Kinh Te Chinh Tri-75 Tiet

Ch¬ngI
§èi tîng , ph¬ng ph¸p,chøc n¨ng cña KTCT

I.Lîc sö h×nh thµnh & ph¸t triÓn m«n kt-ct
+Tõ thêi cæ ®¹i ngêi ta ®· nghiªn cøu çc vÊn ®Ò kinh tÕ .T tëng KT thêi cæ ®¹i cßn
rÊt gi¶n ®¬n víi ®Æc ®iÓm næi bËt lµ ;gi¶i thÝch x· héi tren tÇm nh×n cña giai cÊp
chñ n«,lý tëng ho¸ nÒn KT tù nhiªn nhng còng ®· ph©n tÝch s©u s¾c mét sè vÊn ®Ò
kThµng ho¸ :gi¸ c¶ hµng ho¸ ;nguån gèc cña sù giµu cã trong x· héi
+Tõ thÕ kû XVkhi nÒn KT TBCN b¾t ®Çu ph«i thai ,çc vÊn ®Ì kinh tÕ ®îc ngiªn cøu
mét çch cã hÖ thèng ;tõ thÕ kûXVII-XVIII KTHH TBCN ph¸t triÓn m¹nh mÏ çc vÊn
®Ò kinh tÕ chÝnh trÞ dîc ngiªn cøu tØ mØ toµn diÖn & trë thµnh m«n khoa häc thËt
sù m«n KT-CT (1615)
1.Chñ nghÜa träng th¬ng

1.1 §iÒu kiÖn lÞch sö xuÊt hiÖn CNträng th¬ng
+cuèi thÕ kû X V ®Õn gi÷a thÕ kû X VIIlµ thêi kú tan r· cña chÐ ®é phong kiÕn
&thêi kú tÝch luü nguyªn thuû ë t©y ©u
+THêi kú nµy KTHH ®· ph¸t triÓn m¹nh,thÞ trêng trong níc më réng tÇng líp th¬ng
nh©n dÇn dÇn trë thµnh thÕ lùc b¸ chñ x· héi .,
+§©y lµ thêi kú cã nhiÒu ph¸t kiÕn ®Þa lý (t×m ra ®êng biÓn tõ t©y ©u sang Ên
®é ,ph¸t hiÖn ra ch©u mü ).Nh÷ng ph¸t kiÕn ®ã ®· t¹o kh¶ n¨ng më réng thÞ trêng
,lµm cho mËu dÞch thÕ giíi ph¸t triÓn ; cã nhiÒu m«n khoa häc tù nhiªn ph¸t triÓn
(c¬ häc thiªn v¨n ®Þa lý ), ®ång thêi xuÊt hiÖn phong trµo phôc hng chèng l¹i t tëng
thêi trung cæ ,CNDV chèng l¹i CNDT.
1.2 T tëng c¬ b¶n cña chñ nghÜa träng th¬ng

CNträng th¬ng xuÊt hiÖn ë hÇu hÕt çc níc T©y ©u ®Æc biÖt lµ ë Anh & Ph¸p víi
çc ®¹i biÓu
Níc Anh :tom¸tmun ;uyli¸mtaph¬t
Níc PH¸p :M«ngcrªchiªn ;Con be
+Coi tiÒn lµ néi dung c¨n b¶n cña c¶i lµ tµi s¶n thùc sù cña mét quèc gia lµ biÓu
hiÖn sù giµu cã .<<tiÒn lµ mét vÞ thÇn cã thÓ thay h×nh ®æi d¹ng ®Ó biÕn thµnh
bÊt cí thø g× ta muèn .Sù giµu cã cho mçi quèc gia chung qui lµ tÝch luü nhiÒu tiÒn
>>.
+TH¬ng nghiÖp bu«n b¸n chÝnh lµ sù phån vinh cña d©n téc môc ®Ých cña bu«n b¸n
nh»m thu nhiÒu tiÌen .TiÒn ph¶i ®îc nÐm vµo lu th«ng ®a ra vËn ®éng ®Ó ®em l¹i
lîi nhuËn .
QD -> Néi th¬ng lµ èng dÉn ,ngo¹i th¬ng lµ m¸y b¬m ,muèn tng cña c¶i ph¶i cã
ngo¹i th¬ng nhËp dÇn cña c¶i qua néi th¬ng
->Lîi nhuËn th¬ng nghiÖp lµ kÕt qu¶ cña sù trao ®æi kh«ng ngang gi¸ ,lµ sî lõa
g¹t .Kh«ng ngêi nµo thu ®îc lîi mµ kh«ng lµm thiÖt h¹i kÎ kh¸c .D©n téc nµy lµm giµu
b»ng çch hy sinh lîi Ých cña d©n téc kh¸c
+QuyÒn lîi quèc gia ph¶i ®Æt lªn trªn hÕt .Nhµ níc ph¶i can thiÖp vµo nÒn kinh
tÕ :Nhµ níc trùc tiÕp ®iÒu tiÕt lu th«ng tiÒn tÖ, cÊm xuÊt khÈu vµng b¹c ,thùchµnh
chiÐn tranh th¬ng m¹i ,
suÊt siªu hµng ho¸
1
*H¹n chÕ cña CNTT
ViÖc gi¶i thÝch çc vÊn ®Ò cßn ®¬n gi¶n ,m« t¶ bÒ ngoµi ,çch nh×n phiÕn diÖn
,dõng l¹i ë lu th«ng cha nghiªn cøu lÜnh vùc s¶n xuÊt
* ý nghÜa cña viÖc nghiªn cøu
+TÇng líp th¬ng nh©n lµ lùc lîng ®Êu tiªn ph¸ vì kinh tÕ tù nhiªn chuyÓn sang kinh
tÕ hµng ho¸ .
+Trong thêikú tõ s¶n xuÊt nhá ®i lªn CNXH th× vai trß thóc ®Èy ph¸t triÓn s¶n xuÊt
x· héi b»ng lu th«ng hµng ho¸ hÕt søc quan träng . CÇn sö dông ph¸t triÎn ngo¹i th¬ng
®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt &c¶i thiÖn tiªu dïng .
+Th¬ng nghiÖp ®em l¹i lîi nhuËn cao
+Nhµ níc trùc tiÕp ®iÒu tiªts lu th«ng tiÒn tÖ.TiÒn ph¶i ®îc vËn ®éng
2.CN Träng n«ng

2.1 §iÒu kiÖn lÞch sö xuÊt hiÖn CN Träng N«ng
+CNTN«ng xuÊt hiÖn vµo cuèi thÕ kû XVIII chñ yÕu lµ ë Ph¸p do: Nöa ®Çu thÕ kû
XVIIInÒn kinhtÐ níc ph¸p thôt lôi &xuy tho¸i trung t©m m©u thuÉn cña níc ph¸p ë giai
®o¹n nµy lµ trong lÜnh vùc nong nghiÖp .ThÕ kû thø XVIIIë Ph¸p cã nhiÒu nhµ triÕt
häc næi tiÕng nh Rót X¤,Von Te phª ph¸n triÖt ®Ó chÕ ®é phong kiÕn ,chuÈn bÞ
çch m¹ng t s¶n .NhiÒu nhµ kinh tÕ cho r»ng c¶i çch kinh tÕ ph¶i b¾t ®Çu tõ n«ng
nghiÑp
2.2 T tëng kinh tÕ chñ yÕu cña CN Träng N«ng

-Phª ph¸n gay g¾t CNTT,®Ò cao n«ng nghiÖp.Kh¼ng ®Þnh sù giµu cã cña quèc gia
lµ tõ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.Q§:Trao ®æi kh«ng t¹o ra gt.Sù giµu cã cña Quèc Gia lµ
d©n chóng cã cña c¶i dåi dµo mµ tríc hÕt lµ l¬ng thùc thùc phÈm.Sè lîng n«ng s¶n
cµng nhiÒu th× ®êi sèng cµng cao,n«ng s¶n d thõa cã thÓ ®em ra níc ngoµi ®æi lÊy
nh÷ng s¶n phÈm kh«ng s¶n xuÊt ®îc.
-CÇn khuyÕn khÝch ®µo t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn n«ng nghiÖp:
+Ph¶i cã mét chÝnh s¸ch gi¶i quyÕt thËt ®óng ®¾n ®Æc biÖt lµ gi¸ c¶ thÊp lµm
n«ng nghiÖp thiÖt h¹i .
+§Ò nghÞ söa ®æi chÝnh s¸ch thuÕ:§¸nh vµo thu nhËp cña kÎ së h÷u ruéng ®Êt.
+Ca ngîi thiªn nhiªn.
- ñng hé tù do c¹nh tranh;phª ph¸n sù can thiÖp cña nhµ níc vµo kinh tÕ.
Q§;n«ng nghiÖp lµ lÜnh vùc ®îc hëng sù trî gióp ®¾c lùc cña tù nhiªn .con ngêi
ph¶i t«n träng nh÷ng qui luËt cña tù nhiªn .®Ó cho ngêi n«ng d©n tù do lùa chän ®Êt
®ai c©y trång ph¬ng ph¸p canh t¸c tù do c¹nh tranh tù do trao ®æi s¶n phÈm
NhËn xÐt :CNTN ®· chuyÓn ®èi tîng ngiªn cøu tõ lu th«ng sang s¶n xuÊt .T×m ra
nguån gèc cña sù giµu cã cña x· héi lµ tõ s¶n xuÊt ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu trong
lÜnh vùc ph¸t triÓn t tëng kinh tÕ ,nhng vÉn cßn nh÷ng h¹n chÕ nh chØ coi n«ng
nghiÖp lµ ngµnh s¶n xuÊt t¹o ra mduy nhÊt kh«ng th©y vai trß cña c«ng nnghiÖp cña
lu th«ng .Tuy ngiªn cøu b¶n chÊt cña b¶n chÊt cña hiÖn tîng KT nhng cha ngiªn cøu
çc kh¸i niÖm lý luËn c¬ së
* ý nghÜa cña viÖc nghiªn cøu CNTN
Tõ nÒn s¶n xuÊt nhá ¶nh hëng cña t tëng tiÓu n«ng cÇn ph¸t triÓn n«ng
nghiÖp ®Ó t¹o ®µ ph¸t triÓn KT
2
-Cã chÝnh s¸ch ®óng ®¾n trong n«ng nghiÖp
-Ph¶i ph¸t triÓn c«ng nghiÖpnhÑ ®Ó thóc ®Èy n«ng nghiÖp ph¸t triÓn
3 KTCTt s¶n cæ ®iÓn Anh

*Hoµn c¶nh ra ®êi & ®Æc ®iÓm
Hoµn c¶nh :
Cuèi TK 17 sau khi tÝch luü ®îc kèi lîng tiÒn tÖ nhÊt ®Þnh giai cÊp t s¶n tËp trung
ph¸t triÓn s¶n xuÊt ,s¶n xuÊt ph¸t triÎn m¹nh ë giai ®o¹n c«ng trêng thñ c«ng ,quyÒn
lîi giai cÊp t s¶n g¾n liÒn víi s¶n xuÊt ,nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ cña s¶n xuÊt ®Æt ra v-
ît qu¸ kh¶ n¨ng gi¶i thÝch cña lý thuyÕt träng th¬ng ®ßi hái ph¶i cã lý thuyÕt míi soi
®êng =>KTCT t s¶n cæ ®iÓn ¢nh xuÊt hiÖn
§Æc ®iÓm chung
-§èi tîng ngiªn cøu :lÜnh vùc s¶n xuÊt nãi chung
-¸p dông ph¬ng ph¸p trõu tîng ho¸ ngiªn cøu çc hiÖn tîng &qu¸ tr×nh kinh tÕ
-X©y dùng ®îc hÖ thèng lý luËn ph¹m trï qui luËt :gi¸ c¶ ,tiÒn tÖ ,t b¶n ,lîi nhuËn ,lîi
tøc ,®Þa t«,tiÒn l¬ng ,t¸i s¶n xuÊt x· héi
-ñng hé t tëng tù do kinh tÕ chèng sù can thiÖp cña nhµ níc vµo kinh tÕ
*Çc ®¹i biÓu
+Uyliam.Petty (1623-1687):ngêi s¸ng lËp kinh tÕ chÝnh trÞ t s¶n cæ ®iÓn
+ A®am smith (1733-1790):nhµ kinh tÕ cña thêi kú c«ng trêng thñ c«ng
+ §vit Riçc®«(1772-1823):--------------------------®¹i c«ng nghiÖp c¬ khÝ lµ ®Ønh
cao lý luËn cña kinh tÕ t s¶n cæ ®iÓn
*H¹n chÕ :
-Coi qui luËt kinh tÕ cña chñ nghÜa t b¶n lµ qui luËt tù nhiªn ,tuyÖt ®èi vÜnh viÔn.
§Çu TK XIX khi cuéc çch m¹ng c«ng nghiÖp ®· hoµn thµnh,m©u thuÉn kinh tÕ &
giai cÊp cña CNTB ®· béc lé râ:1825 më ®Çu cho çc cuéc khñng ho¶ng;phong trµo
®Êu tranh cña giai cÊp v« s¶n ngµy cµng lín m¹nh lµm cho s¶n xuÊt võa vµ nhá ph¸
s¶n, thÊt nghiÖp trµn lan diÔn ra ®èi víi c¶ nh÷ng ngêi s¶n xuÊt nhá vµ ®èi víi c¶
giai cÊp v« s¶n. Tõ ®ã lµm xuÊt hiÖn khuynh híng t s¶n tÇm thêng nh»m b¶o vÖ lîi
Ých cho giai cÊp t s¶n .§¹i biÓu lµ T«m¸t R«bíc Mantót(1766-1834);Gi¨ng Batixtow
X©y (1767-1823)
4. Kinh tÕ chÝnh trÞ Mac- Lªnin

4.1. Hoµn c¶nh ra ®ê i(44)
- Nh÷ng n¨m 40 TK 19- CNTB giµnh ®îc ®Þa vÞ thèng trÞ , quan hÖ sx
TBCN®îc thiÕt lËp ë nhiÒu níc T©y ¢u, ®Æt ra hµng lo¹t vÊn ®Ò cÇn nghiªn cøu vµ
gi¶i thÝch: quy luËt ph¸t triÓn x· héi hËu qu¶ cña nÒn s¶n xuÊt lín
- Trong XH cã 2 giai cÊp: TS vµ VS, ®Æc biÖt giai cÊp VS ph¸t triÓn m¹nh c¶
vÒ sè lîng vµ chÊt lîng, m©u thuÉn giai cÊp gay g¾t, giai cÊp VS trë thµnh LL chÝnh
trÞ ®ßi hái ph¶i cã lý luËn cña giai cÊp m×nh
-KÕ thõa thµnh tùu khoa häc cña TriÕt häc cæ ®iÓn §øc,kinh tÕ chÝnh trÞ cæ
®iÓn Anh vµ CNXH kh«ng tëng mµ häc thuyÕt Mac ®· ra ®êi.
2.2. Nh÷ng cèng hiÕn KH cña KTCT Mac- Lªnin
ÇcM¸c(1818-1883)& Phri®rich ¡ngghen(1820-1895)lµ ngêi s¸ng lËp chñ nghÜa M¸c
* C«ng lao cña Mac& Anghen:
3
- Ph©n tÝch ®Çy ®ñ h×nh th¸i gi¸ trÞ cña hµng ho¸, gi¶i thÝch khoa häc vµ triÖt ®Ó
nguån gèc, b¶n chÊt cña tiÒn tÖ
- Ph¸t hiÖn tÝnh 2 mÆt cña lao ®éng s¶n xuÊt hµng ho¸
- Lý luËn hµng ho¸ SL§, c¬ së XD häc thuyÕt gi¸ trÞ thÆng d.
- Ph©n chia TB thµnh 2 bé phËn C & V, gi¶i thÝch nguån gèc gi¸ trÞ thÆng d
- Hoµn chØnh häc thuyÕt vÒ t¸i s¶n xuÊt
* Clao cña Lªnin(1870-1924)
- Trªn c¬ së t tëng kinh tÕ cña M- A, Lªnin ®· so¹n th¶o häc thuyÕt vÒ CNTB ®éc
quyÒn, ph¸t hiÖn b¶n chÊt cña CNTB ®éc quyÒn NN, chØ ra xu híng lÞch sö tÊt yÕu
sÏ bÞ thay thÕ b»ng ptsx TBCN.
_ Lªnin ®· so¹n th¶o c¬ng lÜnh chÝnh trÞ vµ kinh tÕ cña CMXHCN, nªu néi dung cô
thÓ vÒ vai trß kinh tÕ cñanhµ níc XHCN, ph©n tÝch s©u s¾c nÒn kinh tÕ thêi kú qu¸
®é, chØ râ ®êng lèi CNH XHCN...
- T tëng kinh tÕ cña Lªnin ®îc thÓ hiÖn râ nÐt trong NEP.
§¸nh gi¸:
- Trªn c¬ së tiÕp thu cã chän läc, kÕ thõa cã phª ph¸n çc nh©n tè khoa häc cña kinh
tÕ chÝnh trÞ cæ ®iÓn Anh, Mac- Anghen,LªNin ®· thùc hiÖn cuéc çch m¹ngvÜ ®¹i
trong KTCTlµ lý luËn s¾c bÐn cña giai cÊp c«ng nh©n & nh©n d©n lao ®éngtrong
cuéc ®Êu tranh chèng chñ nghÜa t b¶n ,x©y dùng thµnh cång CNXH .
II. §èi tîng cña kinh tÕ chÝnh trÞ M¸c -LªNin

1)NÒn s¶n xuÊt x· héi
1.1S¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt &vai trß cña nã
+ KN
- s¶n xuÊt x· héi lµ qu¸ tr×nh con ngêi liªn hÖ víi nhau theo mét quan hÖ s¶n xuÊt
nhÊt ®Þnh ®Ó t¸c ®éng vµo tù nhiªn t¹o ra cña c¶i vËt chÊt ®¸p øng nhu cÇu cña
m×nh .
-S¶n xuÊt cña c¶i vËt chÊt lµ qu¸ tr×nh t¸c ®éng gi÷a con ngêi víi tù nhiªn nh»m
biÕn ®æi vËt thÓ cña tù nhiªn ®Ó t¹o ra çc s¶n phÈm phï hîp víi nhu cÇu cña m×nh
-s¶n xuÊt x· héi lµ kh¸i niÖm réng h¬n S¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt
=>çi gèc cña s¶n xuÊt x· héi lµ S¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt cña x· héi
+Vai trß:
S¶n xuÊt cña c¶i v©t chÊt lµ c¬ së,lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt,tÊt yÕu & vÜnh viÔn
cña ®êi sèng x· héi :
Vi :®Ó tån t¹i con ngêi ph¶i cã thøc ¨n ,®å mÆc nhµ ë & çc thø cÇn thiÕt kh¸c
.Muèn vËy con ngêi ph¶i t¹o ra chóng =>ph¶i s¶n xuÊt &kh«ng ngõng s¶n xuÊt víi qui
m« ngµy mét më réng
L§SX cßn lµ c¬ së ®Ó t¹o ra x· héi loµi ngêi :nhê cã lao ®éng con ngêi tho¸t khái
thÕ giíi ®«nng vËt ng«n ng÷ ph¸t triÓn
S¶n xuÊt vËt chÊt lµm cho x· héi ph¸t triÓn kh«ng ngõng :tõ SXb»ng c«ng cô thñ
cong ®Õn SX hiÖn ®¹i =>nÒn kinh tÕ tri thøc
KÕt luËn :S¶n xuÊt vËt chÊt lµ c¬ së tån t¹i &ph¸t trriÓn cña con ngêi & x· héi loµi
ngêi .Nguyªn lý nµy gióp ta thÊy ®îc nguyªn nh©n c¬ b¶n cña sù thay ®æi lín tõ nÊc
thang nµy ®Õn nÊc thang kh¸c trong sù ph2Çc yÕ¸t triÓn cña lÞch sö x· héi loµi ng êi
lµ sù thay ®æi cña PTSX.
4
1.2 )Çc yÕu tè c¬ b¶n cña s¶n xuÊt
§ã lµ sù t¸c ®éng cña ba yÕu tè :søc lao ®émg ,®èi tîng lao ®éng ,t liÖu lao ®éng
1. 2.1 Søc lao ®éng
+KN SL§ lµ tæng hîp thÓ lùc &trÝ lùc cña con ngêi®îc sö dông trong qu¸ tr×nh lao
®éng lµ kh¶ n¨ng lao ®éng cña con ngêi ; khi SL§ ®îc tiªu dïng trë thµnh lao ®éng
+KN lao ®éng :lµ ho¹t ®éng cã môc ®Ých cã ý thøc cña con ngêi nh»m t¹o ra çc s¶n
phÈm phôc vô cho çc nhu cÇu cña ®êi sèng x· héi
Lao ®éng lµ ®Æc trng riªng cña con ngêi :con ngêi ho¹t ®éng cã ý thøc
Qu¸ tr×nh lao ®éng còng lµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn hoµn thiÖn con ngêi & x· héi loµi ng-
êi
+Con ngêi võa lµ ®éng lùc võa lµ môc ®Ých cuèi cïng cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ x·
héi
Cuéc çch m¹ng KHKT &c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®ang ®Æt ra nh÷ng yªu cÇu míi ngµy
cµng cao ®èi vèi søc lao ®éng
1. 2.2 §èi tîng lao ®éng
+ KN: Lµ bé phËn cña giíi tù nhiªn mµ lao ®éng cña con ngêi t¸c ®éng vµo nh»m
biÕn ®æi nã cho phï hîp nhu cÇu cña m×nh -lµ yÕu tè vËt chÊt cña s¶n phÈm t¬ng
lai
®èi tîng lao ®éng chia lµm hai lo¹i :
->Lo¹i cã s½n trong tù nhiªn :lµ nh÷ng vËt mµ lao ®éng cña con ngêi chØ cÇn t¸ch
nã ra khái m«i trêng cña cña tù nhiªn lµ cã thÓ sö dông ®îc (thêng lµ ®èi tîng cña
c«ng nghiÖp khai th¸c ngµy cµng bÞ c¹n kiÖt )
->Lo¹i ®· qua chÕ biÕn :®· cã sù t¸c ®éng cña lao ®éng cña con ngêi nh nguyªn
vËtliÖu (lµ ®èitîng cña ngµnh c«ng nghiªpj chÕ biÕn ngµy cµng phong phó da d¹ng )
1.2.3 T liÖu lao ®éng
KN:lµ mét vËt hay hÖ thèng nh÷ng vËt lµm nhiÖm vô truyÒn dÉn sù t¸c ®éng cña
con ngêi ®Õn ®èi tîng lao ®éngnh»m biÕn ®èi tîng lao ®éng thµnh s¶n phÈm ®¸p
øng yªu cÇu cña con ngêi
T liÖu lao ®éng gåm
- C«ng cô lao ®éng lµ bé phËn trùc tiÕp quyÕt ®Þnh n¨ng suÊt lao ®éng gi÷ vai
trß x¬ng cèt b¾p thÞt cña s¶n xuÊt :SXXHph¸t triÓn tõ sù thay ®æi cña c«ng cô lao
®éng
-> c«ng cô lao ®éng lµ kÕt tinh cña kinh ngiÖm &tri thøc ngêi
lao ®éng
- KÕt cÊu h¹ tÇng cña s¶n xuÊt :çc yÕu tè vËt chÊt phôc vô trùc tiÕp hoÆc gi¸n
tiÕp qu¸ tr×nh s¶n xuÊt :Nhµ xëng kho b·i ®êng x¸ çc ph¬ng tiÖn giao th«ng vËn t¶i
th«ng tin liªn l¹c .=>t¸c ®éng ®Õn toµn bé nÒn kinh tÕ sÏ thóc ®Èy hoÆc c¶n trë sù
ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ë mçi quèc gia
Sù kÕt hîp gi÷a TLL§víi §TL§hîp thµnh TLSX.SL§ kÕt hîp víi TLSXt¹o ra cña c¶i vËt
chÊt gäi lµ lao ®éng s¶n xuÊt .Cïng víi sù ph¸t triÓn cña SXXHçc yÕu tè cña qu¸
trÞnh sx¶n xuÊt t¸c ®éng lÉn nhau chÆt chÏ &phats triÓn ®ång bé .Søc lao ®éng
lu«n lµ yÕu tèc¬ b¶n s¸ng t¹o cña SX
1.3.S¶n phÈm x· héi

5
+ S¶n phÈm lµ kÕt qu¶ cña s¶n xuÊt
Tæng thÓ cña çc s¶n phÈm ç biÖt ®îc s¶n xuÊt ra trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh th-
êng tÝnh lµ mét n¨m gäi lµ s¶n phÈm x· héi ,®îc tÝnh qua çc chØ tiªu nh :tæng s¶n
phÈm x· héi , tæng s¶n phÈm quèc d©n ,tæng s¶n phÈm quèc néi
+S¶n phÈm míi :phÇn cßn l¹i cña s¶n phÈm x· héi sau khi trõ ®i toµn bénh÷ng chi
phÝ vÒ TLSX hao phÝ trong n¨m (s¶n phÈm thuÇn tuý hay thu nhËp quèc d©n)
1.4.Hai mÆt cña nÒn s¶n xuÊt x· héi(LLSX &QHSX)

1.4.1. Lùc lîng s¶n xuÊt
LLSX lµ toµnbé nh÷ng n¨ng lùc s¶n xuÊt cña mét x· héi nhÊt ®Þnh ë mét thêi kú nhÊt
®Þnh .ThÓ hiÖn n¨ng lùc thùc tiÔn cña con ngêi trong qu¸ tr×nh t¸c ®éng vµo tù
nhiªn t¹o ra cña c¶i v©t chÊt cho sù tån t¹i &ph¸t triÓn x· héi
=>LLSX biÓu hiÖn mèi quan hÖ gi÷a ngßi víi tù nhiªn .Lµ néi dung cña s¶n xuÊt
=>Bao gåm toµn bé TLSX &ngêi lao ®éng sö dông TLSX ®ã víi kinh ngiÖm s¶n xuÊt
kü n¨ng kü s¶o &thãi quen lao ®éng cña hä .
+LLSX ph¸t triÓn liªn tôc kh«ng ngõng tõ thÊp ®Õn cao lµ c¬ së cho sù ph¸t triÓn
&hoµn thiÖn dÇn nÒn v¨n minh nh©n lo¹i
+ Sù ph¸t triÓn cña LLSX thÓ hiÖn ë n¨ng suÊt lao ®éng
14.2.Quan hÖ s¶n xuÊt
-QHSX lµ mèi quan hÖ gi÷a ngêi víi ngêi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ph©n phèi trao
®æi tiªu dïng. Quan hÖ s¶n xuÊt bao gåm:çc quan hÖ vÒ mÆt kinh tÕ tæ chøc & çc
quan hÖ vÒ mÆt kinh tÕ x· héi
+Quan hÖ kinh tÕ tæ chøc xuÊt hiÖn trong qu¸ tr×nh tæ chøc s¶n xuÊt x· héi .Nã võa
biÓu hiÖn quan hÖ gi÷a ngêi víi ngêi & biÓu hiÖn trùc tiÕp tr¹ng th¸i tù nhiªn kü
thuËt cña s¶n xuÊt ®ã chÝnh lµ tr×nh ®é ph©n c«ng lao ®éng x· héi ,chuyªn m«n
ho¸ ,hiÖp t¸c ho¸ tËp trung s¶n xuÊt :Ph¶n ¸nh trùc tiÕp tÝnh chÊt &tr×nh ®é cña
LLSX & ®éc lËp t¬ng ®èi víi çc h×nh th¸i KT-XH
VD: ViÖc s¶n xuÊt theo d©y chuyÒn ,h×nh thøc tæ chøc xÝ nghiÖp dùa trªn
tr×nh ®é kü thuËt chø kh«ng phô thuéc vµo x· héi TBCN hay CNXH
+Quan hÖ kinh tÕ x· héi lµ h×nh thøc x· héi cña s¶n xuÊt do quan hÖ së h÷u TLSX
quyÕt ®Þnh
 XÐt mét çch ®¬n gi¶n, quan hÖ s¶n xuÊt thÓ hiÖn trªn ba mÆt : quan hÖ vÒ së
h÷u & quan hÖ vÒ qu¶n lý s¶n xuÊt , quan hÖ vÒ ph©n phèi s¶n phÈm x· héi
a) Quan hÖ së h÷u :qui ®Þnh môc ®Ých cña s¶n xuÊt ,h×nh thøc tæ chøc qu¶n lý
ph©n phèi s¶n phÈn ,quyÕt ®Þnh c¬ cÊu giai tÇng x· héi .§ã lµ quan hÖ gi÷a ngêi víi
ngêi trong viÖc chiÕm h÷u TLSX chñ yÕu (lµ quan hÖ gi÷a ngêi víi ngêi vÒ viÖc
chiÕm h÷u cña c¶i x· héi lµ h×nh thøc x· héi cña hµnh vi chiÕm h÷u trong çc lo¹i
hinh KTXH nhÊt ®Þnh ,së h÷u lµ quan hÖ kinh tÕ chø khong ph¶i lµ quan hÖ ý chÝ)
Së h÷u lµ ph¹m trï lÞch sö .Cßn chiÕm h÷u thª hiÖn quan hÖ quan hÖ gi÷a ngêi víi tù
nhiªn ;con ngêi trùc tiÕp n¾m gi÷ qu¶n lý cña c¶i vËt chÊt theo ý chÝ m×nh
+quan hÖ së h÷u khi ®îc luËt ho¸ gäi lµ chÕ ®é së h÷u .Trong çc PTSX hai chÕ ®é
së h÷u c¬ b¶n vÒTLSX ®· tån t¹i lµ :
6
->Së h÷u t nh©n (t h÷u ):TLSX thuéc vÒ mét nhãm Ýt ngêi hä gi÷ ®Þa vÞ
thèng trÞ trong s¶n xuÊt &x· héi =>x· héi cã sù mÊt b×nh ®¼ng ,><thuÉn giai cÊp
->Së h÷u c«ng céng (c«ng h÷u )TLSXlµ tµi s¶n chung cña çc thµnh viªn x·
héi ,çc thµnh viªn cña céng ®ång b×nh ®¼ng víinhau trong tæ chøc qu¶n lÝ & ph©n
phèi s¶n phÈm
->Ngoµi ra cßn cã së h÷u hçn hîp
ChÕ ®é së h÷u biÓu hiÑn trùc tiÕp ë quyÒn së h÷u .quyÒn së h÷u .l¹i thÓ hiÖn ë
quyÒn chiÕm h÷u ,sö dông ,®Þnh ®o¹t .
-ChiÕm h÷u ;con ngêi trùc tiÕp qu¶n lÝ n¾m gi÷ vËt
-Sö dông :con ngêi khai th¸c çc lîi Ých cña vËt
§Þnh ®o¹t :QuyÕt ®Þnh sè phËn ph¸p lÝ cña vËt
Së h÷u lµ quan hÖ kinh tÐ lu«n ë tr¹ng th¸i vËn ®éng nªn ®èi tîng cña së h÷u lu«n
biÕn ®æi nh :trong x· héi N« lÖ ®èi tîng së h÷u lµ n« lÖ
-------------Phong kiÕn ----------------®Þa t«
trong x· héi tub¶n lµ :TLSX,t b¶n ,trÝ tuÖ
ë níc ta hiÖn nay ®èi tîng cña së h÷u lµ TLSXquan träng ®Êt ®ai tµi nguyªn ,tiÒn vèn
çc ph¬ng tiÖn kü thuËt hiÖn ®¹i
b)Quan hÖ vÒ tæ chøc qu¶n lý
l· quan hÖ gi÷a ngêi víi ngêi trong viÖc tæ chøc qu¶n lý x· héi ,trong trao ®æi ho¹t
®éng cho nhau biÓu hiÖn ë ®Þa vÞ kh¸c nhau cña çc tËp ®oµn ngêi trong x· h«Þ;lµ
hÖ thèng çch thøc biÖn ph¸p ®Ó sö dông hÕt mäi nguån lùc ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh
tÕ cao nhÊt
c )Quan hÖ vÒ ph©n phèi .
Lµ qu¸ tr×nh ph©n phèi cña c¶i &thu nhËp cho ngêi lao ®éng.
Ba mÆt cña QHSX cã quan hÖ biÖn chøng víi nhau .quan hÖ sö h÷u quyÕt dÞnh
quan hÖ ph©n phèi .§ång thêi QHQL& QHPHcã thÓ gãp phÇn cñng cè ph¸t triÓn
QHSH hÆc lµm sãi mßn QHSH
+. Quan hÖ gi÷a LLSX & QHSX

+Sù thèng nhÊt &t¸c ®éng qua l¹i gi÷a LLSX &QHSX t¹o thµnh PTSX .QHSX ph¶i phï
hîp víi tÝnh chÊt &tr×nh ®é cña LLSX .LLSX quyÕt ®Þnh QHSX, QHSX t¸c ®éng trë
l¹i LLSX ®ãlµ qui luËt kinh tÕ chung t¸c ®éng trong mäi PTSX
+Trong PTSX,LLSX lµ yÕu tè thêng xuyªn biÕn ®æi ph¸t triÓn .sù ph¸t triÓn cña
LLSX ®Õn mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh ®ßi hái QHSXX mµ tríc hÕt lµ çc quan hÖ KT-
T)Cph¶i thay ®æi cho phï hîp
2.§èi tîng nghiªn cøu cña kinh tÕ chinh trÞ

Kinh tÕ chÝnh trÞ lµ m«n khoa häc x· héi nghiªn cøu nh÷ng c¬ së kinh tÕ chung cña
®êi sèng x· héi tøc lµ çc quan hÖ kinh tÕ trong nh÷ng giai ®o¹n ph¸t triÓn nhÊt
®Þnh cña x· héi loµi ngêi .
§èi tîng nghiªn cøu cña kTCT lµ nghiªn cøu QHSX trong mèi liªn hÖ chÆt chÏ t¸c
®éng qua l¹i víi lùc l¬ng s¶n xuÊt & kiÕn tróc thîng tÇng
2.1 Nghiªn cøu quan hÖ s¶n xuÊt
7
§N: QHSX lµ quan hÖ gi÷a ngêi víi ngêi h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh SX-PH -T§-
TDcña c¶i vËt chÊt .Lµ h×nh thøc x· héi cña s¶n xuÊt thÓ hiÖn trªn ba mÆt :quan hÖ
vÒ së h÷u ,qu¶n lý &ph©n phèi
2.2KTCT ngiªn cøu QHSX trong mèi liªn hÖ chÆt chÏ &t¸c ®éng qua l¹i v¬i lùc l îng
s¶n xuÊt &kiÕn tróc thîng tÇng
+Quan hÖ gi÷a LLSX &QHSX chÝnh lµ quan hÖ gi÷a néi dung &h×nh thøc QHSX
lµ h×nh thøc cña s¶n xuÊt ph¶i phï hîp v¬i tÝnh chÊt &tr×nh ®é cña LLSX( néi
dung).ChÝnh sù vËn ®éng qua l¹i nµy dÉn ®Õn sù vËn ®éng cña x· héi qua çc giai
®o¹n lÞch sö.
+KTCT ngiªn cøu QHSX trong mèi liªn hÖ chÆt chÔ &t¸c ®éng qua l¹i v¬i kiÕn tróc
thîng tÇng lµ ngiªn cøu c¬ së h¹ tÇng trong sù t¸c ®éng qua l¹i víi KTTT.Lµ sù t¸c
®éng cña tæ chøc nhµ níc ph¸p luËt hÖ t tëng tíi qu¸ tr×nh kinh tÕ
(KTTT lµ toµn bénh÷ng quan ®iÓm t tëng x· héi nh÷ng thiÕt chÕ x· héi t¬ng øng víi
nh÷ng mèi quan hÖ néi t¹i cña chóng ®îc h×nh thµnh trªn mäi c¬ së h¹ tÇng nhÊt
®Þnh )
2.3 Khi ngiªn cøu QHSX KTCT kh«ng chØ ngiªn cøu çc hiÖn t îng bªn ngoµi mµ th«ng
qua çc hiÖn t¬ng bªn ngoµi ®Ó ngiªn cøu b¶n chÊt cña quan hÖ s¶n xuÊt v¹ch ra çc
qui luËt vËn ®éng cña QHSX ,çc QLKT ,çc ph¹n trï kinh tÕ
+QLKT ph¶n ¸nh nh÷ng mèi liªn hÖ tÊt yÕu b¶n chÊt thêng xuyªn lÆp ®i lÆp l¹i cña
çc qu¸ tr×nh kinh tÕ ,nã mang tÝnh kh¸ch quan tån t¹i ®éc lËp víi ý thøc con ngêi
Trong mét PTSX thêng cã hai lo¹i qui luËt kinh tÕ lµ :QLKT chung cho mäi PTSX,cho
mét sè PTSX;qui luËt ®Æc thï ph¶n ¸nh b¶n chÊt cña PTSX&qui ®Þnh sù vËn ®éng
cña PTSX ®ã .
TÝnh chÊt cña qui luËt kinh tÕ :
+ Mang tÝnh kh¸ch quan .
+ Lµ quiluËt x· héi chØ ph¸t sinh t¸c dông th«ng qua ho¹t ®éng kinh tÕ cña con ngêi
+Ph¹m trï kinh tÕ lµ nh÷ng kh¸i niÖm ph¶n ¸nh b¶n chÊt çc hiÖn tîng kinhtÕ
III. Ph¬ng ph¸p ngiªn cøu
1.Ph¬ng ph¸p biÖn chøng duy vËt
Ph¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng ngiªn cøu sù vËt hiÖn tîng KT trong mèi liªn hÖ t¸c
®éng qua l¹i lÉn nhau ,thêng xuyªn vËn ®éng ph¸t triÓn kh«ng ngõng.Qu¸ tr×nh ph¸t
triÓnlµ qu¸ tr×nh tÝch luü nh÷ng thay ®æi vÒ lîng dÉn ®Õn nh÷ng thay ®æi vÒ chÊt
PhÐp biÖn chøng duy vËt coi nguån gèc cña sù ph¸t triÓn lµ sù th«Ýng nhÊt & ®Êu
tranh cña çc mÆt ®èi lËp khi xem xÐt çc hiÖn tîng & qu¸ tr×nh kinh tÕ g¾n liÒn
víi nh÷ng ®iÒu kiÖn & hoµn c¶nh lÞch sö cô thÓ
2.Ph¬ng ph¸p trõu tîng ho¸ khoa häc
Trõu tîng ho¸ khoa häc lµ b»ng t duy trõu trîng t¹m thêi t¸ch çc nh©n tè ng©u
nhiªn ,nhÊt thêi ç biÖt kh«ng quan träng ra khái qu¸ tr×nh ngiªn cøu ®Ó n¾m l©y çi
b¶n chÊt bÒn v÷ng æn ®Þnh phæ biÕn cña çc hiÖn tîng &qu¸ tr×nh kinh tÕ .
cßn bao hµm viÖc tËp trung ngiªn cøu mét nh©n tè nµo ®ã víi çc gi¶ ®Þnhçc
nh©n tè kh¸c kh«ng thay ®æi gióp cho viÖc ngiªn cøu sù vËt hiÖn tîng ®ì phøc t¹p cã
kh¶ n¨ng ®i s©u vµo tõng nh©n tè tõng mÆt cña sù vËt hiÖn tîng sau ®ã míi tæng hîp
l¹i
8
§ã lµ qu¸ tr×nh ®i s©u vµo ®èi tîng ngiªn cøu xuÊt ph¸t tõ trùc quan sinh ®éng ®Õn t
duy trõu tîng mµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh ®ã lµ nh÷ng kh¸i niÖm &ph¹m trï
Ngoµi ra KTCTcßn sö dông nhiÒu ph¬ng ph¸p kh¸c nh l«gÝc &lÞch sö ;ph©n tÝch &
tæng hîp ;to¸n häc thèng kª ;m« h×nh ho¸
IV. Chøc n¨ng &ý nghÜa cña viÖc ngiªn cøu KTCT
1)Chøc n¨ng cña KTCT
+Lµ m«n khoa häc c¬ b¶n lµm c¬ sëcho viÖc x¸c dÞnh ®êng lèi chÝnh s¸ch KT cña
nhµ níc lµm c¬ së cho çc m«n KHKT ngµnh &QLKT
+ Chøc n¨ng cña KTCT:4
--------------NhËn thøc :nghiªn cøu &gi¶i thÝch çc hiÖn tîng &qu¸ tr×nh kinh tÕ cña
®êi sèng x· héi ®Ó ph¸t hiÖn b¶n chÊt &çc hiÖn tîng &çc qui luËt chi phèi sù vËn
®éngcña chóng
--- Chøc n¨ng thùc tiÔn :kh«ng chØ ph¸t hiÑn çc qui luËt mµ cßn ngiªn cøu c¬ chÕ
çc ph¬ng ph¸p &h×nh thøc vËn ®éng vµo thùc tiÔn lµ c¬ së ®Ó ®Ò ra çc ®êng lèi
chÝnh s¸ch chñ tr¬ng ph¸t triÓn kinh tÕ
----Chøc n¨ng ph¬ng ph¸p luËn :lµ c¬ së lýluËn cña toµn bé çc khoa häc kinh tÕ
ngµnh
----Chøc n¨ng t tëng :ph¶n ¸nh lîi Ých giai cÊp c«ng nh©n .
2.Quan hÖ gi÷a kinh tÕ chÝnh trÞ víi çc khoa häc kinh tÕ kh¸c
KTCT cã u thÕ vÒ ph¸t hiÖn çc nguyªn lý c¬ b¶n ,çc qui luËt kinh tÕ chung ;
Çc m«n kinh tÕ kh¸c l¹i cã u thÕ vÒ ph©n tÝch çc hiÖn tîng kinh tÕ cô thÓ cña
tõng ngµnh ,nh÷ng hiÖn tîng kinh tÕ diÔn ra trong cuéc sèng hµng ngµy
§©y lµ c¬ së lý luËn &ph¬ng ph¸p luËn ®Ó häc çc m«n kinh tÕ kh¸c;çc khoa häc
kinh tÕ cô thÓ bæ sung ,cô thÓ ho¸ lµm giµu thªm nh÷ng nguyen lý 7 qui luËt chung
cña kinh tÕ chÝnh trÞ
3.Sù cÇn thiÕt ph¶i nghiªn cøu kinh tÕ chÝnh trÞ
Gãp phÇn h×nh thµnh t duy kinh tÕ míi -sinh viªn hiÓu ®îc çc quan niÖm c¬ b¶n cña
®¶ng vÒ ®êng lèi chÝnh s¸ch KT trong TKQ§.HiÓu ®îc sù thay ®æi cña çc ph¬ng
thøc s¶n xuÊt,çc h×nh th¸i kinh tÕ x· héi lµ tÊt yÕu
Ch¬ng II
T¸I s¶n xuÊt x· héi &T¡NG TR¦ëNG Kinh tÕ
9
I.T¸i s¶n xuÊt x· héi
1.Nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ t¸i s¶n xuÊt

+ KN :TSXlµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®îc lÆp ®i lÆp l¹i thêng xuyªn & phôc håi kh«ng
ngõng
-VÒ qui m« cã TSX gi¶n ®¬n &TSX më réng
=>TSXGD:Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®îc lÆp l¹i víi qui m« nh cò.Lµ ®Æc trng chñ yÕu cña
s¶n xuÊt nhá
=> TSXMR Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®îc lÆp l¹i víi qui m« n¨m sau lín h¬n n¨m tríc .Lµ
®Æc trng chñ yÕu cña s¶n xuÊt lín
TSXMR ®îc thùc hiÖn theo hai m« h×nh theo chiÒu réng ,theo chiÒu s©u
+TSXMR theo chiÒu réng :Sù më réng qui m« s¶n xuÊt chñ yÕu b»ng çch t¨ng thªm
çc yÕu tè ®Çu vµo sè s¶n phÈm lµm ra t¨ng lªn (n¨ng suÊt lao ®éng & hiÖu qu¶ sö
dông çc yÕu tè s¶n xuÊt kh«ng thay ®æi)
+TSXMR theo chiÒu s©u: T¨ng n¨ng suÊt lao ®éng & n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông çc
yÕu tè ®Çu vµo cña s¶n xuÊtqui m« s¶n xuÊt t¨ng lªn(çc yÕu tè ®Çu vµo c¨n b¶n
kh«ng thay ®æi gi¶m hoÆc t¨ng nhng møc t¨ng chËm h¬n møc t¨ng n¨ng suÊt lao
®éng )
2.Çc kh©u cña qu¸ tr×nh TSX

Gåm bèn kh©u lµ :s¶n xuÊt -ph©n phèi -trao ®æi -tiªu dïng
+ S¶n xuÊt lµ kh©u më ®Çu ,trùc tiÕp t¹o ra s¶n phÈm gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh víi
çc kh©u kh¸c
+Tiªu dïng lµ kh©u cuèi cïng lµ ®iÓm kÕt thóc cña mét qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt
lµ môc ®Ých cña s¶n xuÊt t¹o ra nhu cÇu cho s¶n xuÊt
+Ph©n phèi trao ®æi võa lµ kh©u trung gian lµ cÇu mèi gia s¶n xuÊt &tiªu dïng
.Ph©n phèi bao gåm ph©n phèi çc yÕu tè s¶n xuÊt& ph©n phèi cho tiªu dïng
Trao ®æi lµ tiÕp tôc qu¸ tr×nh ph©n phèilµ ph©n phèi l¹i nh÷ng s¶n phÈm ®· ®îc
ph©n phèi ®Ó cã ®îc nh÷ng s¶n phÈm thÝch hîp víi mäi nhu cÇu cña çc tÇng líp
d©n c &çc ngµnh s¶n xuÊt
3.Néi dung chñ yÕu cña TSX XH

Bèn néi dung :TSXcña c¶i vËt chÊt ,TSX søc lao ®éng ,TSX QHSX &TSX m«i tr-
êng sinh th¸i
3.1 T¸i s¶n xuÊt cña c¶i vËt chÊt
Cña c¶i vËt chÊt s¶n xuÊt ra c¨n cø vµo môc ®Ých sö dông ®îc chia thµnh hai lo¹i
:TLSX & TLTD.TSX më réng cña c¶i vËt chÊt lµ ®iÒu kiÖn cho sù tån t¹i & ph¸t triÓn
x· héi .
Trong TSX cña c¶i vËt chÊt th× TSX ra TLSXcã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®èi víi TSX
TLTD,nhng TSX-TLTD l¹i cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®Ó TSX-SL§
Trong c¬ chÕ bao cÊp chØ tiªu ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ TSX-cña c¶ilµ tæng s¶n phÈm x·
héi .
§N TSPXH lµ toµn bé s¶n phÈm do lao ®éng trong çc ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt t¹o
ra trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh thêng tÝnh lµ mét n¨m
10
TSP ®îc xem xÐt c¶ hai mÆt hiÖn vËt & gi¸ trÞ
-VÒ hiÖn vËt gåm toµn bé TLSX & TLTD
-VÒ gi¸ trÞ gåm gi¸ trÞ TLSX ®· bÞ tiªu dïng trong s¶n xuÊt (c) &gi¸ trÞ míi s¸ng t¹o
ra trong s¶n xuÊt (v+m)
HiÖn nay trªn thÕ giíi tÝnh theo hai chØ tiªu lµ
-Tæng s¶n phÈm quèc d©n GNP
GNP:tæng gi¸ trÞ tÝnh b»ng tiÒn cña nh÷ng hµng ho¸ dÞch vô mµ mét níc s¶n xuÊt
tõ çc yÕu tè s¶n xu©ts cña m×nh (s¶n xu©t trong níc &níc ngoµi )
-Tæng s¶n phÈm quèc néi GDP
GDP tæng gi¸ trÞ tÝnh b»ng tiÒn cuar toµn bé hµng ho¸&dÞch vô mµ mét níc s¶n
xuÊt ra trªn l·nh thæ cña níc m×nh
So s¸nh GNP víi GDP
GNP =GDP +thu nhËp rßng tõ tµi s¶n níc ngoµi
=> ThunhËp tõ tµi s¶n ë níc ngoµi =thu nhËp cña ngêi níc m×nh lµm viÖc t¹i níc
ngoµi chuyÓn vÒ níc trõ ®i thu nhËp cña ngêi n¬c ngoµi ph¸t sinh t¹i níc m×nh
chuyÓn vÒ níc hä
Qui m«& tèc ®é t¨ng trëng cña c¶i vËt chÊt phô thuéc vµo qui m« &hiÖu qu¶ sö
dông çc nguån lùc nh t¨ng khèi lîng lao ®éng ,t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng
3.2 T¸i s¶n xu©t søc lao ®éng

Cïng víi qu¸ tr×nh TSX cña c¶i vËt chÊt søc lao ®éng x· héi còng kh«ng ngõng ®îct¸i
t¹o l¹i . TSX -SL§phô thuéc vµo tr×nh ®é ph¸t triÓn cña LLSX & b¶n chÊt cña QHSX.
ThÓ hiÖn ë tiÕn bé x· héi =>TSX-SL§ngµy cµng t¨ng c¶ vÒ sè lîng & chÊt lîng
_TSX-më réng SL§vÒ mÆt sè lîng chÞu chi phèi cña çc ®iÒu kiÖn chñ yÕu :
+Tèc ®é t¨ng trëng d©n sè
+Xu híng thay ®æi c«ng nghÖ,c¬ cÊu ,sè lîng & tÝnh chÊt cña lao ®éng ( thñ c«ng
,c¬ khÝ ,tù ®éng )
+ N¨ng lùc tÝch luü vèn ®Ó më réng s¶n xuÊt cña mçi quèc gia
_TSX-më réng vÒ mÆt chÊt lîng thÓ hiÖn ë sù t¨ng lªn vÒ thÎ lùc & trÝ tuÖ cña ngêi
lao ®éng phô thuéc vµo çc nh©n tè nh :
+Môc ®Ých cña s¶n xuÊt x· héi
+ChÕ ®é ph©n phèi s¶n phÈm
+ChÝnh s¸ch gi¸o dôc ®µo t¹o
+ §Æc trng míi cña lao ®éng do çch m¹ng c«ng nghÖ ®ßi hái
3.3. T¸i s¶n xuÊt quan hÖ s¶n xuÊt

Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµ qu¸ tr×nh con ngêi liªn hÖ víi nhau ®Ó t¸c ®éng vµo tù nhiªn
,do ®ã qu¸ tr×nh s¶n xuÊt chØ cã thÓ thùc hiÖn ®îc b×nh thêng khi quan hÖ s¶n
xuÊt ®îc duy tr× & t¸i t¹o
TSX-QHSX ®îc thùc hiÖn trªn ba mÆt c¬ b¶n lµ
+TSX-QH së h÷u
+TSX-Qh qu¶n lý
+TSX-Qh ph©n phèi s¶n phÈm
=>CÇn gi÷ v÷ng æn ®Þnh vÒ kinh tÕ chÝnh trÞ x· héi
11
3.4 T¸i s¶n xuÊt m«i trêng sinh th¸i
Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµ qu¸ tr×nh con ngêi liªn hÖ vêi tù nhiªn .Sù thay ®æi cña m«i tr-
êngtù nhiªn sÏ lµm n¨ng suÊt & hiÖu qu¶ s¶n xuÊt thay ®æi . V× vËy b¶o vÖ tµi
nguyªn m«i trêng lµ ®ßi hái tÊt yÕu cña t¸i s¶n xuÊt nh»m b¶o ®¶m æn ®Þnh & ph¸t
triÓn bÒn v÷ng
4. HiÖu qu¶ cña TSX-XH

§©y lµ chØ tiªu tæng hîp ph¶n ¸nh sù tiÕn bé x· héi (vÒ kinh tÕ ,vÒ x· héi )
_VÒ kinh tÕ:§îc tÝnh b»ng hiÖu qu¶ t¬ng ®èi ,hiÖu qu¶ tuyÖt ®èi
+ HiÖu qu¶ tuyÖt ®èi lµ hiÖu sè gi÷a kÕt qu¶ s¶n xuÊt x· héi &chi phÝ lao ®éng x·
héi
H=K -C H:hiÖu qu¶ s¶n xuÊt x· héi
K:Chi phÝ s¶n xuÊt x· héi
C : Chi phÝ lao ®éng x· héi
+HiÖu qu¶ t¬ng ®èi : lµ tû lÖ % gi÷a kÕt qu¶ s¶n xuÊt x· héi & chi phÝ lao ®éng x·
héi
H=K/C.100%
HiÖu qu¶ TSX-XHlµ chØ tiªu tæng hîp trong thùc tÕ ngêi ta thêng dïng nhiÒu chØ tiªu
kh¸c nhau ®Ó tÝnh tõng phÇn hiÖu qu¶ s¶n xuÊt x· héi nh :
+HiÖu qu¶ sö dông tµi s¶n cè ®Þnh
+HiÖu qu¶ sö dông vèn
+ HiÖu qu¶ sö dông lao ®éng sèng (n¨ng suÊt lao ®éng )
_VÒ mÆt x· héi :hiÖu qu¶ cña TSX-XH biÓu hiÖn sù tiÕn bé x· héi phô thuéc trùc
tiÕp vµo QHSX.
_ HiÖu qu¶ KT-XH :mèi quan hÖ gi÷a hiÖu qu¶ kinh tÕ & hiÖu qu¶ x· héi trong qu¸
tr×nh TSX
KÕt hîp hiÖu qu¶ kinh tÕ víi hiÖu qu¶ x· héi lµ ®Æc trng cña ®Þnh híng XHCN ë
ViÖt Nam .
5.X· héi ho¸ s¶n xuÊt

§N :lµ sù liªn kÕt nhiÒu qu¸ tr×nh kinh tÕ riªng biÖt thµnh qu¸ tr×nh kinh tÕ x· héi
tån t¹i nh mét hÖ thèng h÷u c¬ víi nhau -s¶n xuÊt lín
-XHH-SX lµ qu¸ tr×nh kinh tÕ kh¸ch quan ®îc qui ®Þnh bëi sù ph¸t triÓn cña LLSX x·
héi & cña s¶n xuÊt hµng ho¸ (ph¸ vì tÝnh khÐp kÝn biÖt lËp cña s¶n xuÊt nhá lµm
t¨ng sù phô thuéc lÉn nhau gi÷a nh÷ng ngêi s¶n xuÊt
-BiÓu hiÖn cña XHH-SX
+Ph©n c«ng lao ®éng x· héi t¨ng
+mèi liªn hÖ gi÷a çc ngµnh ,çc khu vùc ,çc vïng ngµy mét chÆt chÏ
+S¶n xuÊt tËp trung qui m« hîp lý
+S¶n phÈm lµm ra lµ kÕt qu¶ cña nhiÒu ngêi ,nhiÒu ®¬n vÞ thËm chÝ cña nhiÒu
níc .
-Néi dung cña XHH-SX ®îc xem xÐt trªn ba mÆt
+XHH vÒ mÆt kinh tÕ kü thuËt :X©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt ,ph¸t triÓn
LLSX
+XHH vÒ mÆt kinh tÕ x· héi :X©y dùng QHSX,quan träng nhÊt lµ quan hÖ së h÷u
12
+XHH vÒ mÆt kinh tÕ tæ chøc :Tæ chøc qu¶n lý nÒn s¶n xuÊt x· héi ph¶i phï hîp
víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña LLSX
Ba mÆt nµy cã mèi quan hÖ h÷u c¬ víi nhau trong ®ã XHH vÒ KT-XH theo ®Þnhnh-
íng XHCN ®îc hiÓu lµ qu¸ tr×nh sö dông ph¸t triÓn &c¶i biÕn çc h×nh thøc së h÷u
vÒ TLSX®èi víi çc thµnh phÇn kinh tÕ theo ®Þnh híng XHCN th«ng qua çc h×nh
thøc kinhtÕ ,chÝnh s¸ch kinh tÕ ,ph¸p luËt kinh tÕ víi nh÷ng bíc ®i & qui m« thÝch
hîp víi tÝnh chÊt & tr×nh ®é ph¸t triÓn cña LLSXdiÔn ra trong tõng thêi kú
-Tiªu chuÈn ®Ó ®¸nh gi¸ tr×nh ®é XHH-SXlµ n¨ng suÊt lao ®éng &hiÖu qu¶ cña
nÒn s¶n xuÊt x· héi
*Chó ý : ph©n biÖt x· héi ho¸ s¶n xuÊt vµ s¶n xuÊt x· héi . S¶n xuÊt bao giê còng
mang tÝnh x· héi .TÝnh x· héi cña s¶n xuÊt ph¸t triÓn tõ thÊp ®Õn cao g¾n liÒn víi
tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt . Trong kinh tÕ tù nhiªn çc ho¹t ®éng kinh
tÕ thêng ®îc thùc hiÖn ë çc vÞ kinh tÕ ®éc lËp víi nhau nÕu cã quan hÖ víi nhau
th× chØ lµ quan hÖ theo sè céng ®¬n thuÇn cha cã quan hÖ phô thuéc h÷u c¬ víi
nhau .
II - T¡NG TR¦ëNG & PH¸T TRIÓN KINH TÕ
1.T¨ng trëng kinh tÕ

Kn:lµ sù gia t¨ng cñaGNP, hoÆc GDP trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh
ChØ tiªu biÓu hiÖn møc t¨ng trëng kinh tÕ lµ
GNP1-GNP0 .100 hoÆc GDP1- GDPO .100
GNPO GDPo
Do cã sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶ (l¹m ph¸t )nªn ngêi ta ph©n ®Þnh ra GNP,GDP danh
nghÜa &thùc tÕ
-GNP,GDP thùc tÕ lµ tÝnh theo gi¸ cè ®Þnh cña mét n¨m ®îc chän lµm gèc
-GNP,GDP danh nghÜa lµ tÝnh theo gi¸ hiÖn hµnh cña thêi kú tÝnh .
*Vai trß cña t¨ng trëng kinh tÕ
-Nã lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Çu tiªn ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng ®ãi nghÌo ,l¹c
hËu ,n©ng cao chÊt lîng cuéc sèng cho d©n c
-Lµ ®iÒu kiÖn vËt chÊt ®Ó t¹o thªm viÖc lµm,gi¶m thÊt nghiÖp ,cñng cè an ninh
quèc phßng
t¨ng trëng qu¸ nãng l¹m ph¸t
T¨ng trëng qu¸ thÊp sÏ ¶nh hëng tiªu cùc ®Õn ®êi sèng
CÇn t¨ng trëng hîp lý
*Çc nh©n tè c¬ b¶n t¸c ®éng ®Õn t¨ng trëng kinh tÕ
+Vèn :®îc thÓ hiÖn díi h×nh thøc hiÖn vËt &gi¸ trÞ
Vèn lµ yÕu tè ®Çu vµo cña s¶n xuÊt cã vai trß quan träng ®Ó t¨ng trëng kinh tÕ .
Mèi quan hÖ gi÷a t¨ng GDPvíi t¨ng vèn ®Çu t gäi lµ hiÖu suÊt sö dông vèn s¶n phÈm
gia t¨ng ICOR
ICOR=tØ lÖ t¨ng vèn \tØ lÖ t¨ng GDP
Th«ng thêng ph¶i t¨ng 3% ®Çu t ®Ó t¨ng 1% GDP
níc ta hiÖn nay t¨ng trëg kinh tÕ chñ yÕu nhê t¨ng vèn
+Con ngêi :lµ nh©n tè c¬ b¶n cña t¨ng trëng kinh tÕ bÒn v÷ng v×
13
-Tµi n¨ng trÝ tuÖ con ngêi lµ nh©n tè v« tËn lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh trong nÒn kinh
tÕ tri thøc
-Con ngêi s¸ng t¹o ra kü thuËt c«ng nghÖ ®Ó s¶n xuÊt
=> CÇn ph¸t triÓn gi¸o dôc ®µo t¹o y tÕ lµ ®Ó ph¸t huy nh©n tè con ngêi ,®ã chÝnh
lµ ®Çu t cho t¨ng trëng kinh tÕ
+Kü thuËt c«ng nghÖ (TSX theo chiÒu s©u)
+C¬ cÊu kinh tÕ :hîp lý cã t¸c dông ph¸t huy çc thÕ m¹nh ,çc tiÒm n¨ng cña s¶n
xuÊt
+ThÓ chÕ chÝnh trÞ &qu¶n lý cña nhµ níc .
2.Ph¸t triÓn kinh tÕ .
KN :lµ sù t¨ng trëng kinh tÕ g¾n liÒn víi sù hoµn chØnh c¬ cÊu kinh tÕ thÓ chÕ
kinh tÕ & chÊt lîng cuéc sèng
-Néi dung cña ph¸t triÓn kinh tÕ
+Sù t¨ng lªn cña GDP,GNP &GDP/ngêi
+Sù biÕn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ :tØ träng ngµnh c«ng nghiÖp dÞch vô t¨ng ,tØ träng
ngµnh n«ng nghiÖp gi¶m (chÊt lîng t¨ng trëng kinh tÕ )
+Sù t¨ng lªn cña thu nhËp thùc tÕ mµ mçi ngêi d©n ®îc hëng (tÝnh x· héi cña t¨ng tr-
ëng kinh tÕ),thÓ hiÖn ë chÊt lîng cuéc sèng t¨ng lªn
-Yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ
+Møc t¨ng trëng kinh tÕ ph¶i lín h¬n møc t¨ng d©n sè
+Sù t¨ng trëng kinh tÕ ph¶i dùa trªn c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý tiÕn bé ®Ó ®¶m b¶o t¨ng
trëng bÒn v÷ng
+T¨ng trëng kinh tÕ ph¶i ®i ®«i víi c«ng b»ng x· héi
+ChÊt lîng s¶n phÈm cµng cao phï hîp víi sù biÕn ®æi nhu cÇu cña con ngêi & x· héi
b¶o vÖ m«i trõ¬ng sinh th¸i
-Çc yÕu tè ¶nh h¬ng ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ
Mäi nh©n tè ¶nh ®Õn t¨ng trëng kinh tÕ còng ®ång thêi lµ ph¸t triÓn kinh tÕ . Nh-
ng ph¸t triÓn kinh tÕ cã néi dung réng h¬n t¨ng tr¬ng kinh tÕ .kh¸i qu¸t l¹i ph¸t triÓn
kinh tÕ chÞu sù ¶nh hëng cña çc yÕu tè
+ çc yÕu tè thuéc lùc lîng s¶n xuÊt : tµi nguyªn thiªn nhiªn
Con ngêi
Khoa häc c«ng nghÖ
+ çc yÕu tè thuéc QHSX
+-------------------- kiÕn tróc thîng tÇng.Sù t¸c ®éng nµycã ®Æc ®iÓm
->Çc yÕu tè kh¸c nhau cña kiÕn tróc thîng tÇng cã møc ®é t¸c ®éng kh¸c nhau
®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ
->KiÕn tróc thîng tÇng t¸c ®éng ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ theo hai híng : Thóc
®Èy hoÆc k×m h·m
3. Quan hÖ gi÷a ph¸t triÓn kinh tÕ víi tiÕn bé x· héi

