Cong Nghe Duong Mia

PhÇn I.
LÊy n−íc mÝa

Ch−¬ng I. Nguyªn liÖu - mÝa
I. H×nh th¸i c©y mÝa

C©y mÝa gåm çc phÇn chñ yÕu: rÔ,
th©n, l¸, hoa (h×nh 1-1)
1. RÔ mÝa
RÔ cã t¸c dông gi÷ cho mÝa ®øng vμ
hót n−íc hót çc chÊt dinh d−ìng tõ ®Êt ®Ó
nu«i c©y mÝa (h×nh 1-2)
RÔ mÝa thuéc lo¹i rÔ chïm, mçi rÔ
bao gåm çc phÇn: ®Çu vμ t¬.
RÔ cã thÓ chia thμnh hai lo¹i: rÔ
gièng hay rÔ s¬ sinh vμ rÔ mäc ë gèc c©y
míi h×nh thμnh gäi rÔ thø hay rÔ vÜnh cöu.
So víi çc c©y hßa th¶o kh¸c, rÔ mÝa
ph¸t triÓn rÊt m¹nh. Mét khãm mÝa cã thÓ
cã 500 - 2000 rÔ. Träng l−îng chïm rÔ
chiÕm 0,855 träng l−îng c©y mÝa. H×nh 1-1. H×nh th¸i sinh tr−ëng c©y mÝa
RÔ th−êng tËp trung ë ®é sau 0,3-0,4m
Ç biÖt cã n¬i rÔ ¨n s©u tíi 1 - 1,5m
H×nh 1-2. RÔ c©y mÝa

2. Th©n mÝa
Th©n cã h×nh trô th¼ng ®øng hay cong. Th©n mÝa cã mμu vμng nh¹t hoÆc mμu
tÝm ®Ëm. Trªn vá mÝa cã mét líp phÊn tr¾ng bao bäc. Th©n mÝa chia thμnh nhiÒu dãng.
Gi÷a 2 dãng lμ ®èt mÝa. §èt bao gåm ®ai sinh tr−ëng, ®ai rÔ mÇm, sÑo l¸ vμ ®ai phÊn.
http://www.ebook.edu.vn 1
Th«ng th−êng, mÝa ph¸t triÓn theo chiÒu cao tõ 2,43m ®Õn 3,65m trong mét n¨m
hay tõ 2 - 3 dãng/ th¸ng (h×nh 1-3).
H×nh 1-3. Dãng mÝa

