You are on page 1of 33

Table des matières :

Avant propos 4
Droits et répressions dans plusieurs pays...
La carte d’Ilga
7
10
« Quand les amours
Qu’est-ce que l’homophobie?
Demandeurs d’asile LGBT
15
18
prennent des couleurs.
LGBT issus de l’immigration
Accueil et accompagnement
29
38
Vivre ses différences
Adresses utiles
Organisations de et pour LGBT issues de l’immigration
55
57
dans une société
Info sites
Conclusions
57
61
multiculturelle.»
Littérature. 62
Remerciements 63 Brochure réalisée par l’association Alliàge et l’asbl Merhaba
Contact 63 en collaboration avec Le Cripel

Inhoudstafel :
Voorwoord 5
« Regenboogliefde
Rechten en onderdrukking in diverse landen
De Ilga wereldkaart
8
10
met vreemde wortels ?
Wat is homofobie?
Holebi asielzoekers
16
21
Open je geest en je aanpak ! »
Allochtone Holebi’s 32
Onthaal en begeleiding 46 Deze brochure werd gerealiseerd door de vereniging Alliàge en de vzw Merhaba
Nuttige adressen 58 in samenwerking met Cripel
Zelforganisaties van en voor allochtone holebi’s 60
Info sites 60
Conclusies 61
Literatuur. 62
Dankwoord 63
Contactgegevens 63

Avec le soutien du Fond d’Impulsion à la Politique des Immigrés


et la Vlaamse Gemeenschapscommissie.
Met de steun van het Impulsfonds voor het Migrantenbeleid
en de Vlaamse Gemeenschapscommissie.

[2] [3]
Avant propos Voorwoord
Si l’homosexualité est de mieux en mieux acceptée, elle reste encore aujourd’hui un tabou Terwijl homoseksualiteit steeds minder een probleem lijkt, blijkt het nochtans nog steeds ta-
dans de nombreux pays. Beaucoup d’homosexuel-le-s doivent vivre cachés et sont contraints boe. In talrijke landen leiden homoseksuelen een verborgen en dubbel leven in een maats-
de mener une double vie dans une société qui les tolère à peine ; ils sont parfois victimes de chappij die hen amper duldt. Homo’s en lesbiennes staan onder zware sociale druk, krijgen
harcèlement, de pression sociale mais aussi de brutalité. te maken met pesterijen, soms met geweld en leven met de angst voor het verlies van wie
hen dierbaar is. Homoseksualiteit wordt in vele culturen en godsdiensten als «tegennatuurlijk»
L’homosexualité, dans certaines cultures et religions, est considérée comme un «acte contre beschouwd. Dit is één van de redenen waarom mensen met een etnische achtergrond of
nature» ; c’est l’une des raisons pour lesquelles les personnes étrangères ou d’origine étran- personen van vreemde origine het moeilijk hebben met hun homoseksuele gevoelens, deze
gère n’osent pas vivre leur homosexualité ou la vivent mal et ne sont pas toujours informées niet durven te beleven en er al helemaal niet durven over te praten. Ook niet met begeleiders
de leur droits. en hulpverleners.

Dans cette optique, nous avions pour projet de sensibiliser les populations d’origines étrangè- Met dit in ons achterhoofd, wilden we de situatie van «allochtone holebi’s» verbeteren door
res à la discrimination homophobe, afin d’aider les personnes homosexuelles aux sein de ces etnisch-culturele minderheden te sensibiliseren en bewust te maken over de gevolgen van
populations à mieux vivre leur différence et leur orientation sexuelle. Cependant, en évoluant homofobie. Het doel was om op deze manier «allochtone holebi’s weerbaarder te maken en
dans notre projet, nous nous sommes rendus compte que nous aurions beaucoup de difficul- bij te dragen tot een betere aanvaarding binnen de eigen gemeenschap(pen).
tés à toucher notre public de départ ; c’est pourquoi nous avons opté pour une approche dif-
férente en choisissant de sensibiliser les professionnels aux différents problèmes que peuvent Gaandeweg hebben we echter beseft dat deze benadering mogelijk te confronterend zou zijn
rencontrer les personnes homosexuelles étrangères ou d’origine étrangère. en niet realiseerbaar binnen de tijd van dit project. Daarom kozen we voor een meer realistis-
che aanpak en besloten om in de eerste plaats die mensen te sensibiliseren die beroepsmatig
Cette brochure qui est le résultat d’un travail collectif entre l’asbl Alliàge (association de gays met onze doelgroepen te maken krijgen of kunnen krijgen: mensen in het onderwijs, profes-
et de lesbiennes) et l’asbl Merhaba (organisation créée par et pour des homosexuels, lesbien- sionelen in het socio-culturele-, sociale- en psycho-medische werkveld en intermediairen in
nes et bisexuel-le-s, originaires du Maghreb, du Moyen-Orient et de la Turquie), en collabo- de dienst-en hulpverlening.
ration avec le CRIPEL (Centre Régional d’Intégration des Personnes Étrangères ou d’origine Deze brochure is het resultaat van een samenwerking tussen de vzw Alliàge (vereniging voor
étrangère de l’arrondissement de Liège), est avant tout un outil d’information. Elle permettra homo’s en lesbiennes), de vzw Merhaba (organisatie van en voor homo’s, lesbiennes en bi-
au lecteur de se familiariser avec la thématique abordée dans celle-ci et apportera les infor- seksuelen met roots in de Maghreb, het Midden-Oosten en Turkije) en CRIPEL (Regionaal
mations nécessaires aux professionnels afin qu’ils puissent mieux répondre aux attentes de integratiecentrum van Luik). De brochure is in de eerste plaats een informatiemiddel. Ze biedt
leur public et leur apporter l’aide dont ils ont besoin. aan haar lezers de mogelijkheid om vertrouwd te geraken met de besproken thematiek en
levert aan de beroepskrachten basisinformatie om beter aan de verwachtingen van de doel-
Pour accompagner cette brochure, nous avons également réalisé un documentaire, afin de groepen te kunnen beantwoorden.
sensibiliser le public aux problèmes liés à l’homophobie que rencontrent les personnes homo-
sexuelles étrangères ou d’origine étrangère. Naast de brochure, maakten we een documentaire om het grote publiek bewust te maken en
sensibiliseren rond de problemen waar «allochtone holebi’s» en «holebi asielzoekers» mee te
Dans ce document, nous partons à la rencontre des différents témoignages de personnes qui kampen hebben. Het document laat mensen aan het woord die problemen kregen vanwege
ont vécu des problèmes liés à leur orientation sexuelle. Celui-ci présente également l’interview hun geaardheid. Daarnaast komen professionelen aan het woord die beroepshalve of door
de professionnels qui, par leur travail ou leur militantisme, rencontrent ces mêmes personnes hun inzet in contact komen met deze doelgroepen of deze doelgroepen in hun traject helpen.
et les aident dans leur parcours. «Holebi asielzoekers», «allochtone holebi’s», gespecialiseerde beroepskrachten en activisten
geven ons een beeld van de verschillende contexten, problemen, noden, valkuilen, mogelijke
denkpistes en oplossingen.

De brochure en documentaire vullen mekaar aan. Wij hopen dat ze samen een nuttig
werkinstrument zullen blijken om onze doelgroepen op een adequate manier te kunnen
onthalen en begeleiden.

[4] [5]
Ska
En 1999, le Zimbabwé a souhaité élaborer une nouvelle constitution et a demandé à tous les
Zimbabwéens d’exprimer leur avis. Citoyenne du Zimbabwé, Ska (Sikhanyisiwe Ngwenya) se
rendit au parlement et y tint un discours dans lequel elle demanda des droits pour les les-
biennes. Son intervention passa en direct à la radio, fut retransmise par la télévision nationale,
la BBC et CNN, et fit le lendemain la une de tous les journaux. Ska avait déjà été exclue de
l’équipe nationale féminine de football à cause de son homosexualité, mais comme tout le
monde la reconnaissait maintenant dans la rue, elle fut injuriée, menacée et même maltraitée.
Elle se retrouva sans logement et sans travail, et n’avait pas d’argent. Ska introduisit une de-
mande d’asile en Allemagne et habite maintenant aux Pays-Bas d’où elle agit en faveur des
droits des lesbiennes africaines.

In 1999 werkte Zimbabwe aan een nieuwe grondwet en iedereen werd gevraagd zijn visie te
geven. Als burger van Zimbabwe stapte Ska (Sikhanyisiwe Ngwenya) naar het parlement en
vroeg met haar speech om rechten voor lesbiennes. De interventie was live te horen op de
radio, werd uitgezonden op de nationale televisie, BBC en CNN en stond de volgde dag in
alle kranten. Ska was al uit het Nationale voetbalteam voor vrouwen gezet omwille van haar
geaardheid, maar nu ze op de straat door iedereen werd herkend, werd ze beschimpt, be-
dreigd en ook mishandeld. Ze vond nergens behuizing, kreeg geen job en had geen geld. Ska
vroeg politiek asiel aan in Duitsland en woont ondertussen in Nederland vanwaar ze zich als
activiste inzet voor de rechten van Afrikaanse lesbiennes.
Constitution speech
Good Morning everybody. My name is Sikhanyisiwe Ngwenya. I am 23 years
old and I am a zimbabwean lesbian. I am also a part-time employee for GALZ Droits et répressions
(Gays and Lesbians of Zimbabwe).
I would like for the new constitution to include the rights of lesbians in Zim- des LGBTQI dans plusieurs
babwe. Zimbabwe as a nation must accept the fact that there are lesbians in
Zimbabwe from all races and creeds and I am one of them. pays
Discrimination against Women is high in Zimbabwe and as lesbians we are
made to suffer even more than the ordinary women. Ces dernières années, la lutte pour le respect des droits des personnes homosexuelles a
As a person I have the right to my sexual preference and that should not be fait évoluer les lois et les mentalités. En Europe, les mouvements LGBTQI (Lesbienne, Gay,
used to discriminate against me. Bisexuel, Transsexuel, Transgenre, Queer, Intersexuel) pressent les gouvernements pour que
Discrimination against lesbians must stop. l’homophobie soit réellement punie par la loi. Partout, les choses évoluent et les victoires
Sexual orientation as a human right must be included in the new constitu- même modestes, encouragent les militants à demander l’abrogation des lois et des pratiques
tion. Nobody taught me to be lesbian. I have always been lesbian and always homophobes et discriminantes.
will be lesbian. I knew I was lesbian when I was 12 years old. I have no pro-
blems with being lesbian and I am proud to be a black lesbian in Zimbabwe. Si, malheureusement encore aujourd’hui, certains pays condamnent les actes homosexuels
Many people say that people like me don’t exist. Well, here is living proof par la peine de mort (l’Arabie Saoudite, l’Iran, le Soudan, le Yemen) ou par la prison comme au
that we do and I am not the only one. Zimbabwe ou à Singapour, il faut toutefois rester nuancé et éviter les condamnations hâtives.
Thank you. En effet, bien souvent les lois dites «contre la sodomie» sont l’héritage de la colonisation. De
plus, dans beaucoup d’autres pays, la rue se charge elle-même de punir les relations jugées
contre-nature. Face à l’indifférence générale et sous le regard complaisant des autorités, des
homosexuel-le-s sont harcelés, battus voire tués, comme par exemple au Cameroun.

[6] [7]
Les renseignements que nous avons sur la situation concernant les questions des LGBTI va-
rient suivant les différentes positions des pays. Cependant, des informations sont collectées
dans le monde afin de nous donner un aperçu des droits des personnes LGBTI. Suite au rap-
port d’ILGA (Association internationale des lesbiennes, des gays, des personnes bisexuelles,
trans et intersexuelles) dont les recherches ont été réalisées par Daniel Ottosson, voici une
représentation des droits et des répressions des homosexuels dans le monde (voir pages 10
et 11).

Rechten en onderdrukkingen
van LGBTQI in diverse landen
De strijd voor de eerbiediging van de rechten van homoseksuelen heeft de laatste jaren de
mentaliteit doen evolueren. De LGBTQI verenigingen (Lesbiennes, Gays, Biseksuelen, Trans-
seksuelen, Transgenders, Queers en Interseksuelen) oefenen in Europa druk uit op de rege-
ringen om te bekomen dat o.a. homofobie daadwerkelijk door de wet zou gestraft worden. De
toestand evolueert overal, en elke overwinning, hoe klein ook, moedigt de actievoerders aan Ska habite aux Pays-bas d’où elle agit en faveur des droits des lesbiennes africaines.
om de afschaffing te vragen van homofobe en discriminerende wetten.
Ska woont in Nederland vanwaar ze zich als activiste inzet voor de rechten van
Indien sommige landen vandaag helaas nog homoseksuele daden bestraffen met een ter- Afrikaanse lesbiennes.
doodveroordeling (Saoedie-Arabië, Iran, Soedan, Yemen) of gevangenisstraffen zoals in Egyp-
te, Zimbabwe of Singapore, dan moet men toch genuanceerd blijven en overhaaste veroor-
delingen vermijden. De zogenaamde «anti-sodomiewetten» zijn immers dikwijls een erfenis uit
de koloniale tijd...

In vele andere landen is het daarenboven de volksmassa zelf die de als tegennatuurlijk ervaren
relaties bestraft. Homoseksuelen worden er in een sfeer van algemene onverschilligheid en
ILGA : International Lesbian, Gay, Bisexual, Trans and Intersex Association
onder het al te inschikkelijk oog van de overheid lastig gevallen, gemarteld en, zoals bijvoor-
www.ilga.org
beeld in Kameroen, zelfs gedood.
Soutenez ILGA dans leur combat pour les droits égaux en faisant une donation:
Onze inlichtingen betreffende de situatie van de holebi’s variëren in functie van de door de
001-5555025-08.
diverse landen prijsgegeven Informaties worden nochtans overal ter wereld ingewonnen om
ons een idee te geven van de rechten van de LGBTI. Ziehier, naar aanleiding van het ILGA
Steun ILGA in hun strijd voor gelijke rechten en doe een gift : 001-5555025-08
(International Lesbian, Gay, Bisexual, Trans and Intersex Association) rapport, waarvan het
onderzoek door Daniel Ottosson werden verricht, een wereldwijde voorstelling van de rechten
en onderdrukkingen van alle holebi’s (zie pagina’s 10 en 11).

[8] [9]
Nicole
tue, jeté des cailloux, et j’ai subi des sévices.

La police est arrivée ; j’ai été maltraitée, ils m’ont conduite au commissariat
et jetée en cellule. La douleur était terrible : j’avais l’impression que j’allais
mourir. Un jour, je me suis enfuie lors d’un moment d’inattention de la part
des policiers mais les moments que j’ai passés en cellule étaient très diffi-
ciles car les policiers me cognaient dessus, me violaient, ils disaient que je
devais être normale. De plus, les conditions de vie étaient invivables.
J’étais membre d’une association qui m’a aidée à quitter le pays en faisant
appel à un passeur. Il m’a emmenée en Belgique et je suis allée demander
l’asile dans un centre à Broechem.

Aujourd’hui, je continue à vivre dans la peur, j’ai des difficultés à faire con-
fiance aux personnes et j’ai perdu le sens de la vie. Je ne me sens pas en
sécurité, j’ai l’impression d’être suivie et je continue à faire des cauchemars
où je revis toutes les atrocités que j’ai vécues.

Nicole, 32 ans, est Camerounaise et vit actuellement dans un centre ouvert.


ils savaient que mon frère était
J’étais une enfant exemplaire et aimée par mes parents. Cependant, à l’âge
de 14 ans, j’ai commencé à ressentir un désir inexplicable pour les filles. homosexuel; ils l’ont donc puni en
Vers 18 ans, mes parents ont commencé à me poser beaucoup de questions le brûlant. J’ai eu très peur ; je me
car je n’avais pas de petit ami à leur présenter. J’ai alors avoué à mon père
que je n’avais pas de désir pour les hommes. Il a compris que j’étais les-
suis enfuie. Moi aussi, j’étais en
bienne, m’a coupé les vivres et a exigé que je change. Je ne mangeais plus danger de mort.
et il me battait ; il m’humiliait, demandait à la famille de ne plus me voir et
voulait me faire changer par n’importe quel moyen. Les personnes de mon
quartier ont appris que j’étais lesbienne ; ils me jetaient des cailloux, m’in-
sultaient de tous les noms, me menaçaient. Un soir, en sortant de l’église, Nicole is Kameroenese en verblijft op dit ogenblik in een open centrum.
trois hommes du quartier m’ont emmenée de force dans une maison aban-
Ik was een voorbeeldig en door mijn ouders geliefd kind. Op 14-jarige leeftijd
donnée et ils m’ont violée pour que je devienne normale. J’arrivais à peine
ben ik echter een onbegrijpelijk verlangen naar meisjes beginnen te voe-
à marcher pour rentrer chez moi ; lorsque mon père m’a vue, il est resté
len. Toen ik 18 was, zijn mijn ouders me vragen beginnen stellen omdat ik
insensible à ce qui m’était arrivé.
hen nog altijd geen vriendje voorgesteld had. Ik heb dan aan mijn vader
bekend dat ik mij niet door mannen aangetrokken voelde. Mijn vader, die
Mon père continuait de me battre et il menaçait de me tuer. Heureusement,
onmiddellijk begreep dat ik lesbienne was, heeft mij alle bestaansmiddelen
j’ai réussi à m’enfuir et je me suis réfugiée chez mon frère qui était égale-
ontnomen en geëist dat ik zou veranderen. Ik kreeg geen eten meer en werd
ment homosexuel mais qui l’avait caché à mon père. Un jour, en rentrant du
door hem geslagen; hij vernederde mij, vroeg aan de familie mij niet meer te
marché, j’ai vu qu’il y avait un attroupement de personnes devant la mai-
ontmoeten en wilde me op om het even welke manier tot andere gedachten
son ; ils savaient que mon frère était homosexuel; ils l’ont donc puni en le
brengen. De mensen uit de buurt hebben vernomen dat ik lesbische was; zij
brûlant. J’ai eu très peur ; je me suis enfuie et réfugiée chez une amie. Moi
hebben mij met stenen bestookt, voor het vuil van de straat uitgescholden
aussi, j’étais en danger de mort.
en bedreigd. Op een avond, toen ik uit de kerk kwam, hebben 3 mannen uit
de buurt me gedwongen met hen mee te gaan naar een verlaten huis waar
Un soir, j’étais chez mon amie et sa mère nous a surprises ensemble. Elle
ze me verkracht hebben opdat ik normaal zou worden. Ik kon amper stappen
était scandalisée, elle m’a insultée ; elle a prévenu les voisins qui m’ont bat-

[12] [13]
om naar huis terug te keren en toen mijn vader me zag heeft hij geen enkel
medelijden getoond voor wat me overkomen was.