*TiÕn bé x· héi : lµ sù ph¸t triÓn con ngêi mét çch toµn diÖn ,ph¸t triÓn çc quan hÖ
x· héi mét çch c«ng b»ng & d©n chñ .
TiÕn bé x· héi lµ qui luËt kh¸ch quan cña lÞch sö,lµ sù thay thÕ çc h×nh th¸i kinh tÕ
x· héi
-Tiªu chÝ chung cña tiÕn bé x· héi lµ
14
+C«ng b»ng x· héi
+Møc sèng con ngêi t¨ng
+Sù ph©n ho¸ giµu nghÌo Ýt
+Sù chªnh lÖch vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn gi÷a çc khu vùc nhá
+ThÊt nghiÖp Ýt hoÆc ®îc lo¹i trõ
+Çc phóc lîi x· héi ,d©n trÝ t¨ng lªn
-TiÕn bé x· héi ®îc thÓ hiÖn tËp trung ë nh©n tè con ngêi -chØ sè ph¸t triÓn con ngêi
HDI.
*Quan hÖ gi÷a ph¸t triÓn kinhtÕ víi tiÕn bé x· héi
ph¸t triÓn kinh tÕ lµ c¬ së vËt chÊt cho tiÕn bé x· héi
tiÕn bé x· héi lµ c¬ së ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ
=>quan hÖ gi÷a ph¸t triÓn kinh tÕ víi tiÕn bé x· héi thùc chÊt lµ quan hÖ biÖn chøng
gi÷a LLSX víi QHSX &KTTT.§ã chÝnh lµ sù ph¸t triÓn cña h×nh th¸i kinh tÕ x· héi
Thùc tr¹ng hiÖn nay ë níc ta lµ t¨ng trëng kinh tÕ gãp phÇn gi¶m sè ngêi nghÌo ®ãi
nhng kho¶ng çch giµu nghÌo t¨ng .
4.Ph¸t triÓn bÒn v÷ng

Kn:Lµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cã sù kÕt hîp chÆt chÏ ,hîp lý ,hµi hoµ gi÷a ba mÆt :ph¸t
triÓn kinh tÕ ;ph¸t triÓn x· héi & b¶o vÖ m«i trêng.
§¹i héi §¶ng IX kh¼ng ®Þnh “ph¸t triÓn nhanh,hiÖu qu¶ & bÒn v÷ng. t¨ng trëng kinh
tÕ ®i ®«i víi thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi & b¶o vÖ m«i trêng”.
§¹i héi X lµm râ h¬n :
-Ph¸t triÓn nhanh ph¶i ®i ®«i víi n©ng cao tÝnh bÒn v÷ng
-T¨ng trëng kinh tÕ vÒ sè lîng ph¶i ®i liÒn víi n©ng cao chÊt lîng, hiÖu qu¶ & søc
c¹nh tranh
-Coi träng b¶o vÖ & c¶i thiÖn m«i trêng trong tõng bíc ph¸t triÓn
Ch¬ng III
s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ çc quy luËt kinh tÕ
cña s¶n XuÊt hµng ho¸
I. §iÒu kiÖn ra ®êi ,®Æc trng & u thÕ cña S¶n xuÊt hµng ho¸
1. §iÒu kiÖn ra ®êi ,tån t¹i cña s¶n xuÊt hµng ho¸ .
- S¶n xuÊt hµng ho¸ lµ s¶n xuÊt ra s¶n phÈm ®Ó b¸n. §ã lµ kiÓu tæ chøc s¶n xuÊt mµ
trong ®ã s¶n phÈm lµm ra kh«ng ph¶i ®Ó ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng cña ngêi trùc
tiÕp s¶n xuÊt mµ lµ ®Ó ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng cña ngêi kh¸c th«ng qua trao ®æi
mua b¸n.
- S¶n xuÊt x· héi chuyÓn tõ giai ®o¹n kinh tÕ tù nhiªn, tù cÊp, tù tóc sang kinh tÕ hµng
15
ho¸ khi cã hai ®iÒu kiÖn: Ph©n c«ng lao ®éng x· héi vµ sù t¸ch biÖt t¬ng ®èi vÒ
kinh tÕ gi÷a nh÷ng ngêi s¶n xuÊt.
1.1 Ph©n c«ng lao ®éng x· héi.
- Ph©n c«ng lao ®éng x· héi lµ sù chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt , ph©n chia lao ®éng x·
héi ra çc ngµnh, çc lÜnh vùc s¶n xuÊt kh¸c nhau, .
- Do chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt, mçi ngêi chØ s¶n xuÊt ®îc mét hoÆc mét sè lo¹i s¶n
phÈm nhÊt ®Þnh. Song nhu cÇu s¶n xuÊt vµ tiªu dïng ®Òu cÇn cã nhiÒu lo¹i s¶n xuÊt
kh¸c nhau. V× vËy ngêi s¶n xuÊt nµy ph¶i trao ®æi s¶n phÈm víi ngêi s¶n xuÊt kh¸c.
- Do chØ s¶n xuÊt mét hoÆc mét sè lo¹i s¶n phÈm nªn ngêi lao ®éng cã ®iÒu kiÖn
®Ó c¶i tiÕn c«ng cô lao ®éng, tÝch luü kinh nghiÖm nhê ®ã n¨ng xuÊt lao ®éng t¨ng
lªn. Nh vËy ph©n c«ng lao ®éng x· héi biÓu hiÖn sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt.
Tãm l¹i: Ph©n c«ng lao ®éng x· héi lµm n¶y sinh quan hÖ kinh tÕ, lµm cho ngêi
s¶n xuÊt phô thuéc vµo nhau, trao ®æi s¶n phÈm víi nhau. Ph©n c«ng lao ®éng x· héi
t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò vËt chÊt cho sù trao ®æi hµng ho¸ lµ ®iÒu kiÖn cÇn cña s¶n
xuÊt hµng ho¸.
1.2 Sù t¸ch biÖt t¬ng ®èi vÒ mÆt kinh tÕ gi÷a nh÷ng ngêi s¶n xuÊt
. –Lµm cho nh÷ng ngêi s¶n xuÊt trë thµnh nh÷ng chñ thÓ ®éc lËp, mçi ngêi cã
quyÒn quyÕt ®Þnh ®èi víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ s¶n phÈm cña m×nh.Do ®ã s¶n
phÈm lµm ra thuéc quyÒn së h÷u cña çc chñ thÓ kinh tÕ,ngêi nµy muèn tiªu dïng s¶n
phÈm cña ngêi kh¸c ph¶i th«ng qua trao ®æi mua b¸n .§©y lµ ®iÒu kiÖn ®ñ cña s¶n
xuÊt hµng ho¸
- Sù t¸ch biÖt nµy do chÕ ®é t h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt quy ®Þnh.
 V× vËy ph©n c«ng lao ®éng x· héi lµm cho nh÷ng ngêi s¶n xuÊt phô
thuéc vµo nhau cßn sù t¸ch biÖt t¬ng ®èi vÒ kinh tÕ gi÷a nh÷ng ngêi s¶n xuÊt l¹i chia
rÏ hä .§©y lµ mét m©u thuÉn cña s¶n xuÊt x· héi .M©u thuÉn nµy ®îc gi¶i quyÕt
th«ng qua trao ®æi mua b¸n s¶n phÈm cña nhau .
2. §Æc trng u vµ u thÕ chñ yÕu cña s¶n xuÊt hµng ho¸
2.1 §Æc trng cña s¶n xuÊt hµng ho¸
-Lµ s¶n xuÊt ®Ó trao ®æi mua b¸n.
Trong lÞch sö tån t¹i hai kiÓu tæ chøc kinh tÕ kh¸c nhau
S¶n xuÊt tù cung tù cÊp lµ kiÓu tæ chøc s¶n xuÊt mµ s¶n phÈm lµm ra ®Ó ®¸p
øng nhu cÇu tiªu dïng cña chÝnh ngêi lao ®éng.Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt gåm SX-TD,tån t¹i
phæ biÕn trong çc ph¬ng thøc s¶n xuÊt tríc CNTB
S¶n xuÊt hµng ho¸ lµ nÒn s¶n xuÊt ®Ó b¸n Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt gåm SX-PH-T§-
TD =>t¹o ra quan hÖ kinh tÕ gi÷a nh÷ng ngêi s¶n xuÊt víi nhau.H×nh thøc ®Çu tiªn
cña s¶n xuÊt hµng ho¸ (s¶n xuÊt hµng ho¸gi¶n ®¬n )xuÊt hiÖn ngay tõ thêi kú tan r·
cña c«ng x· nguyªn thuû ,tiÕp tôc tån t¹i ph¸t triÓn ë çc ph¬ng thøc sau
16
-Lao ®éng cña ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸ võa mang tÝnh t nh©n võa mang tÝnh x· héi
lao ®éng cña ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸ mang tÝnh x· héi v× s¶n phÈm lµm ra ®Ó cho x·
héi .Nhng víi sù t¸ch biÖt t¬ng ®èi vÒ kinh tÕ th× lao ®éng cña hä l¹i mang tÝnh t
nh©n v× viÖc quyÕt ®Þnh s¶n xuÊt çi g× nh thÕ nµo lµ c«ng viÖc riªng cña mçi chñ
thÓ kinh tÕ .
TÝnh chÊt t nh©n cã thÓ phï hîp hoÆc kh«ng phï hîp víi tÝnh chÊt x· héi.T¹o nªn m©u
thuÉn gi÷a lao ®éng t nh©n & lao ®éng x· héi .§©y chÝnh lµ m©u thuÉn c¬ b¶n cña
s¶n xuÊt hµng ho¸
2.2. ¦u thÕ cña s¶n xuÊt hµng ho¸:
So víi s¶n xuÊt tù cung tù cÊp s¶n xuÊt hµng ho¸ cã nh÷ng u thÕ:
-Kinh tÕ hµng ho¸ ra ®êi trªn c¬ së ph©n c«ng lao ®éng x· héi ,chuyªn m«n ho¸
s¶n xuÊt.Do ®ã,nã khai th¸c ®îc nh÷ng lîi thÕ vÒ mÆt tù nhiªn ,x· héi kü thuËt cña
tõng chñ thÓ vv..
Sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt hµng ho¸ trë thµnh nh©n tè quan träng thóc ®Èy ph©n
c«ng lao ®éng, chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt.
-> Thóc ®Èy qu¸ tr×nh x· héi ho¸ s¶n xuÊt nhanh chãng ,ph¸ vì tÝnh tù cÊp tù tóc ,b¸o
thñ tr× trÖ l¹c hËu cña mçi ngµnh mçi ®Þa ph¬ng
-> T¹o tiÒn ®Ò cho sù hîp t¸c lao ®éng ngµy mét chÆt chÏ t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t huy lîi
thÕ so s¸nh cña mçi vïng mèi ®¬n vÞ s¶n xuÊt gãp phÇn h×nh thµnh vµ më réng çc
mèi quan hÖ kinh tÕ trong níc vµ quèc tÕ.
- Do t¸c ®éng cña çc quy luËt kinh tÕ cña s¶n xuÊt hµng ho¸ buéc ngêi s¶n xuÊt
ph¶i lu«n n¨ng ®éng nh¹y bÐn ,biÕt tÝnh to¸n ®¸p øng tèt h¬n nhu cÇu thÞ hiÕu cña
ngêi tiªu dïng
-Qui m« s¶n xuÊt kh«ng bÞ giíi h¹n bëi nhu cÇu & nguån lùc mang tÝnh h¹n hÑp cña
mçi ngêi mçi c¬ së ,vïng ...nã ®îc më réng trªn c¬ së nhu cÇu & nguån lùc x· héi
sù di chuyÓn cña çc nguån lùc gi÷a çc ngµnh çc ®Þa ph¬ng kh¸ dÔ dµng t¹o nªn
sù n¨ng ®éng vµ ®¸p øng nhu cÇu cña ngêi d©n tèt h¬n nhiÒu so víi kinh tÕ tù nhiªn.
- S¶n xuÊt hµng ho¸ vÒ b¶n chÊt lµ nÒn kinh tÕ më do ®ã thóc ®Èy qu¸ tr×nh më
réng giao lu trong níc vµ hoµ nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi gãp phÇn lµm phong phó
®a d¹ng ®êi sèng vËt chÊt tinh thÇn co ngêi
* Nhîc ®iÓm cña s¶n xuÊt hµng ho¸:
- T¨ng trëng kinh tÕ kh«ng æn ®Þnh.
- Kh«ng cã kh¶ n¨ng ®¸p øng yªu cÇu cña çc doanh nghiÖp vÒ çc hµng ho¸ c«ng
céng. Çc ho¹t ®éng kinh tÕ ph¶i dùa trªn sù ph¸t triÓn ®Õn møc ®é nhÊt ®Þnh cña
kÕt cÊu h¹ tÇng nhng çc doanh nghiÖp l¹i kh«ng ®Çu t x©y dùng do ®ã kh«ng thÓ tù
ph¸t triÓn ë tr×nh ®é cao.
- §éc quyÒn lµm xuÊt hiÖn xu híng tr× trÖ kü thuËt.
Do ®Æc ®iÓm kinh tÕ kü thuËt cña mét sè ngµnh dÉn ®Õn sù ®éc quyÒn tù
nhiªn nh÷ng ngµnh ®éc quyÒn kh«ng cÇn c¶i tiÕn kü thuËt vÉn thu ®îc lîi nhuËn cao
dÉn ®Õn kü thuËt cã xu híng tr× trÖ thiÖt h¹i lîi Ých x· héi.
17
- S¶n xuÊt hµng ho¸ lµm n¶y sinh vÊn ®Ò x· héi (khñng ho¶ng thÊt nghiÖp, sù ph©n
ho¸ giµu nghÌo, çc tÖ n¹n x· héi) trë thµnh nh÷ng nh©n tè c¶n trë qu¸ tr×nh t¨ng tr ëng
ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ.
ChÝnh v× thÕ cÇn cã sù can thiÖp cña nhµ níc vµo nÒn kinh tÕ .
II- Hµng ho¸
1. Hµng ho¸ vµ hai thuéc tÝnh cña hµng ho¸
1.1. §Þnh nghÜa

Hµng ho¸ lµ s¶n phÈm cña lao ®éng cã thÓ tho¶ m·n nhu cÇu nµo ®ã cña con
ngêi th«ng qua trao ®æi mua b¸n.
+ Kh«ng ph¶i bÊt cø vËt phÈm nµo còng lµ hµng ho¸. ChØ nh÷ng s¶n phÈm
cña lao ®éng ®i vµo tiªu dïng b»ng trao ®æi mua b¸n míi lµ hµng ho¸
+ Hµng ho¸ cã thÓ ë d¹ng h÷u h×nh; v« h×nh
Hµng ho¸ h÷u h×nh :cã thÓ ®Þnh d¹ng ®îc,nhËn biÕt ®îc b»ng m¾t ,tay
Hµng ho¸ v« h×nh(dÞch vô ) :kh«ng ®Þnh d¹ng ®îc ,qu¸ tr×nh tiªu dïng lµ qu¸
tr×nh s¶n xuÊt
1.2. Hai thuéc tÝnh cña hµng ho¸
Hµng ho¸ cã hai thuéc tÝnh lµ gi¸ trÞ sö dông vµ gi¸ trÞ .
*Gi¸ trÞ sö dông cña hµng ho¸:
- Lµ c«ng dông cña hµng ho¸ cã thÓ tho¶ m·n nhu cÇu nµo ®ã cña con ngêi.
+ C¬ së cña gi¸ trÞ sö dông cña hµng ho¸ do thuéc tÝnh tù nhiªn cña nã quy
®Þnh. Gi¸ trÞ sö dông lµ ph¹m trï vÜnh viÔn.
+ Cïng víi sù ph¸t triÓn cña khoa häc kü thuËt con ngêi ngµy cµng ph¸t hiÖn ra
nhiÒu gi¸ trÞ sö dông míicña vËt. Gi¸ trÞ sö dông chØ thÓ hiÖn ë viÖc tiªu dïng lµ néi
dung vËt chÊt cña cña c¶i
+ Çc gi¸ trÞ sö dông ®îc ®o lêng b»ng nh÷ng thíc ®o kh¸c nhau.
VÝ dô: chÊt láng = lÝt m3; chÊt r¾n: kg, yÕn, t¹, tÊn
- Lµ gi¸ trÞ sö dông çc hµng ho¸ kh¸c nhau vÒ chÊt
VD:gi¸ trÞ sö dông cña hµng ho¸ thãc kh¸c gi¸ trÞ sö dông cña hµng ho¸ v¶i
- Gi¸ trÞ sö dông cña hµng ho¸ lµ gi¸ trÞ sö dông cho ngêi kh¸c (GTSD x· héi) chø
kh«ng ph¶i cho ngêi s¶n xuÊt ra nã vµ ph¶i th«ng qua trao ®æi mua b¸n míi thùc hiÖn
®îc =>gi¸ trÞ sö dông cña hµng ho¸ lµ vËt mang gi¸ trÞ trao ®æi
* Gi¸ trÞ cña hµng ho¸:
+ Mét vËt cã gi¸ trÞ sö dông muèn trë thµnh hµng ho¸ ph¶i th«ng qua trao ®æi
mua b¸n, tøc lµ hµng ho¸ cßn cã gi¸ trÞ trao ®æi.
VÝ dô: 1 mÐt v¶i = 10 kg thãc
Gi¸ trÞ trao ®æi cña hµng ho¸ lµ quan hÖ vÒ sè lîng lµ tû lÖ trao ®æi gi÷a
nh÷ng gi¸ trÞ sö dông kh¸c nhau.
+ Çc hµng ho¸ cã gi¸ trÞ sö dông kh¸c nhau nhng trao ®æi ®îc víi nhau v× cã
mét ®iÒu chung lµ s¶n phÈm cña lao ®éng. ChÝnh sù hao phÝ lao ®éng nµy lµ c¬ së
chung cña viÖc trao ®æi & nã t¹o thµnh gi¸ trÞ cña hµng ho¸.
- ë vÝ dô trªn ®Ó s¶n xuÊt ra v¶i vµ thãc ngêi thî dÖt vµ ngêi n«ng d©n ®Òu ph¶i hao
18
phÝ lao ®éng ®Ó s¶n xuÊt ra chóng. Hao phÝ lao ®éng ®Ó s¶n xuÊt ra 1 mÐt v¶i
b»ng lao ®éng hao phÝ ®Ó s¶n xuÊt ra 10 kg thãc.
- Lao ®éng x· héi kÕt tinh trong hµng ho¸ ®îc gäi lµ gi¸ trÞ.
- Nh vËy:
+ Hµng ho¸ cã gi¸ trÞ trao ®æi v× hµng ho¸ cã gi¸ trÞ. Gi¸ trÞ lµ néi dung lµ c¬
së cña gi¸ trÞ trao ®æi.
- Gi¸ trÞ cña hµng ho¸ lµ lao ®éng x· héi cña ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸, kÕt tinh trong
hµng ho¸. Gi¸ trÞ hµng ho¸ biÓu hiÖn quan hÖ gi÷a nh÷ng ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸, lµ
ph¹m trï lÞch sö g¾n liÒn víi s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸.
*Quan hÖ gi÷a gi¸ trÞ sö dông &gi¸ trÞ
§©y lµ sù thèng nhÊt gi÷a çc mÆt ®èi lËp.
- Thèng nhÊt: lµ hµng ho¸ ph¶i cã hai thuéc tÝnh: gi¸ trÞ sö dông vµ gi¸ trÞ.
- M©u thuÉn:
+Víi t çch lµ gi¸ trÞ sö dông çc hµng ho¸ kh¸c nhau vÒ chÊt ;nhng víi t çch lµ gÝ¸
trÞ çc hµng ho¸ l¹i ®ång nhÊt vÒ chÊt
+ ngêi t¹o ra gi¸ trÞ sö dông l¹i cÇn gi¸ trÞ;
+ Gi¸ trÞ ®îc thùc hiÖn trªn thÞ trêng cßn gi¸ trÞ sö dông ®îc thùc hiÖn ë kh©u
tiªu dïng (cã sù t¸ch rêi gi÷a kh«ng gian vµ thêi gian)
Tõ hai thuéc tÝnh cña hµng ho¸ cã thÓ ®Þnh nghÜa hµng ho¸ lµ gi¸ trÞ sö dông
vµ gi¸ trÞ.
2. TÝnh chÊt hai mÆt cña lao ®éng s¶n xuÊt hµng ho¸
Së dÜ hµng ho¸ cã hai thuéc tÝnh gi¸ trÞ sö dông vµ gi¸ trÞ v× lao ®éng cña ng-
êi s¶n xuÊt hµng ho¸ cã tÝnh chÊt hai mÆt: lao ®éng cô thÓ vµ lao ®éng trõu tîng.
- Lao ®éng cô thÓ: lµ lao ®éng cã Ých díi mét h×nh thøc cô thÓ cña nh÷ng nghÒ
nghiÖp chuyªn m«n nhÊt ®Þnh.
+ mçi lao ®éng cô thÓ cã môc ®Ých riªng, c«ng cô lao ®éng, ®èi tîng lao ®éng,
ph¬ng ph¸p lao ®éng vµ kÕt qu¶ lao ®éng riªng.
+ Lao ®éng cô thÓ t¹o ra gi¸ trÞ sö dông cña hµng ho¸. Lao ®éng cô thÓ cµng
nhiÒu lo¹i th× gi¸ trÞ sö dông cµng nhiÒu lo¹i.
- Lao ®éng cô thÓ tån t¹i vÜnh viÔn cïng víi s¶n xuÊt vµ t¸i s¶n xuÊt x· héi. Nhng
h×nh thøc cña lao ®éng cô thÓ phô thuéc vµo sù ph¸t triÓn cña kü thuËt, ph©n c«ng
lao ®éng x· héi vµ nhu cÇu tiªu dïng. TÊt c¶ çc lo¹i lao ®éng cô thÓ hîp thµnh hÖ
thèng ph©n c«ng lao ®éng x· héi ngµy cµng chi tiÕt.
- Lao ®éng trõu tîng lµ lao ®éng cña ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸ kh«ng kÓ ®Õn h×nh
thøc cô thÓ cña nã. §ã lµ sù hao phÝ søc lùc cña ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸.
- Lao ®éng trõu tîng t¹o ra gi¸ trÞ hµng ho¸ .Hay gi¸ trÞ cña hµng ho¸ lµ lao ®éng trõu
tîng cña ngêi s¶n xu¸t hµng ho¸ kÕt tinh trong hµng ho¸ .§©y còng lµ mÆt chÊt cña gi¸
trÞ
- Nh vËy tÝnh chÊt hai mÆt cña lao ®éng s¶n xuÊt hµng ho¸ võa lµ lao ®éng cô thÓ
võa lµ lao ®éng trõu tîng. ë chç nÕu xÐt lµ lao ®éng cô thÓ th× ®Ó nghiªn cøu lao
®éng ®ã tiÕn hµnh nh thÕ nµo s¶n xuÊt ra çi g×? NÕu xÐt lµ lao ®éng trõu tîng
th× ®Ó nghiªn cøu xem tèn bao nhiªu søc lùc hao phÝ bao nhiªu thêi gian lao ®éng.
19
- TÝnh chÊt hai mÆt cña lao ®éng s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¶n ¸nh tÝnh chÊt t nh©n vµ
tÝnh chÊt x· héi cña lao ®éng cña ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸
+ TÝnh chÊt t nh©n cña lao ®éng s¶n xuÊt hµng ho¸ thÓ hiÖnë chç: do cã
quyÒn së h÷u ®èi víi t liÖu s¶n xuÊt, ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸ cã quyÒn quyÕt ®Þnh
s¶n xuÊt çi g×, bao nhiªu.Lao ®éng cô thÓ cña ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ biÓu hiÖn
cña lao ®éng t nh©n
+ TÝnh chÊt x· héi cña s¶n xuÊt hµng ho¸: lao ®éng t nh©n nã lµ nh÷ng bé
phËn cÊu thµnh hÖ thèng ph©n c«ng lao ®éng x· héi.Ph©n c«ng lao ®éng x· héi t¹o ra
sù phô thuéc lÉn nhau gi÷a nh÷ng ngêi s¶n xuÊt .Hä trao ®æi s¶n phÈm cho nhau
chÝnh lµ trao ®æi lao ®éng - lao ®éng trõu tîng .Do ®ã lao ®éng trõu tîng lµ biÓu
hiÖn cña lao ®éng x· héi
+ M©u thuÉn gi÷a tÝnh chÊt x· héi vµ tÝnh chÊt t nh©n cña lao ®éng s¶n xuÊt hµng
ho¸ lµ m©u thuÉn c¬ b¶n cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ gi¶n ®¬n. §îc biÓu hiÖn cô thÓ
ë hai trêng hîp
=>S¶n phÈm do nh÷ng ngêi s¶n xuÊt riªng biÖt t¹o ra cã thÓ kh«ng khíp víi nhu cÇu
x· héi (thõa hoÆc thiÕu ); thõa th× mét sè hµng ho¸ kh«ng b¸n ®îc ->kh«ng thùc hiÖn
®îc gi¸ trÞ
=>Hao phÝ lao ®éng ç biÖt lín h¬n hao phÝ mµ x· héi cã thÓ chÊp nhËn ®îc
->hµngho¸ kh«ng b¸n ®îc hoÆc b¸n nhng kh«ng thu håi dñ chi phÝ
M©u thuÉn gi÷a lao ®éng t nh©n & lao ®éng x· héi lµ mÇm mèng cña mäi m©u
thuÉn trong nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ gi¶n ®¬n .CHÝnh v× nh÷ng m©u thuÉn nµy mµ
s¶n xuÊt hµng ho¸ võa vËn ®éng ph¸t triÓn võa tiÒm Èn kh¶ n¨ng khñng ho¶ng
+ M¸c lµ ngêi ®Çu tiªn ph¸t hiÖn tÝnh chÊt hai mÆt cña lao ®éng s¶n xuÊt
hµng ho¸. §©y lµ ch×a kho¸ khoa häc ®Ó M¸c x©y dùng häc thuyÕt gi¸ trÞ th¨ng d.
M¸c gäi tÝnh chÊt hai mÆt lµ “®iÓm mÉu chèt ®Ó hiÓu biÕt kinh tÕ chÝnh trÞ”.
3. Lîng gi¸ trÞ hµng ho¸ vµ çc yÕu tè ¶nh hëng ®Õn lîng gi¸ trÞ.
*Thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt
- Gi¸ trÞ hµng ho¸ lµ lao ®éng x· héi ,lao ®éng trõu tîng cña ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸
kÕt tinh trong hµng ho¸
+MÆt chÊt cña gi¸ trÞ lµ lao ®éng trõu tîng cña ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸...
+ Lîng gi¸ trÞ hµng ho¸ lµ lîng lao ®éng tiªu hao ®Ó s¶n xuÊt ra hµng ho¸ ®îc
tÝnh b»ng thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt.
+ Thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt lµ thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt ®Ó s¶n
xuÊt ra mét hµng ho¸ trong nh÷ng ®iÒu kiÖn b×nh thêng cña s¶n xuÊt x· héi víi mét c-
êng ®é trung b×nh, tr×nh ®é thµnh th¹o trung b×nh,trang thiÕt bÞ trung b×nh.
=> Thùc chÊt ®ã lµ thêi gian lao ®éng x· héi trung b×nh ®Ó s¶n xuÊt ra hµng ho¸
- Trong thùc tÕ thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt hµng ho¸ thêng trïng
hîp víi thêi gian lao ®éng ç biÖt cña nh÷ng ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸ nµo cung cÊp ®¹i
bé phËn hµng ho¸ trªn thÞ trêng.
Chó ý :Ph©n biÖt gi¸ trÞ x· héi ,gi¸ trÞ ç biÖt
*Çc yÕu tè ¶nh hëng ®Õn lîng gi¸ trÞ cña mét ®¬n vÞ hµng ho¸
- Khi thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt thay ®æi th× lîng gi¸ trÞ hµng ho¸ sÏ thay
®æi lîng gi¸ trÞ hµng ho¸ phô thuéc vµo çc yÕu tè :
- N¨ng suÊt lao ®éng:
20
+ N¨ng suÊt lao ®éng lµ søc s¶n xuÊt cña lao ®éng ®îc ®o b»ng sè lîng s¶n
phÈm ®îc s¶n xuÊt trong mét ®¬n vÞ thêi gian, hoÆc sè lîng thêi gian hao phÝ ®Ó
s¶n xuÊt mét ®¬n vÞ s¶n phÈm.
+ N¨ng suÊt lao ®éng x· héi cµng cao thêi gian cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt hµng ho¸
cµng Ýt lîng lao ®éng kÕt tinh trong mét ®¬n vÞ s¶n phÈm cµng nhá th× gi¸ trÞ cña
s¶n phÈm cµng bÐ.
VËy lîng gi¸ trÞ hµng ho¸ tØ lÖ thuËn víi sè lîng lao ®éng vµ tØ lÖ ngÞch víi
n¨ng suÊt lao ®éng.
+ N¨ng suÊt lao ®éng phô thuéc vµo
- tr×nh ®é lµnh nghÒ cña ngêi lao ®éng
- tr×nh ®é c«ng nghÖ
- ph¬ng ph¸p tæ chøc qu¶n lý lao ®éng
- quy m« vµ hiÖu suÊt, t liÖu s¶n xuÊt
- ®iÒu kiÖn tù nhiªn
- Cêng ®é lao ®éng
+ Lµ møc ®é hao phÝ søc lao ®éng trong mét ®¬n vÞ thêi gian (møc ®é khÈn tr-
¬ng c¨ng th¼ng cña lao ®éng)
+ Cêng ®é lao ®éng t¨ng lªn hao phÝ lao ®éng còng t¨ng lªn sè lîng s¶n phÈm ®-
îc chÕ t¹o trong mét ®¬n vÞ thêi gian t¨ng lªn nhng gi¸ trÞ mét hµng ho¸ kh«ng thay
®æi.
=>Sù gièng & kh¸c nhau gi÷a t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng & t¨ng cêng dé lao ®éng
- Møc ®é gi¶n ®¬n hay phøc t¹p cña lao ®éng: lao ®éng cña ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸
®îc chia thµnh lao ®éng gi¶n ®¬n vµ lao ®éng phøc t¹p.
+ Lao ®éng gi¶n ®¬n: lao ®éng kh«ng cÇn ®µo t¹o chuyªn m«n.
+ Lao ®éng phøc t¹p (lµnh nghÒ): lao ®éng ph¶i qua ®µo t¹o huÊn luyÖn vÒ
chuyªn m«n.
+ Trong cïng mét thêi gian lao ®éng phøc t¹p t¹o ra nhiÒu gi¸ trÞ h¬n lao ®éng
gi¶n ®¬n. Mäi lao ®éng phøc t¹p ®Òu ®îc quy thµnh lao ®éng gi¶n ®¬n.
- Lîng gi¸ trÞ hµng ho¸ gåm hao phÝ lao ®éng sèng vµ hao phÝ lao ®éng qu¸ khø vËt
ho¸ trong t liÖu s¶n xuÊt
+ Lîng gi¸ trÞ hµng ho¸ = gi¸ trÞ cò (gi¸ trÞ t liÖu s¶n xuÊt = C) vµ gi¸ trÞ míi
do lao ®éng sèng cña ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸ t¹o ra. (v + m)
G = (c + v + m)
III- TiÒn tÖ
1. Nguån gèc b¶n chÊt tiÒn tÖ

- TiÒn tÖ xuÊt hiÖn lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ trao ®æi
hµng ho¸.
- Mçi hµng ho¸ lµ sù thèng nhÊt cña hai thuéc tÝnh gi¸ trÞ sö dông vµ gi¸ trÞ . Gi¸ trÞ
sö dông cña hµng ho¸ cã thÓ nhËn biÕt b»ng çc gi¸c quan. Gi¸ trÞ cña hµng ho¸ chØ
nhËn biÕt qua gi¸ trÞ trao ®æi tøc lµ ë çc h×nh th¸i gi¸ trÞ.
Trong lÞch sö ph¸t triÓn cña trao ®æi hµng ho¸, h×nh th¸i gi¸ trÞ còng ph¸t triÓn
tõ thÊp ®Õn cao, tõ h×nh th¸i ®¬n gi¶n hay ngÉu nhiªn tíi h×nh th¸i më réng, h×nh
21
th¸i chung cña gi¸ trÞ vµ h×nh th¸i tiÒn tÖ.
1.1. H×nh th¸i gi¶n ®¬n hay ngÉu nhiªn cña gi¸ trÞ
- H×nh th¸i nµy xuÊt hiÖn khi x· héi céng ®ång nguyªn thuû tan r·, trao ®æi lóc ®Çu
mang tÝnh chÊt ngÉu nhiªn vµ trùc tiÕp.
VÝ dô: 1 mÐt v¶i = 10 kg thãc (môc ®Ých cña trao ®æi lµ gi¸ trÞ sö dông)
+ ë h×nh th¸i nµy hµng ho¸ thø nhÊt (v¶i) ë vµo vÞ trÝ h×nh th¸i t¬ng ®èi, gi¸
trÞ cña nã ®îc biÓu hiÖn ra bªn ngoµi ë gi¸ tÞ sö dông cña thãc.
+ Hµng ho¸ thø hai (thãc) dïng gi¸ trÞ sö dông ®Ó biÓu hiÖn gi¸ trÞ cña v¶i.
Nh vËy gi¸ trÞ sö dông cña mét hµng ho¸ ®· trë thµnh h×nh thøc biÓu hiÖn cña gi¸ trÞ
cña mét hµng ho¸ kh¸c. Hµng ho¸ nµy ®ãng vai trß vËt ngang gi¸.
1.2. H×nh th¸i ®Çy ®ñ hay më réng cña gi¸ trÞ
- Khi lùc lîng s¶n xuÊt, ph©n c«ng lao ®éng x· héi ph¸t triÓn ®· lµm n¨ng suÊt lao
®éng t¨ng lªn viÖc trao ®æi trë nªn thêng xuyªn gi¸ trÞ cña mét hµng ho¸ ®îc biÓu
hiÖn ë gi¸ trÞ sö dông cña nhiÒu hµng ho¸ kh¸c nhau.
VÝ dô: 1 mÐt v¶i = 1 con cõu
= 10 kg thãc
= 1 gr vµng
= v.v…
NhËn xÐt:
- Gi¸ trÞ mét hµng ho¸ ®îc biÓu hiÖn ë nhiÒu hµng ho¸ ®ãng vai trß vËt ngang gi¸.
- Tû lÖ trao ®æi kh«ng mang tÝnh ngÉu nhiªn mµ dÇn dÇn do lao ®éng quy ®Þnh v×
ngay tõ ®Çu ngêi ta ®· s¶n xuÊt ra nh÷ng vËt phÈm víi môc ®Ých ®Ó trao ®æi (ph¶i
tÝnh to¸n ®Õn møc hao phÝ lao ®éng).
- BiÓu hiÖn gi¸ trÞ hµng ho¸ lµ kh«ng kÕt thóc v× víi sù xuÊt hiÖn cña mét hµng ho¸
míi th× chuçi hµng ho¸ vËt ngang gi¸ l¹i dµi ra.
- Trao ®æi vÉn cßn lµ trùc tiÕp hµng lÊy hµng do ®ã khi nhu cÇu trao ®æi gi÷a
nh÷ng ngêi chñ hµng ho¸ kh«ng phï hîp sÏ lµm cho trao ®æi kh«ng thùc hiÖn ®îc.
1.3. H×nh th¸i chung cña gi¸ trÞ

S¶n xuÊt hµng ho¸ tiÕp tôc ph¸t triÓn nh÷ng h¹n chÕ cña h×nh th¸i gi¸ trÞ më
réng cµng thÓ hiÖn râ rÖt. Trong qu¸ tr×nh trao ®æi hµng ho¸ xuÊt hiÖn mét nhu
cÇu lµ ph¶i t×m ®îc mét lo¹i hµng ho¸ ®îc nhiÒu ngêi a thÝch ®Ó ®æi hµng ho¸ cña
m×nh lÊy hµng ho¸ ®ã råi dïng hµng ho¸ ®ã ®æi lÊy thø m×nh cÇn. Do ®ã, viÖc
trao ®æi kh«ng cßn lµ trùc tiÕp mµ ph¶i qua mét bíc trung gian. Khi cã mét hµng ho¸
®ãng vai trß vËt ngang gi¸ chung trong trao ®æi hµng ho¸ th× h×nh th¸i gi¸ trÞ më
réng chuyÓn thµnh h×nh th¸i chung cña gi¸ trÞ.
1 mÐt v¶i =
10 kg g¹o = 1 con cõu
5 kg chÌ =
- Hµng ho¸ ®ãng vai trß vËt ngang gi¸ chung trë thµnh m«i giíi thµnh ph¬ng tiÖn ®Ó
trao ®æi çc hµng ho¸ víi nhau.
- Lóc ®Çu vËt ngang gi¸ chung cha cè ®Þnh ë hµng ho¸ nµo nã tïy thuéc vµo sù ph¸t
triÓn cña s¶n xuÊt trao ®æi vµ phong tôc tËp qu¸n cña mçi vïng. Mçi vïng dÒu dïng
22
vËt phæ biÕn ®Æc trng nhÊt cña m×nh ®Ó lµm vËt ngang gi¸ chung.
1.4. H×nh th¸i tiÒn tÖ
Lùc lîng s¶n xuÊt vµ ph©n c«ng lao ®éng x· héi ph¸t triÓn cao h¬n trao ®æi
hµng ho¸ ®ßi hái ph¶i cã vËt ngang gi¸ chung thèng nhÊt gi÷a çc vïng çc ®Þa ph-
¬ng.
- Khi vËt ngang gi¸ chung ®îc cè ®Þnh ë mét hµng ho¸ ®éc t«n vµ phæ biÕn th× h×nh
th¸i tiÒn tÖ xuÊt hiÖn.
Hµng ho¸ ®ãng vai trß tiÒn tÖ ph¶i tho¶ m·n çc yªu cÇu: thuÇn nhÊt ®Ó chia
nhá, dÔ vËn chuyÓn, dÔ b¶o qu¶n, träng lîng nhá, gi¸ trÞ lín, ®ã chÝnh lµ vµng.
1 mÐt v¶i =
10 kg g¹o =
5 kg chÌ = 0,1grAu
10 kg g¹o =
1 con cõu =
- Khi tiÒn tÖ ra ®êi thÕ giíi hµng ho¸ ph©n lµm 2 cùc, mét bªn lµ hµng ho¸ th«ng th -
êng ®¹i biÓu cho gi¸ trÞ sö dông, mét bªn lµ hµng ho¸ ®Æc biÖt ®ãng vai trß tiÒn tÖ,
®¹i biÓu cho gi¸ trÞ.
- §Þnh nghÜa: tiÒn lµ hµng ho¸ ®Æc biÖt ®¬c t¸ch ra tõ thÕ giíi hµng ho¸ lµm vËt
ngang gi¸ chung cho tÊt c¶ çc hµng ho¸,
- B¶n chÊt tiÒn: ->lµ sù thÓ hiÖn chung cña gi¸ trÞ vµ thÓ hiÖn lao ®éng x·
héi.
->lµ mét quan hÖ x· héi quan hÖ s¶n xuÊt gi÷a nh÷ng ngêi s¶n
xuÊt hµng ho¸.
* ý nghÜa thùc tiÔn:
Nghiªn cøu çc h×nh th¸i gi¸ trÞ cã ý nghÜa thùc tiÔn to lín khi ¸p dông vµo
viÖc x¸c ®Þnh gi¸ c¶, nghÜa lµ x¸c ®Þnh biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ. ViÖc x¸c
®Þnh nh÷ng nh©n tè lµm thay ®æi gi¸ c¶ kh«ng chØ xÐt vÒ phÝa hµng ho¸ mµ cßn
ph¶i xÐt c¶ vÒ phÝa tiÒn tÖ.
2. Chøc n¨ng cña tiÒn tÖ
B¶n chÊt cña tiÒn ®îc biÓu hiÖn ë 5 chøc n¨ng cña nã.
- Thíc ®o gi¸ trÞ:
+ TiÒn ®îc dïng ®Ó ®o lêng vµ biÓu hiÖn gi¸ trÞ cña çc hµng ho¸ . Khi thùc
hiÖn chøc n¨ng thíc ®o gi¸ trÞ th× kh«ng cÇn tiÒn mÆt.
+ Gi¸ trÞ hµng ho¸ ®îc biÓu hiÖn b»ng mét lîng tiÒn nhÊt ®Þnh gäi lµ gi¸ c¶ .
Hay gi¸ c¶ lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ .Gi¸ c¶ hµng ho¸ thay ®æi tû lÖ thuËn
víi gi¸ trÞ cña hµng ho¸ vµ tû lÖ nghÞch víi gi¸ trÞ cña tiÒn.
- Ph¬ng tiÖn lu th«ng:
+ TiÒn lµ m«i giíi cho lu th«ng hµng ho¸. H-T-H ph¶i lµ tiÒn mÆt.
+ Lóc ®Çu ngêi ta dïng vµng thoi vµ b¹c nÐn, nªn dÉn ®Õn ph¶i chia nhá ph¶i
x¸c ®Þnh sè lîng, ®é nguyªn chÊt. TiÒn tÖ b»ng vµng thái b¹c nÐn dÇn dÇn ®îc thay
thÕ b»ng tiÒn ®óc. TiÒn ®óc lµ khèi kim lo¹i ®óc cã h×nh thøc, träng lîng vµ gi¸ trÞ
nhÊt ®Þnh, nã ®îc dïng lµm ph¬ng tiÖn lu th«ng. Trong qu¸ tr×nh lu th«ng tiÒn ®óc
23
bÞ hao mßn dÇn vµ mÊt mét phÇn gi¸ trÞ cña nã. Do ®ã xuÊt hiÖn t×nh tr¹ng tiÒn
®óc kh«ng cßn ®ñ gi¸ trÞ ban ®Çu cña nã, nhng vÉn dîc chÊp nhËn lµm ph¬ng tiÖn
lu th«ng nh tiÒn ®óc ®ñ gi¸ trÞ. Gi¸ trÞ cña tiÒn t¸ch rêi gi¸ trÞ danh nghÜa cña nã.
Lµm ph¬ng tiÖn lu th«ng dÇn dÇn tiÒn tÖ chØ cßn lµ kÝ hiÖu gi¸ trÞ. §ã chÝnh lµ
c¬ së ra ®êi cña tiÒn giÊy.
+ TiÒn giÊy do nhµ níc ph¸t hµnh vµ qu¶n lý lu th«ng. B¶n th©n tiÒn giÊy
kh«ng cã gi¸ trÞ mµ chØ lµ ký hiÖu gi¸ trÞ vµ ®îc c«ng nhËn trong ph¹m vi quèc gia.
+ TiÒn tÖ tham gia vµo qu¸ tr×nh trao ®æi t¹o nªn sù kh«ng nhÊt trÝ gi÷a mua
vµ b¸n g©y ra kh¶ n¨ng khñng ho¶ng kinh tÕ.
- Ph¬ng tiÖn cÊt tr÷.
+ TiÒn lµ hiÖn th©n cña gi¸ trÞ ®¹i biÓu cho cña c¶i x· héi nªn nã cã thÓ ®îc
cÊt tr÷, lµm ph¬ng tiÖn cÊt tr÷ tiÒn ®îc rót khái lu th«ng vµ ®îc cÊt tr÷ l¹i.
+ ChØ cã tiÒn ®ñ gi¸ trÞ nh tiÒn vµng míi lµm chøc n¨ng cÊt tr÷. ViÖc cÊt tr÷
tiÒn kh«ng chØ lµ cÊt tr÷ cña c¶i mµ cßn lµ dù tr÷ cho lu th«ng tiÒn tÖ.
- Ph¬ng tiÖn thanh to¸n.
+ Kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn ®Õn mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh tÊt yÕu sÏ n¶y
sinh viÖc mua b¸n chÞu do ®ã tiÒn cã chøc n¨ng ph¬ng tiÖn thanh to¸n.
TiÒn ®îc dïng ®Ó chi tr¶ sau khi c«ng viÖc ®· hoµn thµnh.
+ Chøc n¨ng ph¬ng tiÖn thanh to¸n cña tiÒn tÖ g¾n liÒn víi chÕ ®é tÝn dông
trong ®ã cã tÝn dông th¬ng m¹i. Kh¶ n¨ng khñng ho¶ng kinh tÕ t¨ng lªn.
+ Qu¸ tr×nh thùc hiÖn chøc n¨ng ph¬ng tiÖn thanh to¸n sÏ lµm xuÊt hiÖn mét
lo¹i tiÒn tÖ míi – tiÒn tÝn dông díi çc h×nh thøc nh giÊy b¹c ng©n hµng, tiÒn ghi sè,
tµi kho¶n cã thÓ ph¸t hµnh sÐc, tiÒn ®iÖn tö, thÎ thanh to¸n.
+ TiÒn tÝn dông ph¸t sinh tõ chøc n¨ng ph¬ng tiÖn thanh to¸n cña tiÒn. TiÒn
tÝn dông ph¸t triÓn th× chøc n¨ng ph¬ng tiÖn thanh to¸n cña tiÒn cµng më réng vµ
çc h×nh thøc cña tiÒn cµng ph¸t triÓn.
- TiÒn thÕ giíi.
+ Khi trao ®æi hµng ho¸ më réng ra bªn ngoµi biªn giíi quèc gia vµ h×nh thµnh
quan hÖ bu«n b¸n gi÷a çc níc th× tiÒn tÖ lµm chøc n¨ng tiÒn tÖ thÕ giíi.
+ Thùc hiÖn chøc n¨ng nµy tiÒn tÖ lµ ph¬ng tiÖn trao ®æi thanh to¸n vµ dù
tr÷ quèc tÕ, lµ c«ng cô di chuyÓn cña c¶i tõ níc nµy sang níc kh¸c.
+ Lµm chøc n¨ng tiÒn tÖ thÕ giíi th× tiÒn tÖ ph¶i cã gi¸ trÞ thùc sù, ph¶i lµ
tiÒn vµng hoÆc tiÒn tÝn dông ®îc c«ng nhËn trªn ph¹m vi quèc tÕ.
IVÇc quy luËt cña S¶N XUÊTHµng ho¸
1. Quy luËt gi¸ trÞ.
1.1.Néi dung & yªu cÇu cña qui luËt gi¸ trÞ
Quy luËt gi¸ trÞ lµ quy luËt kinh tÕ c¬ b¶n cña s¶n xuÊt hµng ho¸ ;nã qui ®Þnh
b¶n chÊt cña s¶n xuÊt hµng ho¸ . ë ®©u cã s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ th× ë ®ã
cã sù ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ.
- Néi dung cña quy luËt gi¸ trÞ:
S¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ ph¶i dùa trªn c¬ së gi¸ trÞ cña nã tøc hao phÝ lao
®éng x· héi cÇn thiÕt.
+ Trong s¶n xuÊt ph¶i dùa vµo hao phÝ lao ®éng x· héi chung.
24
Kcb > Kc lç
Kcb < Kc l·i
Kcb = Kc thu ®îc lîi nhuËn b×nh qu©n
+ Trong trao ®æi ph¶i ngang gi¸ (hµng ho¸ cã gi¸ trÞ sö dông kh¸c nhau cã thÓ
trao ®æi víi nhau ®îc khi lîng gi¸ trÞ cña chóng ngang nhau).
- Gi¸ trÞ lµ c¬ së cña gi¸ c¶. Gi¸ c¶ phô thuéc vµo gi¸ trÞ, ngoµi ra gi¸ c¶ cßn phô
thuéc vµo søc mua cña ®ång tiÒn, quan hÖ cung cÇu, quan hÖ c¹nh tranh. Nh vËy gi¸
c¶ hµng ho¸ trªn thÞ trêng lªn xuèng xoay quanh gi¸ trÞ vµ trë thµnh c¬ chÕ t¸c ®éng
cña quy luËt gi¸ trÞ. §èi víi mçi hµng ho¸ riªng biÖt gi¸ c¶ cña nã cã thÓ cao thÊp
hoÆc phï hîp víi gi¸ trÞ cña nã. Nhng trong ph¹m vi toµn x· héi th×
gi¸ c¶ =  gi¸ trÞ hµng ho¸.
1.2 T¸c dông cña quy luËt gi¸ trÞ.

- §iÒu tiÕt s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng ho¸ mét çch tù ph¸t.
+ §iÒu tiÕt s¶n xuÊt: më réng viÖc s¶n xuÊt nh÷ng hµng ho¸ b¸n ch¹y, nh÷ng
hµng ho¸ cã gi¸ trÞ cao, h¹n chÕ hoÆc kh«ng s¶n xuÊt, nh÷ng hµng ho¸ cã gi¸ trÞ
thÊp hoÆc kh«ng b¸n ®îc dÉn ®Õn lµm thay ®æi c¬ cÊu ngµnh s¶n xuÊt mét çch tù
ph¸t.
+ §iÒu tiÕt lu th«ng gãp phÇn lµm c©n ®èi cung cÇu hµng ho¸, ph©n phèi hîp
lý çc nguån hµng.
- Thóc ®Èy c¶i tiÕn kü thuËt, hîp lý ho¸ s¶n xuÊt, ®Èy nhanh sù ph¸t triÓn lùc l îng
s¶n xuÊt x· héi.
Muèn thu ®îc l·i cao th× gi¸ trÞ ç biÖt ph¶i nhá h¬n gi¸ trÞ x· héi. Do ®ã ngêi
s¶n xuÊt cÇn c¶i tiÕn kü thuËt, n©ng cao tay nghÒ, ¸p dông khoa häc kü thuËt vµo
s¶n xuÊt, thùc hµnh tiÕt kiÖm do ®ã ®Èy nhanh sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt.
- Ph©n ho¸ ngêi s¶n xuÊt thµnh giµu nghÌo:
Do hµng ho¸ b¸n theo gi¸ trÞ x· héi nªn ngêi cã ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt thuËn lîi (cã
chuyªn m«n kü thuËt qu¶n lý tèt) gi¸ trÞ ç biÖt thÊp thu lîi nhuËn cao.
§èi víi ngêi s¶n xuÊt kh«ng cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi, gÆp rñi ro, gi¸ trÞ ç biÖt
lín h¬n gi¸ trÞ x· héi dÉn ®Õn ph¸ s¶n.
T¸c dông nµy mét mÆt kÝch thÝch çc nh©n tè tÝch cùc ®µo th¶i çc nh©n tè
yÕu kÐm, mÆt kh¸c ph©n ho¸ x· héi thµnh kÎ giµu ngêi nghÌo, t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ra
®êi vµ ph¸t triÓn cña nÒn s¶n xuÊt lín.
2.Qui luËt c¹nh tranh
KN :C¹nh tranh lµ sù ganh ®ua, cuéc ®Êu tranh vÒ kinh tÕ gi÷a nh÷ng ngêi
s¶n xuÊt víi nhau, gi÷a ngêi s¶n xuÊt vµ ngêi tiªu dïng hµng ho¸ vµ dÞch vô nh»m
giµnh giËt nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong s¶n xuÊt vµ tiªu dïng hµng ho¸ ®Ó thu ®-
îc nhiÒu lîi Ých nhÊt cho m×nh.
- C¹nh tranh lµ ®éng lùc, lµ quy luËt kinh tÕ cña s¶n xuÊt hµng ho¸. Do mçi ngêi s¶n
xuÊt, tiªu thô hµng ho¸ cã ®iÒu kiÖn kh¸c nhau dÉn ®Õn gi¸ trÞ ç biÖt kh¸c nhau vµ
kÕt qu¶ kinh doanh sÏ kh¸c nhau, v× thÕ buéc ngêi ta ph¶i c¹nh tranh víi nhau. §ång
thêi do ®iÒu kiÖn kinh doanh thêng xuyªn biÕn ®éng cho nªn ph¶i c¹nh tranh kh«ng
ngõng.
Néi dung qui luËt :Trong nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ ,sù c¹nh tranh gi÷a nh÷ng ngêi
s¶n xuÊt hµng ho¸ ,gi÷a ngêi tiªu dïng lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan ,lµ yªu cÇu thêng
25
xuyªn ®èi víi nh÷ng ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸
qui luËt c¹nh tranh xuÊt ph¸t tõ b¶n chÊt cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ ,cña qui luËt
gi¸ trÞ
- Ph©n lo¹i c¹nh tranh: cã nhiÒu tiªu thøc ph©n lo¹i c¹nh tranh
- Theo tÝnh chÊt cã c¹nh tranh lµnh m¹nh vµ c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh.
+ C¹nh tranh lµnh m¹nh: dïng çc biÖn ph¸p kinh tÕ kü thuËt ®Ó t¨ng n¨ng xuÊt
chÊt lîng hiÖu qu¶ ®em l¹i lîi Ých cho nhµ kinh doanh vµ x· héi.
+ C¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh: dïng nh÷ng thñ ®o¹n phi ®¹o ®øc, tr¸i ph¸p luËt
lµm tæn h¹i ®Õn ngêi tiªu dïng vµ x· héi.
+ Theo chñ thÓ: c¹nh tranh gi÷a ngêi mua vµ ngêi b¸n
+ Theo qu¸ tr×nh kinh tÕ kü thuËt cã c¹nh tranh trong néi bé ngµnh vµ c¹nh
tranh gi÷a çc ngµnh.
- T¸c dông cña c¹nh tranh.
+ Cã vai trß to lín tÝch cùc trong s¶n xuÊt hµng ho¸ buéc nhµ kinh doanh ph¶i
n¨ng ®éng nh¹y bÐn c¶i tiÕn kü thuËt, tæ chøc qu¶n lý cã hiÖu qu¶, khuyÕn khÝch
tiÕn bé thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn.
+ H¹n chÕ lµm t¨ng sù ph©n ho¸ giµu nghÌo, lµm tha ho¸ ®¹o ®øc lèi sèng v.v…
3. Qui luËt cung cÇu
Kn: Cung vÒ mét lo¹i hµng ho¸ hay dÞch vô lµ tæng sè hµng ho¸ hay dÞch vô
®ãmµ çc chñ thÓ kinh tÕ ®a ra b¸n trªn thÞ trêng ë çc møc gi¸ trong mét kho¶ng thêi
gian nhÊt ®Þnh ,bao gåm c¶ hµng ho¸ b¸n ®îc & cha b¸n ®îc
 Cung do s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh nhng kh«ng ®ång nhÊt víi s¶n xuÊt.
CÇu lµ mét kh¸i niÖm kinh tÕ cô thÓ g¾n víi s¶n xuÊt & trao ®æi hµng ho¸
-CÇu ®îc hiÓu lµ nhu cÇu cã kh¶ n¨ng thanh to¸n cña x· héi vÒ mét lo¹i hµng
ho¸ hay dÞch vô nµo ®ã trªn thÞ trêng ë çc møc gi¸ trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt
®Þnh Hay cÇu vÒ mét lo¹i hµng ho¸ ; dÞch vô lµ lîng hµng ho¸ hay dÞch vô ®ã mµ
ngêi mua dù kiÕn mua trªn thÞ trêng ë çc møc gi¸ trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt
®Þnh
CÇu cã nguån gèc tõ nhu cÇu nhng kh«ng ®ång nhÊt víi nhu cÇu
Quy m« cña cÇu phô thuéc tríc hÕt vµo: Thu nhËp ,søc mua cña ®ång tiÒn,gi¸
c¶(®Æc biÖt quan träng ) hµng ho¸ ,l·i suÊt ,thÞ hiÕu cña ngêi tiªu dïng .
- Quan hÖ cung cÇu:
“CÇu x¸c ®Þnh cung vµ ngîc l¹i cung x¸c ®Þnh cÇu”.
Cô thÓ:
+ CÇu x¸c ®Þnh khèi lîng, chÊt lîng vµ chñng lo¹i cung vÒ hµng ho¸
+ Cung t¹o ra cÇu, kÝch thÝch t¨ng cÇu th«ng qua ph¸t triÓn sè lîng, chÊt lîng,
gi¸ c¶ hµng ho¸.
Gi÷a cung, cÇu& gi¸ c¶ cã mèi quan hÖ :
Gi¸ c¶ =gi¸ trÞ th× tr¹ng th¸i cung cÇu c©n b»ng
Gi¸ c¶ < gi¸ trÞ th× cung ë xu thÕ gi¶m ,cÇu ë xu thÕ t¨ng
Cung = cÇu Th× Gi¸ c¶ t¬ng ®èi æn ®Þnh
Cung < CÇu ----- cÇu cã xu thÕ t¨ng
Cung > CÇu Gi¸ c¶ cã xu thÕ gi¶m
§ã lµ c¬ chÕ tù ®iÒu chØnh cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ .C¬ chÕ ®ã chÝnh lµ
26
quy luËt cung cÇu.
- Vai trß cña quy luËt: VËn dông quy luËt cung cÇu ®Ó qu¶n lý vÜ m« nÒn kinh tÕ
b»ng çch th«ng qua çc chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p kinh tÕ nh gi¸, lîi nhuËn, tÝn dông,
thuÕ, hîp ®ång kinh tÕ thay ®æi c¬ cÊu tiªu dïng t¸c ®éng vµo çc ho¹t ®éng kinh tÕ
duy tr× nh÷ng tû lÖ cung cÇu hîp lý lµnh m¹nh.
4. Quy luËt lu th«ng tiÒn tÖ vµ l¹m ph¸t

- Quy luËt lu th«ng tiÒn tÖ:
X¸c ®Þnh sè lîng tiÒn cÇn thiÕt trong lu th«ng (tiÒn vµng vµ gi¸ trÞ cña vµng
®· x¸c ®Þnh)
M=P.Q/V
M:Sè lîng tiÒn cÇn thiÕt cho lu th«ng
P :Møc gi¸ c¶
Q :khèi lîng hµng ho¸ ®em ra lu th«ng
V :Sè vßng lu©n chuyÓn trung b×nh cña mét ®¬n vÞ tiÒn tÖ
M=Tæng gi¸ c¶ hµng ho¸ ®em ra lu th«ng
Sè vßng lu©n chuyÓn trung b×nh cña mét ®¬n vÞ tiÒn tÖ
Khi tiÒn thùc hiÖn c¶ chøc n¨ng thanh to¸n th×
Sè lîng gi¸ c¶ gi¸ c¶ gi¸ c¶ HH
cÇn thiÕt cho  gi¸ c¶ HH - HH b¸n + HH + ®Õn thêi h¹n
= lu th«ng chÞu khÊu trõ thanh to¸n
Sè lÇn chu chuyÓn trung b×nh cña tiÒn tÖ
- L¹m ph¸t
+ Kh¸i niÖm: l¹m ph¸t lµ do lîng tiÒn giÊy ®îc ph¸t hµnh qu¸ nhiÒu vît qu¸ lîng
vµng cÇn thiÕt cho lu th«ng. L¹m ph¸t lµm cho tiÒn giÊy bÞ mÊt gi¸ gi¸ c¶ hµng ho¸
t¨ng lªn.
+ BiÓu hiÖn: møc gi¸ chung cña toµn bé nÒn kinh tÕ t¨ng lªn trong mét thêi
gian nhÊt ®Þnh, lµ GNP danh nghÜa/GNP thùc tÕ.
+ Nguyªn nh©n cña l¹m ph¸t:
- Do th©m hôt ng©n s¸ch, nhµ níc ph¸t hµnh tiÒn cho chi tiªu.
- Do mÊt c©n ®èi gi÷a hµng vµ tiÒn.
- Do më réng tÝn dông qu¸ møc.
- Do s¶n xuÊt t¨ng chËm, cÇu t¨ng nhanh lµm cho gi¸ c¶ t¨ng lªn.
- Theo kinh tÕ häc hiÖn ®¹i l¹m ph¸t cßn do cÇu kÐo vµ chi phÝ ®Èy.
V× khi cÇu t¨ng dÉn ®Õn sù t¨ng cña cung, nhng khi cung ®· ®¹t tíi giíi h¹n s¶n
lîng tiÒm n¨ng th× sù t¨ng lªn cña cÇu kh«ng dÉn tíi sù t¨ng lªn cña s¶n lîng mµ dÉn tíi
sù t¨ng gi¸.
Khi cã có sèc vÒ phÝa cung gi¸ c¶ çc yÕu tè s¶n xuÊt t¨ng vät lµm cho chi phÝ s¶n
xuÊt vµ gi¸ c¶ hµng ho¸ t¨ng vät ®îc xem lµ l¹m ph¸t do chi phÝ ®Èy.
+ H¹n chÕ l¹m ph¸t cÇn:
KiÓm so¸t gi¸ c¶ tiÒn l¬ng, kiÓm so¸t viÖc ph¸t hµnh tiÒn, ®iÒu tiÕt thu nhËp,
ph¸t triÓn s¶n xuÊt.
27
V. thÞ trêng
1. Kh¸i niÖm vµ çc chøc n¨ng cña thÞ trêng.
1.1. Kh¸i niÖm
* Kh¸i niÖm:
+ Theo nghÜa hÑp thÞ trêng lµ lÜnh vùc trao ®æi mua b¸n mµ ë ®ã çc chñ thÓ
kinh tÕ thêng xuyªn c¹nh tranh víi nhau ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ c¶ vµ s¶n lîng.
+ Theo nghÜa réng: thÞ trêng lµ tæng hoµ çc mèi quan hÖ mua b¸n trong x· héi
®îc h×nh thµnh do nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ- x· héi nhÊt ®Þnh.
+ DÊu hiÖu ®Æc trng cña thÞ trêng:
- §Þa ®iÓm cña ho¹t ®éng mua b¸n
- Sù c¹nh tranh gi÷a çc chñ thÓ
- N¬i gÆp nhau gi÷a cung vµ cÇu
- Trao ®æi çc yÕu tè ®Çu vµo vµ ®Çu ra cña s¶n phÈm
- Ph©n lo¹i thÞ trêng: thÞ trêng cã nhiÒu lo¹i tuú theo môc ®Ých vµ tiªu chuÈn ®Ó
ph©n lo¹i:
+ Theo ®èi tîng giao dÞch mua b¸n cã thÞ trêng vÒ tõng lo¹i hµng ho¸ vµ dÞch
vô nh thÞ trêng lóa g¹o, thÞ trêng dÇu má.
+ Theo ý nghÜa vµ vai trß cña ®èi tîng mua b¸n cã thÞ trêng çc yÕu tè s¶n
xuÊt nh: thÞ trêng vèn, thÞ trêng t liÖu s¶n xuÊt v.v… vµ thÞ trêng t liÖu tiªu dïng.
+ Theo tÝnh chÊt vµ c¬ chÕ vËn hµnh cã thÞ trêng tù do, thÞ trêng c¹nh tranh
hoµn h¶o, thÞ trêng c¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o, thÞ trêng tù do cã ®iÒu tiÐt cña
ChÝnh phñ.
+ Theo quy m« vµ ph¹m vi çc quan hÖ thÞ trêng, cã thÞ trêng ®Þa ph¬ng, thÞ
trêng khu vùc, thÞ trêng trong níc vµ níc ngoµi, thÞ trêng quèc gia vµ quèc tÕ.
- C¬ së cña thÞ trêng lµ ph©n c«ng L§XH vµ trao ®æi hµng ho¸.
Ph©n c«ng lao ®éng x· héi cµng cao chñng lo¹i hµng ho¸ cµnh nhiÒu thÞ trêng
cµng më réng ngîc l¹i thÞ trêng cµng më réng nhu cÇu sö dông hµng ho¸ cµng nhiÒu
cµng thóc ®Èy s¶n xuÊt vµ ph©n c«ng lao ®éng x· héi ph¸t triÓn. Díi t¸c ®éng cña
cuéc çch m¹ng KHKT lÇn thø 2 lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn m¹nh mÏ ph©n c«ng vµ
hîp t¸c lao ®éng s©u réng trong ph¹m vi quèc gia vµ quèc tÕ lµm cho thÞ trêng mçi níc
g¾n víi thÞ trêng thÕ giíi.
1.2. Çc chøc n¨ng chñ yÕu cña thÞ trêng.

