You are on page 1of 25

TRAÀN SÓ TUØNG

---- ›š & ›š ----

BAØI TAÄP GIAÛI TÍCH 12

TAÄP 3

OÂN THI TOÁT NGHIEÄP THPT & ÑAÏI HOÏC

Naêm 2009
Nguyeân haøm – Tích phaân Traàn Só Tuøng

CHÖÔNG III
NGUYEÂN HAØM, TÍCH PHAÂN VAØ ÖÙNG DUÏNG

I. NGUYEÂN HAØM

1. Khaùi nieäm nguyeân haøm


· Cho haøm soá f xaùc ñònh treân K. Haøm soá F ñgl nguyeân haøm cuûa f treân K neáu:
F '( x ) = f ( x ) , "x Î K
· Neáu F(x) laø moät nguyeân haøm cuûa f(x) treân K thì hoï nguyeân haøm cuûa f(x) treân K laø:
ò f ( x )dx = F ( x ) + C , C Î R.
· Moïi haøm soá f(x) lieân tuïc treân K ñeàu coù nguyeân haøm treân K.
2. Tính chaát
· ò f '( x )dx = f ( x ) + C · ò [ f ( x ) ± g( x )]dx = ò f ( x )dx ± ò g( x )dx
· ò kf ( x )dx = k ò f ( x )dx (k ¹ 0)
3. Nguyeân haøm cuûa moät soá haøm soá thöôøng gaëp
· ò 0dx = C ax
· ò a x dx = + C (0 < a ¹ 1)
· ò dx = x + C ln a
· ò cos xdx = sin x + C
xa +1
· ò xa dx = + C, (a ¹ -1) · ò sin xdx = - cos x + C
a +1
1 1
· ò x dx = ln x + C · ò dx = tan x + C
cos2 x
· ò e x dx = e x + C 1
· ò dx = - cot x + C
sin 2 x
1 1
· ò cos(ax + b)dx = sin(ax + b) + C (a ¹ 0) · ò eax + b dx = eax +b + C , (a ¹ 0)
a a
1 1 1
· ò sin(ax + b)dx = - cos(ax + b) + C (a ¹ 0) · ò dx = ln ax + b + C
a ax + b a

4. Phöông phaùp tính nguyeân haøm


a) Phöông phaùp ñoåi bieán soá
Neáu ò f (u)du = F (u) + C vaø u = u( x ) coù ñaïo haøm lieân tuïc thì:

ò f [u( x )] .u '( x )dx = F [ u( x )] + C


b) Phöông phaùp tính nguyeân haøm töøng phaàn
Neáu u, v laø hai haøm soá coù ñaïo haøm lieân tuïc treân K thì:
ò udv = uv - ò vdu

Trang 78
Traàn Só Tuøng Nguyeân haøm – Tích phaân
VAÁN ÑEÀ 1: Tính nguyeân haøm baèng caùch söû duïng baûng nguyeân haøm
Bieán ñoåi bieåu thöùc haøm soá ñeå söû duïng ñöôïc baûng caùc nguyeân haøm cô baûn.
Chuù yù: Ñeå söû duïng phöông phaùp naøy caàn phaûi:
– Naém vöõng baûng caùc nguyeân haøm.
– Naém vöõng pheùp tính vi phaân.

Baøi 1. Tìm nguyeân haøm cuûa caùc haøm soá sau:


2 1 2x4 + 3 x -1
a) f ( x ) = x – 3 x + b) f ( x ) = c) f ( x ) =
x x 2
x2
( x 2 - 1)2 1 2
d) f ( x ) = e) f ( x ) = x + 3 x + 4 x f) f ( x ) = -
2 3
x x x
x
g) f ( x ) = 2 sin 2 h) f ( x ) = tan 2 x i) f ( x ) = cos2 x
2
1 cos 2 x
k) f ( x ) = l) f ( x ) = m) f ( x ) = 2sin 3 x cos 2 x
sin 2 x.cos2 x sin 2 x.cos2 x
x( x
æ e- x ö
n) f ( x ) = e e – 1) x
o) f ( x ) = e çç 2 + ÷ p) f ( x ) = e3 x +1
2 ÷
è cos x ø
Baøi 2. Tìm nguyeân haøm F(x) cuûa haøm soá f(x) thoaû ñieàu kieän cho tröôùc:
a) f ( x ) = x 3 - 4 x + 5; F (1) = 3 b) f ( x ) = 3 - 5 cos x; F (p ) = 2
3 - 5x2 x2 + 1 3
c) f ( x ) = ; F ( e) = 1 d) f ( x ) = ; F (1) =
x x 2
x3 - 1 1
e) f (x )= ; F (-2) = 0 f) f ( x ) = x x + ; F (1) = -2
x2 x
æp ö 3x 4 - 2 x 3 + 5
g) f ( x ) = sin 2 x.cos x; F 'ç ÷ = 0 h) f ( x ) = ; F (1) = 2
è3ø x2
x3 + 3x 3 + 3x - 7 x æp ö p
i) f ( x ) = ; F (0) = 8 k) f ( x ) == sin 2 ; Fç ÷ =
( x + 1) 2 2 è2ø 4
Baøi 3. Cho haøm soá g(x). Tìm nguyeân haøm F(x) cuûa haøm soá f(x) thoaû ñieàu kieän cho tröôùc:
æp ö
a) g( x ) = x cos x + x 2 ; f ( x ) = x sin x; Fç ÷ = 3
è2ø
b) g( x ) = x sin x + x 2 ; f ( x ) = x cos x; F (p ) = 0
c) g( x ) = x ln x + x 2 ; f ( x ) = ln x; F (2) = -2
Baøi 4. Chöùng minh F(x) laø moät nguyeân haøm cuûa haøm soá f(x):
ïì F ( x ) = (4 x - 5)e x ïì F ( x ) = tan 4 x + 3 x - 5
a) í x
b) í 5 3
ïî f ( x ) = (4 x - 1)e ïî f ( x ) = 4 tan x + 4 tan x + 3
ì æ x2 + 4 ö ì x2 - x 2 + 1
ï F ( x ) = ln çç ÷÷ ï F ( x ) = ln
c) í
ï è x2 + 3 ø d) í
ï x2 + x 2 + 1
-2 x 2
ï f (x) = ï f ( x ) = 2 2( x - 1)
ïî ( x 2 + 4)( x 2 + 3) ïî x4 +1

Trang 79
Nguyeân haøm – Tích phaân Traàn Só Tuøng
Baøi 5. Tìm ñieàu kieän ñeå F(x) laø moät nguyeân haøm cuûa haøm soá f(x):
ì F ( x ) = ln x 2 - mx + 5
ìï F ( x ) = mx 3 + (3m + 2) x 2 - 4 x + 3 ï
a) í 2
. Tìm m. b) í 2x + 3 . Tìm m.
ïî f ( x ) = 3 x + 10 x - 4 ï f (x) = 2
î x + 3x + 5
ìï F ( x ) = (ax 2 + bx + c) x 2 - 4 x ìï F ( x ) = (ax 2 + bx + c)e x
c) í . Tìm a, b, c. d) í x
. Tìm a, b, c.
ïî f ( x ) = ( x - 2) x 2 - 4 x ïî f ( x ) = ( x - 3)e
ìï F ( x ) = (ax 2 + bx + c)e-2 x ìï F ( x ) = (ax 2 + bx + c)e- x
e) í 2 -2 x
. Tìm a, b, c. f) í 2 -x
. Tìm a, b, c.
ïî f ( x ) = -(2 x - 8x + 7)e ïî f ( x ) = ( x - 3 x + 2)e
ì b c
ï
g) í F ( x ) = (a + 1)sin x + 2 sin 2 x + 3 sin 3 x . Tìm a, b, c.
ïî f ( x ) = cos x
ì F ( x ) = (ax 2 + bx + c) 2 x - 3
ï
h) í 20 x 2 - 30 x + 7 . Tìm a, b, c.
ï f ( x ) =
î 2x - 3

VAÁN ÑEÀ 2: Tính nguyeân haøm ò f ( x )dx baèng phöông phaùp ñoåi bieán soá
· Daïng 1: Neáu f(x) coù daïng: f(x) = g [ u( x )] .u '( x ) thì ta ñaët t = u( x ) Þ dt = u '( x )dx .
Khi ñoù: ò f ( x )dx = ò g(t )dt , trong ñoù ò g(t )dt deã daøng tìm ñöôïc.

Chuù yù: Sau khi tính ò g(t )dt theo t, ta phaûi thay laïi t = u(x).