Mijn vader bleef me verder slaan en dreigde ermee mij te zullen doden. Ik
ben er gelukkig in geslaagd te vluchten en onderdak te vinden bij mijn broer,
die eveneens homoseksueel was, maar dat voor mijn vader verborgen had
gehouden.
Toen ik op een zekere dag van de markt thuiskwam, zag ik een samenscho-
ling van mensen voor het huis; ze hadden vernomen dat ook mijn broer ho-
moseksueel was en hadden hem als straf levend verbrand. Ik ben in paniek

Myriam
naar het huis van mijn vriendin gevlucht. Ook ik verkeerde in levensgevaar.
Op een avond, toen ik bij mijn vriendin was, werden wij door haar moeder
betrapt. Ze was geschokt en heeft me uitgescholden; ze heeft de buren
verwittigd en die hebben me geslagen, met keien bekogeld en mishandeld.
De politie is ter plaatse gekomen; ook die heeft me mishandeld, naar het
politiecommissariaat gesleurd en in een cel opgesloten. Ik had verschrik-
kelijk veel pijn en dacht te zullen sterven. Ik ben kunnen ontvluchten toen
de agenten even onachtzaam waren, maar de dagen die ik in de cel door-
gebracht had waren uiterst pijnlijk geweest omdat de agenten me alsmaar
Qu’est ce que l’homophobie ?
sloegen, verkrachtten en toeriepen dat ik normaal moest worden. Myriam Monheim, psychothérapeute et travailleuse sociale
De levensomstandigheden waren er trouwens mensonwaardig.
L’homophobie désigne la stigmatisation et le rejet des personnes sur base de leur orientation
Ik was lid van een vereniging die me geholpen heeft om met de hulp van een sexuelle. Elle touche les femmes et les hommes homo ou bisexuel-le-s, ou les personnes
mensensmokkelaar het land te verlaten. Hij heeft me naar België gebracht perçues comme telles, quelque soit leur orientation sexuelle réelle. L’homophobie se joue tant
en ik ben asiel gaan aanvragen in een centrum in Broechem. à un niveau individuel, que social ou institutionnel.
Ik leef tot op heden nog met de angst in het hart. Ik heb moeite om mensen
te vertrouwen en weet niet welke zin aan mijn leven te geven. Ik voel me niet Elle se décline de différentes manières : on parle de lesbophobie à l’égard des femmes les-
in veiligheid en heb steeds de indruk gevolgd te worden. Ik heb nog regel- biennes, confrontées en réalité à une double discrimination : sexiste et homophobe. La bipho-
matig nachtmerries waarin ik alle meegemaakte gruwelijkheden herbeleef. bie est le rejet spécifique des hommes et des femmes bisexuel-le-s, la transphobie celui des
personnes transsexuel-le-s.

Ik leef tot op heden nog met de L’homophobie peut aussi s’appliquer à soi-même : c’est ce qu’on appelle l’homophobie in-
angst in het hart. Ik heb moeite om tériorisée, menant parfois jusqu’à un dégoût de soi profond, souffrance qui peut causer des
gros dégâts dans la vie affective, mais aussi sociale ou professionnelle de celui qui la vit.
mensen te vertrouwen en weet niet L’homophobie se base sur une conception très hétérosexiste de la sexualité, qui présuppose
welke zin aan mijn leven te geven. que tout le monde est hétérosexuel, que l’homme et la femme seraient complémentaires et
donc «faits» pour se désirer, et que seule cette forme de sexualité est naturelle, morale et donc
normale... L’hétérosexualité serait donc la norme, dans une vision finalement très rigide de ce
qu’est être un homme ou une femme.
Car au delà de l’orientation sexuelle, c’est parfois d’abord l’identité de genre d’une personne
qui dérange et qui sera la source de sa stigmatisation. En effet, on attend d’une personne
qu’elle «fasse honneur» à son genre et qu’elle endosse bien sagement le rôle social qu’on
attend d’elle. La Femme sera conciliante, douce, coquette, et attirée par un homme… et
l’Homme sera autoritaire, fort, actif, et attiré par une femme...

[14] [15]
En effet, on attend d’une personne Homofobie kan ook op zichzelf terugslaan: men spreekt in dat geval van een verinnerlijkte
homofobie, die soms kan leiden tot een afkeer van zijn diepste zelf en het ervaren van een
qu’elle «fasse honneur» à son genre et leed dat grote schade kan aanrichten, niet alleen op het affectieve, maar ook op het sociale en
qu’elle endosse bien sagement le rôle professionele vlak van wie erdoor getroffen wordt.
Homofobie steunt op een heel heteroseksistische opvatting van seksualiteit, die ervan uitgaat
social qu’on attend d’elle. dat iedereen van nature uit heteroseksueel is, dat mannen en vrouwen complementair zijn
en dus «gemaakt zijn» om mekaar wederzijds te verlangen, en dat dan ook enkel en alleen
die vorm van seksualiteit natuurlijk, moreel en dus normaal is... De heteroseksualiteit zou dus
Cette hétéronormativité existe dans toutes les sociétés : maghrébine, asiatique, africaine…
de norm zijn, in een uiteindelijk zeer verstard beeld dat men zich over het man en vrouw zijn
mais aussi occidentale. Cependant dans certains groupes sociaux, elle est encore plus
maakt.
prégnante.
Dans certains milieux de culture maghrébine par exemple, un homme sera stigmatisé à partir
Het is vaak eerder de genderidentiteit van een persoon dan zijn seksuele voorkeur die stoort
du moment où aux yeux de la société, il abandonne ouvertement sa position symbolique
en aan de oorsprong ligt van zijn stigmatisering. Verwacht men inderdaad niet van een per-
d’homme. Tant que le contrat social est respecté - à savoir se marier et avoir des enfants – , la
soon dat hij zijn geslacht «eer aandoet» en dat hij braafjes de sociale rol vervult die van hem
personne continue à faire partie de la communauté. Si un homme a des rapports sexuels avec
verwacht wordt? De Vrouw zal dus meegaand, zacht en koket zijn, en zich enkel door een
un autre homme, mais qu’il reste viril aux yeux du corps social, il sera moins stigmatisé. Dans
man aangetrokken voelen... terwijl de Man autoritair, sterk en actief zal zijn, en zich uitsluitend
une certaine mesure, la société fermera les yeux sur des comportements homosexuels… tant
door een vrouw zal laten verleiden...
qu’ils restent cachés.
Deze heteronormativiteit bestaat in alle samenlevingen: de Maghrebijnse, de Aziatische, de
Afrikaanse en ook de... Westerse, maar is in sommige sociale groepen doorslaggevender dan
Finalement, c’est l’affirmation de l’homosexualité qui pose problème et encore plus si l’on
in andere.
est une femme. Le contrôle social reste très fort, et les homosexuel-le-s doivent souvent
In bepaalde kringen met Maghrebijnse cultuur bijvoorbeeld, zal een man gebrandmerkt wor-
choisir entre le vécu de leur homosexualité au grand jour et la rupture avec leur communauté
den zodra hij in de ogen van de maatschappij openlijk zijn symbolische positie als man verloo-
d’origine.
chent. Zolang het sociaal contract respecteert wordt – en men dus huwt en kinderen maakt
– zal het individu verder als lid van de gemeenschap aanvaard worden. Zo zal ook een man,
Conclusions: Les mécanismes à l’origine de l’homophobie sont multiples et présents dans
die seksuele relaties heeft met een andere man maar in de ogen van de maatschappij zijn vi-
la plupart des sociétés humaines : le sexisme, l’hétérosexisme et l’hétéronormativité sont à la
riliteit behouden heeft, minder sterk gestigmatiseerd worden. De maatschappij wendt dus zijn
base du rejet des gays et des lesbiennes.
zedig blik af van homoseksueel gedrag, zolang het maar... verborgen blijft.
Il faut donc en première instance interroger les stéréotypes de genre et les rapports socio-
Het is dus uiteindelijk het opeisen van zijn homoseksualiteit als deel van zijn identiteit dat pro-
politiques qui marquent les relations de pouvoir et de domination entre les genres masculin et
blemen schept, zeker als het om vrouwen gaat. De sociale controle is groot en homoseksue-
féminin … et cela, dans le domaine de l’hétérosexualité aussi!
len moeten dikwijls een keuze maken tussen het openlijk beleven van hun homoseksualiteit
en een breuk met hun oorspronkelijke gemeenschap.

Wat is homofobie ? Besluit: De mechanismen die aan de oorsprong liggen van homofobie zijn talrijk en bestaan
in de meeste maatschappijen: het seksisme, het heteroseksisme en de heteronormativiteit
Myriam Monheim, psychotherapeute en sociaal werkster liggen aan de basis van het feit dat gays en lesbiennes verworpen worden.
Wat dus in eerste instantie moet in vraag gesteld worden, zijn de genderstereotypen en de
Homofobie is het stigmatiseren en het verwerpen van mensen op basis van hun seksuele sociaal-politieke verbanden die de machts- en gezagsverhoudingen bepalen tussen het man-
geaardheid. Zij treft homoseksuele en biseksuele vrouwen en mannen, maar ook al wie als nelijke en het vrouwelijke... en dit eveneens op het vlak van de heteroseksualiteit!
dusdanig wordt ervaren, ongeacht de werkelijke seksuele voorkeur. Homofobie manifesteert
zowel op individueel als op sociaal of institutioneel vlak.
«Homofobie» heeft ook meer specifieke benamingen: men spreekt van lesbofobie als het
lesbische vrouwen betreft, die in werkelijkheid het slachtoffer zijn van een dubbele discrimina-
Homofobie steunt op een heel heteroseksistische
tie: een seksistische en een homofobe. De bifobie is het specifiek verwerpen van biseksuele opvatting van seksualiteit, die ervan uitgaat dat
mannen en vrouwen, de transfobie het niet aanvaarden van transseksuelen. iedereen van nature uit heteroseksueel is.

[16] [17]
Demandeurs d’asile LGBT Romeo
La migration existe depuis toujours mais ses motifs varient: guerre, famine, violence, menace
politique, persécution religieuse, discrimination, oppression, misère, privations, instabilité éco-
nomique. Les gens partent vers d’autres horizons quand ils pensent qu’ailleurs la situation est
meilleure. Certains s’enfuient vers un pays voisin ou vers l’occident parce qu’ils craignent pour
leur vie.

Arrivés dans ce pays, avec un visa touristique ou via un passeur, ils se retrouvent, soit dans un
centre d’asile, soit dans l’illégalité. On compte parmi eux des femmes et des hommes qui ont
été discriminés dans leur pays d’origine, torturés et menacés de mort à cause de leur identité
et/ou de leur orientation sexuelle. Ils sont originaires de divers pays (Pakistan, Arménie, Algé-
rie, Cameroun,…). Il ne s’agit donc pas uniquement de pays musulmans pointés sur la carte
universelle de l’ILGA comme régions où tout acte homosexuel est puni de la peine de mort. La
loi camerounaise par exemple stipule que l’homosexualité est passible de 1 mois à 10 ans de
prison, alors que la réalité nous a montré ces dernières années que la population a régulière-
ment fait sa propre loi et a torturé et brûlé vif des individus suspectés d’homosexualité.
Ce que tous ces pays ont en commun, c’est que s’ils bafouent les droits des homosexuels, ils
en font souvent de même avec d’autres libertés et droits de l’homme.

Beaucoup de migrants qui arrivent ici ont perdu toute confiance en eux-mêmes et souffrent de
traumatismes psychiques et dans certains cas de blessures physiques. Des femmes sont en- des «hommes en uniforme» et des personnes qui sont supposées porter assistance et aider la
ceintes parce qu’on a abusé d’elles en prison ou qu’elles ont été violées par des hommes qui population – ils ont très peur et n’ont plus confiance en qui que ce soit. Voilà pourquoi, ils invo-
pensaient devoir leur faire la morale. En demandant l’asile sur base de ces faits, elles croient quent d’autres raisons pour demander l’asile et passent sous silence leur orientation sexuelle.
effectuer un premier pas vers une vie conforme à la dignité humaine. Lorsque de tels récits inventés de toutes pièces sont faits lors de l’interview par le Commis-
sariat Général aux Réfugiés et aux Apatrides, ils ratent généralement complètement leur effet.
Les choses sont, hélas, moins simples que cela. Placés dans un centre d’accueil, ces indi- L’avocat pourrait éviter de telles situations en préparant son client au risque qu’il court, mais
vidus sont généralement confrontés à des personnes de leur communauté d’origine dont ils si ce même avocat n’est jamais parvenu à obtenir suffisamment de confiance de son client
craignent les réactions homophobes. En outre, le fait que plusieurs centres regroupent ces pour que ce dernier explique la raison réelle de sa demande d’asile, s’il ne comprend pas que
gens dans des dortoirs selon leur appartenance à une communauté peut encore augmenter l’orientation sexuelle peut jouer un rôle important et qu’il n’est que partiellement ou pas du tout
considérablement leur stress. La plupart feront donc tout pour taire la raison de leur départ et conscient du contexte global, il risque de guider son client vers une décision négative.
ne diront rien de ce qui leur est arrivé ni du problème qu’ils doivent affronter. C’est d’ailleurs là
une des raisons pour lesquelles les personnes LGBT qui résident dans le même centre ne se Si ces gens, assistés ou non par un avocat, introduisent quand même une demande sur base
connaissent souvent pas. Obligés de se cacher une fois de plus dans ce nouveau contexte de leur orientation sexuelle, les choses peuvent encore toujours mal tourner lors de l’interview
et ne pouvant compter sur aucun soutien, ils se retrouvent dans une solitude de plus en plus quand l’interprète s’avère, par exemple, appartenir à la même communauté. Certains d’entre
pesante. Et lorsque leur véritable nature est découverte ou que des co-résidents ont des eux ont, à ce moment-là, tellement honte et peur d’être jugés et humiliés, une fois de plus,
soupçons, les réactions sont, dans la plupart des cas, homophobes. Ils subissent alors, à qu’ils n’osent, au bout du compte, pas faire leur récit réel. La situation est d’autant plus difficile
nouveau, la discrimination et la violence verbale et, parfois même, physique. pour les femmes lorsque l’interprète est un homme. On a parfois également constaté après
La combinaison d’une image dénigrante de soi-même, d’un manque de confiance, de honte, coup que l’interprète avait été tellement gêné ou choqué qu’il n’avait pas tout traduit ou avait
de souffrance, d’anxiété et d’isolement mènent à la dépression, éveillent, dans de nombreux traduit certaines parties incorrectement. Conséquence : le récit était devenu totalement in-
cas, des idées suicidaires et peuvent parfois faire sombrer l’individu dans l’alcoolisme et la cohérent et le demandeur d’asile ne fut pas cru. Le jour de l’interview, le fait d’être confronté
toxicomanie. à une instance officielle, à des représentants du pouvoir et de subir la pression d’un verdict
Vu les menaces et la violence subies par le passé – souvent de la part des services d’ordre, imminent fait que certains se renferment complètement et laissent une impression douteuse.

[18] [19]
Les professionnels impliqués dans les procédures d’asile (personnel des centres d’asile, avo- c’est la peur et l’insécurité permanentes d’être éventuellement renvoyé dans un pays qui ne
cats, employés de l’Office des Étrangers, travailleurs sociaux, assistants sociaux), ne s’attar- vous réserve que l’avilissement et peut-être même la mort.
dent que rarement à l’orientation sexuelle de leurs clients. Des questions anodines comme
«êtes-vous venue seule ou accompagnée de votre mari? Avez-vous peut-être une femme ou Les demandeurs d’asile en fin de procédure venant de pays dans lesquels leur vie est réelle-
une amie», souvent bien intentionnées et visant avant tout à mettre le (la) patient(e) à l’aise, ment en danger, ne voient souvent pas d’autre solution que de sombrer dans l’illégalité. Pour
entravent parfois involontairement un éventuel épanchement. Faire son récit est une chose, ces gens-là, comme pour les autres personnes sans titre de séjour légal, la communauté
devoir d’emblée réfuter une supposition d’un assistant social ou d’un prestataire de services d’origine est souvent le seul point de repère. D’où leur situation de vie et de séjour précaire et
en est une autre. Ce n’est d’ailleurs pas seulement le fait d’être confronté aux normes hétéro- complexe. Et si l’on ajoute à cela la crainte de se voir rejeté par sa propre communauté, la lutte
sexuelles qui est frustrant. Celui de ne pas connaître la spécificité de la problématique ou d’en interne devient vraiment exténuante.
être insuffisamment conscient peut lui aussi accroître l’impression d’être incompris et générer Rejoindre les réseaux LGBT traditionnels n’est pas toujours évident. Les organisations de et
un sentiment de désespoir. pour les holebis allochtones peuvent offrir une solution, mais y accéder s’avère parfois difficile.
La propre communauté reste un filet de sécurité important et l’on ne veut pas courir le risque
Malgré cela, de nombreuses personnes (188 en 2007) introduisent chaque année une de- de se faire à nouveau exclure de celle-ci, mais la quête de reconnaissance s’accompagne
mande d’asile sur base de leur orientation sexuelle. Deux tiers de ces demandes sont tou- aussi du désir – souvent réprimé – d’adhérer à la communauté des LGBT. Ou, comme le
tefois refusées par manque de preuves. Il faut en effet pouvoir prouver qu’on est originaire formule Bart Hermans du centre d’accueil pour demandeurs d’asile de Saint-Trond: «D’une
d’un pays où la vie des homosexuels est menacée, que votre vie à vous a également été en part ils sont reconnus sur le plan sexuel par la communauté belge, mais ils sont d’autre part
danger et surtout que vous êtes bel et bien homosexuel. Or, les documents officiels attestant confrontés à leur propre communauté dont ils voudraient vraiment faire partie, mais qui fait
que l’intéressé a été persécuté et les raisons pour lesquelles il l’a été sont rares. Prouver son souvent preuve de nettement moins de tolérance.»
homosexualité n’est d’ailleurs pas non plus chose évidente.
Celui qui obtient son droit d’asile peut espérer accéder à une existence indépendante et
Les demandeurs d’asile en fin de digne. Mais cela ne suffit pas à effacer tout ce qu’il a souffert et l’insouciance est loin de lui
être garantie. Les traumatismes, les angoisses, le stress migratoire, les processus de deuil, la
procédure venant de pays dans lesquels solitude, la nostalgie, les problèmes d’adaptation, le fait d’être coupé de tout ce qui vous est
leur vie est réellement en danger, ne familier, la difficulté de s’intégrer dans son nouvel environnement et le fait que tout le monde
voient souvent pas d’autre solution que n’est pas toujours ni partout accueillant et respectueux, ne facilitent pas les premiers pas vers
une nouvelle vie.
de sombrer dans l’illégalité.

De plus, les gens qui résident dans un centre d’accueil n’ont que peu de vie privée pour ras-
sembler des informations et préparer convenablement leur dossier. Ces centres se trouvent
souvent en dehors des grandes villes où sont implantées les organisations spécialisées et
«Holebi Asielzoekers»
les bibliothèques qui offrent la possibilité d’effectuer des recherches, et tout le monde n’a
d’ailleurs pas été suffisamment scolarisé ou n’a pas assez de force de caractère pour franchir Migratie is van alle tijden. De motieven zijn uiteenlopend: oorlogen, honger, geweld, politieke
le seuil d’une bibliothèque et y travailler sur ordinateur. dreiging, religieuze vervolging, discriminatie, onvrijheid, armoede, kansarmoede, economis-
Les centres qui offrent l’accès à l’Internet organisent généralement celui-ci dans des locaux che instabiliteit. Mensen zoeken andere oorden op wanneer ze menen dat ze het elders beter
où les autres peuvent facilement voir par-dessus votre épaule ce que vous êtes en train de kunnen hebben. Sommigen vluchten, naar een naburig land of naar het Westen, omdat hun
faire. Dans de pareilles conditions, il est presque impossible de surfer sur la toile pour trouver leven in gevaar is.
des données utilisables et des organisations qui proposent un soutien aux demandeurs d’asi-
le homosexuels et aux LGBTQI ayant leurs racines ailleurs. C’est la principale pierre d’achop- Aangekomen in dit land, met een toeristenvisum of via een «passeur» (smokkelaar), belanden
pement pour établir des contacts en dehors du centre et découvrir des congénères dont le ze in de illegaliteit of komen terecht in een asielcentrum. Onder hen bevinden zich vrouwen
témoignage pourrait pourtant être très utile au cours du processus de la demande d’asile. en mannen die in hun land van herkomst gediscrimineerd werden, gemarteld en met de dood
bedreigd omwille van hun genderidentiteit en/of seksuele geaardheid. De landen waar ze
Le séjour dans un centre d’asile et plus tard dans une Initiative Locale d’Accueil (ILA) est à vandaan komen, zijn erg verschillend (Pakistan, Armenië, Algerije, Kameroen,…). Het gaat
plusieurs titres une rude épreuve. La vie dans le centre est épuisante, mais ce qui est pire, dus niet enkel om de moslimlanden aangeduid op de ILGA wereld kaart als die regio’s waar

[20] [21]
wettelijk de doodstraf staat op homoseksuele handelingen. Volgens de Kameroenese wet
bijvoorbeeld, kan je van 1 maand tot 10 jaar gevangenisstraf krijgen, maar de realiteit toont
ons dat in de afgelopen jaren de bevolking regelmatig zelf het recht in handen nam en van
homoseksualiteit verdachte individuen martelde en levend verbrandde.
Wat deze landen in gemeen hebben is dat waar homorechten worden geschonden, vaak ook
andere vrijheden en mensenrechten worden beknot.