A- h×nh trô; B- h×nh trèng; C- h×nh èng chØ; D- h×nh chïy ng−îc;
E- h×nh chïy; F- H×nh cong queo
3. L¸ mÝa
L¸ cã nhiÖm vô quang hîp n−íc, CO2 vμ çc chÊt dinh d−ìng ®Ó biÕn thμnh
gluxit, çc chÊt tæng hîp cã chuçi nit¬ vμ lμ bé phËn thë vμ tho¸t Èm cho c©y mÝa.
L¸ mäc tõ ch©n ®èt mÝa. PhÇn lín mÆt ngoμi cña l¸ cã líp phÊn, l¸ cã l«ng.
Th©n l¸ tr¬n l¸ng, xï x× dμy máng kh¸c nhau. Th©n l¸ th−êng mμu xanh, ç biÖt cã
th©n mμu vμng hoÆc mμu tÝm, mÐp l¸ h×nh r¨ng c−a. L¸ chia lμm hai bé phËn chÝnh:
phiÕn l¸ vμ bÑ l¸. L¸ cã chiÒu dμi tõ 0,91m ®Õn 1,52m vμ réng kho¶ng 0,3m thuéc
gièng mÝa. MÝa t¬ Ýt l¸ h¬n mÝa gèc vμ sè l−îng tõ 10 - 15 l¸.
II. Çc gièng mÝa chñ yÕu
Gièng mÝa ®ãng mét vai trß rÊt quan träng trong viÖc s¶n xuÊt nguyªn liÖu cho
c«ng nghiÖp chÕ biÕn ®−êng. Çc gièng mÝa cã thêi gian sinh tr−ëng kh¸c nhau (chÝn
sím, chÝn trung b×nh, chÝn muén) gãp phÇn h×nh thμnh c¬ cÊu gièng mÝa, nh»m gi¶i vô
trång vμ kÐo dμi thêi gian chÕ biÕn cho çc nhμ m¸y ®−êng.
Mét sè gièng mÝa ®ang trång ë n−íc ta:
F156, MY55-44, Ja-605, F154, F157, H39-3633, NCo310, Comus, CO715,
CO419, F134, VN-84-4137, ROC16, ROC1, ROC10, V§63-237, V§79 -177, ROC18,
ROC20...
Trong s¶n xuÊt, th−êng cÇn ph¸t triÓn m¹nh çc gièng sau:
+ Gièng ROC1 (T©n §¹i ®−êng 1) do §μi Loan lai t¹o lμ gièng chÝn sím, thÝch
øng réng, hμm l−îng ®−êng cao. N¨ng suÊt cao, chÞu ®Êt xÊu vμ chÞu h¹n, gèc nÈy
mÇm chËm, thu ho¹ch vμo ®Çu vô.
- Gièng ROC10: (T©n §¹i ®−êng 10) do §μi Loan lai t¹o cã ®Æc tÝnh chung
gièng ROC1 nh− thÝch øng réng, chÞu ®−îc ®Êt chua mÆn, chÞu th©m canh, chÝn trung
b×nh, thu ho¹ch vμo gi÷a vμ cuèi vô.
- Gièng QuÕ ®−êng 11 (Qu¶ng T©y - Trung Quèc s¶n xuÊt). Lμ gièng chÝn sím
thu ho¹ch vμo ®Çu vô, gièng nμy sinh tr−ëng m¹nh, kh¶ n¨ng l−u gèc tèt, tÝnh thÝch øng
réng, chÞu h¹n, chÞu ®Êt xÊu, chÞu Èm −ít, n¨ng suÊt cao vμ cã hμm l−îng ®−êng cao.
Çc biÖn ph¸p ®Ó n©ng cao chÊt l−îng gièng mÝa:
1. C«ng t¸c nghiªn cøu:
- Nghiªn cøu ¸p dông çc biÖn ph¸p kü thuËt nh©n nhanh çc gièng mÝa tèt, ®Ó
thay thÕ çc gièng mÝa cñ cã n¨ng suÊt thÊp, chÊt l−îng kÐm.
- Nghiªn cøu çc biÖn ph¸p canh t¸c chÝnh cho tõng vïng. Chó träng biÖn ph¸p
bãn ph©n hîp lý, phßng trõ s©u bÖnh.
§Ó t¨ng c−êng n¨ng lùc nghiªn cøu cÇn ph¸t triÓn trung t©m nghiªn cøu vμ kh¶o
nghiÖm gièng mÝa vμ ®Çu t− c¬ së vËt chÊt, thiÕt bÞ cÇn thiÕt phôc vô cho nghiªn cøu.
2. Trong s¶n xuÊt:
Tæ chøc c¬ së nh©n gièng mÝa theo vïng, phï hîp víi tõng vïng sinh th¸i.
3. HiÖn nay, ë n−íc ta ®· cã nhiÒu gièng mÝa tèt, gièng mÝa thÝch hîp tõng vïng
®Êt. Do ®ã, cÇn chän dïng gièng mÝa thÝch øng vïng ®Êt ®Ó n©ng cao s¶n l−îng, æn
®Þnh s¶n xuÊt, gièng chÝn sím, trung b×nh, muén ®Ó cã thÓ Ðp sím.
IV. Qu¶n lý nguyªn liÖu mÝa
NhiÖm vô cña s¶n xuÊt ®−êng lμ lÊy ®−îc nhiÒu ®−êng trong c©y mÝa. §Ó lμm
tèt c«ng viÖc chÕ biÕn ®−êng, cÇn cung cÊp ®Çy ®ñ nguyªn liÖu mÝa cã chÊt l−îng tèt
®Ó nhμ m¸y ®−êng trong mét ph¹m vÞ l−¬ng xö lý thÝch hîp nhÊt, gi¶m thÊp gi¸ thμnh,
tiªu hao Ýt, thu håi cao, cã ®−îc nhiÒu ®−êng vμ chÊt l−îng tèt ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao.
Do ®ã, lμm tèt c«ng t¸c qu¶n lý nguyªn liÖu mÝa lμ mét m¾c xÝch quan träng ®¶m b¶o
s¶n xuÊt tiÕn hμnh thuËn lîi vμ coi c«ng t¸c ®ã lμ nhiÖm vô quan träng nhÊt cña s¶n
xuÊt. Néi dung cña c«ng t¸c qu¶n lý mÝa lμ cÇn t×m hiÓu vμ n¾m v÷ng t×nh h×nh ph©n
bè vïng nguyªn liÖu, gièng mÝa, sè l−îng vμ thêi gian chÝn cña mÝa, ®Æc ®iÓm c«ng t¸c
n«ng nghiÖp vïng mÝa vμ t×nh h×nh s¾p xÕp lùc l−îng lao ®éng, lùc l−îng vËn chuyÓn
mÝa, thêi vô Ðp vμ thêi gian xuèng mÝa. Cuèi cïng, kh¶o s¸t l−îng mÝa xö lý ngμy,
th¸ng kinh tÕ nhÊt.
1. Bè trÝ thêi gian Ðp hîp lý
2. Thùc hiÖn chÝn tr−íc chÆt tr−íc, chÆt xong vËn chuyÓn ngay, mÝa vÒ x−ëng
tr−íc xö lý tr−íc.
3. N©ng cao chÊt l−îng nguyªn liÖu mÝa.
- Gi¶m thiÓu t¹p vËt cña mÝa
- §¸nh gi¸ ®óng chÊt l−îng mÝa, thùc hiÖn chÕ ®é nghiÖm thu chÊt l−îng mÝa.
III. TÝnh chÊt vμ thμnh phÇn chñ yÕu mÝa vμ n−íc mÝa
MÝa lμ nguyªn liÖu ®Ó chÕ biÕn ®−êng, qu¸ tr×nh gia c«ng vμ ®iÒu kiÖn kü thuËt
®Òu c¨n cø vμo mÝa, ®Æc biÖt lμ tÝnh chÊt vμ thμnh phÇn cña n−íc mÝa. Do ®ã, tr−íc tiªn
cÇn n¾m v÷ng mét çch cã hÖ thèng tÝnh chÊt vμ thμnh phÇn cña mÝa.
Thμnh phÇn hãa häc cña mÝa phô thuéc gièng mÝa, ®Êt ®ai, khÝ hËu, møc ®é
chÝn, s©u bÖnh... (b¶ng 1-1).
B¶ng 1-1. thμnh phÇn hãa häc cña mÝa vμ n−íc mÝa
1. Thµnh phÇn cña mÝa:
- Thμnh phÇn n−íc : 70 - 75%
- Thμnh phÇn ®−êng : 9 - 15%
- Thμnh phÇn x¬ : 10 - 16%
- §−êng khö : 0,01 - 2%
- ChÊt kh«ng ®−êng kh¸c : 1 - 3%
2. Thµnh phÇn n−íc mÝa:
- ChÊt r¾n hßa tan : 100
- PhÇn ®−êng : 75 - 92
Sacaroza : 70 - 88
Glucoza :2-4
Fructoza :2-4
Çc lo¹i muèi : 3,0 - 7,5
Muèi axit v« c¬ : 1,5 - 4,5
Muèi axit h÷u c¬ : 1,0 - 3,0
Axit h÷u c¬ tù do : 0,5 - 2,5
ChÊt kh«ng ®−êng h÷u c¬ kh¸c:
Anbumin : 0,5 - 0,6
Tinh bét : 0,001 - 0,050
ChÊt keo : 0,3 - 0,60
ChÊt bÐp s¸p mÝa : 0,05 - 0,15
ChÊt kh«ng ®−êng
ch−a x¸c ®Þnh : 3,0 5,0
Lóc mÝa chÝn, phÇn ®−êng cao, chÊt kh«ng ®−êng thÊp, do ®ã ®é tinh khiÕt
t−¬ng ®èi cao, ®ång thêi phÇn n−íc gi¶m, phÇn x¬ còng t¨ng lªn.
1. §−êng sacaroza
C«ng thøc ph©n tö C12H22O11 lμ mét disacarit gåm 2 ®−êng ®¬n glucoza vμ
fructoza t¹o thμnh. C«ng thøc cÊu t¹o hãa häc.
HOCH2
HOCH 2
H
H C O H
C O H HOCH22 O
HOCH O
C
C OH
OH H
H C C C
C H
H OHOH C
C
OH
OH C
C C
C C
C C C CH2OH
CH OH2
H
H OH
OH OH
OH HH
α
α Glucozit
Glucozit β
β Fructozit
Fructozit
TÝnh chÊt hãa häc cña sacaroza t−¬ng ®èi æn ®Þnh, nh−ng d−íi t¸c dông cña axit
vμ nhiÖt ®é cao vμ trong dung dÞch kiÒm ph¸t sinh çc ph¶n øng hãa häc:
a. ChuyÓn hãa sacaroza
D−íi t¸c dông cña axit, sacaroza bÞ thñy ph©n thμnh glucoza vμ fructoza. C«ng
thøc ph¶n øng:
C12H22O11 + H2O → C6H12O6 + C6H12O6
sacaroza glucoza fructoza
§−êng sacaroza cã tÝnh quay cùc ph¶i, glucoza còng cã tÝnh quay cùc ph¶i cßn
fructoza quay tr¸i. §−êng sacaroza sau khi thñy ph©n nguyªn lμ quay ph¶i biÕn thμnh
quay tr¸i. Do ®ã, cã tªn gäi lμ sù chuyÓn hãa ®−êng. Hçn hîp glucoza vμ fructoza ®−îc
t¹o thμnh tõ sù thñy ph©n sacaroza gäi ®−êng chuyÓn hãa.
§−êng sacaroza bÞ chuyÓn hãa lμm gi¶m s¶n l−îng ®−êng, gi¶m hiÖu suÊt thu
håi ®−êng. §ã lμ mét sù tæn thÊt ®−êng rÊt quan träng trong s¶n xuÊt ®−êng, cÇn cè
g¾ng tr¸nh hoÆc gi¶m thiÓu.
Tèc ®é chuyÓn hãa sacaroza tØ lÖ thuËn víi nång ®é ion H+ trong dung dÞch
®−êng, pH dung dÞch cø mçi lÇn gi¶m 1,0 th× nång ®é ion H+ dung dÞch t¨ng lªn 10 lÇn
vμ tèc ®é chuyÓn hãa còng t¨ng lªn 10 lÇn. Do ®ã, trÞ sè pH lμ yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn sù
chuyÓn hãa ®−êng rÊt nghiªm träng.
Tèc ®é chuyÓn hãa sacaroza cßn chÞu ¶nh h−ëng cña nhiÖt ®é, cø m«i lÇn nhiÖt
®é t¨ng 100C th× tèc ®é chuyÓn hãa t¨ng lªn 3 lÇn.
Ngoμi ra, rÊt nhiÒu lo¹i vi sinh vËt t¹o men chuyÓn hãa còng lμm t¨ng tèc ®é
chuyÓn hãa ®−êng. MÝa kh«ng t−¬i vμ nh÷ng gãc chÕt cña thiÕt bÞ (m¸y Ðp) hoÆc
nh÷ng n¬i vÖ sinh kh«ng s¹ch dÉn ®Õn t¨ng chuyÓn hãa ®−êng rÊt nghiªm träng.
b. T¸c dông cña kiÒm
§−êng sacaroza ë m«i tr−êng kiÒm t−¬ng ®èi æn ®Þnh. Lóc pH kho¶ng 9, d−íi
t¸c dông cña nhiÖt, ®−êng sacaroza bÞ ph©n hñy, v× lóc ®ã nång ®é ion H+ vμ OH- trong
dung dÞch rÊt thÊp. Lóc pH = 9, ë ¸p lùc th−êng vμ ®un s«i trong mét giê, tæn thÊt
®−êng 0,05% . Trong dung dÞch kiÒm m¹nh vμ gia nhiÖt, ®−êng sacaroza bÞ ph©n hñy
nghiªm träng. S¶n phÈm cuèi cïng cña sù ph©n hñy lμ chÊt mμu vμ axit h÷u c¬, trong
®ã axit lactic chiÕm kho¶ng 60%. ChÊt mμu sÏ lμm gi¶m chÊt l−îng s¶n phÈm ®−êng
cßn axit h÷u c¬ lμm chuyÓn hãa ®−êng sacaroza g©y tæn thÊt cho s¶n xuÊt ®−êng.
c. T¸c dông cña nhiÖt ®é
D−íi t¸c dông cña nhiÖt ®é cao, ®−êng sacaroza bÞ mÊt n−íc t¹o thμnh caramen
lμ s¶n phÈm cã mμu nh− caramenlan, caramenlen, caramenlin.
ChÊt mμu caramen ®−îc coi nh− hîp chÊt humin (C12H8O4)n. §ã lμ sù polyme
hãa ë møc ®é kh¸c nhau cña β anhidrit.
2. §−êng khö
§−êng khö trong s¶n xuÊt ®−êng chñ yÕu lμ glucoza vμ fructoza. C«ng thøc
ph©n tö C6H12O6. Khi mÝa cßn non hμm l−îng glucoza vμ fructoza trong mÝa t−¬ng ®èi
cao, nh−ng khi mÝa chÝn hμm l−îng ®ã gi¶m ®Õn møc thÊp nhÊt.
TÝnh chÊt hãa häc cña ®−êng khö t−¬ng ®èi æn ®Þnh ë pH=3. D−íi çc ®iÒu kiÖn
kh¸c nhau, cã thÓ s¶n sinh çc lo¹i ph¶n øng hãa häc kh¸c nhau, t¹o thμnh nhiÒu lo¹i
s¶n phÈm kh¸c nhau. §èi víi s¶n xuÊt ®−êng, ph¶n øng quan träng nhÊt cã 2 lo¹i:
a. Ph©n hñy ®−êng khö: D−íi m«i tr−êng ®Æc biÖt vμ nhiÖt ®é cao, glucoza vμ
fructoza sÏ ph¸t sinh mét lo¹t ph¶n øng hãa häc vμ s¶n phÈm cña sù ph©n hñy: axit
lactic, axit glucosacaric, axit focmic, lacton. Nh÷ng axit nμy l¹i kÕt hîp víi v«i (CaO)
t¹o thμnh muèi hßa tan, tån t¹i trong dung dÞch ®−êng. V× vËy, khi dïng v«i xÊu, hμm
l−îng muèn canxi trong n−íc mÝa t¨ng.
b. Ph¶n øng Maillard: T¸c dông cña ®−êng khö vμ axit amin t¹o thμnh nh÷ng
ph¶n øng phøc t¹p. S¶n phÈm t¹o thμnh mªlanoidin cã mμu n©u ®Ëm.
Ph¶n øng ®ã th−êng hay gÆp trong tù nhiªn hay trong c«ng nghiÖp thùc phÈm
th−êng gäi ph¶n øng mμu n©u (browing reaction). Nã lμ nguyªn nh©n lμm nhiÒu lo¹i
thùc phÈm biÕn mμu n©u ®Ëm.
c. ¶nh h−ëng cña çc vËt chÊt kh¸c nhau ®èi víi t¸c dông ph©n hñy cña ®−êng
khö.
- Ngoμi axit amin, nhiÒu lo¹i axit h÷u c¬ vμ mét sè muèi v« c¬ thóc ®Èy tèc ®é
ph©n hñy ®−êng khö vμ t¹o thμnh ph¶n øng cã mμu.
- Muèi cña axit cacbonic còng cã t¸c dông lμm t¨ng tèc ®é ph©n hñy ®−êng khö
vμ t¹o thμnh chÊt mμu.
- Axit sunfur¬ còng cã ¶nh h−ëng rÊt lín ®èi víi ph¶n øng ph©n hñy ®−êng khö.
