Professional Documents
Culture Documents
TAÄP 3
Naêm 2009
Nguyeân haøm – Tích phaân Traàn Só Tuøng
CHÖÔNG III
NGUYEÂN HAØM, TÍCH PHAÂN VAØ ÖÙNG DUÏNG
I. NGUYEÂN HAØM
Trang 78
Traàn Só Tuøng Nguyeân haøm – Tích phaân
VAÁN ÑEÀ 1: Tính nguyeân haøm baèng caùch söû duïng baûng nguyeân haøm
Bieán ñoåi bieåu thöùc haøm soá ñeå söû duïng ñöôïc baûng caùc nguyeân haøm cô baûn.
Chuù yù: Ñeå söû duïng phöông phaùp naøy caàn phaûi:
– Naém vöõng baûng caùc nguyeân haøm.
– Naém vöõng pheùp tính vi phaân.
Trang 79
Nguyeân haøm – Tích phaân Traàn Só Tuøng
Baøi 5. Tìm ñieàu kieän ñeå F(x) laø moät nguyeân haøm cuûa haøm soá f(x):
ì F ( x ) = ln x 2 - mx + 5
ìï F ( x ) = mx 3 + (3m + 2) x 2 - 4 x + 3 ï
a) í 2
. Tìm m. b) í 2x + 3 . Tìm m.
ïî f ( x ) = 3 x + 10 x - 4 ï f (x) = 2
î x + 3x + 5
ìï F ( x ) = (ax 2 + bx + c) x 2 - 4 x ìï F ( x ) = (ax 2 + bx + c)e x
c) í . Tìm a, b, c. d) í x
. Tìm a, b, c.
ïî f ( x ) = ( x - 2) x 2 - 4 x ïî f ( x ) = ( x - 3)e
ìï F ( x ) = (ax 2 + bx + c)e-2 x ìï F ( x ) = (ax 2 + bx + c)e- x
e) í 2 -2 x
. Tìm a, b, c. f) í 2 -x
. Tìm a, b, c.
ïî f ( x ) = -(2 x - 8x + 7)e ïî f ( x ) = ( x - 3 x + 2)e
ì b c
ï
g) í F ( x ) = (a + 1)sin x + 2 sin 2 x + 3 sin 3 x . Tìm a, b, c.
ïî f ( x ) = cos x
ì F ( x ) = (ax 2 + bx + c) 2 x - 3
ï
h) í 20 x 2 - 30 x + 7 . Tìm a, b, c.
ï f ( x ) =
î 2x - 3
VAÁN ÑEÀ 2: Tính nguyeân haøm ò f ( x )dx baèng phöông phaùp ñoåi bieán soá
· Daïng 1: Neáu f(x) coù daïng: f(x) = g [ u( x )] .u '( x ) thì ta ñaët t = u( x ) Þ dt = u '( x )dx .
Khi ñoù: ò f ( x )dx = ò g(t )dt , trong ñoù ò g(t )dt deã daøng tìm ñöôïc.
Chuù yù: Sau khi tính ò g(t )dt theo t, ta phaûi thay laïi t = u(x).
Baøi 1. Tính caùc nguyeân haøm sau (ñoåi bieán soá daïng 1):
dx
a) ò (5 x - 1)dx b) ò c) ò 5 - 2xdx
(3 - 2 x )5
x
d) ò (2 x 2 + 1)7 xdx e) ò ( x 3 + 5)4 x 2 dx f) ò dx
2
x +5
3x 2 dx
g) ò x 2 + 1. xdx h) ò dx i) ò
5 + 2 x3 x (1 + x )2
sin x tan xdx
k) ò sin 4 x cos xdx l) ò dx m) ò
cos5 x cos2 x
Trang 80
Traàn Só Tuøng Nguyeân haøm – Tích phaân
e x dx 2
+1 e x
n) ò o) ò x.e x dx p) ò dx
x
e -3 x
ln3 x dx etan x
q) ò x dx r) ò s) ò dx
ex + 1 cos2 x
Baøi 2. Tính caùc nguyeân haøm sau (ñoåi bieán soá daïng 2):
dx dx
a) ò b) ò c) ò 1 - x 2 .dx
(1 - x 2 )3 (1 + x 2 )3
dx dx
d) ò e) ò x 2 1 - x 2 .dx f) ò
4 - x2 1 + x2
x 2 dx dx
g) ò h) ò i) ò x 3 x 2 + 1.dx
2
1 - x2 x + x +1
VAÁN ÑEÀ 3: Tính nguyeân haøm baèng phöông phaùp tính nguyeân haøm töøng phaàn
Vôùi P(x) laø ña thöùc cuûa x, ta thöôøng gaëp caùc daïng sau:
ò P( x ).e
x
dx ò P( x ).cos xdx ò P( x ).sin xdx ò P( x ).ln xdx
u P(x) P(x) P(x) lnx
dv x
e dx cos xdx sin xdx P(x)
Trang 81
Nguyeân haøm – Tích phaân Traàn Só Tuøng
g)
(
x ln x + x 2 + 1 )dx h)
x3
dx
æ ln x ö
i) ò ç
2
ò ò ÷ dx
x2 + 1 1 + x2 è x ø
VAÁN ÑEÀ 4: Tính nguyeân haøm baèng phöông phaùp duøng nguyeân haøm phuï
Ñeå xaùc ñònh nguyeân haøm cuûa haøm soá f(x), ta caàn tìm moät haøm g(x) sao cho nguyeân haøm cuûa
caùc haøm soá f(x) ± g(x) deã xaùc ñònh hôn so vôùi f(x). Töø ñoù suy ra nguyeân haøm cuûa f(x).