Velen die hier aankomen hebben te kampen met problemen van zelfaanvaarding, psychis-
che trauma’s en in sommige gevallen fysieke letsels. Vrouwen zijn soms ongewenst zwanger,
veelal als gevolg van verkrachting door mannen die hen een les meenden te moeten leren of
misbruik in gevangenissen.
Wanneer zij asiel aanvragen op basis van deze feiten, lijkt het de eerste stap in de richting van
een menswaardig leven.
Bart
Zo simpel is het helaas niet. In opvangcentra worden ze meestal geconfronteerd met mensen (Fedasil)
van hun eigen gemeenschap waar ze dezelfde reacties van vrezen. Bovendien worden in
verschillende centra mensen per gemeenschap ondergebracht in de slaapvertrekken wat de
stress voor hen aanzienlijk kan verhogen. De meesten zullen er dus alles aan doen om de re-
den van hun vertrek te verzwijgen en praten dus noch over wat hen overkwam, noch waar ze
mee kampen. Dit is mede de reden waardoor holebi’s die zich in het zelfde centrum bevinden, lijke verhaal uiteindelijk niet durven te vertellen. Voor vrouwen is het des te moeilijk wanneer
mekaar doorgaans niet kennen. Door zich ook in deze nieuwe context te moeten verbergen en de tolk een man blijkt te zijn. In sommige gevallen bleek achteraf dat de tolk, gegeneerd of
geen steun te kunnen zoeken, is er een toenemende eenzaamheid. Wanneer hun geaardheid geshockt, niet alles of onjuist had vertaald waardoor het verhaal ook geen steek meer hield en
aan het licht komt of medebewoners vermoedens hebben, zijn de reacties meestal homofoob de asielaanvrager niet werd geloofd. Voor sommigen is, op de dag van het interview, de con-
en krijgen ze opnieuw te maken met discriminatie, verbaal en soms fysiek geweld. frontatie met de officiële instelling, representanten van de macht en de druk van het komende
De combinatie van een laag zelfbeeld, zelfverachting, schaamte, pijn, angsten en isolement, oordeel, voldoende om geheel dicht te klappen en een onbetrouwbare indruk te maken.
leiden tot depressies, in vele gevallen suïcidale gedachten en soms tot misbruik van alcohol
en verdovende middelen. Meestal staan professionelen betrokkenen bij asielprocedures (personeel van asielcentra, ad-
vocaten, werknemers van de Dienst Vreemdelingenzaken, sociale werkers, hulpverleners), zelf
Door de bedreigingen en het geweld dat ze eerder meemaakten - vaak ook gepleegd door heteroseksueel, zelden stil bij de seksuele geaardheid van hun cliënten. Door vragen als «bent
de ordediensten, «mannen in uniform» en zij die verondersteld zijn de bevolking bij te staan u hier alleen of kwam u met uw man naar hier …? Heeft u misschien een vrouw of een vrien-
en te helpen - is de angst groot en het vertrouwen zoek. Dit is de reden waarom regelmatig din?», vaak goedbedoeld en om de cliënten op hun gemak te stellen, wordt soms ongewild
mensen asiel aanvragen op andere gronden en hun seksuele oriëntatie verzwijgen. Wanneer de deur gesloten voor een mogelijke ontboezeming. Het is een zaak om je verhaal te vertellen,
dergelijke zelf opgemaakte verhalen worden gebracht tijdens het interview voor het Commis- een ander om te moeten starten met het weerleggen van de vooronderstelling van de hulp- of
sariaat-Generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen gaan deze meestal meteen de mist dienstverlener. Niet enkel de confrontatie met de heteronormativiteit werkt ontmoedigend, ook
in. Advocaten zouden dit kunnen voorkomen door hun cliënten hierop voor te bereiden, maar het gebrek aan kennis en bewustzijn over de specificiteit van de problematiek kan leiden tot
als deze de cliënten nooit het vertrouwen hebben kunnen geven om hun werkelijke verhaal te een toenemend gevoel van onbegrip en bijdragen tot gevoelens van wanhoop.
brengen, zij onvoldoende bewust zijn van de mogelijkheid dat seksuele oriëntatie een rol kan Ondanks dit alles dienen jaarlijks heel wat mensen hun asielaanvraag in op basis van hun
spelen en zij de context niet of onvoldoende kennen, dan is de kans groot dat zij hun cliënten geaardheid (188 in 2007). 2/3 van de aanvragen worden echter geweigerd bij gebrek aan
begeleiden naar een negatief advies. bewijsmateriaal. Men moet immers kunnen bewijzen dat men uit een land komt waar homo-
seksuelen in gevaar zijn, dat je eigen leven in gevaar was en vooral dat je wel degelijk homo-
Als mensen, al dan niet gesteund door hun advocaat, toch asiel aanvragen op basis van hun seksueel ben. Officiële documenten waaruit blijkt dat de persoon werd vervolgd en waarvoor,
seksuele geaardheid, kan het tijdens hun interview nog steeds mislopen wanneer bijvoorbeeld zijn zeldzaam. Je homoseksualiteit bewijzen is eveneens niet evident.
de tolk uit de eigen gemeenschap blijkt te zijn. Sommigen ervaren dergelijke schaamte en
angst om nog maar eens beoordeeld te worden en zich vernederd te voelen, dat ze hun eigen- Daarbij komt dat mensen in asielcentra weinig privacy hebben om informatie te verzamelen

[22] [23]
en hun dossier terdege voor te bereiden. Centra liggen vaak buiten de grote steden waar zich
de gespecialiseerde organisaties bevinden en bibliotheken die de mogelijkheid bieden op on-
derzoek uit te gaan. Niet iedereen heeft bovendien de scholing en kracht om de drempel van
een bibliotheek te overschrijden en met de computers te kunnen werken.
In de Centra is toegang tot het internet meestal georganiseerd in ruimten waar anderen mak-
kelijk over je schouder kunnen meekijken. Op deze manier is het nagenoeg onmogelijk te
surfen op zoek naar bruikbare gegevens en naar organisaties die homoseksuele asielzoekers
en LGBTQI’s met roots elders ondersteuning bieden. Dit is een struikelblok om contacten te
leggen met mensen buiten het centrum en soortgenoten te vinden die hen tot steun zouden
kunnen zijn in hun proces.
Op vele vlakken is het verblijf in een asielcentrum en later in een lokaal opvang initiatief (LOI)
een beproeving. De tijd in het centrum is slopend, maar erger nog is de permanente angst en
onzekerheid om mogelijk terug gezonden te worden naar de plek waar hen mensonwaardige
situaties en mogelijk de dood wacht.

Achille
Uitgeprocedeerde asielzoekers die uit landen komen waar ze daadwerkelijk in levensgevaar
zijn, zien vaak geen andere oplossing dan de illegaliteit in te gaan. Voor hen en andere men-
sen zonder wettig verblijf, is de eigen gemeenschap vaak de enige houvast. De levens-en
verblijfssituatie van mensen zonder wettig verblijf is hoe dan ook precair en complex. Als daar
bovenop de angst komt voor verwerping door de eigen gemeenschap, is de innerlijke strijd
slopend. Aansluiting vinden bij de traditionele holebi-netwerken is bovendien niet altijd even Achille, 26 ans, est Camerounais et vit actuellement dans un centre ouvert
evident. Organisaties van en voor allochtone holebi’s kunnen een uitkomst te bieden, maar de
weg er naartoe blijkt vaak moeilijk. Enerzijds is de eigen gemeenschap een belangrijk vangnet J’ai rencontré mon ami, Jonathan, dans le cadre de mon travail. Nous pas-
en wil men niet het risico lopen zich opnieuw te laten verstoten, anderzijds bestaat het – vaak sions beaucoup de temps ensemble et un jour je me suis décidé à l’inviter
onderdrukte – verlangen om aansluiting te zoeken bij de holebigemeenschap in de zoektocht chez moi. Mes voisins n’étaient pas contents de voir un blanc chez eux et
naar erkenning en herkenning. Of, zoals Bart Hermans van het opvangcentrum voor asielzoe- cela a attiré l’attention. Ils savaient que nous étions homosexuels et ils ne
kers in Sint-Truiden het stelt: «Enerzijds vinden zij erkenning op seksueel vlak bij de Belgische l’acceptaient pas.
gemeenschap. Anderzijds is er de eigen gemeenschap, die vaak een stuk minder tolerant is
maar waar zij toch heel graag deel van willen uitmaken.» Un jour, j’ai eu une altercation avec un homme que j’avais bousculé, j’ai es-
sayé de lui expliquer que je ne l’avais pas fait exprès mais il n’a rien voulu en-
tendre et m’a insulté. Il me disait que ma place n’était pas dans ce quartier.
De combinatie van een laag zelfbeeld, Ses amis sont arrivés et ils m’ont également insulté avant de me tabasser.
La police qui passait par là est venue à mon secours. Cependant, quand ils
schaamte, pijn, angsten en isolement, kunnen ont appris que j’étais homosexuel, ils m’ont emmené dans mon appartement
leiden tot depressies, suïcidale gedachten en pour le fouiller. Ils ont pris mon portefeuille, mon appareil photo dans lequel
il y avait une photo de Jonathan. Ensuite, ils m’ont conduit au commissariat.
misbruik van alcohol en verdovende middelen. Là-bas, ils m’ont battu et mis en cellule.

Durant mon séjour en cellule, ils m’insultaient, me tabassaient. Ils voulaient


Wie asiel verkrijgt, kan de eerste stappen zetten naar een zelfstandig en menswaardig leven. savoir qui était la personne sur la photo avec moi ainsi que les adresses des
De pijn is hiermee echter niet uitgewist en zorgeloosheid alles behalve gegarandeerd. Trau- endroits où les gays sortent afin d’y faire une descentes de police pour les
ma’s, angsten, migratiestress, rouwprocessen, eenzaamheid, heimwee, aanpassingsmoei- arrêter. Je n’ai pas parlé, car je ne pouvais pas trahir Jonathan.
lijkheden, afgesneden zijn van alles wat vertrouwd is, moeite om aansluiting te vinden in de Au sein du commissariat, il y avait un policier qui était gay et qui a accepté
nieuwe omgeving en het feit dat niet iedereen overal even verwelkomend en respectvol is, de m’aider. Jonathan lui a donné de l’argent et le policier m’a laissé m’éva-
maken het opbouwen van een nieuw leven niet makkelijk. der mais sans mes affaires et ni mes papiers d’identité.

[24] [25]
Le lendemain de mon évasion, j’ai contacté mes parents pour leur dire que
j’allais bien. Ils étaient au courant de mon arrestation et ma mère m’a de-
mandé de ne plus jamais l’appeler. Je suis allé au village pour parler à mes
Achille
Achille, 26 jaar, is Kameroenees en leeft momenteel in een open centrum
parents, mais ils m’ont chassé de la maison, ma mère m’a dit que je n’étais
plus leur fils et mon père m’a dit que j’avais 5 minutes pour partir sinon Ik heb mijn vriend Jonathan in mijn werkomgeving ontmoet. Wij brachten
c’était mon cadavre qu’il sortirait de la maison. veel tijd samen door en ik heb uiteindelijk besloten hem bij mij thuis uit te
J’étais recherché par la police et ma vie était menacée. Jonathan a donc de- nodigen. Mijn buren waren niet gelukkig een blanke bij hen te zien en dat
mandé à un ami de nous aider afin que je quitte le pays. L’ami de Jonathan heeft argwaan gewekt. Ze wisten dat wij homoseksueel waren en aanvaard-
den dat niet.
Op een dag heb ik een heftige woordenwisseling gehad met een man die ik
Je pense que les choses ne changeront pas gestoten had en aan wie ik trachtte uit te leggen dat ik het niet met opzet
tant que les homosexuel-le-s continueront gedaan had. Hij heeft geweigerd naar mij te luisteren, is me beginnen
uitschelden en heeft me naar het hoofd geslingerd dat ik mijn plaats niet had
à nourrir des sentiments de culpabilité. in deze buurt. Zijn vrienden hebben zich met de zaak bemoeid en hebben
me ook uitgescholden vooraleer me af te tuigen. De politie die toen voor-
est venu une semaine plus tard et m’a expliqué qu’il avait un passeport pour bij kwam is mij ter hulp gesneld. Toen de agenten echter vernamen dat ik
moi et m’a emmené avec lui en Belgique. homoseksueel was, hebben ze me naar mijn appartement gebracht om het
Depuis mon arrivée, je vis dans un centre ouvert. J’attends que ma situation te doorzoeken. Zij hebben mijn portefeuille en mijn fototoestel, waarin nog
soit régularisée mais ce n’est pas facile car je n’ai plus mes papiers d’iden- een foto van Jonathan zat, in beslag genomen en hebben me daarna naar
tité et je ne peux donc pas prouver qui je suis. het commissariaat gebracht, waar ze me geslagen en in een cel opgesloten
Ce n’est pas toujours facile au centre. Je me sens seul, je n’ai plus de nou- hebben.
velles de Jonathan, ni de mes amis, ni de ma famille. Ze hebben me, tijdens mijn verblijf in de cel, verder uitgescholden en afge-
ranseld. Ze wilden immers weten wie de man was die met mij op de foto
Je pense que les choses ne changeront pas tant que les homosexuel-le-s stond en de adressen kennen waar de gays elkaar ontmoetten om er een
continueront à nourrir des sentiments de culpabilité par rapport à leur orien- huiszoeking te doen en ze aan te houden. Ik heb niets losgelaten omdat ik
tation sexuelle. Toute révolution demande du courage et des actions bien onmogelijk Jonathan kon verraden.
coordonnées en fonction du problème qu’on veut solutionner. Er werkte in dat commissariaat echter een agent die ook gay was en aan-
vaard heeft me te helpen. Jonathan heeft hem geld gegeven en de agent
heeft me de gelegenheid geboden om te ontsnappen, maar zonder me mijn

Hasmik
kleren en identiteitspapieren terug te geven.
De dag na mijn ontsnapping heb ik mijn ouders gecontacteerd om hen te
zeggen dat alles goed ging. Ze waren op de hoogte van mijn aanhouding en
Hasmik, 22 ans, Arménienne, vit seule mijn moeder heeft me gevraagd haar nooit meer op te bellen. Ik ben toen
naar mijn dorp gegaan om er met mijn ouders te praten, maar die hebben
C’est mon frère qui m’a vue un jour avec ma copine et je savais qu’il en par- me het huis uitgejaagd. Mijn moeder heeft me gezegd dat ik hun zoon niet
lerait directement à mon père. De peur, j’ai fui. La famille nous a cherchées meer was en mijn vader heeft eraan toegevoegd dat indien ik niet binnen de
pendant 2 semaines et quand ils m’ont retrouvée, ils m’ont tirée dans une 5 minuten het huis verlaten had, hij mijn lijk naar buiten zou sleuren.
voiture par les cheveux. Depuis ce jour là, mon corps est plein de cicatrices Ik werd opgespoord door de politie en vreesde voor mijn leven. Jonathan
et mon cœur plein de haine. Je vis seule maintenant, mais tous les jours je heeft dan aan een vriend gevraagd of hij me kon helpen het land te verlaten.
vis dans la peur et je peux vous dire que ce n’est pas une vie. De week daarop is die vriend van Jonathan terug langsgekomen en heeft me
uitgelegd dat hij voor mij een paspoort had en me naar België zou brengen.
Sinds mijn aankomst hier verblijf ik in een open centrum. Ik wacht op een re-
gularisatie van mijn situatie, maar ervaar dat dit heel moeilijk is als je, zoals

[26] [27]
ik, je identiteitspapieren niet hebt en dus ook niet kan bewijzen wie je bent.
Het leven in het centrum is niet altijd gemakkelijk. Ik voel me eenzaam en zit LGBT issus de l’immigration
zonder nieuws van Jonathan, mijn vrienden en mijn familie.
Ik denk dat de zaken niet zullen veranderen zolang de homoseksuelen Le terme de «holebis allochtones» est communément utilisé dans la partie néerlandophone de
schuldgevoelens blijven koesteren t.o.v. hun seksuele oriëntatie. la Belgique. Nous l’avons donc également utilisé dans la version flamande de notre brochure.
Elke revolutie vergt moed en in functie van het op te lossen probleem goed Toutefois, une petite remarque s’impose ici: référant aux homosexuels, aux lesbiennes et aux
gecoördineerde acties. bisexuel(le)s, le terme de «holebi» exclut les autres formes de non hétérosexualité et est en
outre marqué d’une nette empreinte occidentale. L’adjectif «allochtone», «qui vient d’ailleurs»,
est quant à lui facile, mais stigmatisant. Car en disant d’une personne qu’elle est «allochtone»,
nous renvoyons à son origine ethnique sans tenir compte de sa différence de culture, de reli-
gion, d’individualité, de personnalité, de philosophie, de position sociale, … ni du nombre de
générations qui ont vécu ici depuis que ses ancêtres ont immigré. Pendant combien de temps
reste-t-on d’ailleurs allochtone?

En français, nous avons préféré désigner ce groupe très diversifié par le sigle «LGBT» (lesbien-
nes, gays, bisexuels, transsexuels, transgenres, queers, intersexes) issus de l’immigration.
Ce qui frappe, c’est que ce groupe subit des condamnations multiples (d’origines religieuses,
culturelles, communautaires, familiales, …) et qu’il est en même temps obligé de s’émanciper
à plusieurs niveaux: en tant qu’allochtone, que LGBT, que femme,… D’où une double position
d’infériorité qui génère bien sûr une vulnérabilité à multiples faces.

