De sleutelwoorden van

het Futhark alfabet

Joannes Richter

Dit essay beschrijft de sleutelwoorden (“ᚠᚢᚦ” , “ᚦᚩᚱᚳ“ en “ᚠᚢᚦᚩᚱᚳ”) van het Futhark Alfabet, die
vanaf de Kylver stone tot de overdracht van de vier extra letters Z,Δ,Ψ,Θ naar het Latijnse alfabet
door de Merovingische koning Chilperik I. Deze vier extra letters komen wellicht overeen met de
eerste vier runensymbolen (“futha”) of the ᚠᚢᚦᚨ-alfabet.
Het runenalfabet kan niet als een gewone reeks letters beschouwd worden, maar vormt een
geschrift, waarin zich naast de letters minstens één of meerdere sleutelwoorden (“ᚠᚢᚦ” en “ᚦᚩᚱᚳ“)
bevinden, die een aantal religieuze en filosofische kernen representeren. Oorspronkelijk werd het
eerste alfabet wellicht op basis van het sleutelwoord “ᚠᚢᚦ” ontworpen.
Chilperik I (535 – 584) had uitgesproken theologische opvattingen over de Drie-
eenheid die neigden naar ketterij. Ook probeerde Chilperik het alfabet te hervormen
door letters toe te voegen die pasten bij de Frankische taal1.

De koning moet hebben begrepen, dat de oude religie, die nog bij zijn onderdanen voortleefde, door
het Christendom werd verdrongen. Als religieuze leider moest hij naast het behoud van de
Germaanse religieuze symbolen en de taal ook de overgang naar het Christendom beheersen. Zijn
eigen leven en autoriteit stonden op het spel en hingen af van zijn strategische beslissingen om de
oude met de nieuwe religie te verenigen. Door zijn positie kort vóór de ondergang van de
Germaanse religie in het Merovingische rijk behoorde de koning tot de laatste generatie, die de
filosofische betekenis van het runenalfabet nog volledig beheersten.
Chilperik I werd geboren in een Frankische koninkrijk, dat van het Nederlands naar het Franse
taalgebied expandeerde, waarbij de juridische termen der Lex Salica (De Salische Wet) in een half
Latijns en half Nederlands geformuleerd werden.
De vier letters Z,Δ,Ψ,Θ van Chilperik stelden de koning in staat een aantal Germaanse symbolen in
het nieuwe Latijnse alfabet onder te brengen.2 De betekenis van deze letters staat bekend als uui (als
het symbool Δ), ω (als Θ), the (als Z) en æ (als Ψ). Een groot deel van deze symbolen komt overeen
met de eerste vier runen “ᚠᚢᚦᚨ”, die als beginwoord “wita” van het Futhark Alfabet wellicht een
speciale rol hebben gespeeld. Het eerste “ᚠᚢᚦ” kan een groot spectrum aan woorden
vertegenwoordigen, zoals “wut” of “wit” (“wij twee”), de woordstam “Wut” voor Wodan en van
achteren naar voren gelezen ook “Tiw”, de oudste Germaanse hemelgod.
Het Germaanse filosofische religieuze concept, dat eventueel opzettelijk openlijk in het
sleutelwoord “ᚠᚢᚦ” opgeslagen lag, moest voor de Merovingische bevolking zo goed mogelijk
worden bewaard. In het ondergaande runenalfabet was een betrouwbaar voortleven ondenkbaar.

1 Chilperik als koning

2 De vier letters van koning Chilperic I (blog) en de aanpassing van het Frankenalfabet (Scribd)
Kennelijk heeft koning Chilperik daarom besloten het beginwoord “wita” aan het begin van het
destijds aan het hof toegepaste Latijnse alfabet te plaatsen, met als mogelijk resultaat:
Z,Δ,Ψ,Θ,A,B,C,D,E,F,G,H,I,K,L,M,N,O,P,Q,R,S,T,V,X
In dit alfabet konden de Merovingische burgers het sleutelwoord “Thwiæou” waarnemen, waarin
men in de gebruikelijk leesrichting het Franse woord Dieu (God) en eveneens “Tiw”) kan aflezen.
Deze sleutelwoorden komen overeen met het PIE-woord “*Dyeus”.
In de tegengestelde leesrichting kan men “(uæ)uuith” aflezen, waarin zich de Germaanse
woordenstam “Wit”, “Wut” of “Vut” (van “Wodan”) bevindt.
De locatie en de volgorde van de vier letters in het Latijnse alfabet is niet bekende. De exacte vorm
van het sleutelwoord (in deze tekst Z,Δ,Ψ,Θ) is dus onbekend en onbewezen. Alleen de diverse
varianten van het Futhark Alfabet staan in relatief grote aantallen ter beschikking3.

3 The Keywords of the Futhark Alphabet