· Daïng 2: Thöôøng gaëp ôû caùc tröôøng hôïp sau:


f(x) coù chöùa Caùch ñoåi bieán
p p
x = a sin t, - £t£
a2 - x 2 2 2
hoaëc x = a cos t , 0£t £p
p p
x = a tan t, - <t<
a2 + x 2 2 2
hoaëc x = a cot t, 0<t <p

Baøi 1. Tính caùc nguyeân haøm sau (ñoåi bieán soá daïng 1):
dx
a) ò (5 x - 1)dx b) ò c) ò 5 - 2xdx
(3 - 2 x )5
x
d) ò (2 x 2 + 1)7 xdx e) ò ( x 3 + 5)4 x 2 dx f) ò dx
2
x +5
3x 2 dx
g) ò x 2 + 1. xdx h) ò dx i) ò
5 + 2 x3 x (1 + x )2
sin x tan xdx
k) ò sin 4 x cos xdx l) ò dx m) ò
cos5 x cos2 x

Trang 80
Traàn Só Tuøng Nguyeân haøm – Tích phaân

e x dx 2
+1 e x
n) ò o) ò x.e x dx p) ò dx
x
e -3 x
ln3 x dx etan x
q) ò x dx r) ò s) ò dx
ex + 1 cos2 x
Baøi 2. Tính caùc nguyeân haøm sau (ñoåi bieán soá daïng 2):
dx dx
a) ò b) ò c) ò 1 - x 2 .dx
(1 - x 2 )3 (1 + x 2 )3
dx dx
d) ò e) ò x 2 1 - x 2 .dx f) ò
4 - x2 1 + x2
x 2 dx dx
g) ò h) ò i) ò x 3 x 2 + 1.dx
2
1 - x2 x + x +1

VAÁN ÑEÀ 3: Tính nguyeân haøm baèng phöông phaùp tính nguyeân haøm töøng phaàn
Vôùi P(x) laø ña thöùc cuûa x, ta thöôøng gaëp caùc daïng sau:

ò P( x ).e
x
dx ò P( x ).cos xdx ò P( x ).sin xdx ò P( x ).ln xdx
u P(x) P(x) P(x) lnx
dv x
e dx cos xdx sin xdx P(x)

Baøi 1. Tính caùc nguyeân haøm sau:


a) ò x.sin xdx b) ò x cos xdx c) ò ( x 2 + 5)sin xdx

d) ò ( x 2 + 2 x + 3) cos xdx e) ò x sin 2 xdx f) ò x cos 2 xdx


2
g) ò x.e x dx h) ò x 3e x dx i) ò ln xdx

k) ò x ln xdx l) ò ln 2 xdx m) ò ln( x 2 + 1)dx

n) ò x tan 2 xdx o) ò x 2 cos2 xdx p) ò x 2 cos 2 xdx

q) ò x ln(1 + x 2 )dx r) ò x.2 x dx s) ò x lg xdx


Baøi 2. Tính caùc nguyeân haøm sau:
x ln xdx
a) ò e dx b) ò c) ò sin x dx
x
d) ò cos x dx e) ò x.sin x dx f) ò sin 3 xdx
ln(ln x )
g) ò dx h) ò sin(ln x )dx i) ò cos(ln x )dx
x
Baøi 3. Tính caùc nguyeân haøm sau:
a) ò e x .cos xdx b) ò e x (1 + tan x + tan 2 x )dx c) ò e x .sin 2 xdx
ln(cos x ) ln(1 + x ) x
d) ò dx e) ò dx f) ò dx
2 2
cos x x cos2 x

Trang 81
Nguyeân haøm – Tích phaân Traàn Só Tuøng

g)
(
x ln x + x 2 + 1 )dx h)
x3
dx
æ ln x ö
i) ò ç
2

ò ò ÷ dx
x2 + 1 1 + x2 è x ø

VAÁN ÑEÀ 4: Tính nguyeân haøm baèng phöông phaùp duøng nguyeân haøm phuï
Ñeå xaùc ñònh nguyeân haøm cuûa haøm soá f(x), ta caàn tìm moät haøm g(x) sao cho nguyeân haøm cuûa
caùc haøm soá f(x) ± g(x) deã xaùc ñònh hôn so vôùi f(x). Töø ñoù suy ra nguyeân haøm cuûa f(x).
Böôùc 1: Tìm haøm g(x).
Böôùc 2: Xaùc ñònh nguyeân haøm cuûa caùc haøm soá f(x) ± g(x), töùc laø:
ì F ( x ) + G( x ) = A( x ) + C1
í F ( x ) - G( x ) = B( x ) + C (*)
î 2
1
Böôùc 3: Töø heä (*), ta suy ra F ( x ) = [ A( x ) + B( x )] + C laø nguyeân haøm cuûa f(x).
2

Baøi 1. Tính caùc nguyeân haøm sau:


sin x cos x sin x
a) ò sin x - cos x dx b) ò sin x - cos x dx c) ò sin x + cos x dx
cos x sin 4 x cos4 x
d) ò sin x + cos x dx e) ò dx f) ò dx
sin 4 x + cos 4 x sin 4 x + cos 4 x
ex
g) ò 2 sin 2 x.sin 2 xdx h) ò 2 cos2 x.sin 2 xdx i) ò dx
e x - e- x
e- x ex e- x
k) ò dx l) ò dx m) ò dx
e x - e- x e x + e- x e x + e- x

VAÁN ÑEÀ 5: Tính nguyeân haøm cuûa moät soá haøm soá thöôøng gaëp
P( x )
1. f(x) laø haøm höõu tæ: f ( x ) =
Q( x )
– Neáu baäc cuûa P(x) ³ baäc cuûa Q(x) thì ta thöïc hieän pheùp chia ña thöùc.
– Neáu baäc cuûa P(x) < baäc cuûa Q(x) vaø Q(x) coù daïng tích nhieàu nhaân töû thì ta phaân
tích f(x) thaønh toång cuûa nhieàu phaân thöùc (baèng phöông phaùp heä soá baát ñònh).
1 A B
Chaúng haïn: = +
( x - a)( x - b) x - a x - b
1 A Bx + C
= + , vôùi D = b2 - 4 ac < 0
( x - m)(ax + bx + c)2 x - m ax + bx + c
2

1 A B C D
= + + +
2
( x - a ) ( x - b) 2 x - a ( x - a)2 x - b ( x - b )2
2. f(x) laø haøm voâ tæ
æ ax + b ö ax + b
+ f(x) = R ç x, m ÷ ® ñaët t=m
è cx + d ø cx + d
æ 1 ö
+ f(x) = R ç ® ñaët t = x+a + x+b
ç ( x + a)( x + b) ÷÷
è ø
Trang 82
Traàn Só Tuøng Nguyeân haøm – Tích phaân
· f(x) laø haøm löôïng giaùc
Ta söû duïng caùc pheùp bieán ñoåi löôïng giaùc thích hôïp ñeå ñöa veà caùc nguyeân haøm cô
baûn. Chaúng haïn:
1 1 sin [( x + a) - ( x + b)] æ sin( a - b) ö
+ = . , ç söû duïng 1 = ÷
sin( x + a).sin( x + b) sin(a - b) sin( x + a).sin( x + b) è sin( a - b) ø
1 1 sin [( x + a) - ( x + b)] æ sin( a - b) ö
+ = . , ç söû duïng 1 = ÷
cos( x + a).cos( x + b) sin(a - b) cos( x + a).cos( x + b ) è sin( a - b) ø
1 1 cos [( x + a) - ( x + b)] æ cos(a - b) ö
+ = . , ç söû duïng 1 = ÷
sin( x + a).cos( x + b) cos(a - b ) sin( x + a ).cos( x + b ) è cos(a - b) ø
+ Neáu R(- sin x, cos x ) = - R(sin x, cos x ) thì ñaët t = cosx
+ Neáu R(sin x , - cos x ) = - R(sin x, cos x ) thì ñaët t = sinx
+ Neáu R(- sin x, - cos x ) = - R(sin x, cos x ) thì ñaët t = tanx (hoaëc t = cotx)