* Thùc hiÖn gi¸ trÞ cña hµng ho¸.
S¶n xuÊt hµng ho¸ lµ viÖc riªng cña tõng ngêi cã tÝnh chÊt ®éc lËp t¬ng ®èi
víi ngêi s¶n xuÊt kh¸c. Nhng hµng ho¸ cña hä cã ®¸p øng nhu cÇu x· héi hay kh«ng. Gi¸
trÞ hµng ho¸ cã ®îc thõa nhËn kh«ng, chØ cã thÞ trêng vµ th«ng qua thÞ trêng míi
kh¼ng ®Þnh ®îc.
- NÕu b¸n ®îc hµng th×:
+ C«ng dông cña s¶n phÈm ®îc x· héi thõa nhËn
+ Chi phÝ s¶n xuÊt ra hµng ho¸ ®îc thõa nhËn gi¸ trÞ hµng ho¸ ®îc thùc hiÖn
- NÕu kh«ng b¸n ®îc hµng th×:
+ HoÆc c«ng dông cña s¶n phÈm kh«ng ®îc thõa nhËn
28
+ HoÆc chi phÝ s¶n xuÊt qu¸ cao. Gi¸ qu¸ ®¾t.
Ngêi s¶n xuÊt ph¶i lu«n c¶i tiÕn chÊt lîng, gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt, gi÷ ch÷ tÝn
víi kh¸ch hµng. Ngêi s¶n xuÊt biÕt ®îc çc ®èi thñ cña m×nh.
* Cung cÊp th«ng tin cho ngêi s¶n xuÊt vµ tiªu dïng.
ThÞ trêng cho biÕt nh÷ng biÕn ®éng vÒ nhu cÇu x· héi, sè lîng, gi¸ c¶ c¬ cÊu
vµ xu híng thay ®æi cña nhu cÇu çc lo¹i hµng ho¸ dÞch vô. §ã lµ nh÷ng th«ng tin cùc
kú quan träng gióp ngêi s¶n xuÊt ®¶m b¶o cung hîp víi vÇu.
* KÝch thÝch hoÆc h¹n chÕ s¶n xuÊt vµ tiªu dïng.
Trªn thÞ trêng mäi hµng ho¸ ®Òu mua b¸n theo gi¸ c¶ thÞ trêng. Sù biÕn ®éng
vÒ gi¸ c¶ trªn thÞ trêng cã t¸c dông kÝch thÝch hoÆc h¹n chÕ s¶n xuÊt hoÆc tiªu dïng.
Th«ng qua çc chøc n¨ng nãi trªn, thÞ trêng cã vai trß quan träng ®iÒu tiÕt ho¹t
®éng cña çc doanh nghiÖp vµ ngêi tiªu dïng th«ng qua thÞ trêng nhµ níc cã thÓ ®iÒu
tiÕt vÜ m« ho¹t ®éng cña toµn bé nÒn kinh tÕ.
2.GÝ¸ c¶ thÞ trêng
Gi¸ trÞ lµ c¬ së cña gi¸ c¶.Gi¸ trÞ ®îc t¹o ra trong s¶n xuÊt,gi¸ c¶ biÓu hiÖn ë lu
th«ng.Trªn thÞ trêng cã hai nhãm nh©n tè ¶nh hëng ®Õn gi¸ c¶
-Nhãm 1 hao phÝ lao ®éng x· héi =>gi¸ c¶ =gi¸ trÞ
-Nhãm 2 lµm t¸ch rêi gi÷a gi¸ c¶ & gi¸ trÞ nh :søc mua cña tiÒn ;c¹nh tranh ;cung
cÇu ,qu¶n lý cña nhµ níc...
Ch¬ng IV: s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d

quy luËt kinh tÕ tuyÖt ®èi cña CNTB
I. sù chuyÓn ho¸ tiÒn thµnh t b¶n.

§iÒu kiÖn ra ®êi cña s¶n xuÊt TBCN:
- TiÒn ph¶i ®îc tËp trung vµo nhµ tay nhµ t b¶n cã mét lîng d tiÒn ®ñ lín ®Ó mua t
liÖu s¶n xuÊt søc lao ®éng.
- Cã líp ngêi tù do th©n thÓ kh«ng cã t liÖu s¶n xuÊt vµ tµi s¶n kh¸c buéc ph¶i b¸n
søc lao ®éng
1. C«ng thøc chung cña t b¶n
- TiÒn lµ h×nh th¸i gi¸ trÞ cuèi cïng cña s¶n xuÊt lu th«ng hµng ho¸ gi¶n ®¬n, ®ång
thêi còng lµ h×nh thøc biÓu hiÖn ®Çu tiªn cña t b¶n.
1.1. C«ng thøc chung cña t b¶n: T – H – T’

- So s¸nh sù vËn ®éng cña tiÒn trong lu th«ng hµng ho¸ gi¶n ®¬n H- T – H víi sù vËn
®éng cña tiÒn trong lu th«ng t b¶n T – H – T’. (T’ > T).
a) Gièng nhau:
+ §Òu cÊu thµnh bëi hµng vµ tiÒn.
+ Chøa ®ùng hai hµnh vi ®èi lËp nhau: mua b¸n
+ BiÓu hiÖn quan hÖ kinh tÕ gi÷a ngêi mua vµ ngêi b¸n.
b) Kh¸c nhau:
H–T–H T – H – T’
+ VÒ tr×nh tù: b¾t ®Çu b¸n, kÕt thóc mua b¾t ®Çu mua, kÕt thóc b¸n.
29
+ VÒ vai trß: hµng ®ãng vai trß chÝnh tiÒn TiÒn ®ãng vai trß chÝnh H lµ trung
chØ lµ trung gian gian m«i giíi cho sù vËn ®éng
- VÒ môc ®Ých: v× gi¸ trÞ sö dông v× gi¸ trÞ lín h¬n
- Giíi h¹n cña sù vËn ®éng: cã giíi h¹n kh«ng cã giíi h¹n T’ > T.
c) NhËn xÐt:
- Trong c«ng thøc T – H – T’. (T’ > T); T’ = T + t. (t lµ sè tiÒn d«i ra ®îc gäi lµ gi¸ trÞ
thÆng d ký hiÖu m). Sè tiÒn øng ra ban ®Çu víi môc ®Ých thu ®îc gi¸ trÞ thÆng d ®·
trë thµnh t b¶n.
- VËy tiÒn chØ biÕn thµnh t b¶n khi ®îc dïng ®Ó mang l¹i gi¸ trÞ thÆng d cho nhµ t
b¶n. Cßn t b¶n lµ tiÒn tù lín lªn hay gi¸ trÞ sinh ra gi¸ trÞ thÆng d
- T – H – T’ lµ c«ng thøc chung cña t b¶n v× mäi t b¶n ®Òu vËn ®éng víi môc ®Ých
mang l¹i m
1.2. M©u thuÉn c«ng thøc chung cña t b¶n.
- Nh×n vµo c«ng thøc T – H – T ’ th× dêng nh lu th«ng t¹o ra gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ thÆng
d.
- Nhng lý luËn gi¸ trÞ ®· kh¼ng ®Þnh: gi¸ trÞ chØ ®îc t¹o ra trong s¶n xuÊt. Lu th«ng
thuÇn tuý dï diÔn ra díi bÊt kú h×nh thøc nµo còng kh«ng t¹o ra gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ
thÆng d.
Cô thÓ
a) Trao ®æi ngang gi¸: chØ cã sù thay ®æi h×nh th¸i tõ tiÒn thµnh hµng hoÆc tõ
hµng sang tiÒn. Tæng gi¸ trÞ kh«ng thay ®æi.
b) Trao ®æi kh«ng ngang gi¸:
+ Gi¸ c¶ > gi¸ trÞ, khi mua thiÖt, khi b¸n ®îc lîi
+ Gi¸ c¶ < gi¸ trÞ, khi mua lîi, khi b¸n thiÖt.
V× nh÷ng ngêi s¶n xuÊt ®Òu võa lµ ngêi mua võa lµ ngêi b¸n
+ Chuyªn mua rÎ b¸n ®¾t: tæng gi¸ trÞ kh«ng thay ®æi v× ngêi nµy giµu lªn th×
ngêi kh¸c sÏ bÞ thiÖt h¹i (®ã chÝnh lµ sù ¨n chÆn ®¸nh c¾p sè gi¸ trÞ cña ngêi kh¸c)
- NÕu tiÒn tÖ ®Ó ngoµi lu th«ng còng kh«ng t¹o ra ®îc gi¸ trÞ thÆng d
VËy: m©u thuÉn c«ng thøc chung cña t b¶n lµ: “T b¶n kh«ng thÓ xuÊt hiÖn tõ lu
th«ng & còng kh«ng thÓ xuÊt hiÖn ngoµi lu th«ng .Nã ph¶i xuÊt hiÖn trong lu th«ng
& ®ång thêi kh«ng ph¶i trong lu th«ng”
C«ng thøc vËn ®éng thùc tÕ cña t b¶n lµ
TLSX
T–H … sx…. H’ – T’
SL§
§Ó gi¶i quyÕt m©u thuÉn c«ng thøc chung, M¸c ®· t×m ®îc mét lo¹i hµng ho¸
®Æc biÖt cã kh¶ n¨ng t¹o ra gi¸ trÞ míi lín h¬n gi¸ trÞ b¶n th©n, ®ã chÝnh lµ hµng
ho¸ søc lao ®éng.
2. Hµng ho¸ søc lao ®éng.
*. Søc lao ®éng, sù chuyÓn ho¸ søc lao ®éng thµnh hµng ho¸.
- Søc lao ®éng: lµ toµn bé thÓ lùc vµ trÝ lùc tån t¹i trong mét con ngêi vµ ®îc ngêi ®ã
sö dông vµo s¶n xuÊt.
- Søc lao ®éng chØ trë thµnh hµng ho¸ khi cã hai ®iÒu kiÖn sau:
30
§iÒu kiÖn 1. Ngêi lao ®éng ph¶i ®îc tù do vÒ th©n thÓ, lµm chñ SL§ cña m×nh vµ
cã quyÒn b¸n søc lao ®éng.
§iÒu kiÖn 2. Ngêi lao ®éng kh«ng cã t liÖu s¶n xuÊt vµ cña c¶i kh¸c buéc ph¶i b¸n
søc lao ®éng ®Ó sèng.
ViÖc søc lao ®éng trë thµnh hµng ho¸ ®¸nh dÊu mét bíc ngoÆt trong ph¬ng
thøc kÕt hîp ngêi lao ®éng víi t liÖu s¶n xuÊt. T¹o ra sù b×nh ®¼ng vÒ h×nh thøc
gi÷a ngêi chñ cña hµng ho¸ søc lao ®éng víi ngêi së h÷u t b¶n, che ®Ëy b¶n chÊt bãc
lét cña t b¶n lµ bãc lét lao ®éng lµm thuª.
* Hai thuéc tÝnh cña hµng ho¸ søc lao ®éng
Còng nh çc hµng ho¸ kh¸c hµng ho¸ søc lao ®éng cã hai thuéc tÝnh lµ gi¸ trÞ sö
dông vµ gi¸ trÞ.
- Gi¸ trÞ sö dông cña hµng ho¸ søc lao ®éng: ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu cña ngêi mua sö
dông vµo qu¸ tr×nh lao ®éng ®Ó t¹o ra s¶n phÈm hoÆc dÞch vô nµo ®ã. Kh¸c víi
hµng ho¸ th«ng thêng trong qu¸ tr×nh lao ®éng, søc lao ®éng t¹o ra mét lîng gi¸ trÞ
míi lín h¬n gi¸ trÞ cña b¶n th©n nã. PhÇn gi¸ trÞ d«i ra so víi gi¸ trÞ søc lao ®éng lµ
gi¸ trÞ thÆng d. ®Æc ®iÓm nµy lµ ch×a kho¸ ®Ó gi¶i quyÕt m©u thuÉn trong c«ng
thøc chung cña t b¶n.
- Gi¸ trÞ hµng ho¸ søc lao ®éng: còng do sè lîng lao ®éng x· héi cÇn thiÕt ®Ó s¶n
xuÊt vµ t¸i s¶n xuÊt ra nã quyÕt ®Þnh.
- S¶n xuÊt vµ t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng ®îc thùc hiÖn th«ng qua tiªu dïng ç nh©n cña
c«ng nh©n. V× vËy gi¸ trÞ søc lao ®éng lµ gi¸ trÞ cña toµn bé çc t liÖu sinh ho¹t cÇn
thiÕt ®Ó s¶n xuÊt vµ t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng ®Ó duy tr× ®êi sèng cña c«ng nh©n
lµm thuª vµ gia ®×nh hä.
- Gi¸ trÞ hµng ho¸ søc lao ®éng bao hµm c¶ yÕu tè tinh thÇn vµ yÕu tè lÞch sö phô
thuéc vµo hoµn c¶nh lÞch sö cña tõng níc, tr×nh ®é v¨n minh, ®iÒu kiÖn lÞch sö
h×nh thµnh giai cÊp c«ng nh©n vµ c¶ ®iÒu kiÖn tù nhiªn.
Søc lao ®éng lµ hµng ho¸ ®Æc biÖt kh¸c hµng ho¸ th«ng thêng lµ ë chç:
+ Tån t¹i trong c¬ thÓ sèng cña con ngêi
+ Khi sö dông t¹o ra lîng gi¸ trÞ míi lín h¬n gi¸ trÞ b¶n th©n vµ gi¸ trÞ sö dông
l¹i t¨ng lªn.
+ Gi¸ trÞ kh«ng tÝnh ®îc trùc tiÕp mµ tÝnh gi¸n tiÕp th«ng qua gi¸ trÞ çc t liÖu sinh
ho¹t.
+ Lµ hµng ho¸ b¸n nhng kh«ng b¸n ®øt vµ b¸n chÞu
II- s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d***
1. Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d

- Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt TBCN lµ sù thèng nhÊt biÖn chøng gi÷a qu¸ tr×nh t¹o ra gi¸ trÞ
sö dông vµ gi¸ trÞ thÆng d. §©y còng lµ qu¸ tr×nh nhµ t b¶n tiªu dïng hµng ho¸ søc
lao ®éng vµ t liÖu s¶n xuÊt
Do ®ã nã cã ®Æc ®iÓm lµ:
+ C«ng nh©n lµm viÖc díi sù kiÓm so¸t cña nhµ t b¶n
+ S¶n phÈm lµm ra thuéc së h÷u cña nhµ t b¶n
- Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hµng ho¸ b»ng lao ®éng cô thÓ cña m×nh c«ng nh©n sö
dông nh÷ng t liÖu s¶n xuÊt vµ chuyÓn gi¸ trÞ cña chóng vµo hµng ho¸; vµ b»ng lao
31
®éng trõu tîng c«ng nh©n t¹o ra gi¸ trÞ míi lín h¬n gi¸ trÞ søc lao ®éng, phÇn lín h¬n
®ã lµ gi¸ trÞ thÆng d.
- VÝ dô viÖc s¶n xuÊt sîi cña nhµ t b¶n:
§Ó s¶n xuÊt sîi nhµ t b¶n ph¶i mua:
Mua 5 kg b«ng hÕt : 10$
Mua søc lao ®éng sö dông trong mét ngµy 8 giê: 3$
Hao mßn m¸y ®Ó chuyÓn 5 kg b«ng thµnh sîi: 2$
- Gi¶ ®Þnh trong 4 giê lao ®éng ®Çu b»ng lao ®éng cô thÓ ngêi c«ng nh©n chuyÓn
hÕt 5 kg b«ng thµnh sîi theo ®ã gi¸ trÞ cña b«ng vµ hao mßn m¸y còng ®îc chuyÓn
hÕt vµo sîi b»ng lao ®éng trõu tîng ngêi c«ng nh©n t¹o ra lîng gi¸ trÞ míi b»ng gi¸ trÞ
søc lao ®éng lµ 3$.
KÕt qu¶ 4 giê lao ®éng ®Çu tiªn ngêi c«ng nh©n ®· t¹o ra s¶n phÈm hµng ho¸ cã gi¸
trÞ b»ng = 10$ + 2$ + 3$ = 15$
- Trong 4 giê lao ®éng tip teo ngêi c«ng nh©n chuyÓn hÕt 5 kg b«ng thµnh sîi t¹o
ra lîng gi¸ trÞ míi b»ng gi¸ trÞ søc lao ®éng nhng kh«ng ph¶i tr¶ c«ng n÷a.
- NhËn xÐt:
+ Trong mét ngµy lµm viÖc ngêi c«ng nh©n ®· s¶n xuÊt ®îc 10 kg sîi cã gi¸ trÞ
b»ng: 15$ x 2 = 30$
+ Tæng sètiÒn nhµ t b¶n chi ra ®Ó cã ®îc 10 kg sîi lµ:
TiÒn mua b«ng 10 $ x 2 = 20$
TiÒn hao mßn m¸y 2$ x2 = 4$
TiÒn mua SL§ c«ng nh©n s¶n xuÊt c¶ ngµy 3$
Tæng céng = 27$
Sau khi b¸n hµng trõ chi phÝ s¶n xuÊt: 30$ - 27$ = 3$ ®©y chÝnh lµ gi¸ trÞ thÆng
d
Thêi gian lao ®éng (4h) ®Ó t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d gäi lµ lao ®éng thÆng d, & lao
®éng trong thêi gian Êy gäi lµ lao ®éng thÆng d
- KÕt luËn:
+ Gi¸ trÞ thÆng d lµ bé phËn gi¸ trÞ míi d«i ra ngoµi gi¸ trÞ søc lao ®éng do
ngêi c«ng nh©n lµm thuª t¹o ra & bÞ nhµ t b¶n chiÕm kh«ng
+ Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d lµ qu¸ tr×nh kÐo dµi ngµy lao ®éng qu¸
thêi gian lao ®éng x· héi tÊt yÕu.
+ViÖc nhµ t b¶n chiÕm ®o¹t gi¸ trÞ thÆng d do qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t b¶n chñ
nghÜa t¹o ra gäi lµ bãc lét gi¸ trÞ thÆng d
2. B¶n chÊt cña Tb¶n, T b¶n bÊt biÕn vµ t b¶n kh¶ biÕn
*B¶n chÊt cña t b¶n
TiÒn chØ trë thµnh t b¶n khi nã ®em l¹i gi¸ trÞ thÆng d
- §N :T b¶n lµ gi¸ trÞ mang l¹i gi¸ trÞ thÆng d b»ng çch bãc lét lao ®éng lµm thuª
- B¶n chÊt cña t b¶n :Theo M¸c T b¶n kh«ng ph¶i lµ mét vËt mµ lµ mét quan hÖ x· héi
gi÷a ngêi víi ngêi -lµ quan hÖ bãc lét cña giai cÊp t s¶n ®èi víi lao ®éng lµm thuª
=>T b¶n lµ ph¹m trï lÞch sö
*T b¶n bÊt biÕn ,t b¶n kh¶ biÕn
§Ó s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d, nhµ t b¶n ph¶i øng tríc t b¶n ®Ó mua t liÖu s¶n xuÊt vµ
søc lao ®éng
32
T–H - t liÖu s¶n xuÊt
- søc lao ®éng
- Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, gi¸ trÞ cña t liÖu s¶n xuÊt ®îc lao ®éng cô thÓ cña ngêi
c«ng nh©n chuyÓn vµo s¶n phÈm míi, lîng gi¸ trÞ cña chóng kh«ng ®æi. Bé phËn t
b¶n Êy ®îc gäi lµ t b¶n bÊt biÕn, ký hiÖu c.
- Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt b»ng lao ®éng trõu tîng ngêi c«ng nh©n t¹o ra gi¸ trÞ míi
kh«ng nh÷ng ®ñ bï ®¾p l¹i gi¸ trÞ søc lao ®éng cña c«ng nh©n mµ cßn cã gi¸ trÞ
thÆng d cho nhµ t b¶n. Do vËy bé phËn t b¶n dïng ®Ó mua søc lao ®éng ®· cã sù
biÕn ®æi t¨ng lªn vÒ lîng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Bé phËn t b¶n nµy ®îc gäi lµ t
b¶n kh¶ biÕn, kÝ hiÖu v.
- ý nghÜa cña viÖc ph©n chia t b¶n thµnh t b¶n bÊt biÕn vµ t b¶n kh¶ biÕn kh¼ng
®Þnh nguån gèc duy nhÊt t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d lµ do lao ®éng sèng cña c«ng nh©n
lµm thuª t¹o ra m¸y mãc dï cã hiÖn ®¹i nh thÕ nµo còng chØ lµ lao ®éng chÕt. Nã
chØ lµ ph¬ng tiÖn nhê ®ã søc s¶n xuÊt cña lao ®éng t¨ng lªn.
T liÖu s¶n xuÊt chØ lµ ®iÒu kiÖn cÇn cßn søc lao ®éng míi lµ nguån gèc trùc
tiÕp t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d.
- Gi¸ trÞ hµng ho¸ = c + v + m
3. Tû suÊt vµ khèi lîng gi¸ trÞ thÆng d

- TØ suÊt gi¸ trÞ thÆng d: m’
- TØ suÊt gi¸ trÞ thÆng d (m’): Lµ tØ lÖ phÇn tr¨m gi÷a gi¸ trÞ thÆng d vµ t b¶n kh¶
biÕn.
m
m’ = v
.100% =
+ m’ ph¶n ¸nh tr×nh ®é bãc lét cña t b¶n vµ cho biÕt:
+ Trong tæng gi¸ trÞ míi th× c«ng nh©n hëng bao nhiªu, nhµ t b¶n chiÕm bao
nhiªu.
+ Trong mét ngµy lao ®éng thêi gian lao ®éng thÆng d b»ng bao nhiªu % thêi
gian lao ®éng tÊt yÕu.
- Khèi lîng gi¸ trÞ thÆng d:
+ Lµ tæng sè lîng gi¸ trÞ thÆng d mµ nhµ t b¶n thu ®îc trong mét thêi gian s¶n
xuÊt nhÊt ®Þnh; lµ tÝch sè gi÷a tæng t b¶n kh¶ biÕn víi m’.
M = m’.  v.
+ Khèi lîng gi¸ trÞ thÆng d ph¶n ¸nh quy m« cña sù bãc lét.
4. Gi¸ trÞ thÆng d tuyÖt ®èi, t¬ng ®èi vµ siªu ng¹ch
Cã hai ph¬ng ph¸p c¬ b¶n s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d: tuyÖt ®èi vµ t¬ng ®èi.
- Gi¸ trÞ thÆng d tuyÖt ®èi: lµ m thu ®îc do kÐo dµi tuyÖt ®èi ngµy lao ®éng vît qu¸
thêi gian lao ®éng tÊt yÕu.
Ngµy lao ®éng kÐo dµi khi thêi gian lao ®éng tÊt yÕu kh«ng thay ®æi sÏ lµm
t¨ng thêi gian lao ®éng thÆng d.
+ Khi ®é dµi ngµy lao ®éng kh«ng thay ®æi nhµ t b¶n sÏ t×m çch t¨ng cêng
33
®é lao ®éng  ngêi lao ®éng ph¶i hao phÝ nhiÒu søc lao ®éng trong mét thêi gian
thùc chÊt còng lµ kÐo dµi ngµy lao ®éng.
+ Ph¬ng ph¸p nµy ®îc ¸p dông chñ yÕu ë giai ®o¹n ®Çu cña CNTB khi c«ng cô
lao ®éng thñ c«ng thèng trÞ n¨ng suÊt lao ®éng thÊp.
- Gi¸ trÞ thÆng d t¬ng ®èi: lµ m thu ®îc do rót ng¾n thêi gian lao ®éng tÊt yÕu trªn
c¬ së t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng trong ngµnh s¶n xuÊt ra t liÖu sinh ho¹t ®Ó h¹ thÊp gi¸
trÞ søc lao ®éng nhê ®ã thêi gian lao ®éng thÆng d t¨ng lªn.
Khi ®é dµi ngµy lao ®éng kh«ng ®æi, thêi gian lao ®éng tÊt yÕu gi¶m sÏ lµm
t¨ng thêi gian lao ®éng thÆng d.
Chó ý: - tL§ tÊt yÕu gi¶m b»ng çch gi¶m gi¸ trÞ søc lao ®éng.
- cÇn t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng trong çc ngµnh s¶n xuÊt t liÖu tiªu dïng
b»ng c¶i tiÕn kü thuËt, ®æi míi c«ng nghÖ…
- Gi¸ trÞ thÆng d siªu ng¹ch:
Gi¸ trÞ m siªu ng¹ch lµ gi¸ trÞ thÆng d thu ®îc do ¸p dông c«ng nghÖ míi sím
h¬n çc nghiÖp kh¸c lµm cho gi¸ trÞ ç biÖt cña hµng ho¸ thÊp h¬n gi¸ trÞ thÞ trêng
cña nã (trong tõng xÝ nghiÖp gi¸ trÞ thÆng d siªu ng¹ch chØ mang tÝnh chÊt t¹m thêi
nhng trong ph¹m vi toµn x· héi l¹i thêng xuyªn tån t¹i )
M siªu ng¹ch lµ ®éng lùc m¹nh nhÊt ®Ó thóc ®Èy çc nhµ t b¶n ®æi míi c«ng
nghÖ t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng ç biÖt
Thùc chÊt m siªu ng¹ch chØ lµ h×nh thøc biÕn tíng cña m t¬ng ®èi trªn c¬ së
t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng ç biÖt trong tõng doanh nghiÖp.
Thùc tÕ trong ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt TBCN hiÖn ®¹i lµ sù kÕt hîp mét çch tinh vi
c¶ hai ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d.
- ý nghÜa cña viÖc nghiªn cøu:
NÕu g¹t bá tÝnh chÊt vµ môc ®Ých TBCN ®i th× ®Ó t¨ng s¶n phÈm cho x· héi
cã hai ph¬ng ph¸p. HiÖn nay ë níc ta ngµnh sö dông nhiÒu lao ®éng lµ ngµnh n«ng
nghiÖp vµ c«ng nghiÖp nhÑ muèn cã n¨ng suÊt cao cÇn nhanh chãng ®a khoa häc kü
thuËt vµo s¶n xuÊt ®ã chÝnh lµ thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc.
5. Néi dung, vai trß cña quy luËt gi¸ trÞ thÆng d.
- S¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d lµ môc ®Ých cña nÒn s¶n xuÊt TBCN, lµ quy luËt biÓu
hiÖn b¶n chÊt cña ph¬ng thøc s¶n xuÊt TBCN ph¶n ¸nh b¶n chÊt cña TBCN lµ quan
hÖ bãc lét.
- Trong ph¬ng thøc s¶n xuÊt TBCN, quy luËt m lµ quy luËt tuyÖt ®èi v×
+ quy luËt m ra ®êi cïng víi sù ra ®êi cña quan hÖ s¶n xuÊt TBCN, nã tån t¹i vµ
ph¸t huy t¸c dông cïng víi sù tån t¹i vµ vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ TBCN.
+ quy luËt m chi phèi çc quy luËt kinh tÕ kh¸c.
- Néi dung cña quy luËt: s¶n xuÊt nhiÒu & ngµy cµng nhiÒu h¬n gi¸ trÞ thÆng d cho
nhµ t b¶n b»ng çch t¨ng cêng bãc lét lao ®éng lµm thuª.
- Vai trß cña quy luËt gi¸ trÞ thÆng d:
+ Thóc ®Èy c¶i tiÕn kü thuËt, ph©n c«ng lao ®éng x· héi ph¸t triÓn kÐo theo
sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña lùc lîng s¶n xuÊt x· héi vµ n¨ng suÊt t¨ng lªn.
+Lµ nguån gèc cña m©u thuÉn c¬ b¶n cña x· héi t b¶n: m©u thuÉn gi÷a t b¶n
& lao ®éng ;gi÷a giai cÊp t s¶n & giai cÊp c«ng nh©n
+Thóc ®Èy c¹nh tranh t b¶n chñ nghÜa
34
III- TiÒn c«ng trong CNTB
1. B¶n chÊt cña tiÒn c«ng
- Hµng ho¸ søc lao ®éng cã gi¸ trÞ vµ gi¸ c¶ nh mäi hµng ho¸ kh¸c
- TiÒn c«ng lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ hµng ho¸ søc lao ®éng, lµ gi¸ c¶ cña
hµng ho¸ søc lao ®éng. §Ó hiÓu râ b¶n chÊt kinh tÕ cña tiÒn c«ng cÇn lµm râ ngêi
c«ng nh©n b¸n søc lao ®éng chø kh«ng b¸n lao ®éng v×:
+ Nhµ t b¶n mua søc lao ®éng cña c«ng nh©n chø kh«ng ph¶i mua lao ®éng
+Nhµ t b¶n tr¶ tiÒn cho c«ng nh©n sau khi hä ®· lao ®éng ®Ó s¶n xuÊt ra hµng ho¸
+TiÒn c«ng ®îc tr¶ theo thêi gian lao ®éng ,hoÆc theo sè lîng hµng ho¸ ®· s¶n xuÊt
®îc
+ChØ cã søc lao ®éng míi trë thµnh hµng ho¸ cßn lao ®éng kh«ng ph¶i lµ hµng ho¸
2. Hai h×nh thøc tiÒn c«ng c¬ b¶n
- Díi chÕ ®é TBCN tiÒn c«ng thêng ®îc tÝnh díi hai h×nh thøc: tiÒn c«ng tÝnh theo
thêi gian vµ tiÒn c«ng tÝnh theo s¶n phÈm
+ TiÒn c«ng tÝnh theo thêi gian: sè lîng tiÒn c¨n cø vµo thêi gian lao ®éng cña
c«ng nh©n cã thÓ tÝnh theo giê, ngµy, tuÇn, th¸ng, n¨m.
+ TiÒn c«ng tÝnh theo s¶n phÈm: sè lîng tiÒn phô thuéc vµo sè lîng s¶n phÈm
®· lµm ra hoÆc sè lîng c«ng viÖc ®· hoµn thµnh trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh.
- C¬ së cña tiÒn c«ng theo s¶n phÈm lµ ®¬n gi¸ tiÒn c«ng: ®¬n gi¸ mét ®¬n vÞ s¶n
phÈm, tiÒn c«ng tÝnh theo s¶n phÈm chØ lµ mét h×nh thøc chuyÓn ho¸ cña tiÒn c«ng
tÝnh theo thêi gian.
- Tr¶ c«ng tÝnh theo s¶n phÈm sÏ gióp nhµ t b¶n qu¶n lý gi¸m s¸t qu¸ tr×nh lao ®éng
tèt h¬n, mÆt kh¸c kÝch thÝch c«ng nh©n lao ®éng tÝch cùc, khÈn tr¬ng t¹o ra nhiÒu
s¶n phÈm ®Ó thu ®îc tiÒn c«ng cao h¬n.
3. TiÒn c«ng danh nghÜa vµ tiÒn c«ng thùc tÕ
- TiÒn c«ng danh nghÜa: sè lîng tiÒn mµ ngêi c«ng nh©n nhËn ®îc do b¸n søc lao
®éng cña m×nh cho nhµ t b¶n
- TiÒn c«ng thùc tÕ: sè lîng t liÖu sinh ho¹t vµ dÞch vô mµ ngêi c«ng nh©n mua ®îc
b»ng tiÒn l¬ng danh nghÜa cña m×nh.
- Çc nh©n tè ¶nh hëng ®Õn tiÒn c«ng:
+ gi¸ c¶ søc lao ®éng h×nh thµnh trªn c¬ së gi¸ trÞ nhng do quan hÖ cung cÇu
søc lao ®éng lu«n thay ®æi nªn nã còng thêng xuyªn biÕn ®æi
+ nh©n tè lµm gi¶m gi¸ trÞ søc lao ®éng: tiÒn c«ng danh nghÜa cã xu híng
t¨ng nhng kh«ng theo kÞp víi møc t¨ng cña gi¸ c¶ t liÖu tiªu dïng
+ do cã n¹n thÊt nghiÖp tiÒn c«ng danh nghÜa gi¶m
- Nh©n tè lµm c¶n trë xu híng h¹ thÊp tiÒn c«ng: cuéc ®Êu tranh ®ßi t¨ng l¬ng, do
nhu cÇu søc lao ®éng cã chÊt lîng cao ®Ó sö dông kü thuËt .
IV. TÝch luü t b¶n
1. TÝch luü t b¶n vµ çc nh©n tè ¶nh hëng ®Õn quy m« tÝch luü
1.1.Gi¸ trÞ thÆng d - nguån gèc cña tÝch luü t b¶n:
- Víi môc ®Ých thu ®îc nhiÒu gi¸ trÞ thÆng d nhµ t b¶n kh«ng ngõng më réng quy m«
s¶n xuÊt b»ng çch dïng mét phÇn gi¸ trÞ thÆng d thùc hiÖn t¸i s¶n xuÊt më réng.
35
- ViÖc chuyÓn ho¸ mét phÇn gi¸ trÞ thÆng d thµnh t b¶n gäi lµ tÝch luü t b¶n.
Nguån gèc cña tÝch luü t b¶n lµ gi¸ trÞ thÆng d lµ lao ®éng cña c«ng nh©n
lµm thuª bÞ nhµ t b¶n chiÕm ®o¹t
- TÝch luü lµ mét quy luËt cña nÒn s¶n xuÊt lín nãi chung vµ cña CNTB nãi riªng v×:
+ Kh«ng cã tÝch luü th× kh«ng thÓ chuyÓn tõ t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n sang t¸i
s¶n xuÊt më réng ®îc.
+ TÝch luü lµ tÊt yÕu: do çc quy luËt kinh tÕ cña s¶n xuÊt hµng ho¸ quy
®Þnh.
+ Do yªu cÇu cñng cè vµ hoµn thiÖn quan hÖ s¶n xuÊt TBCN víi t çch lµ quan
hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ.
1.2. Nh÷ng nh©n tè ¶nh hëng ®Õn qui m« tÝch luü:
- Quy m« tÝch luü phô thuéc vµo khèi lîng gi¸ trÞ thÆng d vµ tû lÖ ph©n chia gi¸ trÞ
thÆng d cho tÝch luü vµ tiªu dïng.
- Cã 4 nh©n tè ¶nh hëng ®Õn quy m« tÝch luü:
+ Tr×nh ®é bãc lét søc lao ®éng (m’) v× M = m’.  V.
+ N¨ng suÊt lao ®éng khi n¨ng suÊt t¨ng gi¸ c¶ t liÖu s¶n xuÊt vµ t liÖu tiªu
dïng gi¶m dÇn ®Õn:
+víi M kh«ng ®æi th× phÇn dµnh cho tÝch luü t¨ng lªn mµ tiªu dïng kh«ng thay
®æi.
+víi mét sè lîng tÝch luü kh«ng thay ®æi th× sè çc yÕu tè s¶n xuÊt ®îc lín h¬n.
- Sù chªnh lÖch gi÷a t b¶n sö dông vµ t b¶n tiªu dïng.
+t b¶n sö dông lµ khèi lîng gi¸ trÞ nh÷ng t liÖu lao ®éng mµ toµn bé qui m«
hiÖn vËt cña chóng ®Òu ho¹t ®éng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.
+t b¶n tiªu dïng lµ phÇn gi¸ trÞ nh÷ng t liÖu lao ®éng Êy ®îc chuyÓn vµo s¶n
phÈm díi d¹ng khÊu hao. Sau khi trõ ®i gi¸ trÞ hao mßn cña m¸y mãc ®· chuyÓn vµo
s¶n phÈm nhµ t b¶n sö dông m¸y mãc vµ lùc lîng lao ®éng mµ kh«ng ®ßi hái mét k
nµo kh¸c.  sù chªnh lÖch nµy lµ thíc ®o sù tiÕn bé cña lùc lîng s¶n xuÊt.
+ §¹i lîng t b¶n øng tríc: t b¶n øng tríc lín th× V lín do ®ã M lín.
Tãm l¹i: §Ó n©ng cao qui m« tÝch luü, cÇn khai th¸c tèt nhÊt lùc lîng lao ®éng
x· héi, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, sö dông triÖt ®Ó n¨ng lùc s¶n xuÊt cña m¸y mãc thiÕt
bÞ vµ t¨ng qui m« vèn ®Çu t ban ®Çu.
2. Quy luËt chung cña tÝch luü t b¶n
2.1. Qu¸ tr×nh tÝch luü t b¶n lµ qu¸ tr×nh t¨ng cÊu t¹o h÷u c¬ t b¶n
- CÊu t¹o cña t b¶n gåm hai mÆt: hiÖn vËt vµ gi¸ trÞ
+ VÒ mÆt hiÖn vËt: tØ lÖ gi÷a sè lîng t liÖu s¶n xuÊt vµ sè lîng søc lao ®éng
sö dông t liÖu s¶n xuÊt ®ã gäi lµ cÊu t¹o kü thuËt cña t b¶n, ph¶n ¸nh tr×nh ®é ph¸t
triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt x· héi.
+ VÒ mÆt gi¸ trÞ: tØ lÖ g÷a t b¶n bÊt biÕn vµ t b¶n kh¶ biÕn gäi lµ cÊu t¹o
gi¸ trÞ cña t b¶n.
- Quan hÖ gi÷a çc cÊu t¹o kü thuËt vµ cÊu t¹o gi¸ trÞ ®îc gäi lµ cÊu t¹o h÷u c¬ t b¶n.
VËy cÊu t¹o h÷u c¬ t b¶n lµ cÊu t¹o gi¸ trÞ cña t b¶n do cÊu t¹o kü thuËt quyÕt
®Þnh vµ ph¶n ¸nh nh÷ng thay ®æi cña cÊu t¹o kü thuËt.
CÊu t¹o h÷u c¬ t b¶n =
36
2.2. Qu¸ tr×nh tÝch luü lµ qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung t b¶n ngµy cµng t¨ng
- TÝch tô t b¶n: lµ sù t¨ng thªm qui m« cña t b¶n ç biÖt b»ng çch t b¶n ho¸ mét phÇn
gi¸ trÞ thÆng d. TÝch tô t b¶n lµm t¨ng qui m« cña t b¶n x· héi (lµ kÕt qu¶ trùc tiÕp
cña tÝch luü t b¶n).
- VÝ dô:
TÝch tô t b¶n do: yªu cÇu cña viÖc më réng s¶n xuÊt, øng dông tiÕn bé kü thuËt
sù t¨ng thªm cña M t¹o kh¶ n¨ng hiÖn thùc cho tÝch luü.
- TËp trung t b¶n: sù t¨ng qui m« cña t b¶n ç biÖt b»ng çch kÕt hîp nhiÒu t b¶n nhá
thµnh mét t b¶n lín.
- VÝ dô:
- C¹nh tranh vµ tÝn dông lµ hai ®ßn bÈy m¹nh mÏ nhÊt cña tËp trung t b¶n. Trong ®ã:
+ c¹nh tranh diÔn ra b»ng hai ph¬ng ph¸p: cìng bøc vµ tù nguyÖn
+ tÝn dông lµ mét ph¬ng ph¸p ®Ó tËp trung nh÷ng kho¶n tiÒn t¹m thêi nhµn rçi
vµo nhµ t b¶n
- Vai trß cña tËp trung t b¶n:
+ thóc ®Èy qu¸ tr×nh x· héi ho¸ s¶n xuÊt: tæ chøc ®îc lao ®éng x· héi, biÕn qu¸
tr×nh s¶n xuÊt rêi r¹c thñ c«ng thµnh qu¸ tr×nh s¶n xuÊt phèi hîp theo qui m« lín vµ
khoa häc.
+ lµ ®ßn bÈy m¹nh mÏ cña tÝch luü t b¶n, kh«ng nh÷ng dÉn ®Õn sù thay ®æi
vÒ lîng t b¶n mµ cßn lµm cho t b¶n cã mét chÊt míi lµm cÊu t¹o h÷u c¬ t b¶n t¨ng lªn .
2.3. Qu¸ tr×nh tÝch luü t b¶n lµ qu¸ tr×nh bÇn cïng ho¸ giai cÊp v« s¶n
- CÊu t¹o h÷u c¬ cña t b¶n ngµy cµng t¨ng lµm cho cÇu t¬ng ®èi vÒ søc lao ®éng cã
xu híng ngµy cµng gi¶m. §©y lµ nguyªn nh©n chñ yÕu g©y ra n¹n nh©n khÈu thõa t-
¬ng ®èi.
- Cã 3 h×nh th¸i nh©n khÈu thõa:
+ Nh©n khÈu thõa lu ®éng: bÞ sa th¶i ë xÝ nghiÖp nµy nhng l¹i t×m ®îc viÖc ë
doanh nghiÖp kh¸c, chØ mÊt viÖc tõng lóc.
+ Nh©n khÈu tiÒm tµng: thõa trong n«ng nghiÖp. §ã lµ ngêi nghÌo ë n«ng th«n
thiÕu viÖc lµm vµ còng kh«ng thÓ t×m ®îc viÖc lµm trong c«ng nghiÖp.
+ Nh©n khÈu thõa ngng trÖ: lµ nh÷ng ngêi thêng xuyªn thÊt nghiÖp
Ch¬ng 5.
VËn ®éng cña t b¶n ç biÖt & t¸i s¶n xuÊt t b¶n x· héi
I.VËn ®éng cña t b¶n ç biÖt

c«ng thøc chung cña t b¶n: T-H-T’
Lu th«ng t b¶n chÝnh lµ sù vËn ®éng cña t b¶n nhê ®ã nã lín lªn vµ thu ®îc gi¸ trÞ
thÆng d còng tøc lµ sù tuÇn hoµn vµ chu chuyÓn cña t b¶n.
1. tuÇn hoµn cña t b¶n.

t b¶n c«ng nghiÖp vËn ®éng theo c«ng thøc:
T-H ...SX ...H’-T’
37
T b¶n c«ng nghiÖp trong qu¸ tr×nh vËn ®éng ®Òu tr¶i qua ba giai ®o¹n, tån t¹i díi ba
h×nh thøc, thùc hiÖn ba chøc n¨ng råi quay vÒ h×nh th¸i xuÊt ph¸t cña nã.
+ ë giai ®o¹n 1:T-H
t b¶n tån t¹i díi h×nh th¸i t b¶n tiÒn tÖ thùc hiÖn chøc n¨ng mua çc yÕu tè cña qu¸
tr×nh s¶n xuÊt ®Ó biÕn thµnh t b¶n s¶n xuÊt.
+ ë giai ®o¹n 2:H- ---SX---H’
t b¶n tån t¹i díi h×nh th¸i tbsx thùc hÖn chøc n¨ng t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d ®Ó trë thµnh
t b¶n hµng ho¸.
+ ë giai ®o¹n 3:H’-T’
tån t¹i díi h×nh th¸i t b¶n hµng ho¸ ®Ó thùc hiÖn gi¸ trÞ thÆng d vµ chuyÓn ho¸
thµnh t b¶n tiÒn tÖ.
( ®Þnh nghÜa: tuÇn hoµn t b¶n lµ sù vËn ®éng cña t b¶n tr¶i qua ba giai ®o¹n, lÇn l-
ît mang ba h×nh th¸i, thùc hiÖn ba chøc n¨ng råi quay trë vÒ h×nh th¸i ban ®Çu víi
gi¸ trÞ kh«ng chØ ®îc b¶o tån mµ cßn t¨ng lªn.
+ ®iÒu kiÖn cña sù tuÇn hoµn:
Çc giai ®o¹n kh¸c nhau cña nã kh«ng ngõng ®îc chuyÓn tiÕp
MÆt kh¸c, t b¶n ph¶i n»m l¹i ë mçi giai ®o¹n tuÇn hoµn trong mét thêi gian nhÊt
®Þnh
( sù vËn ®éng tuÇn hoµn cña t b¶n lµ sù vËn ®éng liªn tôc kh«ng ngõng ®ång thêi lµ
sù vËn ®éng ®øt qu·ng kh«ng ngõng.
2. Chu chuyÓn cña t b¶n

tuÇn hoµn t b¶n:
T-H ...SX....H’-T’ hay:
+ TuÇn hoµn cña t b¶n s¶n xuÊt, nÕu xÐt nã lµ mét qu¸ tr×nh ®Þnh kú ®æi míi
vµ lÆp ®i lÆp l¹i th× gäi lµ sù chu chuyÓn cña t b¶n.
+ Thêi gian chu chuyÓn cña t b¶n:
lµ thêi gian tõ khi t b¶n øng ra díi mét h×nh th¸i nhÊt ®Þnh cho ®Õn khi thu vÒ
còng díi h×nh th¸i ban ®Çu cã kÌm theo gi¸ trÞ thÆng d (thêi gian cña mét vßng tuÇn
hoµn).
Thêi gian chu chuyÓn = tsx + tlt
thêi gian s¶n xuÊt = t lao ®éng + t gi¸n ®o¹n l® + t dù tr÷ s¶n xuÊt
tl®: lµ h÷u Ých nhÊt: phô thuéc vµo tÝnh chÊt ngµnh s¶n xuÊt; quy m« chÊt lîng s¶n
phÈm .
t gi¸n ®o¹n lao ®éng: phô thuéc t/c ngµnh s¶n xuÊt, quy m« chÊt lîng s¶n phÈm, c«ng
nghÖ s¶n xuÊt, t¸c ®éng cña tù nhiªn.
t dù tr÷ s¶n xuÊt: tuú thuéc vµo ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt; t×nh h×nh thÞ trêng, n¨ng lùc
tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt.
thêi gian lu th«ng = t mua + t b¸n
phô thuéc vµo: kho¶ng çch tíi thÞ trêng; t×nh h×nh thÞ trêng; tr×nh ®é ph¸t triÓn
cña giao th«ng vËn t¶i.
( thêi gian chu chuyÓn cña t b¶n cµng rót ng¾n th× (tèc ®é vËn ®éng cao). th× cµng
38
t¹o ®iÒu kiÖn cho gi¸ trÞ thÆng d ®îc s¶n xuÊt ra nhiÒu h¬n, t b¶n cµng lín nhanh
h¬n.
+ tèc ®é chu chuyÓn cña t b¶n thÓ hiÖn ë sè vßng chu chuyÓn cña t b¶n.
n=TGn/ TGa
tèc ®é chu chuyÓn cña t b¶n tØ lÖ nghÞch víi thêi gian chu chuyÓn mét lÇn
cña t b¶n.
3. T b¶n cè ®Þnh t b¶n lu ®éng

t b¶n s¶n xuÊt gåm nhiÒu bé phËn víi thêi gian chu chuyÓn kh¸c
T- H TLSX TLL§
SL§ §TL§ ,kÕt cÊu h¹ tÇng cña sx
c¨n cø vµo ph¬ng thøc chu chuyÓn gi¸ trÞ cña tbsx sang s¶n phÈm míi ngêi ta chia t
b¶n s¶n xuÊt thµnh t b¶n cè ®Þnh vµ t b¶n lu ®éng.
- T b¶n cè ®Þnh( C1).
lµ bé phËn t b¶n s¶n xuÊt,®ång thêi lµ bé phËn chñ yÕu cña t b¶n bÊt biÕn
(m¸y mãc thiÕt bÞ, nhµ xëng) tham gia vµo toµn bé qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, nhng gi¸ trÞ
cña nã kh«ng chuyÓn hÕt mét lÇn mµ chuyÓn dÇn tõng phÇn theo møc ®é hao mßn
cña nã trong thêi gian s¶n xuÊt.
- t b¶n cè ®Þnh ®îc sö dông l©u dµi trong nhiÒu chu kú s¶n xuÊt vµ nã bÞ hao mßn
dÇn, cã hai lo¹i hao mßn lµ hao mßn h÷u h×nh vµ hao mßn v« h×nh.
trong ®ã:
hao mßn h÷u h×nh: lµ hao mßn vÒ vËt chÊt vÒ gi¸ trÞ sö dông do trong qu¸ tr×nh sö
dông vµ chÞu t¸c ®éng cña tù nhiªn lµm cho çc bé phËn cña t b¶n cè ®Þnh dÇn hao
mßn vµ háng cÇn ®îc thay thÕ.
hao mßn v« h×nh: lµ hao mßn thuÇn tuý vÒ mÆt gi¸ trÞ x¶y ra khi m¸y mãc cßn tèt nh-
ng bÞ mÊt gi¸ v× xuÊt hiÖn çc m¸y kh¸c hiÖn ®¹i h¬n vµ rÎ h¬n hoÆc cã gi¸ trÞ t -
¬ng ®¬ng nhng cã nhiÒu tÝnh n¨ng t¸c dông h¬n.
§Ó kh«i phôc gi¸ trÞ t b¶n cè ®Þnh ngêi ta sö dông quÜ khÊu hao
- T b¶n lu ®éng C2 + V.
lµ mét bé phËn t b¶n s¶n xuÊt gåm mét phÇn t b¶n bÊt biÕn (nguyªn nhiªn vËt
liÖu…)& t b¶n kh¶ biÕn(søc lao ®éng) ®îc tiªu dïng hoµn toµn trong mét chu kú s¶n
xuÊt vµ gi¸ trÞ cña nã ®îc chuyÓn toµn bé vµo s¶n phÈm trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.
- ý nghÜa: viÖc ph©n chia t b¶n thµnh t b¶n cè ®Þnh vµ t b¶n lu ®éng cã ý
nghÜa quan träng trong qu¶n lý kinh tÕ:
lµ c¬ së ®Ó qu¶n lý sö dông vèn cè ®Þnh vèn lu ®éng cã hiÖu qu¶.
trong s¶n xuÊt kinh doanh ph¶i huy ®éng vèn hîp lý.
t×m mäi çch rót ng¾n thêi gian lu th«ng, thêi gian s¶n xuÊt, ®Èy nhanh tèc ®é chu
chuyÓn vèn.
cã chÕ ®é b¶o qu¶n m¸y mãc thiÕt bÞ sö dông hÕt c«ng suÊt gi¶m hao mßn v« h×nh
vµ hao mßn h÷u h×nh.
II. T¸i s¶n xuÊt t b¶n x· héi vµ khñng ho¶ng kinh tÕ
1. T¸i s¶n xuÊt t b¶n x· héi, hai khu vùc cña nÒn s¶n xuÊt.
39
- T b¶n ç biÖt: lµ t b¶n ho¹t ®éng ®éc lËp víi nhau.
- T b¶n x· héi: lµ tæng thÓ çc t b¶n ç biÖt cña x· héi vËn ®éng trong sù liªn kÕt
ch»ng chÞt vµ t¸c ®éng qua l¹i víi nhau:
 lµ tæng thÓ phøc t¹p cña çc t b¶n ç biÖt trong sù vËn ®éng h÷u c¬ víi nhau.
( ®Ó qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt tiÕn hµnh ®îc liªn tôc tæng s¶n phÈm x· héi ph¶i ®îc bï
®¾p c¶ vÒ hiÖn vËt còng nh gi¸ trÞ).
Dïng ph¬ng ph¸p trõu tîng ho¸ M¸c chia nÒn s¶n xuÊt x· héi thµnh hai khu vùc
lín.
+ khu vùc I lµ khu vùc s¶n xuÊt t liÖu s¶n xuÊt
+ khu vùc II lµ khu vùc s¶n xuÊt t liÖu tiªu dïng.
TØ lÖ thùc hiÖn s¶n phÈm gi÷a hai khu vùc lµ mét trong nh÷ng tØ lÖ c¬ b¶n
cña nÒn kinh tÕ quèc d©n.
2. §iÒu kiÖn thùc hiÖn s¶n phÈm trong t¸i s¶n xuÊt t b¶n x· héi .
2.1. §iÒu kiÖn thùc hiÖn s¶n phÈm trong t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n.
T¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n lµ qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt lÆp l¹i quy m« nh cò, toµn bé
gi¸ trÞ thÆng d ®îc nhµ t b¶n tiªu dïng hÕt cho ç nh©n.
+ M¸c ®a ra çc gi¶ ®Þnh:
->NÒn kinh tÕ chØ cã ph¬ng thøc TBCN vµ 2 giai cÊp t s¶n vµ v« s¶n
->TØ suÊt m’ = 100%
->CÊu t¹o h÷u c¬ (c/v) kh«ng thay ®æi.
->Gi¸ c¶ =gi¸ trÞ
->Toµn bé t b¶n cè ®Þnh ®Òu chuyÓn hÕt gi¸ trÞ cña nã vµo s¶n phÈm trong mét
n¨m( khÊu hao hÕt trong mét n¨m)
->Kh«ng xÐt ®Õn ngo¹i th¬ng.
* s¬ ®å thùc hiÖn tæng s¶n phÈm x· héi
KV I: 4000c + 1000v + 1000m = 6000
KV II: 2000c + 500v +500m = 3000
®Ó qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt diÔn ra b×nh thêng th× toµn bé s¶n phÈm cña hai khu vùc
cÇn ®îc trao ®æi ®¸p øng c¶ vÒ mÆt hiÖn vËt vµ gi¸ trÞ
+ trong khu vùc I
4000c dïng ®Ó bï ®¾p l¹i gi¸ trÞ t liÖu s¶n xuÊt ®· hao phÝ ®îc tiªu dïng néi bé
1000v + 1000m gåm tiÒn l¬ng cña c«ng nh©n vµ gi¸ trÞ cña s¶n phÈm thÆng d dïng
®Ó mua tltd nhng chóng l¹i tån t¹i díi d¹ng t liÖu s¶n xuÊt nªn ph¶i ®em trao ®æi víi
khu vùc II ®Ó lÊy TLTD.
+ trong khu vùc II.
500v + 500m lµ tiÒn l¬ng cña c«ng nh©n vµ gi¸ trÞ s¶n phÈm thÆng d tån t¹i díi
h×nh th¸i t liÖu tiªu dïng nªn ®îc thùc hiÖn trong néi bé khu vùc ii.
2000c dïng ®Ó bï ®¾p t liÖu s¶n xuÊt ®· hao phÝ nhng tån t¹i díi d¹ng hiÖn vËt lµ
TLTD nªn ph¶i ®em trao ®æi víi khu vùc ®Ó lÊy t liÖu s¶n xuÊt.
s¬ ®å trao ®æi.
KVI: 4000c + 1000v + 1000m = 6000
40
KVII: 2000c + 500v + 500m = 3000
* ®iÒu kiÖn thùc hiÖn tæng s¶n phÈm

®iÒu kiÖn 1: toµn bé gi¸ trÞ míi do lao ®éng s¸ng t¹o ra trong khu vùc I ph¶i
b»ng gi¸ trÞ t b¶n bÊt biÕn ë khu vùc II
I(v + m) = IIC.
®©y lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt nãi lªn mèi quan hÖ gi÷a hai khu vùc trong t¸i s¶n
xuÊt gi¶n ®¬n.
tõ ph¬ng tr×nh (1) nÕu céng c¶ hai vÕ víi I C ta cã ®iÒu kiÖn 2.
®iÒu kiÖn 2
I (c + v + m) = I c + II c.
tæng gi¸ trÞ s¶n phÈm cña khu vùc I ph¶i b»ng gi¸ trÞ t b¶n bÊt biÕn ®· hao
phÝ ë c¶ hai khu vùc.
(vai trß cña khu vùc I trong t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n).
( nÕu céng hai vÕ cña (1) víi II (v + m) ta cã ®iÒu kiÖn 3.
®iÒu kiÖn 3:
I (v + m) +II (v + m) = II (c + v + m)
tæng gi¸ trÞ s¶n phÈm ë khu vùc 2 sÏ b»ng gi¸ trÞ míi do lao ®éng s¸ng t¹o ra ë c¶ hai
khu vùc.
( vai trß cña khu vùc II trong t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n).
2.2. §iÒu kiÖn thùc hiÖn s¶n phÈm x· héi trong t¸i s¶n xuÊt më réng.
trong t¸i s¶n xuÊt më réng mét phÇn m dïng ®Ó tÝch luü t¨ng thªm vI phô thªm
vµ t¨ng thªm cI
s¬ ®å:
khu vùc I: 4000c + 1000v + 1000m = 6000
khu vùc II: 1500c + 750v + 750m = 3000
muèn cã t¸i s¶n xuÊt më réng ph¶i mét phÇn m ë c¶ hai khu vùc ®îc dïng ®Ó
tÝch luü.
+ gi¶ sö ë khu vùc I: chØ cã 50% m ®îc dïng ®Ó tÝch luü C\V kh«ng thay
®æi th×: 500 m tÝch luü sÏ chia thµnh 400c
100v.
C¬ cÊu míi ë khu vùc xÏ lµ
4000c +400c +1000v + 100v +500m =6000
Theo c¬ cÊu nµy th× khu vùc I chØ cung cÊp cho khu vùc II 1600 ®¬n vÞ vît qu¸ qui
m« gi¸ trÞ TLSX ë khu vùc II lµ 100 ®¬n vÞ ®ã lµ gi¸ trÞ TLSX phô thªm cho khu vùc
II.ThÝch øng víi 100c cÇn cã 50v ,do ®ã qui m« tÝch luü ë khu vùc II lµ 150
tØ lÖ tÝch luü lµ 20%.C¬ cÊu míi cña khu vùc II lµ
KVII :1500c +100c +750v +50v +600 =3000
nh vËy trong t¸i s¶n xuÊt më réng viÖc tÝch luü ,& thùc hiÖn trao ®æi gi÷a hai
khu vùc lµ
41
KVI: (4000c + 400c ) + (1000v + 100v )+ 500m = 6000
KVII: (1500c + 100c ) + (750v + 50v ) + 600m = 3000
1100v + 500m khu vùc 1 ®i vµo tiªu dïng cña c«ng nh©n vµ nhµ t b¶n nªn ph¶i trao
®æi víi khu vùc II ®Ó lÊy t liÖu tiªu dïng.
1600C KVII ph¶i trao ®æi víi khu vùc I ®Ó lÊy t liÖu s¶n xuÊt.
800v + 600m cña khu vùc II trao ®æi trong néi bé ®Ó ®¸p øng nhu cÇu t¸i s¶n xuÊt
SL§ ë khu vùc nµy.
4400 C KVI. trao ®æi néi bé ®Ó t¸i s¶n xuÊt.
( sau qu¸ tr×nh trao ®æi khu vùc I sÏ cã 4400c + 1100v
khu vùc II cã 1600c + 800v.
quy m« cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt sÏ lµ:
KVI: 4400c + 1100v + 1100 m = 6600
KVII : 1600c + 800v + 800 m = 3200
* ®iÒu kiÖn thùc hiÖnTSX-MR lµ.
§K1 I (v + m) > II C
gi¸ trÞ míi s¸ng t¹o ra ë KVI ph¶i > t b¶n bÊt biÕn ë khu vùcII
Hay: I (v+v +m )= II (c + c )
T b¶n kh¶ biÐn ,t b¶n kh¶ biÕn phô thªm & gi¸ trÞ thÆg d tiªu dïng cho nhµ t b¶n cña
khu vùc I ph¶i b»ng t b¶n bÊt biÕn ,t b¶n bÊt biÕn phô thªm cña khuvùcII
§K2 I (c + v + m) > I C + II C
Tæng gi¸ trÞ s¶n phÈm ë khu vùc I ph¶i lín h¬n t b¶n bÊt biÕn ë c¶ hai khu vùc.
Hay: I( c+v+m) =I(c+c) +II(c +c )
Toµn bé gi¸ trÞ s¶n phÈm ë khu vùc Iph¶i ®ñ trang bÞ cho t b¶n bÊt biÕn & t b¶n bÊt
biÕn phô thªm ë c¶ hai khu vùc
§K3 I (v + m) + II (v + m) > II (c + v + m)
gi¸ trÞ míi s¸ng t¹o ë hai khu vùc ph¶i lín h¬n tæng gi¸ trÞ s¶n phÈm ë khu vùc II.
Hay :I(v+v +c +m ) +II(v+v +c +m )=I(v+m) +II (v+m)
Toµn bé gi¸ trÞ míi cña hai khu vùc ph¶i b»ng gi¸ trÞ s¶n phÈm khu vùc II & t b¶n bÊt
biÕn phô thªm cña hai khu vùc
3.Khñng ho¶ng kinh tÕ

* b¶n chÊt cña khñng ho¶ng kinh tÕ TBCN.
Díi CNTB khñng ho¶ng kinh tÕ x¶y ra khi cung vît qu¸ cÇu, hµng ho¸ s¶n xuÊt ra vît
xa nhu cÇu cã kh¶ n¨ng thanh to¸n cña d©n c.
( ®ã lµ khñng ho¶ng s¶n xuÊt thõa.
TÝnh chÊt chu kú cñaTSX- TBCN
khñng ho¶ng kinh tÕ lµm cho sù vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ TBCN cã tÝnh chÊt
42
chu kú, chu kú kinh tÕ TBCN lµ kho¶ng thêi gian gi÷a hai cuéc khñng ho¶ng gåm 4
giai ®o¹n: khñng ho¶ng, tiªu ®iÒu, phôc håi, hng thÞnh.
+ khñng ho¶ng: hµng ho¸ bÞ ø ®äng kh«ng b¸n ®îc, gi¸ hµng gi¶m, tiÒn tÖ
khan hiÕm, nhiÒu doanh nghiÖp bÞ ®ãng cöa, c«ng nh©n thÊt nghiÖp ( ph¸ háng
nghiªm träng lùc lîng s¶n xuÊt x· héi.
+ tiªu ®iÒu: lµ giai ®o¹n tiÕp theo cña khñng ho¶ng sx vÉn ®×nh trÖ, cÊm
b»ng ®îc lÆp l¹i ë tr¹ng th¸i thÊp. c«ng th¬ng nghiÖp ho¹t ®éng yÕu ít, gi¸ c¶ hµng
ho¸ ë møc thÊp. tiÒn nhµn rçi nhiÒu nhng kh«ng cã n¬i ®Çu t gi¸ thµnh gi¶m
+ phôc håi: t b¶n cè ®Þnh tiÕp tôc ®îc ®æi míi, s¶n xuÊt ®îc më réng ®¹t møc
nh tríc khi nã kh«ng háng. cn cã viÖc lµm gi¸ hµng t¨ng, lîi nhuËn t¨ng.
+ hng thÞnh: giai ®o¹n t¨ng cao nhÊt cña chu kú kinh tÕ. nÕu s¶n xuÊt vît qu¸
møc cao nhÊt cña chu kú tríc nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng tiªu thô hµng ho¸ t¨ng, gi¸ c¶ hµng
ho¸ t¨ng, sè ngêi lao ®éng vµ tiÒn l¬ng còng t¨ng lªn.
HiÖn nay do sù can thiÖp cña nhµ níc t s¶n khñng ho¶ng kinh tÕ cã ®Æc ®iÓm míi
+ Møc ®é suy sôp cña s¶n xuÊt & t¸c ®éng ph¸ ho¹i cña khñng ho¶ng bÞ h¹n chÐ
,thêi gian tån t¹i & ®é dµi cña thêi kú suy sôp rót ng¾n .
+XuÊt hiÖn nh÷ng h×nh thøc khñng ho¶ng míi nh khñng kho¶ng c¬ cÊu ,tµi
chÝnh ,tiÒn ,m«i trêng
*Nguyªn nh©n cña khñng ho¶ng
-M©u thuÉn gi÷a tÝnh cã tæ chøc ,cã kÕ ho¹ch trong tõng xÝ nghiÖp víi t×nh tr¹ng v«
chÝnh phñ trong toµn x· héi
-M©u thuÉn gi÷a xu híng më réng s¶n xuÊt v« h¹n cña CNTB víi søc mua cã h¹n cña
quÇn chóng lao ®éng
-M©u thuÉn ®èi kh¸ng gi÷a t b¶n & lao ®éng
Ch¬ng VI
çc h×nh th¸i t b¶n vµ
çc h×nh thøc biÓu hiÖn cña gi¸ trÞ thÆng d
I. lîi nhuËn b×nh qu©n vµ gi¸ c¶ s¶n xuÊt.
1. Chi phÝ s¶n xuÊt TB CN; lîi nhuËn, tØ suÊt lîi nhuËn
1.1. Chi phÝ s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa (K).

