŒîïI/ :Ô± ïIcñ ýTîÌîI ý¯îÞîI
•î·ð IÌüý‚ ¯îÌ· ïI§ƒñ ýã Cüý•ïÌ :EïÚ[Úð]•îüýÌÌ Åüý‚î/
ïI§ƒñ ï•üý¢ ï•üý¢ ý•TÓñÅ eïÅ•îÌð ÌŒ ýã ÌîåƒîË üýUÓ ¢î&
‚îÌ ¯üýÌ ÉT¢ ý•¢îÌ :] ý·üýu aÓÓ ‚T¢ Åüý¢Ì ýŒüýIC
ã]Ô± ãÌîüý‚ éÓ/ Aüý‚ IüýÌ •ñFT ý·î¡ IüýÌïc& ýIîüý¢î
IŒî ·ïÓ ï¢/ A·îÌ Éï• ý•¢î ýÚî¡ éË ‚îéüýÓ ;Ì AI·îÌ
;ÅîÌ ·êï•üý¢Ì <bcî ¯õyÍ IÌ·îÌ ;Úî IÌ·/
;ïÅ Éî ·êIîÓ ¡Êî¢ IüýÌïa ÌîïÚËîË ý•TÓñÅ AÌî ‚î
Iîüýe TîïpüýËüýc/ ;ïÅ ¯îïÌï¢ ·üýÓ •ñFT ýéîÓ/ ïI§ƒñ éîÓ
ýcüýu ï•üýÓ ÓfîÌ ï·ÞË éüý·/ :Ô± ·Ëüýã eð·üý¢Ì Éî ÓQÊ
ïcÓ ÚÐðï¢üýI‚üý¢ Úî遼ï¢üýI‚üý¢ ‚î ãƯõyÍ ïãš ¢î ýéîI,
ãî¡¢îÌ ¯Œ :üý¢ITîï¢ ¯ÐÚåƒ IüýÌïc/ ï¢üýeÌ ¯Ðeîüý•Ì
ãÇ»üý¬C ;ÅîÌ :üý¢IIîüýÓÌ ý·•¢î ÌüýË üýUüýa/ Åù‚óÊÌ ;üýU
ýãï•IIîÌ ¯ŒC ïI TñüýÓ ýÉüý‚ ¯îÌ· ¢î–
51
;üýÌI ÌIÅ
;ÅîÌ ·Ëã ã„Ì éüýË AÓ/ ;e ï‰Ú ·cÌ •õüýÌ ýÉ
•ñFãî¡Ê ýaàî IüýÌïa ;e érî‹ Åüý¢ éüýba üýÉ¢ ïÁ‹ ¯îIî
éüý·/ cï· ýIîüý¢î ï•¢ :GîïI ï¢, :GîI· ·üýÓ å»üý°£C ï·Û»îã
IïÌï¢/ érî‹ ·cÌ •ñ< ï‚üý¢Ì Åüý¡Ê éõ éõ IüýÌ AGüýI ýμÓÓñÅ
;Ì ATî¢IîÌ Cåƒî•Ìî ·îé·î ï•üýÓ/ ï·ïOC ýÉ éüý· ‚îüý‚
ãüý¦•é ý¢</ AÌ Åîüý¢ ïI– eð·¢UÐüýªÌ ã· :¡ÊîË ÉT¢ ýÚÞ
éüýË AÓ ‚T¢ :Á÷‚¯õ·¸Í >¯îüýË ;ÅîÌ eð·¢üý•·‚î AÌ
¯ïÌïÚà Ìa¢îÌ >¯IÌy eñïUüýË ï•üýÓ¢/ ;ÅîÌ Religion
of ManC ýã< ¯ïÌïÚüýàÌ< :_/ eð·üý¢ Éî ïIcñ ãñÌô IüýÌïc
‚î ãîÌî IüýÌ ýÉüý‚ éüý·/ ýIîüý¢îpî ·îïI ŒîIüý· ¢î/
A< ¯ïÌïÚüýàÌ ýÚÞ :EüýÚ ¡¢ðÌ ý¯îÞîI ;Åîüý•Ì cîuüý‚
éüý· ¢<üýÓ Ófî Zñaüý· ¢î/ ;ÅîÌ ÁîUÊï·¡î‚îÌ ;ÜaÉÍÊ
ï·¡î¢ A< ýÉ AT¢ ýŒüýI ýÚÞ ¯ÉÍʧƒ ï¢üýeÌ eðï·Iî ï¢üýeÌ
ýaàîË >¯îfÍ¢ IÌüý‚ ¯îÌ·/ Aüý•Ú ýŒüýI Ì[ð¢ IîÓð ;Ì
cï·Ì IîUe ï¢üýË Éî·& ‚îÌ ¯üýÌ ÁÌãî IÌïa ;ÅîÌ cï·
:GîIî ï¢ÌŒÍI éüý· ¢î/ ý•üýÚÌ ýÓîüýI ;ÅîüýI ï·üýÚÞ ïIcñ
üý•Ë ï¢ ÁîüýÓî< éüýËüýa& •î :üý¢I ãüýËïa ýãC ÁîüýÓî
éüýËüýa/ ãñ•ðZÍ ï¢Fã_ •ñFüýTÌ ¯Œ Åüý¢ éüýba ýÉ¢ ;e
ãμÓ‚îË >„ðyÍ éüý·& å»üý•üýÚÌ Iîüýc :üý¢I ;Úî IüýÌ
·ïl‚ éüýËïa, ·¬òÌîC ¯üý• ¯üý• ¯Ðï‚I÷Ó‚î IüýÌüýa& ïI§ƒñ
ïIcñ Qï‚ éË ï¢&·Ìl ‚îüý•Ì ;¢ñI÷ÓÊ< éË ý‚î ;ÅîÌ
ã<‚ ¢î/ <ï‚
·î·îÅÚîË
27 eñ¢ 1931
CG •îïfÍïÓE
IÓÊîyðËîÞñ
¡ÇÈÍ ãÇ»üý¬ ;ÅîÌ ýÉ Å‚, ïa§ƒî¯ÐyîÓð ï•üýË ‚îÌ ãüý_
ý‚îÅîÌ éË ý‚î ïÅÓ éüý· ¢î, ïI§ƒñ Áîüý·Ì ï•I ï•üýË ïÅÓ
éüý·/ ý‚îÅîÌ ë•Ë ýÉ Uüý¬ ;¢¦• ý¯Ó, éË ý‚î ïrI eî¢Ó
¢î ýã U¬ Ìe¢ðU¬îÌ ·¢ ýŒüýI ;ãüýa, ïI§ƒñ ;¢¦•ïp ã‚Ê/
Éï• BTîüý¢< ýÚÞ ýéî‚ ‚îéüýÓ IŒî ïcÓ ¢î, ;¢¦• Éï•
;ÅîÌ ï¢üýeÌ Åüý¡Ê< Aüýã :·ãî¢ ýéî‚ ‚îéüýÓ aóüýI ýÉ‚/
CüýI ýÉ ;·îÌ ýIîüý¢î AIpî ;IîüýÌ ïμïÌüýË ï•üý‚ éË,
¯õeîË, ýã·îË/ ïI§ƒñ ýrIîüý¢î ÁóÓ éüýÓ ;¯!üýÚîüýÞÌ IŒî/
;¢¦• ÉT¢ ¯î< ‚T¢ ýãpî ýIîŒî ýŒüýI ¯î< ä¯à ¢î< ·î
eî¢ÓñÅ, ý¯üýÓ< ýéîüýÓî/ ïI§ƒñ ýã·î ÉT¢ ï•< ‚T¢ ýIîŒîË
ýUÓ ¢î eî¢üýÓ ýÓîIãî¢/ ý¯îà!·îüýS ïaïr ýμüýÓ ï•ÓñÅ ýãpî
ÉŒîèîüý¢ ïUüýË ý¯ÿGcÓ Apî ïI ýã< ÌIÅ ·Êî¯îÌ– rîIóÌüýI
Iî¯u ¯ÌîÓñÅ, ýã Iî¯u ïI ý¯ÿGcüý· ·åŠéðüý¢Ì Iîüýc,
rîIóÌüýI å£î¢ IÌîÓñÅ ýã< å£îüý¢Ì eÓ ïI ý¯ÿGcüý· ýÉ-Åî¢ñÞ
;üýÌI ÌIÅ
eüýÓÌ :Áîüý· ‚ûïÞ‚ ‚î﯂– ‚î Éï• ¢î ýéîÓ ‚îéüýÓ A
ýã·î ýIî¢! Iîüýe ÓîU!Ó– ýI·Ó ï¢üýeüýI ýÁîÓî·îÌ Iîüýe–
ï¢üýeÌ ýcüýÓüýI ÉT¢ Iî¯u ¯Ìî< ‚T¢ ‚îÌ Åüý¡Ê •ñüýpî IŒî
ŒîüýI, AI éüýba, ýã Iî¯u ÉŒîŒÍ< ýcüýÓÌ ¯ÐüýËîeüý¢Ì
Iî¯u, •ñ< éüýba ýcüýÓÌ ¯Ðï‚ ;ÅîÌ ýå£é ýã< ¯ÐüýËîe¢ ïãš
IüýÌ ï¢üýeüýI ãîŒÍI IüýÌ/ ýTÓîÌ ãîÅUÐðüýI ÉT¢ Iî¯u
¯Ìî< ‚T¢ ýI·ÓÅî‰ ;ÅîÌ ‚ûï°ƒ< ýéîüýÓî, ·îïIpóIó ·ÊŒÍ/
‚óïÅ ïÓüýTa rîIóüýÌÌ ýã·î A·E eðüý·Ì ýã·î •ñ<< ;Åîüý•Ì
¯õeîÌ :_ ïI§ƒñ •ñÇÈÍï‚·Ú‚, ýÉ-ýã·îpî eUüý‚Ì
•ñFTîÌüýyÌ e¢Ê ã‚ÊIîÌ Iîüýe ÓîüýU ·„ÍÅî¢ IîüýÓ
ýã<üýpüýI ;ÅÌî >üý¯Qî IüýÌïc/ ÁîüýÓî IüýÌ ýÁüý· ý•üýTî
IîÓOüýÅ A ýÅîé AüýÓî ýI¢– ‚îÌ IîÌy, A< ï·Û»îã Åüý¢
;üýc ýÉ rîIóÌüýI :¨£ ï•üýË ·åŠ ï•üýË AIpî ã‚ÊIîÌ Iîe
IÌî ýéîüýÓî/ ‚î cîuî rîIóüýÌÌ èî¢ ã·¸ÍîüýUÐ, eðüý·Ì èî¢ ‚îÌ
¯üýÌ :‚A· ·üýuî I„Í·ÊpîüýI ãåƒîË ýãüýÌ ·üýuî ¯ñyÊpî ÓîÁ
IÌî éüýË ýUüýÓ ·îïIpî ·î• ï•üý‚ ÁË éË ¢î, •ñFT éË ¢î&
ï·üýÚÞ‚ ·îïIpî< ýÉTîüý¢ •ñßJÌ/ eî‚IóÓ ý•üýT ·ÎîíyüýI
ÁïN IÌî ãée, ýÓîüýI ‚î< IüýÌ,& ýã ÁïN :ï¡IîEÚ
èüýÓ< :èîüý¢ ¯üýu' ï¢ß¶Ó éË% ÉŒîŒÍ ·ÎíyÊXüýy ïÉï¢ ·Îîíy
ï‚ï¢ ýÉ eîüý‚Ì< ýéî¢!, ‚GîüýI ÁïNÌ ›îÌî ÁïNÌ ã‚ÊμÓ
¯îCËî ÉîË, ïI§ƒñ ýÉüýé‚ó ýãpî ãée ¢Ë A< e¢Ê< :èîüý¢
ÁïNÌ ›îÌî I„ͷʯîÓüý¢Ì ‚ûï°ƒüýÁîU IÌî ¯ÐaïÓ‚ éüýËüýa/
IîüýÓÌ ¡ÇÈÍ ·üýÓ' ýIîüý¢î ¯•îŒÍ ý¢<, ÅaïÌüý‰Ì
•ñ·¸ÍÓ‚îüýI ¯ÐÚÐË ý•·îÌ ·Ê·èî Éï• ŒîüýI ‚üý· ýãpîüýI
ýrIîüý¢î ÉîË ¢î/ ;Åîüý•Ì ý•üýÚ ã·¸Í‰< Åî¢ñÞ ·ïl‚
>üý¯ïQ‚, Åî¢ñüýÞÌ ¯Ðï‚ I„Í·Ê Éï• ·î ÚîüýåŠÌ ýÚ×îüýI ;üýc