Lóc axit sunfur¬ hoÆc muèi cña nã tån t¹i, cã thÓ lμm cho s¶n phÈm ph©n hñy ®−êng
khö cã mμu biÕn thμnh mμu nh¹t thËm chÝ kh«ng mμu, ®ång thêi nã còng lμm gi¶m oxi
trong dung dÞch, do ®ã lμm yÕu hiÖu øng gia t¨ng tèc ®é ph¶n øng cña oxi, v× lóc
®−êng khö ph©n hñy hÊp thu mét l−îng t−¬ng ®èi lín oxi trong kh«ng khÝ. Oxi lμ
nguyªn nh©n chñ yÕu h×nh thμnh vËt chÊt cã ph©n tö lín.
T¸c dông cña H2SO3 theo ph¶n øng sau ®©y:
OH
>C = O + HSO → −
3 C
SO 3−
hoÆc -CH = CH-CHO + HSO 3− → - CH - CH2 - CHO
SO3-
Nh÷ng ph¶n øng ®ã lμm chÊt h÷u c¬ biÕn nèi ®«i thμnh nèi ®¬n (mÊt nèi ®«i)
nªn nã kh«ng cã kh¶ n¨ng ng−ng tô thμnh vËt chÊt ph©n tö lín. H2SO3 cã thÓ øc chÕ sù
ph©n hñy ®−êng khö, gi¶m thiÓu sù t¹o thμnh chÊt cã mμu.
d. Ph¶n øng trong dung dÞch cã tÝnh axit
ë pH = 3 ®−êng khö glucoza vμ fructoza cã tÝnh æn ®Þnh nhÊt. BÊt luËn axit h÷u
c¬ m¹nh hay yÕu ®Òu kh«ng cã t¸c dông ®èi víi glucoza vμ fructoza. §èi víi axit v«
c¬, axit yÕu vμ ë nhiÖt ®é thÊp kh«ng cã ¶nh h−ëng nh−ng trong m«i tr−êng axit vμ
nhiÖt ®é cao ®−êng khö sÏ t¹o thμnh oximetylfufuron vμ sau ®ã t¹o thμnh axit levulic
vμ axit focmic:
HO - CO HCOH CH - CH
HC - OH HO-CH → 3H2O + CH2OH - C C - C = O + 2H2O →
H2C - OH HC = O O
→ HCOOH + CH3COCH2CH2COOH
3. ChÊt keo
B¶n th©n c©y mÝa mang chÊt keo vμo n−íc mÝa: pectin vμ anbumin. Anbumin lμ
chÊt keo cã tÝnh h¸o n−íc t−¬ng ®èi cao.
a. Pectin: Pectin tån t¹i phæ biÕn trong thùc vËt ®Æc biÖt trong n−íc qu¶.
Protopectin cïng víi xenluloza vμ hemixenluloza cïng tån t¹i kh«ng hßa tan trong
n−íc, t¸c dông cña nhiÖt thñy ph©n thμnh pectin. Tïy thuéc gièng mÝa kh¸c nhau mμ
hμm l−îng pectin kh«ng gièng nhau. MÝa ch−a thuÇn thôc hμm l−îng pectin t−¬ng ®èi
nhiÒu. Th−êng trong n−íc mÝa hμm l−îng kho¶ng 0,1%.
Pectin kh«ng hßa tan trong n−íc l¹nh, hßa tan Ýt trong n−íc nãng. §Æc tÝnh cña
pectin trong n−íc mÝa biÕn thμnh keo ng−ng tô, lóc cã canxi tån t¹i rÊt râ rμng. Lóc gia
v«i n−íc mÝa ®Õn pH = 8,8 cã thÓ lμm ®¹i bé phËn pectin kÕt l¾ng.
Do pectin tån t¹i trong thμnh tÕ bμo, do ®ã hμm l−îng pectin trong n−íc mÝa
quyÕt ®Þnh chñ yÕu møc ®é Ðp mÝa. Trong m«i tr−êng axit m¹nh hoÆc m«i tr−êng kiÒm,
®Æc biÖt lóc nhiÖt ®é cao, pectin ph©n hñy vμ hßa tan trong n−íc. Pectin cã thÓ lμm cho
®é hßa tan cña ®−êng sacaroza t¨ng lªn vμ n©ng cao ®é nhít cña n−íc mÝa vμ mËt chÌ.
b. Anbumin: Anbumin lμ hîp chÊt h÷u c¬ cao ph©n tö cã chøa nit¬, hμm l−îng
nit¬ chiÕm kho¶ng 16%.
Anbumin trong n−íc mÝa tån t¹i ë tr¹ng th¸i keo. Hμm l−îng kho¶ng 9% so víi
chÊt kh«ng ®−êng cña mÝa. Trong lμm s¹ch n−íc mÝa, gia v«i vμ gia nhiÖt cã thÓ lμm
mét bé phËn anbumin ng−ng kÕt ®ång thêi hÊp phô çc t¹p chÊt kh¸c cïng kÕt tña
nh−ng cßn mét phÇn vÉn l−u l¹i trong dung dÞch keo.
4. Axit h÷u c¬
Trong n−íc mÝa, çc axit h÷u c¬ cã thÓ ë d¹ng tù do, muèi hßa tan hoÆc kh«ng
tan, trong ®ã axit tù do chiÕm 1/3 l−îng axit chung.
Axit h÷u c¬ trong n−íc ®Õn tõ c©y mÝa: axit aconitic, axit xitric, axit malic, axit
oxalic, axit glicolic, axit suxinic, axit fumaric, trong çc axit h÷u c¬ ®ã, hμm l−îng axit
aconitic chiÕm t−¬ng ®èi nhiÒu. Th«ng th−êng, mÝa ch−a chÝn axit h÷u c¬ trong mÝa
t−¬ng ®èi nhiÒu ®Æc biÖt axit aconitic, trong mÝa kh«ng t−¬i vμ biÕn chÊt cßn cã nhiÒu
axit axªtic vμ axit lactic. Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, ®−êng ph©n hñy thμnh çc axit h÷u
c¬ nh− axit lactic, axit oxalic v.v...
Trong çc axit ®ã, ngoμi axit «xalic cã kh¶ n¨ng t¹o thμnh muèi kÕt tña, çc axit
kh¸c vμ muèi cña chóng hßa tan trong n−íc. Axit h÷u c¬ trong mÝa cμng nhiÒu, h×nh
thμnh muèi canxi hßa tan t¨ng lªn, hÖ sè ph©n ly muèi canxi hßa tan t¨ng lªn. HÖ sè
ph©n ly muèi canxi cña axit h÷u c¬ t−¬ng ®èi thÊp kh«ng lîi cho sù h×nh thμnh chÊt kÕt
tña canxi.
5. ChÊt bÐo vµ s¸p mÝa
Hμm l−îng chÊt bÐo vμ s¸p mÝa trong n−íc mÝa vμ trong c©y mÝa phô thuéc vμo
gièng mÝa, ®iÒu kiÖn sinh tr−ëng vμ ®iÒu kiÖn Ðp mÝa mμ cã sù biÕn ®æi nhiÒu. Tæng
l−îng chÊt bÐo (lipids) cã trong c©y mÝa tõ 0,2 - 0,3%. S¸p mÝa tån t¹i bÒ ngoμi cña
th©n c©y mÝa. ë nhiÖt ®é th−êng s¸p dÔ tan trong çc dung m«i nh−: hidrocacbua th¬m,
este dÇu háa, ancol vμ axªton. Trong s¶n xuÊt ®−êng mÝa, gÇn 60 - 80% s¸p theo b·
mÝa, phÇn cßn l¹i tån t¹i trong bïn läc.
ChÊt bÐo tån t¹i trong tæ chøc tÕ bμo bªn trong th©n c©y mÝa.
Qua nhiÒu lÇn Ðp, chÊt bÐo vμ s¸p trong mÝa gÇn mét nöa ®i vμo n−íc mÝa.
Thμnh phÇn chñ yÕu chÊt bÐo vμ s¸p kh«ng hßa tan trong n−íc, nh−ng cã mét phÇn cã
kh¶ n¨ng h×nh thμnh dung dÞch ®ôc mμ ph©n bè trong dung dÞch, ®Æc biÖt lóc khuÊy
trén m·nh liÖt hoÆc nhiÖt ®é dung dÞch v−ît qua ®iÓm nãng ch¶y, cã thÓ h×nh thμnh
dung dÞch "s÷a" ®ôc t−¬ng ®èi æn ®Þnh.
Lóc lμm s¹ch n−íc mÝa, ®¹i bé phËn chÊt bÐo vμ s¸p tïy thuéc sù ng−ng kÕt cña
anbumin mμ h×nh thμnh chÊt kÕt tña. Theo nghiªn cøu cña Bardorf, chÊt bÐo vμ s¸p qua
lμm s¹ch b»ng ph−¬ng ph¸p v«i cã thÓ lo¹i kho¶ng 90% vÉn cßn mét Ýt tån t¹i trong
n−íc mÝa trong. ChÊt bÐo cã thÓ dÝnh trªn bÒ mÆt v¶i läc, trë ng¹i läc n−íc mÝa.
6. ChÊt v« c¬
Trong n−íc mÝa cã nhiÒu lo¹i chÊt v« c¬, h¬n n÷a sè l−îng t−¬ng ®èi lín, thμnh
phÇn cô thÓ chñ yÕu quyÕt ®Þnh bëi thæ nh−ìng, trång mÝa, ph©n bãn, ®iÒu kiÖn canh
t¸c v.v...
ChÊt v« c¬ trong n−íc mÝa, ngoμi axit photphoric (H3PO4) cã lîi cho qu¸ tr×nh
lμm s¹ch, cßn l¹i ®Òu lμ thμnh phÇn cã h¹i. Canxi, Mg, SO3, axit xilic v.v... lμ thμnh
phÇn chñ yÕu ®ãng cÆn ë thiÕt bÞ. K, Cl lμ nguyªn nh©n chñ yÕu h×nh thμnh mËt cuèi
(b¶ng 1-2)
B¶ng 1-2. Thµnh phÇn v« c¬ trong n−íc mÝa, mËt chÌ vµ mËt ®−êng
(Cane Sugar Handbook 12th)
Nång ®é chÊt kh« (%)
Thµnh phÇn
N−íc mÝa th« N−íc mÝa trong MËt chÌ MËt ®−êng
K2O 0,4 - 2,0 0,3 - 1,0 0,7 - 1,0 2,3 - 6,5
Na2O 0,3 - 0,10 0,03 - 0,09 0,02 - 0,04 0,03 - 0,06
SO3 0,11 - 0,52 0,16 - 0,44 0,20 - 0,61 1,10 - 3,39
Cl 0 10 - 0,29 0,10 - 0,26 0,16 - 0,46 0,13 - 1,11
CaO 0,17 - 0,32 0,27 - 0,25 0,35 - 0,37 0,86 - 1,64
MgO 0,20 - 0,33 0,20 - 0,40 0,03 - 0,32 0,68 - 1,87
SiO2 0,06 - 0,71 0,07 - 0,33 0,01 - 0,07 0,05 - 1,41
P2O5 0,01 - 0,40 0,02 - 0,08 0,01 - 0,02 0,07 - 0,14
Fe2O3 0,06 - 0,14 0,01 - 0,03 0,07 - 0,01 0,04 - 0,07
Trosunfat 3,6 - 4,4 2,8 - 3,9 3,1 - 6,5 12,0 - 19,0
Tro dÉn ®iÖn 3,4 - 4,4 3,7 - 4,5 3,9 - 4,7 14,2 - 17,7
Theo sè liÖu ph©n tÝch cña ViÖn nghiªn cøu mÝa, hμm l−îng chÊt v« c¬ chñ yÕu
nh− ë (b¶ng 1-3)
B¶ng 1-3. Thµnh phÇn chÊt v« c¬ cña n−íc mÝa nguyªn (mg/KgBx)
Gièng mÝa K Ca Mg Fe SiO2 SO4 Cl
QuÕ ®−êng 57/423 1546 585 655 137 850 3460 795
QuÕ ®−êng 63/237 1079 816 874 114 1180 4420 670
ë ion d−¬ng, hμm l−îng lín nhÊt lμ K, kÕ ®Õn Ca, Mg. Cßn l¹i nh− Na, Cu, Zn,
Pb hμm l−îng kh«ng nhiÒu, kh«ng ®Õn 30 (mg/KgBx). ë ion ©m, nhiÒu nhÊt lμ gèc
sunfat, silic vμ Cl.
a. Trong n−íc mÝa cã mét l−îng lín gèc axit sunfuric. Nã lμ thμnh phÇn chñ yÕu
cña sù ®ãng cÆn, v× sunfat canxi hßa tan trong dung dÞch nh−ng vÒ sau bèc h¬i vμ nÊu
®−êng nång ®é ®Æc th× trÝch ra lμm ®ôc mËt chÌ vμ ®ãng cÆn ë thiÕt bÞ.
b. K2O, Na2O hÇu nh− hßa tan trong n−íc, do ®ã lóc lμm s¹ch n−íc mÝa khã lo¹i
®i, ¶nh h−ëng ®Õn s¶n xuÊt ®−êng vμ nguyªn nh©n t¹o mËt cuèi.
c. Axit xilic: Axit xilic cã t−¬ng ®èi nhiÒu trong n−íc mÝa vμ tån t¹i ë tr¹ng th¸i
keo. Trong s¶n xuÊt ®−êng nã ®−îc coi lμ mét lo¹i chÊt kh«ng ®−êng chñ yÕu cã h¹i.
Trong thiÕt bÞ bèc h¬i, axit xilic t¹o cÆn rÊt khã lo¹i trõ. Trong nÊu ®−êng, axit
xilic tÝch tô trªn bÒ mÆt tinh thÓ ®−êng ¶nh h−ëng chÊt l−îng s¶n phÈm.
d. P2O5: Hμm l−îng P2O5 trong n−íc mÝa rÊt cã ý nghÜa cho lμm s¹ch n−íc mÝa.
ChÊt kÕt tña Ca3(PO4)2 cã thÓ hÊp phô axit xilic, muèi s¾t hßa tan, chÊt kh«ng ®−êng
chøa nit¬, chÊt bÐo v.v... Th−êng hμm l−îng P2O5 trong n−íc mÝa ®¹t 350 - 450 ppm
cho hiÖu qu¶ lμm s¹ch tèt. Lóc hμm l−îng P2O5 qu¸ thÊp cã thÓ t¹o muèi photphat cã
tÝnh hßa tan.
7. ChÊt mµu.
VËt chÊt cã mμu cã trong b¶n th©n c©y mÝa vμ trong qu¸ tr×nh Ðp mÝa vμo n−íc
mÝa hçn hîp.
Ngoμi ra, trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, s¶n sinh mét sè chÊt mμu míi do kÕt qu¶
ph¶n øng hãa häc gi÷a çc chÊt kh«ng ®−êng vμ tuy hμm l−îng rÊt nhá nh−ng c−êng
®é mμu ¶nh h−ëng rÊt nhiÒu ®Õn chÊt l−îng n−íc mÝa vμ ngo¹i h×nh cña ®−êng çt
tr¾ng.
a. ChÊt mµu cã trong c©y mÝa
DiÖp lôc tè cã trong b¶n th©n c©y mÝa gåm diÖp lôc tè a: C55H72O5N4Mg vμ diÖp
lôc tè b: C55H70O4N4Mg, xantophin (C40H55O2) vμ caroten (C40H56) v.v... Trong n−íc
mÝa chóng hçn hîp víi çc lo¹i chÊt bÐo mμ tån t¹i ph©n t¸n thμnh nh÷ng h¹t huyÒn
phï. Khi gia nhiÖt n−íc mÝa cïng ng−ng kÕt víi anbumin. Chóng cïng víi çc lo¹i vËt
chÊt næi kh¸c ng−ng kÕt. Trong s¶n xuÊt ®−êng, nÕu xö lý lμm s¹ch tèt, phÇn lín bÞ lo¹i
vμ ®i vμo n−íc bïn. NÕu lμm s¹ch kh«ng tèt, n−íc mÝa trong bÞ ®ôc, cã mét phÇn cïng
çc lo¹i chÊt bÐo kh¸c ph©n t¸n trong n−íc mÝa, ¶nh h−ëng kh«ng tèt ®Õn s¶n xuÊt.
b. ChÊt mµu míi sinh ra trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®−êng.
Trong tæ chøc tÕ bμo mÝa, cã rÊt nhiÒu vËt chÊt nguyªn lμ kh«ng mμu, nh−ng
cïng çc hîp chÊt kh¸c kÕt hîp, sau khi ph¶n øng hoÆc ph©n hñy t¹o thμnh chÊt mμu,
chñ yÕu lμ poliphenon, hîp chÊt amin vμ caramen ®−êng.
Poliphenon kÕt hîp víi s¾t t¹o thμnh hîp chÊt mμu n©u ®Ëm. Axit amin kÕt hîp
víi ®−êng khö theo ph¶n øng Maillard t¹o thμnh chÊt mμu mªlanoidin cã mμu n©u
xÈm. ë nhiÖt ®é cao kho¶ng 2000C ®−êng mÊt n−íc t¹o thμnh d¹ng keo. Chóng lμ
nh÷ng chÊt cã h¹i cho s¶n xuÊt ®−êng.
Ch−¬ng II: xö lý mÝa - xÐ t¬i mÝa
I. ý nghÜa cña xÐ t¬i mÝa