+ Muèn s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¶i chi phÝ mét sè lao ®éng nhÊt ®Þnh gåm: lao
®éng qu¸ khø vµ lao ®éng sèng. §©y chÝnh lµ chi phÝ thùc tÕ cña x· héi ®Ó s¶n
xuÊt ra hµng ho¸ vµ t¹o thµnh gi¸ trÞ hµng ho¸ W = c + v + m.
+ §èi víi nhµ t b¶n ®Ó tiÕn hµnh kinh doanh cÇn chi phÝ t b¶n ®Ó mua TLSX
(c) vµ SL§. Lîng t b¶n b»ng (c + v) nµy ®îc gäi lµ chi phÝ s¶n xuÊt TBCN.
K=c+v
VËy chi phÝ s¶n xuÊt TBCN lµ chi phÝ t b¶n ®Ó mua çc yÕu tè cña qu¸ tr×nh
s¶n xuÊt. Lµ phÇn bï l¹i gi¸ c¶ cña nh÷ng TLSX vµ gi¸ c¶ søc lao ®éng ®· tiªu dïng ®Ó
s¶n xuÊt ra hµng ho¸ cho nhµ t b¶n.
- So s¸nh gi÷a KSX vµ gi¸ trÞ hµng ho¸
+ VÒ lîng: gi¸ trÞ hµng ho¸ lín h¬n chi phÝ s¶n xuÊt
43
+ VÒ chÊt: KSX lµ chi phÝ t b¶n cßn gi¸ trÞ hµng ho¸ lµ chi phÝ lao ®éng
- Chi phÝ s¶n xuÊt lµ ph¹m trï kinh tÕ kh¸ch quan.
+ TÝnh to¸n chi phÝ vµ bï ®¾p l¹i t liÖu s¶n xuÊt vµ SL§ ®· hao phÝ lµ yªu cÇu
tÊt yÕu cña mäi nÒn s¶n xuÊt x· héi.
+ chi phÝ s¶n xuÊt lµ giíi h¹n thùc sù cña lç l·i kinh doanh (biÓu hiÖn ë gi¸ thµnh
s¶n phÈm).
- Chó ý: Khi xuÊt hiÖn ph¹m trï Ksx th× ®· xo¸ ®i gianh giíi gi÷a C vµ V. Dêng nh c¶
C,V ®Òu tham gia vµo qu¸ tr×nh t¹o ra m. Nh vËy TBSX tõ chç chØ lµ ®iÒu kiÖn cña
qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra m ®· trë thµnh nguån gèc t¹o ra m do ®ã nguån gèc t¹o ra m ®·
bÞ che lÊp.
1.2Lîi nhuËn: P
Gi÷a gi¸ trÞ hµng ho¸ vµ chi phÝ s¶n xuÊt cã mét kho¶n chªnh lÖch nªn sau khi
b¸n hµng nhµ t b¶n kh«ng chØ bï l¹i ®ñ sè t b¶n ®· øng ra mµ cßn thu ®îc mét sè tiÒn
lêi gäi lµ lîi nhuËn.
- Kh¸i niÖm: Lîi nhuËn : Sè tiÒn d«i ra ngoµi chi phÝ s¶n xuÊt ®îc quan niÖm lµ sù
t¨ng lªn cña toµn bé t b¶n øng tríc gäi lµ lîi nhuËn.
- §Þnh nghÜa: Lîi nhuËn lµ gi¸ trÞ thÆng d khi ®îc quan niÖm lµ con ®Î cña toµn
bé t b¶n øng ra,lµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña toµn bé t b¶n ®Çu t vµo s¶n xuÊt kinh doanh
Gi¸ trÞ hµng ho¸ = C + V + m. Khi m chuyÓn ho¸ thµnh P th× gi¸ trÞ hµng ho¸
chuyÓn thµnh gi¸ trÞ hµng ho¸ W = K + P.
Trong ®ã C + V = K
m = P.
V× lîi nhuËn thu ®îc sau khi b¸n hµng nªn P cã thÓ kh«ng ®ång nhÊt víi m.
NÕu gi¸ c¶ = gi¸ trÞ  P=m
NÕu gi¸ c¶ > gi¸ trÞ  P>m
NÕu gi¸ c¶ < gi¸ trÞ  P<m
Nhng trong ph¹m vi toµn x· héi th×  P =  M.
+ B¶n chÊt P: lµ gi¸ trÞ thÆng d

+ Nguån gèc P: lµ lao ®éng sèng cña c«ng nh©n lµm thuª s¸ng t¹o ra trong s¶n
xuÊt.
1.3. TØ suÊt lîi nhuËn:
Khi gi¸ trÞ thÆng d chuyÓn ho¸ thµnh P th× m’  P’.
m P
P'  .100%  .100%
C V K
- §Þnh nghÜa: P’ lµ % gi÷a tæng sè lîi nhuËn víi toµn bé t b¶n øng ra ®Ó s¶n xuÊt
kinh doanh.
+ VÒ lîng:
m m
P '  m' . 
CV V
+ VÒ chÊt: m’ ph¶n ¸nh tr×nh ®é bãc lét

P’ph¶n ¸nh hiÖu qu¶ ®Çu t vèn hay chØ ra n¬i ®Çu t cã lîi
P, P’ lµ ®éng lùc kinh tÕ cña kinh tÕ hµng ho¸ vµ kinh tÕ thÞ trêng.
44
- Nh÷ng nh©n tè ¶nh hëng ®Õn P’
P’ tØ lÖ thuËn víi m’: do ®ã nh÷ng biÖn ph¸p n©ng cao m’ còng lµ nh÷ng
biÖn ph¸p n©ng cao P’.
P’ tØ lÖ nghÞch víi cÊu t¹o h÷u c¬ t b¶n, do ®ã cÇn ph¶i tiÕt kiÖm t b¶n bÊt
biÕn.
P’ tØ lÖ thuËn víi sè vßng chu chuyÓn vµ tØ lÖ nghÞch víi thêi gian chu
chuyÓn.
2. Sù h×nh thµnh tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n &gi¸ c¶ s¶n xuÊt
C¹nh tranh TBCN lµ cuéc ®Êu tranh gay g¾t gi÷a çc nhµ t b¶n nh»m giµnh
giËt nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong s¶n xuÊt vµ tiªu thô hµng ho¸ ®Ó thu ®îc nhiÒu
lîi nhuËn tèi ®a.
- M¸c chia c¹nh tranh TBCN thµnh c¹nh tranh trong néi bé ngµnh vµ c¹nh tranh gi÷a
çc ngµnh.
2.1. C¹nh tranh trong néi bé ngµnh – gi¸ trÞ thÞ trêng cña hµng ho¸
C¹nh tranh trong néi bé ngµnh lµ c¹nh tranh gi÷a çc nhµ t b¶n cïng s¶n xuÊt
kinh doanh mét lo¹i hµng ho¸ nh»m giµnh giËt nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong s¶n
xuÊt vµ tiªu thô hµng ho¸ ®Ó thu ®îc lîi nhuËn siªu ng¹ch. KÕt qu¶ lµ h×nh thµnh mét
çch tù ph¸t gi¸ trÞ thÞ trêng cña hµng ho¸.
- C¬ chÕ h×nh thµnh gi¸ trÞ thÞ trêng cña hµng ho¸:
Cïng mét lo¹i hµng ho¸ ®îc s¶n xuÊt ra trong çc ®¬n vÞ s¶n xuÊt kh¸c nhau do
®iÒu kiÖn kinh tÕ kü thuËt kh¸c nhau nªn cã gi¸ trÞ ç biÖt kh¸c nhau. Song do yªu
cÇu cña quy luËt thÞ trêng trªn thÞ trêng mèi lo¹i hµng ho¸ ®Òu b¸n theo mét gi¸ c¶
thÞ trêng. C¬ së cña gi¸ c¶ thÞ trêng lµ gi¸ trÞ thÞ trêng.
Do t¸c ®éng cña quy luËt c¹nh tranh, quy luËt gi¸ trÞ çc nhµ t b¶n buéc ph¶i
t×m mäi çch gi¶m gi¸ trÞ ç biÖt b»ng ®æi míi kü thuËt, c¶i tiÕn qu¶n lý, t¨ng n¨ng
suÊt lao ®éng ç biÖt thu lîi nhuËn siªu ng¹ch kÕt qu¶ lµ h×nh thµnh gi¸ trÞ x· héi cña
hµng ho¸ (gi¸ trÞ thÞ trêngcña hµng ho¸) ®ång thêi lµm cho ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt trung
b×nh cña mét ngµnh thay ®æi -gi¸ trÞ thÞ trêng cña hµng ho¸ cã xu híng gi¶m .
VËy gi¸ trÞ thÞ trêng cña hµng ho¸ lµ gi¸ trÞ x· héi cña hµng ho¸ ®îc h×nh thµnh
th«ng qua sù c¹nh tranh gi÷a çc doanh nghiÖp trong cïng mét ngµnh.
Hay lµ gi¸ trÞ trung b×nh cña nh÷ng hµng ho¸ ®îc s¶n xuÊt ra trong mét khu vùc
s¶n xuÊt nµo ®ã hay lµ gi¸ trÞ ç biÖt cña nh÷ng hµng ho¸ ®îc s¶n xuÊt ra trong
nh÷ng ®iÒu kiÖn trung b×nh cña khu vùc ®ã vµ chiÕm khèi lîng lín cña khu vùc.
2.2.C¹nh tranh gi÷a çc ngµnh – TØ suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n
C¹nh tranh gi÷a çc ngµnh lµ c¹nh tranh gi÷a çc nhµ t b¶n ë çc ngµnh s¶n xuÊt
kh¸c nhau nh»m t×m n¬i ®Çu t cã lîi ®Ó thu lîi nhuËn cao. KÕt qu¶ lµ h×nh thµnh
mét tØ suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n.
- C¬ chÕ h×nh thµnh:
VÝ dô: cã 3 ngµnh s¶n xuÊt kh¸c nhau; t b¶n øng tríc nh nhau m’ b»ng nhau; C/V kh¸c
nhau.
Ngµnh gi¸ trÞ hµng ho¸ m’ P P’
C¬ khÝ C/V = 4/1 80C+20V+30m 30 20 20%
DÖt C/V = 7/3 70C+30V+30m 30 30 30%
45
Da C/V = 3/2 60C+40V+40m 40 40 40%
KÕt luËn: Do c¹nh tranh gay g¾t trong çc ngµnh s¶n xuÊt kh¸c nhau ®Ó t×m
n¬i ®Çu t cã lîi ®· dÉn ®Õn sù ph©n bè l¹i çc yÕu tè s¶n xuÊt vµ quan hÖ cung cÇu
hµng ho¸. Nh÷ng nhµ t b¶n ë çc ngµnh cã tØ suÊt lîi nhuËn thÊp sÏ ci chuyÓn t b¶n
sang nh÷ng ngµnh cã P’ cao. Sù di chuyÓn t b¶n nµy sÏ dõng l¹i khi gi¸ c¶ hµng ho¸
cña nh÷ng ngµnh thu hót t b¶n vµo h¹ xuèng ®Õn møc lµm cho P’ ë nh÷ng ngµnh ®ã
kh«ng cao h¬n çc ngµnh kh¸c. KÕt qu¶ lµ h×nh thµnh mét tØ suÊt lîi nhuËn chung
(tØ suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n).
P' 
P '1  ...  P 'n

 M . 100%   P . 100%
n  (C  V ) K
VËy:
+ P‘ 'lµ tØ suÊt lîi nhuËn chung mµ çc nhµ t b¶n thu ®îc
Khi ®· h×nh thµnh mét p’chung th× lîi nhuËn çc nhµ t b¶n thu ®îc lµ lîi nhuËn b×nh
qu©n
§N lîi nhuËn b×nh qu©n lµ P mµ mét t b¶n cã mét lîng nhÊt ®Þnh thu ®îc theo p’
®ã kh«ng kÓ cÊu t¹o h÷u c¬ cña nã nh thÕ nµo?.
hay lµ p b»ng nhau cña nh÷ng sè t b¶n nh nhau ®Çu t vµo çc ngµnh s¶n xuÊt kh¸c
nhau.
P  k . P'
1.3.Gi¸ c¶ s¶n xuÊt

- Khi ®· h×nh thµnh lîi nhuËn b×nh qu©n th× gi¸ c¶ hµng ho¸ mçi ngµnh ®Òu gåm
chi phÝ s¶n xuÊt céng lîi nhuËn b×nh qu©n gäi lµ gi¸ c¶ s¶n xuÊt.
Gi¸ c¶ s¶n xuÊt = K +P
Gi¸ c¶ s¶n xuÊt lµ h×nh th¸i chuyÓn ho¸ cña gi¸ trÞ hµng ho¸ lµ c¬ së cña gi¸
c¶ thÞ trêng. Trong mçi ngµnh s¶n xuÊt riªng biÖt cña gi¸ c¶ s¶n xuÊt thay ®æi theo 3
trêng hîp:
+ gi¸ c¶ s¶n xuÊt thay ®æi do tØ suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n thay ®æi (gi¸ trÞ
hµng ho¸ kh«ng thay ®æi)
+ gi¸ c¶ s¶n xuÊt thay ®æi do gi¸ trÞ hµng ho¸ thay ®æi (tØ suÊt lîi nhuËn
b×nh qu©n kh«ng thay ®æi)
+ ¶nh hëng cña 2 trêng hîp trªn
Trong ®ã sù thay ®æi cña tØ suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n ph¶i trong mét thêi gian dµi
do nhiÒu biÕn ®éng. Sù thay ®æi cña gi¸ trÞ hµng ho¸ trong thêi gian ng¾n lµ chñ
yÕu.
KÕt luËn chung: Trong thêi kú c¹nh tranh tù do th×:
+ quy luËt gi¸ trÞ thÆng d cã biÓu hiÖn cô thÓ lµ quy luËt nhuËn b×nh qu©n
+ gi¸ trÞ chuyÓn ho¸ thµnh gi¸ trÞ thÞ trêng, quy luËt gi¸ trÞ cã biÓu hiÖn cô
thÓ lµ quy luËt gi¸ c¶ s¶n xuÊt.
II. Çc h×nh th¸i t b¶n vµ lîi nhuËn cña nã

1. T b¶n th¬ng nghiÖp vµ lîi nhuËn th¬ng nghiÖp
46
1.1. T b¶n th¬ng nghiÖp: T – H – T’
- Nguån gèc cña t b¶n th¬ng nghiÖp:
+ T b¶n th¬ng nghiÖp lµ lo¹i t b¶n ra ®êi sím nhÊt v× tiÒn ®Ò cña nã lµ lu
th«ng hµng ho¸ vµ lu th«ng tiÒn tÖ ph¸t triÓn tíi møc nhÊt ®Þnh.
+ Trong CNTB, t b¶n th¬ng nghiÖp lµ mét bé phËn cña t b¶n c«ng nghiÖp t¸ch
rêi ra. T b¶n th¬ng nghiÖp chØ lµ mét bé phËn cña t b¶n hµng ho¸ cã nhiÖm vô
chuyÓn ho¸ hµng ho¸ thµnh tiÒn.
Së dÜ: chØ lµ mét bé phËn cña t b¶n hµng ho¸ v× cßn mét bé phËn hµng ho¸
kh¸c kh«ng qua tay th¬ng nh©n mµ ®i th¼ng tõ n¬i s¶n xuÊt ®Õn n¬i tiªu thô (phô
thuéc vµo t b¶n c«ng nghiÖp).
TÝnh ®éc lËp ë chç: chøc n¨ng chuyÓn ho¸ hµng ho¸ thµnh tiÒn trë thµnh chøc
n¨ng riªng biÖt t¸ch khái t b¶n c«ng nghiÖp. T b¶n th¬ng nghiÖp t¹o ra nhu cÇu gi¶
nÕu ®Ó thÞ trêng tù ®iÒu tiÕt lµ mét trong nh÷ng nh©n tè lµm gay g¾t thªm khñng
ho¶ng s¶n xuÊt thõa.
Tríc CNTB t b¶n th¬ng nh©n tån t¹i ®éc lËp víi s¶n xuÊt vËn ®éng theo c«ng
thøc: T – H – T’. Cßn s¶n xuÊt chñ yÕu vÉn híng vµo gi¸ trÞ sö dông (lu th«ng cha trë
thµnh mét kh©u cña t¸i s¶n xuÊt)
- Vai trß cña t b¶n th¬ng nghiÖp:
+ kh«ng chØ tham gia vµo viÖc thùc hiÖn gi¸ trÞ thÆng d mµ cßn cung cÊp
nh÷ng ®iÒu kiÖn vËt chÊt cho qu¸ tr×nh t¹o ra m.
+ lµ cÇu nèi gi÷a s¶n xuÊt vµ tiªu dïng gãp phÇn trùc tiÕp mèi quan hÖ cung
cÇu hµng ho¸ trªn thÞ trêng.
+ ®Èy nhanh tiÕn ®é ph¸t triÓn s¶n xuÊt x· héi n©ng cao v¨n minh tiªu dïng.
1.2Lîi nhuËn th¬ng nghiÖp PTN
- VÝ dô: t b¶n c«ng nghiÖp ®Çu t vµo s¶n xuÊt lµ 900
Trong ®ã C/V = 4/1, m’ = 100%.
gi¸ trÞ hµng ho¸ = 720 C + 180 V + 180 m = 1080.
Muèn b¶o ®¶m cho t b¶n thêng xuyªn ho¹t ®éng nhµ t b¶n c«ng nghiÖp ph¶i ®Çu t
thªm 100 t b¶n ®Ó thùc hiÖn chi phÝ lu th«ng (kho tµng b¶o qu¶n, vËn chuyÓn) do
®ã chi phÝ thøc tÕ lµ 900 + 100 = 1000.
P’ = . 100% = 18%
Nhng do nhµ t b¶n th¬ng nghiÖp ®Çu t 100 t b¶n cña m×nh ®Ó thùc hiÖn viÖc lu
th«ng hµng ho¸ nªn t b¶n th¬ng nghiÖp ph¶i ®îc hëng lîi nhuËn cña 100 t b¶n nµy.
Nhµ t b¶n c«ng nghiÖp b¸n hµng theo gi¸ c¶ s¶n xuÊt= chi phÝ s¶n xuÊt céng lîi
nhuËn b×nh qu©n c«ng nghiÖp
Gi¸ b¸n c«ng nghiÖp = gi¸ c¶ s¶n xuÊt = 900 + 18%.900 = 1062.
T b¶n th¬ng nghiÖp b¸n hµng = gi¸ mua céng lîi nhuËn b×nh qu©n th¬ng nghiÖp
= 1062 + 100. 18% = 1080.
Nh vËy t b¶n th¬ng nghiÖp ®· b¸n hµng theo ®óng gi¸ trÞ hµng ho¸ = 1080 mµ vÉn
thu ®îc P.
- C¬ chÕ h×nh thµnh PTN
Sau khÝ muèn b¸n ®îc hµng t b¶n c«ng nghiÖp ph¶i tiÕp tôc ®Çu t thªm t b¶n
vµo gi¸ trÞ lu th«ng. Thùc tÕ t b¶n th¬ng nghiÖp ®· øng t b¶n cña m×nh ®Ó ho¹t
®éng trong kh©u lu th«ng. Do ®ã t b¶n c«ng nghiÖp kh«ng ph¶i ®Çu t thªm t b¶n vµ
47
cã ®iÒu kiÖn ®Ó chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt, tËp trung vèn cho s¶n xuÊt. V× vËy
TBCN ph¶i nhêng l¹i mét bé phËn gi¸ trÞ thÆng d cho t b¶n th¬ng nghiÖp. Nh vËy t
b¶n th¬ng nghiÖp kh«ng t¹o ra m nhng vÉn thu ®îc m díi h×nh thøc PTN.
- KÕt luËn:
+ T b¶n th¬ng nghiÖp ®· tham gia chia phÇn m do s¶n xuÊt t¹o ra.
+ ViÖc ph©n phèi lîi nhuËn gi÷a t b¶n c«ng nghiÖp vµ t b¶n th¬ng nghiÖp
diÔn ra theo quy luËt tØ xuÊt lîi nhuËn b×nh qu©n th«ng qua c¹nh tranh.
+ B¶n chÊt cña lîi nhuËn th¬ng nghiÖp lµ mét bé phËn cña m do c«ng nh©n
s¸ng t¹o ra trong s¶n xuÊt vµ do nhµ t b¶n c«ng nghiÖp nhêng l¹i cho nhµ t b¶n th¬ng
nghiÖp.
- Chó ý: vÊn ®Ò chi phÝ lu th«ng vµ lao ®éng th¬ng nghiÖp
+ Chi phÝ lu th«ng: cã hai lo¹i lµ chi phÝ tiÕp tôc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt trong lu
th«ng vµ chi phÝ lu th«ng thuÇn tuý.
Chi phÝ tiÕp tôc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt trong lu th«ng: lµ nh÷ng chi phÝ lµm cho
gi¸ trÞ sö dông cña hµng ho¸ ®¸p øng tèt h¬n nhu cÇu tiªu dïng cña x· héi (chi phÝ vËn
chuyÓn, b¶o qu¶n gi¸ trÞ sö dông, ph©n lo¹i ®ãng gãi). Hao phÝ lao ®éng cho çc
ho¹t ®éng nãi trªn còng t¹o gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ thÆng d ®îc céng vµo gi¸ trÞ hµng ho¸.
Chi phÝ lu th«ng thuÇn tuý: gåm nh÷ng chi phÝ g¾n víi sù biÕn ho¸ h×nh th¸i tõ
hµng ho¸ sang tiÒn hoÆc tõ tiÒn sang hµng ho¸, lµ nh÷ng chi phÝ kh«ng liªn quan tíi
gi¸ trÞ sö dông cña hµng ho¸ nh: K cho viÖc mua b¸n, qu¶ng ço, giao dÞch th tÝn sæ
s¸ch kÕ to¸n, tiÒn l¬ng cho nh©n viªn th¬ng nghiÖp.
+ Lao ®éng th¬ng nghiÖp thuÇn tuý: ngµy lao ®éng cña nh©n viªn th¬ng
nghiÖp còng chia lµm 2 phÇn: thêi gian lao ®éng tÊt yÕu vµ thêi gian lao ®éng
thÆng d.
2. T b¶n cho vay – lîi tøc cho vay

2.1. T b¶n cho vay: T- T’
- §©y lµ h×nh th¸i t b¶n thÇn bÝ nhÊt vµ ®îc a thÝch nhÊt xuyªn t¹c nhÊt quan hÖ bãc
lét vµ t b¶n. V× sù vËn ®éng cña t b¶n cho vay thÓ hiÖn ra chØ lµ nh÷ng giao dÞch
gi÷a ngêi cho vay vµ ngêi ®i vay kh«ng cã quan hÖ tíi quan hÖ s¶n xuÊt kinh doanh
dÉn ®Õn ¶o tëng tiÒn ®Î a tiÒn.
- T b¶n cho vay cã mÇm mèng tõ thêi kú tan r· cña chÕ ®é céng s¶n nguyªn thuû díi
h×nh th¸i cho vay nÆng l·i.
Trong CNTB t b¶n cho vay lµ mét bé phËn cña t b¶n tiÒn tÖ t¸ch rêi khái qu¸
tr×nh vËn ®éng cña TBCN vµ vËn ®éng ®éc lËp. T b¶n cho vay lµ kÕt qu¶ cña sù
ph¸t triÓn quan hÖ hµng ho¸ - tiÒn tÖ ë mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh.
- Kh¸i niÖm: t b¶n cho vay lµ t b¶n tiÒn tÖ mµ nhµ t b¶n së h÷u nã cho nhµ t b¶n kh¸c
sö dông trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh ®Ó nhËn ®îc mét sè tiÒn lín h¬n.
- T b¶n cho vay lµ mét lo¹i t b¶n ®Æc biÖt kh¸c vÒ c¨n b¶n víi TBCN vµ t b¶n th¬ng
nghiÖp.
+ bao giê còng lµ t b¶n – tiÒn tÖ. TiÒn nµy chØ ®i vµo s¶n xuÊt chø kh«ng tiªu
dïng ç nh©n.
+ quyÒn së h÷u t¸ch rêi quyÒn sö dông: ®èi víi ngêi cho vay lµ t b¶n së h÷u ®èi
víi ngêi ®i vay lµ t b¶n ho¹t ®éng.
48
+ lµ lo¹i hµng ho¸ ®Æc biÖt:
- ngêi b¸n kh«ng mÊt quyÒn së h÷u
- gi¸ c¶ do gi¸ trÞ sö dông quyÕt ®Þnh vµ thÊp h¬n gi¸ trÞ
- khi sö dông gi¸ trÞ l¹i t¨ng lªn
- Thùc chÊt cña t b¶n cho vay: nhêng l¹i gi¸ trÞ sö dông cña ®ång tiÒn lµm
chøc n¨ng t b¶n ngêi ®i vay.
TLSX
T–T–H … SX – H’ – T’ – T’’
SL§
T b¶n cho vay mét mÆt thÓ hiÖn quan hÖ gi÷a çc nhµ t b¶n, mÆt kh¸c biÓu
hiÖn quan hÖ bãc lét cña giai cÊp t s¶n ®èi víi giai cÊp c«ng nh©n.
- Vai trß cña t b¶n cho vay: gãp phÇn vµo viÖc tÝch tô tËp trung t b¶n, më réng s¶n
xuÊt, c¶i tiÕn kü thuËt, ®Èy nhanh tèc ®é chu chuyÓn t b¶n ph©n phèi l¹i çc yÕu tè
s¶n xuÊt gi÷a çc ngµnh lµm t¨ng thªm tæng thu nhËp cña x· héi.
2.2. Lîi tøc Z
Sau mét thêi gian t b¶n cho vay ®îc hoµn tr¶ chñ së h÷u kÌm theo mét sè gi¸ trÞ
t¨ng thªm ®îc gäi lµ lîi tøc.
+ Lîi tøc lµ mét phÇn lîi nhuËn mµ t b¶n ®i vay tr¶ cho t b¶n cho vay vÒ
quyÒn së h÷u t b¶n ®Ó ®îc quyÒn sö dông trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh
B¶n chÊt Z: lµ mét bé phËn cña m mµ nhµ t b¶n ®i vay ph¶i tr¶ cho nhµ t b¶n
cho vay khi sö dông t b¶n coi nh gi¸ c¶ cña hµng ho¸ TBCV.
+ Z phô thuéc vµo lîng t b¶n cho vay vµ tØ suÊt lîi tøc.
Z’ = . 100% 0  Z’  P’
TØ suÊt lîi tøc lµ tØ lÖ % gi÷a tæng sè lîi tøc vµ sè t b¶n tiÒn tÖ cho vay trong
mét n¨m.
3. C«ng ty cæ phÇn vµ thÞ trêng chøng kho¸n
3.1. C«ng ty cæ phÇn

- Kh¸i niÖm c«ng ty:
+ C«ng ty: lµ çc tæ chøc kinh tÕ ®îc t¹o ra b»ng vèn cña nhiÒu ngêi tham gia.
lµ s¶n phÈm cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ®· ph¸t triÓn, ®©y lµ h×nh thøc tËp trung s¶n
xuÊt nhanh chãng.
+ Trong CNTB: c«ng ty cæ phÇn lµ lo¹i doanh nghiÖp mµ t b¶n cña nã ®îc
h×nh thµnh tõ viÖc liªn kÕt nhiÒu t b¶n ç biÖt vµ tiÕt kiÖm cña ç nh©n th«ng qua
viÖc ph¸t hµnh cæ phiÕu.
+ Kh¸i niÖm cæ phiÕu: lµ lo¹i chøng kho¸n cã gi¸ ,b¶o ®¶m cho ngêi së h÷u nã
®îc quyÒn nhËn mét phÇn thu nhËp cña c«ng ty díi h×nh thøc lîi tøc cæ phÇn (cæ
tøc).
- §Æc ®iÓm:
+ C«ng ty kh«ng hoµn vèn cho chñ.
+ Cæ phiÕu bÞ mÊt gi¸ khi c«ng ty ph¸ s¶n.
+ Møc cæ tøc phô thuéc vµo møc doanh lîi cña c«ng ty .
+ Cã nhiÒu lo¹i cæ phiÕu: cæ phiÕu th«ng thêng; cæ phiÕu ®éc quyÒn
49
- Nguyªn t¾c ho¹t ®éng:
+ Ngêi mua cæ phiÕu gäi lµ cæ ®«ng
+ Çc cæ ®«ng cã quyÒn tham gia ®¹i héi cæ ®«ng ®Ó bÇu ra Ban qu¶n trÞ
vµ th«ng qua çc quyÕt ®Þnh cña c«ng ty.
+ Sè phiÕu biÓu quyÕt c¨n cø vµo sè lîng cæ phÇn cña cæ ®«ng.
-Cæ phiÕu ®îc mua b¸n trªn thÞ trêng theo gi¸ c¶ gäi lµ thÞ gi¸ cæ phiÕu
- Ngoµi cæ phiÕu c«ng ty cßn ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ngêi mua tr¸i phiÕu ®îc nhËn lîi
tøc cè ®Þnh ®îc hoµn l¹i sau mét thêi gian. Kh«ng ®îc tham gia ®¹i héi cæ ®«ng.
- T b¶n gi¶:
+ Lµ t b¶n tån t¹i díi h×nh thøc chøng kho¸n cã gi¸ ®em l¹i thu nh¹p cho ngêi së
h÷u chøng kho¸n. “ChØ lµ b¶n sao cña t b¶n thùc tÕ”.
+ TÊt c¶ nh÷ng chøng kho¸n cã gi¸ tån t¹i hai lo¹i chñ yÕu: cæ phiÕu tr¸i phiÕu.
+ Lo¹i chøng kho¸n cã gi¸ lµ t b¶n gi¸ bëi tù b¶n th©n chøng kho¸n kh«ng cã gi¸
trÞ, gi¸ trÞ danh nghÜa ghi trªn tê chøng kho¸n chØ lµ b¶n sao, lµ sù ghi chÐp l¹i gi¸
trÞ cña t b¶n thËt ®· ®Çu t vµo s¶n xuÊt. Sù vËn ®éng cña t b¶n thËt g¾n liÒn víi
s¶n xuÊt cßn çc chøng kho¸n tån t¹i bªn ngoµi s¶n xuÊt chØ lµ mét tê giÊy chøng nhËn
quyÒn së h÷u, quyÒn hëng thu nhËp sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh.
3.2. ThÞ trêng chøng kho¸n
- Kh¸i niÖm: N¬i giao dÞch mua b¸n çc lo¹i chøng kho¸n cã gi¸ nh»m môc ®Ých kiÕm
lîi (së giao dÞch chøng kho¸n) theo c¬ chÕ vËn hµnh.
- ThÞ trêng chøng kho¸n ®îc ph©n thµnh:
+ ThÞ trêng s¬ cÊp: lµ thÞ trêng mua b¸n çc chøng kho¸n ph¸t hµnh lÇn ®Çu.
+ ThÞ trêng thø cÊp: lµ thÞ trêng mua b¸n l¹i çc chøng kho¸n. Ph¸t hµnh lµ mét
h×nh thøc huy ®éng vèn; mua chøng kho¸n lµ mét h×nh thøc ®Çu t.
- Vai trß:
+ T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc huy ®éng vèn vµ ®Çu t
+ T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ
+ Ph©n ®Þnh râ chÕ ®é së h÷u vµ kinh doanh
+ Lµ h×nh thøc ®Ó x· héi ho¸ s¶n xuÊt nhanh chãng
+ T¹o ra c¬ chÕ ph©n t¸n rñi ro nh»m h¹n chÕ nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc khi c«ng
ty l©m vµo t×nh tr¹ng ph¸ s¶n.
4.T b¶n kinh doanh n«ng nghiÖp & ®Þa t« TBCN
4.1.T b¶n kinh doanh n«ng nghiÖp
QHSX -TBCN trong n«ng nghiÖp xuÊt hiÖn muén h¬n trong c«ng nghiÖp & th¬ng
nghiÖp b»ng hai con ®êng
+B»ng c¶i çch chuyÓn dÇn kinh tÕ ®Þa chñ phong kiÕn sang kinh doanh theo ph-
¬ng thøc TBCN
+B»ng cuéc çch m¹ng d©n chñ t s¶n ,xo¸ bá kinh tÕ ®Þa chñ ,thñ tiªu quyÒn së h÷u
ruéng ®Êt phong kiÕn ,ph¸t triÓn CNTB trong n«ng nghiÖp
-§Æc ®iÓm næi bËt cña quan hÖ s¶n xuÊt TBCN trong n«ng nghiÖp lµ chÕ ®é ®éc
quyÒn ruéng ®Êt ;h×nh thµnh ba giai cÊp
4.2. B¶n chÊt cña ®Þa t« TBCN

- B¶n chÊt :Lµ phÇn gi¸ tri thÆng d cßn l¹i sau khi ®· khÊu trõ ®i phÇn lîi nhuËn
50
b×nh qu©n mµ çc nhµ t b¶n kinh doanh n«ngnghiÖp ph¶i tr¶ cho ®Þa chñ
-§Þnh nghÜa : §Þa t« TBCN lµ mét bé phËn lîi nhuËn siªu ng¹ch ngoµi lîi nhuËn
b×nh qu©n cña t b¶n ®Çu t trong n«ng nghiÖp do c«ng nh©n n«ng nghiÖp t¹o ra mµ
nhµ t b¶n kinh doanh n«ng nghiÖp ph¶i nép cho ®Þa chñ víi t çch lµ kÎ së h÷u ruéng
®Êt
So s¸nh ®Þa t« TBCN víi ®Þa t« phong kiÕn
+ Gièng nhau : QuyÒn së h÷u ruéng ®Êt ®îc thùc hiÖn vÒ mÆt kinh tÕ
+Kh¸c nhau :vÒ lîng & chÊt
->VÒ lîng :§Þa t« phong kiÕn gåm toµn bé s¶n phÈm thÆng d do n«ng d©n t¹o ra
->VÒ chÊt : §Þa t« phong kiÕn ph¶n ¸nh mèi quan hÖ gi÷a hai giai cÊp ;§Þa t«
TBCN ph¶n ¸nh mèi quan hÖ gi÷a ba giai cÊp
4.3.Çc h×nh thøc ®Þa t« TBCN

4.3.1 §Þa t« chªnh lÖch
Lµ phÇn lîi nhuËn vît ra ngoµi lîp nhuËn b×nh qu©n ,thu ®îc trªn ruéng ®Êt cã ®iÒu
kiÖn s¶n xuÊt thuËn lîi h¬n ;nã lµ sè chªnh lÖch gi÷a gi¸ c¶ s¶n xuÊt chung ®îc
quyÕt ®Þnh bëi ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt xÊu nhÊt & gi¸ c¶ s¶n xuÊt ç biÖt trªn ruéng
®Êt tèt & trung b×nh .
Cã hai lo¹i ®Þa t« Chªnh lÖch mét & chªnh lÖch hai
 Nguyªn nh©n xuÊt hiÖn : Do ®éc quyÒn kinh doanh ruéng ®Êt
4.3.2 §Þa t« tuyÖt ®èi
Lµ sè lîi nhuËn siªu ng¹ch d«i ra ngoµi lîi nhuËn b×nh qu©n ,®îc h×nh thµnh do cÊu
t¹o h÷u c¬ cña t b¶n trong n«ng nghiÖp thÊp h¬n trong c«ng nghiÖp ;lµ chªnh lÖch
gi÷a gi¸ trÞ n«ng s¶n phÈm víi gi¸ c¶ s¶n xuÊt chung cña n«ng phÈm
Nguyªn nh©n:Do ®éc quyÒn t h÷u ruéng ®Êt
4.3.3.§Þa t« ®Êt x©y dùng ,®Þa t« hÇm má & ®Þa t« ®éc quyÒn
*Gi¸ c¶ ruéng ®Êt
Ch¬ng VII
Chñ nghÜa t b¶n ®éc quyÒn vµ
chñ nghÜa t b¶n ®éc quyÒn nhµ níc.
I. Chñ nghÜa t b¶n ®éc quyÒn.

CNTB c¹nh tranh tù do ph¸t triÓn ®Õn tr×nh ®é cao nhÊt vµo nh÷ng n¨m 1860-
1870. ë çc níc t©y ©u. Giai ®o¹n nµy ®· b¾t ®Çu xuÊt hiÖn mÇm mèng cña ®éc
quyÒn. Tõ cuèi thÕ kû XIX ®Õn cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ 1900 - 1903. H×nh thøc tæ
chøc ®éc quyÒn trë thµnh mét trong nh÷ng c¬ së cña toµn bé ®êi sèng kinh tÕ vµ
CNTB c¹nh tranh tù do chuyÓn thµnh CNTB ®éc quyÒn.
1. Nguyªn nh©n h×nh thµnh t b¶n ®éc quyÒn & b¶n chÊt cña CNTB ®éc quyÒn:
CNTB ph¸t triÓn qua hai giai ®o¹n lµ CNTB tù do c¹nh tranh vµ CNTB ®éc
quyÒn hay chñ nghÜa ®Õ quèc. Giai ®o¹n ®éc quyÒn lµ sù kÕ tôc trùc tiÕp giai
®o¹n tù do c¹nh tranh cña cïng mét ph¬ng thøc s¶n xuÊt TBCN.
1.1Nguyªn nh©n h×nh thµnh t b¶n ®éc quyÒn
51
Theo Lª-Nin tù do c¹nh tranh ®Î ra tËp trung s¶n xuÊt & sù tËp trung s¶n xuÊt nµy khi
ph¸t triÓn tíi mét møc ®é nhÊt ®Þnh sÏ dÉn tíi ®éc quyÒn
Sù thèng trÞ cña t b¶n ®éc quyÒn lµ c¬ së cña CNTB §Q
CNTB ®éc quyÒn xuÊt hiÖn vµo cuèi thÕ kû XIX ®Çu XX lµ do çc nguyªn
nh©n.
-Sù ph¸t triÓn cña LLSX díi t¸c ®éng cña CMKH-KT lµm suÊt hiÖn nh÷ng ngµnh míi
cã tr×nh ®é tÝch tô cao ®ßi hái nh÷ng tæ chøc kinh tÕ míi
- C¹nh tranh tù do :
+Buéc çc nhµ t b¶n ph¶i c¶i tiÕn kü thuËt t¨ng qui m« tÝch luü
+NhiÒu doanh nghiÖp võa &nhá ph¶i liªn kÕt víi nhau ®Ó ®øng v÷ng trong
c¹nh tranh . KÕt qu¶ lµ chØ cßn mét sè Ýt nh÷ng nhµ t b¶n lín n¾m ®Þa vÞ thèng trÞ
trong mét ngµnh hay trong mét sè ngµnh c«ng nghiÖp.
- Khñng ho¶ng kinh tÕ lµm ph¸ s¶n çc doanh nghiÖp nhá vµ võa h×nh thµnh nªn çc
doanh nghiÖp lín, ®Èy m¹nh tÝch tô t b¶n vµ tËp trung s¶n xuÊt.
- Nh÷ng doanh nghiÖp vµ c«ng ty lín c¹nh tranh gay g¾t víi nhau vµ ph¸t sinh xu híng
tho¶ hiÖp ®Ó h×nh thµnh çc tæ chøc ®éc quyÒn.
1.2.B¶n chÊt cña CNTB ®éc quyÒn

CNTB tù do c¹nh tranh ph¸t triÎn ®Õn ®é nhÊt ®Þnh th× xuÊt hiÖn çc tæ chøc ®éc
quyÒn ;søc m¹nh cña çc tæ chøc ®éc quyÒn ®îc nh©n lªn nhanh chãng & tõng bíc
chiÕm ®Þa vÞ chi phèi trong toµn nÒn kinh tÕ .CNTB bíc sang giai ®o¹n míi -CNTB
®éc quyÒn
B¶n chÊt: CNTB ®éc quyÒn lµ CNTB trong ®ã ë hÇu hÕt çc ngµnh ,çc lÜnh vùc
cña nÒn kinh tÕ tån t¹i çc tæ chøc ®éc quyÒn & chóng chi phèi sù ph¸t triÓn cña
toµn bé nÒn kinh tÕ
Qui luËt thèng trÞ lµ qui luËt lîi nhuËn ®éc quyÒn (mét h×nh th¸i biÕn tíng cña qui
luËt gi¸ trÞthÆng d
B¶n chÊt kinh tÕ cña CNTB ®éc quyÒn.
- §éc quyÒn ra ®êi tõ tù do c¹nh tranh, lo¹i bá sù thèng trÞ cña c¹nh tranh, tù do nhng
kh«ng thñ tiªu ®îc c¹nh tranh mµ lµm cho c¹nh tranh cµng thªm gay g¾t díi 4 h×nh
thøc:
 C¹nh tranh gi÷a çc tËp ®oµn ®éc quyÒn
 C¹nh tranh trong néi bé tËp ®oµn ®éc quyÒn.
 C¹nh tranh gi÷a tæ chøc ®éc quyÒn víi ngoµi ®éc quyÒn.
 C¹nh tranh gi÷a çc tæ chøc ngoµi ®éc quyÒn.
- B¶n chÊt kinh tÕ cña CNTB ®éc quyÒn vÉn dùa trªn c¬ së chiÕm h÷u t nh©n TBCN
vÒ t liÖu s¶n xuÊt. Quy luËt kinh tÕ c¬ b¶n vÉn lµ quy luËt gi¸ trÞ thÆng d sang
biÓu hiÖn ra bªn ngoµi lµ quy luËt lîi nhuËn ®éc quyÒn cao.
2. Nh÷ng ®Æc ®iÓm kinh tÕ c¬ b¶n cña CNTB ®éc quyÒn.

2.1. Sù tËp trung s¶n xuÊt vµ sù thèng trÞ cña çc tæ chøc ®éc quyÒn.
- TÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt cao dÉn ®Õn h×nh thµnh çc tæ chøc ®éc quyÒn.
§Þnh nghÜa: tæ chøc ®éc quyÒn lµ liªn minh gi÷a çc nhµ t b¶n lín ®Ó tËp trung
vµo trong tay mét phÇn lín (cã khi toµn bé) s¶n phÈm cña mét ngµnh, cho phÐp liªn
52
minh nµy ph¸t huy ¶nh hëng quyÕt ®Þnh ®Õn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ lu th«ng cña
ngµnh ®ã.
- Çc h×nh thøc tæ chøc ®éc quyÒn:
+ Çc ten lµ h×nh thøc tæ chøc ®éc quyÒn ra ®êi sím nhÊt h×nh thµnh theo sù
liªn kÕt ngang. Lµ lo¹i liªn minh ®éc quyÒn vÒ gi¸ c¶ thÞ trêng. Çc thµnh viªn trong
®éc quyÒn nµy vÉn ®éc lËp vÒ s¶n xuÊt vµ lu th«ng.
+ Xanh ®i ca: lµ lo¹i tæ chøc ®éc quyÒn mµ çc thµnh viªn ®éc lËp vÒ mÆt
s¶n xuÊt, ban qu¶n trÞ ®¶m nhiÖm viÖc lu th«ng (®éc quyÒn trong lu th«ng).
+ Tê rít: lµ tæ chøc ®éc quyÒn cao h¬n çc ten, xanh®ica. Ban qu¶n trÞ ®iÒu
hµnh mäi viÖc c¶ s¶n xuÊt vµ lu th«ng. Çc nhµ t b¶n trë thµnh cæ ®«ng vµ hëng lîi
nhuËn theo cæ phÇn ®· gãp.
Tê rít lµ çi mèc ®¸nh dÊu sù ph¸t triÓn quan hÖ s¶n xuÊt TBCN ë chç së h÷u t
b¶n ç thÓ chuyÓn thµnh së h÷u tËp thÓ cña çc nhµ t b¶n (së h÷u ®éc quyÒn).
+ C«ng xooc xi om lµ mét h×nh thøc liªn kÕt ®a ngµnh quy m« lín bao gåm çc
ngµnh c«ng th¬ng- giao th«ng vËn t¶i dÞch vô. §©y lµ h×nh thøc tæ chøc ®éc quyÒn
ph¸t triÓn cao nhÊt.
Tõ nh÷ng n¨m gi÷a thÕ kû XX trë l¹i ®©y ph¸t triÓn mét kiÓu liªn kÕt míi -lien
kÕt ®a ngµnh - h×nh thµnh nh÷ng c«ngl«mªrat(conglomerat) hay con s¬n (concen)
khæng lå bao gåm nhiÒu ngµnh kh¸c nhau
- Do thèng trÞ trong s¶n xuÊt vµ lu th«ng çc tæ chøc ®éc quyÒn ®Þnh ra gi¸ c¶ ®éc
quyÒn:
Gi¸ c¶ ®éc quyÒn = Ksx + P ®éc quyÒn cao.
P ®éc quyÒn = P b×nh qu©n + P kh¸c ®o ®éc quyÒn mang l¹i.
2.2. T b¶n tµi chÝnh vµ bän ®Çu sá tµi chÝnh.

+ T b¶n tµi chÝnh h×nh thµnh vµo cuèi thÕ kû 19 ®Çu 20 lµ kÕt qu¶ cña tËp
trung tÝch tô tËp trung t b¶n ë møc ®é cao trong s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ ng©n
hµng.
+ Tæ chøc ®éc quyÒn c«ng nghiÖp mua cæ phÇn trong ng©n hµng thµnh lËp
ng©n hµng riªng.
+ Tæ chøc ®éc quyÒn ng©n hµng sö dông tÝn dông ®Ó khèng chÕ ho¹t ®éng
cña t b¶n c«ng nghiÖp.
Ng©n hµng tõ chç chØ lµ trung gian trong viÖc thanh to¸n tÝn dông do n¾m ®-
îc hÇu hÕt t b¶n tiÒn tÖ ®· trë thµnh kÎ cã quyÒn lùc v¹n n¨ng khèng chÕ ®îc mäi ho¹t
®éng kinh tÕ cña x· héi t b¶n.
- §Þnh nghÜa: t b¶n tµi chÝnh lµ sù th©m nhËp vµ dung hîp vµo nhau gi÷a t b¶n ®éc
quyÒn trong ng©n hµng vµ t b¶n ®éc quyÒn trong c«ng nghiÖp.
- Sù ph¸t triÓn cña t b¶n tµi chÝnh dÉn ®Õn sù h×nh thµnh mét nhãm nhá ®éc quyÒn,
bän ®Çu sá tµi chÝnh (trïm t b¶n tµi chÝnh). Chi phèi toµn bé ®êi sèng kinh tÕ vµ
chÝnh trÞ cña toµn x· héi t b¶n b»ng “chÕ ®é tham dù” th«ng qua viÖc mua cæ
phiÕu.
- Vai trß cña t b¶n tµi chÝnh: lµ t b¶n ®éc quyÒn ph¸t triÓn cao nhÊt n¾m c¶ t b¶n
s¶n xuÊt vµ t b¶n tiÒn tÖ do ®ã thèng trÞ kh«ng nh÷ng trong c«ng nghiÖp, ng©n
53
hµng mµ trong tÊt c¶ çc ngµnh cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, thèng trÞ chi phèi mäi
mÆt ho¹t ®éng trong ®êi sèng kinh tÕ chÝnh trÞ vµ trong çc quan hÖ quèc tÕ.
2.3. XuÊt khÈu t b¶n.

XuÊt khÈu t b¶n ®Çu t t b¶n ë níc ngoµi nh»m môc ®Ých chiÕm ®o¹t gi¸ trÞ
thÆng d ë níc nhËp khÈu t b¶n.
- XuÊt khÈu t b¶n lµ tÊt yÕu v× trong çc níc TBCN ph¸t triÓn ®· xuÊt hiÖn t×nh
tr¹ng “thõa” t b¶n. Do cÊu t¹o h÷u c¬ ë çc níc nµy cao lµm h¹ thÊp tØ suÊt lîi nhuËn
cßn nh÷ng níc kÐm ph¸t triÓn nguån nh©n cµng rÎ nguyªn liÖu dåi dµo l¹i thiÕu vèn
vµ kinh tÕ v× vËy xuÊt khÈu t b¶n ®Ó n©ng cao tØ xuÊt vµ khèi lîng lîi nhuËn.
ë giai ®o¹n tríc còng cã xuÊt khÈu t b¶n nhng lµ hiÖn tîng ç biÖt quy m« h¹n
chÕ, ®Õn giai ®o¹n ®éc quyÒn míi trë thµnh ®Æc trng phæ biÕn ®Ó n©ng cao tØ
suÊt vµ khèi lîng lîi nhuËn.
- XuÊt khÈu t b¶n cã thÓ xem xÐt vÒ çc mÆt.
 VÒ h×nh thøc ®Çu t cã thÓ chia thµnh xuÊt khÈu trùc tiÕp vµ xuÊt khÈu gi¸n tiÕp.
+ XuÊt khÈu trùc tiÕp lµ ®a tbn ra níc ngoµi trùc tiÕp kinh doanh thu lîi
nhuËn cao. §©y lµ h×nh thøc phæ biÕn chñ yÕu.
+ XuÊt khÈu gi¸n tiÕp lµ cho vay ®Ó thu lîi tøc díi çc h×nh thøc:
ViÖn trî kh«ng hoµn l¹i; ViÖn trî chÝnh thøc qua ODA; Vay víi l·i xuÊt u ®·i.
 VÒ së h÷u cã thÓ chia thµnh xuÊt khÈu t b¶n nhµ níc vµ xuÊt khÈu t b¶n t nh©n.
- XuÊt khÈu t b¶n lµ ph¬ng tiÖn chñ yÕu ®Ó ph©n c«ng lao ®éng vµ hîp t¸c quèc tÕ,
®Ó huy ®éng vµ ph©n phèi çc nguån tµi chÝnh gi÷a çc níc trªn thÕ giíi.
=> ViÖc xuÊt khÈu t b¶n lµ sù më réng quan hÖ s¶n xuÊt TBCN ra níc ngoµi ,lµ c«ng
cô chñ yÕu ®Ó bµnh tríng sù thèng trÞ cña t b¶n tµi chÝnh ra toµn thÕ giíi
- Nhng viÖc xuÊt khÈu t b¶n còng cã nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn nÒn kinh tÕ cña
çc níc nhËp khÈu nh:
Thóc ®Èy qu¸ tr×nh chuyÓn kinh tÕ tù cung tù cÊp thµnh kinh tÕ hµng ho¸.
Thóc ®Èy sù chuyÓn biÕn tõ c¬ cÊu kinh tÕ thuÇn n«ng thµnh c¬ cÊu: n«ng nghiÖp
- c«ng nghiÖp; C«ng nghiÖp - n«ng nghiÖp
2.4. Sù ph©n chia thÕ giíi gi÷a vÒ mÆt kinh tÕ gi÷a çc liªn minh quyÒn quèc
tÕ.
ViÖc xuÊt khÈu t b¶n t¨ng lªn vÒ quy m« vµ më réng ph¹m vi tÊt yÕu dÉn ®Õn
viÖc ph©n chia thÕ giíi vÒ mÆt kinh tÕ tøc lµ ph©n chia lÜnh vùc ®Çu t t b¶n ph©n
chia thÞ trêng thÕ giíi.
2.5. Sù ph©n chia thÕ giíi vÒ mÆt l·nh thæ gi÷a çc cêng quèc ®Õ quèc.
CNTB cµng ph¸t triÓn cao th× nhu cÇu nguyªn liÖu cµng lín sù c¹nh tranh gay
g¾t th× cuéc ®Êu tranh ®Ó chiÕm thuéc ®Þa cµng quyÕt liÖt. Do t¸c ®éng cña quy
luËt ph¸t triÓn kh«ng ®Òu cña CNTB çc níc ®Õ quèc ra ®êi muén h¬n ®Êu tranh
®ßi chia l¹i thÕ giíi. §ã lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn cuéc chiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt,
thø hai vµ nh÷ng xung ®ét ë nhiÒu khu vùc trªn thÕ giíi.
=>CN§Õ quèc lµsù kÕt hîp gi÷a yªu cÇu v¬n ra & thèng trÞ ë níc ngoµi cña t b¶n
®éc quyÒn víi ®êng lèi x©m l¨ng cña nhµ níc
=> CN§Q lµ mét ®Æc trng cña CNTB ®éc quyÒn
54
II. Chñ nghÜa t b¶n ®éc quyÒn nhµ níc.
CNTB ®éc quyÒn nhµ níc lµ mét nÊc thang ph¸t triÓn cña CNTB§Q xuÊt hiÖn
tõ chiÕn tranh thÕ giíi thø I ë §øc, ph¸t triÓn m¹nh mÏ sau chiÕn tranh thÕ giíi thø II
hiÖn nay trë thµnh thèng trÞ.
1. Nguyªn nh©n ra ®êi & b¶n chÊt kinh tÕ cña CNTB§QNhµ níc.
CNTB ®éc quyÒn nhµ níc kh«ng ph¶i lµ mét giai ®o¹n riªng cña CNTB mµ nã
chØ lµ møc ®é cao cña CNTB ®éc quyÒn lµ sù biÕn ®æi cã tÝnh chÊt quy luËt cña
CNTB ®éc quyÒn.
1.1. Nguyªn nh©n.
- Do sù ph¸t triÓn cao cña lùc lîng s¶n xuÊt ®ßi hái ph¶i cã sù ®iÒu tiÕt x· héi ®èi víi
s¶n xuÊt vµ ph©n phèi.
TÝch tô vµ tËp trung t b¶n cµng lín th× tÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt cµng cao
do ®ã ®Î ra nh÷ng c¬ cÊu kinh tÕ lín ®ßi hái cã sù ®iÒu tiÕt x· héi ®èi víi s¶n xuÊt
vµ ph©n phèi lùc lîng s¶n xuÊt x· héi ho¸ cao cµng m©u thuÉn gay g¾t víi h×nh thøc
chiÕn h÷u t nh©n t b¶n chñ nghÜa.Nhµ níc ph¶i can thiÖp vµo qu¸ tr×nh kinh tÕ
B¶n th©n lùc lîng s¶n xuÊt ph¶i t¹o ra mét h×nh thøc míi cña quan hÖ s¶n xuÊt
TBCN cao h¬n quan hÖ ®éc quyÒn t nh©n ®ã chÝnh lµ CNTB ®éc quyÒn nhµ níc.
- Sù ph¸t triÓn cña ph©n c«ng lao ®éng x· héi ®ßi hái mét khèi lîng t b¶n lín ®Ó c¶i
t¹o c¬ cÊu s¶n xuÊt, nghiªn cøu thùc nghiÖm, xuÊt hiÖn mét sè ngµnh míi mµ tæ chøc
®éc quyÒn t nh©n kh«ng thÓ hoÆc kh«ng muèn kinh doanh (çc ngµnh thuéc kÕt cÊu
h¹ tÇng nh, n¨ng lîng, giao th«ng vËn t¶i, gi¸o dôc…) chØ cã nhµ níc míi cã kh¶ n¨ng
gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò ®ã.
- Sù thèng trÞ cña ®éc quyÒn ®· lµm s©u s¾c thªm sù ®èi kh¸ng gi÷a giai cÊp t s¶n
víi giai cÊp v« s¶n & nh©n d©n lao ®éng nhµ nícph¶i gi¶i quyÕt nh÷ng m©u thuÉn
®ã (th«ng qua vai trß x· héi: trî cÊp thÊt nghiÖp ,®iÒu tiÕt thu nhËp ,ph¸t triÓn
phóc lîi x· héi ®Ó thùc hiÖn tÝnh giai cÊp).
-Sù tÝch tô & tËp trung t b¶n cao dÉn ®Õn m©u thuÉn gi÷a çc tæ chøc ®éc quyÒn
víi nhau ,gi÷a t b¶n ®éc quyÒn víi çc tæ chøc kinh doanh võa & nhá cÇn cã sù can
thiÖp cña nhµ níc
- Cïng víi xu híng quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ lµ sù bµnh tríng cña çc liªn minh ®éc
quyÒn quèc tÕ vµ sù xung ®ét vÒ lîi Ých kinh tÕ gi÷a çc quèc gia d©n téc, çc ®èi
thñ trªn thÞ trêng thÕ giíi. §ßi hái ph¶i cã sù ®iÒu tiÕt çc quan hÖ chÝnh trÞ, kinh tÕ
quèc tÕ vµ nhµ níc ph¶i gi¶i quyÕt çc quan hÖ nµy.
-Cuéc ®Êu tranh víi CNXH hiÖn thùc & t¸c ®éng cña çch m¹ng khoa häc & c«ng
nghÖ còng ®ßi hái sù can thiÖp cña nhµ níc vµo kinh tÕ
Tõ sù ph©n tÝch nguyªn nh©n xuÊt hiÖn chóng ta thÊy:
55
CNTB ®éc quyÒn nhµ níc b¾t nguån tõ sù x· héi ho¸ cña lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t
triÓn tíi møc khiÕn cho së h÷u ®éc quyÒn t nh©n TBCN ph¶i ®îc thay thÕ b»ng çc
h×nh thøc së h÷u hçn hîp gi÷a t nh©n vµ nhµ níc.
1.2. B¶n chÊt cña CNTB ®éc quyÒn nhµ níc.