Böôùc 1: Tìm haøm g(x).
Böôùc 2: Xaùc ñònh nguyeân haøm cuûa caùc haøm soá f(x) ± g(x), töùc laø:
ì F ( x ) + G( x ) = A( x ) + C1
í F ( x ) - G( x ) = B( x ) + C (*)
î 2
1
Böôùc 3: Töø heä (*), ta suy ra F ( x ) = [ A( x ) + B( x )] + C laø nguyeân haøm cuûa f(x).
2
VAÁN ÑEÀ 5: Tính nguyeân haøm cuûa moät soá haøm soá thöôøng gaëp
P( x )
1. f(x) laø haøm höõu tæ: f ( x ) =
Q( x )
– Neáu baäc cuûa P(x) ³ baäc cuûa Q(x) thì ta thöïc hieän pheùp chia ña thöùc.
– Neáu baäc cuûa P(x) < baäc cuûa Q(x) vaø Q(x) coù daïng tích nhieàu nhaân töû thì ta phaân
tích f(x) thaønh toång cuûa nhieàu phaân thöùc (baèng phöông phaùp heä soá baát ñònh).
1 A B
Chaúng haïn: = +
( x - a)( x - b) x - a x - b
1 A Bx + C
= + , vôùi D = b2 - 4 ac < 0
( x - m)(ax + bx + c)2 x - m ax + bx + c
2
1 A B C D
= + + +
2
( x - a ) ( x - b) 2 x - a ( x - a)2 x - b ( x - b )2
2. f(x) laø haøm voâ tæ
æ ax + b ö ax + b
+ f(x) = R ç x, m ÷ ® ñaët t=m
è cx + d ø cx + d
æ 1 ö
+ f(x) = R ç ® ñaët t = x+a + x+b
ç ( x + a)( x + b) ÷÷
è ø
Trang 82
Traàn Só Tuøng Nguyeân haøm – Tích phaân
· f(x) laø haøm löôïng giaùc
Ta söû duïng caùc pheùp bieán ñoåi löôïng giaùc thích hôïp ñeå ñöa veà caùc nguyeân haøm cô
baûn. Chaúng haïn:
1 1 sin [( x + a) - ( x + b)] æ sin( a - b) ö
+ = . , ç söû duïng 1 = ÷
sin( x + a).sin( x + b) sin(a - b) sin( x + a).sin( x + b) è sin( a - b) ø
1 1 sin [( x + a) - ( x + b)] æ sin( a - b) ö
+ = . , ç söû duïng 1 = ÷
cos( x + a).cos( x + b) sin(a - b) cos( x + a).cos( x + b ) è sin( a - b) ø
1 1 cos [( x + a) - ( x + b)] æ cos(a - b) ö
+ = . , ç söû duïng 1 = ÷
sin( x + a).cos( x + b) cos(a - b ) sin( x + a ).cos( x + b ) è cos(a - b) ø
+ Neáu R(- sin x, cos x ) = - R(sin x, cos x ) thì ñaët t = cosx
+ Neáu R(sin x , - cos x ) = - R(sin x, cos x ) thì ñaët t = sinx
+ Neáu R(- sin x, - cos x ) = - R(sin x, cos x ) thì ñaët t = tanx (hoaëc t = cotx)
Trang 83
Nguyeân haøm – Tích phaân Traàn Só Tuøng
CHÖÔNG III
NGUYEÂN HAØM, TÍCH PHAÂN VAØ ÖÙNG DUÏNG
Trang 84
Traàn Só Tuøng Nguyeân haøm – Tích phaân
Chuù yù: – Caàn xem laïi caùc phöông phaùp tìm nguyeân haøm.
b
– Trong phöông phaùp tích phaân töøng phaàn, ta caàn choïn sao cho ò vdu deã tính
a
b
hôn ò udv .
a
VAÁN ÑEÀ 1: Tính tích phaân baèng caùch söû duïng baûng nguyeân haøm
Bieán ñoåi bieåu thöùc haøm soá ñeå söû duïng ñöôïc baûng caùc nguyeân haøm cô baûn. Tìm nguyeân
haøm F(x) cuûa f(x), roài söû duïng tröïc tieáp ñònh nghóa tích phaân:
b
ò f ( x )dx = F (b) - F (a)
a
Chuù yù: Ñeå söû duïng phöông phaùp naøy caàn phaûi:
– Naém vöõng baûng caùc nguyeân haøm.
– Naém vöõng pheùp tính vi phaân.