XÐ t¬i hoÆc xö lý s¬ bé mÝa víi môc ®Ých:
1. N©ng cao l−îng xö lý mÝa
- MÝa qua xö lý nguyªn liÖu mÝa biÕn thμnh sîi, l¸t t−¬ng ®èi t¬i, träng l−îng
trªn mét ®¬n vÞ thÓ tÝch t¨ng, líp mÝa t−¬ng ®èi b»ng ph¼ng do l−îng mÝa Ðp trong ®¬n
vÞ thêi gian t¨ng lªn so víi ch−a xö lý. MÝa sau xö lý dÔ dμng ®i vμo m¸y Ðp. §ång thêi
cã lîi gi¶m nhÑ t¶i cho thiÕt bÞ vμ an toμn s¶n xuÊt.
2. N©ng cao hiÖu suÊt Ðp
- Sau khi mÝa bÞ xö lý, tÕ bμo mÝa bÞ ph¸ vì, d−íi t¸c dông cña Ðp mÝa cμng lÊy
®−îc nhiÒu ®−êng, ®ång thêi cã t¸c dông tèt thÈm thÊu, do ®ã n©ng cao hiÖu suÊt Ðp.
V× vËy, khi ®é xÐ t¬i mÝa cμng cao th× hiÖu suÊt Ðp cμng lín. Nh−ng xö lý mÝa triÖt ®Ó
thμnh d¹ng h¹t, côc bôi, kÕt qu¶ ¶nh h−ëng mÝa ®i vμo m¸y Ðp khã kh¨n, do ®ã cÇn ®Ò
cËp ®Õn h×nh th¸i xÐ t¬i mÝa. H×nh th¸i lý t−ëng lμ: MÝa sau khi xÐ t¬i ®¹i bé phËn ë
d¹ng sîi, d¹ng l¸t, côc bôi rÊt Ýt nh− vËy míi gi¶i quyÕt n¨ng suÊt vμ hiÖu suÊt Ðp. T×nh
h×nh xÐ t¬i mÝa cßn ph¶i kh¶o s¸t ®Õn gièng mÝa v× cïng mét lo¹i thiÕt bÞ xö lý mÝa
nh−ng gièng mÝa kh¸c nhau th× hiÖu qu¶ xÐ t¬i kh¸c nhau. Gièng mÝa cã x¬ ng¾n vμ Ýt,
mÝa qua xö lý hÇu nh− vËt thÓ ë d¹ng h¹t, côc, lóc ®ã cÇn khèng chÕ ®é xÐ t¬i ®Õn mét
ph¹m vi nhÊt ®Þnh ®Ó cã thÓ ®¹t yªu cÇu lÊy ®−êng ®ång thêi ®¶m b¶o ®−îc l−îng mÝa
Ðp v−ît qua giíi h¹n ®ã sÏ ph¸t sinh mÝa vμo m¸y Ðp khã kh¨n, nh−ng kh«ng thÓ lμm
líp mÝa máng v× nã sÏ lμm gi¶m l−îng mÝa Ðp. Xö lý gièng mÝa cã l−îng x¬ t−¬ng ®èi
nhiÒu vμ x¬ dμi cã thÓ n©ng cao ®é xÐ t¬i mÝa, mÝa cã thÓ vμo m¸y Ðp mμ l−îng Ðp
còng kh«ng gi¶m xuèng. Do ®ã, cã thÓ thÊy xö lý mÝa quyÕt kh«ng thÓ ®¬n ph−¬ng
n©ng cao ®é xÐ t¬i nÕu kh«ng sÏ cho kÕt qu¶ ng−îc l¹i.
II. ThiÕt bÞ xö lý mÝa
Xö lý mÝa cã thÓ hoμn thμnh trong xö lý s¬ bé mÝa vμ qu¸ tr×nh Ðp mÝa trong ®ã
qu¸ tr×nh xö lý mÝa lμ chñ yÕu.
ThiÕt bÞ xö lý mÝa bao gåm: M¸y chÆt mÝa, m¸y xÐ mÝa, m¸y c¾t xÐ mÝa vμ m¸y
®Ëp t¬i mÝa.
Tæ hîp thiÕt bÞ xÐ t¬i mÝa cÇn thÝch øng víi quy m« s¶n xuÊt çc nhμ m¸y ®Ó
®¶m b¶o chÊt l−îng xÐ t¬i, gi¶m tiªu hao ®éng lùc vμ mÝa ®ã vμo m¸y Ðp thuËn lîi.
1. M¸y chÆt mÝa
M¸y chÆt mÝa chñ yÕu: Dao, m©m dao, trôc, gèi ®ì, ®éng c¬ (h×nh 1.1)
H×nh 1-4. M¸y chÆt mÝa