Les personnes ayant leurs racines dans des cultures non occidentales se définissent de plu-
sieurs façons qui peuvent en dire long sur l’opinion qu’elles se font d’elles-mêmes, sur la ma-
nière dont elles gèrent leur sexualité et sur la mesure dans laquelle elles considèrent que leur
sexualité fait partie de leur identité. Nombreuses sont les situations dans lesquelles le patient

Hasmik affirme «ne pas être homo» ou même être «anti-homo’. Si certains d’entre eux prétendent ne
pas être «homo» malgré le fait qu’ils ont (uniquement) des rapports sexuels avec des person-
nes de leur sexe, c’est parce qu’ils sont persuadés qu’on n’est homo que quand on se fait pé-
nétrer et qu’on abandonne son rôle d’homme pour jouer celui de la femme. D’autres adoptent
une attitude «anti-homo» parce que la norme qu’impose l’hétérosexualité et la culture macho
influencent l’image que le patient se fait de lui-même, déterminent son attitude et son compor-
tement. Bien qu’il se sente attiré sexuellement par les hommes (et qu’il a peut-être même des
Hasmik, 22 jaar, is Armeense en woont alleen rapports sexuels avec eux), il combat ce penchant en adoptant une attitude homophobe.
Het is mijn broer die mij op een dag heeft gezien met mijn vriendin. Hij heeft
niets gezegd, maar ik wist dat hij er direct met mijn vader over zou praten. Certaines cultures désignent les homos par des mots qui ont une très forte connotation péjo-
Uit angst ben ik weg gelopen. De familie heeft ons twee weken lang gezocht. rative et sont souvent empruntés à la religion. Les religions monothéistes réfèrent au peuple de
Wanneer ze mij gevonden hebben, hebben ze mij bij mijn haar in de auto Lot qui fut détruit par une pluie de pierres parce qu’il vivait dans le péché. Les livres sacrés as-
gesleurd. Van die dag rest mij een lijf vol littekens en een hart vol haat. Ik socient ce peuple à la sodomie, au viol, à la débauche… L’homosexualité telle que l’Occident
woon alleen nu, maar er gaat geen dag voorbij of ik leef in angst. Dit is geen la considère à l’heure actuelle (= identité liée à un aspect émotionnel et relationnel entre deux
leven, geloof mij. personnes qui se choisissent) ne correspond donc pas à l’image qui en est tracée dans ce
passage de la Bible, de la Torah et du Coran. À cela vient s’ajouter que dans l’Islam, la parole
émane directement de Dieu. Un poids énorme à porter pour un-e homosexuel-le musulman-
e. Surtout que l’Islam n’a, contrairement aux religions chrétiennes, pas de clergé hiérarchisé,
mais établit une relation directe avec Dieu. D’où les angoisses et la honte au moment de la

[28] [29]
prière ; la crainte des punitions dans la vie ici-bas, mais aussi dans l’au-delà. Quelqu’un qui femme est ressenti comme une menace. Si vous grandissez dans un tel milieu en tant qu’ho-
affirme être un «Louti» s’identifie au peuple de Lot, ce qui peut être révélateur de l’opinion qu’il mosexuel-le, vous vous sentirez très vite seul. Il y a d’une part le lien avec la communauté qui
se fait de lui-même. Il est du même fait important de toujours partir de l’autodéfinition de la vous sert de cadre référentiel, de réseau social et que vous ne voulez à aucun prix perdre, et
personne. Nous vous renvoyons dans ce contexte au chapitre «Qu’est-ce que l’homophobie» d’autre part vos besoins personnels. Le respect des parents et le souci de leur bonheur vous
de Myriam Monheim, et au chapitre suivant consacré à l’accueil et à l’accompagnement. obligent à cacher scrupuleusement votre penchant. On ne veut pas faire honte à ses parents
et encore moins être ingrat envers ceux qui ont immigré et qui ont souvent dû travailler très
Nombreuses sont les cultures qui considèrent que l’homosexualité est une maladie occiden- dur pour permettre à leurs enfants de faire des études. Car il ne s’agit ici pas uniquement de la
tale. Mugabe n’a-t-il pas déclaré au Zimbabwe que l’homosexualité était une sorte de virus honte d’être homo, mais aussi de l’honneur et du rang social de la famille. Quand un membre
que l’homme blanc avait inoculé en Afrique pour détruire la culture africaine? Et combien de de la famille n’est pas comme les autres, les gens ont tôt fait de parler de la brebis galeuse
fois n’entend-on pas l’exclamation: «L’homosexualité? Ça n’existe pas chez nous!»? qui gâte tout le troupeau, portant ainsi un sérieux coup à la valeur sociale et à la respectabilité
de la famille. Il se pourrait que dans pareils cas les frères ou soeurs cadet(te)s aient du mal à
Quand on s’entend sans cesse répéter que l’homosexualité est une maladie, qu’elle est un trouver un bon partenaire.
mal, qu’elle sera punie, qu’elle est bestiale,… il y a beaucoup de chances qu’on finisse par se
considérer comme un malade, comme quelqu’un qui se comporte comme un animal. D’où S’il n’est déjà pas évident de parler avec ses proches de sexualité, qu’en est-il de l’homo-
des sentiments de honte, de culpabilité et d’auto-mépris, qui peuvent engendrer un dégoût de sexualité? La sexualité appartient à l’intimité du couple ; l’homosexualité n’est qu’une accu-
soi, des conflits et des souffrances intérieures, des dépressions, une volonté d’autodestruc- mulation de péchés: on ne se marie pas, on a des rapports sexuels avec une personne du
tion et des idées suicidaires. Différentes réactions sont possibles: certains rompent avec leur même sexe, ces rapports sont extraconjugaux, on ne fait pas d’enfants… Des tares qu’on a
environnement, leur famille, leur religion ou se réfugient justement dans leur religion en faisant tout intérêt à passer sous silence.
tout pour juguler ce «démon» qui les hante. D’autres vivent leur vie et ignorent le problème. Un
autre groupe suit un processus d’acceptation de soi et cherche un équilibre entre lui et son En Occident, on bute souvent sur l’incompréhension : «tu es hypocrite en vivant une vie dou-
entourage, et cela dans le contexte d’accomplissement de soi. ble». Le mouvement LGBT occidental, moderne et organisé, lutta surtout contre la normativité
dominante de l’hétérosexualité et pour l’égalité des droits. Les manifestations des années
’60 ont rassemblé de plus en plus de monde et sont devenues les actuelles Lesbian & Gay
Dans les communautés traditionnelles, Prides. Leur thème central est le «coming-out», qui est considéré comme le moment où l’on
ce n’est pas l’individu qui prime, mais exige de pouvoir être soi-même et où l’on effectue le pas crucial dans l’acceptation de soi et
dans le processus d’émancipation en tant que citoyen et qu’être humain. Le «coming-out» est
le groupe. Le contrôle social maintient devenu une nouvelle normativité. Il est toutefois important de ne pas imposer ce point de vue
le système en équilibre. au patient. En Occident, tout est axé sur la revendication d’une liberté, alors qu’ailleurs on vise
essentiellement un droit à l’existence. D’où l’importance pour les LGBT issus de l’immigration
Pour les femmes, le problème est encore beaucoup plus complexe. Si l’homme peut se per- d’avoir des pairs, des référants, qui suivent souvent un chemin plus réaliste et qui aident à
mettre de mener une vie double, ce n’est pas le cas pour une femme, qui éprouve beaucoup améliorer leur image de soi.
plus de difficultés à entreprendre quoi que ce soit en dehors de son ménage, surtout si elle a
des enfants… Quand une jeune fille refuse à plusieurs reprises des propositions de mariage, L’Occident aime souligner son rôle exemplaire en tant que pionnier des libertés de l’être hu-
les gens mettent parfois en doute sa virginité. Elles se marient donc pour ne plus subir de main… et pointer du doigt les autres communautés et la façon dont celles-ci traitent leurs
pression et espèrent que tout s’arrangera avec le temps. Rares sont celles qui cherchent à se minorités, mais il oublie que l’ancienne homophobie a ici cédé la place à une forme moderne
faire aider. Elles n’osent que sporadiquement exprimer leur problème et partent du principe d’«homo-négativité» et que les recherches de ces dernières années prouvent que l’égalité est
que personne ne peut les aider. La question qui préoccupe les jeunes lesbiennes est de savoir loin d’être acquise. L’homophobie n’est pas l’apanage de certaines cultures et/ou religions. Il
comment échapper à cette situation et à la pression des parents et de la famille. Certaines est en effet clair que certains LGBT occidentaux sont eux aussi confrontés à des réactions
rompent complètement avec leurs proches, mais ceci n’est pas toujours la solution la plus négatives de leur entourage, au mépris de soi, à la souffrance, au stress, à la solitude, aux
équilibrée. Les questions qu’elles se posent sur elles-mêmes passent au second plan. pensées suicidaires.

Dans les communautés traditionnelles, ce n’est pas l’individu qui prime, mais le groupe. Le Pour conclure : les personnes issues de l’immigration ne sont pas tous homophobes, ni tous
contrôle social maintient le système en équilibre. Tout ce qui ne lui est pas conforme ou peut les LGBT issus de l’immigration des gens malheureux.
le faire vaciller est remis sur le droit chemin. Tout ce qui dévie du schéma classique homme/

[30] [31]
«Allochtone holebi’s» het hoofdstuk «Wat is homofobie» van Myriam Monheim, als naar het komende hoofdstuk
rond onthaal en begeleiding.

«Allochtone holebi» is een algemeen gebruikt begrip in Nederlandstalig België. Ook in deze In heel wat culturen wordt homoseksualiteit gezien als een Westerse ziekte. In Zimbabwe
brochure hanteren we de term. Een kleine kanttekening echter: «Holebi» refereert aan homo’s, bijvoorbeeld, beweerde Mugabe dat homoseksualiteit een ziekte was die de blanke man bin-
lesbiennes en biseksuelen en sluit hiermee andere vormen van niet-heteroseksualiteit uit. Het nenbracht als strategie om de Afrikaanse cultuur uit te roeien. Ook vaak gehoord is de uitroep:
begrip is ook sterk Westers gekleurd. Daarnaast is het begrip «allochtoon», «die van elders «homoseksualiteit, dat bestaat niet bij ons».
komt», een makkelijke, maar stigmatiserende term. Met «allochtoon» verwijzen we naar etnis-
che oorsprong zonder rekening te houden met verschillen op vlak van cultuur, religie, individu, Wanneer je altijd opnieuw hoort dat homoseksualiteit een ziekte is, het slecht is, het bestraft
persoonlijkheid, levensvisie, maatschappelijke positie, … of het aantal generaties sinds de zal worden, het bestiaal is, … is de kans groot dat je op die manier naar jezelf zal kijken: als
voorouders immigreerden. Hoe lang blijft men immers «allochtoon»? een ziek mens, niets meer dan een beest. Dit leidt tot schaamte, schuld, een laag zelfbeeld,
zelfwalging, innerlijke pijn en conflict en mogelijk depressie, zelfdestructie en zelfmoordge-
«Allochtone holebi’s» is dus een bijzonder gediversifieerde groep. Eigen aan deze groep is dachten. Verschillende reacties zijn mogelijk: of men breekt met omgeving, familie, religie of
dat ze te maken krijgen met een meervoudige veroordeling (vanuit de religie, de cultuur, de men vlucht in het geloof en doet er alles aan om «de duivel» te bedwingen. Sommigen leven
gemeenschap, het gezin,…) én met een meervoudige opdracht naar emancipatie toe: als hun leven en negeren het probleem. Anderen maken een proces van zelfacceptatie door en
allochtoon, als holebi, als vrouw, ... De dubbele minderheidspositie zorgt dus voor een meer- zoeken een evenwicht tussen hun eigen verlangens en de verwachting van hun omgeving,
voudige kwetsbaarheid. binnen de context waarin ze leven.

Mensen met roots in niet-Westerse culturen, definiëren zichzelf op verschillende manieren. De


wijze waarop zegt iets over hun context, hoe ze naar zichzelf kijken, op welke manier ze met
Wanneer je altijd opnieuw hoort dat
hun seksualiteit omgaan en in welke mate ze hun seksualiteit als een deel zien van hun identi- homoseksualiteit een ziekt is, is de
teit. Regelmatig zijn er aanmeldingen waarbij een cliënt zegt «geen homo» of zelfs «anti-homo» kans groot dat je op die manier naar
te zijn. En dat terwijl deze wel (enkel) seks hebben met mensen van hetzelfde geslacht. De idee
leeft immers sterk bij sommigen dat je pas homo bent wanneer je je laat penetreren en dus je jezelf zal kijken.
rol als man opgeeft om die van de vrouw aan te nemen. Daarnaast kan een anti-homo-hou-
ding worden verklaard vanuit de heersende heteronormativiteit en machocultuur die zelfbeeld, Voor vrouwen is het extra moeilijk. Waar een man de relatieve vrijheid geniet een dubbel leven te
houding en gedrag beïnvloeden: hoewel de cliënt voelt dat hij seksueel aangetrokken is tot leiden, is het voor vrouwen, zeker wanneer ze kinderen hebben, niet vanzelfsprekend om buiten
mannen en hij mogelijk ook seksuele betrekkingen heeft met mannen, vecht hij daartegen hun gezin om dingen te doen. Wanneer een meisje verschillende keren een huwelijksaanzoek
door een homofobe houding aan te nemen. weigert, wordt haar maagdelijkheid soms in vraag gesteld. Meisjes trouwen dus om van de
druk af te zijn en hopen dat het goed komt. Weinigen vinden de weg naar de hulpverlening.
In sommige culturen worden voor homoseksuelen woorden gebruikt die een heel sterke af- Ze durven zelden hun vragen uiten en gaan ervan uit dat niemand hen kan helpen. De vraag
keuring in zich dragen, vaak geput uit de (interpretatie van de) godsdiensten. De monotheïs- die jonge lesbiennes bezighoudt is hoe hieraan en aan de druk van de ouders en familie te
tische religies refereren aan het volk van Lot dat vernietigd werd door een regen van stenen, ontsnappen. Sommigen breken volledig met hun familie, maar dat blijkt niet altijd de meest
als gevolg van hun zondig leven. In de passages wordt dit volk ondermeer geassocieerd met evenwichtige oplossing.
sodomie, verkrachting, losbandigheid,…. Homoseksualiteit zoals het vandaag in het Westen
wordt begrepen - als een identiteit en als een seksuele én emotionele relatie tussen twee In traditionele gemeenschappen staat niet het individu, maar de groep centraal. Sociale con-
personen die voor mekaar kiezen - komt dus niet overeen met het beeld geschetst in deze trole houdt het systeem in evenwicht. Alles wat anders is en het systeem kan doen wankelen,
passage in de Bijbel, Thora of Koran. Bij de islam komt erbij dat de Koran het rechtstreekse wordt rechtgetrokken. Alles wat afwijkt van de geldende man-vrouwpatronen, wordt als be-
woord van god is. Voor de homo in kwestie is dit heel zwaar om dragen. Zeker omdat in islam dreigend aangevoeld. Groei je op binnen dergelijk milieu, dan voel je je al snel eenzaam. Ene-
er geen hiërarchisch kerkgenootschap is zoals in de Christelijke kerken, maar het een directe rzijds is er de band met je gemeenschap die je referentiekader is, je sociaal-netwerk en dat je
relatie tot god betreft. Gevolgen zijn schaamte om te bidden en angst voor straffen, in dit leven vooral niet wil verliezen, anderzijds zijn er de persoonlijke behoeften. Respect voor ouders en
en het volgende. Als iemand zegt een «loeti» te zijn, dan identificeert deze persoon zich met de bekommernis om hun geluk, zorgen ervoor dat men zijn homoseksualiteit meestal angs-
het volk van Lot, wat veel kan zeggen over hoe de persoon naar zichzelf kijkt. Belangrijk is tvallig verborgen houdt. Men wil de ouders die immigreerden en zich te pletter werkten om
steeds om uit te gaan van de zelfdefiniëring van de persoon. Wij verwijzen hierbij zowel naar hun kinderen te kunnen laten studeren, geen schaamte bezorgen en hen vooral niet teleurs-

[32] [33]
tellen. Het gaat immers niet enkel over de schaamte van het homo-zijn, maar de eer en de
positie van de hele familie. Vaak leeft de idee van «de rotte appel in de mand»: als er iets mis
Sélection de films - Filmtips
is met iemand in de familie, haalt dat de sociale waarde van de hele familie naar beneden en • Fire, Deepa Mehta (1997)
meteen ook haar respectabiliteit. De kans bestaat dan dat jongere broers en zussen moeilijker • Drôle de Félix, Olivier Ducastel & Jacques Martineau (2000)
aan een goede huwelijkspartner geraken. • Tarik el Hob, Remi Lange (2001)
• I Exist, Peter Barbosa & Garrett Lenoir (2003)
Over seks praten met de omgeving is niet evident, laat staan over homoseksualiteit. • Ma Soeur Zahra - Mijn Zus Zahra, Saddie Choua (2006)
Seksualiteit wordt gezien als intimiteit binnen het huwelijk en homoseksualiteit als een cul- • Caramel, Nadine Labaki (2007)
minatie van zonden: niet trouwen, seks buiten het huwelijk, seks met iemand van het eigen • A Jihad for Love, Parvez Sharma (2007)
geslacht, geen kinderen. Niet-heteroseksualiteit wordt dus bij voorkeur verzwegen. • The Bubble, Eytan Fox (2007))
• Hina may’sara, Khaled Youssef (2007)
In het Westen daarentegen stuit men vaak op onbegrip: «je bent hypocriet met je dubbel- • Satellite Queens, Bregtje van der Haak (2008)
leven». De moderne Westerse georganiseerde homo-en lesbiennebeweging was er een tegen • Be Like Others, Tanaz Eshagian (2008)
de alles overheersende heteronormativiteit en vóór gelijke rechten. De betogingen van de jaren • Pink Camouflage, Sarah Bracke (2009)
’60 groeiden uit tot de Lesbian & Gay Prides. Centraal hierin staat de «coming-out»-gedachte
die wordt gezien als het moment waarop men opeist zichzelf te mogen zijn en dus als een
cruciale stap in de zelfaanvaarding en in zijn emancipatorische proces als mens en burger.
De coming-out groeide echter uit tot een nieuwe normativiteit. Belangrijk aandachtspunt is
deze zienswijze niet op te leggen aan de cliënt. In het Westen draait alles om het opeisen van
de vrijheid, terwijl het elders voornamelijk gaat over mogen bestaan. Vandaar het belang van
Aïcha
peers die allochtone holebi’s kunnen helpen op een meer serene manier naar zichzelf te kijken
en bijdragen tot een proces van innerlijke groei.

Het Westen wijst graag op haar voorbeeldige rol als voortrekker van de vrijheid… en wijst met
de vinger naar de andere gemeenschappen en hoe ze hun minderheden behandelen, maar
hier stelt men vast dat homofobie plaats heeft gemaakt voor een moderne vorm van homo-
negativiteit en de onderzoeken van de laatste jaren geven aan dat gelijkheid alles behalve een
verworvenheid is. Homofobie behoort niet exclusief tot bepaalde culturen en/of religies. Het is
duidelijk dat er ook vandaag Westerse holebi’s zijn die geconfronteerd worden met negatieve
reacties van de omgeving, zelfverachting, pijn, stress, eenzaamheid, suïcidale gedachten.

Tot slot: niet alle allochtonen zijn homofoob, niet alle allochtone holebi’s ongelukkige mensen.

En plus / Meer erover


Sélection de livres - Leestips Aicha, 54 ans, Belge d’origine Berbère, a connu l’amour de sa vie
• O. Rachid: Plusieurs vies (1996), Chocolat chaud (1998) Ça n’a pas été facile pour moi. J’avais 18 ans quand mon père m’a dit que
• Imad EL KAKA & Hatice KURSUN: Mijn Geloof & Mijn Geluk ( 2002) j’allais me marier. J’étais terrifiée mais j’aimais et je respectais trop mon
• Brian WHITAKER: Unspeakable Love: Gay and Lesbian Life in the Middle East (2006) père pour le contredire. Je ne savais pas à ce moment là ce qui se passait,
• Robert ALDRICH: Une histoire de l’homosexualité (2006); Van alle tijden, in alle culturen. mais je suis devenue malade : je ne mangeais plus, je n’étais vraiment pas
Wereldgeschiedenis van de homoseksualiteit (2006) bien. Le docteur m’a dit que je faisais une dépression. La famille du garçon a
• Abdellah TAÏA: l’armée du salut (2006), Une mélancolie arabe (2008); Broederliefde annulé les fiançailles. J’avais honte, j’ai fait du mal à ma famille.
(2007), Arabische melancholie (2008).