Baøi 1. Tính caùc nguyeân haøm sau:


dx dx x2 + 1
a) ò x( x + 1) b) ò ( x + 1)(2 x - 3) c) ò 2 dx
x -1
dx dx dx
d) ò e) ò f) ò
x 2 - 7 x + 10 x2 - 6 x + 9 x2 - 4
x x x3
g) ò dx h) ò dx i) ò dx
( x + 1)(2 x + 1) 2 x2 - 3x - 2 x2 - 3x + 2
dx dx x
k) ò l) ò m) ò dx
x ( x 2 + 1) 1 + x3 x3 - 1
Baøi 2. Tính caùc nguyeân haøm sau:
1 x +1 1
a) ò dx b) òx dx c) ò 1 + 3 x + 1dx
1+ x +1 x -2
1 x x
d) ò dx e) ò dx f) ò x( x + 1)dx
4 3
x+ x x- x
dx 1 - x dx 1 - x dx
g) ò h) ò i) ò 3 1+ x
x + 3 x + 24 x 1+ x x x
dx dx dx
k) ò3 l) ò m) ò
(2 x + 1)2 - 2 x + 1 x2 - 5x + 6 x2 + 6 x + 8
Baøi 3. Tính caùc nguyeân haøm sau:
a) ò sin 2 x sin 5 xdx b) ò cos x sin 3 xdx c) ò (tan 2 x + tan 4 x )dx
cos 2 x dx dx
d) ò 1 + sin x cos x dx e) ò 2 sin x + 1 f) ò cos x
1 - sin x sin 3 x dx
g) ò cos x dx h) ò cos x dx i) ò æ pö
cos x cos ç x + ÷
è 4ø
k) ò cos x cos 2 x cos3 xdx l) ò cos3 xdx m) ò sin 4 xdx

Trang 83
Nguyeân haøm – Tích phaân Traàn Só Tuøng

CHÖÔNG III
NGUYEÂN HAØM, TÍCH PHAÂN VAØ ÖÙNG DUÏNG

II. TÍCH PHAÂN

1. Khaùi nieäm tích phaân


· Cho haøm soá f lieân tuïc treân K vaø a, b Î K. Neáu F laø moät nguyeân haøm cuûa f treân K thì:
b
F(b) – F(a) ñgl tích phaân cuûa f töø a ñeán b vaø kí hieäu laø ò f ( x )dx .
a
b
ò f ( x )dx = F (b) - F (a)
a
· Ñoái vôùi bieán soá laáy tích phaân, ta coù theå choïn baát kì moät chöõ khaùc thay cho x, töùc laø:
b b b
ò f ( x )dx = ò f (t )dt = ò f (u)du = ... = F (b) - F (a )
a a a
· YÙ nghóa hình hoïc: Neáu haøm soá y = f(x) lieân tuïc vaø khoâng aâm treân ñoaïn [a; b] thì
dieän tích S cuûa hình thang cong giôùi haïn bôûi ñoà thò cuûa y = f(x), truïc Ox vaø hai ñöôøng
b
thaúng x = a, x = b laø: S = ò f ( x )dx
a
2. Tính chaát cuûa tích phaân
0 b a b b
· ò f ( x )dx = 0 · ò f ( x )dx = - ò f ( x )dx · ò kf ( x )dx = k ò f ( x )dx (k: const)
0 a b a a
b b b b c b
· ò [ f ( x ) ± g( x )]dx = ò f ( x )dx ± ò g( x )dx · ò f ( x )dx = ò f ( x )dx + ò f ( x )dx
a a a a a c
b
· Neáu f(x) ³ 0 treân [a; b] thì ò f ( x )dx ³ 0
a
b b
· Neáu f(x) ³ g(x) treân [a; b] thì ò f ( x )dx ³ ò g( x )dx
a a
3. Phöông phaùp tính tích phaân
a) Phöông phaùp ñoåi bieán soá
b u( b)
ò f [u( x )] .u '( x )dx = ò f (u)du
a u(a)
trong ñoù: u = u(x) coù ñaïo haøm lieân tuïc treân K, y = f(u) lieân tuïc vaø haøm hôïp f[u(x)]
xaùc ñònh treân K, a, b Î K.
b) Phöông phaùp tích phaân töøng phaàn
Neáu u, v laø hai haøm soá coù ñaïo haøm lieân tuïc treân K, a, b Î K thì:
b b
b
ò udv = uv a - ò vdu
a a

Trang 84
Traàn Só Tuøng Nguyeân haøm – Tích phaân
Chuù yù: – Caàn xem laïi caùc phöông phaùp tìm nguyeân haøm.
b
– Trong phöông phaùp tích phaân töøng phaàn, ta caàn choïn sao cho ò vdu deã tính
a
b
hôn ò udv .
a

VAÁN ÑEÀ 1: Tính tích phaân baèng caùch söû duïng baûng nguyeân haøm
Bieán ñoåi bieåu thöùc haøm soá ñeå söû duïng ñöôïc baûng caùc nguyeân haøm cô baûn. Tìm nguyeân
haøm F(x) cuûa f(x), roài söû duïng tröïc tieáp ñònh nghóa tích phaân:
b
ò f ( x )dx = F (b) - F (a)
a

Chuù yù: Ñeå söû duïng phöông phaùp naøy caàn phaûi:
– Naém vöõng baûng caùc nguyeân haøm.
– Naém vöõng pheùp tính vi phaân.

Baøi 1. Tính caùc tích phaân sau:


2 2 2
3 x -1
a) ò ( x + 2 x + 1)dx b) ò ( x 2 + + e 3 x +1 )dx c) ò
3
dx
1 1
x 1 x2
2
x
-1
(x 4
+4 )2 e
1 1
+ x 2 )dx
d) ò 2
+2
dx e) ò x2
dx f) ò ( x + +
x x2
-1 x -2 1
2 2
ò( )
4
g) ò ( x + 1)( x - x + 1)dx h) ò ( x 2 + x x + 3 x )dx i) x + 23 x - 44 x dx
1 1 1

2 e2 8æ ö
x2 - 2 x 2 x + 5 - 7x 1
k) ò dx l) ò dx m) ò ç 4 x - ÷dx
x3 x ç 3 ÷
1 1 1è 3 x2 ø
Baøi 2. Tính caùc tích phaân sau:
2 5 2
dx
a) ò x + 1dx b) ò c) ò ( x 2 + x x + 3 x )dx
1 2 x+2 + x-2 1
2
2 xdx 2 3x 4
d) ò0 dx e) ò0 3 dx f) ò0 x x 2 + 9dx
1 - x2 1 + x3
Baøi 3. Tính caùc tích phaân sau:
p p
p
p 2 6
a) ò sin(2 x +
6
)dx b) ò (2 sin x + 3cosx + x )dx c) ò ( sin 3 x + cos 2 x ) dx
0 p 0
3
p p p
4 tan x .dx 3 4
2 2
d) ò e) ò 3 tan x dx f) ò (2 cot x + 5) dx
2
0 cos x p p
4 6

Trang 85
Nguyeân haøm – Tích phaân Traàn Só Tuøng
p p p
2 dx 2 1 - cos x 2
2
g) ò 1 + sin x h) ò 1 + cos x dx i) ò sin x.cos2 xdx
0 0 0
p p p p
3 2 sin( - x ) 4
k) (tan x - cot x )2 dx l) 4 m) 4
ò ò p
dx ò cos x dx
-
p -p sin( + x ) 0
6 2 4
Baøi 4. Tính caùc tích phaân sau:
1 x 2
e - e- x ( x + 1).dx 1e
2x
-4
a) ò dx b) ò c) ò0 dx
x -x 2 x
0e +e 1 x + x ln x e +2
ln 2 ex 2 x e- x 1e
x
d) ò0 dx e) ò e (1 - )dx f) ò0 dx
1 x
ex + 1 2x
p x
2 e cos x 4e e 1 + ln x
g) ò sin xdx h) ò1 dx i) ò1 dx
0 x
x
1
e ln x 1 2 1
k) ò1 dx l) ò0 xe x dx m) ò dx
x 0 1+ e
x

VAÁN ÑEÀ 2: Tính tích phaân baèng phöông phaùp ñoåi bieán soá
b
Daïng 1: Giaû söû ta caàn tính ò g( x )dx .
a
b u( b )
Neáu vieát ñöôïc g(x) döôùi daïng: g( x ) = f [ u( x )] .u '( x ) thì ò g( x )dx = ò f (u)du
a u( a )
b
Daïng 2: Giaû söû ta caàn tính ò f ( x )dx .
a
Ñaët x = x(t) (t Î K) vaø a, b Î K thoaû maõn a = x(a), b = x(b)
b b b
thì ò f ( x )dx = ò f [ x(t )] x '(t )dt = ò g(t )dt ( g(t) = f [ x (t )] .x '(t ))
a a a
Daïng 2 thöôøng gaëp ôû caùc tröôøng hôïp sau:
f(x) coù chöùa Caùch ñoåi bieán
p p
x = a sin t, - £t£
a2 - x 2 2 2
hoaëc x = a cos t , 0£t £p
p p
x = a tan t, - <t<
a2 + x 2 2 2
hoaëc x = a cot t, 0<t <p
a é p pù
x= , t Î ê - ; ú \ {0}
sin t ë 2 2û
x 2 - a2
a ìp ü
hoaëc x= , t Î [ 0; p ] \ í ý
cos t î2þ