Dao lμ bé phËn lμm viÖc quan träng. Sè dao, h×nh th¸i cña dao: Dμi, ng¾n, cong,
sù s¾p xÕp dao, tèc ®é dao, h−íng chuyÓn ®éng, kho¶ng çch gi÷a çc dao cã ¶nh
h−ëng rÊt lín ®Õn møc ®é xÐ t¬i mÝa. Sè l−îng dao dùa vμo n¨ng suÊt Ðp vμ yªu cÇu ®é
xÐ t¬i mμ cã:
Th−êng nhμ m¸y lo¹i trung b×nh cã tõ 20 - 30 dao, lo¹i lín kho¶ng 50 dao.
Nh÷ng n¨m gÇy ®©y, c¶i tiÕn lo¹i dao nμy gäi "mËt" dao sè dao t¨ng lªn nhiÒu. VÝ dô:
Nhμ m¸y lo¹i trung b×nh 120 - 130 dao, nhμ m¸y lín ®Õn 180 - 200 dao, lo¹i nhiÒu dao
hiÖu qu¶ xÐ t¬i tèt h¬n vμ ®éng n¨ng dïng kh«ng nhÊt ®Þnh lín h¬n lo¹i Ýt dao. VÒ tèc
®é quay cña m¸y chÆt mÝa dao ®éng trong kho¶ng 735 - 750 V/ph. Th−êng dïng
kho¶ng 700v/ph, kh«ng nªn qu¸ nhanh, nhanh qu¸ dao chãng mßn, tiªu hao ®éng lùc
nhiÒu, h¬n n÷a khi ph¸t sinh sù cè ¶nh h−ëng nghiªm träng. §èi víi gièng mÝa cã
l−îng x¬ b×nh th−êng, sau khi x¸c ®Þnh tèc ®é cña dao, cã thÓ ®¹t ®−îc hiÖu qu¶ xö lý
mÝa t−¬ng ®èi tèt. Nh−ng khi dïng mét tèc ®é nhÊt ®Þnh kh«ng cã thÓ ®¹t ®−îc hiÖu
qu¶ xö lý tèt, v× vËy cã sù thay ®æi tèc ®é thÝch hîp.
2. M¸y c¾t xÐ mÝa
M¸y c¾t xÐ t¬i mÝa lμ lo¹i m¸y c¶i tiÕn cña Trung Quèc dùa trªn sù tham kh¶o
kinh nghiÖm cña thÕ giíi kÕt hîp çc ®Æc tÝnh x¬ mÝa cña Trung Quèc, qua nhiÒu lÇn
thö nghiÖm ®· chÕ t¹o thμnh c«ng, lo¹i thiÕt bÞ nμy cã ®é c¾t xÐ mÝa t−¬ng ®èi tèt, cã
thÓ ®¹t ®é xÐ t¬i 83% vμ ®−îc dïng ë mét nhμ m¸y ®−êng ë n−íc ta.
ThiÕt bÞ c¾t xÐ mÝa gåm: Dao, trôc, m©m dao, vá ngoμi, çc tÊm kª. Vá ngoμi cã
d¹ng h×nh cong vμ ph×nh ®¹i. N¾p tr−íc ë ®Ønh cã l¾p 2 tÊm kª ®Ó ®Ò phßng nh÷ng
®o¹n mÝa lín h¬n vμo. §Ó n©ng cao c−êng ®é chÞu lùc cña dao, dïng dao ng¾n vμ ®Ó
®¹t hiÖu qu¶ xÐ t¬i tèt dïng lo¹i mËt dao (nhiÒu dao). Kho¶ng çch gi÷a mòi dao vμ
tÊm kª cã thÓ ®iÒu chØnh. §−êng kÝnh vμ träng l−îng cña thiÕt bÞ t−¬ng ®èi lín. Tèc ®é
quay cña dao t−¬ng ®èi lín nªn cÇn chó ý c©n b»ng thiÕt bÞ tr¸nh ph¸t sinh chÊn ®éng.
Çc dao mßn sau khi kh«i phôc c©n b»ng träng l−îng mçi ®«i dao ®èi xøng, lóc l¾p ®Æt
cÇn s¾p xÕp dao ®Òu ®Ó duy tr× thïng quay c©n b»ng vμ chuyÓn ®éng æn ®Þnh (h×nh 1-5).
B¨ng t¶i
H×nh 1-5. M¸y c¾t xÐ mÝa