[34] [35]
Un homme a demandé ma main deux ans après et je l’ai épousé sans le con- Ik schaamde me over mezelf omdat ik mijn familie pijn gedaan had.
naître, les yeux fermés en priant Dieu de me donner de la force. Ma nuit de Twee jaar later heeft een andere man mij de hand gevraagd en ik ben met
noce était comme entrer en enfer, je me suis sentie violée, j’étais dégoûtée hem gehuwd zonder hem te kennen, blindelings en God smekend me sterkte
de moi, de lui et de la vie. Les premières années n’ont pas été faciles. J’ai eu te geven.
trois enfants, c’est eux qui ont fait que j’ai continué à vivre. Mon mari était
un homme gentil et capable, cependant, me donner à lui était toujours très Mijn eerste huwelijksnacht was als
pénible.
een afdaling in de hel. Ik had het
Plus tard j’ai rencontré une femme à l’école de mes enfants. Je me suis gevoel verkracht te worden, walgde
sentie bien avec elle dès le premier moment. Je pensais toujours à elle et je van mezelf, van hem en van het leven.
me sentais tellement légère en sa présence. Un jour, elle m’a pris le menton,
m’a regardée dans les yeux et m’a posé un baiser doux sur mon front. Mon
cœur battait, j’ai couru vers la maison et me suis jetée sur mon lit ; j’ai énor- Mijn eerste huwelijksnacht was als een afdaling in de hel. Ik had het gevoel
mément pleuré, mais je ne savais pas si c’était de bonheur, de panique ou si verkracht te worden, walgde van mezelf, van hem en van het leven. De eerste
c’était les deux. Les jours suivants, je ne suis plus retournée à l’école. C’était jaren zijn niet gemakkelijk geweest. Ik heb drie kinderen gehad, en als ik nu
comme un voile qui tombait dans ma tête et j’ai compris que je sentais pour nog in leven ben, dan is dat wel aan hen te danken. Mijn man was vriendelijk
elle ce que j’aurais dû sentir pour mon propre mari. J’ai prié, j’ai supplié Dieu en bekwaam, maar me aan hem geven is altijd heel pijnlijk gebleven.
de ne pas me laisser dans les mains de Cheitan (diable). Mais un jour, elle a
frappé à ma porte. Later heb ik in de school van mijn kinderen een vrouw ontmoet. Ik heb me
J’ai failli faire de grosses bêtises, mais j’ai aussi connu l’amour de ma vie. in haar bijzijn vanaf het eerste ogenblik goed gevoeld. Ik dacht constant aan
Tout ça c’est une vieille histoire maintenant. La douleur de la perdre, je la haar en voelde me in haar aanwezigheid helemaal licht. Op een dag heeft ze
porte toujours. Je n’ai pas honte, mais il m’arrive encore aujourd’hui de mijn kin in de hand genomen, me recht in de ogen gekeken en mijn voo-
regarder mon mari et de sentir ce mélange de culpabilité et de rage. Même rhoofd zacht gekust. Mijn hart is op hol geslagen, ik ben naar huis gerend
si, avec le temps, j’ai appris à l’aimer lui aussi. Différemment, mais quand en heb me languit op mijn bed laten neervallen; ik heb geweend, maar weet
même. niet of het van vreugde, uit paniek of door een mengeling van beide was. De
daaropvolgende dagen ben ik niet meer naar de school teruggekeerd. Het
Quand je pense au Jugement dernier, j’ai une peur qui me paralyse parfois, was alsof een sluier wegviel en ik heb begrepen dat ik hetgeen ik voor haar
mais j’essaye de ne pas trop y penser parce que cela pourrait me repous- voelde eigenlijk voor mijn man had moeten voelen. Ik heb gebeden en God
ser dans un trou noir et j’ai peur de ne plus pouvoir en sortir. Tout ce que je gesmeekt mij uit de handen van Sheitan (Satan) te redden. Maar ze is op een
sais c’est que j’ai aimé avec tout mon être et j’espère que Dieu témoigne de dag toch bij mij komen aankloppen...
l’amour qu’on a partagé et qu’il me pardonnera d’avoir fait avec cela du mal
aux autres. Ik heb op het punt gestaan grote stommiteiten te begaan, maar heb ook de
liefde van mijn leven ontmoet. Dat is nu allemaal verleden tijd, alhoewel de

Aïcha pijn van haar verlies nog altijd heel levendig is. Ik schaam me er niet over,
maar het overkomt me nog tot vandaag mijn man te bekijken en dan een
mengeling te voelen van schuldgevoel en woede. Zelfs als ik met de tijd ge-
leerd heb om ook van hem te houden. Anders, maar toch...
Aicha, 54 jaar, Belgische, van Berberse origine
Het is niet gemakkelijk geweest voor mij. Ik was 18 jaar toen mijn vader me Als ik aan het Laatste Oordeel denk, word ik soms door schrik verlamd. Ik
aangekondigd heeft dat ik zou huwen. Ik was doodsbang, maar durfde mijn probeer er nochtans niet te veel over te tobben omdat ik vrees anders op-
vader, voor wie ik veel liefde en eerbied had, niet tegen te spreken. Ik wist nieuw in een zwart gat terecht te komen waar ik niet meer uit zou geraken.
toen niet wat er in me omging, maar ik ben ziek geworden: ik at niet meer Ik weet alleen maar dat ik ongelooflijk van iemand heb gehouden en hoop
en voelde me echt niet goed. De geneesheer heeft me gezegd dat ik een de- dat God getuige zal zijn van de liefde die we gedeeld hebben en dat Hij mij
pressie doormaakte. De familie van de jongen heeft de verloving opgezegd. zal vergeven dat ik daardoor aan anderen kwaad gedaan heb.

[36] [37]
Accueil et accompagnement
Malika
(Caleidoscoop)
de LGBT demandeurs d’asile ou
issus de l’immigration (1)
C’est un fossé qui semble séparer les besoins psychiques des LGBT demandeurs d’asile ou
issus de l’immigration de l’aide que les structures traditionnelles occidentales leur apportent.

Il n’est pas toujours évident pour les personnes dans le besoin de pousser la porte des struc-
tures d’aide et de soutien psychologique, et ce, malgré les efforts qu’elles déploient pour se
rendre accessible et être ouvertes à tous. Les personnes orientées vers ces lieux ont du mal
à s’ouvrir et une première consultation «loupée» est comme une porte claquée au nez. Cer-
taines personnes ne reviendront jamais, d’autres si. Certains se renferment dès la première
consultation et ne reviennent pas, d’autres suivent depuis des mois et parfois même des an-
nées des thérapies sans oser aborder leur orientation sexuelle. Nous avons constaté, à plus
d’une reprise, que l’aide n’a non seulement rien apporté au client, mais a, en plus ravivé son
traumatisme.

Le fait que les LGBT demandeurs d’asile ou issus de l’immigration ont l’impression de ne
Qu’est-ce qui ne va pas pas toujours être bien aidés, n’est donc pas totalement inexplicable. Ce dont nous avons
et comment pouvons-nous y remédier? aujourd’hui besoin, c’est à la fois d’une aide transculturelle ouverte à l’homosexualité et d’un
On part généralement du principe que l’aide occidentale est scientifique et donc neutre. Notre accompagnement harmonisé qui tient compte de la spécificité de cette identité plurielle.
formation et nos méthodes nous permettraient, à condition d’être suffisamment à l’écoute
de l’autre, d’assurer à tout le monde et quelle que soit la situation, un accompagnement de
qualité. L’enseignement restant toutefois le reflet de la stratification sociale, il exclut a priori une
partie de la population. De plus, l’aide apportée reflètera non seulement les normes et valeurs
Dix conseils pour
dominantes de la société dans laquelle elle a vu le jour, mais aussi la vision du monde de celui
qui en a eu l’idée: l’homme blanc occidental, hétérosexuel, issu de la classe moyenne aisée.
une aide transculturelle ouverte
Apporter, dans une relation d’aide pluriculturelle (2), une aide appropriée émanant d’un tel
univers mental est chose impossible.
à l’homosexualité
Bien que l’aide spécifiquement adaptée au groupe cible ait au cours de ces dernières dé-
cennies de plus en plus tenu compte de la (des) sous culture(s) des demandeurs d’aide (3), 1. Être conscient du fait qu’un être humain puisse
la plupart des formations ne réservent pas encore de place structurelle à l’aide transcultu-
relle. Beaucoup d’aides sur le terrain n’ont d’eux même (presque) aucune notion de la (des) être homosexuel
culture(s) de leurs clients. On estime que 3 à 8% de la population sont homosexuels, et cela au-delà des distinctions de
culture et de classe sociale. En cas d’aide à des personnes appartenant à des minorités eth-
Ceci n’est pas un plaidoyer en faveur de la mise en place de nouveaux systèmes ou modèles, noculturelles, l’éventuelle homosexualité n’est pas toujours prise en compte. Leur orientation
mais une demande de prise en compte de la diversité. Il s’agit en outre d’une invitation à re- sexuelle plonge beaucoup d’hommes et de femmes non hétérosexuels, ayant leurs racines
connaître les préjugés que nous avons tous en tant qu’être humain (4), à oser nous soumettre dans des cultures où l’homosexualité est un important tabou, dans une honte profonde et
nous-mêmes et notre modèle d’aide à une remise en question critique et à révéler les élé- dans la peur d’en parler tant à des professionnels appartenant à leur propre communauté,
ments culturels qui peuvent agir de façon contreproductive sur un accompagnement cadrant parce qu’ils sont persuadés que le secret professionnel ne sera quand même pas respecté,
dans une relation d’aide pluriculturelle. qu’à des professionnels occidentaux parce que «ceux-là sont incapables de les compren-

[38] [39]
dre». Les thérapeutes ne remarquent pas toujours la non hétérosexualité. Étant eux-mêmes patient soit une personne équilibrée dont le principal souci n’est pas l’identité sexuelle.
pour la plupart des hétérosexuels sans préjugés contre l’homosexualité, ils ne conçoivent Notre (nos) identité(s) devien(nen)t une donnée de plus en plus complexe. LA communauté
pas toujours que celle-ci peut bel et bien être un obstacle pour le demandeur d’aide et que marocaine, LE Musulman, LE Chinois type n’existent pas. Les gens diffèrent et réagissent
l’hétérosexualité présumée «par défaut» peut se glisser insidieusement dans la conversation, différemment en fonction de la famille dont ils sont issus, des moyens financiers dont ils dis-
décourageant encore plus le patient à aborder le sujet. posent, de leur propre scolarisation et de celle de leurs parents, de leur sexe, de leur âge, de
Il est parfois difficile de déceler le besoin qui se cache derrière une demande d’aide, mais leurs capacités, de leur faculté d’adaptation, de leurs ambitions, de leur personnalité, de la
un bon point de départ est de communiquer activement qu’il y a moyen d’en parler (posters place qu’ils réservent aux normes, aux valeurs et aux traditions…
et brochures dans la salle d’attente, dans le cabinet). Le fait de rester alors à tout instant Nous sommes, en tant qu’êtres humains, tous égaux mais pas identiques. Il est, dans un con-
conscient que l’homosexualité est une possibilité réelle et éviter de décider d’avance et in- texte thérapeutique, nécessaire d’être conscient de la diversité, de saisir le cadre culturel réfé-
consciemment de l’orientation sexuelle de l’autre (parler p.ex. de «son ou ses partenaire(s)») rentiel du patient, de s’adapter à lui et de l’approcher en adoptant une attitude d’équivalence.
peut contribuer à débloquer la situation et à inciter le patient à ouvrir son cœur.
4. Aller à la rencontre du patient
2. Gérer consciemment «l’aide interculturelle» Certaines aides et organisations prétendent ne parvenir que difficilement ou pas du tout à
(Auteurs conseillés: W. Shadid, Rob van Dijk)
atteindre les minorités culturelles ethniques et ne pas réellement connaître les LGBT issus
Dans une relation d’aide pluriculturelle, il est important de se rendre compte que ce n’est pas de l’immigration. En sous-entendant par là que cela n’est pas de leur faute. Il est donc grand
l’Autre qui a une culture différente – la responsabilité de la différence étant alors rejetée sur le temps que ces institutions se remettent en question et se décident d’aller à la rencontre du
patient – mais que l’aide et le demandeur d’aide ont, l’un par rapport à l’autre, d’autres cadres patient.
référentiels. Il est de la même façon important d’être conscient de l’image que les deux se font Les groupes plus vulnérables sont souvent moins bien organisés et ont des besoins spéci-
réciproquement de l’autre. L’Autre n’est pas plus étranger pour vous que vous ne l’êtes pour fiques. Cela nécessite non seulement une adaptation des structures traditionnelles, dont le
lui. Une aide n’est appropriée que dans la mesure où elle est consciente tant de son propre seuil s’avère trop élevé et qui sont jugées froides et distantes, mais aussi des thérapeutes qui
passé social et culturel que de celui de son patient. devront peut-être renoncer à tout ce qu’ils ont jusqu’alors considéré comme étant «pro». Ils
Il est néanmoins tout aussi important de ne pas se laisser influencer (ni positivement, ni né- devront prendre leurs distances par rapport à la supériorité professionnelle et tenter d’établir
gativement) par des caractéristiques extérieures (couleur de la peau, port du voile) ou par la une relation thérapeutique basée sur l’équivalence. Pour créer une relation de confiance, il
(prétendue) culture collective d’origine du patient. Il se pourrait d’ailleurs fort bien que la diffé- faut pouvoir proposer un environnement sûr et aisément accessible, respecter le rythme du
rence de culture entre vous-même et «l’allochtone» qui vous fait face (mêmes qualifications, client, être activement à son écoute, faire preuve d’implication et de commisération, d’intégrité
mêmes convictions politiques et philosophiques) soit plus petite que celle qui vous sépare de et d’empathie. Bavarder à deux dans un divan confortable auprès d’une bonne tasse de café
votre voisin belge. Signalons aussi, pour terminer, aussi que ce que l’on ne comprend pas et peut donner de meilleurs résultats qu’une conversation aride dans un cabinet stérile. Passer
qui ne veut, malgré tous nos efforts, pas réussir dans une relation thérapeutique peut avoir un coup de fil quelques heures avant le rendez-vous en laissant le message: «Je vous attends.
de nombreuses causes. Des tensions peuvent, par exemple, naître d’une différence de per- J’espère que vous ne m’avez pas oublié(e)», peut faire toute la différence. Certes, cette façon
sonnalité ou d’attentes. Accuser automatiquement la «culture» de l’Autre d’être la cause des de travailler prend du temps, mais pas exagérément: Établissez des accords clairs et nets et
problèmes qui viennent perturber la relation thérapeutique, c’est à nouveau lui faire endosser ne voyez pas trop grand. Connaissez vos limites et parlez-en avec votre patient.
la faute, et peut-être même, détourner l’attention du problème réel.
5. Connaître la culture et la religion
3. Prendre conscience de la diversité (Auteurs conseillés: W. Shadid, Omar Nahas)
(Auteurs conseillés: Antoine Gailly, Rob van Dijk)
On entend souvent dire qu’il est impossible de connaître toutes les cultures et qu’on ne peut
Nous constatons que l’approche des minorités ethnoculturelles repose souvent sur des gé- donc cerner un individu qu’en l’écoutant. Une connaissance élémentaire de la situation mon-
néralisations et des stéréotypes. Or, en partant de présuppositions, nous risquons de mécon- diale, des cultures et des religions est néanmoins indispensable pour mieux comprendre les
naître certains problèmes, également d’ordre médical et psychique. Les présuppositions in- problèmes et les demandes d’aide, mais aussi pour créer une base sûre d’où partira le pro-
fluencent aussi la relation avec le patient et nous empêchent de voir la réalité. Le jeune macho cessus thérapeutique. Des questions telles que: «Avez-vous déjà fait votre coming-out envers
à l’attitude anti-homo et le «migrant» sexagénaire assis en face de vous pourraient tous deux vos parents?» peuvent, en effet, renforcer le sentiment du client qu’il perd son temps en
être des gays. Et pourquoi cette musulmane voilée et mère de 5 enfants ne serait-elle pas tentant d’expliquer son vécu à un thérapeute, qui fait preuve d’une méconnaissance totale du
lesbienne? Il se pourrait d’ailleurs aussi que l’homosexuel musulman que vous avez comme contexte dans lequel l’histoire se déroule. Aider de façon appropriée n’est possible que si l’on

[40] [41]
est conscient de la différence des cadres culturels référentiels, qu’on en reconnaît l’existence
et qu’on a un minimum de compétences interculturelles.
La religion n’est, pour beaucoup de thérapeutes, pas une donnée évidente. Un patient peut,
en outre, être persuadé que la religion fait fondamentalement partie de son identité, que la
façon dont il la vit détermine en partie sa structure au quotidien et qu’elle peut créer un lien très
fort avec ses coreligionnaires. En cas d’homosexualité, ce sont précisément la foi, la religion
et les liens avec la communauté religieuse qui peuvent provoquer de graves conflits intérieurs.
N’évitez donc pas la foi et la religion, mais ne vous lancez pas non plus dans des discussions
philosophiques et n’affirmez pas de choses dont vous n’êtes pas certain. N’oubliez pas non
plus que le patient peut considérer que ses préférences sexuelles et sa religion se valent mais
sont incompatibles et qu’il peut donc se sentir obligé de prendre des décisions radicales. Il est
alors important de lui révéler les conséquences que de telles décisions peuvent avoir dans les
deux sens et de l’aider à trouver son équilibre dans un cadre référentiel porteur de sens.
Méfiez-vous, d’autre part, des idées toutes faites et demandez-vous plutôt quelle importance
la religion a pour la personne qui est assise en face de vous? Quelqu’un peut, en effet, être très
croyant sans que sa religion soit pour autant à l’origine de son conflit intérieur.
Vous devez, en tant que thérapeute, non seulement pouvoir vous appuyer sur une formation
de base générale (homosexualité, communication interculturelle et aide) et sur des recherches souvent décidé de vivre leur homosexualité au grand jour, ce qui est déjà en soi une preuve de
que vous avez éventuellement effectuées vous-même pour mieux comprendre le contexte du grande force intérieure. Le fait d’avoir fui en Europe, souvent au péril de leur vie, témoigne de
client (culture, religion, contexte social, politique et économique dans le pays d’origine), mais leur courage. Il est important de le déceler, de le reconnaître et de mettre tout en œuvre pour
pouvez aussi solliciter ce dernier en lui demandant de mieux expliquer les choses qui vous que le demandeur d’asile s’en rende compte.
échappent. Écoutez, répétez, vérifiez que vous interprétez correctement les paroles du patient Aussi longtemps que nous considérerons les LGBT demandeurs d’asile ou issus de l’immi-
et insistez si vous n’en êtes pas sûr. Demander au patient de vous venir en aide peut, en outre, gration comme des victimes qui doivent être aidées – par nous, les Occidentaux, qui savons
contribuer à établir une relation de confiance avec lui et à lui donner de l’assurance. tout mieux que les autres -, nous ne leur serons d’aucune aide et ferons au contraire preuve
de paternalisme.
6. Comprendre le mythe de la victime absolue
(Film à voir: Pink Camouflage, Sarah Bracke) 7. Se baser sur l’autodéfinition
L’Occident aimant se faire passer pour le pionnier des libertés, il montre souvent du doigt (Auteur conseillé: Omar Nahas)
d’autres cultures et communautés et leur façon de traiter les femmes, les LGBT et les autres S’il arrive dans de rares cas qu’un patient aborde le sujet de son orientation sexuelle, il y a fort
minorités. Difficile, néanmoins, de prétendre que ce même Occident soit totalement exempt à parier qu’il évitera de se désigner d’emblée comme étant «homo» ou «lesbienne». Les mots
de sexisme, de racisme, de discrimination et d’homophobie et qu’il ne se trompe jamais dans qu’il utilise en parlant de lui révèlent souvent quelque chose de l’image qu’il a de soi-même et
l’image qu’il se fait par exemple des LGBT appartenant à d’autres cultures. La carte du monde de l’attitude que son entourage adopte envers l’homosexualité. Voilà pourquoi il est important
de l’Ilga indique pourtant qu’il ne faut pas sous-estimer le nombre de pays dans lesquels que le thérapeute se base toujours sur cette autodéfinition, même s’il a parfois du mal à la
l’homosexualité est frappée de peines de prison ou même de la peine de mort. À quoi il faut saisir (5) . C’est par là qu’il faut commencer si l’on veut aider le patient à trouver des réponses,
ajouter que dans d’autres pays, dont la loi n’interdit pas l’homosexualité, la rue se fait parfois également à la question de savoir s’il (ou elle) est éventuellement ou non homosexuel(le) (6).
elle-même justice «pour extirper le mal jusqu’à la racine». Nier les faits et surtout les récits Dans certains cas, le patient taira en première instance des éléments ou en reniera éventuel-
dramatiques de LGBT qui ont dû fuir leur pays pour sauver leur peau équivaudrait à ne pas lement pace qu’il a peur ou qu’il y a des choses qu’il ne peut pas vous confier sans avoir le
vouloir regarder la réalité en face. Vilipender ces pays et présenter tous les LGBT qui y vivent sentiment de se trahir lui-même ou d’autres personnes. Respectez ce que le patient peut vous
comme des victimes est tout aussi erroné. révéler ainsi que les limites qu’il ne veut ou ne peut pas franchir. Acceptez le patient incondi-
Considérer dans l’absolu tous les LGBT demandeurs d’asile comme de simples victimes, c’est tionnellement, sans le juger ni le condamner et cela même si son autodéfinition et le mode de
se faire piéger par un des innombrables mythes que l’Occident nourrit par rapport aux pays vie qu’il s’est choisi (7) sont radicalement opposés à vos convictions. Il s’agit là d’une condition
non occidentaux. Dans leur pays d’origine, certains de ces LGBT demandeurs d’asile étaient sans laquelle le client ne pourra jamais s’accepter et qui est indispensable si l’on veut créer un
des activistes au sein ou non d’un mouvement organisé. Et si ce n’était pas le cas, ils avaient climat de sécurité et établir les bases d’un processus thérapeutique sain.