;aîüýÌ ý¢<% ‚îÌ ¯Ð¡î¢ IîÌy, ¡ÇÈÍãî¡¢îË Åî¢ñÞ ýUÿy/
ÚåƒîË ¯î¯üýÅîa¢ C ¯ñyÊμÓ ¯î·îÌ éîeîÌ éîeîÌ Iûï‰Å
>¯îË ýÉ ý•üýÚÌ ¯ïnIîË C Áîp¯îuîÌ ï·¡îüý¢ :eåÐ ýÅüýÓ
ýã ý•üýÚ ·ðÉÍÊãî¡Ê ã‚Êãî¡Ê ‚ÊîUãî¡Ê ·ñïšãî¡Ê ¡ÇÈÍãî¡¢î
ï·Iû‚ ¢î éüýË ŒîIüý‚< ¯îüýÌ ¢î/ Éï• U_îå£î¢ IÌüýÓ<, Éï•
ï·üýÚÞ ï‚ïŒüý‚ ýÉ-ýIîüý¢î ·ÎîíyüýI TîCËîüýÓ< ¯î¯ ÉîË
‚îéüýÓ ãÉüý† ;ˆãÇ»Ìy¯õ·¸ÍI ¯î¯ ¢î IÌîpî å»Áî·‚<
ï¯ïcüýË ¯üýu ýÉpî :§ƒüýÌÌ ïeï¢Þ, ýÉpî þa‚üý¢ÊÌ ïeï¢ã
ýãpîüýI eüýuÌ :¢ñU‚ IüýÌ' Éï• ï¢Ë‚ ‚îÌ :ãÇÈî¢ IÌî
éË ‚üý· ;Åîüý•Ì :§ƒÌ¯ÐIûï‚ euüý‡ ÁîÌUÐåƒ éüý‚ ·î¡Ê/
ý•·¯Ðï‚ÅîÌ Iîüýc ¯Gîrî ·ïÓ•îüý¢Ì ;¡ÊîïˆI ·ÊîTÊî ÉT¢
IïÌ ‚T¢ ·üýÓ ŒîïI ¯Gîrîpî ¯Ð‚ðIÅî‰ ;ãüýÓ ïeï¢Þpî
éüýba Åüý¢Ì ¯î¯/ ïI§ƒñ ·ÊîTÊîpî ÅñüýTÌ IŒî, IÇÈÍpî< ·î僷,
‚î< ¯î¯pî ýÉTî¢IîÌ ýãTîüý¢< ýŒüýI ÉîË ·Ìl ïIcñ ý·üýu
Cüýr ÅîüýjÌ ýŒüýI é‚ÁîUî ¯Ð‚ðIpî ¯îË •ñFT/ ¯Ð‚ðüýIÌ
52
>¯Ì ï•üýË< É‚ μGîïI aîïÓüýË ï•üýË Åî¢ñÞ ;¯¢ ·ñïšüýI
;¯¢ Å¢ñÞʇüýI ï·Ÿø¯ IüýÌ, ;¯¢ ãî¡¢îüýI •ñ·¸ÍÓ C ÓZñ
IüýÌ ý•Ë/ ¯ñ¢Üa ·ÊîTÊî IÌ·îÌ ãÅË ·Óî éË, ÉîÌî :hî¢
‚îüý•Ì ¯üýQ< A< ï·ï¡/ ïI§ƒñ ÉîÌî :hî¢ ‚îüý•Ì :hî¢üýI<
¯ÐÚÐË ï•üýË ïaÌèîËð IÌîÌ ›îÌî< ÅñïNÌ ¯ªî ãñUÅ IÌî éË
A IŒî Åî¢üý‚< ¯îïÌ ý¢/ ïaÌeð·¢ ¯Gîrî·ïÓ ï•üýË A·E
·ïÓÌ ãETÊî ÁðÞyÁîüý· ·îïuüýË ý‚îÓîÌ ÌNïãN ¯Œ ï•üýË
IËe¢ ¯õeI :·üýÚüýÞ ·îïéüýÌÌ B ¯Gîrî ýŒüýI :§ƒüýÌÌ
¯îüý¯Ì ïrIî¢îË ý¯ÿGüýcüýc– ÉîÌî hî¢ð ‚îüý•Ì ý‚î ýIîüý¢î
Áî·¢î< ý¢<, ‚îÌî ãIÓ ýQüý‰< 廂< ïrI ¯Œ ý·üýË aüýÓ,
ÉîÌî :hî¢ ‚îüý•Ì ÅñY IüýÌ ÌîTüýÓ ýÅîüýéÌ :§ƒ ‚îÌî ¯îüý·
¢î/ A< IîÌüýy< A ý•üýÚ ·êÉñU ýŒüýI< ¯ñyÊÓñÀ Åî¢ñÞ ¯î|îÌ
¯îüýË ýÅîéÌ ýwüýÓ ;ãüýa, ý•üýÚÌ ýÓîüýIÌ UÁðÌ •ñFT
ýÉTîüý¢ ýãTî¢IîÌ eüý¢Ê, ¢î Å¢, ¢î ¡¢ ïIcñ< Ì<Ó ·îïI/
A ãÇ»üý¬ ý•îÞ ý•·îÌ ý·Óî ;ÅÌî ;Ì AI ¯Ð‚ðIüýI
¯îIuîC IüýÌïc, ýã éüýba B ï·üý•Úð/ ãüý¦•é ý¢< ï·üý•ÚðÌ
éî‚ ï•üýË ÅîÌ ýTüýË ŒîïI ïI§ƒñ ýã< ï·üý•ÚðüýI ï•üýË
;Åîüý•ÌüýI ;Zî‚ IÌîüýba ýI– ;Åîüý•Ì ïÁ‚ÌIîÌ ýã<
¯î¯ ýã< IïÓ ýÉ ïaÌï•¢ ý•üýÚÌ Åî¢ñÞüýI ¢î¢î ¯ÐIîüýÌ ·ïl‚
IüýÌ Aüýãüýa& ‚îÌ ãƯdõyÍ ¯ïÌaË ¯î·îÌ Åüý‚î ýIÿ‚÷éÓC
ÉîÌ ý¢</ ýÉ ÅîüýÌÌ eïÅ ·êIîÓ ýŒüýI ;ÅÌî ï¢üýeÌ éîüý‚
þ‚ïÌ IüýÌïa ýã<Tîüý¢< ;e Ú‚ Ú‚î¿ðÌ ý·ïÚ IîÓ ¡üýÌ
ï·üý•Úð ÅîüýÌÌ μãÓ ·ñüý¢ ;ãüýa/ ;Åîüý•Ì ¡ÇÈÍüýI Éï• ã‚Ê
IÌüý‚ ¯îÌ‚óÅ, ¯õeîÌ Åüý¡Ê ÉŒîŒÍÊ ·ðÉÍÊ, ýã·îÌ Åüý¡Ê ÉŒîŒÍ
‚ÊîU ŒîI‚, ;Åîüý•Ì ãî¡¢î Éï• ÉŒîŒÍ ýQüý‰ ¯Ðï‚ïá‚ éüýË
Åî¢ñÞüýI ãƯõyÍ ;ˆðË‚îÌ ãüý_ å»ðIîÌ IÌüý‚ ¯îÌ‚ ‚îéüýÓ
ITüý¢î< ý•ÚüýI A‚ ÉñU ¡üýÌ A‚ þ•¢Ê A‚ :¯Åî¢ ã<üý‚
é‚ ¢î, ý•üýÚÌ AI ¯Ð ýŒüýI ;Ì AI ¯Ð ¯ÉÍʧƒ A‚ •ñÁÍÌ
:hîüý¢Ì aîüý¯ ãÅåƒ ý•üýÚÌ ýÓîI AÅ¢ :ãéîË Áîüý· þ•üý·Ì
ï•üýI ‚îïIüýË ÅÌ‚ ¢î/
‚óïÅ Åüý¢ ýIîüýÌî ¢î, ï·ïbc¨£ ·ÊïNU‚ Åî¢ñÞ ;ÅîÌ
ãî¡¢îÌ ÓQÊ/ ïa̧ƒ¢ ï·Ìîp ÅüýI ;ïÅ ¡Êîüý¢Ì ›îÌî
;¯¢îÌ Åüý¡Ê UÐéy IÌ·îÌ ýaàî IïÌ& ï¢üýeÌ ·ÊïNU‚
ãñT •ñFT C å»îŒÍüýI sñï·üýË ï•üý‚ aî< ‚GîÌ Åüý¡Ê, :¢ñÁ·
IÌüý‚ aî<, ;ÅîÌ Åüý¡Ê ã‚Ê Éî ïIcñ, hîüý¢ ý¯ÐüýÅ IüýÇÈÍ,
‚îÌ >‹ã ï‚ï¢/ ýã< hîüý¢ ý¯ÐüýÅ IüýÇÈÍ ;ïÅ ;ÅîÌ ýcîüýpî
;ïÅüýI cîïuüýË Éî<, ýã< ïÉï¢ ·üýuî ;ïÅ, Åéî¢! ;ˆî, ‚GîÌ
ä¯ÚÍ ý¯üýË ¡¢Ê é<, :Åù‚üýI >¯ÓïÀ IïÌ/ ýã< >¯ÓïÀÌ
ýÉîüýU ;ÅîÌ ¯õeî ;ÅîÌ ýã·î ã‚Ê éË, ;ˆîïÁÅîüý¢Ì
IÓ] ýŒüýI ÅñN éË/ IÇÈÍ< ·¬¢ éüýË Cüýr A< >¯ÓïÀÌ
ãüý_ Éï• ÉñN ¢î éË/ ËñüýÌîüý¯ AÅ¢ :üý¢I ¢îïåƒI ;üýc¢

ÉGîÌî ï·Û»Åî¢üý·Ì >¯ÓïÀÌ ›îÌî ‚Gîüý•Ì IÇÈÍüýI Åé‹ IüýÌ
ý‚îüýÓ¢,& ‚GîÌî •õÌ IîüýÓÌ eüý¢Ê ¯Ðîy¯y IüýÌ¢,
ã·¸Íüý•üýÚÌ eüý¢Ê/ ‚GîÌî ÉŒîŒÍ ÁN/ ÉGîÌî ;aîüýÌ :¢ñáîüý¢
ãîÌî eð·¢ :‚ʧƒ Ýïa éüýË IîpîüýÓ¢, Áî·Ìüýã ÅV£ éüýË
Ì<üýÓ¢, ‚GîÌî ý‚î ï¢üýeÌ< ¯õeî IÌüýÓ¢& ‚Gîüý•Ì Ýïa‚î
‚Gîüý•Ì< ;¯¢îÌ, ‚Gîüý•Ì ÌããüýÇÂîU ï¢üýeÌ Åüý¡Ê< ;·ï„Í‚,
;Ì ÅñïN ·üýÓ Éï• ïIcñ ‚GîÌî ¯î¢ ‚üý· ýãpî ý‚î ‚Gîüý•Ì<
¯îÌüýÓÿïII ýIîƯîï¢Ì IîUe/ ‚Gîüý•Ì ý•·‚î Ì<üýÓ¢
ýIîŒîË, ý¯üýÓ¢ ïI, ýI·Ó aîÓ IÓî, ÚGîI Zzpî, μóÓ ¯î‚î,
¡õ¯ ¡ñüý¢î–
;ÅîÌ IŒî ·ÎîíãÅîüýeÌ IŒî ¢Ë, ýIîüý¢î ãƯЕîüýËÌ
IŒî ¢Ë, ËñüýÌî¯ ýŒüýI ¡îÌ-IÌî ·ñïÓ ¢Ë/ ËñüýÌî¯üýI ;ÅîÌ
IŒî ýÚî¢î<, ý·îüýj ¢î% ï¢üýeÌ ý•Ú ;üýÌî IÅ ý·îüýj/
:‚A· ;ÅîüýI ýIîüý¢î ãƯЕîüýË ·î ýIîüý¢î ý•ÚTüý| ·š
IüýÌ ý•üýTî ¢î/ ;ïÅ ÉGîüýI ¯î·îÌ ¯ÐËîã IïÌ ýã< Åüý¢Ì
Åî¢ñÞ ãIÓ ý•üýÚÌ ãIÓ Åî¢ñüýÞÌ Åüý¢Ì Åî¢ñÞ, ï‚ï¢ å»üý•Ú
å»eîï‚Ì >¯üýÌ/ ;ÅîÌ A< :¯Ìîüý¡ Éï• ;ïÅ å»üý•üýÚÌ
ýÓîüýIÌ :ä¯ùÚÊ, ã¢î‚¢ðüý•Ì aQóÚõÓ é< ‚üý· A< ;Zî‚
;ÅîüýI å»ðIîÌ IüýÌ ï¢üý‚< éüý·/
1Óî eñÓî< ·ñ¡·îüýÌ ATî¢ ýŒüýI ýcüýu ·ùéä¯ï‚·îÌ
ãIîüýÓ IÓIî‚îË ý¯ÿGc·/ ‚óïÅ Éï• ;ÅîÌ ãüý_ ý•Tî IÌüý‚
aîC 6 ¢Ç»Ì ›îÌIî¢îŒ rîIóüýÌÌ UïÓüý‚ ;Åîüý•Ì ·îïuüý‚