- §Þnh nghÜa: CNTB ®éc quyÒn nhµ níc lµ sù kÕt hîp søc m¹nh cña çc tæ chøc ®éc
quyÒn t nh©n víi søc m¹nh cña nhµ níc t b¶n thµnh mét thiÕt chÕ vµ thÓ chÕ thèng
nhÊt nh»m phôc vô lîi Ých cña çc tæ chøc ®éc quyÒn vµ b¶o vÖ cho quan hÖ s¶n
xuÊt TBCN.
VÒ b¶n chÊt : CNTB§Qnhµ níc vÉn lµ CNTB chÞu sù chi phèi cña qui luËt M
->Lµ nÊc thang míi so víi CNTB ®éc quyÒn thêi kú ®Çu víi ®Æc ®iÓm
næi bËt lµ sù can thiÖp ,sù ®iÒu tiÕt cña nhµ níc vÒ kinh tÕ:
- Nhµ níc t s¶n xuÊt hiÖn nh mét chñ së h÷u t b¶n mét nhµ t b¶n x· héi, ®ång thêi l¹i lµ
ngêi qu¶n lý x· héi b»ng ph¸p luËt víi bé m¸y b¹o lùc to lín.
- Nh vËy CNTB ®éc quyÒn nhµ níc kh«ng ph¶i lµ mét chÕ ®é kinh tÕ míi so víi
CNTB,l¹i cµng kh«ng ph¶i chÕ ®é t b¶n míi so víi CNTB®éc quyÒn . CNTB§Qnhµ níc
chØ lµ CNTB§Q cã sù can thiÖp ,®iÒu tiÕt cña nhµ níc vÒ kinh tÕ ,lµ sù kÕt hîp søc
m¹nh cña t b¶n ®éc quyÒn víi søc m¹nh cña nhµ níc vÒ kinh tÕ
2. Nh÷ng h×nh thøc chñ yÕu cña chñ nghÜa t b¶n ®éc quyÒn nhµ níc.
2.1Sù kÕt hîp vÒ nh©n sù gi÷a çc tæ chøc ®éc quyÒn vµ nhµ níc t s¶n.
Sù kÕt hîp vÒ nh©n sù ®îc thùc hiÖn th«ng qua çc ®¶ng ph¸i t s¶n, çc héi chñ
XN t s¶n:
Çc héi chñ cã nhiÖm vô lµm cho sù thèng trÞ cña t b¶n ®éc quyÒn thÝch øng
víi ®iÒu kiÖn míi, kÕt hîp nh÷ng môc tiªu tríc m¾t víi môc tiªu l©u dµi cña t b¶n ®éc
quyÒn. §Ó chuyÓn søc m¹nh kinh tÕ cña tæ chøc ®éc quyÒn thµnh quyÒn lùc chÝnh
trÞ çc héi chñ tham gia vµo viÖc thµnh lËp bé m¸y nhµ níc ë çc cÊp; cung cÊp kinh
phÝ cho çc ®¶ng, quyÕt ®Þnh sè øng cö viªn vµo nghÞ viÖn vµ thµnh phÇn nh©n sù,
tham gia vµo viÖc lËp ph¸p.
Th«ng qua çc héi chñ XN mét mÆt çc ®¹i biÓu cña çc tæ chøc ®éc quyÒn
tham gia vµo bé m¸y nhµ níc mÆt kh¸c çc quan chøc nh©n viªn chÝnh phñ ®îc cµi
vµo çc ban qu¶n trÞ cña çc tæ chøc ®éc quyÒn n¾m gi÷ nh÷ng chøc vô träng yÕu
hoÆc ngêi ®ì ®Çu çc tæ chøc ®éc quyÒn.
2.2Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña së h÷u t b¶n ®éc quyÒn nhµ níc (së h÷u nhµ níc)
- Së h÷u nhµ níc h×nh thµnh díi nh÷ng h×nh thøc sau:
+ X©y dùng doanh nghiÖp nhµ níc b»ng vèn cña ng©n s¸ch.
+ Mua l¹i çc doanh nghiÖp cña t nh©n b»ng vèn ng©n s¸ch.
+ Nhµ níc mua cæ phiÕu cña doanh nghiÖp t nh©n.
+ Më réng doanh nghiÖp nhµ níc b»ng vèn tÝch luü cña çc doanh nghiÖp t
nh©n. (Së h÷u nhµ níc gåm ®éng s¶n, bÊt ®éng s¶n vµ doanh nghiÖp nhµ níc).
Sù kÕt hîp gi÷a së h÷u nhµ níc víi së h÷u ®éc quyÒn t nh©n
Chøc n¨ng cña doanh nghiÖp nhµ níc:
+ Më réng s¶n xuÊt t b¶n c«ng nghiÖp ®¶m b¶o ®Þa bµn réng lín cho sù ph¸t
triÓn cña t b¶n t nh©n.
56
+ Gi¶i phãng t b¶n cña çc tæ chøc ®éc quyÒn tõ nh÷ng ngµnh Ýt l·i ®a vµo
kinh doanh nh÷ng ngµnh cã hiÖu qu¶ h¬n.
+ Lµm chç dùa cho sù ®iÒu tiÕt kinh tÕ TBCN theo ch¬ng tr×nh nhÊt ®Þnh sù
h×nh thµnh thÞ trêng nhµ níc
2.3Sù ®iÒu tiÕt kinh tÕ cña nhµ níc t s¶n

§îc dung hîp c¶ ba c¬ chÕ : thÞ trêng .®éc quyÒn t nh©n &®iÒu tiÕt cña nhµ níc.
§îc thùc hiÖn díi nhiÒu h×nh thøc híng dÉn, kiÓm so¸t, uèn n¾n nh÷ng lÖch l¹c b»ng
çc c«ng cô kinh tÕ vµ çc c«ng cô hµnh chÝnh ph¸p lý, b»ng c¶ u ®·i vµ trõng ph¹t,
b»ng nh÷ng gi¶i ph¸p chiÕn lîc dµi h¹n nh lËp ch¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch tæng thÓ ph¸t
triÓn; nh÷ng gi¶i ph¸p ng¾n h¹n nh- chèng khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ l¹m ph¸t.
§ã lµ sù kÕt hîp h÷u c¬ çc quan hÖ thÞ trêng víi sù ®iÒu tiÕt cña nhµ níc t¹o
ra mét hÖ thèng thèng nhÊt cña sù ®iÒu tiÕt ®éc quyÒn nhµ níc.
Trong ®ã bao gåm çc yÕu tè.
+ C¹nh tranh tù do
+ Çc yÕu tè ®éc quyÒn
+ Vai trß qu¶n lý vÜ m« cña nhµ níc.
Søc m¹nh c¬ b¶n ®Ó ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ TBCN vÉn lµ thÞ trêng. Tuy nhiªn
thÞ trêng hiÖn ®¹i kh¸c ®¸ng kÓ víi thÞ trêng cæ ®iÓn v× trong nhiÒu ngµnh cã sù
thèng trÞ kh«ng thÓ chia c¾t cña çc Tê rèt, C«ng xooc xiom. TÝnh chÊt c¹nh tranh
mµ qu¶ng gi¶m t¸c ®éng cña ®éc quyÒn t nh©n vµ çc c¬ quan nhµ níc lµm cho çc
quan hÖ kinh tÕ thêng ®îc thÓ chÕ ho¸ cã tæ chøc h¬n kÕt qu¶ lµ t¹o ra çc ph¬ng
tiÖn ®Ó phèi hîp ®iÒu tiÕt mét çch hîp lý h¬n nÒn s¶n xuÊt x· héi so víi c¬ chÕ c¹nh
tranh tù do.
CNTB ®éc quyÒn nhµ níc n¶y sinh nh mét tÊt yÕu kinh tÕ, ®¸p øng yªu cÇu x·
héi ho¸ cao ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt trong khu«n khæ chÕ ®é t b¶n ®ãng vai trß quan
träng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña CNTB ®éc quyÒn.
III.Nh÷ng biÓu hiÖn míi cña CNTB ngµy nay
1Nh÷ng biÓu hiÖn míi trong n¨m ®Æc ®iÓm cña CNTB§Q
1.1TËp trung s¶n suÊt &sù thèng trÞ cña çc tæ chøc ®éc quyÒn
Sù suÊt hiÖn ngµy cµng nhiÒu çc c«ng ty ®éc quyÒn xuyªn quèc gia bªn c¹nh sù
ph¸t triÓn cña çc xÝ nghiÖp võa &nhá
-Sù liªn kÕt gi÷a çc tæ chøc qéc quyÒn theo c¶ chiÒu däc &ngang ë trong &
ngoµi níc .Tõ ®ã nh÷ng h×nh thøc ®éc quyÒn míi ra ®êi ®ã lµ çc cons¬n ;çc
c«ngl«mªrat
+Cons¬n:lµ tæ chøc ®éc quyÒn ®a ngµnh víi hµng tr¨m xÝ nghiÖp cã quan hÖ
víi nhiÒu ngµnh kh¸c nhau & ®îc ph©n bè ë nhiÒu níc
VD: TËp ®oµn GMC (genenal motor ceperation Mü ) chñ yÕu s¶n xuÊt
«t«chiÕm 80-90% tæng gi¸ trÞ s¶n phÈm ngoµi ra cßn th©u tãm nh÷ng xÝ nghiÖp s¶n
xuÊt ®å ®iÖn th«ng dông nh :m«t¬,tuabin, ®Çu m¸y diªzen
Nguyªn nh©n :Do c¹nh tranh gay g¾t dÉn ®Õn sù biÕn ®éng cña thÞ trêng viÖc
kinh doanh chuyªn m«n ho¸ hÑp dÔ bÞ ph¸ s¶n
Lµ kÕt qu¶ sù chuyÓn ho¸ thay thÕ çc t¬rít ®Ó ®èi phã víi luËt
57
chèng ®éc quyÒn
+ C«ngl«mªrat.XuÊt hiÖn tõ nh÷ng n¨m 60cña thÕ kû XX.Lµ sù kÕt hîp vµi ba
chôc h·ng võa &nhá kh«ng cã bÊt kú sù liªn quan nµo vÒ s¶n xuÊt hoÆc dÞch vô cho
s¶n xuÊt ,môc ®Ých chñ yÕ lµ chiÕm ®o¹t lîi nhuËn b»ng kinh doanh chøng kho¸n .Do
®ã dÔ bÞ ph¸ s¶n ,hoÆc nhanhchãng chuyÓn thµnh cons¬n.Tuy nhiªn mét bé phËn
vÉn tån t¹i v÷ng ch¾c .
-¥ çc níc t b¶n lín doanh nghiÖp võa &nhá chiÒm 90% tæng doanh nghiÖp
Nguyªn nh©n dÉn ®Õn sù xuÊt hiÖn çc doanh nghiÖp võa &nhá
->Do øng dông thµnh tùu khoa häc c«ng nghÖ cho phÐp tiªu chuÈn ho¸ &chuyªn
m«n ho¸ s¶n xuÊt dÉn ®Õn h×nh thµnh hÖ thèng gia c«ng cã sù phô thuéc chÆt chÏ
cña çc c«ng ty võa & nhá vµo çc tæ chøc ®éc quyÒn
->Do u thÕ cña doanh nghiÖp võa &nhá :nh¹y c¶m vøi thay ®æi trong s¶n
xuÊt ;linh ho¹t øng phã víi çc biÕn ®éngcña thÞ trêng ;dÔ ®æi míi trang thiÕt bÞ kü
thuËt
-Xu híng vËn ®éng hiÖn nay cña çc tæ chøc ®éc quyÒn lµ trë thµnh çc c«ng ty
xuyªn quèc gia &liªn minh víi nhµ níc trë thµnh CNTBDQNN
1.2Sù thay ®æi trong çc h×nh thøc tæ chøc & c¬ chÕ thèng trÞ cña t b¶n tµi
chÝnh
Ph¹m vi liªn kÕt &x©m nhËp vµo nhau gi÷a t b¶n ng©n hµng& t b¶n c«ng
nghiÖp ®îc më réng ra nhiÒu ngµnh(c¶ lÜnhvùc qu©n sù ,quèc phßng)
Më réng thÞ trêng chøng kho¸n & tham gia vµo viÖc ®Èy m¹nh ho¹t ®éng trong
çc së giao dÞch trªn thÞ trêng trong níc &níc ngoµi
C¬ chÕ thÞ trêng cña t b¶n tµi chÝnh còng biÕn ®æi cæ phiÕu cã mÖnh gi¸ nhá
®îc ph¸t hµnh réng r·i .ChÕ ®é tham dù ®îc bæ xung thªm b»ng chÕ ®é uû nhiÖm
Çc tËp ®oµn t b¶n tµi chÝnh ®· thµnh lËp çc ng©n hµng ®a quèc gia &xuyªn
quèc gia x©m nhËp vµo nÒn kinh tÕ çc níc .
1.3 Nh÷ng biÓu hiÖn míi cña xuÊt khÈu t b¶n

-XuÊt khÈu t b¶n vµo çc níc ®· ph¸t triÓn .
Nguyªn nh©n:->Do CMKTlµm xuÊt hiÖn çc ngµnh míi
->Sù thay ®æi c¬ cÊu ngµnh s¶n xuÊt
->Çc níc t b¶n ph¸t triÓn cã kÕt cÊu h¹ tÇng tèt hiÖn ®¹i
-Çc c«ng ty xuyªn quèc gia ®ãng vai trß chÝnh trong xuÊt khÈu t b¶n
-H×nh thøc ®a d¹ng
-Sù ¸p ®Æt ®îc gì bá dÇn &nguyªn t¾c cïng cã lîi ®îc ®Ò cao
XuÊt khÈu t b¶n vÉn lµ c¬ së cña t b¶n ®éc quyÒn nhng qui m«,chiÒu híng &
kÕt cÊu cña viÖc xuÊt khÈu t b¶n ®· cã bíc ph¸t triÓn míi
1.4 Sù ph©n chia thÕ giíi vÒ mÆt kinh tÕ gi÷a çc liªn minh cña CNTB
Xu híng quèc tÕ ho¸ toµn cÇu kinh tÕ ngµy cµng t¨ng bªn c¹nh xu híng khu vùc
ho¸ nÒn kinh tÕ
Søc m¹nhk & ph¹m vi bµnh chíng cña çc c«ng ty t¨ng lªn thóc ®Èy xu híng quèc
tÕ ho¸ ,toµn cÇu ho¸ kinh tÕ & sù ph©n chia ph¹m vi ¶nh hëng gi÷a chóng víi nhau
58
®ång thêi thóc ®Èy viÖc h×nh thµnh CNTB§Q quèc tÕ
-XuÊt hiÖn xu híng khu vùc ho¸ kinh tÕ h×nh thµnh nhiÒu liªn minh kinh tÕ khu
vùc :->Liªn minh ch©u ©u
->Mü ®ang xóc tiÕn thµnh lËp khèi thÞ trêng chung ch©u Mü (2010)
->Cã kho¶ng 109 khèi liªn minh khu vùc ra ®êi trong kho¶ng thêi gian tõ
1948-1994& 1\3 ra ®êi trong nh÷ng n¨m 1990
1.5 Sù ph©n chia thÕ giíi gi÷a çc c êng quèc vÉn tiÕp tôc díi nh÷ng h×nh thøc
c¹nh tranh &thèng trÞ m¬Ý .
Chñ nghÜa thùc d©n cò ®· hoµn toµn sôp ®æ &Chñ nghÜa thùc d©n míi ®· suy
yÕu chiÕn tranh l¹nh ®· kÕt thóc thay thÕ b»ng nh÷ng cuéc chiÕn tranh th¬ng m¹i
,s¾c téc t«n gi¸o mµ ®øng trong hoÆc sau cuéc ®ông ®é ®ã lµ çc cêng quèc ®Õ
quèc
2.Nh÷ng biÓu hiÖn míi cña CNTB§Qnhµ níc

2.1 §Æc ®iÓm næi bËt nhÊt quan träng hÊt lµ sù ph¸t triÓn ch a tõng cã &réng
kh¾p cña CNTB§Qnhµ níc víi biÓu hiÖn lµ ;
->TØ träng kinh tÕ nhµ níc t¨ng lªn râ rÖt
->Sù kÕt hîp gi÷a kinh tÕ nhµ níc víi kinh tÕ t nh©n
VD: Céng hoµ liªn bang §øc cã 1000DNthuéc nhµ níc &t nh©n kÕt hîp
->Chi tiªu tµi chÝnh cña çc nhµ níc t b¶n ph¸t triÓn ®Ó ®iÒu tÕt qu¸ tr×nh
TSX-XH
1.2 Sù ®iÒu tiÕt kinh tÕ cña nhµ níc t s¶n cã biÓu hiÖn míi
-Môc tiªu ®iÒu tiÕt nh»m kh¾c phôc nh÷ng khuyÕt tËt cña kinh tÕ thÞ trêng
-Cã bé m¸y ®Ó ®iÒu tiÕt
-C¬ chÕ ®iÒu tiÕt kinhtÕ lµ :c¬ chÕ thÞ trêng tù do c¹nh tranh víi tÝnh n¨ng
®éng cña ®éc quyÒn t nh©n nh»m ->thùc hiÖn t nh©n ho¸ khu vùc kinh tÕ nhµ níc
->h¹n chÕ sù quan liªu ho¸ nhµ níc ,xo¸ bá nh÷ng qui ®Þnh cña nhµ níc cã thÓ dÉn
®Õn h¹n chÕ c¹nh tranh trªn thÞ trêng
-Ph¬ng thøc ®iÒu tiÕt cña nhµ níc linh ho¹t mÒm dÎo h¬n :b»ng tr¬ng tr×nh kÕ
ho¹ch ;b»ng quan hÖ thÞ trêng th«ng qua hîp ®ång ,t¨ng ng©n s¸ch cho ngiªn cøu ph¸t
triÓn ;®µo t¹o &®µo t¹o l¹i ngêi lao ®éng ;khuyÕn khÝch ph¸t triÓn çc doanh
nghiÖp võa &nhá
IV.Nh÷ng thµnh tùu giíi h¹n &xu híng vËn ®éng cña CNTB ngµy nay
1.Nh÷ng thµnh tùu CNTB ®¹t ®îc trong sù vËn ®éng ®Çy m©u thuÉn
-Thùc hiÖn x· héi ho¸ s¶n xuÊt
-Ph¸t triÓn LLSX-t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng x· héi
-ChuyÓn s¶n xuÊt nhá thµnh s¶n xuÊt lín hiÖn ®¹i
Nh÷ng thµnh tùu trªn ®¹t ®îc trong sù vËn ®éng ®Çy m©u thuÉn thÓ hiÖn ë:xu
thÕ ph¸t triÓn nhanh chãng cña nÒn kinhtÕ &xu híng tr× trÖ cña nÒn kinh tÕ (v× sù
thèng trÞ cña ®éc quyÒn)
2.Giíi h¹n &hËu qu¶ CNTB g©y ra

giíi h¹n lÞch sö cña CNTB b¾t nguån tõ m©u thuÉn gi÷a tÝnh chÊt &tr×nh ®é x·
59
héi ho¸ cao cña LLSX víi chÐ ®é chiÕm h÷u t nh©n t b¶n chñ nghÜa .BiÓu hiÖn
thµnh
-> M©u thuÉn gi÷a t b¶n & lao ®éng
-> --------------------çc d©n téc thuéc ®Þa &phô thuéc víi CN§Q
->----------------------çc níc t b¶n chñ nghÜa víi nhau
3. Xu híng vËn ®éng cña CNTB

Sím hay muén CNTB sÏ bÞ thay thÕ b»ng mét chÕ ®é míi cao h¬n-x· héi céng s¶n
chñ nghÜa mµ giai ®o¹n thÊp lµ CNXH.
Ch¬ng VIII
qu¸ ®é lªn cnxh vµ c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn trong thêi ký qu¸ ®é lªn Cnxh
I. thêi kú qu¸ ®é vµ qu¸ ®é lªn cnxh ë viÖt nam
1. Quan ®iÓm cña chñ nghÜa M¸c-Lªnin vÒ thêi kú qu¸ ®é

- Thêi kú qu¸ ®é:
+ TKQ§ lµ thêi kú lÞch sö ®Æc biÖt trong ®ã kÕt cÊu kinh tÕ x· héi võa bao
hµm nh÷ng yÕu tè cña x· héi ®ang suy tho¸i võa bao hµm nh÷ng yÕu tè cña x· héi míi
ra ®êi ®ang lín lªn tõng bíc nhng cha dµnh toµn th¾ng.
+ M¸c vµ ¡nghen ®Òu cho r»ng nh÷ng ph¬ng thøc s¶n xuÊt TBCN cã tÝnh chÊt
lÞch sö vµ x· héi t b¶n tÊt yÕu bÞ thay thÕ b»ng x· héi míi – x· héi céng s¶n chñ
nghÜa.
+ Lªnin ®· ph¸t triÓn lÝ luËn vÒ TKQ§ cña M¸c, cô thÓ lµ:
 TKQ§ lªn CNXH lµ tÊt yÕu kh¸ch quan, bÊt cø quèc gia nµo ®i lªn CNXH ®Òu
ph¶i tr¶i qua kÓ c¶ çc níc cã nÒn kinh tÕ rÊt ph¸t triÓn.
* TKQ§ diÔn ra tõ khi giai cÊp v« s¶n giµnh ®îc chÝnh quyÒn b¾t tay vµo x©y dùng
x· héi míi vµ kÕt thóc khi x©y dùng thµnh c«ng nh÷ng c¬ së cña CNXH c¶ vÒ quan
hÖ s¶n xuÊt c¬ së kinh tÕ vµ kiÕn tróc thîng tÇng
 §Æc ®iÓm kinh tÕ c¬ b¶n nhÊt cña TKQ§ lµ tån t¹i nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh
phÇn vµ t¬ng øng víi nã cã nhiÒu giai cÊp tÇng líp x· héi kh¸c nhau nhng vÞ trÝ c¬
60
cÊu vµ tÝnh chÊt cña çc giai cÊp trong x· héi ®· thay ®æi mét çch s©u s¾c.
 Kh¶ n¨ng qu¸ ®é lªn CNXH bá qua chÕ ®éTBCN:
+ §¶ng céng s¶n l·nh ®¹o dùa trªn lª minh c«ng n«ng
+ sù gióp ®ì cña giai cÊp v« s¶n çc níc tiªn tiÕn ®· giµnh th¾ng lîi
Thùc hiÖn qu¸ ®é gi¸n tiÕp víi nh÷ng bíc qu¸ ®é thÝch hîp th«ng qua chÝnh
s¸ch kinh tÕ míi nh:
+ ®ãng thuÕ l¬ng thùc thay cho trng thu l¬ng thùc thõa
+ kh«i phôc ph¸t triÓn quan hÖ hµng ho¸ - tiÒn tÖ
+ sö dông nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ víi nhiÒu h×nh thøc kinh tÕ qu¸ ®é
+ thùc hiÖn h¹ch to¸n kinh tÕ
+ cã nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi
2. TÝnh tÊt yÕu vµ ®Æc ®iÓm cña TKQ§ lªn CNXH ë ViÖt Nam
- Ph¸t triÓn theo con ®êng XHCN lµ phï hîp víi quy luËt kh¸ch quan cña lÞch sö
- Phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña çch m¹ng ViÖt Nam: çch m¹ng d©n téc d©n chñ g¾n
liÒn víi çch m¹ng XHCN
Çch m¹ng d©n téc d©n chñ tríc hÕt lµ ®Ó gi¶i phãng d©n téc, giµnh ®éc lËp
tù do d©n chñ lµ tiÒn ®Ò nh©n d©n lao ®éng tho¸t n¹n bÇn cïng mäi ngêi cã c«ng ¨n
viÖc lµm ®îc Êm no vµ sèng h¹nh phóc.
Çch m¹ng XHCN lµ sù tiÕp tôc hîp l«gÝc cuéc çch m¹ng d©n téc d©n chñ lµm
cho çch m¹ng d©n téc d©n chñ ®îc thùc hiÖn triÖt ®Ó.
- C¬ng lÜnh x©y dùng ®Êt níc 1991 §¶ng céng s¶n ViÖt Nam kh¼ng ®Þnh “níc ta
qu¸ ®é lªn CNXH bá qua chÕ ®é t b¶n tõ mét x· héi vèn lµ thuéc ®Þa nöa phong kiÕn
lùc lîng s¶n xuÊt rÊt thÊp”
Bá qua chÕ ®é TBCN lµ ®Æc ®iÓm ®Æc trng bao trïm nhÊt cña TKQ§ ë níc
ta.
B¸o ço chÝnh trÞ §¹i héi IX kh¼ng ®Þnh: “bá qua viÖc x¸c lËp vÞ trÝ thèng
trÞ cña quan hÖ s¶n xuÊt vµ kiÕn tróc thîng tÇng t b¶n chñ nghÜa, nh÷ng tiÕp thu kÕ
thõa, nh÷ng thµnh tùu mµ nh©n lo¹i ®· ®¹t ®îc díi chÕ ®é t b¶n chñ nghÜa, ®Æc
biÖt vÒ khoa häc c«ng nghÖ ®Ó ph¸t triÓn nhanh lùc lîng s¶n xuÊt, x©y dùng nÒn
kinh tÕ hiÖn ®¹i”.
Bá qua chÕ ®é TBCN thùc chÊt lµ ph¸t triÓn theo con ®êng “ rót g¾n” ®ã lµ
con ®êng gi¸n tiÕp thùc hiÖn çc h×nh thøc qu¸ ®é, ph¶i biÕt kÕ thõa nh÷ng thµnh
tùu mµ nh©n lo¹i ®· ®¹t ®îc ë chñ nghÜa t b¶n kh«ng chØ vÒ lùc lîng s¶n xuÊt mµ c¶
quan hÖ s¶n xuÊt c¬ së kinh tÕ, kiÕn tróc thîng tÇng.
- Kh¶ n¨ng vµ tiÒn ®Ò ®Ó qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi bá qua chÕ ®é t b¶n chñ
nghÜa lµ.
 Kh¶ n¨ng kh¸ch quan.
- Cuéc çch m¹ng kü thuËt lÇn 2- çch m¹ng c«ng nghÖ ph¸t triÓn nh vò b·o dÉn ®Õn
sù ph¸t triÓn vÒ chÊt cña lùc lîng s¶n xuÊt kÐo theo nã hµng lo¹t çc chuyÓn biÕn
kh¸c vÒ tÝnh chÊt lao ®éng s¶n xuÊt cña con ngêi vÒ tÝnh chÊt s¶n xuÊt vÒ c¬ cÊu
s¶n phÈm, c¬ cÊu cña çc lùc lîng lao ®éng x· héi, hay kh¸c ®i çch m¹ng c«ng nghÖ
lµ biÕn ®æi tËn gèc ph¸t triÓn s¶n xuÊt t duy vµ lèi sèng cña con ngêi çc ph¹m trï
qu¶n lý vµ tÝnh chÊt x· héi. Nh vËy sù ph¸t triÓn cña khoa häc cho phÐp mét ®Êt níc
®ang ph¸t triÓn cã thÓ sö dông nã nh mét yÕu tè ®Ó ®Èy m¹nh sù ph¸t triÓn kinh tÕ
61
cña m×nh.
- Xu híng khu vùc ho¸ vµ toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ.
- Qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi lµ xu híng kh¸ch quan cña loµi ngêi.
 VÒ tiÒn ®Ò chñ quan.
- Cã nguån lao ®éng dåi dµo cÇn cï th«ng minh.
- Tµi nguyªn ®a d¹ng vÞ trÝ ®Þa lý thuËn l¬i.
- Sù l·nh ®¹o cña ®¶ng.
3. Nh÷ng nhiÖm vô kinh tÕ c¬ b¶n trong TKQ§ lªn CNXH ë ViÖt Nam
 Ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt coi c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc lµ nhiÖm vô
trung t©m cña c¶ thêi kú qu¸ ®é nh»m x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña chñ
nghÜa x· héi.
- X©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt.
 X©y dùng tõng bíc quan hÖ s¶n xuÊt míi theo ®Þnh híng x· héi xhñ nghÜa.
X©y dùng chñ nghÜa x· héi lµ x©y dùng mét chÕ ®é x· héi míi cã nÒn kinh tÕ
ph¸t triÓn dùa trªn lùc lîng s¶n xuÊt hiÖn ®¹i vµ chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt
chñ yÕu
Yªu cÇu cña x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt míi:
- Quan hÖ s¶n xuÊt míi ph¶i dùa trªn kÕt qu¶ sù ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt.
- Quan hÖ s¶n xuÊt thÓ hiÖn trªn 3 mÆt: së h÷u, qu¶n lý vµ ph©n phèi ph¶i ®îc x©y
dùng ®ång bé.
- Tiªu chuÈn ®Ó ®¸nh gi¸ lµ: thóc ®Èy lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn, c¶i thiÖn ®êi
sèng nh©n d©n thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi.
 Më réng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ.
CÇn n©ng cao søc c¹nh tranh quèc tÕ, khai th¸c thÞ trêng thÕ giíi; Tèi u ho¸ c¬ cÊu
xuÊt nhËp khÈu.
Xö lý ®óng ®¾n mèi quan hÖ gi÷a më réng kinh tÕ quèc tÕ víi ®éc lËp tù chñ
b¶o vÖ an ninh, gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc.
II. së h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt vµ çc thµnh phÇn kinh tÕ trong thêi kú qu¸ ®é lªn cnxh
ë viÖt nam
1. Së h÷u t liÖu s¶n xuÊt trong thêi kú qu¸ ®é.

* Së h÷u:
- Së h÷u lµ ph¹m trï kinh tÕ xuÊt ph¸t vµ c¬ b¶n cña kinh tÕ chÝnh trÞ.
+ Quan hÖ së h÷u lµ quan hÖ gi÷a ngêi- ngêi trong viÖc chiÕm h÷u cña c¶i x·
héi (trong quan hÖ së h÷u cña c¶i vËt chÊt, quan hÖ së h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt gi÷ vai
trß quyÕt ®Þnh).
+ ChiÕm h÷u lµ quan hÖ gi÷a ngêi víi tù nhiªn trong viÖc qu¶n lý sö dông
®Þnh ®o¹t cña c¶i vËt ch©t (lµ ph¹m trï vÜnh viÔn).
- Ph¹m trï së h÷u khi ®îc luËt ho¸ thµnh quyÒn së h÷u ®îc thùc iÖn qua mét c¬ chÕ
nhÊt ®Þnh gäi lµ chÕ ®é së h÷u.
+ Mçi chÕ ®é së h÷u t liÖu s¶n xuÊt cã thÓ bao gåm mét sè h×nh thøc së h÷u:
+ Sù ph¸t triÓn cña x· héi lµ sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt vµ çc h×nh
thøc së h÷u.
62
Cô thÓ: së h÷u t nh©n tõ chç phï hîp, thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n
xuÊt ®Çn dÇn trë nªn lçi thêi l¹c hËu, c¶n trë sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt, sù
thay thÕ së h÷u t nh©n b»ng së h÷u c«ng céng lµ tÊt yÕu.
- Thêi kú qu¸ ®é lµ thêi kú chuyÓn biÕn chÕ ®é t h÷u thµnh chÕ ®é c«ng h÷u. Sù
chuyÓn biÕn nµy mang tÝnh chÊt kh¸ch quan tuú thuéc vµo tr×nh ®é ph¸t triÓn cña
lùc lîng s¶n xuÊt, kh«ng chñ quan duy ý chÝ.
+ §Æc ®iÓm lín nhÊt cña thêi kú qu¸ ®é ë ViÖt Nam lµ ®iÓm xuÊt ph¸t rÊt
thÊp, s¶n xuÊt nhá lµ phæ biÕn, bá qua chÕ ®é t b¶n chñ nghÜa, tr×nh ®é lùc lîng
s¶n xuÊt thÊp kÐm së h÷u t nh©n tån t¹i lµ nh©n tè thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña lùc l-
îng s¶n xuÊt.
+ Së h÷u c«ng céng võa lµ ph¬ng tiÖn võa lµ môc tiªu cÇn thùc hiÖn trong
c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi, x©y dùng së h÷u c«ng céng lµ tÊt yÕu vµ ph¶i
tr¶i qua mét thêi kú l©u dµi tõ thÊp ®Õn cao ®Æt trong mèi liªn hÖ víi tr×nh ®é ph¸t
triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt.
Së h÷u c«ng céng ph¶i thÓ hiÖn u thÕ b»ng n¨ng suÊt, chÊt lîng, hiÖu qu¶.
* C¬ cÊu çc h×nh thøc së h÷u t liÖu s¶n xuÊt trong thêi kú qu¸ ®é.
- Thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë níc ta lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn cha cao, ë
nhiÒu tr×nh ®é kh¸c nhau do ®ã trong nÒn kinh tÕ cßn cã nhiÒu h×nh thøc së h÷u
kh¸c nhau: së h÷u nhµ níc, së h÷u tËp thÓ së h÷u ç thÓ, së h÷u t b¶n, t nh©n, së h÷u
hçn hîp.
3 lo¹i h×nh së h÷u c¬ b¶n ; Toµn d©n; TËp thÓ; T nh©n
- Çc h×nh thøc së h÷u kh«ng tån t¹i biÖt lËp mµ ®an kÕt vµo nhau t¸c ®éng lÉn
nhau.
+ Së h÷u nhµ níc: ®îc x¸c lËp tríc hÕt ®èi víi çc c«ng tr×nh thuéc kÕt cÊu h¹
tÇng; çc nguån tµi nguyªn, tµi s¶n quèc gia; trong çc doanh nghiÖp cung øng hµng
ho¸ dÞch vô th«ng thêng; trong çc lÜnh vùc then chèt cña nÒn kinh tÕ. Lµ ®èi tîng
chñ yÕu cña CNXH ®îc h×nh thµnh tõ thÊp ®Õn cao vµ d÷ chiÕm u thÕ tuyÖt ®èi
khi CNXH ®îc x©y dùng vÒ c¬ b¶n.
+ Së h÷u t b¶n t nh©n: kh«ng cßn lµ h×nh thøc së h÷u thèng trÞ tån t¹i trong
nh÷ng ngµnh nghÒ, lÜnh vùc nhµ níc cho phÐp.
+ Së h÷u ç thÓ, së h÷u tËp thÓ: tån t¹i trong çc khu vùc kinh tÕ mµ tr×nh ®é
lùc lîng s¶n xuÊt thÊp kÐm.
+ Së h÷u hçn hîp: do yªu cÇu cña s¶n xuÊt x· héi çc chñ thÓ kinh tÕ ph¶i liªn
kÕt víi nhau.
2. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan vµ lîi Ých cña tån t¹i kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn
* Kh¸i niÖm: C¬ cÇu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn lµ nh÷ng thÓ çc thµnh phÇn kinh tÕ
cïng tån t¹i ph¸t triÓn trong m«i trêng hîp t¸c b×nh ®¼ng tríc ph¸p luËt vµ c¹nh tranh
víi nhau. T¬ng øng víi nh÷ng thµnh phÇn kinh tÕ cã lo¹i h×nh s¶n xuÊt víi quy m« vµ
tr×nh ®é c«ng nghÖ nhÊt ®Þnh chÞu sù chi phèi cña çc quy luËt kinh tÕ c¬ chÕ
qu¶n lý vµ c¬ chÕ ph¬ng ph¸p thÝch hîp.
* TÝnh tÊt yÕu:
- Do ®Æc ®iÓm kinh tÕ x· héi ViÖt Nam: ph©n c«ng lao ®éng x· héi cha ph¸t triÓn,
n¨ng xuÊt lao ®éng, tr×nh ®é lùc lîng s¶n xuÊt kh«ng ®Òu. T¬ng øng víi mçi tr×nh
®é cña lùc lîng s¶n xuÊt sÏ cã mét kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt, ph¶i lµ c¬ cÊu kinh tÕ
63
nhiÒu thµnh phÇn
=>Nguyªn nh©n c¬ b¶n cña sù tån t¹i c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn trong TKQD
suy ®Õn cïng lµ do qui luËt quan hÖ s¶n suÊt ph¶i phï hîp víi tÝnh chÊt & tr×nh ®é
cña lùc lîng s¶n xuÊt .ThÓ hiÖn ë:
->Trong thêi kú qu¸ ®é cßn tån t¹i nh÷ng thµnh phÇn kinh tÕ do lÞch ö ®Ó l¹i
vµ cã lîi cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña CNXH: kinh tÕ t b¶n t nh©n, kinh tÕ ç thÓ
tiÓu thñ.
->Do chÝnh s¸ch c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa ®èi víi nÒn kinh tÕ cò n¶y sinh nh÷ng
thµnh phÇn kinh tÕ míi: kinh tÕ t b¶n nhµ níc.
-.Do yªu cÇu x©y dùng x· héi míi vµ nÒn kinh tÕ míi çc thµnh phÇn kinh tÕ míi
ra ®êi: kinh tÕ nhµ níc, kinh tÕ tËp thÓ
- Sù tån t¹i nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn lµ c¬ së ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr-
êng ®Þnh híng XHCN t¹o ra ®îc ®éng lùc c¹nh tranh gi÷a çc thµnh phÇn kinh tÕ
thóc ®Èy kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn.
Ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn lµ ®Æc trng c¬ b¶n cña nÒn kinh tÕ
qu¸ ®é, võa lµ tÊt yÕu cÇn thiÕt, võa lµ ph¬ng tiÖn ®Ó ®¹t ®îc môc ®Ých cña nÒn
s¶n xuÊt x· héi. Nã võa t¹o c¬ së lµm chñ vÒ kinh tÕ, võa ®¶m b¶o kÕt hîp hµi hoµ
hÖ thèng lîi Ých kinh tÕ, ®©y chÝnh lµ ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn.
* Lîi Ých cña viÖc tån t¹i nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn.
- §¸p øng ®îc yªu cÇu cña quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i phï hîp víi tÝnh chÊt vµ
tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt, tån t¹i nhiÒu h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ nhiÒu ph¬ng
thøc qu¶n lý phï hîp víi tr×nh ®é kh¸c cña lùc lîng s¶n xuÊt. Cã t¸c dông thóc ®Èy t¨ng
n¨ng xuÊt lao ®éng, t¨ng trëng kinh tÕ, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ.
- NÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn lµm phong phó & ®a d¹ng çc chñ thÓ kinh tÕ ,t¹o
tiªnd ®Ò ®Èy m¹nh c¹nh tranh kh¾c phôc t×nh tr¹ng ®éc quyÒn . Cho phÐp khai th¸c
vµ sö dông cã hiÖu qu¶ søc m¹nh tæng hîp çc thµnh phÇn kinh tÕ trong níc, t¹o ®iÒu
kiÖn khai th¸c søc m¹nh vÒ vèn, khoa häc vµ c«ng nghÖ cña çc níc kh¸c, sö dông hÕt
lùc lîng lao ®éng.
- T¹o ®iÒu kiÖn thùc hiÖn vµ më réng çc h×nh thøc kinh tÕ qu¸ ®é trong ®ã cã kinh
tÕ t b¶n nhµ níc
-Ph¸t triÓn çc TPKT víi çc h×nh thøc s¶n xuÊt kinh doanh ®a d¹ng lµ néi dung c¬
b¶n cña viÖc hoanf thiÖn thÓ chÕ kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN trªn c¬ së ®ã
x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ vµ cã ®iÒu kiÖn më réng quan hÖ kinh tÕ quèc
tÕ
-Nã ®¸p øng ®îc lîi Ých kinh tÕ cña çc giai cÊp ,tÇng líp x· héi
NghÞ quyÕt héi nghÞ trung ¬ng 6 kho¸ VI kh¼ng ®Þnh:
“ChÝnh s¸ch kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn cã ý nghÜa chiÕn lîc l©u dµi cã tÝnh
quy luËt tõ s¶n xuÊt nhá ®i lªn CNXH thÓ hiÖn tinh thÇn d©n chñ vÒ kinh tÕ ®¶m
b¶o cho mäi ngêi ®îc tù do lµm ¨n theo luËt ph¸p”.
3. C¬ cÊu çc thµnh phÇn kinh tÕ trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH ë níc ta
Kn thµnh phÇn kinh tÕ:lµ khu vùc kinh tÕ ,kiÓu quan hÖ kinh tÕ dùa trªn mét
h×nh thøc së h÷u nhÊt ®Þnh vÒ TLSX ,TPKT tån t¹i ë nh÷ng h×nh thøc tæ chøc
kinh tÕ nhÊt ®Þnh(quan hÖ s¶n xuÊt nµo thèng trÞ ®Ó x¸c ®Þnh tõng thµnh
phÇn kinh tÕ)
64
3.1. Kinh tÕ nhµ níc:
Lµ thµnh phÇn kinh tÕ dùa trªn chÕ ®é së h÷u toµn d©n(nhµ níc) vÒ t liÖu
s¶n xuÊt bao gåm çc doanh nghiÖp nhµ níc, çc tµi s¶n thuéc së h÷u nhµ níc nh ®Êt
®ai, hÇm má, rõng biÓn, tµi nguyªn, ng©n s¸ch, çc quü dù tr÷, kÕt cÊu h¹ tÇng kinh
tÕ x· héi, phÇn vèn nhµ níc gãp vµo çc doanh nghiÖp thuéc çc thµnh phÇn kinh tÕ
kh¸c.
- Con ®êng h×nh thµnh kinh tÕ nhµ níc:
+ Quèc h÷u ho¸ c¬ së kinh tÕ cña t s¶n m¹i b¶n
+ Do qu¸ tr×nh c¶i t¹o XHCN nÒn kinh tÕ quèc d©n
+ Quan träng nhÊt do x©y dùng míi
- Vai trß cña kinh tÕ nhµ níc
“Kinh tÕ nhµ níc lµ lùc lîng vËt chÊt quan träng vµ lµ c«ng cô ®Ó nhµ níc
®Þnh híng vµ ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ”.
Trong kinh tÕ nhµ níc, doanh nghiÖp nhµ níc lµ nßng cèt, lµ chç dùa ®Ó kinh
tÕ nhµ níc gi÷ vai trß chñ ®¹o.
- Kinh tÕ nhµ níc gi÷ vai trß chñ ®¹o v×:
+ Do yªu cÇu cña viÖc ®¶m b¶o nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn ®óng ®Þnh híng
XHCN
+ G¾n víi chÕ ®é së h÷u cao nhÊt tiÕn bé nhÊt trong çc h×nh thøc së h÷u
+ Lùc lîng s¶n xuÊt cã tr×nh ®é ph¸t triÓn cao, tr×nh ®é qu¶n lý vµ ph©n phèi
s¶n phÈm gÇn víi môc tiªu XHCN
- Vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ níc thÓ hiÖn trªn çc mÆt:
+ N¾m nh÷ng ngµnh, nh÷ng lÜnh vùc träng yÕu nh kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x·
héi; hÖ thèng tµi chÝnh ng©n s¸ch, b¶o hiÓm, nh÷ng c¬ së th¬ng m¹i dÞch vô quan
träng, doanh nghiÖp quèc phßng an ninh (nh÷ng ngµnh chi phèi ho¹t ®éng cña çc
thµnh phÇn kh¸c vµ cña toµn bé nÒn kinh tÕ )
+ Më ®êng híng dÉn hç trî çc thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c cïng ph¸t triÓn.
Do cã lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn kinh tÕ nhµ níc trùc tiÕp ®ãng gãp vµo qu¸
tr×nh t¨ng trëng nhanh vµ bÒn v÷ng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n &giai7 quyÕt çc vÊn
®Ò x· héi , t¹o søc m¹nh trong c¹nh tranh buéc çc thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ph¶i n©ng
cao n¨ng suÊt chÊt lîng hiÖu qu¶.
+ Thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i: thu hót ®Çu t níc ngoµi
b»ng liªn doanh; nhËn chuyÓn giao c«ng nghÖ.
+ T¹o nguån thu æn ®Þnh cho ng©n s¸ch
- Mét sè gi¶i ph¸p ®Ó t¨ng cêng vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ níc
+ TËp trung nguån lùc ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ nhµ níc trong nh÷ng ngµnh,
nh÷ng lÜnh vùc träng yÕu nh kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi, hÖ thèng tµi chÝnh –
ng©n hµng, b¶o hiÓm, nh÷ng c¬ së s¶n xuÊt th¬ng m¹i dÞch vô quan träng. X©y
dùng çc tæng c«ng ty nhµ níc ®ñ m¹nh ®Ó lµm nßng cèt trong nh÷ng tËp ®oµn kinh
tÕ lín (ph¸t triÓn vÒ chiÒu réng vµ chiÒu s©u).
+ §æi míi t¨ng cêng ho¹t ®éng cña kinh tÕ nhµ níc trong lÜnh vùc ph©n phèi lu
th«ng.
-Hoµn thiÖn c¬ chÕ chÝnh s¸ch ®Ó çc doanh nghiÖp nhµ níc thùc sù ho¹t ®éng
trong m«i trêng c¹nh tranh c«ng khai minh b¹ch
+ChuyÓn doanh nghiÖp nhµ níc sang ho¹t ®éng theo c¬ chÕ c«ng ty TNHH
65
hoÆc c«ng ty cæ phÇn.
+ Thùc hiÖn viÖc: giao b¸n kho¸n cho thuª çc doanh nghiÖp nhµ níc lo¹i nhá
vèn tõ 5 tû ®ång trë xuèng mµ nhµ níc kh«ng cÇn n¾m gi÷.
+ Gi¶i thÓ, ph¸ s¶n, s¸p nhËp nh÷ng doanh nghiÖp nhµ níc ho¹t ®éng thua lç
kÐo dµi
+ Sè cßn l¹i ®îc chuyÓn ®æi thµnh doanh nghiÖp cã thu, gi¶i thÓ hoÆc ph¸
s¶n.
3.2. Kinh tÕ tËp thÓ
- Kh¸i niÖm: Kinh tÕ tËp thÓ lµ thµnh phÇn kinh tÕ bao gåm nh÷ng c¬ së kinh tÕ do
ngêi lao ®éng tù nguyÖn gãp vèn gãp søc cïng kinh doanh qu¶n lý (së h÷u tËp thÓ vÒ
t liÖu s¶n xuÊt trõ ruéng ®Êt trong n«ng nghiÖp vµ së h÷u vèn cæ phÇn).
- Nguyªn t¾c tæ chøc: tù nguyÖn, b×nh ®¼ng cïng cã lîi vµ qu¶n lý d©n chñ
- Kinh tÕ tËp thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn díi nhiÒu h×nh thøc ®a d¹ng tõ thÊp ®Õn cao
tõ tæ ®æi c«ng tæ ®oµn kÕt s¶n xuÊt ®Õn hîp t¸c x·. Kinh tÕ tËp thÓ kh«ng bÞ giíi
h¹n bëi quy m« vµ ngµnh nghÒ kinh doanh theo ph¸p luËt.
Theo Lªnin: hîp t¸c x· lµ m¾t xÝch nèi liÒn nhµ níc XHCN vµ hµng chôc triÖu
hé tiÓu n«ng lµ gi¶i ph¸p tÊt yÕu ®Ó híng dÉn n«ng d©n tiÕn lªn con ®êng CNXH.
- Vai trß: Gi¶i phãng lùc lîng s¶n xuÊt, t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi theo môc
tiªu: “d©n giµu níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ v¨n minh vµ CNXH”.
Cïng víi kinh tÕ nhµ níc hîp thµnh nÒn t¶ng cho chÕ ®é x· héi míi.
3.3.Kinh tÕ t nh©n
Lµ thµnh phÇn kinh tÕ dùa trªn chÕ ®é së h÷u t nh©n vÒ TLSX
Vai trß: lµ bé phËn cÊu thµnh quan träng cña nÒn kinh tÕ,gãp phÇn thùc hiÖn
th¾ng lîi nhiÖm vô trung t©m lµ ph¸t triÓn kinh tÕ CNH-HDH n©ng cao néi lùc
cña ®Êt níc trong héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ
§¹i héi §¶ng lÇn thø X kh¼ng ®Þnh “kinh tÕ t nh©n cã vai trß quan träng ,lµ mét
trong nh÷ng ®éng lùc cña nÒn kinh tÕ “
Kinh tÕ t nh©n bao gåm kinh tÕ ç thÓ ,tiÓu chñ & kinh tÕ t b¶n t nh©n
*Kinh tÕ ç thÓ tiÓu chñ

- Kh¸i niÖm: dùa trªn h×nh thøc t h÷u nhá vÒ t liÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng cña
b¶n th©n ngêi lao ®éng vµ gia ®×nh.
-Tån t¹i ë ph¹m vi t¬ng ®èi lín ®îc ph¸t triÓn trong çc ngµnh nghÒ ë c¶ thµnh thÞ vµ
n«ng th«n kh«ng h¹n chÕ kinh doanh ®Ó gi¶i quyÕt nhu cÇu vÒ viÖc lµm vµ t¨ng thu
nhËp.
- ¦u ®iÓm: Ph¸t huy nhanh vµ hiÖu qu¶ tiÒm n¨ng vÒ vèn søc lao ®éng, tay nghÒ cña
tõng gia ®×nh, tõng lao ®éng.
- H¹n chÕ: tù ph¸t, manh món, l¹c hËu vÒ kü thuËt
“CÇn gióp ®ì gi¶i quyÕt çc khã kh¨n vÒ vèn khoa häc c«ng nghÖ vµ thÞ trêng
tiªu thô s¶n phÈm, tõng bíc ®i vµo lµm ¨n hîp t¸c mét çch tù nguyÖn hoÆc lµm vÖ
tinh cho doanh nghiÖp nhµ níc hay çc hîp t¸c x·”.
66
HiÖn nay kinh tÕ tiÓu chñ cã bíc ph¸t triÓn míi lµ kinh tÕ trang tr¹i.
* Kinh tÕ t b¶n t nh©n
- Kh¸i niÖm: dùa trªn h×nh thøc së h÷u t nh©n TBCN vÒ t liÖu s¶n xuÊt vµ lao ®éng
lµm thuª.
- §îc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn kh«ng h¹n chÕ vÒ quy m« trong nh÷ng ngµnh nghÒ,
lÜnh vùc vµ ®Þa bµn mµ ph¸p luËt kh«ng cÊm nh»m khai th¸c tiÒm n¨ng vÒ vèn, c«ng
nghÖ, kinh nghiÖm qu¶n lý thu hót lao ®éng, t¨ng lîng hµng ho¸ tiªu thô cho x· héi.
Thóc ®Èy viÖc h×nh thµnh çc chñ thÓ kinh tÕ míi vµ ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý
theo híng thÞ trêng t¹o ®éng lùc c¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ.
ViÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn çc chñ doanh nghiÖp thuéc khu vùc kinh tÕ t
nh©n gãp phÇn x©y dùng ®éi ngò çc nhµ doanh nghiÖp ViÖt Nam lµm ®Çu tµu thóc
®Èy nÒn kinh tÕ gãp phÇn x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt míi (quan hÖ qu¶n lý, quan
hÖ ph©n phèi) phï hîp, thóc ®Èy lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn thùc hiÖn c«ng b»ng x·
héi.
- H¹n chÕ: lµ thµnh phÇn kinh tÕ cã tÝnh tù ph¸t rÊt cao. §Çu c¬ bu«n lËu trèn thuÕ
lµm hµng gi¶.
ViÖc khuyÕn khÝch kinh tÕ t b¶n t nh©n ph¸t triÓn ph¶i ®i ®«i víi t¨ng cêng
qu¶n lý, híng dÉn lµm ¨n ®óng ph¸p luËt, khuyÕn khÝch ®i vµo con ®êng kinh tÕ t
b¶n nhµ níc díi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau.
3.4. Kinh tÕ t b¶n nhµ níc
- C¬ së kinh tÕ: Quan hÖ së h÷u hçn hîp vÒ vèn gi÷a kinh tÕ nhµ níc víi kinh tÕ t b¶n
t nh©n trong & ngoµi níc díi çc h×nh thøc hîp t¸c liªn doanh
- C¬ së kh¸ch quan cña viÖc tån t¹i thµnh phÇn kinh tÕ nµy lµ:
+ Do yªu cÇu cña viÖc vËn dông quy luËt phï hîp
+ Do yªu cÇu ph¶i nhanh chãng hiÖn ®¹i ho¸ lùc lîng s¶n xuÊt
+ Do yªu cÇu thùc hiÖn môc tiªu t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng
+ Yªu cÇu biÕt tËn dông çc lîi thÕ so s¸nh ®Ó nhanh chãng héi nhËp vµo nÒn
kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc.
- Vai trß:
+ Cã vai trß quan träng trong viÖc ®éng viªn tiÒm n¨ng to lín vÒ vèn, c«ng
nghÖ, kh¶ n¨ng tæ chøc qu¶n lý.
+ T¹o thÕ vµ lùc cho çc doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¸t triÓn, t¨ng søc hîp t¸c vµ
c¹nh tranh víi bªn ngoµi.
+ Gãp phÇn gi¶i quyÕt nhu cÇu viÖc lµm.
3.5. Kinh tÕ cã vèn ®Çu t níc ngoµi
Cã vai trß quan träng ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt níc th«ng qua bæ xung
nguån vèn ®Çu t ,chuyÓn giao & ph¸t triÓn c«ng nghÖ ,n©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý
,t¹oviÖc lµm ,gãp phÇn rÊt lín vµo viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinhtÕ theo híng CNH-
HDH thóc ®Èy tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña VN
§¶ng ta kh¼ng ®Þnh “c¶i thiÖn m«i trêng ph¸p lý & kinh tÕ ,®a d¹ng ho¸ çc hÝnh
thøc & c¬ chÕ ®Ó thu hót m¹nh nguån lùc cña çc nhµ ®Çu t vµo nh÷ng nghµnh
nghÒ ,lÜnh vùc kinh doanh quan träng “
67
* Mèi quan hÖ gi÷a çc thµnh phÇn kinh tÕ
- TÝnh thèng nhÊt:
Mçi thµnh phÇn kinh tÕ lµ mét bé phËn cÊu thµnh cña nÒn kinh tÕ quèc d©n
thèng nhÊt; cïng ho¹t ®éng trong mét hÖ thèng ph©n c«ng lao ®éng x· héi, cïng ho¹t
®éng híng tíi cÇu, cïng chÞ qu¶n lý cña nhµ níc v¹n ®éngtheo ®Þnh híng XHCN.
- Sù m©u thuÉn
Do mçi thµnh phÇn kinh tÕ cã ®Æc ®iÓm riªng vÒ quan hÖ së h÷u t liÖu s¶n
xuÊt, mçi thµnh phÇn kinh tÕ võa chÞu sù t¸c ®éng cña çc chiÕn lîc kinh tÕ chung
võa cã çc quy luËt ®Æc thï do cã sù m©u thuÉn vÒ lîi Ých.
M©u thuÉn trªn ®îc gi¶i quyÕt dÇn dÇn trong qu¸ tr×nh x· héi ho¸ s¶n xuÊt theo
®Þnh híng XHCN
X· héi ho¸ s¶n xuÊt theo ®Þnh híng XHCN chÝnh lµ lµm cho nÒn kinh tÕ nhiÒu
thµnh phÇn ph¸t triÓn theo ®Þnh híng XHCN
* Çc gi¶i ph¸p ®Ó x©y dùng nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ®Þnh híng XHCN
- LÊy viÖc gi¶i phãng lùc lîng s¶n xuÊt ®éng viªn tèi ®a mäi nguån lùc bªn trong vµ
bªn ngoµi n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n lµm môc
tiªu hµng ®Çu trong viÖc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn çc thµnh phÇn kinh tÕ vµ çc
h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh.
- Ph¸t triÓn m¹nh mÏ kinh tÕ nhµ níc ®ñ søc gi÷ vai trß chñ ®¹o
-Thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi lÊy ph©n phèi theo lao ®éng & hiÖu qu¶ kinh
tÕ lµ chñ yÕu ;thõa nhËn thuª mín lao ®éng nhng kh«ng ®Ó nã trë thµnh quan hÖ
thèng trÞ
-T¨ng cêng hiÖu lùc qu¶n lý vÜ m« cña nhµ níc ph¸t huy mÆt tÝch cùc & h¹n chÕ
mÆt tiªu cùc cña c¬ chÕ thÞ trêng ; khuyÕn khÝch lµm giµu hîp ph¸p ®i ®«i víi xo¸
®ãi gi¶m nghÌo ,tr¸nh sù ph©n ho¸ x· héi thµnh hai cùc ®èi lËp ,kh«ng dª chªnh lÖch
qu¸ lín vÒ møc s«ng & tr×nh ®é ph¸t triÓn gi÷a çc vïng ,çc tÊng líp d©n c , kÕt hîp
t¨ng trëng kinh tÕ víi tiÕn bé & c«ng b»ng x· héi
68
ch¬ng IX:
c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH
I. TÝnh tÊt yÕu vµ t¸c dông cña C«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸
1Kh¸i niÖm c«ng nghiÖp ho¸:
- Kh¸i niÖm:
Çch m¹ng c«ng nghiÖp ®îc tiÕn hµnh ë Ch©u ¢u tõ thÕ kû XVII – XVIII th× c«ng
nghiÖp ho¸ ®îc hiÓu lµ qu¸ tr×nh thay thÕ lao ®éng thñ c«ng b»ng lao ®éng sö dông
m¸y mãc.
+Ph¹m trï CNH ®îc hiÓu theo hai nghÜa
->Theo nghÜa réng : lµ qu¸ tr×nh ph¸t triÎn c«ng nghiÖp liªn tôc ngµy cµng tiªn tiÕn
h¬n ,lµ ph¬ng ph¸p thay ®æi c¬ cÊu kinh tÕ lµm cho c¬ cÊu ®ã phong phó h¬n hiÖn
®¹i h¬n
->Theo nghÜa hÑp :lµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh
& ®Ó ®¹t ®îc mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh trong lÞch sö cña mét níc .Mét thêi kú mµ
trong ®ã nÒn s¶n xuÊt x· héi ®îc tæ chøc theo lèi c«ng nghiÖp dùa trªn c¬ së thay thÕ
lao ®éng thñ c«ng b»ng m¸y
- Kh¸i niÖm c«ng nghiÖp ho¸,hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt nam:
“Lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¨n b¶n toµn diÖn çc ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh
doanh dÞch vô vµ qu¶n lý kinh tÕ x· héi tõ sö dông lao ®éng thñ c«ng lµ chÝnh sang
sö dông phæ biÕn søc lao ®éng cïng víi c«ng nghÖ, ph¬ng tiÖn vµ ph¬ng ph¸p tiªn
tiÕn hiÖn ®¹i dùa trªn sù ph¸t triÓn hiÖn ®¹i cña c«ng nghÖ vµ tiÕn bé c«ng nghÖ t¹o
ra n¨ng xuÊt lao ®éng cao”.(§¹i héi §¶ng lÇn thø VII)
§Æc ®iÓm: C«ng nghiÖp ho¸,hiÖn ®¹i ho¸ ë níc ta hiÖn nay cã ®Æc ®iÓm chñ
yÕu:
+ C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ theo ®Þnh híng XHCN,thùc hiÖn môc tiªu d©n giµu
níc m¹nh ,x· héi c«ng b»ng d©n chñ v¨n minh
+ C«ng nghiÖp ho¸,hiÖn ®¹i ho¸ g¾n víi ph¸t triÓn kinh tÕ tri thøc .
+ C«ng nghiÖp ho¸,hiÖn ®¹i ho¸ trong ®iÒu kiÖn c¬ chÕ thÞ trêng cã sù ®iÒu tiÕt
cña nhµ níc.
- C«ng nghiÖp ho¸ kh«ng xuÊt ph¸t tõ chñ quan cña nhµ níc mµ ®ßi hái vËn dông çc
quy luËt kh¸ch quan mµ tríc hÕt lµ quy luËt thÞ trêng. §ång thêi cã sù qu¶n lý cña nhµ
níc ®Ó ®¶m b¶o ®Þnh ng x· héi chñ nghÜa
+ C«ng nghiÖp ho¸,hiÖn ®¹i ho¸ trong bèi c¶nh toµn cÇu ho¸ ho¸ kinh tÕ & Viªt Nam
tÝch cùc ,chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ
Ngµy nay khu vùc ho¸ vµ toµn cÇu ho¸ lµ xu thÕ kh¸ch quan; c«ng nghiÖp ho¸
trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ më ®Ó vËn dông vµ tranh thñ ®îc thµnh tùu cña thÕ giíi vµ
khu vùc.
2. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña c«ng nghiÖp ho¸ vµ vai trß cña c«ng nghiÖp ho¸.
Mçi ph¬ng thøc s¶n xuÊt x· héi ®Òu tån t¹i vµ ph¸t triÓn dùa trªn c¬ së vËt chÊt
kü thuËt nhÊt ®Þnh. C¬ së vËt chÊt kü thuËt cña mét x· héi lµ toµn bé hÖ thèng çc
yÕu tè vËt chÊt cña lùc lîng s¶n xuÊt phï hîp víi tr×nh ®é kü thuËt t¬ng øng.
+ C¨n cø ®¸nh gi¸ sù biÕn ®æi cña c¬ së vËt chÊt kü thuËt
Sù biÕn ®æi vµ ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt
Sù ph¸t triÓn cña khoa häc- kü thuËt
TÝnh chÊt vµ tr×nh ®é çc quan hÖ x· héi (quan hÖ s¶n xuÊt)
69
-§Æc trng cña c¬ së vËt chÊt kü thuËt qua çc thêi ®¹i
->Tríc CNTB : c«ng cô lao ®éng thñ c«ng l¹c hËu
->CNTB :§¹i c«ng nghiÖp c¬ khÝ (s¶n suÊt lín)
- ->§Õn CNXH :c¬ së vËt chÊt kü thuËt cao h¬n CNTB vÒ tr×nh ®é kü thuËt
&c¬ cÊu s¶n xuÊt
- Vai trß cña c¬ së vËt chÊt kü thuËt:
+ Lµ ®iÒu kiÖn träng yÕu nhÊt, quyÕt ®Þnh nhÊt cã liªn quan ®Õn sù ph¸t
triÓn vÒ chÊt lùc lîng s¶n xuÊt vµ n¨ng xuÊt lao ®éng x· héi.
+ Lµ ®iÒu kiÖn ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng t¨ng cña çc thµnh viªn trong
x· héi.
- Chñ nghÜa x· héi muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn ph¶i cã mét nÒn kinh tÕ t¨ng trëng vµ
ph¸t triÓn cao dùa trªn lùc lîng s¶n xuÊt hiÖn ®¹i vµ chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t liÖu s¶n
xuÊt. C¬ së vËt chÊt kü thuËt cña chñ nghÜa x· héi cÇn ph¶i x©y dùng trªn nh÷ng
thµnh tùu míi nhÊt tiªn tiÕn nhÊt cña khoa häc c«ng nghÖ ph¶i t¹o ra mét n¨ng suÊt lao
®éng cao h¬n chñ nghÜa t b¶n tÊt yÕu ph¶i tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸.
+ Theo Lªnin tÊt c¶ çc níc ®i lªn chñ nghÜa x· héi ®Òu ph¶i tiÕn hµnh c«ng
nghiÖp ho¸. Cã thÓ chia thµnh hai nhãm níc.
1) Çc níc ®· qua giai ®o¹n ph¸t triÓn t b¶n chñ nghÜa: ph¶i thùc hiÖn qu¸ tr×nh t¸i
c«ng nghiÖp ho¸ nh»m ®iÒu chØnh bæ sung vµ hoµn thiÖn c¬ së vËt chÊt kü thuËt
vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i theo yªu cÇu cña chÕ ®é x· héi míi.
2) Çc níc cã nÒn kinh tÕ cha ph¸t triÓn nhÊt lµ nh÷ng níc c«ng nghiÖp l¹c hËu ph¶i
tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ ®Ó x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt thùc hiÖn ph©n
c«ng lao ®éng x· héi.
- ë ViÖt nam c«ng nghiÖp ho¸ , hiÖn ®¹i ho¸, lµ nhiÖm vô trung t©m cña thêi kú qu¸
®é v×:
 C«ng nghiÖp ho¸ lµ bíc ®i tÊt yÕu mµ çc níc tõ s¶n xuÊt nhá lªn s¶n xuÊt lín ®Òu
ph¶i tr¶i qua.
Níc ta qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi tõ nÒn kinh tÕ l¹c hËu. Çc yÕu tè c¬ b¶n
cña lùc lîng s¶n xuÊt cßn ë tr×nh ®é rÊt thÊp. ThÓ hiÖn ë:
- VÒ søc lao ®éng: d©n sè ®«ng, tr×nh ®é v¨n ho¸ thÊp, lao ®éng ®îc ®µo t¹o nghÒ
Ýt. Nguån lùc con ngêi hiÖn ®· cã tiÕn bé nhng so víi çc níc trong khu vùc vÉn ë
tr×nh ®é thÊp.
- VÒ ®èi tîng lao ®éng: chñ yÕu lµ nguyªn liÖu th«.
- VÒ t liÖu lao ®éng: H¹ tÇng kü thuËt yÕu kÐm, m¸y mãc thiÕt bÞ l¹c hËu, tr×nh ®é
khoa häc c«ng nghÖ cßn nhiÒu h¹n chÕ. M¸y mãc thiÕt bÞ cã tr×nh ®é hiÖn ®¹i tiªn
tiÕn cßn Ýt kh«ng ®ång bé, chØ tiªu tù ®éng ho¸ thÊp. Møc tiªu hao n¨ng lîng nguyªn
liÖu cao gÊp 1,5 ®Õn 2 lÇn møc trung b×nh cña thÕ giíi. HÖ sè ®æi míi c«ng nghÖ
thÊp.
(2)Trong ®iÒu kiÖn çch m¹ng c«ng nghÖ ph¸t triÓn m¹nh ,xu thÕ toµn cÇu ho¸ &
khu vùc ho¸ nÒn kinh tÕ
V× vËy c«ng nghiÖp ho¸ lµ nhiÖm vô trung t©m nh»m t¹o ra sù chuyÓn biÕn vÒ chÊt
cña lùc lîng s¶n xuÊt. §©y chÝnh lµ qu¸ tr×nh x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt. Mçi
bíc tiÕn cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ mét bíc t¨ng cêng c¬ së vËt
70
chÊt kü thuËt cho chñ nghÜa x· héi, ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt gãp phÇn hoµn thiÖn
quan hÖ s¶n xuÊt.
* T¸c dông cña c«ng nghiÖp ho¸