Trang 86
Traàn Só Tuøng Nguyeân haøm – Tích phaân
Baøi 1. Tính caùc tích phaân sau (ñoåi bieán soá daïng 1):
1 1 1
x3 x5
a) ò x(1 - x) dx b) ò0 (1 + x 2 ) 3 c) ò0 x 2 + 1 dx
19

0
1 1 1
xdx
d) ò e) ò x 1 - x 2 dx f) ò x 3 1 - x 2 dx
0 2x + 1 0 0
ln 2
ex
2 3 3
dx x + 2x
5 3
g) ò x x2 + 4
h) ò 1+ x2
dx i) ò
1 + ex
dx
5 0 0
ln 3 x
e dx
e e
2 + ln x dx 1 + 3 ln x ln x
k) ò l) ò m) ò dx
( e + 1)
0 x
3 1
2x 1
x

p p p
2 2 3 6
sin 2 x cos x. sin x sin 2 x
n) ò
0 cos 2 x + 4 sin 2 x
dx o) ò
0 1 + sin x
2
dx p) ò 2 sin
0
2
x + cos 2 x
dx

Baøi 2. Tính caùc tích phaân sau (ñoåi bieán soá daïng 2):
1
1 2
2
dx x 2 dx
a) ò b) ò c) òx 4 - x 2 dx
2

0 1- x 2
0 4-x 2
1
3 1 1
dx dx xdx
d) òx
0
2
+3
e) ò (x
0
2
+ 1)( x 2 + 2)
f) òx
0
4
+ x2 +1
0
dx
2 1
x2 -1 dx
g) ò h) ò dx i) ò
-1 x2 + 2x + 2 1 x3 0 (1 + x ) 2 5

2 2
2
3
dx 2 x2
k) ò l) ò dx m) ò x 2 x - x 2 dx
2 x x2 - 1 0 1 - x2 0

VAÁN ÑEÀ 3: Tính tích phaân baèng phöông phaùp tích phaân töøng phaàn
Vôùi P(x) laø ña thöùc cuûa x, ta thöôøng gaëp caùc daïng sau:
b b b b
x
ò P( x ).e dx ò P( x ).cos xdx ò P( x ).sin xdx ò P( x ).l n xdx
a a a a
u P(x) P(x) P(x) lnx
dv e x dx cos xdx sin xdx P(x)

Baøi 1. Tính caùc tích phaân sau:


p p
4 2 2p
a) ò x sin 2 xdx b) ò ( x + sin x) cos xdx c) òx
2 2
cos xdx
0 0 0

p2 p
4 3 1
d) ò x co s x dx e) ò x tan 2 xdx f) ò ( x - 2)e 2 x dx
0 p 0
4

Trang 87
Nguyeân haøm – Tích phaân Traàn Só Tuøng
ln 2 e 3
g) ò xe dx h) ò x ln xdx i) ò ln( x 2 - x)dx
x

0 1 2
p p
2 2 e
k) ò e 3 x sin 5 xdx l) ò e cos x sin 2 xdx m) ò ln 3 xdx
0 0 1
e e 0
ln x
o) òx p) ò q) ò x (e + 3 x + 1)dx
3
ln 2 xdx 2
dx 2x

1 1 x -1
e

VAÁN ÑEÀ 4: Tính tích phaân caùc haøm soá coù chöùa giaù trò tuyeät ñoái
Ñeå tính tích phaân cuûa haøm soá f(x) coù chöùa daáu GTTÑ, ta caàn xeùt daáu f(x) roài söû duïng coâng
thöùc phaân ñoaïn ñeå tính tích phaân treân töøng ñoaïn nhoû.

Baøi 1. Tính caùc tích phaân sau:


2 2 2
a) ò x - 2 dx b) ò x 2 - x dx c) òx + 2 x - 3 dx
2

0 0 0
3 5 3
d) ò x 2 - 1 dx e) ò ( x + 2 - x - 2 )dx f) ò2
x
- 4 dx
-3 -2 0
4 3 1
g) ò x 2 - 6 x + 9dx h) ò x 3 - 4 x 2 + 4 x dx i) ò 4 - x dx
1 0 -1
Baøi 2. Tính caùc tích phaân sau:
p
2p p 2
a) ò 1 - cos 2 x dx b) ò 1 - sin 2 x .dx c) ò sin x dx
0 0 p
-
2
p 2p p
d) ò 1 - sin xdx e) ò 1 + cos xdx f) ò 1 + cos 2xdx
-p 0 0
p p
3 3 2p
g) ò tan 2 x + cot 2 x - 2 dx h) ò cos x cos x - cos3 xdx i) ò 1 + sin xdx
p p 0
-
6 2

VAÁN ÑEÀ 5: Tính tích phaân caùc haøm soá höõu tæ


Xem laïi caùch tìm nguyeân haøm cuûa caùc haøm soá höõu tæ.

Baøi 1. Tính caùc tích phaân sau:


3 1 3
dx dx x 3 dx
a) ò1 x + x 3 b) ò0 x 2 - 5x + 6 c) ò0 x 2 + 2x + 1
1 3 4
x x 2 dx dx
d) ò (1 + 2 x )
0
3
dx e) ò2 (1 - x )9 f) òx
1
2
(1 + x)
4
dx
1
(4 x + 11)dx 1
x3 + x + 1
g) ò2 x(x - 1) h) òx 2
+ 5x + 6
i) ò x + 1 dx
0 0

Trang 88
Traàn Só Tuøng Nguyeân haøm – Tích phaân
0 3 1
2 x3 - 6 x2 + 9x + 9 3x2 + 3x + 3 x2
k) ò dx l) ò dx m) ò dx
-1 x2 - 3x + 2 2 x3 - 3x + 2 0 (3 x + 1)
3

Baøi 2. Tính caùc tích phaân sau:


2
a) ò 2
dx
3
(3x 2
+2 ) 2
x3 + 2x 2 + 4x + 9
0 x - 2x + 2
b) ò
0 x +1
2
dx c) ò
0 x2 + 4
dx

1 1 1
1 x3 + x + 1 x
d) ò dx e) ò dx f) ò dx
2 2 2 4
0 ( x + 2) ( x + 3) 0 x +1 0 1+ x
2 2 3
1 1 - x 2008 4
x
g) ò dx h) ò dx i) ò dx
4 2008 2
1 x(1 + x ) 1 x (1 + x ) 2 (x - 1)2
2 2 1
1 1 - x2 2 - x4
k) ò dx l) ò dx m) ò dx
2 4 2
0 4+ x 1 1+ x 0 1+ x

VAÁN ÑEÀ 6: Tính tích phaân caùc haøm soá voâ tæ


Xem laïi caùch tìm nguyeân haøm cuûa caùc haøm soá voâ tæ.

Baøi 1. Tính caùc tích phaân sau:


2 2 1 1
x3 dx
a) ò 0
x x 2 + 1dx b) ò x+
0 x2 +1
dx c) ò
0 x +1 + x
6
dx
2 2
x x4
d) ò1+ x -1
dx e) ò 2x +1+ 4x +1
f) ò x5 + 1
dx
1 2 0

10
dx
1 1
4x - 3
g) ò h) ò x x + 1dx i) ò2+
3 2
dx
5 x - 2 x -1 0 0 3x + 1
7
2 3 3
3
x +1 dx x 5 + x3
k) ò 3
3x + 1
dx l) ò 2
m) ò 2
dx
0 5 x x +4 0 1+ x
2 2
2 3 2
1+ x dx dx
n) ò dx o) ò p) ò
0
1- x x x2 - 1 1 x x3 + 1
2
Baøi 2. Tính caùc tích phaân sau:
1 3 1
x2 + 1 dx
a) ò x 2 1 + x 2 dx b) ò dx c) ò
0 1 x2 x2 + 1 0 (1 + x 2 )3
2 3 1
d) ò x 2 + 2008dx e) ò x 3 10 - x 2 dx f) ò 1 + x 2 dx
1 0 0
1 2 1
dx dx x 3 dx
g) ò h) ò i) ò
-1 1 + x + x2 + 1 1 x 2 + 2008 0 x + x2 + 1
2 2 5
2 2 2 4
dx x dx
k) ò l) ò m) ò 12 x - 4 x 2 - 8dx
0 (1 - x 2 )3 0 1 - x2 1