3. M¸y ®Ëp t¬i kiÓu bóa
M¸y ®Ëp t¬i kiÓu bóa lμ mét d¹ng m¸y b»ng çc bóa xoay, l¾p thμnh hμng song
song, xung quanh trôc quay b»ng thÐp, ®Æt trong vá m¸y h×nh trô, mÆt c¾t ngang h×nh
m¸ng. Bªn s−ên cña vá cã g¾n nhiÒu miÕng s¾t däc theo th©n m¸y vμ ®−îc coi lμ çc
tÊm kª vμ ®Çu bóa ®−îc ®iÒu chØnh rÊt thËn träng. MÝa ®−a vμo cöa trªn vμ ra cöa d−íi
(h×nh 1-6).
H×nh 1-6. M¸y ®Ëp t¬i kiÓu bóa

M¸y ®Ëp t¬i víi tèc ®é 1200 v/ph theo chiÒu chuyÓn ®éng cña mÝa. Dïng m¸y
®Ëp t¬i kiÓu bóa cho ®é xÐ t¬i mÝa kh¸ cao cã thÓ ®¹t 90 - 91%. ë n−íc ta, hiÖn dïng 2
lo¹i m¸y ®Ëp t¬i: Walkers cña Australia vμ Tongaat cña Nam Phi.
C«ng ty FCB (Ph¸p) giíi thiÖu m¸y ®Ëp t¬i Tongaat cho hiÖu qu¶ nh− sau:
Môc ®Ých:
- Ph¸ vì tèi ®a çc tÕ bμo chøa n−íc ®−êng
- T¹o thμnh nh÷ng sîi dμi lμ chñ yÕu ®Ó tho¸t n−íc mÝa vμ thÈm thÊu dÔ dμng
- Liªn kÕt tèt víi çc m¸y Ðp.
Nh÷ng −u ®iÓm cña m¸y:
- §é xÐ t¬i cña m¸y ®¹t ≥ 90%
- M¸y lμm viÖc trong tr−êng hîp mÝa ®· ®−îc c¾t hoÆc cßn nguyªn c©y
- §Æt trùc tiÕp trªn b¨ng t¶i mÝa
- C«ng suÊt tiªu hao 4 - 10KW/Tm, giê
- Kh«ng bÞ giíi h¹n bëi ®é dèc cña b¨ng t¶i mÝa
- Khèng chÕ ®−îc viÖc cung cÊp mÝa
Khi chän mét m¸y ®Ëp t¬i vμo cÇn xÐt ®Õn çc yÕu tè: Gièng mÝa, hμm l−îng x¬
vμ tÝnh chÊt cña x¬ ®Õn gi¸ c¶ thiÕt bÞ, kh¶ n¨ng ®Çu t−, qu¶n lý cña nhμ m¸y.
Ch−¬ng III. LÊy n−íc mÝa b»ng ph−¬ng ph¸p Ðp
I. L−u tr×nh c«ng nghÖ c«ng ®o¹n Ðp mÝa (h×nh 1-7)

MÝa
B¨ng t¶i mÝa
M¸y chÆt I
M¸y chÆt II
M¸y ®Ëp t¬i
M¸y san b»ng
M¸y Ðp I
Lo¹i çm mÝa vôn, çm mÝa
M¸y Ðp II
n−íc mÝa
lo·ng n−íc mÝa xö lý
M¸y Ðp III hçn hîp lμm s¹ch
n−íc mÝa
lo·ng M¸y Ðp IV
n−íc mÝa M¸y Ðp V N−íc nãng

lo·ng
B· mÝa
H×nh 1-7. L−u tr×nh c«ng nghÖ Ðp mÝa
LÊy n−íc mÝa b»ng ph−¬ng ph¸p hiÖn ®¹i lμ mÝa qua nhiÒu lÇn Ðp, vμ nhiÒu lÇn
thÈm thÊu nh»m n©ng cao hiÖu suÊt Ðp.
II. Chñng lo¹i vμ cÊu t¹o m¸y Ðp
1. Chñng lo¹i m¸y Ðp
Chñng lo¹i m¸y Ðp th−êng cã çc lo¹i sau ®©y: m¸y Ðp phæ th«ng 3 trôc, m¸y Ðp
kiÓu nghiªng vμ m¸y Ðp tØ sè h»ng.
a. M¸y Ðp phæ th«ng 3 trôc (h×nh 1-8)
H×nh 1-8. M¸y Ðp 3 trôc Ðp

1. N¾p ®Ønh; 2. gi¸ m¸y; 3. m¸ bªn; 4. trôc Ðp; 5. dao tho¸t n−íc mÝa;
6. m¸ng n−íc mÝa; 7. kÕt cÊu l−îc ®¸y; 8. gèi trôc;
9. lß xo ®iÒu chØnh; 10. kÕt cÊu l−îc sau.
b. M¸y Ðp kiÓu nghiªng
Cã n¾p ®Ønh nghiªng vÒ phÝa tr−íc kho¶ng 150 lμm cho ®−êng t©m cña n¾p ®Ønh
gÇn vÒ ph−¬ng hîp lùc (hîp lùc cña trôc tr−íc, trôc sau vμ l−îc ®¸y), gi¶m nhÑ ¸p lùc
gi¸ ®ì cña trôc ®Ønh ®èi víi gi¸ m¸y, ®iÒu ®ã cã thÓ lμm cho trôc ®Ønh lªn xuèng cμng
linh ho¹t. Nh−îc ®iÓm lμ gi¸ m¸y kh«ng thÓ l¾p lÉn tr¸i ph¶i ®−îc (h×nh 1-9)
H×nh 1-9 M¸y Ðp kiÓu nghiªng
c. M¸y Ðp tû sè h»ng:
Trong qu¸ tr×nh Ðp mÝa, lμm thÕ nμo ®Ó duy tr× tØ sè khe hë vμo vμ ra cña m¸y Ðp
lμ mét tØ sè kh«ng ®æi. §ã lμ ®iÒu quan t©m, chó ý nhiÒu n¨m qua cña giíi khoa häc.
Kho¶ng gi÷a thËp kû 60 cña thÕ kû 20, FCB (Ph¸p) ®· thiÕt kÕ thμnh c«ng m¸y
Ðp tØ sè h»ng, ®¸p øng ®iÒu mong muèn cña giíi khoa häc, ®−îc øng dông réng r·i
trong çc nhμ m¸y ®−êng (h×nh 1-10).
H×nh 1-10. M¸y Ðp tØ sè h»ng