2 e2 8æ ö
x2 - 2 x 2 x + 5 - 7x 1
k) ò dx l) ò dx m) ò ç 4 x - ÷dx
x3 x ç 3 ÷
1 1 1è 3 x2 ø
Baøi 2. Tính caùc tích phaân sau:
2 5 2
dx
a) ò x + 1dx b) ò c) ò ( x 2 + x x + 3 x )dx
1 2 x+2 + x-2 1
2
2 xdx 2 3x 4
d) ò0 dx e) ò0 3 dx f) ò0 x x 2 + 9dx
1 - x2 1 + x3
Baøi 3. Tính caùc tích phaân sau:
p p
p
p 2 6
a) ò sin(2 x +
6
)dx b) ò (2 sin x + 3cosx + x )dx c) ò ( sin 3 x + cos 2 x ) dx
0 p 0
3
p p p
4 tan x .dx 3 4
2 2
d) ò e) ò 3 tan x dx f) ò (2 cot x + 5) dx
2
0 cos x p p
4 6
Trang 85
Nguyeân haøm – Tích phaân Traàn Só Tuøng
p p p
2 dx 2 1 - cos x 2
2
g) ò 1 + sin x h) ò 1 + cos x dx i) ò sin x.cos2 xdx
0 0 0
p p p p
3 2 sin( - x ) 4
k) (tan x - cot x )2 dx l) 4 m) 4
ò ò p
dx ò cos x dx
-
p -p sin( + x ) 0
6 2 4
Baøi 4. Tính caùc tích phaân sau:
1 x 2
e - e- x ( x + 1).dx 1e
2x
-4
a) ò dx b) ò c) ò0 dx
x -x 2 x
0e +e 1 x + x ln x e +2
ln 2 ex 2 x e- x 1e
x
d) ò0 dx e) ò e (1 - )dx f) ò0 dx
1 x
ex + 1 2x
p x
2 e cos x 4e e 1 + ln x
g) ò sin xdx h) ò1 dx i) ò1 dx
0 x
x
1
e ln x 1 2 1
k) ò1 dx l) ò0 xe x dx m) ò dx
x 0 1+ e
x
VAÁN ÑEÀ 2: Tính tích phaân baèng phöông phaùp ñoåi bieán soá
b
Daïng 1: Giaû söû ta caàn tính ò g( x )dx .
a
b u( b )
Neáu vieát ñöôïc g(x) döôùi daïng: g( x ) = f [ u( x )] .u '( x ) thì ò g( x )dx = ò f (u)du
a u( a )
b
Daïng 2: Giaû söû ta caàn tính ò f ( x )dx .
a
Ñaët x = x(t) (t Î K) vaø a, b Î K thoaû maõn a = x(a), b = x(b)
b b b
thì ò f ( x )dx = ò f [ x(t )] x '(t )dt = ò g(t )dt ( g(t) = f [ x (t )] .x '(t ))
a a a
Daïng 2 thöôøng gaëp ôû caùc tröôøng hôïp sau:
f(x) coù chöùa Caùch ñoåi bieán
p p
x = a sin t, - £t£
a2 - x 2 2 2
hoaëc x = a cos t , 0£t £p
p p
x = a tan t, - <t<
a2 + x 2 2 2
hoaëc x = a cot t, 0<t <p
a é p pù
x= , t Î ê - ; ú \ {0}
sin t ë 2 2û
x 2 - a2
a ìp ü
hoaëc x= , t Î [ 0; p ] \ í ý
cos t î2þ
Trang 86
Traàn Só Tuøng Nguyeân haøm – Tích phaân
Baøi 1. Tính caùc tích phaân sau (ñoåi bieán soá daïng 1):
1 1 1
x3 x5
a) ò x(1 - x) dx b) ò0 (1 + x 2 ) 3 c) ò0 x 2 + 1 dx
19
0
1 1 1
xdx
d) ò e) ò x 1 - x 2 dx f) ò x 3 1 - x 2 dx
0 2x + 1 0 0
ln 2
ex
2 3 3
dx x + 2x
5 3
g) ò x x2 + 4
h) ò 1+ x2
dx i) ò
1 + ex
dx
5 0 0
ln 3 x
e dx
e e
2 + ln x dx 1 + 3 ln x ln x
k) ò l) ò m) ò dx
( e + 1)
0 x
3 1
2x 1
x
p p p
2 2 3 6
sin 2 x cos x. sin x sin 2 x
n) ò
0 cos 2 x + 4 sin 2 x
dx o) ò
0 1 + sin x
2
dx p) ò 2 sin
0
2
x + cos 2 x
dx
Baøi 2. Tính caùc tích phaân sau (ñoåi bieán soá daïng 2):
1
1 2
2
dx x 2 dx
a) ò b) ò c) òx 4 - x 2 dx
2
0 1- x 2
0 4-x 2
1
3 1 1
dx dx xdx
d) òx
0
2
+3
e) ò (x
0
2
+ 1)( x 2 + 2)
f) òx
0
4
+ x2 +1
0
dx
2 1
x2 -1 dx
g) ò h) ò dx i) ò
-1 x2 + 2x + 2 1 x3 0 (1 + x ) 2 5
2 2
2
3
dx 2 x2
k) ò l) ò dx m) ò x 2 x - x 2 dx
2 x x2 - 1 0 1 - x2 0
VAÁN ÑEÀ 3: Tính tích phaân baèng phöông phaùp tích phaân töøng phaàn
Vôùi P(x) laø ña thöùc cuûa x, ta thöôøng gaëp caùc daïng sau:
b b b b
x
ò P( x ).e dx ò P( x ).cos xdx ò P( x ).sin xdx ò P( x ).l n xdx
a a a a
u P(x) P(x) P(x) lnx
dv e x dx cos xdx sin xdx P(x)
p2 p
4 3 1
d) ò x co s x dx e) ò x tan 2 xdx f) ò ( x - 2)e 2 x dx
0 p 0
4
Trang 87
Nguyeân haøm – Tích phaân Traàn Só Tuøng
ln 2 e 3
g) ò xe dx h) ò x ln xdx i) ò ln( x 2 - x)dx
x
0 1 2
p p
2 2 e
k) ò e 3 x sin 5 xdx l) ò e cos x sin 2 xdx m) ò ln 3 xdx
0 0 1
e e 0
ln x
o) òx p) ò q) ò x (e + 3 x + 1)dx
3
ln 2 xdx 2
dx 2x
1 1 x -1
e
VAÁN ÑEÀ 4: Tính tích phaân caùc haøm soá coù chöùa giaù trò tuyeät ñoái
Ñeå tính tích phaân cuûa haøm soá f(x) coù chöùa daáu GTTÑ, ta caàn xeùt daáu f(x) roài söû duïng coâng
thöùc phaân ñoaïn ñeå tính tích phaân treân töøng ñoaïn nhoû.