Trang 89
Nguyeân haøm – Tích phaân Traàn Só Tuøng
Baøi 3. Tính caùc tích phaân sau:
p p p
2 cos xdx 2 2 cos xdx
a) ò b) ò sin x cos x - cos2 xdx c) ò
0 7 + cos 2 x 0 0 2 + cos2 x
p p p
2 2 sin 2 x + sin x 3 cos xdx
6
d) ò 1 - cos3 x sin x cos5 xdx e) ò dx f) ò
0 0 1 + 3 cos x 0 2 + cos 2 x
p p p
2 cos xdx 3 tgx 2 sin 2 x + sin x
g) ò h) ò dx i) ò dx
0 1 + cos2 x p cos x 1 + cos2 x 0 1 + 3 cos x
4
Baøi 4. Tính caùc tích phaân sau:
ln 3 ln 2 e
dx e2 x dx 1 + 3 ln x ln x
a) ò b) ò c) ò dx
0 ex + 1 0 ex + 1 1
x
ln 3 0 ln 2
ln 2 x e x dx
d) ò dx e) ò x (e2 x + 3 x + 1)dx f) ò
ln 2 x ln x + 1 -1 0 (e x + 1)3
ln 3 1 ln 2
ex ex
g) ò dx h) ò dx i) ò e x - 1dx
0 (e x + 1) e x - 1 0 e x + e- x 0

VAÁN ÑEÀ 7: Tính tích phaân caùc haøm soá löôïng giaùc
Xem laïi caùch tìm nguyeân haøm cuûa caùc haøm soá löôïng giaùc.

Baøi 1. Tính caùc tích phaân sau:


p p p
4 4 2
sin x
a) ò sin 2 x. cos xdx b) ò tan xdx c) ò 1 + 3 cos x dx
0 0 0
p
2 p p
d) ò sin xdx 3
e) ò sin xdx 2
f) ò cos 2 3 x
0 0 0
p p p
2 2 2
2
g) ò sin x cos4 xdx h) ò sin 2 x cos 3 xdx i) ò sin
4
x cos5 xdx
0 0 0
p p p
2 2 3
3 cos x 2
sin 2 x cos x
k) ò (sin x + cos3 x )dx l) ò cos x + 1 dx m) ò dx
0 0 0
1 + cos x
p p p
4 3 3 dx
3 4
n) ò tan xdx o) ò tan xdx p) ò
0 p p sin x.cos3 x
4 4
p p
p /3
2 sin 3 x 2cos3 x dx
q) ò dx r) ò dx s) ò
0 1 + cos x 2
0
1 + cos x p /6 sin
4
x.cos x

Trang 90
Traàn Só Tuøng Nguyeân haøm – Tích phaân
Baøi 2. Tính caùc tích phaân sau:
p p p
2
1 + sin 2 x + cos 2 x
2 3
tan x
a) ò
0
1 - cos 3 x sin x cos 5 xdx b) ò
p sin x + cos x
dx c) ò cos x
p 1 + cos 2 x
dx
6 4
p p
2 p

ò (1 + sin x )
2
4
x + cos4 x )dx
3
d) ò cos 2 x(sin e) ò (tan x + e sin x cos x)dx f) 2
4
sin 2 xdx
0
0 0

p p p
3 4 3 3
sin x 1
g) ò sin x.ln(cos x )dx h) ò dx i) ò dx
2 2 5 2 2
0 0 (tan x + 1) .cos x p sin x + 9 cos x
-
3
Baøi 3. Tính caùc tích phaân sau:
p p p
2 1 2 dx 2 1
a) ò sin x dx b) ò 2 - cos x c) ò 2 + sin x dx
p 0 0
3
p p p
2 cos x 2 cos x 2 sin x
d) ò 1 + cos x dx e) ò 2 - cos x dx f) ò 2 + sin x dx
0 0 0
p p p
2 1 2 sin x - cos x + 1 4 dx
g) ò sin x + cos x + 1 dx h) ò dx i) ò
sin x + 2 cos x + 3 p
0
-
p 0 cos x cos( x + )
2 4
p p p
2 (1 - sin x ) cos x 3 dx 3 dx
k) ò dx l) ò m) ò
(1 + sin x )(2 - cos2 x ) p p
0 p sin x cos( x + ) p sin x sin( x + )
4 4 6 6
Baøi 4. Tính caùc tích phaân sau:
p p p
2 4 3
xdx x
a) ò (2 x - 1) cos xdx b) ò 1 + cos 2 x c) ò cos 2
dx
0 0 0 x
p p p
2 2 2
3 2 2 x +1
d) ò sin xdx e) òx cos xdx f) ò sin 2 x.e dx
0 0 0

p p
2 3 2
ln(sin x ) 2
g) ò cos(ln x )dx h) ò dx i) ò (2 x - 1) cos xdx
2
1 p cos x 0
6
p
p 4 p
2x 2 2 2
k) òe sin xdx l) ò x tan xdx m) ò x sin x cos xdx
0 0 0
p p p
2 2 4 4
dx
sin x
n) òe sin x cos3 xdx o) ò ln(1 + tan x )dx p) ò cos 4
0 0 0 x

Trang 91
Nguyeân haøm – Tích phaân Traàn Só Tuøng
VAÁN ÑEÀ 8: Tính tích phaân caùc haøm soá muõ vaø logarit
Söû duïng caùc pheùp toaùn veà luyõ thöøa vaø logarit. Xem laïi caùc phöông phaùp tìm nguyeân
haøm.

Baøi 1. Tính caùc tích phaân sau:


1
1
1 ln 2
e x dx dx
a) ò0 1 + e x b) ò e +5
x
c) ò x
dx
0 0e +4
ln 8 ln 2
e x
ln 8 1- ex
d) ò
ln 3 ex +1
dx e) ò ln 3
e x + 1.e 2 x dx f) ò
0 1+ ex
dx

2 2 1
1 e2 x e- x
g) ò dx h) ò dx i) ò dx
-x x -x
1 1- e 0 e +1 0e +1
e 1 ln 3
ln x e-2 x 1
k) ò dx l) ò dx m) ò dx
2 -x
1 x (ln x + 1) 0e +1 x
0 e +1
Baøi 2. Tính caùc tích phaân sau:
p
2 2 1
a) ò e x sin xdx b) ò xe dx
2x
c) ò xe
-x
dx
0 0 0
p
e
1 + ln 2 x
2 1
d) ò (e x + cos x) cos xdx e) ò x ln(1 + x )dx f) ò x
dx
0 0 1
e2 e3
ln x + ln(ln x ) ln(ln x )
e
æ ln x ö
g) ò dx h) ò çç + ln 2 x ÷÷dx i) ò dx
e
x 1 è x ln x + 1 ø e2
x
p
2 3 1
ln x ln(sin x ) ln( x + 1)
k) ò dx l) ò dx m) ò dx
1 x2 p cos2 x 0 x +1
6

VAÁN ÑEÀ 9: Moät soá tích phaân ñaëc bieät


Daïng 1. Tích phaân cuûa haøm soá chaün, haøm soá leû
a
· Neáu haøm soá f(x) lieân tuïc vaø laø haøm soá leû treân [-a; a] thì ò f ( x )dx = 0
-a
a a
· Neáu haøm soá f(x) lieân tuïc vaø laø haøm soá chaün treân [-a; a] thì ò f ( x )dx = 2 ò f ( x )dx
-a 0
Vì caùc tính chaát naøy khoâng coù trong phaàn lyù thuyeát cuûa SGK neân khi tính caùc tích phaân
coù daïng naøy ta coù theå chöùng minh nhö sau:
a 0 a æ 0 a ö
Böôùc 1: Phaân tích I = ò f ( x )dx = ò f ( x )dx + ò f ( x )dx ç J = ò f ( x )dx; K = ò f ( x )dx ÷
ç ÷
-a -a 0 è -a 0 ø
0
Böôùc 2: Tính tích phaân J = ò f ( x )dx baèng phöông phaùp ñoåi bieán. Ñaët t = – x.
-a
– Neáu f(x) laø haøm soá leû thì J = –K ÞI=J+K=0