§Æc ®iÓm cña m¸y Ðp nμy, gi¸ m¸y chia lμm 2 phÇn: PhÇn d−íi cè ®Þnh, phÇn
trªn di ®éng cïng trôc ®Ønh di ®éng lªn xuèng. Trong khi m¸y Ðp lμm viÖc trôc ®Ønh
n©ng lªn tØ sè khe hë vμo vμ ra cña m¸y Ðp trªn c¬ b¶n lμ kh«ng ®æi (so víi tØ sè chän
lóc thiÕt kÕ). Do ®ã gäi lμ tØ sè h»ng.
Nh− ®· biÕt, m¸y Ðp 3 trôc truyÒn thèng, tû sè khe hë vμo vμ ra cña m¸y Ðp tïy
theo sù d©ng lªn cña trôc ®Ønh mμ thay ®æi. Lóc tû sè khe hë vμo vμ ra cña m¸y Ðp so
víi tû sè tèi −u (lóc thiÕt kÕ) sai kh¸c nhiÒu sÏ dÉn ®Õn gi¶m n¨ng lùc cña m¸y Ðp. Lóc
tû sè ®ã qu¸ lín, m¸y Ðp sÏ chÞu mét lùc ngang rÊt lín, ¶nh h−ëng ®Õn ®é bÒn cña m¸y.
§èi víi m¸y Ðp tû sè h»ng kh«ng x¶y ra tr−êng hîp ®ã, do ®ã n¨ng lùc m¸y Ðp lμm
viÖc rÊt tèt, cho hiÖu suÊt Ðp cao.
Tõ mét ®iÓm A cè ®Þnh ë gi¸ m¸y phÝa trªn (xem h×nh vÏ) nèi liÒn víi tÊm cña
trôc ®Ønh O vμ OA sÏ lμ b¸n kÝnh cña mét vßng trßn t©m A. Lóc m¸y Ðp lμm viÖc, trôc
®Ønh di ®éng lªn xuèng theo h×nh cung ®ã (®· ®−îc tÝnh to¸n vμ thiÕt kÕ) th× sÏ t¹o nªn
mét tû sè khe hë vμo vμ ra lμ kh«ng ®æi (tû sè kh«ng ®æi ®ã ®−îc tÝnh to¸n b»ng
ph−¬ng ph¸p h×nh häc).
* ¦u ®iÓm cña lo¹i m¸y Ðp tû sè h»ng:
- HiÖu suÊt Ðp t−¬ng ®èi cao do duy tr× ®−îc tû sè khe hë vμo vμ ra lμ cè ®Þnh,
líp mÝa chÞu ¸p lùc c©n b»ng, cã lîi n©ng cao hiÖu suÊt Ðp.
- C«ng suÊt tiªu hao nhá, trôc ®Ønh lªn xuèng linh ho¹t, tæn thÊt ma s¸t nhá tõ
®ã c«ng suÊt tiªu hao gi¶m.
- C¶i thiÖn líp mÝa vμo m¸y Ðp, do thiÕt kÕ di ®éng linh ho¹t trôc ®Ønh, lo¹i trõ
®−îc nghÑn trôc. Do ®ã, so víi m¸y Ðp truyÒn thèng (cïng kÝch th−íc) th× lo¹i m¸y Ðp
nμy n¨ng suÊt cao h¬n.
- Tho¸t n−íc mÝa dÔ dμng, do vÞ trÝ cña trôc Ðp n−íc (so víi m¸y Ðp truyÒn
th«ng) thÊp h¬n.
- L¾p ®Æt söa ch÷a dÔ dμng.
2. CÊu t¹o m¸y Ðp:
a. Gi¸ m¸y: Gi¸ m¸y lμ bé khung chÞu lùc rÊt lín, th−êng dïng vËt liÖu b»ng
thÐp trªn ®ã l¾p tÊt c¶ çc chi tiÕt cña m¸y.
b. Trôc Ðp: Trôc Ðp ph©n thμnh trôc ®Ønh, trôc tr−íc vμ trôc sau (trôc tr−íc vμ
trôc sau cßn gäi trôc ®¸y). Trôc ®Ønh gåm lâi trôc, vá trôc vμ b¸nh r¨ng tam tinh. Hai
cæ trôc trßn nh½n bãng, ®−êng kÝnh b»ng mét nöa ®−êng kÝnh trôc Ðp.
Vá trôc ®óc b»ng gang, khi ®óc ng−êi ta ph¶i t¹o ra m¹ng kÕt tinh lín ®Ó mÆt
gang nh¸m keo mÝa dÔ.
ë hai ®Çu ¸o trôc cã hai vμnh ch¾n ®Ó n−íc mÝa khái b¾n vμo cæ trôc (h×nh 1-11).
H×nh 1-11. Trôc ®Ønh vµ trôc ®¸y cña m¸y Ðp

1. Cæ trôc; 2. Ch¾n n−íc; 3. Vá trôc
Trôc m¸y Ðp hiÖn ®¹i ®Òu cã xÎ r¨ng h×nh ch÷ V.
T¸c dông cña nã lμ t¨ng bÒ mÆt tiÕp xóc gi÷a nguyªn liÖu mÝa vμ trôc Ðp n©ng
cao n¨ng lùc kÐo mÝa cña trôc ®èi víi mÝa cã t¸c dông xÐ t¬i, còng cã lîi cho tho¸t
n−íc mÝa (h×nh 1-12).
H×nh 1-12. R¨ng cña trôc Ðp

KÝch th−íc cña r¨ng dïng kho¶ng çch r¨ng vμ chiÒu cao (h) ®Ó biÓu thÞ th−êng
viÕt d x h mm ®−îc chän nh− sau: (B¶ng 1-4).
B¶ng 1-4. KÝch th−íc r¨ng trôc Ðp
h(mm) 10 20 40
d(mm) 13 26 52
Gãc r¨ng (α) th−êng 40 - 550 vμ chiÒu réng ®Ønh r¨ng a = 2-3mm.
§èi víi trôc ®Ønh vμ trôc tr−íc, ng−êi ta cßn ®ôc nh÷ng r·nh cã h×nh ch÷ nh©n ∧
®Ó t¨ng kh¶ n¨ng kÐo mÝa cña trôc, sè r·nh xem kÝch th−íc cña trôc th−êng 8 - 15 r·nh
ch÷ nh©n nã th−êng t¹o víi ®−êng mÆt trôc mét gãc th−êng 8 - 180 (h×nh 1-13).
H×nh 1-13. R·nh ch÷ nh©n (∧)
ë trôc tr−íc vμ trôc cßn ®ôc nh÷ng r·nh tho¸t n−íc mÝa. T¸c dông cña r·nh lμ
t¨ng çc ®−êng tho¸t n−íc cña trôc (h×nh 1-14).
b
d
H×nh 1-14. R·nh tho¸t n−íc
ChiÒu réng d cña r·nh th−êng 4-6mm. ChiÒu s©u kho¶ng çch vμ sè r·nh c¨n cø
kÝch th−íc trôc vμ l−îng n−íc tho¸t mμ ®Þnh. ChiÒu s©u b kho¶ng 25mm vμ kho¶ng
çch tõ 2-4 r¨ng cã mét r·nh.
M¸y Ðp lμ lo¹i thiÕt bÞ lμm viÖc nÆng, trôc quay víi tèc ®é chËm nªn hÇu hÕt
kh«ng ®ì trôc b»ng bi mμ dïng çc gèi ®ì cã ®−êng dÉn n−íc lμm nguéi vμ ®−îc lãt
b»ng vßng lãt b»ng kim lo¹i mÒm (®ång thau) cã r·nh dÇu b«i tr¬n th−êng xuyªn (h×nh
1-15).
R·nh dÇu
èng n−íc
lμm l¹nh
R·nh dÇu Vßng lãt

a)
Gèi ®ì
b)
H×nh 1-15. Gèi ®ì trôc

a. Gèi ®ì trªn b. Gèi ®ì d−íi
L−îc ®¸y: L−îc ®¸y bao gåm: L−îc, cÇu l−îc, gi¸ ®Æt vμ tay kÐo (h×nh 1-16)
l−îc ®¸y ®−îc l¾p trªn gi¸ m¸y, n»m gi÷a hai trôc m¸y. L−îc ®¸y dïng ®Ó ®−a mÝa tõ
trôc tr−íc ra trôc sau. L−îc ®¸y ph¶i dμy v× nã chÞu mét lùc nÐn nhÊt ®Þnh vμ cã ®é
cong mÆt l−îc thÝch hîp ®Ó dÉn mÝa dÔ dμng. L−îc ®¸y ®−îc b¾t cè ®Þnh trªn cÇu l−îc
b»ng bu l«ng. CÇu l−îc ®Æt trªn gê trßn cña gi¸ ®ì vμ ®−îc b¾t chÆt b»ng mu l«ng ch÷
U. Chç ®Æt cã nhiÒu tÊm ®Öm ®Ó ®iÒu chØnh ®é cao thÊp cña nã. Tay kÐo khiÕn l−îc
®¸y Ðp chÆt vμo trôc tr−íc.
1. L−îc ®¸y
2. CÇu l−îc
3. Tay kÐo
4. Gi¸ ®ì l−îc ®¸y
H×nh 1-16. L−îc ®¸y