AüýÓ ýIîüý¢î ï·Z¤ éüý· ¢î/ ïaïr ïÓüýT Éï• eî¢îC ýIî¢!ï•¢
ýIî¢! ãÅË ;ãüý‚ ¯îüýÌî ‚îéüýÓ Éîüý‚ ý‚îÅîÌ ýIîüý¢î
ãüý]îüýaÌ IîÌy ¢î éË ýã< ÌIÅ ·Ê·èî IÌ·/ ï¢üýeüýI
;ˆðËüý•Ì Iîüýc ï·¯¨£ IüýÌ ï¢üýeÌ •ñFãî¡Ê ïIcñ ýaàî ýIîüýÌî
¢î, ;ÅîÌ ãüý_ ¯ïÌaË ý‚îÅîÌ •ñFT ·î ã]üýpÌ IîÌy é'üýÓ
‚îüý‚ ;ïÅ ý·•¢î ý·î¡ IÌ·/& ;ïÅ ¡ÇÈÍ IîüýI ·ïÓ ‚îÌ
·ÊîTÊî ý‚îÅîüýI ýÚî¢î<& IîÌy ã‚Ê ;üýÓîa¢îC ¡ÇÈÍ&
ITüý¢î ýÁüý·î ¢î, ïÅÚ¢ïÌÌ Åüý‚î ý‚îÅîüýI •üýÓ pîÌ
ýÓîÁ ;ÅîÌ ;üýc/ Åüý¢Ì IŒî ·ÊN IÌî< ;ÅîÌ å»Áî·, •Ó
·Gî¡î ;ÅîÌ å»Áîüý·Ì ï·Ìôš/ <ï‚ 12 ;Þîx 1338
•î•î
17 ÅîaÍ 1939
CG Úî遼ï¢üýI‚¢
IÓÊîyðüýËÞñ
ýcîüýpîTîüýpî :¢îéõ‚ IîeXüýÓî ;üýÓîüý‚ ·î•Óî Ìîüý‚Ì
¯‚üý_Ì Åüý‚î jGîüýI jGîüýI Aüýã ¯üýu, ‚îÌî ýIîüý¢îpî< ý·ïÚ
Qy ŒîI·îÌ Åüý‚î ¢Ë& ïI§ƒñ ;üýÓîÌ ÉŒîŒÍ >üý™ÚÊpîüýI
;bc¨£ I'üýÌ ý•Ë/ ‚óbc É‚ •îï· ;ÅîÌ :·IîüýÚÌ >¯Ì aîÌ
53
;üýÌI ÌIÅ
ï•I ýŒüýI jGî¯ ï•üýË ¯üýu, ;ÅîÌ Áî·¢î ÉîË AüýÓîüýÅüýÓî
éüýË/ ï¢üýeÌ ãÅüýËÌ ¯ÐüýËîe¢ðË‚îÌ ý•îéî< ï•üýË IîüýÌî
ãîÅî¢Ê •Ì·îÌ ýrïIüýË ÌîTî Aüý•üýÚ •ñFãî¡Ê/ ýI¢¢î ;Åîüý•Ì
ãÅîepî :‚ʧƒ ãåƒî•îÅð ãÅüýËÌ ·îüýÌîËîÌð ãÅîe, ã·îÌ ãÅË
ãIüýÓÌ</ ¯üýÌÌ :·IîüýÚÌ ‚éï·Ó-Áî[î •îï·Ì eüý¢Ê
ýIîüý¢î ï·üýÚÞ ýÉîUÊ‚îÌ :ï¡IîÌüýÁ• ý¢</& AI< eîïeÅ
¯î‚î, :ï¢Å§Šüýy ãIüýÓ< ýÉTîüý¢ TñïÚ ·ã·îÌ XÅÌ IüýÌ/
:¢îËîüýã ·Óüý‚ ¯îüýÌ, ;ïÅ ãîÅî¢Ê ýÓîI ·üýÓ< ïI ;ÅîüýI
>üý¯Qî IÌüý‚ éüý·/ Áî·üý‚< ¯îüýÌ ¢î ýÉ eUüý‚ ãîÅî¢Ê
ýÓîüýIÌ èî¢ Éï• ãîÅî¢Ê ¯ïÌÅîüýy< ¢î éË ‚îéüýÓ
:ãîÅî¢Êüý•Ì •Gîu IïÌüýË ÌîTüý‚ éË ã•Ì ÌîåƒîË/
Åîüýj Åîüýj ¢î¢î ýTËîÓ ÅîŒîË aîüý¯/ ¯Ð·¬ ýÓT·îÌ
·Ëã ýUüýc/ ‚î cîuî ¯Ð·¬ ;¯¢ ÁîÌ A·E ;Ë‚¢ ï¢üýË
:ï¡IîEÚ Ìîåƒîüý‚< aÓüý‚ ¯îüýÌ ¢î% ïaïr aüýÓ ÉîË ï·¢î-
·Gî¡îüý¢î ÌîåƒîË ·î<ïãI!üýÓÌ Åüý‚î/ ïaïrÌ ýã< éîÓIî aîIîË
:îÅîÌ Å¢ ;eIîÓ aÓüý‚ >‹ãñI/ ïIcñ ï•¢ ýŒüýI< Áî·ïc
ý‚îÅîüýI AITîï¢ ïaïr ïÓïT& éüýË >rüýc ¢î/ ;Åîüý•Ì
ý•üýÚ ýUî¡õïÓÌ AI ÌIÅ ïãG•ñüýÌ Ìüý[Ì ;üýÓîüýI ·üýÓ Iüý¢-
ý•Tî ;üýÓî, ýã< ;üýÓîüý‚< Iüý¢Ì Ìø¯ ýTîüýÓ/ ýã< ÌIÅ
AI eîüý‚Ì :·IîÚ ;üýc ÉîüýI ·Óî ýÉüý‚ ¯îüýÌ ïaïr-ýÓTî
:·IîÚ/ ýãpî Züýp ãÅüýËÌ ãî¬ÊQüýy, :ŒÍî‹ Åî¢ïãI •ñ¯ñÌ
ýÌî™ñüýÌC ¢Ë, :¬IîÌ Ìîüý‰C ¢Ë, ýÉ ¯Ðüý•îüýÞÌ ;üýÓîÌ
>¯Ì Iîe-IîÅî<üýËÌ Ç×î¢ ÌE ÓîüýU/
;e ãIîÓüý·ÓîË eüýÅüýc Z¢ ýÅüýZÌ cîËî, U‚ Ìîï‰Ì
·ÞÍyåÈùï‚ÁîüýÌ ·î‚îã ŪÌ, ýŒüýI ýŒüýI ï·•ñÊüý‚Ì ýZîÞyî
:¢ñãÌy IüýÌ ýsüýI >rüýc ýÅZ/ A< ÌIÅ ãIîÓüý·ÓîIîÌ
ï¢ï·u ·î•Óî ãÅåƒ ï•üý¢Ì ï¢ßJÅÍ‚îÌ Á÷ïÅIî ï·ïcüýË ý•Ë/
Éîüý•Ì ãüý_ ãÇ»¬pî å»Áî·‚< Å¡ñÌ :ŒÍî‹ ïÓïÌI-eî‚ðË ‚óïÅ
Éï• ‚î< éüý‚ ‚îéüýÓ ;eüýIÌ A< ïaïrüý‚ ýÅZ-ÅÔ×îüýÌÌ ãñÌ
ÓîU‚/ ïÓïÌüýIÌ ¯·Í ýÚÞ éüýË ýUüýc, ïrI Åüý¢Ì ï•I ýŒüýI
ýÉ ‚î ¢Ë, ·î<üýÌÌ ï•I ýŒüýI/ :ŒÍî‹ :·IîüýÚÌ ý•·‚î A<
:üýIüýeî ãIîüýÓ ýÉ-ãñüýÌ< ‚GîÌ ·ðyîÌ ‚îÌ ·Gî¡ñ¢ ;ÅîÌ A
ïaïr ãñÌîüýÓî éüý· ¢î, ýI¢¢î ;¡ñï¢I‚îÌ ÉñUÓRÈðÌ ãÁîË
Åî¡ñÌð-Åüý•Ì ý¯ËîÓîË pî¢îpîï¢/ ãîIð< ·î ýIîŒîË–
‚îéüýÓ ÓîUî ÉîI! ãî·¡îüý¢ ÉŒîãî¡Ê •ñÓ!ïI aîüýÓ ""Œp!''-
AÌ aîÓ¢îË/ Ið ·Ó· Œp!-ýI– ïa§ƒî– :ÚÐüýšË/ Å¢¢– þ¢·
þ¢·/ ý·ÿš ï·ÞË– Ìîåƒî ·¬/ ãEäJû‚ ÁîÞîË AIpî ýÚ×îüýI
·üýÓüýc, ïa‚î A·E ïa§ƒîÌ Åüý¡Ê ïa§ƒîpî< ý·ïÚ IüýÌ e½îïÓüýË
ÅîüýÌ/ A< :ÓQóüýy Ú¿pî ·îEÓî ÁîÞîË ï·¢î ïa§ƒîË :èîüý¢
¯Ðüý·Ú IüýÌüýc/ ""Å¢¢'' Ú¿pî ·Ê·éîÌ IÌüý‚ ·îüý¡, ýI¢ ¢î
Å¢¢ Åüý¢Ì AIpî ïOËî, :ŒÍî‹ thinking& A< ïOËîÌ
;üýÌI ÌIÅ
¯ïÌyîÅüýI< ãî¡îÌy‚ thought ·üýÓ, ýã-ÌIÅ Ú¿ éüýbc
""Å‚'', ïI§ƒñ Cpî aüýÓüýc ïŒCïÌ A·E Cï¯ï¢Ëüý¢Ì ¯Ðï‚Ú¿
Ìøüý¯/ Å¢üý¢Ì ï·ÞË ·î Å¢üý¢Ì ýÉîUÊ ïéãîüý· ;¯î‚‚ ŧƒ·Ê
IŒîpî aîÓîüý¢î ýÉüý‚ ¯îüýÌ/ ïI§ƒñ thoughtful Úüý¿Ì
eîËUîË Å§ƒ·Ê·î¢ ·Óî aÓüý· ¢î/ ýI¢¢î Éîüý•Ì Å¢üý¢Ì ÚïN
·î :ÁÊîã ;üýc ‚îÌî< thoughtful/ ýã ïéãîüý· ýã èüýÓ
Å¢¢ÚðÓ ·î Å¢¢ÚïNÅî¢ ·Óî< ãEU‚ éüý·/ þaïrI
ãîïéüý‚ÊÌ ãñï·üý¡ A< ýÉ ÁîÞî§ƒÌ ãî¡¢îÌ ãñUÇÂðÌ •îïˇ ýã
¢î ï¢üýÓC ï¢üý‚ ¯îüýÌ, A ÁîÌ Ì<Ó ‚Gîüý•Ì< ¯üýÌ A
IîepîüýI ÉGîÌî ·üýÓ ""·î¡Ê‚îÅõÓI''/
;ïÅ Œp!-ýI ;¯î‚‚ ·Ó· ŧƒ·Ê/ Éï•C ŧƒ·Ê IŒîpî
:¢Ê :üýŒÍ aüýÓ ýUüýc/ Éï• ·ïÓ ãñ¡ðüý«Ì ""å»U‚'' ·<Tîï¢
ŧƒüý·Ê rîãî, ‚îéüýÓ A< ·îIÊpî ãñ¡ðüý«Ì ÁîÞîÌ ýaüýËC ý·ïÚ
•ñÌøé éüý· ·üýÓ Åüý¢ IïÌ ý¢/ ""ýIîüý¢î ýIîüý¢î Iî·Ê
ŧƒ·ÊÁîÌîO, ‚îüý‚ ÌüýãÌ :EÚ IÅ'' ·ÓüýÓ ·ñjüý‚ ·î¡üý·
¢î/ ïI§ƒñ Éï• ·ïÓ ïa§ƒîÁîÌîO— ‚îéüýÓ ý·îjîüý· ý•>üýÓ
é·îÌ ¯üýŒ/ ŧƒ·Ê ÅªÌ ÁîÞî å»Áî·‚ ;ÅîÌ ¢Ë& μüýÓÌ
Åüý¡Ê ýÉpóIó ý¯Ðîpð¢ Tî•Ê ŒîüýI ;ÅîÌ ÁîÞîË Å§ƒ·Ê :EÚ
ýã<póIó, ;ÅîÌ ÁîÞî ýIîüý¢î ï•¢ ý¯Ðîpð¢-Z¢ ¯GîrîÌ
¯Ðï‚üýÉîïU‚î IÌüý‚ ¯îÌüý· ¢î& :§ƒ‚ ï¢üýeÌ ï·aîüýÌ ;ïÅ