0 0 0
3 5 3
d) ò x 2 - 1 dx e) ò ( x + 2 - x - 2 )dx f) ò2
x
- 4 dx
-3 -2 0
4 3 1
g) ò x 2 - 6 x + 9dx h) ò x 3 - 4 x 2 + 4 x dx i) ò 4 - x dx
1 0 -1
Baøi 2. Tính caùc tích phaân sau:
p
2p p 2
a) ò 1 - cos 2 x dx b) ò 1 - sin 2 x .dx c) ò sin x dx
0 0 p
-
2
p 2p p
d) ò 1 - sin xdx e) ò 1 + cos xdx f) ò 1 + cos 2xdx
-p 0 0
p p
3 3 2p
g) ò tan 2 x + cot 2 x - 2 dx h) ò cos x cos x - cos3 xdx i) ò 1 + sin xdx
p p 0
-
6 2
Trang 88
Traàn Só Tuøng Nguyeân haøm – Tích phaân
0 3 1
2 x3 - 6 x2 + 9x + 9 3x2 + 3x + 3 x2
k) ò dx l) ò dx m) ò dx
-1 x2 - 3x + 2 2 x3 - 3x + 2 0 (3 x + 1)
3
1 1 1
1 x3 + x + 1 x
d) ò dx e) ò dx f) ò dx
2 2 2 4
0 ( x + 2) ( x + 3) 0 x +1 0 1+ x
2 2 3
1 1 - x 2008 4
x
g) ò dx h) ò dx i) ò dx
4 2008 2
1 x(1 + x ) 1 x (1 + x ) 2 (x - 1)2
2 2 1
1 1 - x2 2 - x4
k) ò dx l) ò dx m) ò dx
2 4 2
0 4+ x 1 1+ x 0 1+ x
10
dx
1 1
4x - 3
g) ò h) ò x x + 1dx i) ò2+
3 2
dx
5 x - 2 x -1 0 0 3x + 1
7
2 3 3
3
x +1 dx x 5 + x3
k) ò 3
3x + 1
dx l) ò 2
m) ò 2
dx
0 5 x x +4 0 1+ x
2 2
2 3 2
1+ x dx dx
n) ò dx o) ò p) ò
0
1- x x x2 - 1 1 x x3 + 1
2
Baøi 2. Tính caùc tích phaân sau:
1 3 1
x2 + 1 dx
a) ò x 2 1 + x 2 dx b) ò dx c) ò
0 1 x2 x2 + 1 0 (1 + x 2 )3
2 3 1
d) ò x 2 + 2008dx e) ò x 3 10 - x 2 dx f) ò 1 + x 2 dx
1 0 0
1 2 1
dx dx x 3 dx
g) ò h) ò i) ò
-1 1 + x + x2 + 1 1 x 2 + 2008 0 x + x2 + 1
2 2 5
2 2 2 4
dx x dx
k) ò l) ò m) ò 12 x - 4 x 2 - 8dx
0 (1 - x 2 )3 0 1 - x2 1
Trang 89
Nguyeân haøm – Tích phaân Traàn Só Tuøng
Baøi 3. Tính caùc tích phaân sau:
p p p
2 cos xdx 2 2 cos xdx
a) ò b) ò sin x cos x - cos2 xdx c) ò
0 7 + cos 2 x 0 0 2 + cos2 x
p p p
2 2 sin 2 x + sin x 3 cos xdx
6
d) ò 1 - cos3 x sin x cos5 xdx e) ò dx f) ò
0 0 1 + 3 cos x 0 2 + cos 2 x
p p p
2 cos xdx 3 tgx 2 sin 2 x + sin x
g) ò h) ò dx i) ò dx
0 1 + cos2 x p cos x 1 + cos2 x 0 1 + 3 cos x
4
Baøi 4. Tính caùc tích phaân sau:
ln 3 ln 2 e
dx e2 x dx 1 + 3 ln x ln x
a) ò b) ò c) ò dx
0 ex + 1 0 ex + 1 1
x
ln 3 0 ln 2
ln 2 x e x dx
d) ò dx e) ò x (e2 x + 3 x + 1)dx f) ò
ln 2 x ln x + 1 -1 0 (e x + 1)3
ln 3 1 ln 2
ex ex
g) ò dx h) ò dx i) ò e x - 1dx
0 (e x + 1) e x - 1 0 e x + e- x 0
VAÁN ÑEÀ 7: Tính tích phaân caùc haøm soá löôïng giaùc
Xem laïi caùch tìm nguyeân haøm cuûa caùc haøm soá löôïng giaùc.