[42] [43]
8. Choisir la stratégie la mieux adaptée au patient règles du secret professionnel. Contrôlez à l’issue de chaque session si le patient et l’inter-
prète se sentent à leur aise dans ce type d’approche thérapeutique.
(Auteurs conseillés: Astrid Roemer, Omar Nahas)
On constate régulièrement que des LGBT issus de l’immigration n’ont auparavant jamais parlé 10. Développer une approche intégrée aussi large
de leur orientation sexuelle parce qu’ils ont très peur des conséquences. Il est de même im-
portant de leur faire sentir que vous êtes là pour les aider et d’adopter une attitude d’intégrité que possible
et d’empathie. Guidez le client dans les choix qu’il doit effectuer, en lui expliquant tous les La situation des LGBT demandeurs d’asile ou issus de l’immigration est souvent complexe:
éléments et toutes les possibilités, mais sans lui imposer quoi que ce soit. Aidez-le à trouver auto-acceptation, sexualité, identité, religion, partenaire, famille, communauté, mariage impo-
des réponses et cherchez avec lui la stratégie qui lui convient le mieux, même si celle-ci est sé, viol, violence, exclusion, exorcisation, traumatismes de guerre, problèmes d’ordre médical,
diamétralement opposée à nos normes et valeurs occidentales. Faites lui comprendre que social, juridique et administratif, prostitution, illégalité (9), logement, …
tout problème a une solution. Apprenez-lui à se défendre en le/la guidant dans le développe- Un thérapeute ne doit, dans un tel contexte, pas uniquement se familiariser avec la probléma-
ment de sa propre vision. Oeuvrez pour qu’il/elle se forme une meilleure image de soi-même tique et s’y initier mais également connaître ses limites. Cherchez des partenaires, coopérez
et procurez-lui les outils qui doivent lui permettre de se débrouiller seul. avec des organisations de et pour LGBT demandeurs d’asile ou issus de l’immigration et des
spécialistes opérant sur le terrain, contactez des religieux, des imams et des organisations
La plupart des LGBT issus de l’immigration font partie d’un système social solide (famille, religieuses qui acceptent d’aborder la thématique, cherchez dans les services juridiques et
communauté). Une approche familiale peut donc, dans la mesure où la réalité la permet, être administratifs des gens qui maîtrisent le sujet, faites appel aux services d’interprètes et à des
particulièrement sensée. services dont vous avez la garantie qu’ils connaissent la spécificité des situations. Créez un
Découvrir l’approche appropriée n’est pourtant pas une garantie de succès. Un thérapeute réseau en fonction d’une réorientation ciblée mais également d’un échange de savoir-faire
est parfois confronté à des situations dans lesquelles il se sent impuissant et incertain, voi- et d’une extension de l’expertise. Développez activement en faveur du patient une approche
re parfois complètement perdu. Il doit alors pouvoir et oser reconnaître son incompétence. aussi large et intégrée que possible.
Même envers le patient. Car il ne faut dans ce contexte-là jamais oublier que rechercher une
autre thérapie accessible et disponible est également une forme d’aide.

9. Créer un contexte rassurant 1. Dans le texte, «le patient, «le demandeur d’aide, «l’Autre», réfèrent à tous les sexes.
2. Occidental – non occidental, homme – femme, hétéro – homo, classe moyenne – ouvrière, formation universitaire – non
en faisant appel à un interprète qualifié, …
3. Le féminisme a favorisé la prise de conscience de la domination de la vision masculine en matière d’aide au même titre
(Auteure conseillée: Ilse Derluyn) que les spécialistes expérimentés d’organisations qui donnent la parole aux pauvres sensibilisent aujourd’hui les gens au
besoin d’une aide adaptée. Le mouvement LGBT lutte pour sa part contre la domination des normes hétérosexuelles et a,
L’idéal serait bien sûr que chaque patient puisse s’exprimer dans la langue qui est également entre autres, obtenu que le monde médical ne considère plus l’homosexualité comme une maladie. L’idée que nous nous
faisons de la maladie et de la santé n’est en effet pas uniquement déterminée par la science médicale, mais également par
celle qu’il utilise pour traduire ses sentiments et ses pensées. Et le fait que le patient éprouve les changements et évolutions de notre société.
des difficultés à parler la langue du thérapeute peut être frustrant pour les deux parties. Les 4. Également en tant qu’aide professionnelle: normes hétéros, sexisme, préjugés sociaux, domination ethnique,
mots utilisés par le patient traduisent-ils vraiment sa pensée? Quelles informations pouvez- racisme,…
5. Certains patients se définissent comme étant des «Lothi», peuple de Loth vivant dans les villes de Sodome (d’où le
vous tirer de son langage non verbal? Posez des questions, contrôlez, résumez, paraphrasez. terme de «sodomie») et de Gomorrhe, qui furent détruites par Dieu (Bible, Coran) à cause de la «dépravation» de leurs
Si toutefois trop de choses risquent de se perdre au cours de la conversation, il peut être utile habitants.
de faire appel aux services d’un interprète. Pour éviter que le client ne se renferme ou qu’il ne 6. Un patient masculin, qui a des rapports sexuels avec d’autres hommes mais dit ne pas être «homo», n’est pas
nécessairement en situation de refoulement. Aider un tel homme à accepter son homosexualité serait une erreur cruciale.
s’autocensure (peur, honte), il est essentiel de pouvoir compter sur un interprète qui lui inspire Une femme qui se dit «bisexuelle» parle peut-être ainsi pour qu’on aborde son homosexualité de façon moins menaçante
ou parce qu’elle-même n’y voit pas très clair. Il se pourrait toutefois qu’elle soit vraiment bisexuelle et qu’elle n’ait donc
confiance. Les personnes qui ne sont pas liées au secret professionnel (famille, amis, connais- pas besoin d’aide, ni dans un sens, ni dans l’autre, mais simplement d’une acceptation de soi-même. Un garçon qui dit:
sances) et les interprètes dont le patient se méfie peuvent miner la relation d’aide et empêcher «Je me sens comme une femme», n’est pas nécessairement confronté à des sentiments de transsexualité, mais peut tout
simplement vouloir indiquer qu’il accepte de jouer le rôle passif dans les relations homosexuelles.
une assistance appropriée et efficace.
7. Décider en tant que homo ou lesbienne de ne pas vivre sa nature réelle parce que «la religion l’interdit» ou que «le
L’aide doit donc pouvoir trouver un interprète qui l’aide à comprendre le récit du patient (8) . contexte ne le permet pas», opter pour une double vie, …
Pour éviter des problèmes à ce niveau-là, il est indispensable de bien définir au préalable ce 8. Certains mots, concepts, symboles et expressions ne peuvent pas être traduits littéralement parce qu’ils n’ont pas
d’équivalent dans l’autre langue. Ils exigent de la part de l’interprète une périphrase ou des explications supplémentaires.
que l’on attend des autres et d’établir des accords très clairs. Vérifiez que l’interprète partage Un interprète interculturel peut en outre clarifier le contexte lorsque le thérapeute manque d’informations concernant les
les problèmes de votre patient et/ou qu’il comprend sa propre façon de fonctionner. L’inter- habitudes, valeurs et normes culturelles de son patient.
prète est-il/elle à l’aise quand il s’agit d’aborder et de parler de thèmes tels que la sexualité et 9. Les thérapeutes, hôpitaux, services, organisations et écoles n’ont pas d’obligation de notification. Et les thérapeutes
tant professionnels que bénévoles opérant dans des organisations d’accueil ne peuvent en aucun cas être poursuivis ou
l’homosexualité? Expliquez au patient quel est le rôle et la place de l’interprète, ainsi que les punis parce qu’ils aident des sans papiers pour des raisons humanitaires.

[44] [45]
Onthaal en begeleiding Tien tips voor
van allochtone holebi’s en holebi een homovriendelijke en
asielzoekers (1) transculturele hulpverlening
Allochtone holebi’s en holebi-asielzoekers ervaren een kloof tussen hun psychische noden en 1. Bewustzijn van homoseksualiteit
de traditionele westerse hulpverleningstructuren.
De drempel ligt hoog en de stap er naartoe is niet evident, bij doorverwijzing «geraakt men er als mogelijkheid
uiteindelijk niet», sommigen klappen al bij het eerste gesprek dicht en komen niet terug, ande- Geschat wordt dat tussen de 3 en 8% van de mensen homoseksueel zouden zijn en dit over
ren zijn maanden en soms jaren in therapie zonder het te durven hebben over hun seksuele alle culturen en sociale klasse heen. Toch wordt in geval van hulpverlening aan mensen uit
geaardheid en meer dan eens stellen we vast dat een cliënt niet enkel niet is geholpen, maar etnisch-culturele minderheden niet altijd gedacht aan homoseksualiteit als mogelijkheid. Veel
bovendien werd gehertraumatiseerd door een goedbedoelende hulpverlener. niet-heteroseksuele vrouwen en mannen met roots in culturen waar homoseksualiteit een
groot taboe is, leven met een diepe schaamte over de seksuele geaardheid en met angst
Wat schort er en hoe kunnen we er iets aan doen? om er over te praten: met hulpverleners uit de eigen gemeenschap omdat men ervan uitgaat
dat het beroepsgeheim niet zal worden gerespecteerd en met westerse hulpverleners omdat
Algemeen gaat men ervan uit dat de westerse hulpverlening wetenschappelijk en dus neutraal men ervan overtuigd is dat «die hen onmogelijk kan begrijpen». Niet-heteroseksualiteit wordt
is. Onze opleiding en methodieken zouden ons, mits de nodige luisterbereidheid, in staat stel- niet altijd herkend door hulpverleners. In een context waar de meeste hulpverleners, zelf he-
len om bij iedereen en in alle situaties de ingangspoort te vinden voor een degelijke begelei- tero, homoseksualiteit «geen issue» vinden, wordt er niet altijd bij stilgestaan dat het voor de
ding. Het onderwijs is echter nog steeds een afspiegeling van de sociale stratificatie waardoor hulpvrager wel degelijk «een issue» is en dat heteronormativiteit op een vaak subtiele manier
een deel van de bevolking a priori is uitgesloten. Daar bovenop weerspiegelt de hulpverlening het gesprek binnen sluipt waardoor het de cliënt nog moeilijker wordt het onderwerp aan te
de dominante normen en waarden van de maatschappij waarin ze tot stand kwam en het snijden.
wereldbeeld van wie ze bedacht: de blanke, westerse, heteroseksuele man uit de gegoede De vraag achter de hulpvraag is soms moeilijk te detecteren, maar een start is om actief te
middenklasse. communiceren dat erover gepraat kan worden (posters en brochures in de wachtkamer en
In een cultuurgemengde hulpverleningsrelatie (2), is adequate hulpverlening vanuit dit denkka- praktijkruimte). Als men zich daarbij steeds bewust is van homoseksualiteit als mogelijkheid
der niet mogelijk. en vermijdt om de seksuele oriëntatie bij voorbaat en onbewust in te vullen (praat bv. over «uw
Hoewel in de afgelopen decennia doelgroepspecifieke hulpverlening steeds meer rekening partner(s)»), kan het helpen een opening tot gesprek te creëren.
ging houden met de subcultuur(en) van de hulpvragers (3), maakt transculturele hulpverlening
in de meeste opleidingen nog steeds geen structureel deel uit van de vakken en zijn er nog
steeds heel wat hulpverleners in het werkveld met weinig of geen noties van de cultur(en) van 2. Bewust omgaan met «interculturele
hun cliënten. hulpverlening» (Leestip: W. Shadid, Rob van Dijk)
In een cultuurgemengde hulpverleningsrelatie, is het noodzakelijk te beseffen dat niet de An-
Dit is geen pleidooi tot het aanwenden van nieuwe systemen of modellen, wel een vraag om dere een vreemde cultuur heeft – dit legt de verantwoordelijkheid voor het verschil bij de cliënt
rekening te houden met diversiteit. Tevens is het een uitnodiging om de vooroordelen die we – maar dat hulpverlener en hulpvrager andere referentiekaders hebben t.o.v. mekaar. Op een
allen hebben als mens (4) te (h)erkennen en om zichzelf en het eigen hulpverleningsmodel op zelfde manier is het van belang zich bewust te zijn van de wederzijdse beeldvorming. De An-
een kritische manier in vraag te durven stellen en te screenen op cultuurgekleurde elementen dere is niet vreemder voor jou dan dat jij dat bent voor hem. Adequate hulpverlening is pas
die contraproductief kunnen werken in de begeleiding binnen een cultuurgemengde hulpver- mogelijk wanneer men zich zowel bewust is van zijn eigen sociale en culturele achtergrond als
leningsrelatie. van die van zijn cliënt.
Anderzijds is het belangrijk zich noch te laten (mis)leiden door uiterlijke kenmerken (huidskleur,
Als allochtone holebi’s en holebi-asielzoekers zich niet altijd even goed geholpen voelen, is hoofddoek), noch door de oorspronkelijke of vermeende groepscultuur van de cliënt. Het zou
dit dus niet geheel onverklaarbaar. Waar we vandaag nood aan hebben is niet enkel een ho- best kunnen dat het cultuurverschil tussen de «allochtoon» die voor u zit (zelfde opleidings-
movriendelijke en transculturele hulpverlening, maar een afgestemde begeleiding die rekening niveau, politieke – en levensovertuiging) en uzelf kleiner is dan tussen u en uw Belgische
houdt met de specificiteit van deze meervoudige identiteit. buurman. Tot slot: wat men niet begrijpt en ondanks alles niet wil lukken in een therapeu-

[46] [47]
tische relatie, kan vele oorzaken hebben. Spanningen kunnen ontstaan door bv. verschillen
in persoonlijkheid en verwachtingen. Moeilijkheden binnen de therapeutische relatie meteen
toeschrijven aan de «cultuur» van de Andere, is de cliënt opnieuw verantwoordelijk stellen en
leidt mogelijk de aandacht af van het reële probleem.

3. Bewustzijn van diversiteit


(Leestip: Antoine Gailly, Rob van Dijk)

Catherine
We stellen vast dat etnisch-culturele minderheden vaak worden benaderd vanuit veralgeme-
ningen en stereotype denkbeelden. Door vooronderstellingen lopen we het risico bepaalde
problemen, ook op psychisch en medisch vlak te miskennen. Vooronderstellingen beïnvloe-
den ook de relatie met de cliënt en maken ons blind voor de realiteit. De stoere jongere met
een anti-homo attitude en de zestigjarige «migrant» die voor je zit, kan wel eens homo zijn; (Wadiproject)
de gesluierde moslima met 5 kinderen, lesbienne. Anderzijds is bv. de moslimhomo die je als
cliënt hebt, mogelijk een evenwichtig mens met andere zorgen dan zijn seksuele identiteit.
Onze identiteit(en) zijn een steeds complexer wordend gegeven. Dé Marokkaanse gemeens-
chap, dé moslims, de Chinees bestaan niet. Afhankelijk van de familie uit dewelke men komt,
de financiële middelen, opleiding van de ouders, eigen opleiding, sekse, leeftijd, capaciteiten,
aanpassingsvermogen, ambitie, persoonlijkheid, de plaats van normen, waarden en traditie,… 5. Kennis van cultuur en religie
zijn mensen anders en reageren ze anders. (Leestip: W. Shadid, Omar Nahas)
Als mens, zijn we allen gelijk, maar niet hetzelfde. In een hulpverleningscontext is het noodza-
Vaak gehoord is dat het onmogelijk is alle culturen te kennen en men daarom elk mens slechts
kelijk zich bewust te zijn van diversiteit, te vatten welke het sociale en culturele referentiekader
kan benaderen als individu naar het welke men luistert. Elementaire kennis van de situatie in
is van de cliënt, zich aan te passen aan de cliënt en deze tegelijk te benaderen vanuit een
de wereld, culturen en religies, is nodig voor een beter begrip van problemen en hulpvragen,
positie van gelijkwaardigheid.
maar ook om een veilige basis te creëren om een hulpverleningsproces op te starten. Vragen
als «heb je je coming out al gedaan bij je ouders?», kunnen immers bij de cliënt de indruk
4. Een stap in de richting van de cliënt wekken dat het zinloos is zijn ervaringen uit te leggen aan een therapeut die geen benul blijkt
Sommige hulpverleners en organisaties zeggen etnisch culturele minderheden niet of moeilijk te hebben van de context waarin het verhaal zich afspeelt. Het bewustzijn en erkennen van
te bereiken en allochtone holebi’s in de praktijk niet te kennen. Hierbij worden meestal de het bestaan van cultureel verschillende referentiekaders en een minimum aan interculturele
cliënten en niet de hulpverleners in vraag gesteld. Tijd dus voor de instellingen om zichzelf te competenties, zijn een voorwaarde om op een adequate manier hulp te kunnen bieden.
bevragen en een stap te wagen in de richting van de cliënt. Religie blijkt voor heel wat therapeuten geen evident gegeven. Voor een cliënt kan zijn geloof
Meer kwetsbare groepen hebben specifieke noden en zijn vaak minder georganiseerd. Dit fundamenteel deel uitmaken van zijn identiteit; zijn geloofsbeleving kan voor een stuk zijn
vraagt niet enkel een aanpassing van de traditionele structuren die worden aangevoeld als hoo- dagdagelijkse structuur bepalen en een sterke band met zijn medegelovigen scheppen. In ge-
gdrempelig, koud en afstandelijk, maar ook van de hulpverlener die mogelijk alles over boord val van homoseksualiteit kan net het geloof, de religie en de verbondenheid met de religieuze
dient te gooien wat hij tot dan toe als «professioneel» beschouwde. In deze context neemt men gemeenschap voor zware innerlijke conflicten zorgen. Ga geloof en religie daarom nooit uit de
afstand van de professionele superioriteit om een therapeutische relatie aan te gaan op basis weg, maar voer ook geen theologische discussies en beweer geen dingen waarover je niet
van gelijkwaardigheid. Om een vertrouwensrelatie te kunnen opbouwen is het nodig een laa- zeker bent. Wees je ervan bewust dat de cliënt zijn geaardheid en religie als een onmogelijke
gdrempelige en veilige omgeving te kunnen aanbieden, het tempo van de cliënt te respecteren, afweging kan ervaren en zich genoodzaakt kan voelen radicale beslissingen te nemen. Belan-
actief te luisteren, betrokkenheid en mededogen te tonen, zich integer en empathisch op te grijk hierbij is de cliënt de gevolgen te laten zien van dergelijke keuzes, zowel in de ene als in
stellen. Een babbel, samen in de zetel met een kop koffie, kan mogelijk heel wat meer opleve- de andere richting, en hem te helpen een evenwicht te vinden binnen het referentiekader dat
ren dan een sessie in de «neutrale» setting van een praktijk. Enkele uren voor de afspraak een voor hem betekenisgevend is.
belletje geven met het bericht «ik verwacht jou. Ik hoop dat je mij niet vergeet», kan het verschil Let anderzijds op voor vooropgezette theorieën over de verschillende religies. Wat betekent
maken. Dergelijke manier van werken is tijdrovend, maar niet oeverloos: maak duidelijke afspra- de religie immers voor de persoon die voor je zit? Mogelijk is iemand sterk gelovig, maar
ken en waak als hulpverlener over je grenzen. Ken je beperkingen en deel ze met je cliënt. daarom is zijn religie niet noodzakelijk de oorzaak van het innerlijke conflict.