Trang 92
Traàn Só Tuøng Nguyeân haøm – Tích phaân
– Neáu f(x) laø haøm soá chaün thì J = K Þ I = J + K = 2K
Daïng 2. Neáu f(x) lieân tuïc vaø laø haøm chaün treân R thì:
a a
f ( x)
ò dx = ò f ( x )dx (vôùi a Î R+ vaø a > 0)
x
-a a + 1 0
Ñeå chöùng minh tính chaát naøy, ta cuõng laøm töông töï nhö treân.
a
f ( x) 0
f (x) a
f (x ) æ 0
f ( x) a
f (x) ö
I= ò dx = ò dx + ò dx çJ = ò dx; K = ò dx ÷
a x
+ 1 a x
+ 1 a x
+ 1 ç a x
+ 1 a x
+ 1 ÷
-a -a 0 è -a 0 ø
Ñeå tính J ta cuõng ñaët: t = –x.
p p
é pù 2 2
Daïng 3. Neáu f(x) lieân tuïc treân ê 0; ú thì ò f (sin x )dx = ò f (cos x )dx
ë 2û 0 0
p
Ñeå chöùng minh tính chaát naøy ta ñaët: t=
-x
2
Daïng 4. Neáu f(x) lieân tuïc vaø f (a + b - x ) = f ( x ) hoaëc f (a + b - x ) = - f ( x )
thì ñaët: t=a+b–x
Ñaëc bieät, neáu a + b = p thì ñaët t=p–x
neáu a + b = 2p thì ñaët t = 2p – x
Daïng 5. Tính tích phaân baèng caùch söû duïng nguyeân haøm phuï
Ñeå xaùc ñònh nguyeân haøm cuûa haøm soá f(x) ta caàn tìm moät haøm g(x) sao cho nguyeân haøm
cuûa caùc haøm soá f(x) ± g(x) deã xaùc ñònh hôn so vôùi f(x). Töø ñoù suy ra nguyeân haøm cuûa
f(x). Ta thöïc hieän caùc böôùc nhö sau:
Böôùc 1: Tìm haøm g(x).
Böôùc 2: Xaùc ñònh nguyeân haøm cuûa caùc haøm soá f(x) ± g(x), töùc laø:
ì F ( x ) + G( x ) = A( x ) + C1
í F ( x ) - G( x ) = B( x ) + C (*)
î 2
1
Böôùc 3: Töø heä (*), ta suy ra F ( x ) = [ A( x ) + B( x )] + C laø nguyeân haøm cuûa f(x).
2

Baøi 1. Tính caùc tích phaân sau (daïng 1):


p p 1
4 7 5 3 2 2
x - x + x - x +1 æ 1- x ö
a) ò dx b) ò cos x ln( x + 1 + x 2 )dx c) ò cos x.ln ç ÷dx
p cos x4
p 1 è 1+ x ø
- - -
4 2 2

( )
1 1 x dx 1
x 4 + sin x
d) ò ln x + 1 + x 2 dx e) ò f) ò dx
4
-1 -1 x - x2 + 1 -1 x2 + 1
p p p
2 5 2 2
sin x xdx x + cos x
g) ò dx h) ò i) ò dx
2
p 1 + cos x p 4 - sin x p 4 - sin 2 x
- - -
2 2 2
Baøi 2. Tính caùc tích phaân sau (daïng 2):
1 1 1
x4 1 - x2 dx
a) ò x dx b) ò dx c) ò
-1 2 + 1 -1 1+ 2 x
-1 (e
x
+ 1)( x 2 + 1)

Trang 93
Nguyeân haøm – Tích phaân Traàn Só Tuøng
1
p
sin 2 x dx
3
x2 +1
d) ò dx e) ò dx f) ò
x
-31 + 2
x
+ 1)( x 2 + 1)
x
-p 3 +1 -1 (4
p p p
6 6
2 sin x sin 3 x cos 5 x 4 sin x + cos x 2 x 2 sin 2 x
g) ò dx h) ò dx i) ò dx
p 1 + ex p 6x + 1 p 1 + 2x
- - -
2 4 2
Baøi 3. Tính caùc tích phaân sau (daïng 3):
p p p
2 n 2 7 2
cos x sin x sin x
a) ò dx (n Î N*) b) ò dx c) ò dx
n n 7 7
0 cos x + sin x 0 sin x + cos x 0 sin x + cos x
p p p
2009 4
2 sin x 2 cos x 2 sin 4 x
d) ò dx e) ò dx f) ò dx
sin 2009 x + cos 2009 x
0
4 4
0 cos x + sin x 0 cos4 x + sin 4 x
Baøi 4. Tính caùc tích phaân sau (daïng 4):
p
p p 2
x.sin x x + cos x æ 1 + sin x ö
a) ò dx b) ò dx c) ò ln çè 1 + cos x ÷ødx
0 4 - cos2 x 0 4 - sin 2 x 0
p
4 2p p
d) ò ln(1 + tan x )dx e) ò x.cos3 xdx f) ò x.sin
3
xdx
0 0 0
p p p
x x sin x x sin x
g) ò 1 + sin x dx h) ò 2 + cos x dx i) ò dx
2
0 0 0 1 + cos x
p
4 p p
x sin x 4
k) ò sin 4 x ln(1 + tan x )dx l) ò dx m) ò x sin x cos xdx
2
0 0 9 + 4 cos x 0
Baøi 5. Tính caùc tích phaân sau (daïng 5):
p p p
2 sin x 2 cos x 2 sin x
a) ò sin x - cos x dx b) ò sin x - cos x dx c) ò sin x + cos x dx
0 0 0
p p p
2 cos x 2 sin 4 x 2 cos4 x
d) ò dx e) ò dx f) ò dx
0
sin x + cos x 0 sin 4 x + cos4 x 0 sin 4 x + cos4 x
p p p
2 6 2 6 2
sin x cos x 2
g) ò dx h) ò dx i) ò 2 sin x.sin 2 xdx
6 6 6 6
0 sin x + cos x 0 sin x + cos x 0
p
1 1
2
2 ex e- x
k) ò 2 cos x.sin 2 xdx l) ò dx m) ò dx
x
0 -1 e - e- x -1 e
x
- e- x
1 1
ex e- x
n) ò dx o) ò dx
x
-1 e + e- x -1 e
x
+ e- x

Trang 94
Traàn Só Tuøng Nguyeân haøm – Tích phaân
VAÁN ÑEÀ 10: Thieát laäp coâng thöùc truy hoài
b
Giaû söû caàn tính tích phaân I n = ò f ( x , n)dx (n Î N) phuï thuoäc vaøo soá nguyeân döông n. Ta
a
thöôøng gaëp moät soá yeâu caàu sau:
· Thieát laäp moät coâng thöùc truy hoài, töùc laø bieåu dieãn In theo caùc In-k (1 £ k £ n).
· Chöùng minh moät coâng thöùc truy hoài cho tröôùc.
· Tính moät giaù trò I n cuï theå naøo ñoù.
0

Baøi 1. Laäp coâng thöùc truy hoài cho caùc tích phaân sau:
p
2 ì n -1
a) I n = ò sin n xdx · Ñaët íu = sin x
0 îdv = sin x.dx
p
2 ì n -1
b) I n = ò cosn xdx · Ñaët íu = cos x
0 îdv = cos x.dx
p
4
c) I n = ò tan n xdx · Phaân tích: tan n x = tan n -2 x ( tan 2 x + 1) - tan n -2 x
0
p
2 ì n
d) I n = n
ò x cos x.dx · Ñaët íu = x
0 îdv = cos x.dx
p
2 ì n
Jn = ò x n sin x.dx · Ñaët íu = x
0 îdv = sin x.dx
1 ìïu = x n
e) I n ò x n e x dx · Ñaët í x
0 ïîdv = e .dx
e
ì n
f) I n = ò ln n x.dx · Ñaët íu = ln x
1 îdv = dx
1
ì 2n
g) I n = ò (1 - x 2 )n dx · Ñaët x = cos t ® Ñaët íu = sin t
0 îdv = sin t.dt
1
dx 1 1 + x2 x2
h) I n = ò · Phaân tích = -
0 (1 + x 2 )n (1 + x 2 )n (1 + x 2 )n (1 + x 2 )n
1 ìu = x
x2 ï
Tính Jn = ò dx . Ñaët í x
x 2 )n dv = dx
0 (1 + ï (1 + x 2 n
)
î
1 ìïu = x n
i) I n = ò x n 1 - x .dx · Ñaët í
0 ïîdv = 1 - x .dx
p
4 dx 1 cos x 1
k) I n = ò dx · Phaân tích = ® Ñaët t =
n +1
0 cos x n
cos xn
cos x cosn+1 x