Trang 90
Traàn Só Tuøng Nguyeân haøm – Tích phaân
Baøi 2. Tính caùc tích phaân sau:
p p p
2
1 + sin 2 x + cos 2 x
2 3
tan x
a) ò
0
1 - cos 3 x sin x cos 5 xdx b) ò
p sin x + cos x
dx c) ò cos x
p 1 + cos 2 x
dx
6 4
p p
2 p
ò (1 + sin x )
2
4
x + cos4 x )dx
3
d) ò cos 2 x(sin e) ò (tan x + e sin x cos x)dx f) 2
4
sin 2 xdx
0
0 0
p p p
3 4 3 3
sin x 1
g) ò sin x.ln(cos x )dx h) ò dx i) ò dx
2 2 5 2 2
0 0 (tan x + 1) .cos x p sin x + 9 cos x
-
3
Baøi 3. Tính caùc tích phaân sau:
p p p
2 1 2 dx 2 1
a) ò sin x dx b) ò 2 - cos x c) ò 2 + sin x dx
p 0 0
3
p p p
2 cos x 2 cos x 2 sin x
d) ò 1 + cos x dx e) ò 2 - cos x dx f) ò 2 + sin x dx
0 0 0
p p p
2 1 2 sin x - cos x + 1 4 dx
g) ò sin x + cos x + 1 dx h) ò dx i) ò
sin x + 2 cos x + 3 p
0
-
p 0 cos x cos( x + )
2 4
p p p
2 (1 - sin x ) cos x 3 dx 3 dx
k) ò dx l) ò m) ò
(1 + sin x )(2 - cos2 x ) p p
0 p sin x cos( x + ) p sin x sin( x + )
4 4 6 6
Baøi 4. Tính caùc tích phaân sau:
p p p
2 4 3
xdx x
a) ò (2 x - 1) cos xdx b) ò 1 + cos 2 x c) ò cos 2
dx
0 0 0 x
p p p
2 2 2
3 2 2 x +1
d) ò sin xdx e) òx cos xdx f) ò sin 2 x.e dx
0 0 0
p p
2 3 2
ln(sin x ) 2
g) ò cos(ln x )dx h) ò dx i) ò (2 x - 1) cos xdx
2
1 p cos x 0
6
p
p 4 p
2x 2 2 2
k) òe sin xdx l) ò x tan xdx m) ò x sin x cos xdx
0 0 0
p p p
2 2 4 4
dx
sin x
n) òe sin x cos3 xdx o) ò ln(1 + tan x )dx p) ò cos 4
0 0 0 x
Trang 91
Nguyeân haøm – Tích phaân Traàn Só Tuøng
VAÁN ÑEÀ 8: Tính tích phaân caùc haøm soá muõ vaø logarit
Söû duïng caùc pheùp toaùn veà luyõ thöøa vaø logarit. Xem laïi caùc phöông phaùp tìm nguyeân
haøm.
2 2 1
1 e2 x e- x
g) ò dx h) ò dx i) ò dx
-x x -x
1 1- e 0 e +1 0e +1
e 1 ln 3
ln x e-2 x 1
k) ò dx l) ò dx m) ò dx
2 -x
1 x (ln x + 1) 0e +1 x
0 e +1
Baøi 2. Tính caùc tích phaân sau:
p
2 2 1
a) ò e x sin xdx b) ò xe dx
2x
c) ò xe
-x
dx
0 0 0
p
e
1 + ln 2 x
2 1
d) ò (e x + cos x) cos xdx e) ò x ln(1 + x )dx f) ò x
dx
0 0 1
e2 e3
ln x + ln(ln x ) ln(ln x )
e
æ ln x ö
g) ò dx h) ò çç + ln 2 x ÷÷dx i) ò dx
e
x 1 è x ln x + 1 ø e2
x
p
2 3 1
ln x ln(sin x ) ln( x + 1)
k) ò dx l) ò dx m) ò dx
1 x2 p cos2 x 0 x +1
6
Trang 92
Traàn Só Tuøng Nguyeân haøm – Tích phaân
– Neáu f(x) laø haøm soá chaün thì J = K Þ I = J + K = 2K
Daïng 2. Neáu f(x) lieân tuïc vaø laø haøm chaün treân R thì:
a a
f ( x)
ò dx = ò f ( x )dx (vôùi a Î R+ vaø a > 0)
x
-a a + 1 0
Ñeå chöùng minh tính chaát naøy, ta cuõng laøm töông töï nhö treân.
a
f ( x) 0
f (x) a
f (x ) æ 0
f ( x) a
f (x) ö
I= ò dx = ò dx + ò dx çJ = ò dx; K = ò dx ÷
a x
+ 1 a x
+ 1 a x
+ 1 ç a x
+ 1 a x
+ 1 ÷
-a -a 0 è -a 0 ø
Ñeå tính J ta cuõng ñaët: t = –x.
p p
é pù 2 2
Daïng 3. Neáu f(x) lieân tuïc treân ê 0; ú thì ò f (sin x )dx = ò f (cos x )dx
ë 2û 0 0
p
Ñeå chöùng minh tính chaát naøy ta ñaët: t=
-x
2
Daïng 4. Neáu f(x) lieân tuïc vaø f (a + b - x ) = f ( x ) hoaëc f (a + b - x ) = - f ( x )
thì ñaët: t=a+b–x
Ñaëc bieät, neáu a + b = p thì ñaët t=p–x
neáu a + b = 2p thì ñaët t = 2p – x
Daïng 5. Tính tích phaân baèng caùch söû duïng nguyeân haøm phuï
Ñeå xaùc ñònh nguyeân haøm cuûa haøm soá f(x) ta caàn tìm moät haøm g(x) sao cho nguyeân haøm
cuûa caùc haøm soá f(x) ± g(x) deã xaùc ñònh hôn so vôùi f(x). Töø ñoù suy ra nguyeân haøm cuûa
f(x). Ta thöïc hieän caùc böôùc nhö sau:
Böôùc 1: Tìm haøm g(x).