Apî ïrI IüýÌïc/
ÉîI!, ýÉ IŒîpî ïIcñ ï•¢ ýŒüýI Áî·ïc ýãpî éüýbc
A< $& Åî¢ñüýÞÌ Åüý¢ AIpî ¯Ð·Ó ýeîËîÌ ÁGîpîÌ ¯ÉÍîüýË
;üýc/ Åî¢ñÞ ·Óïc ÉîüýI, ýã ·ÊïNU‚ Åî¢ñÞ ¢Ë, ý¢Ú¢U‚
Åî¢ñÞ/ ¯ÐŒÅ ·Ëüýã ýÉ ý¢Úüý¢Ì ãEåÐüý· ;Åîüý•Ì Åüý¢ ¯ÐŒÅ
>üý›î¡¢ ýeüýUïcÓ, ‚îÌ ïa„ãÅñüýŸ ‚T¢ ÁÌî ýeîËîÌ, ‚îÌ
>•îÌ Åüý¢Ì ¯ÐãîÌy ãIÓ ï•üýI<, Å¢ñÞÊüý‡Ì ãIÓ ¯Ðüý•üýÚ</
Åüý¢ ïèÌ IüýÌïcÓñÅ A< ¯ÐãîÌy ýI·ïÓ ·Êî°ƒ ýéîüý‚ ŒîIüý·,
A< ¯ÐãîÌy< ¯îÜaî‚Ê ãÁÊ‚îÌ ï¢‚Ê å»Áî·/ Åüý¢Ì C ë•üýËÌ
ãIÓ ¯ÐIîÌ ï̯ñU‚ ·ñïšU‚ ãEIðyÍ‚î ýŒüýI Åî¢ñÞüýI ÅñïN
ý•·îÌ e¢Ê< ‚îÌ ï¢Ì§ƒÌ ¯ÐËîã/ A< e¢Ê< ‚T¢IîÌ ¯îÜaî‚Ê
ãîïé‚Ê A‚ ãéüýe ;Åîüý•Ì Å¢üýI :ï¡IîÌ IüýÌüýc& ‚îÌ
·îyð 廂< ã·Íeüý¢Ì :ïÁÅñTð/ A< ý¯ÐÌyîÌ :¢ñI÷üýÓ<
;Åîüý•Ì eð·¢üýI Uüýu ‚óÓüý‚ ¯Ðåƒñ‚ éüýËïcÓñÅ/ ‚T¢IîÌ
‚ÌôüýyÌ •Ó ¡ÅÍÅ‚ C ãÅîe¢ðï‚Ì ·Gî¡XïÓ Áî[·îÌ e¢Ê
alÓ ýéîüýÓî, ýã< ãüý_ ãüý_< eîUÓ ÌîàÑ¢ðï‚I å»î¡ð¢‚îÌ
ãî¡¢î/ ;ïÅ eîï¢, ;ÅîÌ Åüý¡Ê ãîïé‚ÊãùïàÌ ýÉ >‹ãîé
>¨ÈñT éüýËïcÓ ‚îüý‚ ýã< ãƯÐãîÌy ÉñüýUÌ aÌy¯îüý‚Ì c¦•
ýÓüýUïcÓ/ ÁîÞî C ãîïéüý‚Ê ¯õ·Í·‚Íð ÉñUÚîãüý¢Ì ïÚIÓ
ï¢FãEüýIîüýa ïcGüýu ýμÓ·îÌ ÁÌãî ý¯üýËïcÓñÅ ‚T¢IîÌ ýã<
;üý·üýUÌ ;¢üý¦•/
54
ÁGîpîÌ ãÅË AÓ ¯ùð eñüýu/ ;Åîüý•Ì A< ýIîüýyÌ
ý•üýÚÌ ýcîüýpî AüýÓIîüý‚C :IåÈî‹ ‚îÌ ÓQy ý•Tî ï•üý‚
ÝÌô IÌüýÓ/ ¢·ð¢·ËãðÌîC ;aîÌ ï·aîüýÌÌ ã¢î‚¢‡ ï¢üýË
䯡Íî IÌüý‚ ÓîUÓ& OüýÅ OüýÅ >Ó!üýp ýUÓ éîCËî/
¯Ðîüý•ïÚI‚î, ãîƯЕîïËI‚î, :aÓîË‚üý¢Ì ¯ÐîIîÌüýÚÐyð
;ïÁeîüý‚ÊÌ Uüý·Í >š‚ éüýË >rÓ/ A'üýI >„üýÌ éîCËî
·Óüý‚ ¯îïÌ A<eüý¢Ê ýÉ Cpî AüýãïcÓ >„Ì-¯ïÜaÅ ï•I
ýŒüýI</ ýI¢¢î ‚T¢ >„Ì-¯ïÜaüýÅÌ Åüý¢îÌîüýeÊ Úðüý‚Ì
ãEüýIîa¢ ý•Tî ï•üý‚ ÝÌô IüýÌüýc/ ·ñÐÁîüý·Ì ï·Ìôüýš AIpî
UÁðÌ ¯Ðï‚ïOËî Iîe IÌüý‚ ýÓüýU ýUüýc/ ‚î< ;Åîüý•Ì
ý•üýÚC ãée ýéîüýÓî ·ñïšüýI :Åî¢Ê IüýÌ ãEäJîÌüýI ïÚüýÌî¡îÉÍ
IüýÌ ï¢üý‚, ï·aîüýÌÌ å»î¡ð¢‚î aîÌ ï•I éüý‚ ÓîUÓ :·Ìôš/
ÁîüýÓîÅüý¦•Ì ;•üýÚÍÌ ýaüýË ·üýuî ýéîüýÓî ýaîT ·ñüýe ýÅüý¢
aÓî ;•ÚÍ/ ý•Tüý‚ ý•Tüý‚ aîÌ ï•üýI ¢î¢îï·¡ ¢Åñ¢îÌ
XÌôÅõï‚ÍÌ ;ï·ÁÍî· ãEOîÅI éüýË >rÓ/ ¯ÌüýÓîI ¯üýŒÌ
¯îüýŒË Åüý§ŠÌ eüý¢Ê, <éüýÓîI ¯üýŒÌ aîÓ¢î-ï·ï¡Ì eüý¢Ê ýÉ
ýIîüý¢î IyÍ¡îüýÌÌ éîüý‚ ï¢üýeÌ Iî¢ ãůÍy IüýÌ ï•üýË ï¢ïÜa§ƒ
é·îÌ •ñï¢Í·îÌ ;Iî\Qî ýcüýË ýμÓüýÓ ãÅåƒ ý•ÚüýI/
A< ‚îÅïãI Åüý¢î·ùï„Ì< ãîEZîï‚I ýaéîÌî ý•Tî ï•Ó
ËñüýÌîüý¯/ ·üýuî ·üýuî ý¢Ú¢, ·ñïš ï·•Êî C ·ðüýÉÍ ÉîÌî
:ãîÅî¢Ê‚î ý•ïTüýËüýc, Éîüý•Ì eË•ù°ƒ <ï‚éîüýãÌ ïÚQîüýI
:¢ñãÌy IüýÌ ÌîàÑ‚„º C ·ñïš :¢ñÚðÓüý¢ å»î¡ð¢ I‚ûÍüý‡Ì
ýUÿÌ·üýI ;ÅÌî A‚ IîÓ AI ÚКîË å»ðIîÌ IüýÌïc ‚îüý•Ì
:üý¢üýI< ;e ýI> ·î ýå»bcîË ýI> ·î <bcîÌ ï·Ìôüýš
ïsüýLpïÌ ÅñüýrîÌ ãEIðyÍ ãðÅî¢îÌ Åüý¡Ê ï¢üýeüý•Ì ï¢ï߯à IüýÌ
ï•üýË AI AIpî ·üýuî ·üýuî euï¯| ¯îïIüýË ‚óÓüý‚ ÓîUÓ/
A< ï¢Fãîu eu‡ ãeð· ÅîEãüýI ¯îŒÌ-IüýÌ-ý‚îÓî ·ðÁ‹ã
·Êîï¡Ì Åüý‚î Å-eUüý‚Ì ã·Í‰ ãlîïÌ‚ éüý‚ aÓÓ/ •üýÓ
•üýÓ ý¯îïÓïpIîÓ XÌôüý•Ì ¡¢ñ¡ÍÌ ýaÓîÌî ãƯõyÍ é‚·ñïš‚îÌ
‚¯ãÊîË ;e ¯Ð·ù„/ ýã< ‚¯ãÊîË IûbcÎãî¡¢îÌ :§ƒ ý¢</
‚îüý‚ ÅïåƒßJüýI, ë•ËüýI ;ˆãÇÈî¢üýI å»Iû‚ C ¯ÌIû‚
¯ðuüý¢ •'üýÓ •'üýÓ IÌüýc ¯QîZî‚UÐåƒ/ :·üýÚüýÞ ;e, AÅ¢
ïI, I¢!üýUÐüýãÌ Ål ýŒüýIC ïépÓîïÌ ¢ðï‚Ì ï¢FãEüýIîa
eËüýZîÞyî ýÚî¢ ýUÓ/ ýcGîËîa ýÓüýUüýc/...å»î¡ð¢‚îÌ Å§Š
>baîÌy IÌ·îÌ eüý¢Ê ýÉ ý·•ð >‹Iûà ýã< ý·•ðüý‚< ;e
μîïãüýçÌ ãî¯ ýμGîã IüýÌ >üýrüýc/ Åüý¢ éüýbc ;ïÅ AI
eîËUîË ïÓüýTïcÓñÅ, Proud power tries to keep truth
safe in its own exclusive hand with a grip that kills
it/ sî¢ éî‚ ï•üýË ý¢Úüý¢Ì å»î¡ð¢‚îÌ póGïp ýaüý¯ ¡üýÌ ·Gî éî‚
ï•üýË ‚îüýI å»î¡ð¢‚îÌ ýwîI ïUïÓüýË ý•·îÌ ;Û»îã ý•CËî
ýI·Ó ·ÊïNï·üýÚüýÞÌ< :ï¡IîÌîË„ A< ã·Íüý¢üýÚ Å‚ ý•ÚüýI

ýTîIî IüýÌ ÌîT·îÌ >¯îË/ ‚óïÅ ý‚î eîüý¢î ;Åîüý•Ì ý•üýÚ
AI •Ó 㨣Êîãð UGîeî ýTüýË ·ñïšüýI ï·é¼Ó IüýÌ, ýãpî ‚îüý•Ì
;¡ÊîïˆI ãî¡¢îÌ :_å»Ìø¯/ ·ñïšüýI ‚îÌî ï·Û»îã IüýÌ ¢î/
μîïãç •Ó¯ï‚ •üýÓÌ ·ñïšÌ ¯Ðï‚ AIpóC ï·Û»îã ÌîüýT ¢î/
;Åîüý•Ì ý•üýÚ ·ÎîíyÌî ÉT¢ ÚõŸüý•Ì AüýIÛ»Ì :ï¡üý¢‚î
ïcüýÓ¢ ‚T¢ ã·ÍîüýUÐ ‚îüý•Ì ·ñïšüýI ¯îüýËÌ ‚ÓîË ýaüý¯
ýÌüýTïcüýÓ¢& êIóÅ ïcÓ ¯•¡õïÓ ¯îüý·, ïI§ƒñ cîuî ¯îüý· ¢î,
ýÅüý¢ aÓüý· ïI§ƒñ ýÁüý· aÓüý· ¢î/ ¯ùðüý‚ ý·î¡ éË ýã<
ã· ¯ÐŒÅ μîïãç ¢ðï‚Ì ¯Ð·‚Í¢î/ ýIîüý¢î ÌîïàÑI ÚïNÌ
:Qó}‚î Éï• ï¢ÁÍÌ IüýÌ :ï¡IîEüýÚÌ ·ñïš-¯_ñ‚îÌ ¯ùüýá
å»Ô±îEüýÚÌ ·ñïš-å»î¡ð¢‚îÌ ï¢Ìî¯üý• :ï¡üýÌîéy ‚îéüýÓ&
ŒîI!üýU C ã· IŒî, ;ÅÌî :¢Ê IîüýÓÌ ýÓîI/
·Gî¡î ¯Œ ý¢< ïaïrÌ, C ýÌÓUîïu ¢Ë, C aüýÓ ýTîÓî ÅîüýrÌ
Åüý¡Ê/ AIpî ãîïéüý‚ÊÌ ‚IÍ ‚óÓ· ý‚îÅîÌ ãüý_, A< IŒî Åüý¢
IüýÌ< ý‚îÅîüýI ïaïr ïÓTüý‚ ·üýãïcÓñÅ/ ïI§ƒñ Á÷ïÅIîpî< aîÌ