- T¹o ®iÒu kiÖn biÕn ®æi vÒ chÊt lùc lîng s¶n xuÊt, t¨ng n¨ng xuÊt lao ®éng, t¨ng tr-
ëng kinh tÕ: T¨ng tÝch luü tõ néi bé nÒn kinh tÕ. X©y dùng c¬ cÊu hîp lý cã hiÖu
qu¶, t¨ng søc c¹nh tranh. X©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng ngµy cµng hiÖn ®¹i vµ mét sè
ngµnh then chèt b¶o ®¶m an ninh, l¬ng thùc an toµn n¨ng lîng m«i trêng.
- T¹o ®iÒu kiÖn vËt chÊt cho viÖc cñng cè t¨ng cêng vai trß kinh tÕ cña nhµ níc
- T¨ng cêng cñng cè an ninh quèc phßng.
- X©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ ®ñ søc thùc hiÖn ph©n c«ng vµ hîp t¸c quèc
tÕ
§éc lËp tù chñ vÒ kinh tÕ thÓ hiÖn ë:
- Tríc nh÷ng chÊn ®éng cña thÞ trêng bªn ngoµi vÒ c¬ b¶n vÉn gi÷ ®îc æn ®Þnh kinh
tÕ – tµi chÝnh quèc gia vµ ®Þnh híng ph¸t triÓn
- NÕu bÞ bao v©y cÊm vËn vÒ kinh tÕ cña çc thÕ lùc thï ®Þch bªn ngoµi vÉn kh«ng
dÉn ®Õn sù sôp ®æ vÒ kinh tÕ vµ chÕ ®é chÝnh trÞ.
§¶ng ta kh¼ng ®Þnh c«ng nghiÖp ho¸- hiÖn ®¹i ho¸ lµ “gi¶i ph¸p quyÕt ®Þnh ®a
®Êt níc sím ra khái t×nh tr¹ng l¹c hËu nghÌo nµn, kh¾c phôc nguy c¬ tôt hËu xa vÒ
kinh tÕ tiÕn kÞp çc níc trong khu vùc vµ thÕ giíi, c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n, t¨ng
cêng tiÒm lùc quèc phßng an ninh, cñng cè v÷ng ch¾c ®éc lËp chñ quyÒn d©n téc”.
II. çch m¹ng khoa häc& c«ng nghÖ hiÖn ®¹i & nÒn kinh tÕ tri thøc
1. §Æc ®iÓm cña cuéc çch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i .
Kh¸i niÖm: çch m¹ng kü thuËt lµ sù biÕn ®æi vÒ chÊt lùc lîng s¶n xuÊt, khoa häc
trë thµnh lùc lîng s¶n xuÊt trùc tiÕp dÉn ®Õn sù biÕn ®æi cã tÝnh chÊt çch m¹ng cña
c¬ së vËt chÊt kü thuËt.
Hai cuéc çch m¹ng kü thuËt trªn thÕ giíi:
- Cuéc çch m¹ng kü thuËt lÇn thø nhÊt diÔn ra ë 30 n¨m cuèi thÕ kû XIIIV ®Õn nöa
®Çu thÕ kû XX víi néi dung lµ c¬ khÝ ho¸.
- Cuéc CMKT lÇn thø hai(cßn gäi lµcuéc çch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i )
xuÊt hiÖn tõ nh÷ng n¨m 50 cña thÕ kû XX víi 5 néi dung:
+ Tù ®éng ho¸
+ VÒ n¨ng lîng: çc ngµnh n¨ng lîng míi thay thÕ n¨ng lîng truyÒn thèng
+ VÒ vËt liÖu míi: xuÊt hiÖn ngµy cµng nhiÒu vËt liÖu míi mµ vËt liÖu tù
nhiªn kh«ng cã ®îc
+ VÒ c«ng nghÖ sinh häc: c«ng nghÖ vi sinh, kü thuËt gen vµ nu«i cÊy tÕ bµo.
Lµm cho s¶n xuÊt cã n¨ng suÊt cao h¬n vµ chÊt lîng s¶n phÈm tèt h¬n mµ chØ sö
dông nh÷ng nguån tµi nguyªn cã kh¶ n¨ng t¸i t¹o, tiÕt kiÖm tµi nguyªn, kh«ng g©y «
nhiÔm m«i trêng.
+ VÒ ®iÖn tö vµ tin häc: ®©y lµ lÜnh vùc v« cïng réng lín vµ hÊp dÉn diÕn ra
theo 4 híng: Nhanh (m¸y siªu tÝnh), nhá (vi tÝnh), m¸y tÝnh cã sö lý kiÕn thøc (trÝ
tuÖ nh©n t¹o), m¸y nèi tõ xa (viÔn tin)
- Hai ®Æc trng cña cuéc çch m¹ng KH- CN
+ Khoa häc ®· trë thµnh lùc lîng s¶n xuÊt trùc tiÕp.
71
+ Thêi gian cho mét ph¸t minh míi cña khoa häc ra ®êi thay thÕ ph¸t minh cò cã
xu híng rót ng¾n l¹i kh¶ n¨ng øng dông t¨ng lªn.
- Giai ®o¹n hiÖn nay khoa häc vµ c«ng nghÖ lu«n lu«n g¾n bã chÆt chÏ víi nhau:
Khoa häc lµ tiÒn ®Ò trùc tiÕp cña c«ng nghÖ, c«ng nghÖ lµ kÕt qu¶ trùc tiÕp cña
khoa häc, dÉn ®Õn nh÷ng ¶nh hëng to lín cña cuéc çch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ lµ
+Lµm thay ®æi c¬ cÊu kinh tÕ cña quèc gia & thÕ giíi
+Lµm xuÊt hiÖn lo¹i c«ng cô lao ®éng míi vÒ chÊt :M¹ng intenet
+VÒ ®µo t¹o nghÒ :tríc ®©y cã sù t¸ch rêi gi÷a tuæi ®i häc nghÒ & kiÕm sèng
,ngµy nay chç lµm viÖc chÝnh lµ n¬i n©ng cao tay nghÒ
Vai trß cña çch m¹ng kü thuËt ë ViÖt nam.
Çch m¹ng kü thuËt cã ¶nh hëng s©u s¾c toµn diÖn ®Õn viÖc x©y dùng c¬ së
vËt chÊt kü thuËt lµ mét ®éng lùc ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ quèc d©n v×:
+ Cho ta nhËn thøc míi vÒ thêi ®¹i, vÒ con ®êng ph¸t triÓn cña ®Êt níc: kh«ng
cÇn tuÇn tù mµ tËn dông thêi c¬ hiÖn ®¹i ho¸.
+ Më ra cho níc ta kh¶ n¨ng tõ mét níc nghÌo chËm ph¸t triÓn trë thµnh mét níc
c«ng nghiÖp tiªn tiÕn nÕu ta biÕt tËn dông nh÷ng thµnh tùu cña çch m¹ng c«ng
nghÖ.
+ Lµm thay ®æi quan ®iÓm vÒ c«ng nghiÖp ho¸ kh«ng nhÊt thiÕt tõ c«ng
nghiÖp nÆng mµ cã thÓ tõ n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp nhÑ vµ mét sè ngµnh nh dÇu
khÝ.
+ Lµm thay ®æi çc gi¶i ph¸p vÒ vèn vµ c«ng nghÖ.
+ Lµm thay ®æi quan niÖm c¬ cÊu kinh tÕ cña ®Êt níc
2.Sù h×nh thµnh &nh÷ng ®Æc ®iÓm chñ yÕu cña nÒn Kinh tÕ tri thøc
Tõ nh÷ng n¨m 80 cña thÕ kû XX ®Õn nay nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®ang biÕn ®æi s©u
s¾c :LLSX x· héi ®ang chuyÓn tõ kinh tÕ tµi nguyªn sang kinh tÕ tri thøc ;loµi ngêi
chuyÓn tõ v¨n minh c«ng nghiÖp sang v¨n minh trÝ tuÖ
- §Þnh nghÜa kinh tÕ tri thøc:

Theo tæ chøc hîp t¸c vµ ph¸t triÓn OECD:
NÒn kinh tÕ tri thøc lµ nÒn kinh tÕ trong ®ã sù s¶n sinh ra phæ cËp vµ sö dông
tri thøc gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh nhÊt ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ, t¹o ra cña c¶i n©ng
cao chÊt lîng cuéc sèng.
- Kinh tÕ tri thøc lµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cao cña lùc lîng s¶n xuÊt x· héi hµm lîng tri
thøc, hao phÝ lao ®éng trÝ ãc chiÕm tØ träng lín trong GDP
- Trong nÒn kinh tÕ tri thøc nh÷ng ngµnh dùa vµo tri thøc dùa vµo nh÷ng thµnh tùu
míi cña khoa häc c«ng nghÖ:c«ng nghÖ th«ng tin ,c«ng nghÖ sinh häc lµ nh÷ng
ngµnh cã t¸c ®éng to lín tíi sù ph¸t triÓn chung. (kho¶ng 70% tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt çc
ngµnh)
+ §Æc ®iÓm chñ yÕu cña kinh tÕ tri thøc:
- Tri thøc trë thµnh lùc lîng s¶n xuÊt trùc tiÕp lµ nguån lùc hµng ®Çu quyÕt ®Þnh sù
t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ.
- Sù biÕn ®æi s©u s¾c nhanh chãng vÒ c¬ cÊu tæ chøc ph¬ng thøc ho¹t ®éng kinh
tÕ.
- Th«ng tin trë thµnh tµi nguyªn quan träng nhÊt cña nÒn kinh tÕ. C«ng nghÖ th«ng tin
®îc øng dông réng r·i trong mäi lÜnh vùc.
72
-Nguån nh©n lùc nhanh chãng ®îc tri thøc ho¸: häc tËp trë thµnh yªu cÇu thíng xuyªn
®èi víi mäi ngêi, ph¸t triÓn con ngêi trë thµnh nhiÖm vô trung t©m cña x· héi.
- Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ cã t¸c ®éng tÝch cùc hoÆc tiªu cùc tíi nhiÒu mÆt cña ®êi
sèng kinh tÕ x· héi.
Tãm l¹i nÒn kinh tÕ tri thøc yªu cÇu chóng ta ph¶i øng dông ë møc cao phæ biÕn
nhiÒu h¬n nh÷ng thµnh tùu c«ng nghÖ hiÖn ®¹i kÕt hîp qu¸ tr×nh ph¸t triÓn tuÇn tù
víi ®i t¾t ®ãn ®Çu. §Ó ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi nhanh bÒn v÷ng ®ång thêi rót ng¾n
®îc kho¶ng çch víi çc níc trong khu vùc vµ thÕ giíi
III. Néi dung cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt nam
1. Môc tiªu ,quan ®iÓmcña c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt nam
* Môc tiªu cña c«ng nghiÖp ho¸
Môc tiªu tæng qu¸t:
“X©y dùng níc ta thµnh mét níc cã c¬ së vËt chÊt kü thuËt hiÖn ®¹i, c¬ cÊu
kinh tÕ hîp lý, quan hÖ s¶n xuÊt tiÕn bé phï hîp víi qu¸ tr×nh ®· ph¸t triÓn cña lùc lîng
s¶n xuÊt, ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cao quèc phßng an ninh v÷ng ch¾c, d©n
giµu níc m¹nh x· héi c«g b»ng d©n chñ v¨n minh”.
(V¨n kiÖn §¹i héi VIII)
- Môc tiªu dµi h¹n: x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho chñ nghÜa x· héi.
- Môc tiªu chung h¹n: ®Õn n¨m 2020 ®a níc ta c¬ b¶n trë thµnh níc c«ng nghiÖp.
- Môc tiªu tríc m¾t: ®Õn n¨m 2010 ®a níc ta tho¸t khái t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn,
n©ng cao râ rÖt ®êi sèng vËt chÊt, v¨n ho¸ tinh thÇn cña nh©n d©n cô thÓ:
+ GDP t¨ng gÊp ®«i n¨m 2000; tÝch luü tõ néi bé kinh tÕ ®¹t trªn 30% GDP.
+ NhÞp ®é xuÊt khÈu gÊp trªn 2 lÇn nhÞp ®é t¨ng GDP.
+ Tû träng GDP cña n«ng nghiÖp 16- 17%, c«ng nghiÖp 40- 41%, dÞch vô 42-
43%.
+ Tû lÖ lao ®éng n«ng nghiÖp lµ 50%.
+ N©ng lªn ®¸ng kÓ chØ sè ph¸t triÓn con ngêi HDI (thu nhËp b×nh qu©n, tuæi
thä, tr×nh ®é häc vÊn).
* Quan ®iÓm cña §¶ng vÒ c«ng nghiÖp ho¸,hiÖn ®aÞ ho¸ ë ViÖt nam hiÖn nay.
-c«ng nghiÖp ho¸,hiÖn ®aÞ ho¸ ®Êt níc theo ®Þnh híng XHCNg¾n víi ph¸t triÓn kinh
tÕ tri thøc ,coi kinh tÕ tri thøc lµ yÕu tè quan träng cña nÒn kinh tÕ & CNHH§H
- Gi÷ v÷ng ®éc lËp tù chñ ®i ®«i víi më réng hîp t¸c quèc tÕ, ®a ph¬ng ho¸, ®a d¹ng
ho¸ kinh tÕ ®èi ngo¹i.
+ Dùa vµo nguån lùc trong níc lµ chÝnh.
+ Tranh thñ tèi ®a nguån lùc bªn ngoµi.
+ X©y dùng nÒn kinh tÕ më héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi, híng m¹nh vÒ
xuÊt khÈu ®ång thêi thay thêi thay thÕ nhËp khÈu.
- C«ng nghiÖp ho¸ lµ sù nghiÖp cña toµn d©n, cña mäi thµnh phÇn kinh tÕ, kinh tÕ
nhµ níc lµ chñ ®¹o.
- LÊy viÖc ph¸t huy nguån lùc con ngêi lµm yÕu tè c¬ b¶n cho sù ph¸t triÓn nhanh vµ
bÒn v÷ng. T¨ng trëng kinh tÕ g¾n liÒn víi ®êi sèng nh©n d©n, ph¸t triÓn v¨n ho¸ gi¸o
dôc thùc hiÖn tiÕn bé c«ng b»ng x· héi.
- Khoa häc c«ng nghÖ lµ ®éng lùc cña c«ng nghiÖp ho¸, kÕt hîp c«ng nghÖ truyÒn
thèng víi c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, tranh thñ ®i nhanh vµo hiÖn ®¹i ë nh÷ng kh©u quyÕt
®Þnh.
73
- LÊy hiÖu qu¶ kinh tÕ – x· héi lµm tiªu chuÈn c¬ b¶n ®Ó x¸c ®Þnh ph¬ng ¸n ph¸t
triÓn, lùa chän dù ¸n ®Çu t vµ c«ng nghÖ:
+ §Çu t chiÒu s©u ®Ó khai th¸c tèi ®a n¨ng lùc hiÖn cã.
+ Trong ph¸t triÓn míi:
-> ¦u tiªn quy m« võa vµ nhá.
-> C«ng nghÖ tiªn tiÕn t¹o nhiÒu viÖc lµm vµ thu håi vèn nhanh.
-> X©y dùng mét sè c«ng tr×nh quy m« lín thËt cÇn thiÕt.
- KÕt hîp chÆt chÏ ph¸t triÓn kinh tÕ toµn diÖn víi cñng cè t¨ng cêng nÒn quèc phßng
an ninh ®Êt níc.
+ Quan t©m ®óng møc ®Õn CN quèc phßng.
+ Cã c¬ chÕ huy ®éng çc ngµnh CN phôc vô nhu cÇu quèc phßng cã hiÖu qu¶.
+ TËn dông n¨ng lùc CN cña quèc phßng ®Ó s¶n xuÊt hµng d©n dông.
2.Néi dung cña CNHH§H trong thêi kú qu¸ ®é

Trang bÞ kü thuËt- c«ng nghÖ theo híng hiÖn ®¹i vµ x©y dùng mét c¬ cÊu kinh tÕ
hîp lý. G¾n liÒn víi viÖc cñng cè hoµn thiÖn quan hÖ s¶n xuÊt x· héi chñ nghÜa.
2.1.Ph¸t triÓn LLSX x©y dùng c¬ së vËt chÊt –Kü thuËt cho CNXH-trªn c¬ së
thùc hiÖn c¬ khÝ ho¸ nÒn s¶n xuÊt x· héi & ¸p dông nh÷ng thµnh tùu khoa häc –
c«ng nghÖ hiÖn ®¹i
-C¬ khÝ ho¸ nÒn kinh tÕ lµ bíc chuyÓn ®æi rÊt c¨n b¶n tõ nÒn kinh tÕ n«ng
nghiÖp sang nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp
-§èi tîng cña CNH H§H lµ toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n nhng tríc hÕt & quan träng
nhÊt lµ s¶n xuÊt TLSX
-§i liÒn víi c¬ khÝ ho¸ lµ ®iÖn khÝ ho¸ & tù ®éng ho¸
C¬ së cña CNH lµ mét nÒn khoa häc -c«ng nghÖ ph¸t triÓn ®Õn mét tr×nh ®é nhÊt
®Þnh
Nh÷ng vÊn ®Ò cÇn chó ý trong ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ
+ Ph¶i x¸c ®Þnh ®îc nh÷ng ph¬ng híng ®óng ®¾n cho sù ph¸t triÓn khoa häc c«ng
nghÖ nh : ph¸t huy nh÷ng lîi thÕ cña ®Êt níc
TËn dông mäi kh¶ n¨ng ®Ó ®¹t tr×nh ®é c«ng nghÖ tiªn tiÕn , øng dông
nhiÒu h¬n ë møc cao h¬n & phæ biÕn h¬n tõng bíc phat triÓn kinh tÕ tri thøc V× vËy
ë níc ta tiÕn hµnh cuéc CMKHCN ph¶i g¾n víi viÖc chuyÓn giao c«ng nghÖ.
 C«ng nghÖ: lµ tËp hîp nh÷ng gi¶i ph¸p kü thuËt ®Ó chÕ t¹o ra hµng ho¸ vµ dÞch
vô hay kh¸c ®i lµ toµn bé qu¸ tr×nh biÕn çc nguån lùc thµnh s¶n phÈm hµng ho¸ theo
yªu cÇu thÞ trêng. V× c«ng nghÖ trùc tiÕp liªn quan ®Õn viÖc chÕ t¹o hµng ho¸ vµ
dÞch vô tøc lµ ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ vµ do ®ã c«ng nghÖ ®îc coi lµ
bÝ mËt ®îc b¶o hé díi h×nh thøc cÊp b»ng vÒ “QuyÒn së h÷u c«ng nghiÖp” nh÷ng
bÝ mËt c«ng nghÖ cã thÓ ®îc mua b¸n nh hµng ho¸ dÞch vô.
- Kü thuËt c«ng nghÖ cã ®Æc ®iÓm: ®i tõ n¬i cã tr×nh ®é cao, ®Õn n¬i cã tr×nh ®é
thÊp. B¶n chÊt cña chuyÓn giao c«ng nghÖ lµ sù chuyÓn ®æi quyÒn së h÷u vµ
quyÒn së h÷u hµng ho¸ kü thuËt c«ng nghÖ, tõ çc níc c«ng nghiÖp tiªn tiÕn, sang níc
kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn.
NhËn chuyÓn giao c«ng nghÖ míi rót ng¾n con ®êng ph¸t triÓn hiÖn ®¹i, song cÇn
coi träng çc ®iÒu kiÖn vÒ vèn vµ ®éi ngò çn bé lµm c«ng t¸c nhËn chuyÓn giao.
74
+Ph¶i t¹o dùng ®îc nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn khoa häc-c«ng
nghÖ ®ã lµ : §éi ngò çn bé khoa häc c«ng nghÖ
Tãm l¹i trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn CMHKCNcÇn ;

->¦ng dông nh÷ng thµnh tùu míi ,tiªn tiÕn vÒ khoa häc c«ng nghÖ ®Æc biÖt lµ c«ng
nghÖ th«ng tin ,sinh häc phôc vô CNHH§H
-> Sö dông c«ng nghÖ míi g¾n víi yªu cÇu t¹o nhiÒu viÖc lµm ,tèn Ýt vèn ,gi÷ ®îc
nghÒ truyÒn thèng nh:kÕt hîp c«ng nghÖ truyÒn thèng víi c«ng nghÖ hiÖn ®¹i
->T¨ng ®Çu t ng©n s¸ch & huy ®éng çc nguån lùc kh¸c cho khoa häc & c«ng nghÖ
;kÕt hîp ph¸t triÓn c¶ bÒ réng lÉn chiÒu s©u ,x©y dùng míi c¶i t¹o cò ;thùc hiÖn tiÕt
kiÖm hiÖu qu¶
->KÕt hîp çc lo¹i quy m« lín võa nhá ,u tiªn quy m« võa & nhá coi träng hiÖu qñn
xuÊt kinh doanh & hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi
2. X©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý.
Qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ còng lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ cÊu
kinh tÕ.
C¬ cÊu kinh tÕ lµ cÊu t¹o hay cÊu tróc cña nÒn kinh tÕ, bao gåm çc ngµnh kinh tÕ,
çc vïng kinh tÕ, çc thµnh phÇn kinh tÕ vµ mèi quan hÖ h÷u c¬ gi÷a chóng.
Trong ®ã c¬ cÊu ngµnh lµ quan träng nhÊt quyÕt ®Þnh çc h×nh thøc c¬ cÊu
kinh tÕ kh¸c.
C¬ cÊu kinh tÕ kh«ng ngõng vËn ®éng biÕn ®æi, do sù vËn ®éng biÕn ®æi
cña lùc lîng s¶n xuÊt vµ cña quan hÖ s¶n xuÊt.
- Yªu cÇu cña viÖc x©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ:
+ Ph¶n ¸nh ®îc vµ ®óng çc quy luËt kh¸ch quan nhÊt lµ çc quy luËt kinh tÕ
vµ xu híng vËn ®éng ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi cña ®Êt níc.
+ Tû träng n«ng nghÞªp gi¶m dÇn, tû träng c«ng nghiÖp x©y dùng vµ dÞch vô ph¶i
t¨ng lªn trong GDP.
+ Tr×nh ®é kü thuËt cña nÒn kinh tÕ kh«ng ngõng tiÕn bé phï hîp víi xu híng cña sù
tiÕn bé khoa häc vµ c«ng nghÖ.
+ Cho phÐp khai th¸c tèi ®a mäi tiÒm n¨ng cña ®Êt níc
+ Thùc hiÖn sù ph©n c«ng vµ hîp t¸c quèc tÕ theo xu híng s¶n xuÊt vµ ®êi sèng
ngµy cµng ®îc quèc tÕ ho¸ (c¬ cÊu kinh tÕ më).
+ C¬ cÊu kinh tÕ cña chÆng ®êng tríc ph¶i t¹o ®îc “®µ” cho chÆng ®êng sau
vµ ph¶i ®îc bæ xung hoµn thiÖn dÇn trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn.
*TiÕn hµnh ph©n c«ng l¹i lao ®éng x· héi.

Tõ s¶n xuÊt nhá ®i lªn s¶n xuÊt lín ,trong qu¸ tr×nh CNH tÊt yÕu ph¶i ph©n c«ng l¹i
lao ®éng x· héi
Ph©n c«ng lao ®éng x· héi lµ sù chuyªn m«n ho¸ lao ®éng tøc lµ chuyªn m«n ho¸ s¶n
suÊt gi÷a çc ngµnh ,trong néi bé tõng ngµnh & gi÷a çc vïng trong nÒn kinh tÕ
-T¸c dông cña ph©n c«ng lao ®éng
+Lµ ®ßn b¶y cña sù ph¸t triÓn c«ng nghÖ & n¨ng suÊt lao ®éng
+Gãp phÇn h×nh thµnh & ph¸t triÓn c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý
-Yªu cÇu cña ph©n c«ng lao ®éng
75
+Tû träng & sè tuyÖt ®èi lao ®éng n«ng nghiÖp gi¶m , Tû träng & sè tuyÖt ®èi lao
®éng c«ng nghiÖp -dÞch vô ngµy mét t¨ng
+Tû träng lao ®éng trÝ tuÖ ngµy mét t¨ng & chiÕm u so víi lao ®éng gi¶n ®¬n trong
tæng lao ®éng x· héi
+Tèc ®é t¨ng lao ®éng trong çc ngµnh s¶n xuÊt phi vËt chÊt (dÞch vô ) t¨ng nhanh
h¬n tèc ®é t¨ng lao ®éng trong çc ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt
-Ph¬ng híng ph©n c«ng l¹i lao ®éng x· héi:T¹i chç & n¬i kh¸c ®Ó ph¸t triÓn theo
chiÒu réng & chiÒu s©u
VËy C¬ cÊu kinh tÕ hîp lý cña ViÖt nam lµ:

“C¬ cÊu kinh tÕ c«ng n«ng nghiÖp dÞch vô g¾n víi ph©n c«ng vµ hîp t¸c quèc
tÕ s©u réng vµ khi h×nh thµnh vÒ c¬ cÊu kinh tÕ ®ã sÏ cho phÐp níc ta kÕt thóc thêi
kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi”.
- Ph¬ng híng cña viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ.
“ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu ®Çu t dùa trªn c¬ së ph¸t huy thÕ m¹nh
vµ çc lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt níc, t¨ng søc c¹nh tranh g¾n víi nhu cÇu thÞ trêng trong
níc vµ ngoµi níc, nhu cÇu ®êi sèng nh©n d©n vµ quèc phßng an ninh. T¹o thªm søc
mua cña thÞ trêng trong níc vµ më réng thÞ trêng níc ngoµi, ®Èy m¹nh xuÊt khÈu”.
Ph¬ng ch©m tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸.
“KÕt hîp c«ng nghÖ víi nhiÒu tr×nh ®é ,tranh thñ c«ng nghÖ mòi nhän tiÕn tiÕn võa
tËn dông ®îc nguån lao ®éng dåi dµo võa cho phÕp rót ng¾n kho¶ng çch l¹c hËu võa
phï hîp víi nguån vèn cã h¹n trong níc ,lÊy qui m« võa & nhá lµ chñ yÕu ,cã tÝnh ®Õn
qui m« lín nhng ph¶i lµ qui m« lín cã ®iÒu kiÖn “.
3. NH÷ng néi dung cô thÓ cña CNHH§H trong nh÷ng n¨m tríc m¾t
3.1.§Èy m¹nh CNHH§Hn«ng nghiÖp & n«ng th«n ,gi¶i quyÕt ®ång bé çc vÊn
®Ò n«ng nghiÖp n«ng th«n & n«ng d©n
-ChuyÓn dÞch c¬ cÊu n«ng nghiÖp & kinh tÕ n«ng th«n theo híng t¹o ra gi¸ trÞ gia
t¨ng ngµy cµng cao g¾n víi c«ng nghiÖp chÕ biÕn & thÞ trêng
-Thùc hiÖn c¬ khÝ ho¸ ,®iÖn khÝ ho¸ ,thuû lîi ho¸ ®a nhanh tiÕn bé KH-KT & c«ng
nghÖ sinh häc vµo s¶n xuÊt
-N©ng cao n¨ng suÊt ,chÊt lîng & søc c¹nh tranh phï hîp víi tõng vïng tõng ®Þa ph¬ng
-Ph¸t triÓn çc khu n«ng nghiÖp c«ng nghÖ cao ,vïng trång trät & ch¨n nu«i tËp
trung ,doanh nghiÖp c«ng nghiÖp -dÞch vô g¾n víi h×nh thµnh çc nghµnh nghÒ lµng
nghÒ ,hîp t¸c x· trang tr¹i t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm cã thÞ trêng &hÖu qu¶ kinh tÕ
cao
-X©y dùng n«ng th«n míi
3.2 Ph¸t triÓn nhanh h¬n c«ng nghiÖp ,x©y dùng & dÞch vô
-KhuyÕn khÝch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp :
+C«ng nghÖ cao
+C«ng nghiÖp chÕ t¸c
+C«ng nghiÖp phÇn mÒm
+-------------- hç trî cã lîi thÕ c¹nh tranh cao
-Ph¸t triÓn mét sè khu kinh tÕ më & ®Æc khu kinh tÕ
76
------------- m¹nh mÏ çc ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng tiªu dïng & hµng xuÊt khÈu
,s¶n xuÊt TLSX quan träng theo híng hiÖn ®¹i
-X©y dùng ®ång bé kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi
-T¹o bíc ph¸t riÓn vît bËc cña çc ngµnh dÞch vô ,tèc ®é t¨ng trëng cña ngµnh dÞch vô
cao h¬n tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ.
3.3 Ph¸t triÓn kinh tÕ vïng
-Ph¸t triÓn çc vïng trong c¶ níc & t¹o sù liªn kÕt gi÷a çc vïng & néi vïng
-Thóc ®Èy ph¸t triÓn çc vïng kinh tÕ träng ®iÓm ,t¹o ®éng lùc ,t¸c ®éng lan to¶ ®Õn
çc vïng kh¸c,t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn nhanh h¬n cho çc vïng kinh tÕ ®ang cßn
nhiÒu khã kh¨n
3.4.Ph¸t triÓn kinh tÕ biÓn
-X©y dùng thùc hiÖn chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ biÓn toµn diÖn cã träng t©m tréng
®iÓm ,®a níc ta trë thµnh níc m¹nh vÒ kinh tÕ biÓn g¾n víi b¶o d¶m quèc phßng an
ninh & hîp t¸c quèc tÕ
IV. Nh÷ng tiÒn ®Ò ®Ó ®Èy m¹nh sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ë níc
ta
1.T¹o vèn cho c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸
- Qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ lµ qu¸ tr×nh ph¶i sö dông nguån vèn lín. Nguån vèn cho
CNH ®îc tÝch luü tríc hÕt lµ tõ s¶n phÈm thÆng d do t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng x· héi
mang l¹i. §©y lµ nguån vèn cã ý nghÜa quan träng vµ quyÕt ®Þnh. §ång thêi ph¶i thùc
hiÖn tiÕt kiÖm trong s¶n xuÊt vµ tiªu dïng kÕt hîp víi sö dông nguån vè cã hiÖu qu¶
- C¬ cÊu vèn tÝch luü gåm: vèn trong níc vµ níc ngoµi
- Vèn níc ngoµi: ë thêi kú ®Çu lµ quan träng cña chiÕm u thÕ.
Çc nguån vèn thu tõ níc ngoµi:
+ §i vay: ph¶i tr¶ l·i
+ ViÖn trî: sè lîng nhá
+ §Çu t trùc tiÕp: ®©y lµ nguån vèn cã thÓ khai th¸c tèi ®a vµ sö dông cã hiÖu
qu¶
§Ó thu hót ®îc vèn ®Çu t cÇn:
Cã luËt ®Çu t hÊp dÉn
T¹o ra sù æn ®Þnh chÝnh trÞ- kinh tÕ
Cã chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i h÷u hiÖu.
- Vèn trong níc: ®©y lµ nguån chñ yÕu l©u dµi gåm: nh©n lùc, tµi s¶n, vèn tÝch luü
tõ nhiÒu thÕ hÖ, tµi nguyªn thiªn nhiªn, vÞ trÝ ®Þa lý, nhiÒu lo¹i vèn h÷u h×nh còng
nh v« h×nh kh¸c
HiÖn nay ®Ò t¨ng n¨ng suÊt L§XH t¹o nªn nguån vèn tÝch luü tríc hÕt vµ chñ
yÕu lµ ph¶i khai th¸c sö dông tèt quü lao ®éng tËp trung søc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp
chÕ biÕn.
- §Ó huy ®éng vµ sö dông vèn cã hiÖu qu¶ ph¶i x©y dùng vµ ph¸t triÓn thÞ trêng vèn
2. §µo t¹o nguån nh©n lùc
- Con ngêi lµ nh©n tè trung t©m cÇn chuÈn bÞ tèt vÒ kiÕn thøc v¨n ho¸, ®îc ®µo t¹o
thµnh th¹o vÒ kü n¨ng nghÒ nghiÖp, vÒ n¨ng lùc s¶n xuÊt kinh doanh.
- Gi¸o dôc ®µo t¹o trë thµnh quèc s¸ch hµng ®Çu, ph¶i t¹o ra mét c¬ cÊu nh©n lùc
®ång bé bao gåm çc lÜnh vùc tù nhiªn x· héi, qu¶n lý kü thuËt, kinh tÕ … víi quy m«,
tèc ®é thÝch hîp t¹o ®iÒu kiÖn tõng bíc tiÕp cËn nÒn kinh tÕ tri thøc.
77
- N©ng cao chÊt lîng cuéc sèng: dinh dìng, y tÕ, m«i trêng.
- Ph¶i sö dông tèt nguån nh©n lùc ®· ®îc ®µo t¹o.
3. X©y dùng tiÒm lùc khoa häc c«ng nghÖ theo yªu cÇu c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn
®¹i ho¸
Khoa häc c«ng nghÖ cã vai trß quyÕt ®Þnh lîi thÕ c¹nh tranh vµ tèc ®é ph¸t triÓn kinh
tÕ.
- Ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ theo çc ®Þnh híng:
+ X©y dùng c¬ së khoa häc cho viÖc ho¹ch ®Þnh vµ triÓn khai ®êng lèi chñ tr-
¬ng c«ng nghiÖp ho¸ trªn nÒn t¶ng chñ nghÜa M¸c vµ t tëng Hå ChÝ Minh.
+ §Èy m¹nh c«ng t¸c nghiªn cøu ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c tµi nguyªn quy ho¹ch vµ dù
b¸o ph¸t triÓn.
+ Chó träng nghiªn cøu c¬ b¶n vÒ khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n, khoa häc tù
nhiªn.
+ Më réng hîp t¸c khoa häc c«ng nghÖ.
+ ®Èy m¹nh çc h×nh thøc ®µo t¹o vµ sö dông çn bé khoa häc.
X©y dùng mét tiÒm lùc nh»m ph¸t triÓn mét nÒn khoa häc tiªn tiÕn.§ång thêi viÖc
th¨m dß ®Þa chÊt .®iÒu tra c¬ b¶n cßn cho phÕp khai th¸c lîi thÕ so s¸nh vÒ tµi
nguyªn gi÷a níc ta víi çc níc trªn thÕ giíi
(§Ó x¸c ®Þnh chÝnh x¸c çc nguån tµi nguyªn cña ®Êt níc b¶o ®¶m khai th¸c
®Çu t cã hiÖu qu¶ ph¸t huy ®îc lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt níc).
4.Ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i.

Më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i sÏ më réng thÞ trêng, thu hót nhiÒu nguån vèn,
tiÕp thu kü thuËt
5. T¨ng cêng sù l·nh ®¹o cña §¶ng vµ vai trß qu¶n lý cña Nhµ níc
- Gi÷ v÷ng sù æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ.
- Qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ph¶i ®îc tiÕn hµnh theo ®êng lèi quan ®iÓm cña §¶ng.
- Nhµ níc qu¶n lý vÜ m« nÒn kinh tÕ.
* §iÒu kiÖn ®Ó sím cã çc gi¶i ph¸p trªn:
- VÒ kinh tÕ: ph¸t triÓn m¹nh mÏ nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn thùc hiÖn c¬ cÊu
kinh tÕ më t¹o tiÒm lùc cho nÒn kinh tÕ.
- VÒ chÝnh trÞ: n©ng cao vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng vµ sù qu¶n lý cña Nhµ níc.
ch¬ng XI
Kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa
I. NÒn Kinh tÕ thÞ trêng ë viÖt nam
1. Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan vµ lîi Ých cña viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng ë
ViÖt nam
- Kh¸i niÖm: kinh tÕ thÞ trêng lµ m« h×nh kinh tÕ trong ®ã hÇu hÕt çc quan hÖ
kinh tÕ ®îc thùc hiÖn trªn thÞ trêng th«ng qua qu¸ tr×nh trao ®æi mua b¸n.
78
Kinh tÕ thÞ trêng lµ giai ®o¹n ph¸t triÓn cao cña kinh tÕ hµng ho¸ dùa trªn sù ph¸t
triÓn vÒ chÊt cña lùc lîng s¶n xuÊt.
- Sù cÇn thiÕt ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ ë ViÖt nam:
Trong thêi kú qu¸ ®é ph©n c«ng lao ®éng x· héi víi t çch lµ c¬ së cña trao ®æi
ch¼ng nh÷ng kh«ng mÊt ®i mµ cµng ph¸t triÓn c¶ vÒ chiÒu réng lÉn chiÒu s©u: bªn
c¹nh nh÷ng ngµnh nghÒ truyÒn thèng ®· xuÊt hiÖn nh÷ng ngµnh nghÒ míi. Sù chuyªn
m«n ho¸ vµ hîp t¸c ho¸ lao ®éng ®· vît khái biªn giíi quèc gia vµ ngµy cµng mang tÝnh
quèc tÕ.
Thùc tÕ muèn ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt th× ph¶i x· héi ho¸ vµ chuyªn m«n ho¸
lao ®éng. §iÒu nµy chØ diÔn ra mét çch thuËn lîi trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸. Th«ng
qua trao ®æi hµng ho¸ ph©n c«ng lao ®éng cµng ph¸t triÓn c¶ vÒ chiÒu réng vµ s©u.
NÒn kinh tÕ trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi cßn tån t¹i nhiÒu h×nh
thøc së h÷u kh¸c nhau vÒ t liÖu s¶n xuÊt vµ s¶n phÈm lao ®éng, t¹o nªn sù t¸ch biÖt t-
¬ng ®èi gi÷a çc chñ thÓ lµ ®iÒu kiÖn tÊt yÕu cho sù tån t¹i & ph¸t triÓn kinh tÕ
hµng ho¸ .
Tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt, tr×nh ®é x· héi ho¸ s¶n xuÊt gi÷a çc
ngµnh çc thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau nªn sè lîng vµ chÊt lîng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra
còng kh¸c nhau. Trong ®iÒu kiÖn ®ã viÖc ho¹ch to¸n kinh doanh ph©n phèi trao ®æi
cÇn thiÕt ph¶i th«ng qua quan hÖ hµng ho¸ - tiÒn tÖ.
Thùc tiÔn nh÷ng n¨m ®æi míi ®· chøng minh ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸ ®èi
víi níc ta lµ mét tÊt yÕu kinh tÕ ®Ó chuyÓn nÒn kinh tÕ l¹c hËu thµnh nÒn kinh tÕ
hiÖn ®¹i héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi.
§¹i héi §¶ng lÇn thø VII kh¼ng ®Þnh: “Ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh
phÇn theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý
cña nhµ níc lµ tÊt yÕu”
§¹i héi §¶ng IX kh¸i qu¸t m« h×nh kinh tÕ níc ta lµ nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh
híng x· héi chñ nghÜa.
- ý nghÜa ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng ë ViÖt nam.
+ §Ó ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt: v× kinh tÕ thÞ trêng sÏ thóc ®Èy ph©n c«ng
lao ®éng x· héi ph¸t triÓn ®Èy nhanh qu¸ tr×nh x¸ héi ho¸ ,chuyªn m«n ho¸lao ®éng
,t¹o ra ®îc ®éi ngò çn bé qu¶n lý &lao ®éng cã tr×nh ®é tay nghÒ cao.
+ Kinh tÕ ph¸t triÓn n¨ng ®éng v× sù ho¹t ®éng cña çc quy luËt kinh tÕ cña
s¶n xuÊt hµng ho¸.
+ §¸p øng ngµy cµng tèt h¬n nhu cÇucña çc thµnh viªn trong x· héi.
+ Quan hÖ s¶n xuÊt ®îc cñng cè vµ hoµn thiÖn (xuÊt hiÖn nh÷ng h×nh thøc
s¶n xuÊt kinh doanh míi m« h×nh qu¶n lý míi).
Nh vËy ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng lµ mét tÊt yÕu kinh tÕ ,mét nhiÖm vôkinh tÕ cÊp
b¸ch ®Ó chuyÓn nÒn kinh tÕ l¹c hËu thµnh nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i héi nhËp vµo khu
vùc & thÕ giíi
2. §Æc ®iÓm cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x·
héi ë ViÖt nam.
Khi chuyÓn sang kinh tÕ thÞ trêng tríc thùc tr¹ng lµ qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi
tõ mét x· héi thuéc ®Þa nöa phong kiÕn tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt rÊt
thÊp, tr¶i qua nhiÒu n¨m chiÕn tranh tµn d thùc d©n phong kiÕn cßn nhiÒu l¹i chÞu
¶nh hëng nÆng nÒ cña c¬ chÕ tËp trung quan liªu nh vËy nÒn kinh tÕ níc ta kh«ng
79
cßn hoµn toµn lµ nÒn kinh tÕ tù cÊp, tù tóc nhng còng cha ph¶i lµ nÒn kinh tÕ hµng
ho¸ theo nghÜa ®Çy ®ñ. MÆt kh¸c, do cã sù ®æi míi nªn nÒn kinh tÕ níc ta kh«ng
cßn lµ kinh tÕ chØ huy. Cô thÓ:
2.1. Kinh tÕ thÞ trêng ®ang h×nh thµnh & ph¸t triÓn
§Æc ®iÓm nµy ®îc thÓ hiÖn ë nh÷ng mÆt sau:
+ KÕt cÊu h¹ tÇng tuy ®· ®îc ®Çu t víi møc ®é ngµy cµng t¨ng nhng vÉn ë
tr×nh ®é thÊp. Tr×nh ®é kü thuËt c«ng nghÖ trong çc doanh nghiÖp cßn l¹c hËu, kh¶
n¨ng c¹nh trah cña nÒn kinh tÕ yÕu.
+ C¬ cÊu kinh tÕ ®ang tiÕp tôc chuyÓn dÞch theo híng CNH H§H tuy nhiªn
chuyÓn dÞch chËm cßn mÊt c©n ®èi kÐm hiÖu qu¶.(mang nÆng ®Æc trng cña mét
c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp)
+ Cha cã thÞ trêng theo ®óng nghÜa cña nã, thÞ trêng cã tr×nh ®é thÊp, dung l-
îng cßn h¹n hÑp. Míi tõng bíc cã thÞ trêng hµng ho¸ nãi chung tríc hÕt lµ thÞ trêng
hµng tiªu dïng th«ng thêng.
+ Thu nhËp cña ngêi lao ®éng thÊp do ®ã søc mua hµng ho¸ cßn thÊp tû suÊt
hµng ho¸ cha cao
+ ChÞu ¶nh hëng lín cña m« h×nh kinh tÕ hiÖn vËt víi c¬ chÕ tËp trung quan
liªu bao cÊp
2.2. NÒn kinh tÕ thÞ trêng víi nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ vµ kinh tÕ Nhµ
níc gi÷ vai trß chñ ®¹o.
- NÒn kinh tÕ tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn víi nhiÒu h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau vÒ t
liÖu s¶n xuÊt lµ c¬ së kinh tÕ g¾n liÒn víi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng.
- Khai th¸c vµ sö dông søc m¹nh tæng hîp çc nguån lùc cña nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh
phÇn, t¹o kh¶ n¨ng ®a nÒn kinh tÕ thÞ trêng tho¹t khái t×nh tr¹ng thÊp kÐm.
- Çc thµnh phÇn kinh tÕ tiÕn hµnh s¶n xuÊt hµng ho¸ tuy cã c¬ së kinh tÕ kh¸c nhau
nhng ®Òu lµ nh÷ng bé phËn cña mét c¬ cÊu kinh tÕ quèc d©n thèng nhÊt víi çc quan
hÖ kinh tÕ cung cÇu, tiÒn tÖ, gi¸ c¶. Mçi ®¬n vÞ kinh tÕ lµ mét chñ thÓ ®éc lËp tù
chñ võa hîp t¸c võa c¹nh tranh víi nhau ®Òu b×nh ®¼ng tríc ph¸p luËt.
- Tuy nhiªn do mçi thµnh phÇn kinh tÕ chÞu sù t¸c ®éng cña çc quy luËt kinh tÕ
riªng, do ®ã bªn c¹nh tÝnh thèng nhÊt çc thµnh phÇn kinh tÕ cßn cã nh÷ng kh¸c nhau
vµ m©u thuÉn khiÕn cho nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ ë níc ta cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn theo
nh÷ng ph¬ng híng kh¸c nhau. V× vËy,cïng víi sù khuyÕn khÝch lµm giµu chÝnh ®¸ng
, Nhµ níc ph¶i sö dông nhiÒu biÖn ph¸p ®Ó ng¨n chÆn vµ h¹n chÕ nh÷ng khuynh h-
íng tù ph¸t, nh÷ng hiÖn tîng tiªu cùc híng sù ph¸t triÓn cña nh÷ng thµnh phÇn kinh tÕ
theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa.
- CÇn cñng cè, ph¸t huy hiÖu qu¶ x©y dùng kinh tÕ Nhµ níc ®ñ m¹nh ®Ó lµm tèt vai
trß chñ ®¹o.
2.3. Kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn theo c¬ cÊu kinh tÕ më
C¬ cÊu kinh tÕ “më” b¾t nguån tõ sù ph©n bè kh«ng ®Òu vÒ tµi nguyªn & sù ph¸t
triÓn kh«ng ®Òu vÒ kinh tÕ kü thuËt gi· çc níc ®¸p øng yªu cÇu ph©n c«ng hîp t¸c
lao ®éng quèc tÕ §Ó khai th¸c hÕt çc nguån lùc cña ®Êt níc héi nhËp víi khu vùc vµ
thÕ giíi n©ng cao søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ.
2.4. NÒn kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa
§©y lµ ®Æc ®iÓm c¬ b¶n nhÊt cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta.
- §Þnh híng x· héi chñ nghÜa thÓ hiÖn ë:
80
+ Cã nhiÒu lo¹i h×nh së h÷u kh¸c nhau trong ®ã cã c«ng h÷u lµ chñ ®¹o.
+ Kinh tÕ thÞ trêng v× phóc lîi cña nh©n d©n.
+ B¶n chÊt cña nhµ níc ta.
3.§Æc trng chñ yÕu cña kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN ë níc ta
-Môc ®Ých cña nÒn kinh tÕ lµ ph¸t triÓn LLSX n©ng cao ®êi sèng çc thµnh viªn
trong x· héi
->ph¸t triÓn LLSX hiÖn ®¹i g¾n liÒn víi x©y dùng QHSX míi phï hîp trªn c¶ ba
mÆt :së h÷u qu¶n lý & ph©n phèi
Trong ®ã
+VÒ së h÷u :Ph¸t triÓn theo híng cßn tån t¹i çc h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau ,nhiÒu
thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau -Kinh tÕ nhµ níc gi÷ vai trß chñ ®¹o .Tõng bíc x¸c lËp
& ph¸t triÓn chÕ ®é c«ng h÷u vÒ TLSX chñ yÕu mét çch v÷ng ch¾c tr¸nh nãng véi
chñ quan
+VÒ qu¶n lý :Ph¶i cã sù qu¶n lý cña nhµ níc XHCN .Nhµ níc qu¶n lý b»ng ph¸p
luËt ,chiÕn lîc kÕ ho¹ch chÝnh s¸ch & c¬ chÕ thÞ trêng b¶o vÖ lîi Ých cña nh©n d©n
lao ®éng
+VÒ ph©n phèi :thùc hiÖn ®a d¹ng ho¸ çc h×nh thøc ph©n phèi
-TÝnh ®Þnh híng XHCN cña nÒn kinh tÕ cßn thÓ hiÖn ë chç t¨ng trëng kinhtÕ ph¶i
®i ®«i víi ph¸t triÓn v¨n ho¸ gi¸o dôc ,x©y dùng nÒn v¨n ho¸ ViÖtnam tiÕn tiÕn ®Ëm
®µ b¶n s¾c d©n téc lµm cho chñ nghÜa M¸c -lªnin,t tëng Hå ChÝ Minh gi÷a vai trß
chñ ®¹o trong ®êi sèng tinh thÇn cña nh©n d©n ,n©ng cao d©n trÝ,x©y dùng & ph¸t
triÓn nguån nh©n lùc cña ®Êt níc
4.Nh÷ng gi¶i ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng.
*Gi¶i ph¸p
a) Thùc hiÖn nhÊt qu¸n chÝnh s¸ch kinh tÕ nhiÌu thµnh phÇn
TÊt c¶ çc thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu b×nh ®¼ng tríc ph¸p luËt ,®Òu lµ néi lùc
cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng
b) Më réng ph©n c«ng lao ®éng, ph¸t triÓn kinh tÕ vïng l·nh thæ t¹o lËp ®ång bé
çc yÕu tè thÞ trêng.
- Më réng ph©n c«ng lao ®éng x· héi lµ ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ hµng
ho¸ (khai th¸c tèi ®a çc nguån lùc, ph¸t triÓn ngµnh nghÒ, t¹o ®îc viÖc lµm sö
dôngcã hiÖu qu¶ c¬ së vËt chÊt kü thuËt hiÖn cã).
- Ph©n c«ng lao ®éng trong níc ph¶i g¾n víi ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ.
- Ph¸t triÓn nhanh, m¹nh çc lo¹i thÞ trêng: hµng ho¸ dÞch vô, khoa häc c«ng
nghÖ, søc lao ®éng ….
c)§Èy m¹nh c«ng t¸c nghiªn cøu ,øng dông khoa häc c«ng nghÖ,®Èy m¹nh
CNH,H§H:
-Çc doanh nghiÖp ph¶i thêng xuyªn ®æi míi c«ng nghÖ h¹ chi phÝ n©ng cao
chÊt lîng s¶n phÈm ®Ó ®ngs v÷ng trong c¹nh tranh
X©y dùng vµ hiÖn ®¹i ho¸ kÕt cÊu h¹ tÇng c¬ së &dÞch vô hiÖn ®¹i
KÕt cÊu h¹ tÇng cña nÒn kinh tÕ bao gåm: hÖ thèng ®êng s¸, s©n bay, bÕn
c¶ng, hÖ thèng th«ng tin, ®iÖn, cÊp tho¸t níc lµ tiÒn ®Ò hÕt søc quan träng ®Ó
ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸.
d) Gi÷ v÷ng æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ x· héi, hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt.
81
- æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ: theo quan ®iÓm kinh tÕ lµ m«i trêng chÝnh trÞ cña
quèc gia cã t¹o ®îc ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho çc nhµ ®Çu t trong mét kho¶ng thêi
gian dµi kh«ng?
- æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ tríc hÕt lµ: gi÷ v÷ng vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng, t¨ng cêng
hiÖu lùc qu¶n lý nhµ níc, b¶o ®¶m vai trß lµm chñ cña nh©n d©n lao ®éng.
BiÓu hiÖn cô thÓ ë:
+ TÝnh ®óng ®¾n cña ®êng lèi chÝnh s¸ch.
+ Tr×nh ®é ®iÒu hµnh vÜ m« cña nhµ níc.
+ X©y dùng chÝnh quyÒn v÷ng m¹nh.
- æn ®Þnh vÒ x· héi:
+ B¶o ®¶m cho mäi ngêi lao ®éng cã viÖc lµm, cã thu nhËp chÝnh ®¸ng
trªn c¬ së ph¸t triÓn m¹nh mÏ kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn.
+ Gi¸o dôc ®Êu tranh xo¸ bá tÖ n¹n x· héi.
+ Kh¾c phôc cã hiÖu qu¶ tÖ tham nhòng quan liªu.
- X©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt.
+ §©y lµ c«ng cô quan träng ®Ó qu¶n lý nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu
thµnh phÇn.
+ Ph¸p luËt ph¶i t¹o ra mét hµnh lang ph¸p lý an toµn cho ho¹t ®éng s¶n
xuÊt kinh doanh.
+ HÖ thèng ph¸p luËt ®ång bé, ph¸p chÕ nghiªm minh lµ c¬ së quan träng
®Ó b¶o vÖ çc lîi Ých chÝnh ®¸ng cña çc tæ chøc kinh tÕ, cña c«ng d©n vµ lîi
Ých x· héi.
- §æi míi çc chÝnh s¸ch tµi chÝnh tiÒn tÖ gi¸ c¶.
+ §©y lµ c«ng cô ®iÒu tiÕt vÜ m« cña nhµ níc ®èi víi nÒn kinh tÕ vµ can
thiÖp gi¸n tiÕp vµo çc ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp nh»m môc tiªu :
->Huy ®éng & sö dông cã hiÖu qu¶ çc nguån lùc
->B¶o d¶m qu¶n lý thèng nhÊt nÒn tµi chÝnh quèc gia:gi¶m béi chi ng©n s¸ch
;kiÓm so¸t l¹m ph¸t
->Xö lý ®óng ®¾n mèi quan hÖ gi÷a tÝch luü & tiªu dïng
d)X©y dùng & hoµn thiÖn hÖ thèng diÒu tiÕt kinh tÕ vÜ m« ,®µo t¹o ®éi ngò
çn béqu¶n lý kinh tÕ & çc nhµ kinh doanh giái
HÖ thèng ®iÒu tiÕt kinh tÕ vÜ m« ph¶i ®îc kiÖm toµn phï hîp víi nhu cÇu thÞ trêng
gåm :
->§iÒu tiÕt b»ng chiÕn lîc & kÕ ho¹ch kinh tÕ
->----------------- ph¸p luËt chÝnh s¸ch & çc ®ßn b¶y kinh tÕ
->§iÒu tiÕt b»ng çc biÖn ph¸p hµnh chÝnh ,gi¸o dôc ,khuyÕn khÝch hç trî ,
->----------------- R¨n ®e trõng ph¹t ng¨n ngõa th«ng qua bé m¸y nhµ níc
+HiÖn t¹i ®éi ngò çc nhµ qu¶n lý kinh tÕ yÕu, thiÕu çc nhµ qu¶n lý kinh doanh giái
§ßi hái chóng ta ph¶i ®Èy m¹nh sù nghiÖp ®µo t¹o ,®µo t¹o l¹i ®éi ngò çn bé qu¶n lý
kinh tÕ ,qu¶n lý kinh doanh .§ång thêi ph¶i cã ph¬ng híng sö dông ,båi dìng ,®·i ngé
®óng ®¾n nh»m kÝch thÝch h¬n n÷a viÖc kh«ng ngõng n©ng cao tr×nh ®é nghiÖp
vô ,b¶n lÜnh qu¶n lý tµi n¨ng kinh doanh cña hä
.+ T¹o ®îc mÆt b»ng d©n trÝ vµ tr×nh ®é nghÒ nghiÖp nhÊt ®Þnh cho ngêi
lao ®éng.
+ §µo t¹o nguån nh©n lùc chÊt lîng cao.Êt lîng cao.
82
g) thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cã lîi cho ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng
XHCN.
- ChÝnh s¸ch ®èi ngo¹i:
“ViÖt nam s½n sµng lµ b¹n lµ ®èi t¸c tin cËy víi çc níc, çc tæ chøc quèc tÕ”. Thùc
hiÖn ®a ph¬ng ho¸ vµ ®a d¹ng ho¸ çc quan hÖ ®èi ngo¹i.
II. Vai trß cña nhµ níc vµ çc c«ng cô qu¶n lý vÜ m« §¤I víi nÒn kinh tÕ thÞ trêng
®Þnh híng XHCN
1. Vai trß cña Nhµ níc trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN
1.1 Nhµ níc XHCN cã vai trß kinh tÕ ®Æc biÖt
§ã lµ :Tæ chøc ,qu¶n lý toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n ë c¶ tÇm vÜ m« & vi m«
MÆt kh¸c : Kinh tÕ thÞ trêng bªn c¹nh mÆt tÝch cùc cßn nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh
cÇn cã sù can thiÖp cña nhµ níc ®Ó k×m chÕ mÆt tiªu cùc.
- Th«ng qua t¸c ®éng ®èi víi nÒn kinh tÕ nhµ níc mét mÆt kiÓm so¸t vµ hç trî sù ph¸t
triÓn cña b¶n th©n nÒn kinh tÕ mÆt kh¸c ®iÒu chØnh c¬ cÊu vµ thóc ®Èy tiÕn bé
x· héi.
1.2.Chøc n¨ng qu¶n lý kinh tÕ cña nhµ níc
-Nhµ níc t¹o lËp m«i trêng ph¸p lý thuËn lîi & b¶o ®¶m æn ®Þnh cho sù ph¸t triÓn
kinh tÕ
Trong kinh tÕ thÞ trêng çc chñ thÓ kinh tÕ ®îc tù chñ nhng quyÒn tù chñ ®îc thÓ
chÕ ho¸ thµnh luËt ph¸p =>hÖ thèng ph¸p luËt ®ång bé cã hiÖu lùc cao & sù æn ®Þnh
chÝnh trÞ x· héi lµ ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ
-Nhµ níc t¹o m«i trêng kinh tÕ vÜ m« æn ®Þnh cho ph¸t triÓn kinh tÕ
Nhµ níc t¸c ®éng vµo nÒn kinh tÕ víi ba t çch chñ yÕu
 Víi t çch ngêi lËp kÕ ho¹ch: t¸c ®éng trùc tiÕp vµo ph¬ng híng ®Çu t ph¸t triÓn
kinh tÕ coi thÞ trêng nh lµ ®èi tîng ®Ó kÕ ho¹ch ho¸
=>Nhµ níc x©y dùng çc chiÕn lîc ,quy ho¹ch ,kÕ ho¹ch ph¸t triÓn
 Víi t çch lµ ngêi ®iÒu chØnh: t¸c ®éng vµo c¶ hai lÜnh vùc kinh tÕ x· héi
híng çc doanh nghiÖp vµo çc lÜnh vùc nhµ níc muèn u tiªn ph¸t triÓn
 Víi t çch lµ ngêi ®Çu t kinh doanh: nhµ níc trùc tiÕp tham gia vµo kinh doanh
trong mét sè lÜnh vùc s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ dÞch vô c«ng céng ®¶m b¶o ph¸t triÓn
kÕt cÊu h¹ tÇng.
-Nhµ níc b¶o ®¶m cho nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ & lµnh m¹nh :
->h¹n chÕ ®éc quyÒn , chèng « nhiÔm m«i trêng
-Nhµ níc thùc hiÖn t¨ng trëng kinh tÕ g¾n liÒn víi tiÕn bé & c«ng b»ng x· héi ,b¶o
®¶m ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa
2. Çc c«ng cô qu¶n lý vÜ m«
2.1 HÖ thèng ph¸p luËt.
Nh»m lµm cho nÒn kinh tÕph¸t triÓn theo ®Þnh híng XHCN ,ph¸t huy mÆt tÝch cùc
h¹n chÕ mÆt tiªu cùc cña c¬ chÕ thÞ trêng .X©y dùng hÖ thèng ph¸p luËt trªn n¨m
lÜnh vùc
-X¸c ®Þnh çc chñ thÓ ph¸p lý t¹o cho hä cã n¨ng lùc ph¸p luËt & n¨ng lùc hµnh vi
thèng nhÊt
-Qui ®Þnh cô thÓ çc quyÒn vÒ kinh tÕ:së h÷u ,chuyÓn nhîng ,sö dông ,thõa kÕ
-VÒ hîp ®ång :t«n träng sù tù do ,tù nguyÖn tù tho¶ thuËn kh«ng tr¸i ph¸p luËt cña çc
chñ thÓ
83
-VÒ kinh tÕ ®èi ngo¹i :phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ
2.2.KÕ ho¹ch & thÞ trêng
ViÖc sö dông hai c«ng cô nµy kh«ng thÓ t¸ch rêi nhau mµ lµ sù vËn dông quy luËt
ph¸t triÓn cã kÕ ho¹ch ®Ó ®iÒu tiÕt t¸c ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ & vËn dông quy
luËt gi¸ trÞ nh»m qu¶n lý kinh tÕ ph¸t triÓn theo kÕ ho¹ch
Tõ chç ®èi lËp kÕ ho¹ch víi thÞ trêng ®i ®Õn thõa nhËn thÞ trêng lµ c¨n cø .lµ ®èi t-
îng & lµ c«ng cô ®Ó qu¶n lý
Nhµ níc ®iÒu tiÕt thÞ trêng th«ng qua kÕ hoach vÜ m« cßn thÞ trêng lµ c¨n cø ®Ó
x©y dùng kÕ ho¹ch
KÕ ho¹ch nhµ níc th«ng qua kÕ ho¹ch dµi h¹n & ng¾n h¹n
2.3.X©y dùng kinh tÕ nhµ níc ,kinh tÕ tËp thÓ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶
Kinh tÕ nhµ níc g÷u vai trß chñ ®¹o ; cung víi kinh tÕ tËp thÓ trë thµnh nÒn t¶ng cho
viÖc x©y dùng x· héi míi
2.4. Tµi chÝnh.
2.4.1.B¶n chÊt chøc n¨ng ,vai trß cña tµi chÝnh
a).B¶n chÊt tµi chÝnh
Tµi chÝnh lµ hÖ thèng çc quan hÖ tiÒn tÖ nhÊt ®Þnh biÓu hiÖn trong viÖc h×nh
thµnh ph©n phèi & sö dông quÜ tiÒn tÖ cña nÒn kinh tÕ quèc d©n nh»m x©y dùng
ph¸t triÓnkinh tÕ x· héi
B¶n chÊt tµi chÝnh biÓu hiÖn ë nhãm çc quan hÖ sau;
Nhãm çc quan hÖ tµi chÝnh i÷a çc doanh nghiÖp ,d©n c ,çc tæ chøc x· héi víi nhµ
níc .Trong quan hÖ nµy gi¸ trÞ chuyÓn dÞch theo hai chiÒu tõ d©n vµo tay nhµ níc
&tõ ng©n s¸chxuèng bªn díi
Nhãm çc quan hÖ tµi chÝnh gi÷a çc doanh nghiÖp ,tæ chøc x· héi d©n c víi hÖ
thèng ng©n hµng
Nhãm çc quan hÖ tµi chÝnh gi÷a çc chñ thÓ kinh tÕ víi nhau trong nÒn kinh tÕ thÞ
trêng thÓ hiÖn sù mua b¸n çc quÜ tiÒn tÖ
Nhãm çc quan hÖ tµi chÝnh trong néi bé mçi chñ thÓ:lµ sù chuyÓn dÞch gi¸ trÞ
trong néi bé mçi tæ chøc
b) Chøc n¨ng cña tµi chÝnh
Cã hai chøc n¨ng c¬ b¶n lµ ph©n phèi & giÊm ®èc b»ng ®ång tiÒn
- Chøc n¨ng ph©n phèi :Lµ ph¬ng diÖn mÆt ho¹t ®éng chñ yÕu cña tµi chÝnh gåm
hai qu¸ tr×nh :ph©n phèi lÇn ®Çu & ph©n phèi l¹i
+Ph©n phèi lÇn ®Çu :lµ qu¸ tr×nh ph©n phèi diÔn ra ë çc ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh
doanh gi÷a nh÷ng ngêi nh÷ng tæ chøc cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
kÕt qu¶ lµ h×nh thµnh nh÷ng quÜ tiÒn tÖ hay nh÷ng kho¶n thu nhËp
->QuÜ ng©n s¸ch nhµ níc
->QuÜ khÊu hao
->QuÜ tiÒn l¬ng
->Çc quÜ thiÕt lËp tõ lîi nhuËn
+Ph©n phèi l¹i lµ tiÕp tôc phan phèi mét phÇn nh÷ng quÜ tiÒn tÖ hay nh÷ng kh¶n thu
nhËp ®· h×nh thµnh trong ph©n phèi lÇn ®Çu .Ph©n phèi l¹i diÔn ra trong ph¹m vi
toµn x· héi &cã thay ®æi mét phÇn vÒ h×nh thøc së h÷u
84
-chøc n¨ng gi¸m ®èc tµi chÝnh :kiÓm tra gi¸m s¸t b»ng ®ång tiÒn çc ho¹t ®éng s¶n
xuÊt kinh doanh trong nÒn kinh tÕ víi ®Æc trng lµ
Dîc thùchiÖn th«ng qua sù vËn ®éng cña tiÒn vèn víi chøc n¨ng thíc ®o gi¸ trÞ & ph-
¬ng tiÖn thanh to¸n
+KiÓm tra gi¸m s¸t th«ng qua viÖc ph©n tÝch çc chØ tiªu tµi chÝnh :lîi nhuËn thuÕ
vßng quay cña vèn
+Thùc hiÖn víi qu¸ tr×nh h×nh thµnh ph©n phèi &sö dông çc quÜ tiÒn tÖ ë tÊt c¶ çc
giai ®o¹n tríc trong &sau khi thùc hiÖn
Ngoµi ra cßn lµ qu¸ tr×nh lùa chän çc ho¹t ®éng tµi chÝnh phôc vô s¶n xuÊt kinh
doanh víi rñi ro thÊp nhÊt (qu¶n trÞ rñi ro );t¹o ra nh÷ng th«ng ti &lêi khuyªn gióp
kh¸ch hµng ®a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh tèt h¬n cho m×nh (t vÊn)
c) Vai trß cña tµi chÝnh
Huy ®éng & n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn .§Ó gi¶i quyÕt çc nhu cÇu vÒ vèn
çcchñ thÓ kinh tÕ ph¶i sö dông çc quan hÖ tµi chÝnh
-§iÒu tiÕt çc ho¹t ®éng kinh tÕ
+Th«ng qua thuÕ :H¹n chÕ tÝnh chu kú cña nÒn kinh tÕ ,®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ
+Th«ng qua ®Çu t :x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng ,ngµnh kinh tÕ mòi nhän ,çc lÜnh vùc
khoa häc c«ng nghÖ ,hiÖn ®¹i ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc
+§iÒu tiÕt lîi Ých gi÷a çc thµnh phÇn kinh tÕ ,thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi:b»ng çc
chÝnh s¸ch thuÕ ,çc quÜ -xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ,t¹o viÖc lµm ,khuýªn häc
-§¶m b¶o nh÷ng ®iÒu kiÖn vËt chÊt cho ho¹t ®éng cña çc c¬ quan nhµ níc &çc ho¹t
déng c«ng céng ,cñng cè quèc phßng an ninh
2.4.2.HÖthèng tµi chÝnh &chÝnh s¸ch tµi kho¸ trong TKQ§