Böôùc 2: Xaùc ñònh nguyeân haøm cuûa caùc haøm soá f(x) ± g(x), töùc laø:
ì F ( x ) + G( x ) = A( x ) + C1
í F ( x ) - G( x ) = B( x ) + C (*)
î 2
1
Böôùc 3: Töø heä (*), ta suy ra F ( x ) = [ A( x ) + B( x )] + C laø nguyeân haøm cuûa f(x).
2
( )
1 1 x dx 1
x 4 + sin x
d) ò ln x + 1 + x 2 dx e) ò f) ò dx
4
-1 -1 x - x2 + 1 -1 x2 + 1
p p p
2 5 2 2
sin x xdx x + cos x
g) ò dx h) ò i) ò dx
2
p 1 + cos x p 4 - sin x p 4 - sin 2 x
- - -
2 2 2
Baøi 2. Tính caùc tích phaân sau (daïng 2):
1 1 1
x4 1 - x2 dx
a) ò x dx b) ò dx c) ò
-1 2 + 1 -1 1+ 2 x
-1 (e
x
+ 1)( x 2 + 1)
Trang 93
Nguyeân haøm – Tích phaân Traàn Só Tuøng
1
p
sin 2 x dx
3
x2 +1
d) ò dx e) ò dx f) ò
x
-31 + 2
x
+ 1)( x 2 + 1)
x
-p 3 +1 -1 (4
p p p
6 6
2 sin x sin 3 x cos 5 x 4 sin x + cos x 2 x 2 sin 2 x
g) ò dx h) ò dx i) ò dx
p 1 + ex p 6x + 1 p 1 + 2x
- - -
2 4 2
Baøi 3. Tính caùc tích phaân sau (daïng 3):
p p p
2 n 2 7 2
cos x sin x sin x
a) ò dx (n Î N*) b) ò dx c) ò dx
n n 7 7
0 cos x + sin x 0 sin x + cos x 0 sin x + cos x
p p p
2009 4
2 sin x 2 cos x 2 sin 4 x
d) ò dx e) ò dx f) ò dx
sin 2009 x + cos 2009 x
0
4 4
0 cos x + sin x 0 cos4 x + sin 4 x
Baøi 4. Tính caùc tích phaân sau (daïng 4):
p
p p 2
x.sin x x + cos x æ 1 + sin x ö
a) ò dx b) ò dx c) ò ln çè 1 + cos x ÷ødx
0 4 - cos2 x 0 4 - sin 2 x 0
p
4 2p p
d) ò ln(1 + tan x )dx e) ò x.cos3 xdx f) ò x.sin
3
xdx
0 0 0
p p p
x x sin x x sin x
g) ò 1 + sin x dx h) ò 2 + cos x dx i) ò dx
2
0 0 0 1 + cos x
p
4 p p
x sin x 4
k) ò sin 4 x ln(1 + tan x )dx l) ò dx m) ò x sin x cos xdx
2
0 0 9 + 4 cos x 0
Baøi 5. Tính caùc tích phaân sau (daïng 5):
p p p
2 sin x 2 cos x 2 sin x
a) ò sin x - cos x dx b) ò sin x - cos x dx c) ò sin x + cos x dx
0 0 0
p p p
2 cos x 2 sin 4 x 2 cos4 x
d) ò dx e) ò dx f) ò dx
0
sin x + cos x 0 sin 4 x + cos4 x 0 sin 4 x + cos4 x
p p p
2 6 2 6 2
sin x cos x 2
g) ò dx h) ò dx i) ò 2 sin x.sin 2 xdx
6 6 6 6
0 sin x + cos x 0 sin x + cos x 0
p
1 1
2
2 ex e- x
k) ò 2 cos x.sin 2 xdx l) ò dx m) ò dx
x
0 -1 e - e- x -1 e
x
- e- x
1 1
ex e- x
n) ò dx o) ò dx
x
-1 e + e- x -1 e
x
+ e- x
Trang 94
Traàn Só Tuøng Nguyeân haøm – Tích phaân
VAÁN ÑEÀ 10: Thieát laäp coâng thöùc truy hoài
b
Giaû söû caàn tính tích phaân I n = ò f ( x , n)dx (n Î N) phuï thuoäc vaøo soá nguyeân döông n. Ta
a
thöôøng gaëp moät soá yeâu caàu sau:
· Thieát laäp moät coâng thöùc truy hoài, töùc laø bieåu dieãn In theo caùc In-k (1 £ k £ n).
· Chöùng minh moät coâng thöùc truy hoài cho tröôùc.
· Tính moät giaù trò I n cuï theå naøo ñoù.