¯î ‚óüýÓ ý·uî ïsï[üýË ý•ÿüýu aüýÓüýc ;¯¢ ýTËîüýÓ/ ‚îÌ éGîμ
¡üýÌüýc ‚üý·< A·îÌ ;ãÓ IŒîpîÌ ãñüýÉîU ¯îCËî ýUÓ/ ‚üý·
ýÚîüý¢î/ ïsüýLpïÌ ·ñïš É‚< UÌÅ éüýË Cüýr ‚‚< AüýIÛ»Ì
ý¢‚îÌî ÁóüýÓ ÉîË ýÉ, ï·¡î‚îÌ :¢ÊÅ¢äJ‚îË ‚îÌî ã·Íh éüýË
e¨ÈîË ï¢/ Åî¢ñÞüýI aîÓ¢î IÌ·îÌ ý¢Úî AÅï¢ ‚îüý•Ì ý¯üýË
·üýã ýÉ ãIÓ ï·ÞüýË< Åî¢ñÞüýI ¢îüýI •ïu ï•üýË ï¢üýË Éî·îÌ
eüý¢Ê >UÐÁîüý· >•Ê‚ éüýË ŒîüýI/ ¯îÜaî‚Ê ïsüýLpÌÌî ýI·Ó
ÌîïàÑI ·Êî¯îüýÌ ¢Ë, ãîÅîïeI ï·¡îüý¢ ¢Ë, ãîïéüý‚Ê ;üýpÍC
;¯¢ Úî㢠ÌôŸÌðï‚üý‚ ¯ÐaîÌ IÌüýc/ Åî¢ñüýÞÌ A< ï·ÁîUpî
ïcÓ ï·üýÚÞÁîüý· Xyðüý•Ì éîüý‚<, ¯îüýÓîËî¢üý•Ì éîüý‚ ¢Ë/
;I·Ì ·î•ÚîC Uîüý¢Ì ;ãüýÌ ‚î¢üýã¢üýI ýÅüý¢ aüýÓüýc¢,
ýãTîüý¢ Éï• ï‚ï¢ ·î•Úîéð IÌüý‚¢ ‚îéüýÓ ýã é‚ ãîEUðï‚I
Á÷üý‚Ì Ið‚Í¢/
ý‚îÅîÌ Åüý¢ ;üýc ïI ¢î eîï¢ ý¢, ÉT¢ ÅüýäJÿüý‚
ïUüýËïcÓñÅ ‚T¢ ¯Ðã_OüýÅ ýaIÁ-AÌ ¯Ðï‚ ãÅî•Ì ¯ÐIîÚ
IüýÌïcÓñÅ/ ‚Tï¢ ý•Tî ýUÓ ýãpî èî¢IîÓ-¯îüý‰îïa‚ éËï¢/
ýaIÁ ;¡ñï¢I ÌôÚ-ï·üýŸîé-IîüýÓÌ ¯õ·ÍIîÌ ýÓTI/ ï‚ï¢
·ñüýeÍîËî, ‚GîÌ Ìa¢î ý¯ÐîïÓüýpïÌüýËp ÉñüýUÌ ãÇÈîüý¢Ì ¯EïNüý‚
·ãüý‚ ¯îüýÌ ïI ¢î ý·î¡ IïÌ A< ãEÚË ¯Ð·Ó ïcÓ/ ;ÅîÌ
;Úî ïcÓ ‚GîÌ ýaïÌ :aÍsÍ ¢îpITîï¢Ì :ïÁ¢Ë ý•T·îÌ
ãñüýÉîU Zpüý·/ ýãpî ãÇ· ýéîüýÓî ¢î/ ïépÓîïÌ Úîãüý¢C
Ý¢üý‚ ¯î< ÁîüýÓî ÁîüýÓî ·< eîüý‚Ì cñüý‚î ‚óüýÓ ï‚ÌäJû‚/
cï· ¯ÐÁûï‚ÌC ýã< •Úî/ ïépÓîÌ< ýÅÓ·¬¢ IüýÌ¢/ ¢îïe-
¢ðï‚ :¢ñãîüýÌ ãîïéüý‚ÊÌ ýI IóÓð¢ ýI :§ƒÊe, ‚GîÌ >¯üýÌ<
‚îÌ ï¢ß¯ï„Ì ï¢ÁÍÌ/ ·Êî¯îÌpî ýÉ :‚ʧƒ éîãÊIÌ, ýãpî
aî¯î ¯üýu ïUüýËüýc AÌ ýÚîa¢ðË‚îÌ ‚üýÓ/
55
;üýÌI ÌIÅ
ýãï•¢ ýIîüý¢î AI ·îEÓî IîUüýe ý•Tî ýUÓ, ;ÅÌî
ATî¢IîÌ Iï·Ìî Éï•C ÌîïÚËî¢ ¢<, ‚·ñC ;Åîüý•Ì
Iï·‚îÌC ýÚÐyðï·aîÌ éüýbc ýãîïÁüýËp ;•üýÚÍ% Áîüý·Ì ï•üýI
ýã Ìa¢î ÁîüýÓî ïI Ŧ• ‚î ï¢üýË ¢Ë, eîüý‚Ì ï•üýI ýã
·ñüýeÍîËî ïI ý¯ÐîïÓüýpïÌüýËp A< ï¢üýË/ ýãï•¢ IîUüýe
ý•TÓñÅ& ã‚ÊïÅŒÊî eîï¢ ý¢,& ýIîüý¢î ï·ÁîüýU ï馕ñÌ
aîIïÌ •ñÓÍÁ éCËîüý‚ ýIîüý¢î ï馕ñ >üýÅ•îÌ ÅñãÓÅî¢ ¡ÅÍ
ï¢üýËïcÓ/ ;¡ñï¢I‚îÌ ·îeîüýÌ ;§ƒïÌI‚î ·î ÁüýÓîŦ•
ï·aîÌ ¢î IüýÌ Ìa¢îüýI ý¯ÐîïÓüýpïÌüýËp ãîüýe ãîeîüý¢î éËüý‚î
IîÓOüýÅ •îüýË ¯üýu aÓï‚ éüý‚ ¯îüýÌ/ ;Åîüý•Ì ãüý§ƒîÞ AI
IîüýÓ I‚IXïÓ ãGîC‚îïÓ Uî¢ ãEUÐé IüýÌïcÓ, eîï¢ ý¢ ýã
Uî¢ ·ñüýeÍîËî ïI ý¯ÐîïÓüýpïÌüýËp/ ¢î ýeüý¢C ‚îÌ Åüý¡Ê ýIîüý¢î
ýIîüý¢î Uî¢ Tñ· ÁîüýÓî ýÓüýUïcÓ/ ‚îÌ ýŒüýI ¯ÐÅîy éüý· ïI
ýÉ, ýãXïÓ ·ñüýeÍîËî/ ÉT¢ ÅËÅ¢ïãEéUðï‚Iî éîüý‚ ¯uÓ Tñ·
;¢¦• ý¯üýËïcÓñÅ/ ýÚÐyðCËîÓîüý•Ì Åüý‚ Aã· Iï·‚î éËüý‚î
·î ý¯ÐîïÓüýpïÌüýËp, ïI§ƒñ ;ïÅ ý‚î eî‚-·ñüýeÍîËî, ;ÅîÌ ÁîüýÓî
ÓîUüý‚ AIpóC ·îüý¡ ï¢/ ÁGîpîÌ ï•üý¢ ÉT¢ >¯ÌIîÌ ¯Ð·îüýéÌ
¯Ð·Ó BÛ»üýÉÍÌ ýaüýË ‚ÓîIîÌ ¢ñïu¯îŒÌ ¯GîüýIÌ ¯Ðî¡î¢Ê ýeîÌ
ý¯üýË Cüýr ‚T¢ ý¯ÐîïÓüýpïÌüýËp ¢ñïu ·îïÓÌ ;•üýÚÍ< ïI ¢•ðÌ
ýÚÐá‚î ï¢yÍË IÌüý‚ éüý·/ Å¢ñÞÊüý‡Ì ;•üýÚÍÌ ýaüýË e¨ÈU‚
ýÚÐyðU‚ ;IïåÈI‚î ý·ïÚ :ÁÊŒÍ¢î ¯îË ãÅîüýeÌ •ñï•Íüý¢/
ýã •ñï•Í¢ ãIÓ ãÅîüýe ãIÓ ãÅüýË< ý•Tî ÉîË/ ïI§ƒñ ãîïéüý‚Ê
;e ¯Éͧƒ ;§ƒïÌI ýÚÐá‚îÌ ;•ÚÍ ·îïéÊI ýÚÐyðüýÁüý•Ì >¯Ì
ï¢ÁÍÌ IüýÌ ï¢& AT¢ ¯îÜaî‚Ê Åéîüý•üýÚÌ ýIîüý¢î ýIîüý¢î
¯Ðüý•üýÚ ãîÅîïeI ýUGîuîïÅ ãîïé‚Ê ï¢üýËC Éï• eî‚-ýrÓîüýrïÓ
IÌüý‚ ŒîüýI ‚îéüýÓ ;ÅÌî ‚îüý‚ ýI¢ ýÉîU ï•üý‚ Éî·/
;Åîüý•Ì ãîÅîïeI þ·rI ïI A‚ IîÓ eî‚Éîa¢•îïÌ
ï¢üýË ÉüýŒà ãÌUÌÅ ïcÓ ¢î& ýÚÞIîüýÓ ïI eî‚ Åî¢î Å„
éåƒð ãîïéüý‚ÊÌC ¯œ·üý¢ wóüýI ¯uüý·/ ;ïÅ ·ñjüý‚ ¯îïÌ AÌ
;§ƒïÌI IîÌypî/ ¢‚ó¢ ÉñüýU ãîïé‚Ê ;¯¢ Ìa¢îË ;¯¢
IîüýÓÌ ï·üýÚÞ ãîQÊ ý•üý·, ãÅüýËÌ A< •îï·pî Å¢üýI alÓ
IüýÌüýc/ ÉñüýU ÉñüýU Xïp ýIüýp ý·üýÌîË ãîïéüý‚ÊÌ ¯Ðeî¯ï‚,
·îyðÌ sî¢îË ¢õ‚¢ Ìüý[Ì cî¯ ÓîïUüýË/ ïI§ƒñ ýãpî ÓîüýU
ãéüýe ¯Ðîy¡üýÅÍÌ ‚îïUüý•/ ;Åîüý•Ì ·‚ÍÅî¢ ãîïéüý‚Ê ý‚Åï¢
IüýÌ< ïI AI ï•¢ ¢· eð·üý¢Ì ÌE ÓîüýU ï¢/ AÅ¢ ïI
:Ô±IîÓ ;üýU ýéÅ ·GîuóüýeÊ ¢·ð¢ ý㢠‚Gîüý•Ì Iîüý·Ê ýÉ
¯Ðãî¡¢ ï¢üýË ý•Tî ï•üýËïcüýÓ¢ ýã ïI ;e ãƯõyÍ ·•üýÓ
ýUÓ ¢î/ ‚î ï¢üýË ãîïéüý‚ÊÌ a|ðÅ|üý¯ eî‚·•üýÓÌ ïI
ýIîüý¢î ‚IÍ >üýrüýc/ Ìîï¡IîÌ ·ËFãï¬Ì ·yÍ¢îË ï·•Êî¯ï‚
ïIcñ ÅñY‚î ¯ÐIîÚ IüýÌüýc¢, ·üýÓüýc¢, ""þÚÚ· ýÉÿ·¢ •ñGê
ïÅïÓ ýUÓ''/ A ý‚î ïÅüýÓ< ŒîüýI& A ï¢üýË ý‚î ãÅîüýe
;üýÌI ÌIÅ
þÚÚ· A·E ýÉÿ·üý¢Ì •ñ< ï·Ìôš •üýÓ éî‚îéîï‚ IüýÌ ¢î/ ‚îÌ
¯üýÌ å»Áîüý·Ì ï¢ËüýÅ ý¯Ðÿx ·ËãC ;üýã, ‚T¢ ãîeüýUîe
;¯ï¢ Zñüýa ÉîË, ;üýUIîÌ Åüý‚î ãEüýIîa IüýÌ ãîÅüýÓ IŒî
ICËîpîÌ ¯ÐüýËîe¢ ŒîüýI ¢î/ ÁîÞîpî ä¯à éË, ‚îÌ Åüý¡Ê
·ñïšÌ ¯ïÌyï‚ ý•Tî ý•Ë&ïI§ƒñ ‚î< ·üýÓ ýÉ ýãpî
ý·éîËîïUïÌ ;IîüýÌ ‚î ¢Ë& ‚îÌ ÁîÞîÌ :Ióï{‚ ý‚epî
ãée% ãéüýe< ýã ÁîÞî :Ú×ðÓ éË ¢î Éï• ýã ÁŸZüýÌÌ ýÅüýË
éË/ ãîïéüý‚ÊC ;ËñÌ ¯üý·Í ¯üý·Í ·ËFãï¬ Züýp/ Éï• ã‚Ê<