[48] [49]
Naast een algemene basisvorming (homoseksualiteit, interculturele communicatie en hulpver- ren, uit angst of omdat hij bepaalde dingen niet kan vertellen zonder daardoor het gevoel te
lening) en mogelijke research over de context van de cliënt (cultuur, religie, sociaal-, politieke- hebben zichzelf of anderen te verraden. Respecteer wat de cliënt kan prijsgeven en de grens
en economische context in het land van herkomst,…), kan men de cliënt actief betrekken door tot waar de cliënt wil en kan gaan. Accepteer de cliënt onconditioneel, zonder be-of veroor-
uitleg te vragen over die dingen die je als hulpverlener niet begrijpt. Luister, herhaal, check of deling, ook al druisen de zelfdefiniëring en de levenskeuzes (7) van de cliënt radicaal in tegen
dat het is wat de cliënt bedoelt, vraag door wanneer je niet zeker weet of je vat wat de cliënt elke overtuiging van de hulpverlener. Dit is een noodzakelijke voorwaarde voor de cliënt om
zegt. De cliënt om hulp vragen kan bovendien bijdragen bij tot een vertrouwensrelatie en kan zichzelf te aanvaarden, om veiligheid te scheppen en om de basis te leggen voor een gezond
helpen de cliënt in zijn kracht te zetten. hulpverleningsproces.

6. Inzicht in de mythe van het absolute slachtoffer 8. Keuze voor een strategie die het best geschikt is
(Filmtip: Pink Camouflage, Sarah Bracke) voor de cliënt
Het Westen meet zich graag de rol aan van voortrekker van de vrijheid. Hierbij wijst ze vaak met (Leestip: Astrid Roemer, Omar Nahas)
de vinger naar andere culturen en gemeenschappen en hoe deze hun vrouwen, holebi’s en Regelmatig blijkt dat allochtone holebi’s nooit eerder over hun seksuele geaardheid hebben
andere minderheden behandelen. Niet alleen kan men moeilijk beweren dat het westen vrij is gepraat. De angst voor de gevolgen is groot. Het is dan ook van belang te laten voelen dat je
van seksisme, racisme, discriminatie en homofobie, bovendien klopt het beeld dat we van o.a. er bent en je integer en empathisch op te stellen. Begeleid de cliënt in het maken van keuzes,
holebi’s in niet-westerse culturen hebben, vaak niet. Zoals de wereldkaart van Ilga aangeeft, door alle elementen en mogelijkheden aan te reiken, maar zonder iets op te dringen. Co-
is het aantal landen met wetten die homoseksualiteit bestraffen door gevangenis of doodstraf, construeer de antwoorden met de cliënt en zoek een strategie die het best geschikt is, ook al
niet min. Ook in landen waar de wet geen verbod uitspreekt, is het soms de bevolking die het staat die haaks op onze westerse waarden en normen. Laten zien dat er altijd een uitweg is.
recht in handen neemt «om het kwaad bij de wortel uit te rukken». Ontkennen van de feiten en Maak de cliënt weerbaarder door hem/haar te begeleiden in het ontwikkelen van een eigen
vooral van de dramatische levensverhalen van holebi’s die hun land moeten ontvluchten om visie. Werk aan het zelfbeeld van de cliënt en rijk tools aan zodat de cliënt kan werken aan
hun leven te redden, zou een ontkennen zijn van de werkelijkheid. Deze landen demoniseren zijn/haar zelfredzaamheid.
en haar holebi’s voorstellen als niets meer dan slachtoffers, is dat niet minder.
Holebi asielzoekers slechts zien als absolute slachtoffers, is in de val trappen van een van de De meeste allochtone holebi’s zijn deel van een hecht sociaal systeem (familie, gemeens-
zo vele westerse mythes over niet-westerse landen. Holebi asielzoekers waren in sommige chap). Een familiale benadering kan, voor zover de realiteit dit toelaat, bijzonder zinvol zijn.
gevallen in hun land activisten - al dan niet binnen een georganiseerde beweging - en ook Een gepaste aanpak vinden, is geen garantie. Als hulpverlener worden we soms geconfron-
al waren ze dat niet, ze kozen er in vele gevallen voor om hun homoseksualiteit te (be)leven teerd met situaties van onmacht en onzekerheid en soms weten we het gewoon niet (meer).
wat op zich al innerlijke kracht vereist. Vluchten naar Europa, vaak in levengevaarlijke omstan- Belangrijk is op een dergelijk moment te kunnen en durven erkennen, ook naar de cliënt toe,
digheden, getuigt van moed. Het is belangrijk dit te herkennen, erkennen en de asielzoeker dat de eigen capaciteiten tekortschieten. Laten we hierbij nooit vergeten dat het zoeken naar
hiervan bewust te maken. andere toegankelijke en voorhanden zijnde zorg, ook een vorm van hulpverlening is.
Zolang men holebi asielzoekers en ook allochtone holebi’s benadert als slachtoffers die ge-
holpen moeten worden – door wij westerlingen die beter weten – , is er slechts sprake van
paternalisme, niet van hulp-verlening.
9. Veiligheid creëren in het werken met een tolk
(Leestip: Ilse Derluyn)

7. Uitgaan van zelfdefiniëring Idealiter kan elke cliënt zich uitdrukken in de taal die tevens zijn denk- en gevoelstaal is, maar
dat is niet steeds mogelijk. Wanneer de cliënt zich moeilijk uitdrukt in de taal van de hulpver-
(Leestip: Omar Nahas)
lener, kan dat frustrerend zijn voor beiden. Is wat de cliënt zegt ook wat hij bedoelt? Wat zegt
Als cliënten hun geaardheid al ter sprake brengen, dan is de kans groot dat ze zich niet het non-verbale gedrag? Bevraag, check, resumeer, parafraseer. Echter, indien er tijdens het
meteen «homo» of «lesbienne» noemen. De woorden waarmee de cliënt aan zichzelf refereert, gesprek teveel verloren dreigt te gaan, kan het aangewezen zijn de hulp van een tolk in te
zeggen vaak iets over hoe de cliënt naar zichzelf kijkt en hoe zijn omgeving ten opzichte van roepen. Om te vermijden dat de cliënt dichtklapt of zichzelf censureert (angst, schaamte), is
homoseksualiteit staat. Het is daarom van belang om steeds uit te gaan van de zelfdefiniëring het van essentieel belang om een tolk te hebben die de cliënt vertrouwen geeft. Mensen die
van de cliënt, ook al is deze voor de therapeut moeilijk te begrijpen (5) . Dit vormt het vertrek- niet gebonden zijn aan het beroepsgeheim (familie, vrienden, kennissen) en tolken waarbij de
punt om de cliënt te helpen zoeken naar antwoorden, ook op de vraag of hij/zij mogelijk ho- cliënt zich niet goed voelt, kunnen de hulpverleningsrelatie ondermijnen en een aangepaste,
moseksueel is of niet (6). efficiënte hulpverlening in de weg staan.
In sommige gevallen zal de cliënt in eerste instantie elementen verzwijgen en mogelijk afzwe- Voor de hulpverlener is het noodzakelijk een tolk te vinden die hem helpt het verhaal van de

[50] [51]
Jason
cliënt te begrijpen (8) .
Om problemen in de samenwerking te voorkomen, is het nodig om duidelijk te zijn over de
verwachtingen en vooraf goeie afspraken te maken. Check of de tolk issues deelt met de
cliënt en of hij/zij inzicht heeft in het eigen functioneren. Voelt de tolk zich comfortabel met the-
ma’s als seksualiteit en homoseksualiteit en het praten erover? Leg aan de cliënt uit welke de
rol en de plaats is van de tolk, evenals de regels van het beroepsgeheim. Check na de sessie
met beide de cliënt en de tolk of deze zich goed voelen binnen de therapeutische setting.

10. Een brede geïntegreerde aanpak


De situatie van holebi asielzoekers en allochtone holebi’s is vaak complex: problemen met
zelfaanvaarding, seksualiteit, identiteit, religie, partner, familie, gemeenschap, uithuwelijking,
verkrachting, geweld, verstoting, duiveluitdrijving, oorlogstrauma’s, problemen van medische,
sociale, juridische en administratieve aard, prostitutie, illegaliteit (9), huisvesting, …
In dergelijke context dient men zich als therapeut niet enkel in te werken en bij te scholen, maar
ook zijn grenzen te kennen. Zoek partners, werk samen met (zelf)organisaties van allochtone
holebi’s en holebi asielzoekers en specialisten op het terrein, zoek contact met geestelijken,
imams en religieuze organisaties die openstaan voor de thematiek, vind mensen in juridische
en administratieve diensten die de materie beheersen, werk met tolken en diensten waarvan
men de garantie heeft dat ze de specificiteit van de situaties kennen. Bouw een netwerk uit in
functie van gerichte doorverwijzing, maar ook in functie van het delen van know how en het Jason, 27 ans, Chinois, a choisi la Belgique par hasard, pour y faire ses études
vergroten van expertise. Bouw actief aan een brede, geïntegreerde aanpak, in het belang van Avant de venir en Belgique, j’ai fait trois années d’études universitaires en
de cliënt. médecine en Chine. A cette époque, j’étais déjà attiré par les garçons, mais
j’étais perdu dans ma connaissance de ma sexualité et je n’avais pas d’infor-
mations à ma portée pour me guider ni dans ma famille ni parmi mon entou-
1. In de tekst refereert ‘de cliënt», ‘de hulpvrager», ‘de Andere», aan alle seksen. rage en général. Après une dépression, j’ai pris la décision de tout quitter.
2. Westers - niet-westers, man - vrouw, hetero - homo, middenklasse - arbeidersklasse, universitaire opleiding - Cinq ans après mon arrivée en Belgique, j’ai une bonne vision de l’homo-
ongeschoold,… sexualité et j’ai construit ma vie de gay. Aujourd’hui, pour moi, être un homo
3. Het feminisme zorgde voor een grotere bewustwording van de dominant mannelijke visie in de hulpverlening, zoals
ervaringsdeskundigen van organisaties waar armen het woord nemen vandaag sensibiliseren over nood aan aangepaste est naturel. J’ai fait mon coming-out à mes amis sans aucun problème - pas
hulpverlening. De holebi-beweging van haar kant strijdt tegen heteronormativiteit en zorgde er mee voor dat homoseksualiteit seulement mes amis belges mais également mes amis en Chine. La cons-
in de medische wereld werd geschrapt als ziekte. Het beeld dat we hebben over ziekte en gezondheid, wordt immers niet
enkel bepaald door de medische wetenschap, maar tevens door maatschappelijke veranderingen en evoluties. truction de mon identité gay m’a mieux permis d’accepter les différences.
4. Ook als professionele hulpverlener: heteronormatief, seksistisch, klassebepaald, etnocentristisch, racistisch,… Je trouve que pour les adolescents, au moment où ils forment leur propre
5. Sommige cliënten definiëren zich als “loeti”: van het volk van Lot, uit de steden Sodom (vanwaar ‘sodomie’) en Gomorra identité, il leur faut des informations pour comprendre leur homosexualité.
die door god werden verwoest (Bijbel, Koran) vanwege de ‘verdorvenheid’ van haar inwoners.
6. Een mannelijke cliënt die seks heeft met mannen en zegt geen homo te zijn, is niet noodzakelijk in verdringing. Deze Si j’avais eu ces sources, je n’aurais pas eu toutes ces difficultés.
helpen zijn homoseksualiteit te aanvaarden, zou een cruciale vergissing zijn. Een vrouw die zich aanmeldt als ‘biseksueel’
zegt dit mogelijk als een manier om haar homoseksualiteit ter sprake te brengen, omdat het minder bedreigend is of omdat
haar gevoelens voor zichzelf niet duidelijk zijn, maar misschien is ze ook echt biseksueel en hoeft ze niet geholpen te Jason, 27 jaar, Chinees, koos veeleer per toeval voor België, om er zijn studies te doen
worden, noch in de ene, noch in de andere richting, maar gewoon in het zichzelf leren aanvaarden zoals ze is. Een jongen
die zegt “ik ben als een vrouw”, wordt niet noodzakelijk geconfronteerd met gevoelens van transseksualiteit, maar kan Vooraleer naar België te komen heb ik aan een Chinese universiteit drie jaar
eenvoudig aangeven dat hij de passieve rol aanneemt in de homoseksuele relaties die hij heeft. geneeskunde gevolgd. Ik voelde me toen al door jongens aangetrokken,
7. Als homo of lesbienne beslissen je geaardheid niet te beleven omdat ‘de religie het verbiedt’ of ‘de context het niet
toelaat’; kiezen voor een dubbel leven, … maar kon mijn werkelijke seksualiteit niet doorgronden, ook door gebrek
8. Bepaalde woorden, concepten, symbolen en uitdrukkingen kunnen niet letterlijk worden vertaald omdat ze geen equivalent aan informatie waarmee mijn familie en mijn omgeving me de weg hadden
kennen in de andere taal. Dit vraagt een omschrijving of verdere uitleg van de tolk. Een interculturele tolk kan ook de context
duiden wanneer de hulpverlener informatie mist over de culturele gewoonten, waarden en normen van de cliënt.
kunnen wijzen. Na een zware depressie heb ik besloten om alles de rug toe
9. Hulpverleners, ziekenhuizen, diensten, organisaties en scholen hebben geen meldingsplicht hebben. Noch professionelen te keren.
in de hulpverlenging, noch vrijwillige onthaalmedewerkers bij organisaties kunnen vervolgd of gestraft worden om uit Ik heb, vijf jaar na mijn aankomst in België, een duidelijk zicht op homo-
humanitaire overwegingen mensen zonder papieren helpen.

[52] [53]
seksualiteit verworven en heb mijn leven als gay weten op te bouwen. Voor
mij is het homo zijn nu een natuurlijk verschijnsel geworden. Ik heb zonder
probleem mijn coming-out gedaan bij mijn vrienden – niet enkel bij mijn
Belgische vrienden, maar ook bij mijn vrienden in China. De opbouw van
mijn gay identiteit heeft me de kans geboden de verschillen beter te leren
aanvaarden.
Ik vind dat pubers op het ogenblik dat zij hun eigen identiteit aan het vormen
zijn over informatie moeten kunnen beschikken die hen toelaat hun ho-
moseksualiteit te begrijpen. Als ik destijds dergelijke bronnen had kunnen
raadplegen, dan zouden veel moeilijkheden me bespaard gebleven zijn.

Celal
Celal, 32 ans, Belge d’origine Turque, a accepté de se marier quand il était encore
jeune.
Je ne sors jamais dans ce monde qui me dégoûte. Mais des hommes, j’en Adresses Utiles
croise... Lorsque j’étais adolescent, je sentais déjà du désir pour les hom-
mes, mais je détestais tout ce qui était «homosexuel». J’ai tout fait pour Organisations
essayer d’être un homme plus qu’un homme. Aujourd’hui j’ai honte de ce RAINBOW CULTURES (NL)
que j’ai pu faire car j’étais vraiment anti-homo. Réseau de diverses associations, d’organisations de et pour des minorités, et de projets qui
J’ai accepté de me marier quand j’étais encore jeune. Aujourd’hui, j’assume s’intéressent aux LGBTQI issus de l’immigration et demandeurs d’asile, et/ou qui abordent
mes responsabilités. Ma femme et moi avons deux enfants. Ce n’est pas avec divers groupes-cibles des thèmes comme l’approche de la différence des sexes et des
beaucoup chez nous, mais ma femme est heureuse, même si je sais qu’elle penchants sexuels à partir de bagages culturels différents. Stimulant le dialogue, les échanges
se pose des questions. Je suis fier de ma famille et je ne quitterai jamais ma et l’harmonisation du know-how, le réseau recherche un maximum de complémentarité et de
femme. liens de coopération. Un site commun sur le web donne des informations de base et centralise
l’organisation individuelle: http://www.rainbowcultures.be (actif à partir du 1/1/2010).
Celal, 32 jaar, van Turkse origine, stemde ermee in te huwen
Ik ga nooit uit in die wereld waarvan ik walg. Ik kom nochtans heel veel TELS QUELS (FR)
mannen tegen... Toen ik nog een puber was, voelde ik reeds een verlangen Association des Gays et des Lesbiennes
naar mannen, maar verfoeide alles wat «homseksueel» was. Ik heb alles in Centre d’action sociale globale: accueil individuel pour toute question d’aide sociale ou admi-
het werk gesteld om een man, zelfs meer dan een man te zijn. Ik schaam nistrative, écoute et soutien psychologique, accompagnement à la parentalité et des candi-
me vandaag over alles wat ik vroeger heb kunnen doen, gewoon omdat ik dats réfugiés gays, lesbiens ou trans.
uitgesproken anti-homo was. «OASIS» : Groupe de candidat(e)s réfugié(e)s gays & lesbiennes : accueil individuel sur ren-
Ik heb ermee ingestemd om te huwen toen ik nog vrij jong was en heb er dez-vous & rencontre. Région: Bruxelles. http://www.telsquels.be/
steeds de verantwoordelijkheden van gedragen. Mijn vrouw en ik hebben
twee kinderen. Dat is niet veel in onze gemeenschap, maar mijn vrouw is WISH (NL).
gelukkig ook al weet ik dat ze zich vragen stelt. Ik ben fier op mijn gezin en Groupe de travail de solidarité internationale avec les LGBT. Point de contact aisément acces-
zal mijn vrouw nooit in de steek laten. sible pour LGBT et transsexuels demandeurs d’asile et sans papiers. Accueil, prise en charge,
accompagnement et conseils sociaux, administratifs, psychologiques et juridiques; réorienta-
tion ponctuelle, activités, newsletter, campagnes de lettres, formation de professionnels.
Région: Flandre et Bruxelles. http://www.hetrozehuis.be/wish