0
Baøi 1. Laäp coâng thöùc truy hoài cho caùc tích phaân sau:
p
2 ì n -1
a) I n = ò sin n xdx · Ñaët íu = sin x
0 îdv = sin x.dx
p
2 ì n -1
b) I n = ò cosn xdx · Ñaët íu = cos x
0 îdv = cos x.dx
p
4
c) I n = ò tan n xdx · Phaân tích: tan n x = tan n -2 x ( tan 2 x + 1) - tan n -2 x
0
p
2 ì n
d) I n = n
ò x cos x.dx · Ñaët íu = x
0 îdv = cos x.dx
p
2 ì n
Jn = ò x n sin x.dx · Ñaët íu = x
0 îdv = sin x.dx
1 ìïu = x n
e) I n ò x n e x dx · Ñaët í x
0 ïîdv = e .dx
e
ì n
f) I n = ò ln n x.dx · Ñaët íu = ln x
1 îdv = dx
1
ì 2n
g) I n = ò (1 - x 2 )n dx · Ñaët x = cos t ® Ñaët íu = sin t
0 îdv = sin t.dt
1
dx 1 1 + x2 x2
h) I n = ò · Phaân tích = -
0 (1 + x 2 )n (1 + x 2 )n (1 + x 2 )n (1 + x 2 )n
1 ìu = x
x2 ï
Tính Jn = ò dx . Ñaët í x
x 2 )n dv = dx
0 (1 + ï (1 + x 2 n
)
î
1 ìïu = x n
i) I n = ò x n 1 - x .dx · Ñaët í
0 ïîdv = 1 - x .dx
p
4 dx 1 cos x 1
k) I n = ò dx · Phaân tích = ® Ñaët t =
n +1
0 cos x n
cos xn
cos x cosn+1 x
Trang 95
Nguyeân haøm – Tích phaân Traàn Só Tuøng
Baøi 1. Tính dieän tích hình phaúng giôùi haïn bôûi caùc ñöôøng sau:
ln x 1
a) y = x 2 - 4 x - 6, y = 0, x = -2, x = 4 b) y = , y = 0, x = , x = e
x e
1 + ln x ln x
c) y = , y = 0, x = 1, x = e d) y = , y = 0, x = e, x = 1
x 2 x
1
e) y = ln x , y = 0, x = , x = e f) y = x 3 , y = 0, x = -2, x = 1
e
x 1 1
g) y = , y = 0, x = 0, x = h) y = lg x , y = 0, x = , x = 10
1- x4 2 10
Baøi 2. Tính dieän tích hình phaúng giôùi haïn bôûi caùc ñöôøng sau:
-3 x - 1
a) y = , y = 0, x = 0 b) y = x , y = 2 - x , y = 0
x -1
c) y = e x , y = 2, x = 1 d) y = x , x + y - 2 = 0, y = 0
e) y = 2 x 2 , y = x 2 - 2 x - 1, y = 2 f) y = x 2 - 4 x + 5, y = -2 x + 4, y = 4 x - 11
x2 27
g) y = x 2 , y = , y= h) y = 2 x 2 , y = x 2 - 4 x - 4, y = 8
27 x
i) y 2 = 2 x, 2 x + 2 y + 1 = 0, y = 0 k) y = - x 2 + 6 x - 5, y = - x 2 + 4 x - 3, y = 3 x - 15
Baøi 3. Tính dieän tích hình phaúng giôùi haïn bôûi caùc ñöôøng sau:
1
a) y = x , y = , y = 0, x = e b) y = sin x - 2 cos x , y = 3, x = 0, x = p
x
c) y = 5 x -2 , y = 0, y = 3 - x , x = 0 d) y = 2 x 2 - 2 x , y = x 2 + 3 x - 6, x = 0, x = 4
e) y = x , y = 0, y = 4 - x f) y = x 2 - 2 x + 2, y = x 2 + 4 x + 5, y = 1
1
g) y = x , y = 2 - x, y = 0 h) y = , y = e- x , x = 1
-2 x
e
Baøi 4. Tính dieän tích hình phaúng giôùi haïn bôûi caùc ñöôøng sau:
a) y = 4 - x 2 , y = x 2 - 2 x b) y = x 2 - 4 x + 3 , y = x + 3
1 2 1 1 x2
c) y = x , y = - x2 + 3 d) y = ,y =
4 2 1 + x2 2
Trang 97
Nguyeân haøm – Tích phaân Traàn Só Tuøng
e) y = x , y = 2 - x 2 f) y = x 2 - 2 x , y = - x 2 + 4 x
x2 1 2
g) y = , y= h) y = x + 3 + , y = 0
2 1 + x2 x
i) y = x 2 + 2 x, y = x + 2 k) y = x 2 + 2, y = 4 - x
Baøi 5. Tính dieän tích hình phaúng giôùi haïn bôûi caùc ñöôøng sau:
a) y = x 2 , x = - y 2 b) y 2 + x - 5 = 0, x + y - 3 = 0
c) y 2 - 2 y + x = 0, x + y = 0 d) y 2 = 2 x + 1, y = x - 1
e) y 2 = 2 x, y = x , y = 0, y = 3 f) y = ( x + 1)2 , x = sin py
g) y 2 = 6 x , x 2 + y 2 = 16 h) y 2 = (4 - x )3 , y 2 = 4 x
i) x - y3 + 1 = 0, x + y - 1 = 0 k) x 2 + y 2 = 8, y 2 = 2 x
Baøi 6. Tính dieän tích hình phaúng giôùi haïn bôûi caùc ñöôøng sau:
a) y = x.e x ; y = 0; x = -1; x = 2. b) y = x.ln 2 x; y = 0; x = 1; x = e.
c) y = e x ; y = e- x ; x = 1. d) y = 5 x -2 ; y = 0; x = 0; y = 3 - x.
1
e) y = ( x + 1)5 ; y = e x ; x = 1. f) y = ln x , y = 0, x = , x = e
e
g) y = sin x + cos2 x , y = 0, x = 0, x = p h) y = x + sin x; y = x; x = 0; x = 2 p.
p
i) y = x + sin 2 x; y = p; x = 0; x = p. k) y = sin 2 x + sin x + 1, y = 0, x = 0, x =
2
Baøi 7. Tính dieän tích hình phaúng giôùi haïn bôûi caùc ñöôøng sau:
1
a) (C ) : y = x + , tieäm caän xieân cuûa (C), x = 1 vaø x = 3.