Züýp ‚îéüýÓ ýãpîüýI ï¢üýË :å»îÁîï·I Áîüý· UÓî auî·îÌ
•ÌIîÌ éË ¢î& •îï· ·ñüýj •Ìïe Aüýã ;¯ï¢< Åîüý¯Ì A·E
cGîpIîüýpÌ ·•Ó IüýÌ ŒîüýI/
;Åîüý•Ì ãîïéüý‚Ê ýã< ;§ƒïÌI ¯ïÌyï‚ å»Áî·‚ Züýp
ï¢/ ¯ÐIîüýÚ ¢‚ó¢‡ éCËî >ïa‚ A< ·ÊUЂî Å¢üýI :ïèÌ
IüýÌüýc/ ¢IÓ ¢‚ó¢‡ ý•TüýÓ< ïa¢üý‚ ¯îïÌ ýIî¢! ý•îIî¢
ýŒüýI ‚îÌ ;Å•îï¢/ ýI¢¢î ýÉ ã· å»IðË Ìðï‚ ·î ÅñŸîÁ_ð
·ÊïNï·üýÚüýÞ å»îÁîï·I ‚îÌC :¢ñIÌy ý•TüýÓ ý·îjî ÉîË
Apî ;¡ñï¢I‚îÌ Ì_Åüýl :ïÁ¢üýËÌ ãîe/ AI ·Ëüýã
ýÅîÓîüýËÅ ÅñüýT ýUGîμ Crî·îÌ eüý¢Ê ïIüýÚîÌüý•Ì :üþ¡ÉÍ ý•Tî
ÉîË AC ý‚Åï¢/ A ýQüý‰ A< >¯üý•Ú Åî¢üý‚ éüý· ýÉ, ;Ì
ïIcñ ï•¢ :üý¯Qî IÌüýÓ ýUGîμ ;¯ï¢< >rüý·/ Éï• ¯ÐIûï‚Ì
ï·üýÚÞ ýTËîüýÓ ýUGîμ AüýI·îüýÌ< ¢î Cüýr ‚îéüýÓ ýÅüýËïÓ
ÅñüýTÌ >¯Ì ·îÌ ·îÌ QóÌ ý·îÓîüý‚ ŒîüýIî, éËüý‚î μÓ ¯îüý·,
éËüý‚î ¯îüý· ¢î/ >¯îË Ið/
<ï‚Åüý¡Ê ãîïéüý‚ÊÌ ý¯ÐîïÓüýpîïÌüýËp ·ñüýeÍîËîÌ :ŒÍî‹
:ŒÍüþ¢ï‚I ýÚÐyðüýÁüý•Ì cî¯ ÅîÌ·îÌ ýÉ :˜Âñ‚ >üý„e¢î
;Åîüý•Ì ý•üýÚ ý•Tî ýUÓ ýãC B AI< >üý„e¢îÌ :_ðÁ÷‚/
ãîïéüý‚Ê A-ÌIÅ ýÚÐyðüýÁ• :‚ʧƒ ¢õ‚¢ ãüý¦•é ý¢<, ýI¢¢î
:‚ʧƒ :ãEU‚/ ;Åîüý•Ì •ñÁÍîUÊ ý•üýÚ ãƯÐï‚ ÌîàÑ·Ê·èîË
ÅñãÓÅî¢ I‚ûÍüý‡Ì >¯ÓüýQÊ ãîïéüý‚Ê ãîƯЕîïËI Úîãüý¢Ì ýÉ
¢õ‚¢‡ ÌôŸÅõï‚Í ¡ÌÓ ‚îÌ >¯üýÌ ýãîïÁüýËp ·î ¢îïe Úîã¢
aîÓîüý¢î ÉîË Éï• ‚îéüýÓ ý‚î ý¢ÿüýIîsñï· éüý·/ ãîïéüý‚Ê
ÌîàÑüþ¢ï‚I ·î ãîƯЕîïËI Ţ僄º ¯ÐIîÚ ¯îË ¢î ‚î ·ïÓ ý¢
ïI§ƒñ ýã Éï• ýμÿe•îïÌ ÅîÅÓî aîÓî·îÌ ýÅîNîïÌ IÌüý‚ ·Êåƒ
éüýË ý·uîË ‚îéüýÓ ý•Ú-ï·üý•üýÚÌ ãîïéüý‚Ê ÅuI ÓîUüý· ýÉ/
‚îéüýÓ ãîƯЕîïËI Úîã¢I‚ÍîÌî AI ï•¢ <EüýÌïe
ãîïé‚ÊüýIC ;Åîüý•Ì ï·•ÊîÓË ýŒüýI Íî㢠ý•üý·¢&
ýI¢¢î B ãîïé‚Ê TÎðàîüý¢Ì ãîïé‚Ê éüýÓC ý¯ÿ„ïÓI
ý•·üý•·ðüý•Ì ¢îüýÅ C Áî·Ìüýã ãÅîIðyÍ, :ïÁïÞN/ :·üýÚüýÞ
ýIîüý¢î AI Áï·ÞÊüý‚ Éï• ý•üýÚ ·ÓüýÚïÁI ¢ðï‚ C ·Ê·èîÌ
¯Ðî¡î¢Ê Züýp ‚îéüýÓ– AT¢ ý‚î I‚Íîüý•Ì ;ÅüýÓ ;ÅîÌ Ìa¢î
ATîüý¢ CTîüý¢ ÅñãÓÅîï¢ cñïÌÌ ýTGîaî TîË, ‚îÌ ¢îüýIÌ ãîÅüý¢
56
‚eÍ¢ðC Cüýr/ ‚T¢ ÅîIÍ!ïãe!üýÅÌ ýIî¢! ýUîÌèî¢ ãîÅüý¢
;üýc–
ATüý¢î Z¢ ýÅZ/ Åîüýj Åîüýj ýÅZ sîIüýc ;Ì ·ùïà éüýbc/
<ï‚ 17/3/39
Ì·ð«¢îŒ rîIóÌ
24 ýÅ 1941
CG [Úî遼ï¢üýI‚¢]
IÓÊîyðüýËÞñ
·ñšüý•·, IîÓ1 ý‚îÅîÌ ãüý_ ÉT¢ ãîïéüý‚Ê Bï‚éîïãI‚î
ãÇ»üý¬ ;üýÓîa¢î IÌïcÓñÅ2 ‚T¢ ;ïÅ Åüý¢ Åüý¢ ·Ìî·Ì
eî¢ïcÓñÅ ýÉ :‚óÊïN IÌïc/ A ÌIÅ ýeüý¢Ýüý¢ :‚óÊïN
IÌîÌ IîÌy A< ýÉ ïÁ‚üýÌ ýIîüý¢î AI eîËUîË ï·ÌïN
ãïl‚ éüýË ;üýc/ ;ÅÌî ýÉ <ï‚éîüýãÌ ›îÌî< AI aîïÓ‚
AIŒî ·îÌ ·îÌ Ýüý¢ïc A·E ·îÌ·îÌ ïÁ‚üýÌ ïÁ‚üýÌ Tñ·
ýeîüýÌÌ ãüý_ ÅîŒî ý¢üýuïc/ A ‚üýIÍÌ ÅðÅîEãî ;ÅîÌ ï¢üýeÌ
:§ƒüýÌ< ;üýc ýÉTîüý¢ ;ïÅ ;Ì ïIcñ ¢<& ýI·ÓÅî‰ Iï·
ýãTîüý¢ ;ïÅ ãùïàI‚Íî ýãTîüý¢ ;ïÅ AII, ;ïÅ ÅñN/
·îïéüýÌÌ ·ê‚Ì Zp¢î¯ñüýnÌ ›îÌî eîÓ·š ¢</ Bï‚éîïãI
¯ï|‚ ;ÅîÌ ýã< Iî·ÊåÐàîÌ ýIüý« ýŒüýI ýpüý¢ Aüý¢ üýμüýÓ
ÉT¢, ;ÅîÌ ýãpî :ãéÊ éË/ AI·îÌ ÉîCËî ÉîI Iï·-
eð·üý¢Ì ýUîuîIîÌ ãõa¢îË/
Úðüý‚Ì Ìîï‰& ýÁîÌüý·Óî ¯î|ó·yÍ ;üýÓîI :¬IîÌ ýÁ•
IüýÌ üý•Tî ï•üý‚ ÝÌô IüýÌüýc/ ;Åîüý•Ì ·Ê·éîÌ UÌðüý·Ì Åüý‚î
ïcÓ/ Úð‚-·üýåŠÌ ·îêÓÊ AüýI·îüýÌ< ïcÓ ¢î/ UîüýË AITî¢î
Åî‰ eîÅî ï•üýË UÌÅ ýÓüý¯Ì ïÁ‚Ì ýŒüýI ý·ïÌüýË ;ã‚óÅ/
ïI§ƒñ AÅ¢ ‚îuî‚îïu ý·ïÌüýË ;ã·îÌ ýIîüý¢î ¯ÐüýËîe¢ ïcÓ
¢î/ :¢Êî¢Ê ãIüýÓÌ Åüý‚î ;ïÅ ;ÌîüýÅ :§ƒ‚ üý·Óî cËpî
¯Éͧƒ Xïpãñïp ýÅüýÌ ŒîIüý‚ ¯îÌ‚óÅ/ ïI§ƒñ ;ÅîÌ >¯îË ïcÓ
¢î/ ;Åîüý•Ì ·îuðÌ ïÁ‚üýÌÌ ·îUî¢ ýãC ;ÅîÌ< Åüý‚î
•ïÌŸ, ‚îÌ ¯Ð¡î¢ ãƯ• ïcÓ ¯ñ· ï•üýIÌ ¯GîïaÓ ýZGüýÞ AIãîÌ
¢îÌüýIÓ Uîc/ ýã< ¢îÌüýIÓ UîüýcÌ IƯÅî¢ ¯î‚îË ;üýÓî
¯uüý·, ïÚïÚÌï·¦•ñ jÓÅÓ IüýÌ >rüý·, ¯îüýc ;ÅîÌ A<
þ•ï¢I üý•TîÌ ·ÊîZî‚ éË A<e¢Ê ;ÅîÌ ïcÓ AÅ¢ ‚îuî/
;ïÅ Åüý¢ Áî·‚óÅ ãIîÓ-üý·ÓîIîÌ A< ;¢üý¦•Ì :Áʌ͢î
ãIÓ ·îÓüýIÌ< Åüý¢ ;UÐé eîUî‚/ A< Éï• ã‚Ê ýéî‚
‚îéüýÓ ã·Íe¢ð¢ ·îÓI å»Áîüý·Ì Åüý¡Ê AÌ IîÌüýyÌ ãée
ï¢ß¯ï„ éüýË ýÉ‚/ ;ïÅ ýÉ :¢Êüý•Ì ýŒüýI A< :‚ʧƒ
D‹ãñüýIÊÌ ý·üýU ï·ïbc¨£ ¢<, ;ïÅ ýÉ ãî¡îÌy A<üýp eî¢üý‚
¯îÌüýÓ ;Ì ýIî¢C ·ÊîTÊîÌ •ÌIîÌ ýéî‚ ¢î/ ïI§ƒñ ïIcñ ·Ëã
é'üýÓ< ý•Tüý‚ ý¯ÓñÅ ;Ì ýIî¢C ýcüýÓÌ Åüý¢ ýI·ÓÅî‰

Uîc¯îÓîÌ >¯üýÌ ;üýÓîüýIÌ ä¯¦•¢ üý•T·îÌ e¢Ê AÅ¢
·ÊUЂî AüýI·îüýÌ< ý¢</ ;ÅîÌ ãüý_ ÉîÌî AIüý‰ Åî¢ñÞ
éüýËüýc ‚îÌî A ¯îUÓîïÅÌ ýIîrîË ýIî¢Tîüý¢< ¯uüý‚î ¢î ‚î
;ïÅ ý•TÓñÅ/ Ý¡ñ ‚îüý•Ì üýI¢, aîÌï•üýI AÅ¢ ýI> ïcÓ ¢î
ýÉ :ãÅüýË Úðüý‚Ì Iî¯u ýcüýu ;üýÓîÌ üýTÓî AIï•¢C
ý•Tüý‚ ¢î ý¯üýÓ ï¢üýeüýI ·ïl‚ Åüý¢ IÌüý‚î/ AÌ ï¯cüý¢
ýIîüý¢î <ï‚éîüýãÌ ýIîüý¢î cGîa ý¢</ Éï• ŒîIüý‚î ‚îéüýÓ
ãIîÓüý·ÓîË ýã< ÓRÈðcîuî ·îUîüý¢ ïÁu eüýÅ ýÉüý‚î, AIpî
¯Ðï‚üýÉîïU‚î üý•Tî ï•‚ ýI ã·ÍîüýUÐ Aüýã ãÅåƒ •ùÚÊpîüýI :§ƒüýÌ
UÐéy IüýÌüýc/ Iï· ýÉ& ýã A<Tîüý¢</ äJóÓ ýŒüýI Aüýãïc