[54] [55]
AHHA (NL)
Aide adaptée aux LGBT demandeurs d’asile. Projet dans le cadre de Fedasil, l’Agence Fédé-
rale pour l’accueil des demandeurs d’asile. Aide sociale, accompagnement psychologique et
soutien juridique des demandeurs d’asile, ainsi que réorientation ponctuelle. Sensibilisation
des assistants sociaux opérant dans les structures d’accueil (Fedasil, Rode-Kruis, Lokale
Opvanginitiatieven, ...) et des partenaires externes (avocats, interprètes, tuteurs, ...). Région :
Belgique. http://www.fedasil.be

MERHABA (FR, NL)


Organisation pour LGBT ayant des racines non occidentales et association par et pour fem-
mes et hommes originaires du Maghreb, du Moyen-Orient et de la Turquie qui se sentent
Alfien
attirés par des personnes du même sexe et/ou sont en questionnement de leur orientation
sexuelle ou identité de genre.. Lieu d’accueil et de conseil d’accès facile, réorientation vers
un réseau de partenaires formés (aide, services médicaux, sociaux et juridiques, détente,…),
bistro Oriental (pairs), activités; diffusion d’informations, défense d’intérêts, sensibilisation, for-
mation de professionnels. Région: Belgique. http://www.merhaba.be

ILGA (FR, EN, SP)


Europe International Lesbian and Gay Association. Lutte pour l’égalité des droits des LGBTI et Organisations de et pour LGBT
contre l’homophobie en Europe. http://www.ilga-europe.org, http://www.ilga.org issus de l’immigration
MERHABA (FR, NL)
CENTRE POUR L’EGALITE DES CHANCES ET LA LUTTE CONTRE LE RACISME (FR, NL, EN, D)
Association par et pour les femmes et hommes originaires du Maghreb, du Moyen-Orient et
Favorise l’égalité des chances, combat toute forme de discrimination, veille au respect des
de la Turquie qui se sentent attitrés par des personnes du même sexe et/ou sont en question-
droits fondamentaux des étrangers et stimule la lutte contre la traite des êtres humains.
nement de leur sexualité ou identité de genre. Lieu d’accueil et de conseil d’accès facile, bistro
Accueil des victimes, traitement des plaintes, suivi, accompagnement, médiation, informa-
Oriental, activités. Région: Belgique. http://www.merhaba.be
tions, sensibilisation, formations en matière de migration, diversité et contexte multiculturel.
Recommandations politiques. Partenariat avec des associations représentatives dans divers
SHOUF SHOUF (NL)
domaines. http://www.diversite.be
Organisation de et pour les LGBT ayant des bagages culturels différents. Informations, soirées
thématiques, activités. Région: Anvers. http://www.shouf-shouf.be
L’INSTITUT POUR L’EGALITE DES FEMMES ET DES HOMMES (FR, NL, EN)
Institution publique fédérale chargée de garantir et de promouvoir l’égalité des femmes et
LONG YANG CLUB (FR)
des hommes et de combattre toute forme de discrimination et d’inégalité basée sur le sexe.
Groupe pour les gays et lesbiennes d’origine asiatique et leurs amis. Région : Bruxelles & 4
L’institut aide les victimes d’une discrimination basée sur le sexe, traite leurs plaintes et est
continents. http://www.longyangclub.org/brussels.be, http://www.longyangclub.org
compétent pour assurer le suivi des plaintes liées aux questions de changement de sexe :
www.iefh.fgov.be
Info sites
SENSOA (NL) • Commissariat général aux réfugiés et aux apatrides http://www.ibz.be/code/fr/loc/
Sensoa est le centre flamand de services et d’expertise relatifs à la santé sexuelle et au VIH. cgra.shtml
http://www.sensoa.be, http://www.mannenseks.be • Aide individuelle aux personnes en séjour illégal ou précaire ayant des besoins.
www.medimmigrant.be
EX AEQUO (FR) • Association pour le droit des étrangers. http://www.adde.be
Ex Aequo est une asbl de promotion de la santé qui vise une diminution des nouvelles infec- • Coordination et Initiatives pour et avec les Réfugiés et Etrangers. http://www.cire.irisnet.be
tions au VIH/sida et des infections sexuellement transmissibles (IST) chez les hommes qui ont • Aide sous toutes ses formes aux immigrés et refugiés. http://www.sireas.be
des relations sexuelles avec d’autres hommes. http://www.exaequo.be • Promotion active des relations interculturelles. http://www.cbai.be

[56] [57]
Nuttige adressen
Organisaties
RAINBOW CULTURES (NL)
Forum van verschillende organisaties, zelforganisaties en projecten die werken met allochtone
holebi’s en holebi asielzoekers en/of werken met diverse doelgroepen rond genderdiversi-
teit en seksuele geaardheid vertrekkend vanuit een diverse culturele achtergrond. Binnen
het forum wordt de dialoog aangegaan, know how uitgewisseld, afgestemd, gezocht naar
maximale complementariteit en samenwerkingsverbanden. Een gemeenschappelijke website
biedt basis informatie en centraliseert de individuele organisatie: www.rainbowcultures.be
(actief 1/1/2010).

TELS QUELS (FR)


Vereniging voor gays en lesbiennes. Centre d’action sociale globale: Onthaal, sociale en admi-
nistratieve begeleiding, psychologische ondersteuning, begeleiding holebi asielzoekers. «OA-
SIS» : Groep van holebi asielzoekers: onthaal en ontmoeting. Regio: Brussel.
http://www.telsquels.be ILGA (EN, FR, SP)
International Lesbian and Gay Association. Strijd om gelijke rechten voor LGBTQI en tegen
WISH (NL) homofobie in Europa en de rest van de wereld. http://www.ilga.org, http://www.ilga-
Werkgroep Internationale Solidariteit met Holebi’s. Laagdrempelig aanspreekpunt voor ho- europe.org
lebi- en transseksuele asielzoekers en -mensen zonder papieren. Onthaal, intake, sociale-,
administratieve-, psychologische- en juridische begeleiding en advies; gerichte doorverwij- CENTRUM VOOR GELIJKHEID VAN KANSEN EN VOOR RACISMEBESTRIJDING
zing; activiteiten; newsletter, briefschrijfacties, vorming aan professionelen. (NL, FR, EN, D)
Regio: Vlaanderen en Brussel. http://www.hetrozehuis.be/wish Bevordert de gelijkheid van kansen, bestrijdt elke vorm van discriminatie, waakt over het res-
pect van de grondrechten van de vreemdelingen en stimuleert de bestrijding van de mensen-
AHHA (NL) handel.
Aangepaste Hulpverlening voor holebi asielzoekers. Project binnen Fedasil, het federale Onthaal van slachtoffers, klachtenbehandeling, opvolging, begeleiding, bemiddeling; Informa-
agentschap voor de opvang van asielzoekers. Sociale hulpverlening, psychologische bege- tie, sensibiliseren, vorming over migratie, diversiteit en multiculturaliteit. Beleidsaanbevelingen.
leiding en juridische ondersteuning voor holebi asielzoekers, evenals gerichte doorverwijzing. Partnerships met representatieve verenigingen in verschillende domeinen.
Tevens sensibilisering van hulpverleners in de opvangstructuur (Fedasil, Rode-Kruis, Lokale http://www.diversiteit.be
Opvanginitiatieven,...) en van externe partners (advocaten, tolken, voogden,...). Regio : België.
http://www.fedasil.be INSTITUUT VOOR DE GELIJKHEID VAN VROUWEN EN MANNEN (NL, FR, EN)
Federale overheidsinstelling die instaat voor het waarborgen en bevorderen van de gelijkheid
MERHABA (NL, FR) van vrouwen en mannen en de bestrijding van elke vorm van discriminatie en ongelijkheid
Organisatie voor LGBTQI met niet Westerse roots en zelforganisatie van en voor vrouwen en op basis van het geslacht. Het Instituut helpt slachtoffers van discriminatie op basis van hun
mannen met roots in de Maghreb, het Midden-Oosten en Turkije die zich aangetrokken voelen geslacht en behandelt hun klachten en is competent om de klachten met betrekking tot sek-
door mensen van dezelfde sekse en/of vragen hebben over hun seksualiteit of genderidenti- severandering op te volgen.
teit. Laagdrempelig onthaal- en counseling, doorverwijzing naar een netwerk van gevormde http://www.iefh.fgov.be
partners (hulpverlening, medisch-, sociale- en juridische diensten, vrijetijdsaanbod,…), praat-
café (peers), activiteiten; informatieverstrekking, belangenbehartiging, sensibilisering; vorming SENSOA (NL)
aan professionelen. Regio: België. http://www.merhaba.be Sensoa is het Vlaamse service- en expertisecentrum voor seksuele gezondheid en HIV.
http://www.sensoa.be, http://www.mannenseks.be

[58] [59]
EX AEQUO (FR) Conclusions
Ex Aequo is een organisatie die de gezondheid promoot en tot doel heeft om nieuwe HIV-,
La création d’outils de sensibilisation portant sur la double thématique «homosexualité et
aids- en SOA, besmettingen tegen te gaan bij mannen die seks hebben met mannen. http://
personnes étrangères ou d’origine étrangère» fut difficile.
www.exaequo.be
D’abord parce qu’il nous semblait important d’utiliser une terminologie adéquate et pertinente,
ceci afin d’éviter toutes confusions ou mauvaises interprétations. Rien ne dit d’ailleurs que
Zelforganisaties van en voor Allochtone holebi’s nous n’ayons pas commis quelques erreurs involontaires.
MERHABA (NL, FR) Ensuite, parce que les témoignages que nous avons récoltés pour réaliser cette brochure ainsi
Zelforganisatie van en voor vrouwen en mannen met roots in de Maghreb, het Midden-Oos- que le film qui l’accompagne sont loin d’être représentatifs. Nous avons certes révélé des tran-
ten en Turkije die zich aangetrokken voelen door mensen van dezelfde sekse en/of vragen ches de vie, des situations qui, par certains de leurs aspects, sont communs aux personnes
hebben over hun seksualiteit of genderidentiteit. Onthaal, informatie, praatcafé, activiteiten. partageant la même origine, mais chaque histoire est unique.
Regio: België. L’objectif de cet outil était de dresser un tableau clair et général des différents problèmes
http://www.merhaba.be auxquels font face les personnes homosexuelles d’origine étrangère. Aussi, d’établir une série
de recommandations utiles sur la manière d’aborder avec elles ces difficultés, qui peuvent
SHOUF SHOUF (NL) souvent être pour nous, d’un genre particulier.
Zelforganisatie van holebi’s met verschillende culturele achtergronden. Informatie, thema- Nous espérons y être parvenus et avoir modestement contribué à renforcer les bases d’une
avonden, activiteiten. Regio: Antwerpen. http://www.shouf-shouf.be relation professionnelle qui n’oublie pas le côté humain. C’est en étant conscient de ces diffé-
rences que l’on se rapproche.
LONG YANG CLUB (FR) Si vous désirez de plus amples informations, nous vous invitons à contacter l’asbl Alliàge, le
Vereniging van holebi’s met Aziatische roots en hun vrienden. Praatcafé, activiteiten. Regio: CRIPEL et l’asbl Merhaba. Par ailleurs, si vous souhaitez vous former ou organiser des séan-
Brussel. http://www.longyangclub.org ces d’informations sur cette thématique, Merhaba pourra répondre à vos attentes.

Info sites Conclusies


• Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen
De thematiek «Allochtone holebi’s» en «holebi asielzoekers» is complex. Het was dan ook
http://www.ibz.be/code/nl/loc/cgra.shtml
niet eenvoudig deze brochure en de bijhorende documentaire te realiseren.
• Brussel : Individuele ondersteuning aan mensen zonder wettig verblijf of met een precair
We hebben getracht een aangepaste en relevante terminologie te gebruiken om elke
verblijfsstatuut met medische noden http://www.medimmigrant.be
verwarring of verkeerde interpretatie te voorkomen. We sluiten echter niet uit dat we hier of
• Oriëntatiepunt gezondheidszorg Oost-Vlaanderen. http://www.orientatiepunt.be
daar toch onopzettelijk een vergissing hebben begaan.
• Ondersteuningspunt Medische Zorg Antwerpen. http://www.medischezorg.be
De getuigenissen die we bij elkaar zochten om deze brochure en documentaire te realiseren,
• Wegwijs in vreemdelingenrecht. http://www.vreemdelingenrecht.be
zijn verre van representatief. Ze vormen weliswaar een greep uit het leven en beschrijven
• Expertisecentrum samenlevingsvraagstukken, interculturalisering, vreemdelingenrecht.
situaties waarvan sommige aspecten mogelijk dezelfde zijn voor personen met eenzelfde
http://www.vmc.be
oorsprong, maar blijven ondanks alles uniek.
• Expertisecentrum interculturaliteit. http://www.cimic.be
Het doel van deze instrumenten bestaat erin een duidelijk en algemeen beeld te schetsen
• Mensenrechten wereldwijd.http://www.amnestyinternational.be
van de diverse problemen waarmee «allochtone holebi’s» en «holebi asielzoekers» te ma-
ken hebben, en tevens een reeks aanbevelingen te formuleren over de manier waarop men
de niet alledaagse zaken waarmee ze kampen, samen met hen, kan aanpakken.
Wij hopen daarin geslaagd te zijn en te hebben bijgedragen tot een beter inzicht in de
context, een ruimer begrip van de noden en een meer afgestemde hulpverlening, op men-
senmaat.
Wenst u meer informatie, dan kan u contact opnemen met de vzw Alliàge, CRIPEL of de
vzw Merhaba. Zoekt u vormingen of wil u infosessies organiseren, gelieve dan contact op
te nemen met de vzw Merhaba die u graag zal verder helpen.

[60] [61]
Littérature. Literatuur. Remerciements
• Association de psychanalyse interculturelle à l’épreuve du terrain. Remerciements à : Nicole, Roméo, Achille, Jason, Alfin, Ska, Jorge, Bart Hermans, Sam
http://www.p-s-f.com/psf/spip.php?rubrique8 Publications et textes en ligne. Mouissat, Myriam Monheim, Malika Saissi, Sarah Bracke, Joëlle Sambi Nzeba, Paul Van den
• Catherine Clement & Tobie Nathan, Le divan et le grigri, 2002. Berghe, Milva Cecchetto, Paola Sacchetto, Carmen Nelstein, Manu de Castillon, Vanessa
• CMG (Cultuur Migratie Gezondheid): tijdschrift voor professionals die in hun praktijk te De Tobel, Thierry Williame, les bénévols d’Alliàge, les bénévols de Merhaba, Gsara Liège,
maken hebben met een etnisch en cultureel diverse patiëntengroep en zich in intercultu- Fedasil, IlGA, Holebifederatie, Sociaal vertaalbureau Brussel et à tous ceux et celles qui ont
rele hulpverlening willen bekwamen of verdiepen. participés de près ou de loin au projet.
http://www.mikadonet.nl, http://www.pharos.nl
• Infogids voor hulpverleners en begeleiders van mensen zonder wettig verblijf, Vlaams
Minderhedencentrum, 2009.
Dankwoord
http://www.vmc.be
Een bijzonder woord van dank aan Nicole, Roméo, Achille, Jason, Alfin, Ska, Jorge, Bart
• Oog voor seksuele identiteit. Gids voor hulpverleners, Holebifederatie, 2009.
Hermans, Sam Mouissat, Myriam Monheim, Malika Saissi, Sarah Bracke, Joëlle Sambi
http://www.cavaria.be/brochures/oog-voor-seksuele-identiteit
Nzeba, Paul Van den Berghe, Milva Cecchetto, Paola Sacchetto, Carmen Nelstein, Manu
• Marc Colpaert , Tot waar de beide zeeën samenkomen, 2007.
de Castillon, Vanessa De Tobel, Thierry Williame, les bénévols d’Alliàge, les bénévols de
• Ilse Derluyn, Barbara Wille, Tinne De Smet en Eric Broekaert, Op Weg. Psychosociale
Merhaba, Gsara Liège, Fedasil, IlGA, Holebifederatie, Sociaal vertaalbureau Brussel en aan
en therapeutische begeleiding van niet-begeleide buitenlandse minderjarigen, Garant,
allen die dit aan dit project hebben geparticipeerd of het hebben gesteund.
2005.

Contact
• Imad El Kaka & Hatice Kursun, Mijn geloof en mijn geluk, 2002.
• Antoine Gailly, Culturally sensitive care, 2003. http://www.salutepertuti.org/belgio.pdf;
Ontmoeting met de cultureel ‘andere», in: Cultuur en Migratie, 18,1, 2002 (herwerkte
versie van 2000); Cultuurgevoelige hulpverlening. Het lijkt politiek correct, maar wat is de Asbl Alliàge 04 223 65 89, courrier@alliage.be, www.alliage.be
inhoud? In: CMG, 5, 3, 2008, p. 152-163. Asbl Merhaba 0488 572 574, projecten.merhaba@gmail.com, info@merhaba.be,
• Gaëlle Lanotte, Question de Genre et d’orientation, Agenda Interculturel, 261, Mars www.merhaba.be
2008. CRIPEL 04 220 01 20, secretariat@cripel..be, www.cripel.be
http://www.merhaba.be/fr/agenda261.pdf
• Myriam Monheim, Destins de l’homosexualité masculine maghrébine, 2004.
http://www.merhaba.be/fr; Homoseksualiteit? Dat bestaat niet bij ons!, 2005.
http://www.merhaba.be/nl/homoseksualiteit_dat_bestaat_niet_bij_ons.cfm, Il faut
laisser le temps au temps, 2005. http://www.planf.be/index_fichiers/page0017.htm
• Omar Nahas, Islam en Homoseksualiteit , 2001; Homo en moslim - hoe gaat dat samen? Rédaction / Redactie: Catherine Gouffau (Merhaba) et Valérie Tosolini (Alliàge)
1001 vragen over islam en homoseksualiteit , 2005. Contribution à la rédaction / bijdrage redactie: Myriam Monheim
• Astrid Roemer, Migrantenhulpverlening in contextueel perspectief, in M. Michielsen, W. Relecture / Nalezen : Alliàge, Merhaba , Cripel
Van Mulligen , L. Hermkens (red.), Leren over leven in loyaliteit. Over contextuele hulpver- Traduction / Vertaling : Sociaal Vertaalbureau Brussel
lening, 2008 (oorspr. uitg.: 1998). Conception graphique et mise en page / Grafisch werk: Manu de Castillon
• W. Shadid, Grondslagen van interculturele communicatie. Studieveld en werkterrein, Impression / Drukwerk: Panther Print
2007. Photos / Foto’s: Valérie Tosolini, Catherine, Gsara
• Rob van Dijk, Interculturele zorg. Een kwestie van allochtonen of cultureel anderen?, in
CMG 4, 1, p. 36-44. Éditeur responsable :
• Catherine Vuylsteke, Onder mannen: het verzwegen leven van Marokkaanse homo’s, Jean-François Pondant - Rue Hors-Château 7, 4000 Liège
2008. Tel. : 04/223.65.89 - Fax. : 04/223.05.89
courrier@alliage.be - www.alliage.be

[62] [63]
Avec le soutien
du Fond d’Impulsion
à la Politique des Immigrés
Met de steun
van het Impulsfonds
voor het Migrantenbeleid

You might also like