2 x2
x2 + 2x + 1
b) (C ) : y = , y = 0 , tieäm caän xieân cuûa (C), x = –1 vaø x = 2
x +2
c) (C ) : y = x 3 - 2 x 2 + 4 x - 3, y = 0 vaø tieáp tuyeán vôùi (C) taïi ñieåm coù hoaønh ñoä x = 2.
d) (C ) : y = x 3 - 3 x + 2, x = -1 vaø tieáp tuyeán côùi (C) taïi ñieåm coù hoaønh ñoä x = –2.
e) (C ) : y = x 2 - 2 x vaø caùc tieáp tuyeán vôùi (C) taïi O(0 ; 0) vaø A(3; 3) treân (C).
Trang 98
Traàn Só Tuøng Nguyeân haøm – Tích phaân
Baøi 2. Tính theå tích vaät theå troøn xoay sinh ra bôûi hình (H) giôùi haïn bôûi caùc ñöôøng sau quay
quanh truïc Oy:
2
a) x = , y = 1, y = 4 b) y = x 2 , y = 4
y
c) y = e x , x = 0, y = e d) y = x 2 , y = 1, y = 2
Baøi 3. Tính theå tích vaät theå troøn xoay sinh ra bôûi hình (H) giôùi haïn bôûi caùc ñöôøng sau quay
quanh: i) truïc Ox ii) truïc Oy
a) y = ( x - 2)2 , y = 4 b) y = x 2 , y = 4 x 2 , y = 4
1
c) y = , y = 0, x = 0, x = 1 d) y = 2 x - x 2 , y = 0
2
x +1
e) y = x.ln x, y = 0, x = 1, x = e f) y = x 2 ( x > 0), y = -3 x + 10, y = 1
2
g) y = x 2 , y = x h) ( x – 4 ) + y 2 = 1
x2 y2
i) + =1 k) y = x - 1, y = 2, y = 0, x = 0
9 4
l) x - y 2 = 0, y = 2, x = 0 m) y 2 = x 3 , y = 0, x = 1
Trang 99
Nguyeân haøm – Tích phaân Traàn Só Tuøng
Trang 100
Traàn Só Tuøng Nguyeân haøm – Tích phaân
p/2 p/2 p/3
cos3 x sin xdx x sin 2 xdx
r) ò dx s) ò t) ò
sin x + 1 2 x 2 sin 2 x cos2 x
0 0 sin x + 2 cos x cos 0
2
Baøi 4. Tính caùc tích phaân sau:
3 3 1
2
a) ò x ln( x + 5)dx b) ò ln( x - x)dx 2
c) ò ( x - 2)e2 x dx
0 2 0
p/2 ln 5 e
dx
d) ò (esin x + cos x ) cos x dx e) ò f) ò x 2 ln 2 x dx
x -x
0 ln 3 e + 2e -3 1
e 1 1
x3 + 1 dx
g) ò x ln xdx h) ò ( x 2 + 1)e x dx i) ò x
1 0 0 1+ e
2 1 2
x 2e x 2 ln(1 + x )
k) ò dx l) ò (4 x - 2 x - 1)e2 x dx m) ò dx
2
0 ( x + 2) 0 1 x2
p/2 e 1
ln x
o) ò e3 x sin 5 x dx p) ò dx q) ò x ln(1 + x 2 )dx
2
0 1 x 0
e e3
3 - 2 ln x ln 2 x
e
1 + 3 ln x . ln x
r) ò x 1 + 2 ln x
dx s) ò x
dx t) òx ln x + 1
dx
1 1 1
Baøi 5. Tính dieän tích caùc hình phaúng giôùi haïn bôûi caùc ñöôøng sau:
4
a) y = x 3 - 3 x + 1, y = 0, x = 0, x = -1 b) y = , y = 0, x = -2, x = 1
2-x
1 9
c) y = - x 4 + 2 x 2 + , y = 0 d) y = e x , y = 2, x = 1
4 4
1 1
e) y = x - 1 + , y = 0, x = 2, x = 4 f) y = x 2 - 2 x , y = - x 2 + 4 x
2 x -1
2x +1 -x2 + x
g) y = , y = 0, x = 0 h) y = , y=0
x +1 x +1
x2 + 3x - 2
m) y = , tieäm caän xieân, x = 0, x = 1
x +1
x2 + x - 2
n) y = , y = 0, tieáp tuyeán veõ töø goác toaï ñoä
x +1
o) y = x 3 + 3 x 2 + 3 x + 1 , tieáp tuyeán taïi giao ñieåm cuûa (C) vôùi truïc tung.
1 3
p) y = x - 3 x , tieáp tuyeán taïi ñieåm M thuoäc ñoà thò coù hoaønh ñoä x = 2 3 .
4
Baøi 6. Tính theå tích caùc vaät theå troøn xoay sinh ra khi quay hình phaúng giôùi haïn bôûi caùc
ñöôøng sau quanh truïc:
a) y = x , y = 0, x = 3; Ox b) y = x ln x , y = 0, x = 1, x = e; Ox
c) y = xe x , y = 0, x = 1; Ox d) y = 4 - x 2 , y = x 2 + 2; Ox
e) y 2 = 4 - x , x = 0; Oy f) x = ye y , x = 0, y = 1; Oy
Chaân thaønh caûm ôn caùc baïn ñoàng nghieäp vaø caùc em hoïc sinh ñaõ ñoïc taäp taøi lieäu naøy.
transitung_tv@yahoo.com
Trang 101