ãîüýu aîÌpîÌ ãÅË/ Aüýã< ý•üýTïc ;Åîüý•Ì ·îïuÌ ý‚‚ÓîÌ
?üý¡¸Í Z¢ ¢ðÓ ýÅZ¯ñn, &ýã Ið ;ÜaÉÍ üý•Tî/ ýã
AIï•üý¢Ì IŒî ;ÅîÌ ;eC Åüý¢ ;üýc ïI§ƒñ ýãï•¢IîÌ
;ïÅ cîuî ýIî¢C ðË ·ÊïN ýã< ýÅZ ýã< aüýQ üý•üýTï¢
A·E ¯ñÓïI‚ éüýË ÉîËï¢/ A<Tîüý¢ üý•Tî ï•üýËïcÓ AIÓî
Ì·ð«¢îŒ/ AIï•¢ äJóÓ ýŒüýI Aüýã ;Åîüý•Ì ¯ïÜaüýÅÌ
·îÌîË •GîïuüýË AI :ï‚ ;ÜaÉÍ ·Êî¯îÌ ý•üýTïcÓñÅ/ ý¡î¯îÌ
·îïu ýŒüýI Uî¡î Aüýã aüýÌ Tîüýbc Zîã/ A< Uî¡îXïÓ ·ùïpÚ
ãîÇÐîeÊ¢ðï‚Ì ·î¢îüý¢î Uî¡î ¢Ë& A ;Åîüý•Ì ïaÌIîüýÓÌ
Uî¡î, AÌ ·Ê·éîüýÌ ýIî¢C ·Êï‚OÅ éËï¢ ;ï•IîÓ ýŒüýI/
;Ì AIïp UîÁð ãüýå£üýé ‚îÌ Uî ýaüýp ï•üýbc/ A< ýÉ ¯ÐîüýyÌ
ï•üýI pî¢ ;ÅîÌ ýaîüýT ¯üýuïcÓ, ;e ¯Éͧƒ ýã :ï·åÈÌyðË
éüýË Ì<Ó/ ïI§ƒñ A IŒî ;ïÅ ï¢ïÜa‚ eîï¢ ýãï•¢IîÌ ãÅåƒ
<ï‚éîüýãÌ Åüý¡Ê AI Ì·ð«¢îŒ A< •ùÚÊ ÅñY ýaîüýT ý•üýTïcÓ/
ýãï•¢IîÌ <ï‚éîã ;Ì ýIî¢C ýÓîIüýI A< üý•TîÌ UÁðÌ
‚ÉÍ AÅ¢ IüýÌ ·üýÓ üý•Ëï¢/ ;¯¢ ãùïàüýQüý‰ Ì·ð«¢îŒ
AIî, ýIî¢C <ï‚éîã ‚îüýI ãî¡îÌüýyÌ ãüý_ ·Gîüý¡ï¢/ <ï‚éîã
ýÉTîüý¢ ãî¡îÌy, ýãTîüý¢ ·ùïpÚ ã·üýeL ïcÓ ïI§ƒñ Ì·ð«¢îŒ
ïcÓ ¢î/ ýãTîüý¢ ÌîïàÑI ¯ïÌ·‚Íüý¢Ì ï·ïa‰ ÓðÓî aÓïcÓ ïI§ƒñ
¢îÌüýIÓ UîüýcÌ ¯î‚îË ýÉ ;üýÓî ïjÓïÅÓ IÌïcÓ ýãpî
·ùïpÚ UÁüýÅÍüýzpÌ ÌîïàÑI ;Å•îï¢ ¢Ë/ ;ÅîÌ :§ƒÌîˆîÌ
ýIî¢C ÌéãÊÅË <ï‚éîüýãÌ Åüý¡Ê ýã ï·IïÚ‚ éüýËïcÓ A·E
;¯¢îüýI ;¯¢îÌ ;¢¦•Ìøüý¯ ¢î¢îÁîüý· ¯Ð‚Êé ¯ÐIîÚ
IüýÌïcÓ/ ;Åîüý•Ì >¯ï¢Þüý• ;üýc ""¢ ·î :üýÌ ¯ñ‰îyîE
IîÅîË ¯ñ‰îF ï¯ÐËî Á·§ƒÊåƒñ IîÅîË ¯ñ‰îF ï¯ÐË Á·ï§ƒ/''3
;ˆî ¯ñ‰üýå£üýéÌ Åüý¡Ê ãùïàI‚ÍîÌøüý¯ ;¯¢îüýI ¯ÐIîÚ IÌüý‚
aîË/ ‚î< ¯ñ‰üýå£é ‚îÌ Iîüýc ÅõÓÊ·î¢/ ãùïàI‚Íî ýÉ ‚îüýI
ãùïàÌ >¯IÌy ïIcñ ·î <ï‚éîã ýeîUîË ïIcñ ·î ‚îÌ
ãîÅîïeI ¯ïÌüý·à¢ ýeîUîË ïI§ƒñ A< >¯IÌy ‚îüýI þ‚ïÌ
IüýÌ ¢î/ A< >¯IÌyXïÓ ·Ê·éîüýÌÌ ›îÌî ýã ;¯¢îüýI
åÐàîÌøüý¯ ¯ÐIîÚ IüýÌ/ :üý¢I Zp¢î ;üýc Éî eî¢îÌ :üý¯Qî
57
;üýÌI ÌIÅ
IüýÌ, ýã< eî¢îpî ;IïåÈI/ AI ãÅË ;ïÅ ÉT¢
ý·ÿšIîïé¢ð A·E Bï‚éîïãI Iîïé¢ðXïÓ eî¢ÓñÅ ‚T¢ ‚îÌî
ä¯à cï· UÐéy IüýÌ ;ÅîÌ Åüý¡Ê ãùïàÌ ý¯ÐÌyî ï¢üýË
AüýãïcÓ/ :IåÈî‹ ""IŒî C Iîïé¢ð''Ì4 UÔ±¡îÌî >‹üýãÌ
Åüý‚î ¢î¢î ÚîTîË >bc¼ïã‚ éüýË >rÓ/ ýã< ãÅËIîÌ ïÚQîË
A< ãIÓ <ï‚·ù„ eîÌ :·IîÚ ïcÓ ãñ‚ÌîE ·Óüý‚ ¯îÌî
ÉîË ""IŒî C Iîïé¢ð'' ýã<IîüýÓÌ< ï·üýÚÞ Ìa¢î/ ïI§ƒñ A<
""IŒî C Iîïé¢ð'' Ìø¯ C Ìã AIÅî‰ Ì·ð«¢îüýŒÌ Åüý¢
;¢üý¦•Ì ;üý¦•îÓ¢ ‚óüýÓïcÓ, <ï‚éîã ‚îÌ IîÌy ¢Ë/
Ì·ð«¢îüýŒÌ :§ƒÌîˆî< ‚îÌ IîÌy& ‚î< ý‚î ·üýÓüýc ;ˆî<
I‚Íî/ ‚îüýI ý¢¯üýŒÊ ýÌüýT Bï‚éîïãI >¯IÌüýyÌ ;uÇ»Ì
IÌî ýIîüý¢î ýIîüý¢î Åüý¢Ì ¯üýQ Uüý·ÍÌ ï·ÞË, A·E ýã<Tîüý¢
ãùïàI‚ÍîÌ ;¢¦•üýI ýã ïIcñ ¯ïÌÅîüýy ;¯¢îÌ ï•üýI :¯éÌy
IüýÌ ;üý¢/ ïI§ƒñ A ãÅåƒ< ýUÿy, ãùïàI‚Íî eîüý¢/ 㨣Êîãð
>¯X°ƒ5& ý·ÿš <ï‚éîüýãÌ ãÅåƒ ;üýËîeüý¢Ì Åüý¡Ê AIÅî‰
Ì·ð«¢îüýŒÌ Iîüýc A Ið ÅïéÅîË, A Ið IÌôyîË ¯ÐIîÚ
ý¯üýËïcÓ/ A Éï• ÉŒîŒÍ Bï‚éîïãI ýéî‚ ‚îéüýÓ ãÅåƒ ý•Ú
eñüýu IŒî C Iîïé¢ðÌ éïÌÓñp ¯'üýu ýÉüý‚î/ ;Ì ï›‚ðË
ýIîüý¢î ·ÊïN ‚îÌ ¯õüý·Í A·E ‚îÌ ¯üýÌ A ãIÓ ïa‰ ïrI
AÅ¢ I'üýÌ ý•Tüý‚ ¯îËï¢/ ·åƒñ‚ ‚îÌî ;¢¦• ý¯üýËüýc A<
IîÌüýy, Iï·Ì A< ãùïà-I‚ûÍüý‡Ì þ·ïÚàÊ ýŒüýI/ ;ïÅ AI•î
ÉT¢ ·îEÓî ý•üýÚÌ ¢•ð ý·üýË ‚îÌ ¯ÐîüýyÌ ÓðÓî :¢ñÁ·
IüýÌïcÓñÅ ‚T¢ ;ÅîÌ :§ƒÌîˆî ;¯¢ ;¢üý¦• ýã< ãIÓ
ãñT•ñFüýTÌ ï·ïa‰ ;Áîã :§ƒFIÌüýyÌ Åüý¡Ê ãEUÐé IüýÌ ÅîüýãÌ
¯Ì Åîã ·îEÓîÌ ýÉ ¯Ô×ðïa‰ Ìa¢î IüýÌïcÓ, ‚îÌ ¯õüý·Í ;Ì
ýI> IüýÌï¢/ IîÌy ãùïàI‚Íî ‚GîÌ Ìa¢î-ÚîÓîË AIÓî Iîe
IüýÌ¢/ ýã ï·Û»IÅÍîÌ< Å‚¢ ;¯¢îüýI ï•üýË Ìa¢î IüýÌ/
ýãï•¢ Iï· ýÉ ¯Ô×ðïa‰ ý•üýTïcÓ ï¢Fãüý¦•é ‚îÌ Åüý¡Ê ÌîïàÑI
<ï‚éîüýãÌ ;Zî‚ ¯Ðï‚Zî‚ ïcÓ/ ïI§ƒñ ‚GîÌ ãùïàüý‚
Åeð·üý¢Ì ýã< ãñT•ñFüýTÌ <ï‚éîã, Éî ãIÓ <ï‚éîãüýI
:ï‚OÅ IüýÌ ·Ìî·Ì aüýÓ Aüýãüýc IûïÞüýQüý‰, ¯Ô×ð-¯î·Íüýy,
;¯¢ ¯Ðî‚ÊïéI ãñT•ñFT ï¢üýË/ ITüý¢î ·î ýÅîUÓ Ìîeüý‡
ITüý¢î ·î <EüýÌe Ìîeüý‡ ‚îÌ :ï‚ ãÌÓ Å‡ ¯ÐIîÚ ï¢‚Ê
aüýÓüýc, ýã<üýp< ¯Ðï‚ï·ïÇ»‚ éüýËïcÓ UÔ±Xüýbc, ýIî¢C
ãîŧƒ‚§Š ¢Ë ýIî¢C ÌîàÑ‚§Š ¢Ë/ AT¢IîÌ ãÅîüýÓîaüýIÌî ýÉ
ï·åƒðyÍ <ï‚éîüýãÌ Åüý¡Ê :·îüý¡ ãlÌy IüýÌ¢ ‚îÌ Åüý¡Ê :§ƒ‚
·îüýÌî ;¢î ¯ïÌÅîüýy ;ïÅ eîï¢< ý¢/ ý·î¡ IïÌ ýã<e¢Ê<
;ÅîÌ ï·üýÚÞ IüýÌ ÌîU éË/ ;ÅîÌ Å¢ ·üýÓ •õÌ ýéîIüýU
ý‚îÅîÌ <ï‚éîã/ éîÓ ¡üýÌ ;üýc ;ÅîÌ ãùïàÌ ‚Ìðüý‚ ýã<
;ˆî ÉîÌ ï¢üýeÌ ¯ÐIîüýÚÌ e¢Ê ¯ñüý‰Ì ýå£é ¯ÐüýËîe¢,
eUüý‚Ì ¢î¢î •ùÚÊ ¢î¢î ãñT•ñFTüýI ýÉ ;ˆãî‹ IüýÌ ï·ïa‰
;üýÌI ÌIÅ
Ìa¢îÌ Åüý¡Ê ;¢¦• ¯îË C ;¢¦• ï·‚Ìy IüýÌ/ eð·üý¢Ì
<ï‚éîüýãÌ ã· IŒî ý‚î ·Óî ýéîüýÓî ¢î, ïI§ƒñ ýã <ï‚éîã
ýUÿy/ ýI·ÓÅî‰ ãùïàI‚Íî-Åî¢ñüýÞÌ ;ˆ¯ÐIîüýÚÌ IîÅ¢îË A<
•ðZÍ ÉñU ÉñUî§ƒÌ ‚îÌî ¯Ð·ù„ éüýËüýc/ ýã<üýpüýI< ·üýuî IüýÌ