S¬ ®å
KN hÖ thèng tµi chÝnh :lµ tæng hîp nh÷ng kh©u tµi chÝnh trong çc lÜnh vùc ho¹t
®éng kh¸c nhau nhng gi÷a chóng cã mèi quan hÖ h÷u c¬ víi nhau trong qu¸ tr×nh t¹o
lËp ph©n phèi & sö dông çc nguån tµi chÝnh
-Kh©u tµi chÝnh :lµ nhãm çc quan hÖ tµi chÝnh cã cïng ®Æc ®iÓm tÝnh chÊt ph¸t
sinh gi· çc chñ thÓ ph©n phèi híng tíi viÖc t¹o lËp hay sö dông quÜ tiÒn tÖ t¬ng øng
C¨n cø vµo chñ thÓ tham gia çc quan hÖ tµi chÝnh x¸c ®Þnh 5 kh©u trong hÖ thèng
tµi chÝnh lµ :ng©n s¸ch nhµ níc ;tµi chÝnh doanh nghiÖp ,tµi chÝnh cña çc tè chøc
tµi chÝnh,tµi chÝnh d©n c & çc tæ chøc x· héi
a). Ng©n s¸ch nhµ níc
Lµ toµn bé çc kho¶n thu chi cña nhµ níc .§îc thÎ hiÖn b»ng çc quan hÖ tµi chÝnh
ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh nhµ níc lËp ph©n phèi &sö dông quÜ ng©n s¸ch nhµ níc :lµ
85
c«ng cô ®Ó nhµ níc ®iÒu chØnh vÜ m« ®ãi víi toµn bé nÒn kinh tÕ & b¶o ®¶m an
ninh quèc gia
- Çc kho¶n thu huy ®éng vµo ng©n s¸ch nhµ níc gåm
->Çc kho¶n thu tõ thuÕ phÝ lÖ phÝ
->Tõ ho¹t ®éng kinh tÕ cña nhµ níc
->Çc kho¶n ®ãng gãp cña çc tæ chøc ç nh©n
->Çc kho¶n viÖn trî
->Çc kho¶n do nhµ níc vay ®Ó bï ®¾p béi chi
->Çc kho¶n thu kh¸c theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt
-Çc kho¶n chi ng©n s¸ch
->Chi ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi
->çc kho¶n chi b¶o ®¶m quèc phßng an ninh b¶o ®¶m ho¹t ®äng cña bé m¸y nhµ níc
->çc kho¶n chi tr¶ nî cña nhµ níc
->çc kho¶n chi dù tr÷ nhµ níc (tõ 3->5% tæng sè d )
->çc kho¶n chi viÖn trî & çc kho¶n chi kh¸c theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt
Ng©n s¸ch nhµ níc ®îc c©n ®èi theo ngyuªn t¾c :Tæng sè thu ph¶i lín h¬n tæng sè chi
nÕu béi chi th× sè béi chi ph¶i nhá h¬n chi ®Çu t ph¸t triÓn
2.2. Tµi chÝnh doanh nghiÖp
Lµ çc quan hÖ tµi chÝnhph¸t sinh trong ho¹t ®éng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp nh»m
t¹o lËp sö dông çc quÜ tiÒn tÖ cña doanh nghiÖp nh:
-Quan hÖ trong néi bé doanh nghiÖp ®Ó tiÕn hµnh qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh
-Quan hÖ gi÷a doanh nghiÖp víi ng©n s¸ch nhµ níc
- Quan hÖ gi÷a doanh nghiÖp víi hÖ thèng tÝn dông ng©n hµng & çc tæ chøc thuª
mua tµi chÝnh
-Quan hÖ gi÷a doanh nghiÖp víi thÞ trêng
2.3/.QuÜ b¶o hiÓm
Lµ h×nh thøc tµi chÝnh n¶y sinh trong viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng rñi ro cã thÕ¶y ra trong
®êi sèng x· héi
Theo tÝnh chÊt cã :b¶o hiÎm b¾t buéc -do ph¸p luËt qui ®Þnh b¾t buéc ®èi víi chñ
thÓ ®îc b¶o hiÒm & chñ thÎ b¶o hiÓm
VÒ h×nh thøc cã :b¶o hiÓm tµi s¶n ,b¶o hiÓm sinh m¹ng
2.4TÝn dông
§îc thÎ hiÖn b»ng çc quan hÖ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh çc chñ thÓ chuyÓn giao çc
nguån tµi chÝnh theo nguyªn t¾c hoµn tr¶ cã l·i nh»m t¹o lËp çc quÜ tiÒn tÖ trong x·
héi
2.5 Tµi chÝnh d©n c
ThÎ hiÖn b»ng çc quan hÖ tµi chÝnh ph¸ sinh trong vvviÖc h×nh thµnh & sö dông çc
quÜ tiÒn tÖ trong d©n c nh»m tho¶ m·n môc ®Ých tiªu dïng
B)ChÝnh s¸ch tµi CHÝNH
Kn: lµ chÝnh s¸ch ®éng viªn ,ph©n phèi & sö dông çc nguån tµi chÝnh ®îc biÓu
hiÖn b»ng hÖ thèng çc quan ®iÓm ,chñ tr¬ng & biÖn ph¸p cña nhµ níc phï hîp víi
®Æc ®iÓm t×nh h×nh ®Êt níc & ®êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi trong mâi thêi kú
ChÝnh s¸ch tµi chÝnh ë níc ta hiªn nay cÇn híng vµo nh÷ng vÊn ®Ò chñ yÕu sau
®©y:
86
+ X©y dùng ®ång bé thÓ chÕ tµi chÝnh phï hîp víi kinh tÕ thÞ trêng.§æi míi chÝnh
s¸ch qu¶n lÝ tµi chÝnh ®Ó gi¶i phãng vµ ph©n bè hîp lý, cã hiÖu qu¶ çc nguån
lùc;ph¸t triÓn nÒn tµi chÝnh quèc gia lín m¹nh.B¶o ®¶m an ninh tµi chÝnh quèc gia
n©ng cao vÞ thÕ vµ uytÝn quèc tÕ cña tµi chÝnh ViÖt Nam.
+ Hoµn thµnh hÖ thèng ph¸p luËt vÒ thuÕ theo nguyªn t¾c c«ng b»ng,, thèng nhÊt vµ
®ång bé,khuyÕn khÝch ph¸t triÓn kinh doanh.
+ §æi míi chÝnh s¸ch ph©n phèi tµi chÝnh c¬ chÕ kÕt hîp nguån lùc nhµ níc víi çc
nguån lùc kh¸c nh»m thóc ®È t¨ng trëng vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ.
+ §æi míi c¬ chÕ qu¶n lÝ ng©n s¸ch theo kÕt qu¶ thùc hiÖn ç c«ng viÖc ®îc ng©n
s¸ch cÊp kinh phÝ.
+ §æi míi c¨n b¶n chÝnh s¸ch tµi chÝnh ®èi víi doanh nghiÖp nhµ níc,kiªn quyÕt xãa
bá t×nh tr¹ng bao cÊp ®èi víi s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp nhµ níc.
+ Chñ ®éng më réng ho¹t ®éng tµi chÝnh ®èi ngo¹i & héi nhËp quèc tÕ vÒ tµi
chÝnh;thùc hiÖn ®a d¹ng ho¸ nguån vèn,®a d¹ng hãa quan hÖ ®èi t¸c, t¨ng dù tr÷
nguån vèn quèc gia.
+ T¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn v÷ng ch¾c thÞ trêng tµi chÝnh,kiÖn toµn bé m¸y qu¶n lÝ
tµi chÝnh.
2.5.TÝn dông
2.5.1 B¶n chÊt cña quan hÖ tÝn dông trong TKQ§
-§N: TÝn dông lµ h×nh thøc vËn ®éng cña vèn cho vay ph¶n ¸nh mèi quan hÖ kinh tÕ
gi÷a chñ thÓ së h÷u & chñ thÓ sö dông çc nguån vèn nhµn rçi trong nÒn kinh tÕ trªn
nguyªn t¾c hoµn tr¶ & cã l·i
-TÝn dông ra ®êi tõ sù suÊt hiÖn mèi quan hÖ cung cÇu vÒ vèn gi÷a ngêi ®i vay &
ngêi cho vay ;do ®Æc ®iÓm chu chuyÓn vèn
-Quan hÖ tÝn dông trong thêi kú qu¸ ®é ph¶n ¸nh hÖ thèng lîi Ých cña nÒnkinh tÕ
nhiÒu thµnhphÇn
- §Æc ®iÓm cña tÝn dông
->§Æc ®iÓm chug :QuyÒn së h÷u vãn t¸ch rêi quyÒn sö dông vèn
-> -------kh¸c :cã nhiÒu quan hÖ tÝn dông kh¸c nhauvíi nh÷ng nguån lîi tøc kh¸c nhau
ph¶n ¸nh nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn .çc quan hÖ tÝn dông nµy võa hîp t¸c võa
c¹nh tranh víi nhau .
-Çc h×nh thøc tÝn dông
+TÝn dông th¬ng m¹i :lµ viÖc mua b¸n chÞu hµng ho¸ dÞch vô víi kú h¹n nhÊt
®Þnh ;gi¸ b¸n chÞu thêng cao h¬n gi¸ b¸n thanh to¸n ngay ;Khi mua chÞu ngêi mua
viÕt cho ngêi b¸n mét phiÕu nhËn nî gäi lµ kúphiÕu th¬ng m¹i
+TÝn dông ng©n hµng :Quan hÖ tÝn dông ®îc thùc hiÖn th«ng qua vai trß trung t©m
lµ ng©n hµng
->Ph©n lo¹i tÝn dông ng©n hµng:THeo thêi gian cã tÝn dông ng¾n h¹n ,trung h¹n
,dµi h¹n .Theo ®èi tîng ®Çu t cã tÝn dông vèn lu ®éng tÝn dông vèn ng¾n h¹n
+TÝn dông nhµ níc :lµ quan hÖ tÝn dông gi÷a nhµ níc víi çc tæ chøc kinh tÕ ,çc tæ
chøc d©n c ,nhµ níc chÝnh phñ kh¸c .
§îc thùc hiÖn th«ng qua viÖc nhµ níc ph¸t hµnh c«ng tr¸i tr¸i phiÕu vay níc ngoµi
+TÝn dông tËp thÓ Lµ h×nh thøc tÝn dông dùa trªn nguyªn t¾c tù nguyÖn gãp vèn
cña çc thµnh viªn cho nhau vay hoÆc cïng nhau kinh doanh tÝn dông
87
H×nh thøc tÝn dông
-TÝn dông nhµ níc : nhµ níc ph¸t hµnh c«ng tr¸i ®Î vay cña d©n hoÆc vay cña níc
ngoµi
-TÝn dông th¬ng m¹i :B¸n hµng ho¸ hoÆc cung cÊp dÞch vô b»ng çch cho chÞu tiÒn
víi kú h¹n nhÊt ®Þnh & lîi tøc nhÊt ®Þnh
-TÝn dông ng©n hµng :TÝn dông gi÷a çc chñ thÓ kinh tÕ cã ng©n hµng lµm trung
t©m
-Ngoµi ra cßn cã çc h×nh thøc kh¸c nh tÝn dông tËp thÓ,tÝn dông häc ®êng ,tÝn
dông tiªu dïng
2.5.2. Chøc n¨ng vai trß cña tÝn dông
a)Chøc n¨ng :2
_Chøc n¨ng ph©n phèi cña tÝn dông :§îc thùc hiÖn th«ng qua ph©n phèi l¹i vèn trªn c¬
së tù nguyÖn .Nguyªn t¾c cho vay cã thÐ chÊp hoÆc tÝn chÊp ;sö dông ®óng môc
®Ých cã hiÖu qu¶ hoµn tr¶ c¶ vèn lÉn lîi tøc
-Chøc n¨ng gi¸m ®èc :KiÓm so¸t çc ho¹t ®éng kinh tÕ cña tÝn dông cã liªn quan ®Õn
®Æc ®iÓm quyÒn së h÷u t¸ch rêi quyÒn sö dông vèn ,®Õn mèi quan hÖ gi÷a ngêi
®ivay & ngêi cho vay
b) Vai trß cña tÝn dông
-Gãp phÇn gi¶m sè tiÒn nhµn râi n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn t¨ng vßng quay cña
vèn tiÕt kiÖm tiÒn mÆt & kh¾c phôc l¹m ph¸t tiÒn tÖ
-Th«ng qua cung cÊp vèn cho çc doanh nghiÖp gãp phÇn t¨ng qui m« s¶n xuÊt kinh
doanh ®æi míi thiÕt bÞ ¸p dông khoa häc kü thuËt & c«ng ngÖ m¬Ý
-Gãp phÇn thóc ®Èy giao lu tiÒn tÖ gi÷a níc ta & çcníc kh¸c trªn thÕ giíi & khu vùc
2.6.Ng©n hµng
2.6.1 T¸c dông cña ng©n hµng ,hÖ thèng ng©n hµng
KN: Ng©n hµng lµ doanhnghiÖp kinh doanh tiÒn tÖ ,thùc hiÖn çc nghiÖp vô huy
®éng cho vay & thanh to¸n vèn
Vai trß cña hÖ thèng ng©n hµng

+---------®iÒu tiÕt kinh tÕ vÜ m« qua viÖc n¾m t×nh h×nh kinh tÕ ,ph¸t hiÖn nh÷ng
mÊt c©n ®èi tõ ®ã ®iÒu tiÕt qiu m« tÝn dông&lîng cung øng tiÒn tÖ
+--------®iÒu tiÕt lu th«ng tiÒn tÖ & ph©n phèi tiÒn vèn b»ng huy ®éng vãn cho vay
+-------gi¸m ®èc ®èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh th«ng qua viÖc cho vay vèn
më réng tÝn dông ng©n hµng
+------qu¶n lý ngo¹i hèi
-HÖ thèng tæ chøc ng©n hµng
Ng©n hµng quèc gia ViÖt nam ®îc thµnh lËp tõ th¸ng 5\1951
tríc n¨m 1990 lµ hÖ thèng ng©n hµng mét cÊp ®éc quyÒn trùc tiÕp kinh doanh iÒn tÖ
ho¹t ®éng th«ng qua çc trung t©n tiÒn mÆt tÝn dông thanh to¸n &kinh doanh vµng
b¹c ®¸ quÝ.Tõ th¸ng 9\1990 ®Õn nay chia lµm ba lo¹i
+Ng©n hµng NHµ níc hay ng©n hµng trung ¬ng (ng©n hµng ph¸t hµnh hay ng©n
hµng cña ng©n hµng ) cã nhiÖm vô chñ yÕu lµ æn dÞnh tiÒn tÖ ,®Ò xuÊt chÝnh s¸ch
tiÒn tÖ & hÖ thèng tiÒn tÖ cña ®Êt níc
->chøc n¨ng cña ng©n hµng nhµ níc
+ Ph¸t hµnh tiÒn tÖ, ®iÒu tiÕt lu th«ng tiÒn tÖ, tÝn dông,thanh to¸n.
88
+ Lµ ngêi ®¹i diÖn vÒ tµi chÝnh,tiÒn tÖ cña nhµ níc, qu¶n lÝ tiÒn vèn cña nhµ níc,
cung cÊp tÝn dông cña nhµ níc, nhËn mua quèc tr¸i.
+ th«ng qua cho vay, huy ®éng tiÒn göi, tiÕn hµnh qu¶n lÝ çc ng©n hµng vµ c¬ cÊu
tiÒn tÖ kh¸c, ®Þnh ra chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, ®iÒu tiÕt gi¸ c¶ vµ nhu cÇu tiÒn tÖ, hç trî
nÒn kinh tÕ t¨ng trëng æn ®Þnh.
-> NhiÖm vô cña ng©n hµng Nhµ níc:ng©n hµng nhµ níc cã hai nhiÖm vô c¬ b¶n lµ:
- Thùc hiÖn vai trß lµ chñ ng©n hµng ( hay ng©n hµng cña ng©n hµng) ®èi víi çc
ng©n hµng th¬ng maÞ,b¶o ®¶m ch hÖ thèng ng©n hµng ho¹t ®éng b×nh thêng.
- Thùc hiÖn vai trß lµ chñ ng©n hµng ®èi víi nhµ níc, chÞu tr¸ch nhiÖm kiÓm so¸t
viÖc cung øng tiÒn tÖ vµ viÖc tµi trî cho th©m hôt cña ng©n s¸ch nhµ níc.
+Ng©n hµng th¬ng m¹i :g¾n víi chøc n¨ng qu¶n lý vi m«

2.3 Chøc n¨ng nghiÖp vô cña ng©n hµng th¬ng m¹i
-Chøc n¨ng n¨ng
+Cã t çch ph¸p nh©n ,tù chñ vÒ tµi chÝnh chÞu sù qu¶n lý cña H§QT & gi¸m ®èc
+chÞu sù qu¶n lý vÜ m« cña ng©n hµng nhµ níc
+Cã quan hÖ víi kh¸ch hµng theo nguyªn t¾c tù chÞu tr¸nh nhiÖm vÒ vËt chÊt &hµnh
chÝnh ®èi víi tµi s¶n ,vèn cam kÕt gi÷ bÝ mËt vªs liÖu &ho¹t ®éng còng nh t¹o sù
tÝn nhiÖm & thuËn lîi cho kh¸ch hµng
+Quan hÖ víi çctæ chøc tÝn dông kh¸c theo nguyªn t¾c b×nh ®¼ng ,tù ngyÖn cïng cã
lîi thóc ®Èy nhau cïng ph¸t triÓn
*Ba nghiÖp vô chÝnh cña ng©n hµng
+nghiÖp vô huy ®éng vèn
+----------- cho vay vèn
+-----------thanh to¸n
*ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ & tÝn dông

Ng©n hµng nhµ níc cã tr¸ch nhiÖm & quyÒn h¹n trong ho¹ch ®Þnh & thùc thi chÝnh
s¸ch tiÒn tÖ
ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ ph¶i khèng chÕ dîc lîng tiÒn ph¸t hµnh & tæng quy m« cho tÝn
dông ;trong ®ã l·i xuÊt lµ c«ng côquan träng ,lµ ph¬ng tiÖn ®Ó ®iÒu tiÕt cung cÇu
tiÒn tÖ
Môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong giai ®o¹n hiÖn nay lµ :
+¤N ®Þnh gi¸ trÞ cña ®ång tiÒn
+KiÓm so¸t l¹m ph¸t
+B¶o ®¶m an ninh hÖ thèng ng©n hµng & tæ chøc tÝn dông
Néi dung cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ
+KhÈn tr¬ng thùc hiÖn ®Çy ®ñ çc chuÈn mùc & th«ng lÖ quèc tÕ vÒ ho¹t ®éng
ng©n hµng
+Më réng çc h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt
+Thùc hiÖn chÝnh s¸ch l¸i xuÊt tho¶ thuËn
+------------------------- tû gi¸ linh ho¹t theo thÞ trêng
+N©ng cao tr¸ch nhiÖm quyÒn h¹n hÖ thèng ng©n hµng nhµ níc
+Thùc hiÖn më cöa hÖ thèng dÞch vô ng©n hµng
+H×nh thµnh m«i trêng ph¸p lý vÒ tiÒn tÖ ,tÝn dông minh b¹ch & c«ng khai
89
+Lo¹i bá çc h×nh thøc b¶o hé ,bao cÊp u ®·i & ph©n biÖt ®èi xö gi÷a çc tæ chøc
tÝn dông
2.6 çc c«ng cô ®iÒu tiÕt kinh tÕ ®èi ngo¹i

THuÕ, h¹n ng¹ch ,b¶o ®¶m tÝn dông ...
Ch¬ng XII lîi Ých kinh tÕ &ph©n phèi thu nhËp trong TKQD
I. Lîi Ých kinh tÕ
1 B¶n chÊt ,hÖ thèng& vai trß cña lîi Ých kinh tÕ
1.1B¶n chÊt cña lîi Ých kinh tÕ
§N:lîi Ých kinh tÕ lµ lîi Ých vËt chÊt nã ph¶n ¸nh môc ®Ých & ®éng c¬ kh¸ch quan
cña nh÷ng chñ thÓ khi tham gia vµo çc ho¹t ®éngkinh tÕ x· héi & do hÖ thèng quan
hÖ s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh .
->Lîi Ých kinh tÕ lµ lîi Ých vËt chÊt
->lîi Ých kinh tÕ lµ ph¹m trï kinh tÕ kh¸ch quan ;nã lµ hiÖn tîng phæ biÕn nhÊt cña
dêi sèng x· héi .Mçi ngêi ®Òu g¾n víi mét lîi Ých nhÊt ®Þnh
Çc ho¹t ®éng kinh tÕ dï cã phøc t¹p tr¸i ngîc nhau dÕn mÊy th× cïng cã mét céi
nguån chung lµ lîi Ých kinh tÕ .
Anggen nãi :tÊt c¶ nh÷ng g× con ngêi ®Êu tranh ®Ó giµnh lÊy ®Òu g¾n liÒn víi lîi
Ých cña hä
“quyÒn lùc chÝnh trÞ chØ lµ mét thñ ®o¹n thùc hiÖn nh÷ng lîi Ých kinh tÕ mµ th«i “
->Lîi Ých kinh tÐ cã liªn quan ®Õn nhu cÇu con ngêi song kh«ng ph¶i mäi nhu cÇu
con ngêi ®Òu lµ l¬Þ Ých kinh tÕ -chØ cã nhu cÇu kinh tÕ míi trë thµnh lîi Ých kinh
tÕ
->Lîi Ých kinh tÕ lµ mét h×nh thøc biÓu hiÖn cña QHSX ,thÓ hiÖn mèi quan hÖ gi÷a
ngêi víi ngêi trong viÖc tho¶ m·n nhu cÇu ë nh÷ng giai ®o¹n lÞch sö nhÊt ®Þnh =>lµ
métph¹m trï kinh tÕ cña QHSX mµ trùc tiÕp lµ quan hÖ phan phèi
HÖ thèng lîi Ých kinh tÕ

Lµ mét hÖ thèng phøc t¹p ®a d¹ng bao gåm nhiÒu ph©n hÖ lîi Ých kinh tÕ kh¸c nhau
cã liªn quan v¬Ý nhau :
+Tõ gãc ®é 4kh©u cña QTTSX cã hÖ thèng lîi Ých gi÷a çc kh©u :SX-PH-T§-TD.
Lîi Ých KT ®îc s¸ng t¹o ra trong s¶n xuÊt ®îc ph©n chia theo nh÷ng tØ lÖ nhÊt ®Þnh
ë kh©u ph©n phèi .Qu¸ tr×nh lu th«ng lµ qu¸ tr×nh ph©n phèi l¹i s¶n phÈm ®Ó tho¶
m·n nh÷ng lîi Ých riªng biÖt &vµ ®îc thùc hiÖn lÇn cuèi cïng ë kh©u tiªu dïng .
+Tõ gãc ®é c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn :mçi thµnh phÇn kinh tÕ cã mét c¬
cÊu lîi Ých nhÊt ®Þnh
->TPKT TBTN :-------nhµ t b¶n -nhµ níc -ngêi lao ®éng
->TPKT TBNN:-------nhµ t b¶n -tËp thÓ ngêi lao ®éng -nhµ níc
->TPKT Nhµ níc:--nhµ níc -tËp thÓ -ngêi lao ®éng
+Tõ gãc ®é toµn bé nÒn s¶n xuÊt x· héi cã hÖ thèng lîi gi÷a :XH-TT-NL§
90
1.2. Vai trß cña lîi Ých kinh tÕ .
+Lµ ®éng lùc kinh tÕ thóc ®Èy con ngêi çc chñ thÓ kinh tÕ v× lîi Ých kinh tÕ mµ
quan t©m ®Õn kÕt qu¶ s¶n xuÊt .Bëi v× ,lîi Ých g¾n liÒn víi nhu cÇu vËt chÊt ,
nh»m ®¸p øng nhu cÇu vËt chÊt -lµ nhu cÇu ®Çu tiªn , c¬ b¶n nhÊt cho sù tån ¹i
&ph¸t triÓn cña con ngêi cña x· héi
+Vai trß ®éng lùc kinh tÕ cña lîi Ých kinh tÕ ®îc thÓ hiÖn qua çc ph¹m trï : tiÒn l-
¬ng gi¸ c¶ thuÕ lîi tøc lîi nhuËn .
+NÒn kinh tÕ níc ta cßn tån t¹i nhiÒu TPKT ph¶i coi träng hÖ thèng lîi Ých gi÷a çc
TPKT.Ph¶i kh¾c phôc m©u thuÉn ®Ó ®¶m b¶o sù thèng nhÊt .§ßng thêi b¶o ®¶m lîi
Ých d©n téc & lîi Ých quèc tÕ .
2.HÖ thèng lîi Ých kinh tÕ :ç nh©n ,tËp thÓ & x· héi
-Lîi Ých x· héi :Bao gåm çc lîi Ých c¬ b¶n nhÊt cña toµn thÓ nh©n d©n nh»m ph¸t
triÓn m¹nh mÏ nÒn kinh tÕ ,c¶i thiÖn n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt v¨nho¸ b¶o ®¶m
nhu cÇu b¶o vÖ tæ quèc .
-Lîi Ých tËp thÓ nh»m tho¶ m·n tríc hÕt nh÷ng nhu cÇu cña s¶n xuÊt &phóc lîi cña
tËp thÓ . Nã võa g¾n víi lîi Ých x· héi & ç nh©n .
-Lîi Ých ç nh©n lµ ®éng lùc trùc tiÕp &quan träng nhÊt ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh
tÕ-x· héi
--> lµ lîi Ých thiÕt thùc nhÊt g¾n liÒn víi tõng ç nh©n ,tõng chñ thÓ trùc tiÕp
®¸p øng nhu cÇu vËt chÊt cña tõng çc nh©n ç nh©n ngêi lao ®éng &gia ®×nh hä
-->T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn n©ng cao lîi Ých v¨n ho¸ tinh thÇn cña tõng ç
nh©n
-->Lµ c¬ së thùc hiÖn lîi Ých tËp thÓ & lîi Ých x· héi
=>T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó mçi ngêi lao ®éng ,mçi ç nh©n ,mçi chñ thÓ thùc hiÖn ®-
îc lîi Ých kinh tÕ cña m×nh ,b¶o ®¶m sao cho mçi ngêi ®îc ®ãng & ®îc hëng phÇn
thu nhËp phï hîp víi ®ãng gãp cña hä
Ba lîi Ých cã mèi quan hÖ biÖn chøng víi nhau ;võa thèng nhÊt võa m©u thuÉn víi
nhau
+Thèng nhÊt ë chç :ba lîi Ých cïng tånt¹i trong mét hÖ thèng kinh tÕ cña x· héi trong
®ã lîi Ých kinh tÕ ç nh©n ngêilµ c¬ së ®Ó thùc hiÖn lîi Ých tËp thÓ & lîi Ých x· héi
& ngîc l¹i lîi Ých tËp thÓ & x· héi l¹i t¹o ®iÒu kiÖn thùc hiÖn tèt h¬n lîi Ých ç nh©n .
+Gi÷a ba lîi Ých cã m©u thuÉn nhÊt ®Þnh ,ph¶i b¶o ®¶m kÕt hîp hµi hoµ gi÷a ba
lîi Ých .Kh«ng tuyÖt ®èi ho¸ lîi Ých vËt chÊt ç nh©n mµ ph¶i quan t©m ®Õn çc lîi
Ých chÝnh trÞ t tëng
II. Ph©n phèi thu nhËp trong TKQ§

1)VÞ trÝ cña vÊn ®Ò ph©n phèi thu nhËp .
+VÞ trÝ :
-Quan hÖ ph©n phèi lµ ®iÒu kiÖn cuèi cïng ®Ó b¶o ®¶m cho quan hÖ së h÷u tõ
h×nh thøc ph¸p lý ®îc thùc hiÖn vÒ mÆt kinh tÕ .
-Lµ cÇu nèi gi÷a s¶n xuÊt & tiªu dïng .S¶n xuÊt quyÕt dÞnh ph©n phèi song ph©n
phèi còng t¸c ®éng trë l¹i s¶n xuÊt ,
91
+B¶n chÊt ;
-Mçi PTSX kh¸c nhau cã quan hÖ ph©n phèi kh¸c nhau . Ph©n phèi lµ mét mÆt cña
QHSX ,do quan hÖ së h÷u vÒ TLSX quyÕt ®Þnh .Quan hÖ së h÷u vÒ TLSX quyÕt
®Þnh tÝnh chÊt cña quan hÖ ph©n phèi .
2.TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp ç nh©n
trong TKQ§ ë níc ta
-Trong nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn mçi TPKT ®Òu cã mét quan hÖ kinh tÕ dùa
trªn c¬ së mét h×nh thøc së h÷u nhÊt ®Þnh ,t¬ng øng víi mçi h×nh thøc së h÷u cã mét
h×nh thøc ph©n phèi riªng Do ®ã quan hÖ ph©n phèi trong TKQ§ mang tÝnh chÊt
®a d¹ng phøc t¹p .
-Trong nÒn kinh tÕ cßn tån t¹i nhiÒu h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh kh¸c
nhau ;cã nhiÒu chñ thÓ kinh doanh kh¸c nhau do ®ã tån t¹i nhiÒu h×nh thøc ph©n
phèi kh¸c nhau
-Do LLSX cßn kÐm ph¸t triÓn ,®Ó huy ®éng tèi ®a mäi nguån lùc vµo s¶n xuÊt ph¶i
thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi kh¸c nhau t¬ng øng víi sù ®ãng gãp çc nguån
lùc ®ã
-MÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN ®ang h×nh thµnh & ph¸t triÓn ë níc ta do
®ã quan hÖ ph©n phèi còng ph¶i lµ sù kÕt hîp çc hÝnh thøc ph©n phèi cña c¬ chÕ
thÞ trêng,trong ®ã çc h×nh thøc ph©n phèi XHCN ®ãng vai trß chñ ®¹o
D¹i héi lÇn thø IX cña §¶ng x¸c dÞnh chÕ ®é ph©n phèi ë níc ta lµ :
“thùc hiÖn ph©n phèi chñ yÕu theo kÕt qu¶ lao ®éng &hiÖu qu¶ kinh tÕ ,®ång thêi
ph©n phèi theo møc ®ãng gãp vèn &trÝ tuÖ vµo s¶n xuÊt kinh doanh ,ph©n phèi
th«ng qua phóc lîi x· héi”
3. Çc h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp c¬ b¶n

3.1 Ph©n phèi theo lao ®éng
§©y lµ nguyªn t¾c ph©n phèi chñ yÕu mang tÝnh ®Þnh híng XHCN
+TÝnh tÊt yÕu ;
-Trong TKQ§ s¶n phÈm lµm ra cßn h¹n chÕ cha ®ñ ®Ó thùc hiÖn ph©n phèi theo nhu
cÇu
-Lao ®éng cha trë thµnh tù gi¸c mµ cßn lµ nghÜa vô &quyÒn lîi
-Cßn cã sù kh¸c nhau gi÷a çc lo¹i lao ®éng .
+Yªu cÇu cña nguyªn t¾c
Trªn c¬ së x· héi ®¶m b¶o cho ngêi cã søc lao ®éng ®îc quyÒn lao ®éng tõ ®ã
giµnh mét
phÇn TLTD ph©n phèi cho hä c¨n cø tho sè lîng &chÊt lîng lao ®éng hay theo kÕt
qu¶ s¶n xuÊt .
->Trong ®iÒu kiÖn nh nhau ,lao ®éng ngang nhau th× tr¶ c«ng ngang nhau
&lao ®éng kh¸c nhau tr¶ c«ng kh¸c nhau
->Trong ®iÒu kiÖn kh¸c nhau ,lao ®éng ngang nhau cã thÓ ph¶i tr¶ c«ng
kh¸c nhau ,hoÆc lao ®éng kh¸c nhau cã thÓ ph¶i tr¶ c«ng b»ng nhau
92
Theo M¸c TSPXH s¶n xuÊt ra ph¶i ®îc ph©n chia cho ngêi lao ®éng theo çc nguyªn
t¾c vµ tr×nh tù sau:
TSPXH (C+V+M ) Tríc hÕt ph¶i trõ ®i phÇn giµnh cho s¶n xuÊt
Gåm :->bï ®¾p TLSX ®· hao phÝ
->tÝch luü më réng s¶n xuÊt
-> dù tr÷ b¶o hiÓm s¶n xuÊt
Cßn l¹i tiÕp tôc trõ ®i phÇn :
->CHi phÝ chung vÒ qu¶n lý
->QuÜ phóc lîi chung
->QuÜ nu«i d÷¬ng ngêi kh«ng cã kh¶ n¨ng
lao ®éng
+Vai trß cña ph©n phèi theo lao ®éng :
-Cho phÐp kÕt hîp chÆt chÏ &thÝch ®¸ng lîi Ých tËp thÓ &ç nh©n ngêi lao ®éng
-Gãp phÇn gi¸o dôc th¸i ®é quan ®iÓm kû luËt lao ®éng
+H¹n chÕ
Cha thËt sù b×nh ®¼ng v× ®iÒu kiÖn kh¸ch quan kh«ng cho phÐp ngêi lao ®éng
cã kh¶ n¨ng lao ®éng ngang nhau .
3.2Ph©n phèi th«ng qua phóc lîi tËp thÓ ,x· héi
+Kh«ng ph¶i mäi nhu cÇu ®Ó TSX SL§&sù ph¸t triÓn toµn diÖn mäi thµnh viªn ®Òu
®îc gi¶i quyÕt b¨ngf ph©n phèi theo lao ®éng .
+Ph©n phèi qua phóc lîi tËp thÓ x· héi cho phÐp kh¾c phôc trong chõng mùc nhÊt
®Þnh nh÷ng h¹n chÕ cña ph©n phèi theo lao ®éng &thÓ hiÖn tÝnh u viÖt cña chÕ
®é x· héi thÓ hiÖn ë
-N©ng cao thªm møc sèng cña toµn d©n nÊt lµ ®èi víi nh÷ng ngêi cã thu nhËp
thÊp
-Gãp phÇn thùc hiÖn môc tiªu ph¸t triÓn con ngêi
-Gi¸o dôc ý thøc céng ®ång
Nhµ níc gi÷ vai trß chÝnh cña quÜ nµy ®ång thêi còng cÇn cã sù th©m gia cña mçi
ngêi d©n,tæ chøc x· héi
Quü phóc lîi x· héi kh«ng më réng qu¸ kh¶ n¨ng cho phÐp &sö dông cã hiÖu qu¶ .
3.3Ph©n phèi theo vèn,theo gi¸ c¶ søc lao ®éng

H×nh thøc nµy tån t¹i trong çc c¬ së kinh tÕ cã yÕu tè t b¶n & lao ®éng
Nguyªn t¾c nµy biÓu hiÖn râ rÖt &chñ yÕu ë lo¹i h×nh c«ng ty cæ phÇn
+H×nh thøc cña vèn
-Vèn tù cã
-Vèn cæ phÇn
-Vèn cho vay
+T¸c dông :
-Khai th¸c tèi ®a mäi tiÒm n¨ng vÒ vèn trong toµn x· héi
-Gãp phÇn h×nh thµnh thÞ trêng tiÒn tÖ ,thÞ trêng v«n ,thÞ trêng chøng kho¸n
IIIÇc h×nh thøc thu nhËp .Tõng bíc thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi trong ph©n
phèi thu nhËp
93
1.çc h×nh thøc thu nhËp
1.1TiÒn l¬ng, tiÒn c«ng
ViÖc ¸p dông nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng trong çc doanhnghiÖp nhµ níc c¬
quan nhµ níc ®îc thùc hiÖn díi h×nh thøc tiÌn l¬ng
+KN :TiÒn l¬ng lµ mét phÇn TNQD dïng ®Ó ph©n phèi cho ngêi lao ®éng díi
h×nh thøc tiÒn tÖ c¨n cø vaß chÊt lîng& sè lîng lao ®éng mµ mçi ngêi ®· ®ãng gãp
+Çc h×nh thøc tiÒn l¬ng :l¬ng thêi gian ,l¬ng s¶n phÈm .
+Ph©n biÖt tiÌn l¬ng danh nghÜa &tiÒn l¬ng thùc tÕ .
-TiÒn l¬ng danh nghÜa :sè tiÒn mµ nêi lao ®éng nhËn ®îc sau khi lµm viÖc díi
h×nh thøc tiÒn tÖ
-TiÒn l¬ng thùc tÕ :khèi lîng t liÖu sinh ho¹t mua ®îc b»ng tiÒn l¬ng danh
nghÜa .TiÒn l¬ng thùc tÕ ph¶n ¸nh chÝnh x¸c møc sèng cña ngêi lao ®éng :phô thuéc
vµo søc mua cña ®ång tiÒn &sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶ .
+Mét chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng ®óng ®¾n lµ :Ph¶i ®¶m b¶o t¸i s¶n xuÊt më réng
SL§;khuyÕn khÝch ®îc ngêi lao ®éng h¨ng h¸i nhiÖt t×nh t¹o ra n¨ng xuÊt lao ®éng
cao
=>Ph¶i bÕt kÕt hîp tiÒn l¬ng víi çc lo¹i tiÒn thëng ,khÕt hîp khuyÕn khÝch lîi Ých
vËt chÊt víi viÖc giÊo dôc chÝnh trÞ t tëng
+Ph©n biÖt tiÒn l¬ng víi tiÒn c«ng
-TiÒn l¬ng ¸p dông cho ngêi lao ®éng lµm viÖc cho nhµ níc
-TiÒn c«ng :-------------------------------------------------khu vùc d©n doanh.Nã
tuú thuéc vµo gi¸ trÞ søc lao ®éng & quan hÖ cung cÇu lao ®éng trªn thÞ trêng søclao
®éng
1.2 .Thu nhËp tõ quÜ tiªu dïng c«ng céng

H×nh thøc thu nhËp nµy lµ biÓu hiÖn cña nguyªn t¾c ph©n phèi qua quÜ phóc lîi
1.3. Thu nhËp tõ lîi nhuËn ,lîi tøc ,cæ tøc

-§èi víi vèn tù cã : lîi nhuËn
-------------- cæ phÇn : cæ tøc
---------------cho vay ;lîi tøc
2.Tõng bíc thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi trong ph©n phèi thu nhËp ç nh©n
-Ph¸t triÓn m¹nh mÏ lùc lîng s¶n xuÊt
- TiÕp tôc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng ,tiÒn c«ng,chèng chñ nghÜa b×nh qu©n
&thu nhËp bÊt hîp lý bÊt chÝnh trong ph©n phèi thu nhËp.
-.KhuyÕn khÝch lµm giµu hîp ph¸p thùc hiÖn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo
- Ng¨n ngõa sù chªnh lÖch qu¸ ®¸ng vÒ møc thu nhËp ç nh©n & sù ph©n ho¸ x· héi
thµnh haicùc ®èi lËp
*Nh÷ng nhiÖm vô cÇn gi¶i quyÕt tríc hÕt lµ ;

-X©y dùng ph¸t triÓn sö dông cã hiÖu qu¶ quÜ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo
-Tæ chøc tèt ®êi sèng x· héi
-Tæ chøc thùc hiÖn tèt ph¸p lÖnh vÒ ngêi cã c«ng
-Thùc hiÖn chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi
94
-§Èy m¹nh çc ho¹t ®émg nh©n ®¹o ./.
Ch¬ng XIII kinh tÕ ®èi ngo¹i trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH
I TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan & Lîi Ých cña viªc më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i
*Kinh tÕ ®èi ngo¹i lµ tæng thÓ çc quan hÖ kinh tÕ ,khoa häc kü thuËt ,c«ng nghÖ
cña mét quèc gia kh¸c hoÆc víi çc tæ chøc kinh tÕ khu vùc & quèc tÕ ,®îc thùc hiÖn
díi nhiÒu h×nh thøc ,h×nh thµnh & ph¸t triÓn trªn c¬ së ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt
& ph©n c«ng hîp t¸c quèc tÕ ngµy cµng s©u réng
*. Nh÷ng ®Æc ®iÓm chñ yÕu cña thÕ giíi liªn quan ®Õn quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ
- Cuéc çch m¹ng khoa häc kü thuËt lÇn thø hai bíc sang giai ®o¹n 3: çch m¹ng c«ng
nghÖ lµm biÕn ®æi s©u s¾c trªn çc mÆt lùc lîng s¶n xuÊt, quan hÖ s¶n xuÊt, chÝnh
trÞ vµ x· héi trong hÇu hÕt çc níc trªn thÕ giíi.
- XuÊt hiÖn tÝnh chÊt chØnh thÓ tÝnh nh©n lo¹i tÝnh toµn cÇu trong mèi quan hÖ víi
tÝnh giai cÊp vµ ®Êu tranh giai cÊp.
- Ch©u ¸ Th¸i b×nh d¬ng lµ khu vùc kinh tÕ n¨ng ®éng.
- ChiÕn tranh côc bé néi chiÕn s¾c téc vÉn cã thÓ x¶y ra.
1. Më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan
- Do yªu cÇu cña quy luËt vÒ sù ph©n c«ng vµ hîp t¸c quèc tÕ gi÷a çc níc tõ sù ph©n
bè tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ sù ph¸t triÓn kh«ng ®Òu vÒ tr×nh ®é c«ng nghÖ gi÷a çc
gi÷a níc nµy víi níc kh¸c nh»m ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh cña mçi níc.
- Do t¸c ®éng cña cuéc çch m¹ng c«ng nghÖ lµm cho lùc lîng s¶n xuÊt vît khái biªn
giíi quèc gia trë thµnh lùc lîng s¶n xuÊt quèc tÕ.
+ NÒn kinh tÕ thÕ giíi nh mét chØnh thÓ cã nhiÒu quèc gia tham gia võa hîp
t¸c võa ®Êu tranh víi nhau.
+ Ph¬ng tiÖn th«ng tin liªn l¹c vµ giao th«ng thuËn tiÖn ph¸t triÓn m¹nh mÏ ®·
“rót ng¾n” kho¶ng çch gi÷a çc níc.
- Qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ thÓ hiÖn ë:
+ sù ph©n c«ng vµ hîp t¸c quèc tÕ gi÷a çc níc ngµy cµng ph¸t triÓn.
+ nÒn kinh tÕ çc níc cµng phô thuéc vµo nhau.
+ sù h×nh thµnh kÕt cÊu h¹ tÇng s¶n xuÊt vµ chi phÝ s¶n xuÊt quèc tÕ.
- Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ t¹o ra kh¶ n¨ng :
+Më réng thÞ trêng
+THu hót vèn ,c«ng nghÖ
+Th¸ch thøc míi vÒ nguy c¬ tôt hËu cña çc níc kÐm ph¸t triÓn
95
+Sù c¹nh tranh quèc tÕ gay g¾t
=>Toµn cÇu ho¸ ®Æt céng ®ång quèc tÕ tríc nhiÒu vÊn ®Ò kinh tÕ x· héi cã tÝnh
toµn cÇu mµ kh«ng mét níc riªng lÎ nµo cã thÓ gi¶i quyÕt ®îc mµ kh«ng cÇn sù hîp
t¸c ®a ph¬ng
2.Lîi Ých cña më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i

-Gãp phÇn nèi liÒn s¶n xuÊt trao ®æi trong níc víi s¶n xuÊt & trao ®æi quèc tÕ ,nèi
liÒn thÞ trêng trong níc víi thÞ trêng khu vùc & thÕ giíi ,ph¸t triÓn thÞ rêng trong níc
-Khai th¸c ®îc nguån vèn ,c«ng nghÖ hiÖn ®¹i & kinh nghiÖm qu¶n lý tiªn tiÕn
-T¹o ®iÒu kiÖn khai th¸c & ph¸t huy cã hiÖu qu¶ lîi thÕ so s¸nh ,kÕt hîp nguån lùc
trong níc víi nguån lùc bªn ngoµi ,më réng kh«ng gian & m«i trêng ®Ó ph¸t triÓn kinh
tÕ
-Gãp phÇn thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ ,t¹o nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm ,gi¶m thÊt nghiÖp
,t¨ng thu nhËp ,æn ®Þnh & n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n
-Gãp phÇn ®a níc ta sím ra khái t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn ,thùc hiÖn d©n giµu níc
m¹nh x· héi c«ng b»ng d©n chñ v¨n minh
*Chó ý nh÷ng lîi Ých nµy chØ ®¹t ®îc khi ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i vît qua ®îc
nh÷ng thö th¸ch cña toµn cÇu ho¸ & héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ,cïng víi gi÷ v÷ng ®Þnh
híng XHCN
§¹i héi §¶ng lÇn thø X kh¼ng ®Þnh “§Èy m¹nh ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i,héi nhËp
s©u h¬n & ®Çy ®ñ h¬n víi çc thÓ chÕ kinh tÕ toµn cÇu ,khu vùc &song ph¬ng .lÊy
phôc vô lîi Ých ®Êt níc lµm môc tiªu cao nhÊt “
II.Môc tiªu ,ph¬ng híng ,nguyªn t¾c c¬ b¶n nh»m më réng & n©ng cao hiÖu qu¶
kinh tÕ ®èi ngo¹i ë níc ta
1.VÒ môc tiªu

Më réng thÞ trêng ,tranh thñ nguån lùc bªn ngoµi vÒ vèn ,c«ng nghÖ ,kinh nghiÖm
qu¶n lý®Ó ®Èy m¹nh sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ ,hiÖn ®¹i ho¸ thùc hiÖn môc tiªu
d©n giµu níc m¹nh x· héi c«ng b»ng d©n chñ & v¨n minh
2. Ph¬ng híng c¬ b¶n nh»m më réng & n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ ®èi ngo¹i cña
Nhµ níc ta
- XuÊt ph¸t tõ nhiÖm vô bao trïm vÒ chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i vµ quan ®iÓm “ViÖt Nam
s½n sµng lµ b¹n, lµ ®èi t¸c tin cËy cña çc níc trong céng ®ång quèc tÕ phÊn ®Êu v×
hoµ b×nh, ®éc lËp vµ ph¸t triÓn”.
- ChÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i cña níc ta hiÖn nay ®îc thùc hiÖn theo ®Þnh híng:
+ Thùc hiÖn nhÊt qu¸n ®êng lèi ®èi ngo¹i ®éc lËp, tù chñ, më réng ®a ph¬ng
ho¸, ®a d¹ng ho¸ çc quan hÖ quèc tÕ
+ Chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc theo tinh thÇn ph¸t huy tèi ®a
néi lùc n©ng cao hiÖu qu¶ hîp t¸c quèc tÕ.Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ qu¸ trÝnh võa
hîp t¸c võa ®Êu tranh mµ cèt lâi lµ vèn c«ng nghÖ thÞ trêng & kü thuËt ;ph¶i tu©n
thñ çc nguyªn t¾c luËt lÖ tËp qu¸n quèc tÕ trªn c¬ së cïng cã lîi
+Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÕ giíi lu«n biÕn ®éngchóng ta cÇn t«n träng
tu©n thñ c¬ chÕ thÞ trêng võa ph¶i chó träng cñng cè ph¸t triÓn KTthÞ trêng ®Þnh h-
96
íng XHCN. Mçi bíc tiÕn cñaKT§N ph¶i lµ bíc tiÕn cña KT thÞ trêng
2.Nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n trong quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i