Trang 95
Nguyeân haøm – Tích phaân Traàn Só Tuøng

III. ÖÙNG DUÏNG TÍCH PHAÂN

1. Dieän tích hình phaúng


· Dieän tích S cuûa hình phaúng giôùi haïn bôûi caùc ñöôøng:
– Ñoà thò (C) cuûa haøm soá y = f(x) lieân tuïc treân ñoaïn [a; b].
– Truïc hoaønh.
– Hai ñöôøng thaúng x = a, x = b.
b
laø: S = ò f ( x ) dx (1)
a
· Dieän tích S cuûa hình phaúng giôùi haïn bôûi caùc ñöôøng:
– Ñoà thò cuûa caùc haøm soá y = f(x), y = g(x) lieân tuïc treân ñoaïn [a; b].
– Hai ñöôøng thaúng x = a, x = b.
b
laø: S = ò f ( x ) - g( x ) dx (2)
a
Chuù yù:
b b
· Neáu treân ñoaïn [a; b], haøm soá f(x) khoâng ñoåi daáu thì: ò f ( x ) dx = ò f ( x )dx
a a
· Trong caùc coâng thöùc tính dieän tích ôû treân, caàn khöû daáu giaù trò tuyeät ñoái cuûa haøm soá
döôùi daáu tích phaân. Ta coù theå laøm nhö sau:
Böôùc 1: Giaûi phöông trình: f(x) = 0 hoaëc f(x) – g(x) = 0 treân ñoaïn [a; b]. Giaû söû tìm
ñöôïc 2 nghieäm c, d (c < d).
Böôùc 2: Söû duïng coâng thöùc phaân ñoaïn:
b c d b
ò f ( x ) dx = ò f ( x ) dx + ò f ( x ) dx + ò f ( x ) dx
a a c d
c d b
= ò f ( x )dx + ò f ( x )dx + ò f ( x )dx
a c d
(vì treân caùc ñoaïn [a; c], [c; d], [d; b] haøm soá f(x) khoâng ñoåi daáu)
· Dieän tích S cuûa hình phaúng giôùi haïn bôûi caùc ñöôøng:
– Ñoà thò cuûa x = g(y), x = h(y) (g vaø h laø hai haøm soá lieân tuïc treân ñoaïn [c; d])
– Hai ñöôøng thaúng x = c, x = d.
d
S = ò g( y ) - h( y ) dy
c
2. Theå tích vaät theå
· Goïi B laø phaàn vaät theå giôùi haïn bôûi hai maët phaúng vuoâng goùc vôùi truïc Ox taïi caùc ñieåm
caùc ñieåm a vaø b.
S(x) laø dieän tích thieát dieän cuûa vaät theå bò caét bôûi maët phaúng vuoâng goùc vôùi truïc Ox taïi
ñieåm coù hoaønh ñoä x (a £ x £ b). Giaû söû S(x) lieân tuïc treân ñoaïn [a; b].
b
Theå tích cuûa B laø: V = ò S( x )dx
a
· Theå tích cuûa khoái troøn xoay:
Theå tích cuûa khoái troøn xoay do hình phaúng giôùi haïn bôûi caùc ñöôøng:
Trang 96
Traàn Só Tuøng Nguyeân haøm – Tích phaân
(C): y = f(x), truïc hoaønh, x = a, x = b (a < b)
sinh ra khi quay quanh truïc Ox:
b
V = p ò f 2 ( x )dx
a
Chuù yù: Theå tích cuûa khoái troøn xoay sinh ra do hình phaúng giôùi haïn bôûi caùc ñöôøng sau
quay xung quanh truïc Oy:
(C): x = g(y), truïc tung, y = c, y = d
d
laø: V = p ò g2 ( y)dy
c

VAÁN ÑEÀ 1: Tính dieän tích hình phaúng

Baøi 1. Tính dieän tích hình phaúng giôùi haïn bôûi caùc ñöôøng sau:
ln x 1
a) y = x 2 - 4 x - 6, y = 0, x = -2, x = 4 b) y = , y = 0, x = , x = e
x e
1 + ln x ln x
c) y = , y = 0, x = 1, x = e d) y = , y = 0, x = e, x = 1
x 2 x
1
e) y = ln x , y = 0, x = , x = e f) y = x 3 , y = 0, x = -2, x = 1
e
x 1 1
g) y = , y = 0, x = 0, x = h) y = lg x , y = 0, x = , x = 10
1- x4 2 10
Baøi 2. Tính dieän tích hình phaúng giôùi haïn bôûi caùc ñöôøng sau:
-3 x - 1
a) y = , y = 0, x = 0 b) y = x , y = 2 - x , y = 0
x -1
c) y = e x , y = 2, x = 1 d) y = x , x + y - 2 = 0, y = 0
e) y = 2 x 2 , y = x 2 - 2 x - 1, y = 2 f) y = x 2 - 4 x + 5, y = -2 x + 4, y = 4 x - 11
x2 27
g) y = x 2 , y = , y= h) y = 2 x 2 , y = x 2 - 4 x - 4, y = 8
27 x
i) y 2 = 2 x, 2 x + 2 y + 1 = 0, y = 0 k) y = - x 2 + 6 x - 5, y = - x 2 + 4 x - 3, y = 3 x - 15
Baøi 3. Tính dieän tích hình phaúng giôùi haïn bôûi caùc ñöôøng sau:
1
a) y = x , y = , y = 0, x = e b) y = sin x - 2 cos x , y = 3, x = 0, x = p
x
c) y = 5 x -2 , y = 0, y = 3 - x , x = 0 d) y = 2 x 2 - 2 x , y = x 2 + 3 x - 6, x = 0, x = 4
e) y = x , y = 0, y = 4 - x f) y = x 2 - 2 x + 2, y = x 2 + 4 x + 5, y = 1
1
g) y = x , y = 2 - x, y = 0 h) y = , y = e- x , x = 1
-2 x
e
Baøi 4. Tính dieän tích hình phaúng giôùi haïn bôûi caùc ñöôøng sau:
a) y = 4 - x 2 , y = x 2 - 2 x b) y = x 2 - 4 x + 3 , y = x + 3
1 2 1 1 x2
c) y = x , y = - x2 + 3 d) y = ,y =
4 2 1 + x2 2

Trang 97
Nguyeân haøm – Tích phaân Traàn Só Tuøng

e) y = x , y = 2 - x 2 f) y = x 2 - 2 x , y = - x 2 + 4 x
x2 1 2
g) y = , y= h) y = x + 3 + , y = 0
2 1 + x2 x
i) y = x 2 + 2 x, y = x + 2 k) y = x 2 + 2, y = 4 - x
Baøi 5. Tính dieän tích hình phaúng giôùi haïn bôûi caùc ñöôøng sau:
a) y = x 2 , x = - y 2 b) y 2 + x - 5 = 0, x + y - 3 = 0
c) y 2 - 2 y + x = 0, x + y = 0 d) y 2 = 2 x + 1, y = x - 1
e) y 2 = 2 x, y = x , y = 0, y = 3 f) y = ( x + 1)2 , x = sin py
g) y 2 = 6 x , x 2 + y 2 = 16 h) y 2 = (4 - x )3 , y 2 = 4 x
i) x - y3 + 1 = 0, x + y - 1 = 0 k) x 2 + y 2 = 8, y 2 = 2 x
Baøi 6. Tính dieän tích hình phaúng giôùi haïn bôûi caùc ñöôøng sau:
a) y = x.e x ; y = 0; x = -1; x = 2. b) y = x.ln 2 x; y = 0; x = 1; x = e.
c) y = e x ; y = e- x ; x = 1. d) y = 5 x -2 ; y = 0; x = 0; y = 3 - x.
1
e) y = ( x + 1)5 ; y = e x ; x = 1. f) y = ln x , y = 0, x = , x = e
e
g) y = sin x + cos2 x , y = 0, x = 0, x = p h) y = x + sin x; y = x; x = 0; x = 2 p.
p
i) y = x + sin 2 x; y = p; x = 0; x = p. k) y = sin 2 x + sin x + 1, y = 0, x = 0, x =
2
Baøi 7. Tính dieän tích hình phaúng giôùi haïn bôûi caùc ñöôøng sau:
1
a) (C ) : y = x + , tieäm caän xieân cuûa (C), x = 1 vaø x = 3.
2 x2
x2 + 2x + 1
b) (C ) : y = , y = 0 , tieäm caän xieân cuûa (C), x = –1 vaø x = 2
x +2
c) (C ) : y = x 3 - 2 x 2 + 4 x - 3, y = 0 vaø tieáp tuyeán vôùi (C) taïi ñieåm coù hoaønh ñoä x = 2.
d) (C ) : y = x 3 - 3 x + 2, x = -1 vaø tieáp tuyeán côùi (C) taïi ñieåm coù hoaønh ñoä x = –2.
e) (C ) : y = x 2 - 2 x vaø caùc tieáp tuyeán vôùi (C) taïi O(0 ; 0) vaø A(3; 3) treân (C).