üý•üýTî ýÉ <ï‚éîã ãùïàI‚Íî-Åî¢ñüýÞÌ ãîÌüýŒÊ aüýÓüýc ï·ÌîüýpÌ
Åüý¡Ê&<ï‚éîüýãÌ :‚ðüý‚ ýã& Åî¢üý·Ì ;ˆîÌ ýI«èüýÓ/
;Åîüý•Ì >¯ï¢Þ• A-IŒî ýeüý¢ïcÓ A·E ýã< >¯ï¢Þüý•Ì
Iîc ýŒüýI ;ïÅ ýÉ ·îyð UÐéy IüýÌïc& ýã ;ïÅ< IüýÌïc,
‚îÌ Åüý¡Ê ;ÅîÌ< I‚û͇/ ‚î< ý‚îÅîüý•Ì <ï‚éîüýãÌ ïÚQî
ï¢üýË ý‚îÅÌî Éï• ·îuî·îïu IÌ ‚îéüýÓ ;ïÅC ýIîÅÌ ý·Güý¡
ÓîU· ·îuî·îïu IÌüý‚/
2 :¯ÐüýËîe¢ðüýËÌ ¯ÐIîÚ ý•üýT< ;ÅÌî Åî¢ñÞüýI ·îé·î ï•</
ãùïàI‚ÍîÌ ¢î¢î •î¢ Åî¢ñüýÞÌ eð·üý¢Ì ¯î‰ ¯õyÍ IüýÌ aüýÓüýc/
ýã ãÅåƒ< ‚îÌ ¯üýu ¯îCËî/ Åî¢ñÞ ‚îüý‚ TñïÚ éË ¢î/ ãüý_
ãüý_ Åî¢ñÞ AÅ¢ ïIcñ aîË Éî ‚îÌ ;¯¢îÌ ïeï¢ã, ¡îÌ IÌî
¢Ë/ ãùïàÌ ýŒüýI Åî¢ñÞ ý¯üýËüýc ;¯¢îÌ ¡¢, ïI§ƒñ AIpî
·îuï‚Ì ïeï¢ã ý¯üýËüýc ýã éüýbc ‚îÌ ;¯¢ Å¢/ ýã ýI·Ó<
ýaüýË Aüýãüýc Éî ‚îÌ Åüý¢Ì Åüý‚î, Éî ý¯üýËüýc ‚îÌ ãüý_ ýÅüýÓ
¢î/ A< Å¢ ýI·Ó ýÉ ýaüýËüýc ‚î ¢Ë, ýã Éî aîË ‚î
·îï¢üýËüýc/ üýI¢¢î, Éî ýã aîË, Éî ý¯üýÓ ‚îÌ Áî|îÌ ¯õyÍ éË
‚î ·î<üýÌ ý¢</ ïI§ƒñ ÁîUÊOüýÅ ‚îÌ QÅ‚î ;üýc, ïÁ‚üýÌÌ
ýŒüýI ‚îüýI μïÓüýË ý‚îüýÓ/ Åî¢ñüýÞÌ ãÅåƒ <ï‚éîã A< •ñ<
¡îÌîË :ï]‚/ AI éüýbc& Éî ‚îÌ ¯ÐüýËîe¢& ýã ¯îË
¯ÐIûï‚Ì ï¢e éüýåƒÌ ¯ïÌüý·Ú¢ ýŒüýI, ‚îÌ Tî•Ê ‚îÌ XéîÌ
;ÚÐË, ‚îÌ ¢î¢î ïIcñ eðï·IîÌ >¯IÌy/ A< ¯ÐüýËîeüý¢Ì ·åƒñ
¯ÐaóÌ ‚îÌ Áî|îüýÌ ÉîÌ :üý¢I ;üýc, ÉüýŒà ;üýc, ýã ¡¢ð,
ÉîÌ ÉüýŒà ýeîüýpï¢ ýã UïÌ·/ ïI§ƒñ ‚·ñC ¯ÐüýËîeüý¢Ì ã¬îüý¢
Åî¢ñüýÞÌ ï•¢Ìîï‰ ý‚î Iîüýpï¢/ ýã ‚îÌ ¯ÐüýËîeüý¢Ì
>¯IÌyüýI cîï¯üýË ïUüýËüýc/ C ã· ãlüýË AüýI·îüýÌ< ý¢<,
Éî ‚îÌ Å¢ aîË, Éîüý‚ ‚îÌ ¯ÐîüýyÌ •ÌIîÌ/ A< Å¢-aîCËî
ïeï¢ã ï¢üýË ‚îÌ Tñ· AIpî ›¦› aüýÓ/ ïIcñ Åüý¢Ì Åüý‚î éüýË
>üýrüýc, ïIcñ ·î éüýbc ¢î/ eð·üý¢ Éî ¯î<ï¢ ‚îÌ< Ìø¯ ïIcñ
·î ‚îÌ ;¯¢ ãùïàüý‚ ¯Ðï‚μïÓ‚ éüýËüýc, ïIcñ ·î :ãÅî°ƒ
ýŒüýI ïUüýËüýc/ A< ‚îÌ ¯'üýu ¯îCËî eð·üý¢Ì ¯îÚî¯îïÚ
‘22 ÚÐî·y’ ïcËî„Ì ·cÌ ý¯ÌôÓ/ ï•¢ïpüýI Åüý¢ ýÌüýT C ãÅãÅüýËÌ ý¯ÐïQüý‚ Ì·ð«¢îüýŒÌ ¯Gîaïp ïaïr A·îüýÌÌ ¯ñ¢F¯îüýrÌ ï·ÞË/ ïaïrXïÓ
ÉŒîOüýÅ <秊Ìî ý•·ð, ¯Ðï‚Åî ý•·ð, ýéŧƒ·îÓî ý•·ð, :ïÅË aO·‚Íð C ·ñšüý•· ·ãñüýI ïÓïT‚/
58
Åî¢ñÞ ýI·Ó< ;¯¢ Åüý¢Ì Åüý‚î ãÌnîÅ ãîïeüýË ‚óÓüýc/
Åî¢ñÞ Éî ;¯¢îÌ eðï·IîÌ >¯IÌy ãlË IüýÌüýc ‚îüý‚
;¯¢îÌ ¯ïÌaË ý¢<& ýã ·î<üýÌÌ ïeï¢Þ/ Åî¢ñÞ Éî
;¯¢îÌ :¯ÐüýËîe¢ðË ïeï¢Þ ï¢üýË ‚îÌ ÓðÓîüýQ‰ ·îï¢üýË
‚óüýÓüýc, ÉîüýI :¢îËîüýã :ÓðI ·üýÓ >ïuüýË ý•CËî aüýÓ,
‚îüý‚< ‚îÌ ÉŒîŒÍ ¯ïÌaË/ ã·ÍIîüýÓÌ ã·Íüý•üýÚÌ <ï‚éîüýã
Åî¢ñÞ ;¯¢ ãlË Áî|îüýÌÌ ¯îÚî¯îïÚ ;¯¢ ¯ïÌaË ¯ÐãîüýÌÌ
¯Ðï‚áî IüýÌ aüýÓüýc/ ýã ;¯¢ Åüý¢Ì Åüý‚îüýI Uüýu ‚óüýÓ
ÉŒîŒÍ ;¯¢îüýI ý•Tüý‚ ý¯üýËüýc/ ýã< ‚îÌ ¯ïÌaË ýIîŒîC
·î ãñüýÚîÁ¢ éüýË >üýrüýc, ýIîŒîC ·î ‚î ··ÍÌ/ ïI§ƒñ A< ‚îÌ
;pÍ, A< ‚îÌ eð·üý¢Ì å»Ìïa‚ ðË ¡îÌî/ A<
·ïÓ, ýÉ-Åüý¢Ì Åüý‚îüýI TñGüýe üý·uîïbc ‚îüýI< ¢î¢î eîï‚Ì
Iðï‚ÍÌ Åüý¡Ê ¢î¢î ;IîüýÌ ý•Tüý‚ ¯îïbc/ ÉîüýI ý•üýT TñïÚ é<,
‚îüýI ý•Tüý‚ ¯îïbc ‚îÌ ãîïéüý‚Ê ‚îÌ IÓîüþ¢¯ñüýyÊ ‚îÌ ¢î¢î
:¢ñáîüý¢, ýãTîüý¢ Åî¢ñüýÞÌ ¯ïÌaË :ï·¢Û»Ì/ ÉîüýI ý•üýT ï¡I
ï¡I ·ïÓ ‚îüýI A< ïÚÔ±ÚîÓîË ;ÅÌî TñGïeüý¢/ Åî¢ñüýÞÌ •ðZÍ
<ï‚éîüýã ã·Í‰< A< ãƯüý•Ì ãùïà éüýËüýc, ÉîÌ ýŒüýI ý•Tüý‚
ý¯üýËïc Ið ‚îÌ Åüý¢Ì Åüý‚î/ ‚îüýI ·Óüý‚ ¯îüýÌî Cã· ý‚î
·î¢îüý¢î, Cã· ý‚î ýcüýÓÅî¢ñïÞ, ïI§ƒñ Åî¢ñüýÞÌ Åüý¡Ê ïaÌIîüýÓÌ
ýcüýÓÅî¢ñÞ eËð éüýËüýc ‚îÌ Iîüý·Ê, ‚îÌ Uîüý¢, ‚îÌ Ìïa‚
Åõï‚Íüý‚, ‚îÌ ïa‰IÓîË/ Åî¢ñÞ ¡¢ðÌ ¡¢üýI :·hî IÌüý‚
ý¯üýÌüýc ïI§ƒñ XyðÌ Iðï‚ÍüýI ¯îüýÌï¢/ A< ‚îÌ ¯ÐüýËîe¢ C
:¯ÐüýËîeüý¢Ì ÉñUÓ ïÅÓüý¢ Åî¢ñüýÞÌ ãƯõyÍ‚î/ ;ÜaÉÍ A<
ãƯõyÍ‚îÌ ï·ïa‰ Ìø¯/ ýÉ ãùïàüýI ‚óïÅ ;¡ñï¢I ·üýÓî ·î
ã¢î‚¢ð ·üýÓî ‚îÌ ¯Ð¡î¢ ý¯ÐÌyî ‚î<, ;Ì ‚î< ï¢üýË< ‚îÌ
;ˆãÇÈî¢/ Éï• ýã AÅ¢ ïIcñ éË Éî ïaÌIîüýÓÌ Åî¢ñüýÞÌ
å»Áîüý·Ì ãƯõyÍ ï·¯Ìð‚, Éî I•üýÉÍÌ å»Ìø¯ ý•üýT Ìã ¯îË&
·üýÓ ·îé·î, ‚îéüýÓ ·ñjüý·î Åî¢ñüýÞÌ ;üýpÍÌ ãüý_ Åî¢ñüýÞÌ
ÉŒîŒÍ ÅïéÅîÌ Ió‹ïã‚ ï·üýbc• Züýpüýc/ Åî¢ñüýÞÌ eð·üý¢Ì
ãƯõyÍ‚î Ìa¢îË ‚îÌ μÓ ýÉ Ið ‚î OüýÅ OüýÅ üý•Tî Éîüý·/
ïI§ƒñ ýã< •ñï•Í¢ É‚ •õüýÌ ŒîüýI ‚‚< ÁîüýÓî/
Ì·ð«¢îŒ
>•Ë¢
24/5/41 [10 þeÊá 1348]
 ãÅîe aaÍî pÑîç

AIIîÓð¢ 5000.00 pîIî ï•üýË ‘ãÅîe aaÍî pÑîç’-AÌ ã•ãÊ éüýÓ ‚GîüýI
;üýÌI ÌIÅ-AÌ èîËð UÐîéI IüýÌ ý¢CËî éüý·/

ãÅîe aaÍî pÑîç

 Issue date 16 August 2017. Registered No. KOL RMS/455/2016-2018
Registered with the RNI NO. WBBEN/2013/49896.
Vol. 5, Issue 16 Arek Rakam

Published by Ashok Mitra on behalf of Samaj Charcha Trust from Flat 3A, 8/2A Alipore Park Road, Kolkata–700 027
and printed by him at S. P. Communications Pvt. Ltd., 31B Raja Dinendra Street, Kolkata–700 009.
60