- B×nh ®¼ng: ®©y lµ nguyªn t¾c rÊt quan träng vÒ chÝnh trÞ lµm nÒn t¶ng cho
viÖc thiÕt lËp quan hÖ quèc tÕ gi÷a çc níc.
+ TÊt c¶ çc quèc gia ®Òu lµ nh÷ng chñ thÓ cã chñ quyÒn, çc chñ thÓ b×nh
®¼ng víi nhau vÒ mÆt ph¸p lý quèc tÕ bÊt kÓ giµu nghÌo, ph¸t triÓn hay ®ang ph¸t
triÓn, bÊt kÓ thuéc chÕ ®é chÝnh trÞ- kinh tÕ- x· héi nµo. QuyÒn b×nh ®¼ng nµy
vèn s½n cã cña mçi quèc gia tõ khi ®îc thµnh lËp, bÊt kÓ sù c«ng nhËn cña quèc gia
kh¸c.
Nh vËy, trong quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i víi t çch lµ thµnh viªn mçi quèc gia
ph¶i ®îc ®¶m b¶o cã quyÒn tù do kinh doanh, quyÒn tù chñ ®¶m b¶o t çch ph¸p
nh©n cña mçi quèc gia tríc ph¸p luËt quèc tÕ.
- Cïng cã lîi: ®©y lµ c¬ së kinh tÕ ®Ó thiÕt lËp vµ më réng quan hÖ kinh tÕ gi÷a çc
quèc gia víi nhau.
+ Nguyªn t¾c b×nh ®¼ng gi÷a çc quèc gia sÏ kh«ng ®îc thùc hiÖn nÕu quèc
gia tham dù sÏ kh«ng cã cïng lîi Ých.
+ Nguyªn t¾c cïng cã lîi ph¶i trë thµnh ®éng lùc kinh tÕ ®Ó thiÕt lËp vµ duy
tr× l©u dµi mèi quan hÖ kinh tÕ gi÷a çc quèc gia víi nhau.
- T«n träng chñ quyÒn vµ kh«ng can thiÖp vµo c«ng viÖc néi bé cña mçi quèc gia.
+ Chñ quyÒn lµ thuéc tÝnh chÝnh trÞ ph¸p lý kh«ng thÓ t¸ch rêi cña quèc gia.
Chñ quyÒn quèc gia gåm:
- quyÒn tèi cao trong ph¹m vi l·nh thæ: lËp, hµnh vµ t ph¸p
- quyÒn ®éc lËp cña quèc gia trong quan hÖ quèc tÕ
Quèc gia cã quyÒn tù quyÕt ®Þnh mäi vÊn ®Ò ®èi néi vµ ®èi ngo¹i cña m×nh,
çc quèc gia kh¸c kh«ng cã quyÒn can thiÖp hoÆc ¸p ®Æt.
+ Yªu cÇu cña nguyªn t¾c: çc bªn cÇn:
- T«n träng çc ®iÒu kho¶n trong çc nghÞ ®Þnh th trong çc hîp ®ång kinh
tÕ ®· ký kÕt.
- Kh«ng ®a ra nh÷ng ®iÒu kiÖn ph¬ng h¹i ®Õn lîi Ých cña nhau.
- Kh«ng ®îc dïng çc thñ ®o¹n cã tÝnh chÊt can thiÖp vµo néi bé cña quèc gia
cã quan hÖ.
- Gi÷ v÷ng ®éc lËp tù chñ &®Þnh híng XHCN.
§©y lµ nguyªn t¾c c¬ b¶n nhÊt trong viÖc ph¸t triªn kinh tÕ ®èi ngo¹i ë níc ta
II- Nh÷ng h×nh thøc kinh tÕ ®èi ngo¹i
1. Ngo¹i th¬ng (Th¬ng m¹i quèc tÕ)

- §©y lµ h×nh thøc truyÒn thèng vµ l©u ®êi gi÷a çc quèc gia vÒ ho¹t ®éng bu«n b¸n
hµng ho¸ vµ nh÷ng dÞch vô kh¸c nhau kÌm theo viÖc mua b¸n ®ã.
- Néi dung cña ngo¹i th¬ng:
+ XuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ v« h×nh vµ h÷u h×nh.
+ Gia c«ng.
+ T¸i xuÊt khÈu.
+ ChuyÓn khÈu.
97
+ XuÊt khÈu t¹i chç.
Trong ®ã xuÊt khÈu lµ híng u tiªn vµ träng ®iÓm trong ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng.
- Vai trß cña ngo¹i th¬ng:Lµ trung t©m cña ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i
+ Gãp phÇn lµm t¨ng cña c¶i vµ søc m¹nh tæng hîp cña mçi níc.
+ Lµ ®éng lùc cña sù t¨ng trëng kinh tÕ quèc d©n.
+ §iÒu tiÕt thõa vµ thiÕu cña mçi níc.
+ N©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ c¬ cÊu ngµnh nghÒ trong níc.
+ T¹o ®iÒu kiÖn gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ngêi lao ®éng trong níc.
-§Ó ®Èy m¹nh ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng cÇn gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò sau
*T¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu ®Ó ®¸p øng nhu cÇu nhËp khÈu theo híng:
->T¨ng tû träng xuÊt khÈu çc s¶n phÈm chÕ biÕn cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao ,giµu hµm l -
îng c«ng nghÖ ,cã søc c¹nh tranh,t¹o thªm çc s¶n phÈm xuÊt khÈu chñ lùc míi
->Cñng cè më réng thÞ trêng xuÊt khÈu ,t¹o thÞ trêng æn ®Þnh cho çc mÆt hµng cã
kh¶ n¨ng c¹nh tranh
->T¨ng thªm thÞ phÇn ë çc thÞ trêng lín & khai më çc thÞ trêng cßn nhiÒu tiÒm n¨ng
PhÊn ®Êu tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu (2006-2010) lªn gÊp hai lÇn giai ®o¹n 2001-
2005
- VD:16 mÆt hµng träng ®iÓm 2004:
Ç ba sa, ç tra çc lo¹i t«m nu«i.
G¹o, chÌ, cµ phª chÕ biÕn.
H¹t tiªu chÕ biÕn, rau qu¶
DÖt may vµo thÞ trêng phi quota kh«ng bÞ h¹n ng¹ch
Giµy dÐp, SP gç, hµng thñ c«ng mü nghÖ, SP nhùa chÊt dÎo ®å ch¬i, SP c¬
khÝ ®iÖn
ThÞt lîn, thùc phÈm chÕ biÕn
VËt liÖu, gåm x©y dùng mÆt hµng kh¸c.
- ThÞ trêng träng ®iÓm xóc tiÕn th¬ng m¹i:
Hoa kú, EU; NhËt B¶n, Trung Quèc, Nga, çc níc ®«ng ¢u, Hµn quèc. Çc thÞ
trêng Angg«la, Tanzania, Nigeria.
* VÒ nhËp khÈu:
- ChÝnh s¸ch mÆt hµng nhËp khÈu:
ChÝnh s¸ch nhËp khÈu ph¶i tËp trung vµo viÖc h×nh thµnh & chuyÓn dÞch c¬ cÊu
kinh tÕ theo híng CNHH§H,híng m¹nh vµo xuÊt khÈu ®ång thêi thay thÕ nhËp khÈu
* Gi¶i quyÕt ®óng ®¾n mèi quan hÖ gi÷a chÝnh s¸ch th¬ng m¹i tù do vµ chÝnh s¸ch
b¶o hé th¬ng m¹i.
+ Xu híng tù do ho¸ vµ b¶o hé mËu dÞch trong chÝnh s¸ch th¬ng m¹i quèc tÕ:
- Tù do ho¸ th¬ng m¹i:
+ Nhµ níc ¸p dông çc biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó tõng bíc gi¶m thiÓu nh÷ng trë
ng¹i trong hµng rµo thuÕ quan vµ hµng rµo phi thuÕ quan trong quan hÖ mËu dÞch
quèc tÕ nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi h¬n cho viÖc ph¸t triÓn th¬ng m¹i quèc tÕ c¶
chiÒu réng chiÒu s©u. Tríc hÕt nh»m më réng quy m« xuÊt khÈu cña mçi níc còng nh
®¹t tíi ®iÒu kiÖn thuËn lîi h¬n cho ho¹t ®éng nhËp khÈu  cÇn ®¹t tíi sù hµi hoµ
gi÷a t¨ng cêng xuÊt khÈu víi níi láng nhËp khÈu.
+Çc biÖn ph¸p ®Ó thùc hiÖn tù do ho¸ th¬ng m¹i bao gåm viÖc ®iÒu chØnh
theo chiÒu híng níi láng dÇn víi bíc di phï hîp trªn c¬ së çc tho¶ thuËn song ph¬ng
98
vµ ®a ph¬ng gi÷a çc quèc gia ®èi víi çc c«ng cô b¶o hé mËu dÞch ®· vµ ®ang tån
t¹i.
Tù do ho¸ g¾n liÒn víi çc biÖn ph¸p cã ®i cã l¹i trong khu«n khæ ph¸p lý quèc
tÕ.
GATT: HiÖp ®Þnh khung vÒ th¬ng m¹i vµ thuÕ quan 30/10/1947 1995 WTO
tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi WTO.
- Xu híng b¶o hé mËu dÞch:
C¬ së kh¸i qu¸t: do sù ph¸t triÓn kh«ng ®Òu vµ sù kh¸c biÖt trong ®iÒu kiÖn t¸i s¶n
xuÊt gi÷a çc quèc gia, do sù chªnh lÖch vÒ kh¶ n¨ng c¹nh tranh gi÷a çc c«ng ty trong
níc víi c«ng ty ngoµi níc; do lÞch sö.
+Th«ng thêng çc quèc gia quan t©m ®Õn viÖc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu ®Ó thu
vÒ kim khÝ quý. Trong khi ®ã l¹i chñ tr¬ng h¹n chÕ nhËp khÈu ®Ó gi¶m bít kh¶ n¨ng
di chuyÓn kim khÝ quý ra ngoµi.
+Môc tiªu cña b¶o hé mËu dÞch lµ b¶o hé thÞ trêng néi ®Þa tríc sù th©m nhËp
ngµy cµng m¹nh mÏ cña çc luång hµng ho¸ tõ bªn ngoµi ®Ó b¶o vÖ lîi Ých quèc gia
VËy lý do b¶o hé mËu dÞch: §Ó b¶o vÖ ngµnh CN non trÎ
T¹o nguån tµi chÝnh c«ng
Kh¾c phôc mét phÇn t×nh tr¹ng thÊt
nghiÖp
Ph©n phèi l¹i thu nhËp.
Çc biÖn ph¸p: ThuÕ; Quota; quy ®Þnh vÒ giÊy phÐp, tiªu chuÈn kinh tÕ kü
thuËt.
H×nh thµnh mét tû gi¸ hèi ®o¸i s¸t víi søc mua cña ®ång tiÒn viÖt nam
2. §Çu t quèc tÕ -lµ h×nh thøc c¬ b¶n cña kinh tÕ ®èi ngo¹i
- Kh¸i niÖm: ®Çu t quèc tÕ lµ mét qu¸ tr×nh kinh doanh trong ®ã vèn ®Çu t ®îc di
chuyÓn tõ quèc gia nµy sang quèc gia kh¸c víi môc ®Ých sinh lêi.
=>yÕu tè quèc tÕ thÓ hiÖn ë sù kh¸c nhau vÒ quèc tÞch cña çc bªn tham gia ®Çu t
- Vai trß: ®Çu t quèc tÕ cã t¸c ®éng hai mÆt ®èi víi níc nhËn ®Çu t.
+ MÆt tÝch cùc:
- lµm t¨ng thªm nguån vèn, t¨ng c«ng nghÖ míi
- n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý tiªn tiÕn, t¹o thªm viÖc lµm
- ®µo t¹o tay nghÒ, sö dông tèt tµi nguyªn
- chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ theo híng hiÖn®¹i
+ MÆt h¹n chÕ:
- ®Èy m¹nh sù ph©n ho¸ giai cÊp
- lµm t¨ng sù çch biÖt vÒ tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ gi÷a çc vïng, l·nh thæ
- lµm c¹n kiÖt nguån tµi nguyªn, « nhiÔm m«i trêng
- t¨ng tÝnh lÖ thuéc víi bªn ngoµi
- Hai h×nh thøc ®Çu t quèc tÕ lµ: ®Çu t trùc tiÕp vµ ®Çu t gi¸n tiÕp.
- §Çu t trùc tiÕp (FDI):
- Kh¸i niÖm: ®Çu t trùc tiÕp lµ mét lo¹i h×nh di chuyÓn vèn quèc tÕ, trong ®ã ngêi
chñ së h÷u vèn ®ång thêi lµ ngêi trùc tiÕp qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh ho¹t ®éng sö dông
vèn.
Hay lµ viÖc tæ chøc, ç nh©n cña mét níc ®a vèn vµo níc kh¸c tù s¶n xuÊt kinh
99
doanh hoÆc gãp vèn víi çc tæ chøc ç nh©n níc ®ã ®Ó cïngnhau s¶n xuÊt kinh
doanh.
- §Æc ®iÓm cña ®Çu t trùc tiÕp:
+ çc chñ ®Çu t níc ngoµi ph¶i ®ãng gãp mét sè vèn tèi thiÓu vµo vèn ph¸p ®Þnh.
+ lîi nhuËn thu ®îc phô thuéc vµo kÕt qu¶ kinh doanh vµ ®îc chia theo tû lÖ gãp
vèn.
- §Çu t trùc tiÕp ®îc thùc hiÖn díi çc h×nh thøc:
+ hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh: trªn c¬ së hîp ®ång kh«ng thµnh lËp ph¸pnh©n:
BTO, BOT, BT&çc lo¹i h×nh doanh nghiÖp theo luËt doanh nghiÖp 2005

+ §Çu t gi¸n tiÕp:
- Kh¸i niÖm: lµ lo¹i h×nh di chuyÓn vèn gi÷a çc quèc gia trong ®ã ngêi chñ së h÷u
vèn kh«ng trùc tiÕp qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh çc ho¹t ®éng sö dông vèn (nhµ ®Çu t
kh«ng cã quyÒn khèng chÕ doanh nghiÖp ®Çu t chØ cã thu lîi tøc tr¸i phiÕu, cæ
phiÕu, tiÒn l·i).
- §Æc ®iÓm cña ®Çu t gi¸n tiÕp:
+ nÕu lµ vèn ®Çu t cña çc tæ chøc quèc tÕ th× nã thêng ®i kÌm víi çc ®iÒu
kiÖn u ®·i nªn chØ tËp trung vµo nh÷ng dù ¸n cã møc vèn ®Çu t t¬ng ®èi lín, thêi
gian dµi vµ g¾n chÆt víi th¸i ®é chÝnh trÞ cña çc chÝnh phñ vÊcc tæ chøc kinh tÕ
quèc tÕ kh¸c.
+ nÕu lµ vèn ®Çu t cña t nh©n th× chñ ®Çu t níc ngoµi bÞ khèng chÕ bëi møc
®é gãp vèn theo luËt ®Çu t cña níc së t¹i (tõ 20-25% vèn ph¸p ®Þnh).
+ chñ ®Çu t níc ngoµi kiÕm lêi qua lîi tøc cho vayhy gãp cæ phÇn.
+ chñ ®Çu t kh«ng trùc tiÕp ®iÒu hµnh ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp
- Çc h×nh thøc ®Çu t gi¸n tiÕp:
+ phô thuéc vµo chÝnh nguån vèn cña chñ ®Çu t nªn rÊt ®a d¹ng, cã thÓ lµ cña
çc chÝnh phñ, çc tæ chøc quèc tÕ, çc tæ chøc phi chÝnh phñ, cã thÓ díi çc h×nh
thøc viÖn trî hoµn l¹i vµ kh«ng hoµn l¹i; cho vay u ®·i vµ kh«ng u ®·i.
§ãng vai trß quan träng trong ®Çu t gi¸n tiÕp lµ nguån viÖn trî ph¸t triÓn
chÝnh thøc ODA cña chÝnh phñ mét sè níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn.
+ ODA cã tû träng lín thêng ®i kÌm víi ®iÒu kiÖn u ®·i bao gåm çc kho¶n hç
trî kh«ng hoµn l¹i vµ çc kho¶n tÝn dông u ®·i do çc tæ chøc trong hÖ thèng liªn hîp
quèc, çc chÝnh phñ, çc tæ chøc kinh tÕ dµnh cho çc níc chËm ph¸t triÓn
. h×nh thøc viÖn trî ODA lµ tiÒn mÆt, hµng ho¸, tÝn dông th¬ng m¹i u ®·i, hç
trî ch¬ng tr×nh, hç trî dù ¸n
. môc ®Ých: y tÕ, d©n sè vµ kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh, gi¸o dôc ®µo t¹o çc vÊn
®Ò x· héi, nghiªn cøu çc ch¬ng tr×nh dù ¸n b¶o vÖ m«i trêng sinh th¸i, hç trî ng©n
s¸ch vµ hç trî nghiªn cøu khoa häc c«ng nghÖ
3.Hîp t¸c vÒ khoa häc c«ng nghÖ

- Lµ h×nh thøc phèi hîp gi÷a çc níc ®Ó cïng nhau tiÕn hµnh nghiªn cøu s¸ng chÕ
thiÕt kÕ thÝ nghiÖm vµ trao ®æi çc kÕt qu¶ nghiªn cøu ¸p dông nã vµo s¶n xuÊt .
- Çc h×nh thøc hîp t¸c vÒ khoa häc c«ng nghÖ:
+ Trùc tiÕp ®Çu t thµnh phÇn chÊt x¸m vµo s¶n xuÊt t¹i chç
+ Mua b»ng ph¸t minh s¸ng chÕ cña níc kh¸c
100
+ Di c chÊt x¸m
4. TÝn dông quèc tÕ
§©y lµ tÊt yÕu cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®îc thùc hiÖn th«ng qua thÞ trêng
tiÒn tÖ thÕ giíi do çc ng©n hµng thÕ giíi vµ ng©n hµng khu vùc tiÕn hµnh lµ chñ
yÕu, ngoµi ra cßn hîp t¸c tÝn dông trùc tiÕp gi÷a hai quèc gia víi nhau.
5. Nh÷ng h×nh thøc kinh tÕ ®èi ngä¹i kh¸c
Du lÞch quèc tÕ, xuÊt khÈu lao ®éng, thu ngo¹i tÖ, vËn t¶i quèc tÕ, kiÒu hèi
,çc ho¹t ®éng dÞch vô thu ngo¹i tÖ .
6. Ph©n c«ng & hîp t¸c quèc tÕ trªn c¬ së chuyªn m«n ho¸
Bao gåm gia c«ng ,x©y dùng xÝ nghiÖp chung ,chuyªn m«n ho¸ &hîp t¸c ho¸ s¶n xuÊt
quèc tÕ
+NhËn gia c«ng :cho phÐp tËn dông ®îc nguån lao ®éng ,t¹o nhiÒu viÖc lµm & tËn
dông c«ng suÊt m¸y mãc thiÕt bÞ
+X©y dùng nh÷ng xÝ nghiÖp chung víi sù hïn vèn & c«ng nghÖ tõ níc ngoµi
+Hîp t¸c s¶n xuÊt quèc tÕ trªn c¬ së chuyªn m«n ho¸
=> H×nh thøc nµy lµm cho c¬ cÊu kinh tÕ ngµnh cña ç níc tham gia ®am kÕt vµo
nhau ,phô thuéc vµo nhau
.
IV Çc gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m më réng n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ ®èi ngo¹i
- Kh¶ n¨ng:
+ Lùc lîng lao ®éng ®«ng ®¶o, th«ng minh, cÇn cï. Mçi n¨m lùc lîng lao ®éng
t¨ng 1,1 – 1,2 triÖu ngêi.
+ VÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi, tµi nguyªn ®a d¹ng, phong phó.
- LuËt ®Çu t hÊp dÉn.
- ë vµo khu vùc ph¸t triÓn n¨ng ®éng cña thÕ giíi.
VÝ dô:.
*Çc gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m më réng n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ ®èi ngo¹i
1. §¶m b¶o sù æn ®Þnh vÒ m«i trêng CT- KT- XH
§©y lµ nh©n tè c¬ b¶n cã tÝnh quyÕt ®Þnh ®èi víi ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i
2. Cã chÝnh s¸ch thÝch hîp ®èi víi tõng h×nh thøc KT ®èi ngo¹i.
§©y lµ gi¶i ph¸p quan träng nh»m ph¸t triÓn ®a d¹ng hiÖu qu¶ kinh tÕ ®èi ngo¹i
VÝ dô: ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn ngo¹i th¬ng (®· nªu ë trªn)
3. X©y dùng vµ ph¸t triÓn hÖ thèng kÕt cÊu h¹ tÇng KTXH
4.T¨ng cêng vai trß qu¶n lý cña nhµ níc ®èi víi kinh tÕ ®èi ngo¹i
5.X©y dùng ®èi t¸c & t×m kiÕm ®èi t¸c trong quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i
101
Ch¬ng KINH T£ N¤NG TH¤N TRONG TH¥I KY QUA §¤
I.Kinh tÕ n«ng th«n & vai trß cña nã ë níc ta

1.Mét sè kh¸i niÖm
N«ng nghiÖp :lµ ngµnh s¶n xuÊt cña c¶i vËt chÊt phô thuéc rÊt nhiÒu vµo ®iÒu kiÖn
tù nhiªn .ViÖc øng dông khoa häc kü thuËt cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n
ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt :n«ng nghiÖp -trång trät ,ch¨n nu«i
L©m nghiÖp -
-Ngh nghiÖp -thuû s¶n ,h¶i s¶n
-N«ng th«n :lµ mét ®Þa bµn mµ ë ®ã s¶n xuÊt néng nghiÖp chiÕm tû träng lín
-Kinh tÕ n«ng th«n lµ mét khu vùc cña nÒn kinh tÕ g¾n liÒn víi ®Þa bµn n«ng th«n
(Võa mang nh÷ng ®Æc trng chung cña nÒn kinh tÕ vÒ LLsx,QHsx, vÒ c¬ chÕ kinh
tÕ võa cã ®Æc trng riªng g¾n liÒn víi n«ng nghiÖp
+XÐt vÒ mÆt kinh tÕ -kü thuËt KTn«ng th«n bao gåm nhiÒu ngµnh nh :n«ng l©m ng
nghiÖp,tiÓu thñ c«ng nghiÖp ,dÞch vô
+ VÒ mÆt kinh tÕ x· héi bao gåm nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ
2.Vai trß cña kinh tÕ n«ng th«n
-Cung cÊp l¬ng thùc thùc phÈm cho d©n c
-Cung cÊp nguyªn liÖu ®Ó ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nhÑ:Qui m« tèc ®é t¨ng trëng cña
çc nguån nguyªn liÖu lµ nh©n tè quan träng quyÕt ®Þnh qui m« tèc ®é t¨ng trëng çc
ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn
-Cung cÊp mét phÇn vèn ®Ó c«ng nghiÖp ho¸:Th«ng qua viÖc xuÊt khÈu n«ng s¶n
phÈm gãp phÇn gi¶i quyÕt nhu cÇu vÒ vèn cho CNH
-N«ng th«n lµ thÞ trêng quan träng cña çc ngµnh c«ng nghiÖp & dÞch vô
-Ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng th«n lµ c¬ së æn ®Þnh KT-CT-XH, n©ng cao ®êi sèng vËt
chÊt tinh thÇn cho c d©n n«ng th«n ;cñng cè khèi liªn minh c«ng n«ng t¨ng cêng søc
m¹nh cña chuyªn chÝnh v« s¶n
II.Ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng th«n trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNXHë níc ta
* Ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng th«n lµ qu¸ tr×nh diÔn ra çc ho¹t ®éng t¸c ®éng ®Õn cuéc
sèng cña c d©n n«ng th«n bao gåm viÖc ®¸p øng çc nhu cÇu c¬ b¶n vÒ ¨n mÆc ë
çc ®iÒu kiÖn vÒ y tÕ gi¸o dôc ®Õn n©ng cao møc sèng tr×nh ®é v¨n ho¸ cña ngêi
d©n
*Néi dung cña ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng th«n
1ChuyÓn dÞch c¬ cÊu çc ngµnh kinh tÕ ë n«ng th«n theo híng CNH,H§H
§Æc ®iÓm næi bËt hiÖn nay trong c¬ cÊu ngµnh n«ng nghiÖp lµ :
102
-N«ng nghiÖp chiÕm tû träng tuyÖt ®èi
-TiÓu thñ c«ng nghiÖp chiÕm tû träng rÊt nhá
-TÝnh ®éc canh ,manh món ph©n t¸n
-Quan hÖ thÞ trêng cßn ë tr×nh dé thÊp
*Yªu cÇu cña viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n
a)Gi¶m dÇn tû träng n«ng nghiÖp ,t¨ng dÇn tû träng tiÓu thñ c«ng nghiÖp ,c«ng
nghiÖp chÕ biÕn & dÞch vô
-
Ph¸t triÓn tiÓu thñ c«ng nghiÖp ,c«ng nghiÖp chÕ biÕn & dÞch vô: t¹o viÖc lµm cho
ngêi lao ®éng ,t¨ng hiÖu qu¶ cho kinh tÕ n«ng th«n ,n©ng cao møc sèng
-Ph¸t triÓn çc ngµnh nghÒ lµng nghÒ truyÒn thèng :khai th¸c hÕt çc tiÒm n¨ng kinh
tÕ cña çc ®Þa ph¬ng phï hîp víi xu híng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ
b)Ph¸ thÕ ®éc canh tr«ng n«ng nghiÖp ,®a d¹ng ho¸ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp h×nh
thµnh nh÷ng vuïng chuyªn canh qui m« lín nh»m ®¸p øng nhu cÇu vÒ nguyªn liÖu cho
c«ng nghiÖp nhÑ & xuÊt khÈu
-§a d¹ng ho¸ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp sÏ:-> t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng
nghiÖp toµn diÖn ®¸p øng nhu cÇu cµng t¨ng vÒ s¶n phÈm n«ng nghiÖp cña d©n c-
;nhu cÇu vÒ çc lo¹i nguyªn liÖu cña c«ng nghiÖp nhÑ ;nhu cÇu cho xuÊt khÈu
->Sù h×nh thµnh çc vïng tËp trung chuyªn canh sÏ cho phÐp øng dông çc thµnh tùu
khoa häc c«ng nghÖ n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cu¶ n«ng phÈm
c)ChuyÓn dÞch c¬ cÊu çc ngµnh kinh tÕ n«ng th«n ph¶i ®Æt trong ®iÒu kiÖn c¬
chÕ thÞ trêng .Kh«ng ®îc chñ quan duy ý chÝ mµ chó ý nh©n tè kh¸ch quan :vèn ,tæ
chøc qu¶n lý ,c«ng nghÖ ®iÒu kiÖn tù nhiªn ,thÞ trêng .
2.§Èy m¹nh øng dông tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ trong kinh tÕ n«ng th«n
-C¬ giíi ho¸ :nh»m gi¶m nhÑ lao ®éng cho con ngêi võa n©ng cao n¨ng xu¸t hiÑu
qu¶ .CÇn tËp trung vµo kh©u lµm ®Êt &chÕ biÕn
-Thuû lîi ho¸ : chñ ®éng tíi tiªu cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng ¶nh hëng trùc tiÕp
®Õn n¨ng suÊt
-§iÖn khÝ ho¸ :võa cã ý nghÜa kinh tÕ-t¨ng kh¶ n¨ng cña con ngêi trong chÕ ngù tù
nhiªn ,n©ng cao n¨ng suÊt
võa cã ý nghÜa vÒ x· héi :n©ng cao ®êi sèng ph¸t triÓn v¨n ho¸ x· héi ë n«ng th«n
-Ph¸t triÓn c«ng nghÖ sinh häc :lµm cho s¶n xuÊt cã n¨ng xuÊt cao h¬n gãp phÇn
tiÕt kiÖm tµi nguyªn b¶o vÖ m«i trêng
3.) Ph¸t triÓn c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn
-Kinh tÕ ç thÓ ,tiÓu chñ
-Kinh tÕ nhµ níc:ho¹t ®éng chñ yÕu trong lÜnh vùc dÞnh vô nh c«ng ty gièng c©y
trång ;CTy b¶o vÖ thùc vËt ;CTy thuû lîi ;th¬ng m¹i
Kinh tÕ tËp thÓ
kinh tÕ t b¶n t nh©n
4)§µo t¹o nguån nh©n lùc cho kinh tÕ n«ng th«n
5)X©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi ë n«ng th«n
III.ChÝnh s¸ch cña nhµ níc t¸c ®éng ®Õn n«ng nghiÖp n«ng th«n
1. chÝnh s¸ch ruéng ®Êt
-ViÖc giao ruäng ®Êt l©u dµi cho n«ng d© bªn c¹nh mÆt tÝch cùc cßn nh÷ng h¹n chÕ
103
nhÊt ®Þnh ;cã hé nh©n khÈu gi¶m ->thõa ®Êt ;hé nh©n khÈu t¨ng ->thiÕu ®Êt
-Ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i dÉn ®Õn tËp trung ruéng n®Êt vµo mét nhãm ngêi do
®ã viÖc thùc hiÖn quyÒn chuyÓn nhîng ruéng ®Êt ph¶i g¾n víi viÖc gi¶i quyÕt viÖc
lµm cho ngêi lao ®éng víi chÝnh s¸ch xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo
2. ChÝnh s¸ch ®Çu t
Nhu cÇu ph¸t triÓn çc c«ng tr×nh c«ng céng :thuû lîi giao thong ®iÖn ®ßi hái ph¶i
®Çu t vèn rÊt lín .§Çu t cho n«ng nghiÖp theo ph¬ng ch©m nhµ níc & nh©n d©n cïng
lµm
3. ChÝnh s¸ch thuÕ
4. ChÝnh s¸ch khoa häc c«ng nghÖ
Ph¶i tÝnh ®Õn ®Æc ®iÓm cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp :kh¶ n¨ng kinh tÕ ,nhËn thøc
phong tôc tËp qu¸n ,lÒ thãÝ canh t¸c cña c d©n n«ng th«n
§ång thêi ph¶i g¾n kÕt víi nhu cÇu cña thÞ trêng thÕ giíi
th«ng qua çc doanh nghiÖp nhµ níc trong çc lÜnh vùc gièng thuû lîi ph©n bãn xuÊt
khÈu ®Ó triÓn khai chÝnh s¸ch khoa häc c«ng nghÖ
5.ChÝnh s¸ch gi¸ c¶ & s¶n lîng
-Nhµ níc cÇn dù b¸o nhu cÇu &híng dÉn n«ng d©n s¶n xuÊt víi qui m« phï hîp
-KhuyÕn khicchs xuÊt khÈu n«ng s¶n t×m kiÕm & më réng thÞ trêng
6.ChÝnh s¸ch tÝn dông
T¹o®iÒu kiÖn cho n«ng d©n cã thÓ vay ®îc tiÒn ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt kinh doanh
víi l¸i xuÊt thÞ trêng
-Gióp ®ì n«ng d©n sö dông cã hiÖu qu¶ ®ång vãnh¹n chÕ rñi ro cho vay
7.ChÝnh s¸ch x· héi
Ph¶i cã çc chÝnh s¸ch n»m gi¶i quyÕt &h¹n chÕ nh÷ng vÊn ®Ò x· héi nh :xo¸ ®ãi
gi¶m nghÌo ,ph¸t triÓn v¨n ho¸ ,y tÕ gi¸o dôc thùc thi ph¸p luËt & thùc hiÖn c«ng b»ng
d©n chñ ë n«ng th«n.
104
Bµi 12 .TµI CHÝNH TÝN DôNG NG¢N HµNG & L¦U TH¤NG TIÒN TÖ TRONG THêI
Kú QU¸ §é
I.Tµi chÝnh trong TKQ§

1.B¶n chÊt chøc n¨ng ,vai trß cña tµi chÝnh
1.1.B¶n chÊt tµi chÝnh
*nguån gèc tµi chÝnh
Theo tõ ®iÓn thuËt ng÷ kinh tÕ thÞ trêng :Tµi chÝnh theo nghÜa hÑp lµ dÊu hiÖu tµi
s¶n díi h×nh thøc tiÒn tÖ .Do vËy nã cã thÓ ®îc trao ®æi ph©n phèi cho vay tuú
thuéc vµo qui m« & dù ®Þnh cña ngêi së h÷u hay ngêi cã quyÒn qu¶n lý
Theo kinh tÕ chÝnh trÞ:tµi chÝnh lµ mét ph¹m trï kinh tÕ mang tÝnh lÞch sö sù ra ®êi
tån t¹i cña tµi chÝnh g¾n liÒn víi tiÒn tÖ & vai trß cña nhµ níc
+TiÒn lµ h×nh th¸i cao nhÊt cña gi¸ trÞ sù xuÊt hiÖn cña tiÒn tÖ ®· t¹o nªn cuéc çch
m¹ng trong ph©n phèi chuyÓn tõ ph©n phèi b»ng hiÖn vËt sang ph©n phãi b»ng gi¸
trÞ
+Nhµ níc ch¼ng nh÷ng t¸c ®éng ®Õn sù vËn ®éng ®éc lËp cña tiÒn tÖ mµ cßn t¹o ra
m«i trêng ph¸p lý chä t¹o lËp & sö dông çc quÜ tiÒn tÖ
*B¶n chÊt tµi chÝnh
Tµi chÝnh lµ hÑ thèng çc quan hÖ tiÒn tÖ nhÊt ®Þnh biÓu hiÖn trong viÖc h×nh
thµnh ph©n phèi & sö dông quÜ tiÒn tÖ cña nÒn kinh tÕ quèc d©n nh»m x©y dùng
ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi
B¶n chÊt tµi chÝnh biÓu hiÖn ë nhãm çc quan hÖ sau;
Nhãm çc quan hÖ tµi chÝnh gi÷a çc doanh nghiÖp ,d©n c ,çc tæ chøc x· héi víi nhµ
níc .Trong quan hÖ nµy gi¸ trÞ chuyÓn dÞch theo hai chiÒu tõ d©n vµo tay nhµ níc
&tõ ng©n s¸chxuèng bªn díi
Nhãm çc quan hÖ tµi chÝnh gi÷a çc doanh nghiÖp ,tæ chøc x· héi d©n c víi hÖ
thèng ng©n hµng
Nhãm çc quan hÖ tµi chÝnh gi÷a çc chñ thÎ kinh tÕ víi nhau trong nÒn kinh tÕ thÞ
trêng thÓ hiÖn sù mua b¸n çc quÜ tiÒn tÖ
Nhãm çc quan hÖ tµi chÝnh trong néi bé mçi chñ thÓ:lµ sù chuyÓn dÞch gi¸ trÞ
trong néi bé mçi tæ chøc
1.2 Chøc n¨ng cña tµi chÝnh
cCÝ hai chøc n¨ng c¬ b¶n lµ ph©n phèi & giÊm ®èc b»ng ®ång tiÒn
a) Chøc n¨ng ph©n phèi :Lµ ph¬ng diÖn mÆt ho¹t ®éng chñ yÕu cña tµi chÝnh gåm
hai qu¸ tr×nh :ph©n phèi lÇn ®Çu & ph©n phèi l¹i
-Ph©n phèi lÇn ®Çu :lµ qu¸ tr×nh ph©n phèi diÔn ra ë çc ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh
danhgi÷a nh÷ng ngêi nh÷ng tæ chøc cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
kÕt qu¶ lµ h×nh thµnh nh÷ng quÜ tiÒn tÖ hay nh÷ng kho¶n thu nhËp
105
->QuÜ ng©n s¸ch nhµ níc
->QuÜ khÊu hao
->QuÜ tiÒn l¬ng
->Çc quÜ thiÕt lËp tõ lîi nhuËn
+Ph©n phèi l¹i lµ tiÕp tôc phan phèi mét phÇn nh÷ng quÜ tiÒn tÖ hay nh÷ng kh¶n
thu nhËp ®· h×nh thµnh trong ph©n phèi lÇn ®Çu .Ph©n phèi l¹i diÔn ra trong ph¹m
vi toµn x· héi &cã thay ®æi mét phÇn vÒ h×nh thøc së h÷u
+chøc n¨ng gi¸m ®èc tµi chÝnh :kiÓm tra gi¸m s¸t b»ng ®ång tiÒn çc ho¹t ®éng s¶n
xuÊt kinh doanh trong nÒn kinh tÕ víi ®Æc trng lµ
Dîc thùchiÖn th«ng qua sù vËn ®éng cña tiÒn vèn víi chøc n¨ng thíc ®o gi¸ trÞ & ph-
¬ng tiÖn thanh to¸n
+KiÓm tra gi¸m s¸t th«ng qua viÖc ph©n tÝch çc chØ tiªu tµi chÝnh :lîi nhuËn thuÕ
vßng quay cña vèn
+Thùc hiÖn víi qu¸ tr×nh h×nh thµnh ph©n phèi &sö dông çc quÜ tiÒn tÖ ë tÊt c¶
çc giai ®o¹n tríc trong &sau khi thùc hiÖn
Ngoµi ra cßn lµ qu¸ tr×nh lùa chän çc ho¹t ®éng tµi chÝnh phôc vô s¶n xuÊt kinh
doanh víi rñi ro thÊp nhÊt (qu¶n trÞ rñi ro );t¹o ra nh÷ng th«ng ti &lêi khuyªn gióp
kh¸ch hµng ®a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh tèt h¬n cho m×nh (t vÊn)
1.3 Vai trß cña tµi chÝnh
Huy ®éng & n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn .§Ó gi¶i quyÕt çc nhu cÇu vÒ vèn çc
chñ thÓ kinh tÕ ph¶i sö dông çc quan hÖ tµi chÝnh
-§iÒu tiÕt çc ho¹t ®éng kinh tÕ
+Th«ng qua thuÕ :H¹n chÕ tÝnh chu kú cña nÒn kinh tÕ ,®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ
+Th«ng qua ®Çu t :x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng ,ngµnh kinh tÕ mòi nhän ,çc lÜnh vùc
khoa häc c«ng nghÖ ,hiÖn ®¹i ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc
+§iÒu tiÕt lîi Ých gi÷a çc thµnh phÇn kinh tÕ ,thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi:b»ng çc
chÝnh s¸ch thuÕ ,çc quÜ -xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ,t¹o viÖc lµm ,khuýªn häc
-§¶m b¶o nh÷ng ®iÒu kiÖn vËt chÊt cho ho¹t ®éng cña çc c¬ quan nhµ níc &çc ho¹t
déng c«ng céng ,cñng cè quèc phßng an ninh
2.HÖthèng tµi chÝnh &chÝnh s¸ch tµi kho¸ trong TKQ§

S¬ ®å
KN hÖ thèng tµi chÝnh :lµ tæng hîp nh÷ng kh©u tµi chÝnh trong çc lÜnh vùc ho¹t
®éng kh¸c nhau nhng gi÷a chóng cã mèi quan hÖ h÷u c¬ víi nhau trong qu¸ tr×nh t¹o
lËp ph©n phèi & sö dông çc nguån tµi chÝnh
-Kh©u tµi chÝnh :lµ nhãm çc quan hÖ tµi chÝnh cã cïng ®Æc ®iÓm tÝnh chÊt ph¸t
106
sinh gi· çc chñ thÓ ph©n phèi híng tíi viÖc t¹o lËp hay sö dông quÜ tiÒn tÖ t¬ng øng
C¨n cø vµo chñ thÓ tham gia çc quan hÖ tµi chÝnh x¸c ®Þnh 5 kh©u trong hÖ thèng
tµi chÝnh lµ :ng©n s¸ch nhµ níc ;tµi chÝnh doanh nghiÖp ,tµi chÝnh cña çc tè chøc
tµi chÝnh,tµi chÝnh d©n c & çc tæ chøc x· héi
2.1 Ng©n s¸ch nhµ níc
Lµ toµn bé çc kho¶n thu chi cña nhµ níc .§îc thÎ hiÖn b»ng çc quan hÖ tµi chÝnh
ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh nhµ níc lËp ph©n phèi &sö dông quÜ ng©n s¸ch nhµ níc :lµ
c«ng cô ®Ó nhµ níc ®iÒu chØnh vÜ m« ®ãi víi toµn bé nÒn kinh tÕ & b¶o ®¶m an
ninh quèc gia
a) Çc kho¶n thu huy ®éng vµo ng©n s¸ch nhµ níc gåm
->Çc kho¶n thu tõ thuÕ phÝ lÖ phÝ
->Tõ ho¹t ®éng kinh tÕ cña nhµ níc
->Çc kho¶n ®ãng gãp cña çc tæ chøc ç nh©n
->Çc kho¶n viÖn trî
->Çc kho¶n do nhµ níc vay ®Ó bï ®¾p béi chi
->Çc kho¶n thu kh¸c theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt
b)Çc kho¶n chi ng©n s¸ch
->Chi ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi
->çc kho¶n chi b¶o ®¶m quèc phßng an ninh b¶o ®¶m ho¹t ®äng cña bé m¸y nhµ níc
->çc kho¶n chi tr¶ nî cña nhµ níc
->çc kho¶n chi dù tr÷ nhµ níc (tõ 3->5% tæng sè d )
->çc kho¶n chi viÖn trî & çc kho¶n chi kh¸c theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt
Ng©n s¸ch nhµ níc ®îc c©n ®èi theo ngyuªn t¾c :Tæng sè thu ph¶i lín h¬n tæng sè chi
nÕu béi chi th× sè béi chi ph¶i nhá h¬n chi ®Çu t ph¸t triÓn
*ChÝnh s¸ch tµi kho¸
Kn: lµ chÝnh s¸ch cña nhµ níc trong viÖc huy ®éng çc ngåu thu vµo ng©n s¸ch nhµ n-
íc &sö dông nã trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh
-VÒ c¬ cÊu chÝnh s¸ch tµi kho¸ gåm :chÝnh s¸ch huy ®éng çc nguån tµi chÝnhvµo
ng©n s¸ch ,chÝnh s¸ch ph©n phèi & sö dông ng©n s¸ch ,chÝnh s¸ch qu¶n lý ng©n s¸ch
-VÒ thêi gian cã :chÝnh s¸ch tµi kho¸ dµi h¹n 10-15 n¨m
--------------------- trung h¹n 5 n¨m
------------------------ng¾n h¹n 1n¨m
Môc tiªu cña chÝnh s¸chtµi kho¸ lµ b¶o ®¶m çc nguån lùc tµi chÝnh ,t¹o m«i trêng
&®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi
2.2. Tµi chÝnh doanh nghiÖp

Lµ çc quan hÖ tµi chÝnhph¸t sinh trong ho¹t ®éng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp nh»m
t¹o lËp sö dông çc quÜ tiÒn tÖ cña doanh nghiÖp nh:
-Quan hÖ trong néi bé doanh nghiÖp ®Ó tiÕn hµnh qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh
-Quan hÖ gi÷a doanh nghiÖp víi ng©n s¸ch nhµ níc
- Quan hÖ gi÷a doanh nghiÖp víi hÖ thèng tÝn dông ng©n hµng & çc tæ chøc thuª
mua tµi chÝnh
-Quan hÖ gi÷a doanh nghiÖp víi thÞ trêng
2.3/.QuÜ b¶o hiÓm
Lµ h×nh thøc tµi chÝnh n¶y sinh trong viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng rñi ro cã thÕ¶y ra trong
107
®êi sèng x· héi
Theo tÝnh chÊt cã :b¶o hiÎm b¾t buéc -do ph¸p luËt qui ®Þnh b¾t buéc ®èi víi chñ
thÓ ®îc b¶o hiÒm & chñ thÎ b¶o hiÓm
VÒ h×nh thøc cã :b¶o hiÓm tµi s¶n ,b¶o hiÓm sinh m¹ng
2.4TÝn dông
§îc thÎ hiÖn b»ng çc quan hÖ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh çc chñ thÓ chuyÓn giao çc
nguån tµi chÝnh theo nguyªn t¾c hoµn tr¶ cã l·i nh»m t¹o lËp çc quÜ tiÒn tÖ trong x·
héi
2.5 Tµi chÝnh d©n c
ThÎ hiÖn b»ng çc quan hÖ tµi chÝnh ph¸ sinh trong vvviÖc h×nh thµnh & sö dông çc
quÜ tiÒn tÖ trong d©n c nh»m tho¶ m·n môc ®Ých tiªu dïng
II.TÝn dông ng©n hµng & lu th«ng tiÒn tÖ trong thêi kú qu¸ ®é
1.TÝn dông
1.1 B¶n chÊt cña quan hÖ tÝn dông trong TKQ§
-§N: TÝn dông lµ h×nh thøc vËn ®éng cña vèn cho vay ph¶n ¸nh mèi quan hÖ kinh tÕ
gi÷a chñ thÓ së h÷u & chñ thÓ sö dông çc nguån vèn nhµn rçi trong nÒn kinh tÕ trªn
nguyªn t¾c hoµn tr¶ & cã l·i
-TÝn dông ra ®êi tõ sù suÊt hiÖn mèi quan hÖ cung cÇu vÒ vèn gi÷a ngêi ®i
vay & ngêi cho vay ;do ®Æc ®iÓm chu chuyÓn vèn
-Quan hÖ tÝn dông trong thêi kú qu¸ ®é ph¶n ¸nh hÖ thèng lîi Ých cña nÒn
kinh tÕ nhiÒu thµnhphÇn
- §Æc ®iÓm cña tÝn dông
->§Æc ®iÓm chug :QuyÒn së h÷u vãn t¸ch rêi quyÒn sö dông vèn
-> -------kh¸c :cã nhiÒu quan hÖ tÝn dông kh¸c nhauvíi nh÷ng nguån lîi tøc
kh¸c nhau ph¶n ¸nh nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn .çc quan hÖ tÝn dông
nµy võa hîp t¸c võa c¹nh tranh víi nhau .
-Çc h×nh thøc tÝn dông
+TÝn dông th¬ng m¹i :lµ viÖc mua b¸n chÞu hµng ho¸ dÞch vô víi kú h¹n
nhÊt ®Þnh ;gi¸ b¸n chÞu thêng cao h¬n gi¸ b¸n thanh to¸n ngay ;Khi mua
chÞu ngêi mua viÕt cho ngêi b¸n mét phiÕu nhËn nî gäi lµ kúphiÕu th¬ng
m¹i
+TÝn dông ng©n hµng :Quan hÖ tÝn dông ®îc thùc hiÖn th«ng qua vai trß
trung t©m lµ ng©n hµng
->Ph©n lo¹i tÝn dông ng©n hµng:THeo thêi gian cã tÝn dông ng¾n h¹n
,trung h¹n ,dµi h¹n .Theo ®èi tîng ®Çu t cã tÝn dông vèn lu ®éng tÝn dông
vèn ng¾n h¹n
+TÝn dông nhµ níc :lµ quan hÖ tÝn dông gi÷a nhµ níc víi çc tæ chøc kinh
tÕ ,çc tæ chøc d©n c ,nhµ níc chÝnh phñ kh¸c .
§îc thùc hiÖn th«ng qua viÖc nhµ níc ph¸t hµnh c«ng tr¸i tr¸i phiÕu vay níc
ngoµi
+TÝn dông tËp thÓ Lµ h×nh thøc tÝn dông dùa trªn nguyªn t¾c tù nguyÖn
gãp vèn cña çc thµnh viªn cho nhau vay hoÆc cïng nhau kinh doanh tÝn
dông
1.2. Chøc n¨ng vai trß cña tÝn dông
108
a)Chøc n¨ng :2
_Chøc n¨ng ph©n phèi cña tÝn dông :§îc thùc hiÖn th«ng qua ph©n phèi l¹i vèn trªn
c¬ së tù nguyÖn .Nguyªn t¾c cho vay cã thÐ chÊp hoÆc tÝn chÊp ;sö dông ®óng môc
®Ých cã hiÖu qu¶ hoµn tr¶ c¶ vèn lÉn lîi tøc
-Chøc n¨ng gi¸m ®èc :KiÓm so¸t çc ho¹t ®éng kinh tÕ cña tÝn dông cã liªn quan ®Õn
®Æc ®iÓm quyÒn së h÷u t¸ch rêi quyÒn sö dông vèn ,®Õn mèi quan hÖ gi÷a ngêi
®ivay & ngêi cho vay
b) Vai trß cña tÝn dông
-Gãp phÇn gi¶m sè tiÒn nhµn râi n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn t¨ng vßng quay cña
vèn tiÕt kiÖm tiÒn mÆt & kh¾c phôc l¹m ph¸t tiÒn tÖ
-Th«ng qua cung cÊp vèn cho çc doanh nghiÖp gãp phÇn t¨ng qui m« s¶n xuÊt kinh
doanh ®æi míi thiÕt bÞ ¸p dông khoa häc kü thuËt & c«ng ngÖ m¬Ý
-Gãp phÇn thóc ®Èy giao lu tiÒn tÖ gi÷a níc ta & çcníc kh¸c trªn thÕ giíi & khu vùc
1.3.lîi tøc chÝnh s¸ch lîi tøc tÝn dông
-Lîi tøc lµ mät phÇn lîi nhuËn mµ ngêi ®i vay tr¶ cho ngêi cho vay vÒ quyÒn së h÷u
vèn ®Ó ®îc sö dông vèn trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh .Lîi tøc lµ gi¸ c¶ cña vèn cho
vay .
Tû suÊt lîi tøc (l·i suÊt )lµ tû sè tÝnh theo %gi÷a lîi tøc cho vay &sè vèn cho vay trong
thêi gian nhÊt ®Þnh .
-Lîi tøc tÝn dông :gåm lîi tøc tiÒn göi &lîi tøc tiÒn vay .Lîi tøc tÝn dông c nhiÒu
h×nh thøc nh l·i suÊt ng¾n h¹n ,trung h¹n ,dµi h¹n víi møc ®é kh¸c nhau nh l·i suÊt
th«ng thêng ,l·i suÊt qu¸ h¹n
->chÝnh s¸ch lîi tøc ph¶i võa khuyÕn khÝch çc h×nh thøc tÝn dông huy ®éng ®îc
nhiÒu vèn võa ®¸p øng nhu cÇu vèn cña çc chñ thÓ kinh doanh
2.Ng©n hµng
2.1 T¸c dông cña ng©n hµng ,hÖ thèng ng©n hµng
KN: Ng©n hµng lµ doanhnghiÖp kinh doanh tiÒn tÖ ,thùc hiÖn çc nghÜa vô huy
®éng cho vay & thanh to¸n vèn
-Kinh doanh tiÒn tÖ & tÝn dông lµ hai nhiÖm vô c¨n b¶n cña ng©n hµng
T¸c dông :
+---------®iÒu tiÕt kinh tÕ vÜ m« qua viÖc n¾m t×nh h×nh kinh tÕ ,ph¸t hiÖn nh÷ng
mÊt c©n ®èi tõ ®ã ®iÒu tiÕt qiu m« tÝn dông&lîng cung øng tiÒn tÖ
+--------®iÒu tiÕt lu th«ng tiÒn tÖ & ph©n phèi tiÒn vèn b»ng huy ®éng vãn cho vay
+-------gi¸m ®èc ®èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh th«ng qua viÖc cho vay vèn
më réng tÝn dông ng©n hµng
+------qu¶n lý ngo¹i hèi
-HÖ thèng tæ chøc ng©n hµng
Ng©n hµng quèc gia ViÖt nam ®îc thµnh lËp tõ th¸ng 5\1951
tríc n¨m 1990 lµ hÖ thèng ng©n hµng mét cÊp ®éc quyÒn trùc tiÕp kinh doanh iÒn tÖ
ho¹t ®éng th«ng qua çc trung t©n tiÒn mÆt tÝn dông thanh to¸n &kinh doanh vµng
b¹c ®¸ quÝ.Tõ th¸ng 9\1990 ®Õn nay chia lµm ba lo¹i
+Ng©n hµng NHµ níc hay ngan hµng trung ¬ng (ng©n hµng ph¸t hµnh hay ng©n
hµng cña ng©n hµng ) cã nhiÖm vô chñ yÕu lµ æn dÞnh tiÒn tÖ ,®Ò xuÊt chÝnh s¸ch
tiÒn tÖ & hÖ thèng tiÒn tÖ cña ®Êt níc
109
+ Ng©n hµng®Çu t :lµ ng©n hµng kinh doanh nghiÖp vô ®Çu t dµi h¹n
+Ng©n hµng th¬ng m¹i :lµ ng©n hµng chñ yÕu thu hót tiÒn vèn ng¾n h¹n & cung
cÊp dÞch vô cho çc doanh nghiÖp
*C¨n cø vµo chñ thÓ së h÷u vèn ng©n hµng th¬ng m¹i ®îc chia thµnh
->Ng©n hµng th¬ng m¹i nhµ níc :100% vèn nhµ níc
->ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn :®îc thµnh lËp theo h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn
->ng©n hµng th¬ng m¹i t nh©n
->ng©n hµng th¬ng m¹i níc ngoµi
2.2 Chøc n¨ng nhiÖm vô cña ng©n hµng nhµ níc
-Chøc n¨ng
+Ph¸t hµnh tiÒn tÖ ,®iÒu tiÕt lu thong tiÒn tÖ ,tÝn dông thanh to¸n
+Lµ ngêi ®¹i diÖn vÒ tµi chÝnh ,tiÒn tÖ cña nh¸ níc ,qu¶n lý tiÒn vèn,cung cÊp tÝn
dông cña nhµ níc ,nhËn mua quèc tr¸i
+Qu¸n lý çc ng©n hµng ,çc c¬ cÊu tiÒn tÖ kh¸c ,®Þnh ra chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ,®iÒu
tiÕt gi¸ c¶ & nhu cÇu tiÒn tÖ ,hç trî nÒn kinh tÕ t¨ng trëng æn ®Þnh
-NhiÖm vô c¬ b¶n
+Thùc hiÖn vai trß ng©n hµng cña ng©n hµng ®èi víi çc ng©n hµng th¬ng m¹i
+--------------------chñ ng©n hµng ®èi víi nhµ nícchÞu tr¸ch nhiÖm cung øng tiÒn tÖ
& viÖc tµi trî cho th©m hôt ng©n s¸ch cña nhµ níc
-NhiÖm vô chñ yÕu lµ
+X©y dùng çc chiÕn lîc kÕ ho¹ch ph¸t triÕn KT-XHçc chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn ho¹t
®éng tiÒn tÖ tÝn dông
+ X©y dùng çc dù ¸n ph¸p luËt
+ Qu¶n lý nhµ níc çc ho¹t ®éng nghiÖp vô cña çc ng©n hµng th¬ng m¹i
+Tæ chøc in ,®óc & b¶o qu¶n tiÒn ,dù tr÷ ph¸t hµnh,qu¶n lý lu th«ng tiÒn tÖ ,khèng
chÕ l¹m ph¸t ,ph¸t hµnh tiÒn tÖ
+Thùc hiÖn vai trß ng©n hµng cña çc ng©n hµng kinh doanh& çc tæ chøc tÝn
dông .NhËn göi &cho vay ®èi víi kho b¹c nhµ níc
+ B¶o qu¶n dù tr÷ nhµ níc ,qu¶n lý nhµ níc vÒ ngo¹i tÖ & vµng
+B¸m s¸t thÞ trêng ,c«ng bè l·i suÊt tèi thiÓu
+Tæ chøc ®µo t¹o nghiÖp vô cho çn bé nh©n viªn cña ngµnh
2.3 Chøc n¨ng nghiÖp vô cña ng©n hµng th¬ng m¹i
-Chøc n¨ng
+Cã t çch ph¸p nh©n ,tù chñ vÒ tµi chÝnh chÞu sù qu¶n lý cña H§QT & gi¸m ®èc
+chÞu sù qu¶n lý vÜ m« cña ng©n hµng nhµ níc
+Cã quan hÖ víi kh¸ch hµng theo nguyªn t¾c tù chÞu tr¸nh nhiÖm vÒ vËt chÊt &hµnh
chÝnh ®èi víi tµi s¶n ,vèn cam kÕt gi÷ bÝ mËt vªs liÖu &ho¹t ®éng còng nh t¹o sù tÝn
nhiÖm & thuËn lîi cho kh¸ch hµng
+Quan hÖ víi çctæ chøc tÝn dông kh¸c theo nguyªn t¾c b×nh ®¼ng ,tù ngyÖn cïng cã
lîi thóc ®Èy nhau cïng ph¸t triÓn
*Ba nghiÖp vô chÝnh cña ng©n hµng
+nghiÖp vô huy ®éng vèn
+----------- cho vay vèn
+-----------thanh to¸n
110
3.Lu th«ng tiÌn tÖ
3.1 Vai trß cña lu th«ng tiÒn tÖ
-Lµ ®iÒu kiÖn quan träng b¶o ®¶m cho t¸i s¶n xuÊt x· héi dîc thuËn lîi
- ----------------------------------------thùc hiÖn môc ®Ých cña nÒn s¶n xuÊt
-Lu th«ng tiÒn tÖ th«ng suèt víi tèc ®é nhanh cã thÓ n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt
kinh doanh
-Lµ kh©u quan träng ®Ó xóc tiÕn giao lu kinh tÕ kü thuËt víi bªn ngoµi
3.2 §Æc ®iÓm cña lu th«ng tiÌn tÖ
-Tõ chç mang nÆng tÝnh cÊp ph¸t kh«ng æn ®Þnh siªu l¹m ph¸t chuyÓn sang kinh
doanh tiÒn tÖ khèng chÕ &gi¶m møc l¹m ph¸t cñng cè sø mua cña ®ång tiÒn viÖt
nam
-ChuyÓn tõ ho¹t ®éng ®éc quyÒn cña hÖ thèng ng©n hµng nhµ n¬csang ho¹t ®éng
th«ng qua nhiÒu tæ chc ng©n hµng thuéc çc thµnh phÇn kinh tÕ
-Cã sù kiÓm so¸t chÆt chÏ cña nhµ níc th«ng qua çc c¬ quan chuyªn m«n lµ ng©n
hµng nhµ níc &uû ban chøng kho¸n nhµ níc .
-Tõ chç mang nÆng tÝnh khÐp kÝn chuyÓn sang ho¹t ®éng theo c¬ chÕ më héi nhËp
víi khu vùc & thÕ giíi
111
112

Kinh Te Chinh Tri-75 Tiet

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Kinh Te Chinh Tri-75 Tiet

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Ch¬ngI

§èi tîng , ph¬ng ph¸p,chøc n¨ng cña KTCT

1.Chñ nghÜa träng th¬ng

1.2 T tëng c¬ b¶n cña chñ nghÜa träng th¬ng

2.CN Träng n«ng

2.2 T tëng kinh tÕ chñ yÕu cña CN Träng N«ng

3 KTCTt s¶n cæ ®iÓn Anh

4. Kinh tÕ chÝnh trÞ Mac- Lªnin

II. §èi tîng cña kinh tÕ chÝnh trÞ M¸c -LªNin

1.3.S¶n phÈm x· héi

1.4.Hai mÆt cña nÒn s¶n xuÊt x· héi(LLSX &QHSX)

+. Quan hÖ gi÷a LLSX & QHSX

2.§èi tîng nghiªn cøu cña kinh tÕ chinh trÞ

1.Nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ t¸i s¶n xuÊt

2.C¸c kh©u cña qu¸ tr×nh TSX

3.Néi dung chñ yÕu cña TSX XH

3.2 T¸i s¶n xu©t søc lao ®éng

3.3. T¸i s¶n xuÊt quan hÖ s¶n xuÊt

4. HiÖu qu¶ cña TSX-XH

5.X· héi ho¸ s¶n xuÊt

II - T¡NG TR¦ëNG & PH¸T TRIÓN KINH TÕ

1.T¨ng trëng kinh tÕ

3. Quan hÖ gi÷a ph¸t triÓn kinh tÕ víi tiÕn bé x· héi

4.Ph¸t triÓn bÒn v÷ng

2.1 §Æc trng cña s¶n xuÊt hµng ho¸

-Lµ s¶n xuÊt ®Ó trao ®æi mua b¸n.

2.2. ¦u thÕ cña s¶n xuÊt hµng ho¸:

1. Hµng ho¸ vµ hai thuéc tÝnh cña hµng ho¸

1.1. §Þnh nghÜa

1. Nguån gèc b¶n chÊt tiÒn tÖ

1.3. H×nh th¸i chung cña gi¸ trÞ

1.2 T¸c dông cña quy luËt gi¸ trÞ.

4. Quy luËt lu th«ng tiÒn tÖ vµ l¹m ph¸t

1.2. C¸c chøc n¨ng chñ yÕu cña thÞ trêng.

Ch¬ng IV: s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d

I. sù chuyÓn ho¸ tiÒn thµnh t b¶n.

1.1. C«ng thøc chung cña t b¶n: T – H – T’

1. Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d

3. Tû suÊt vµ khèi lîng gi¸ trÞ thÆng d

I.VËn ®éng cña t b¶n c¸ biÖt

1. tuÇn hoµn cña t b¶n.

2. Chu chuyÓn cña t b¶n

3. T b¶n cè ®Þnh t b¶n lu ®éng

II. T¸i s¶n xuÊt t b¶n x· héi vµ khñng ho¶ng kinh tÕ

* ®iÒu kiÖn thùc hiÖn tæng s¶n phÈm

KVII: (1500c + 100c ) + (750v + 50v ) + 600m = 3000

3.Khñng ho¶ng kinh tÕ

I. lîi nhuËn b×nh qu©n vµ gi¸ c¶ s¶n xuÊt.

1.1. Chi phÝ s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa (K).

+ B¶n chÊt P: lµ gi¸ trÞ thÆng d

+ VÒ chÊt: m’ ph¶n ¸nh tr×nh ®é bãc lét

1.3.Gi¸ c¶ s¶n xuÊt

II. C¸c h×nh th¸i t b¶n vµ lîi nhuËn cña nã

2. T b¶n cho vay – lîi tøc cho vay

3.1. C«ng ty cæ phÇn

4.2. B¶n chÊt cña ®Þa t« TBCN

4.3.C¸c h×nh thøc ®Þa t« TBCN

I. Chñ nghÜa t b¶n ®éc quyÒn.

1.2.B¶n chÊt cña CNTB ®éc quyÒn

2. Nh÷ng ®Æc ®iÓm kinh tÕ c¬ b¶n cña CNTB ®éc quyÒn.

2.2. T b¶n tµi chÝnh vµ bän ®Çu sá tµi chÝnh.

2.3. XuÊt khÈu t b¶n.

Tõ sù ph©n tÝch nguyªn nh©n xuÊt hiÖn chóng ta thÊy:

1.2. B¶n chÊt cña CNTB ®éc quyÒn nhµ níc.