VAÁN ÑEÀ 2: Tính theå tích vaät theå


Baøi 1. Tính theå tích vaät theå troøn xoay sinh ra bôûi hình (H) giôùi haïn bôûi caùc ñöôøng sau quay
quanh truïc Ox:
p 1
a) y = sin x, y = 0, x = 0, x = b) y = x 3 - x 2 , y = 0, x = 0, x = 3
4 3
p
c) y = sin 6 x + cos6 x , y = 0, x = 0, x = d) y = x , x = 4
2
e) y = x 3 - 1, y = 0, x = -1, x = 1 f) y = x 2 , y = x
x2 x3
g) y = , y= h) y = - x 2 + 4 x , y = x + 2
4 8
p p
i) y = sin x, y = cos x , x = ,x= k) ( x - 2)2 + y 2 = 9, y = 0
4 2
l) y = x 2 - 4 x + 6, y = - x 2 - 2 x + 6 m) y = ln x , y = 0, x = 2

Trang 98
Traàn Só Tuøng Nguyeân haøm – Tích phaân
Baøi 2. Tính theå tích vaät theå troøn xoay sinh ra bôûi hình (H) giôùi haïn bôûi caùc ñöôøng sau quay
quanh truïc Oy:
2
a) x = , y = 1, y = 4 b) y = x 2 , y = 4
y
c) y = e x , x = 0, y = e d) y = x 2 , y = 1, y = 2
Baøi 3. Tính theå tích vaät theå troøn xoay sinh ra bôûi hình (H) giôùi haïn bôûi caùc ñöôøng sau quay
quanh: i) truïc Ox ii) truïc Oy
a) y = ( x - 2)2 , y = 4 b) y = x 2 , y = 4 x 2 , y = 4
1
c) y = , y = 0, x = 0, x = 1 d) y = 2 x - x 2 , y = 0
2
x +1
e) y = x.ln x, y = 0, x = 1, x = e f) y = x 2 ( x > 0), y = -3 x + 10, y = 1
2
g) y = x 2 , y = x h) ( x – 4 ) + y 2 = 1
x2 y2
i) + =1 k) y = x - 1, y = 2, y = 0, x = 0
9 4
l) x - y 2 = 0, y = 2, x = 0 m) y 2 = x 3 , y = 0, x = 1

Trang 99
Nguyeân haøm – Tích phaân Traàn Só Tuøng

IV. OÂN TAÄP TÍCH PHAÂN

Baøi 1. Tính caùc tích phaân sau:


3 3
x7
2
2
a) ò x 2 - x dx b) ò 8 4
dx c) òx - 2 x + 1 dx
0 2 1+ x - 2x 1
2 2 5 1
æ x -1 ö dx
d) ò ç ÷ dx e) ò ( x + 2 - x - 2 )dx f) ò
-1 è
x+2ø -3 0
2
2 x + 5x + 2
1 0 2
xdx dx x3 + 2 x2 + 4 x + 9
g) ò h) ò i) ò dx
2 2
0 ( x + 1) -1 x + 2 x + 4 0 x2 + 4
1 3 1 1
x xdx xdx
k) ò dx l) ò m) ò
x2 + 1
0 0 1+ x2 0 ( x + 1)
3

Baøi 2. Tính caùc tích phaân sau:


2 3 9
x
a) ò1 1 + x - 1 dx b) ò x 3 1 + x 2 dx c) ò x 3 1 - x dx
0 1
3 4 2
x5 + 2 x3 2dx x4
d) ò dx e) ò f) ò dx
0 x2 + 1 -1 x+5+4 0 x5 + 1
2 2 0
xdx
g) ò x 2 4 - x 2 dx h) ò i) òx 1 + x dx
0 1 2+ x + 2- x -1
3 1 3
x -3
k) ò 1 + x 2 . x 3dx l) ò x 3 x 2 + 3 dx m) ò3 dx
0 0 -1 x +1 + x + 3
1 3 7/3
5 2 3 3 x +1
o) ò x 1 - x dx p) ò x + 1x .dx q) ò dx
3
0 0 0 3x + 1
1 10 1
x2 + x dx
r) ò3 dx s) ò t) ò x 3 1 - x 2 dx
0 ( x + 1)2 5 x - 2 x -1 0

Baøi 3. Tính caùc tích phaân sau:


p /4 p/2 p/2
1 - 2sin 2 x sin 2 x + sin x sin 2 x cos x
a) ò 1 + sin 2 x
dx b) ò 1 + 3 cos x
dx c) ò 1 + cos x
dx
0 0 0
p/2 p/2 p/2
sin 2 x
d) ò dx e) ò sin x sin 2 x sin 3 x dx f) ò cos5 xdx
2 2
0 cos x + 4 sin x 0 0
p/2 p/3 p
tan x x sin x
g) ò cos 2 x (sin 4 x + cos4 x )dx h) ò dx i) ò dx
2
0 1 + cos x
2
0 p/ 4 cos x 1 + cos x
p/ 4 p/2 p/2
sin 2 x sin x
k) ò x tan 2 x dx l) ò dx m) ò dx
0 0
cos x + 1 0
1 + 3 cos x
p/2 2004 p/2 3 p/ 4
sin x 4 sin x 1 - 2 sin 2 x
o) ò dx p) ò dx q) ò dx
0 sin 2004 x + cos2004 x 0
1 + cos x 0
1 + sin 2 x

Trang 100
Traàn Só Tuøng Nguyeân haøm – Tích phaân
p/2 p/2 p/3
cos3 x sin xdx x sin 2 xdx
r) ò dx s) ò t) ò
sin x + 1 2 x 2 sin 2 x cos2 x
0 0 sin x + 2 cos x cos 0
2
Baøi 4. Tính caùc tích phaân sau:
3 3 1
2
a) ò x ln( x + 5)dx b) ò ln( x - x)dx 2
c) ò ( x - 2)e2 x dx
0 2 0
p/2 ln 5 e
dx
d) ò (esin x + cos x ) cos x dx e) ò f) ò x 2 ln 2 x dx
x -x
0 ln 3 e + 2e -3 1
e 1 1
x3 + 1 dx
g) ò x ln xdx h) ò ( x 2 + 1)e x dx i) ò x
1 0 0 1+ e
2 1 2
x 2e x 2 ln(1 + x )
k) ò dx l) ò (4 x - 2 x - 1)e2 x dx m) ò dx
2
0 ( x + 2) 0 1 x2
p/2 e 1
ln x
o) ò e3 x sin 5 x dx p) ò dx q) ò x ln(1 + x 2 )dx
2
0 1 x 0
e e3
3 - 2 ln x ln 2 x
e
1 + 3 ln x . ln x
r) ò x 1 + 2 ln x
dx s) ò x
dx t) òx ln x + 1
dx
1 1 1
Baøi 5. Tính dieän tích caùc hình phaúng giôùi haïn bôûi caùc ñöôøng sau:
4
a) y = x 3 - 3 x + 1, y = 0, x = 0, x = -1 b) y = , y = 0, x = -2, x = 1
2-x
1 9
c) y = - x 4 + 2 x 2 + , y = 0 d) y = e x , y = 2, x = 1
4 4
1 1
e) y = x - 1 + , y = 0, x = 2, x = 4 f) y = x 2 - 2 x , y = - x 2 + 4 x
2 x -1
2x +1 -x2 + x
g) y = , y = 0, x = 0 h) y = , y=0
x +1 x +1
x2 + 3x - 2
m) y = , tieäm caän xieân, x = 0, x = 1
x +1
x2 + x - 2
n) y = , y = 0, tieáp tuyeán veõ töø goác toaï ñoä
x +1
o) y = x 3 + 3 x 2 + 3 x + 1 , tieáp tuyeán taïi giao ñieåm cuûa (C) vôùi truïc tung.
1 3
p) y = x - 3 x , tieáp tuyeán taïi ñieåm M thuoäc ñoà thò coù hoaønh ñoä x = 2 3 .
4
Baøi 6. Tính theå tích caùc vaät theå troøn xoay sinh ra khi quay hình phaúng giôùi haïn bôûi caùc
ñöôøng sau quanh truïc:
a) y = x , y = 0, x = 3; Ox b) y = x ln x , y = 0, x = 1, x = e; Ox
c) y = xe x , y = 0, x = 1; Ox d) y = 4 - x 2 , y = x 2 + 2; Ox
e) y 2 = 4 - x , x = 0; Oy f) x = ye y , x = 0, y = 1; Oy

Chaân thaønh caûm ôn caùc baïn ñoàng nghieäp vaø caùc em hoïc sinh ñaõ ñoïc taäp taøi lieäu naøy.
transitung_tv@yahoo.com

Trang 101

You might also like