III. MÝa vμo m¸y Ðp vμ Ðp mÝa
MÝa vμo m¸y Ðp thuËn lîi lμ ®iÒu kiÖn quan träng hoμn thμnh chØ tiªu s¶n xuÊt;
an toμn s¶n xuÊt, n¨ng suÊt vμ hiÖu suÊt Ðp.
Trong t¸c nghiÖp Ðp mÝa nÕu muèn thùc hiÖn l−îng Ðp vμ çc ®iÒu kiÖn kh¸c
nhau theo kÕ ho¹ch, muèn mÝa liªn tôc vμo m¸y Ðp vμ Ðp liªn tôc cÇn nhËn thøc ®Çy ®ñ,
quan träng vμ sù thuËn lîi mÝa vμo m¸y Ðp.
1. §iÒu kiÖn mÝa vµo m¸y Ðp
Lùc kÐo mÝa vμo trôc Ðp lμ lùc ma s¸t gi÷a trôc vμ nguyªn liÖu mÝa. Lùc kÐo lín
nhá tïy thuéc ®é dμy líp mÝa H, miÖng Ðp E, ®−êng kÝnh trôc D, gãc kÐo mÝa θ (h×nh
1-17).
H×nh 1-17. §é dµy líp mÝa vµ gãc kÐo mÝa

a. Lùc kÐo vµ trë lùc mÝa vµo
Lóc Ðp mÝa, ma s¸t gi÷a nguyªn liÖu mÝa vμ trôc Ðp lμ ma s¸t ®éng. Dùa vμo
nguyªn lý ®éng lùc häc, nguyªn liÖu chÞu chÝnh diÖn vμ lùc nghiªng. KÕt qu¶ s¶n sinh
lùc kÐo vμ lùc ph¶n l¹i. Lóc lùc kÐo lín h¬n trë lùc, nguyªn liÖu vμo m¸y thuËn lîi.
Lùc kÐo vμ trë lùc cã quan hÖ gãc kÐo mÝa θ, dùa vμo tμi liÖu, gãc kÐo mÝa θ ≈ 240, lóc
líp mÝa qu¸ dμy lμm θ qu¸ lín > 240 nguyªn liÖu vμo khã kh¨n.
b. Quan hÖ gi÷a θ vµ ®é dµy líp mÝa theo c«ng thøc
H = E + D (1 - cosθ)
H - ®é dμy líp mÝa (mm)
E - miÖng Ðp lμm viÖc 2 trôc (mm)
D - ®−êng kÝnh trôc (mm)
θ - gãc kÐo mÝa (0C)
Tõ c«ng thøc ®é dμy líp mÝa tû lÖ D vμ E. Lóc vμ E lín h¬n cã thÓ t¨ng ®é dμy
líp mÝa, tøc t¨ng s¶n l−îng Ðp.
2. C¶i tiÕn nguyªn liÖu vµo trôc
a. VËt liÖu trôc Ðp
§Ó t¨ng lùc ma s¸t gi÷a bÒ mÆt trôc vμ nguyªn liÖu. ChÊt l−îng vËt liÖu chÕ t¹o
vμ vËt liÖu ®Æc chñng, kÕt tinh th« Ýt mßn, ®Æc tÝnh gia c«ng dÔ dμng.
b. R¨ng trôc
Ch÷ nh©n lín, chiÒu s©u ch÷ nh©n lín cña trôc tr−íc nªn nhá v× cã vôn mÝa ¶nh
h−ëng tíi r¨ng l−îc ®¸y. NÕu cã çch nμo ®ã kÐo mÝa ®−îc nhiÒu lμm r¨ng lín ë trôc
tr−íc.
C¶i tiÕn tr¹ng th¸i xÐ t¬i nguyªn liÖu (h×nh th¸i sîi t¬ lμ tèt, chiÕm chñ yÕu).
3. T¨ng c−êng tho¸t n−íc mÝa
N−íc nhiÒu tho¸t kh«ng tèt, gi¶m ma s¸t, ®ång thêi chç vμo h×nh thμnh lùc
"¨n", lùc ®ã vμ lùc kÐo mÝa ng−îc chiÒu nhau dÉn ®Õn mÝa vμo m¸y Ðp khã kh¨n.
4. Khe hë
Tû lÖ khe hë cμng lín, ¸p lùc trôc tr−íc cμng nhá, nguyªn liÖu vμo dÔ dμng. Lóc
s¶n xuÊt kh«ng b×nh th−êng, th−êng ®iÒu chØnh khe hë trôc Ðp sau ®Ó t¨ng tû lÖ trôc
tr−íc vμ trôc sau cã thÓ gióp cho nguyªn liÖu vμo m¸y Ðp dÔ dμng.
5. ¸p lùc trôc ®Ønh thÝch hîp
Trong khi m¸y Ðp chuyÓn ®éng lóc çc ®iÒu kiÖn kh¸c nhau t−¬ng ®ång, gi¶m
thÝch ®¸ng lùc Ðp trôc ®Ønh, mÝa dÏ vμo m¸y Ðp. Ngoμi ra, trôc ®Ønh lªn xuèng kh«ng
linh ho¹t mÝa vμo m¸y Ðp khã kh¨n.
6. T¨ng c−êng qu¶n lý, b¶o d−ìng
Sau thêi gian lμm viÖc, r¨ng mßn kÐo mÝa khã kh¨n cÇn tiÖn l¹i.
7. Dïng thiÕt bÞ c−ìng bøc mÝa vµo m¸y Ðp
Dïng thiÕt bÞ c−ìng bøc cã thÓ n©ng n¨ng suÊt Ðp lªn 25 - 30%
a. Hép vμo liÖu th¼ng ®øng (cao vÞ h×nh 1-18).
5
4 6
3
2 1. trôc Ðp
2. hép cao vÞ
3, 6. b¨ng t¶i
1 4. khö s¾t
5. thiÕt bÞ san b»ng
H×nh 1-18. Hép n¹p liÖu kiÓu ®øng

ThiÕt bÞ vμo liÖu t−¬ng ®èi tèt ®· ®−îc dïng ë n−íc ta. §ã lμ lo¹i h×nh hép
vu«ng gãc gÇn 900, ®o¹n d−íi dùa vμo miÖng Ðp vμ chiÒu réng xÊp xØ b»ng chiÒu dμi
trôc Ðp, ®é dμy hép b»ng kho¶ng 1/4 - 1/2 ®−êng kÝnh trôc dùa vμo l−îng Ðp, mËt ®é
mÝa, tèc ®é m¸y Ðp.... tèt nhÊt cÇn ®iÒu chØnh linh ho¹t. §é dμi cña hép (chiÒu cao
th¼ng ®øng th−êng tõ 2,5 - 4 mÐt). Hép cao vÞ chñ yÕu dùa vμo träng l−îng b¶n th©n
c©y mÝa t¹o nªn lùc kÐo gióp mÝa vμo m¸y Ðp so víi hép cao vÞ ®Æt nghiªng lín h¬n
nhiÒu, vμo liÖu tèt vμ líp mÝa ®Òu ®Æn. §èi víi thÈm thÊu c−ìng bøc dïng lo¹i m¸y nμy
gióp vμo liÖu tèt h¬n nh−ng ®ßi hái kho¶ng çch gi÷a çc m¸y Ðp t−¬ng ®èi dμi ®ßi hái
diÖn tÝch nhμ x−ëng t¨ng.
b. Trôc n¹p liÖu c−ìng bøc ®¬n
Trôc n¹p liÖu cã t¸c dông Ðp vμ lμm b»ng ph¼ng mÝa.
Trôc n¹p liÖu ®¬n cã 2 lo¹i: ®Æt trªn vμ ®Æt d−íi (h×nh 1-19 vμ 1-20)
H×nh 1-19. Trôc n¹p liÖu trªn H×nh 1-20. Trôc n¹p liÖu d−íi
§−êng kÝnh trôc n¹p liÖu phÝa trªn b»ng 0,8 - 1,0 ®−êng kÝnh trôc Ðp, tèc ®é
b»ng 1,2 - 1,7 tèc ®é m¸y Ðp. Trôc n¹p liÖu dùa vμo trôc ®Ønh m¸y Ðp mμ chuyÓn ®éng.
Kho¶ng çch gi÷a chóng kho¶ng 10mm kh«ng lμm ¶nh h−ëng lªn xuèng cña trôc ®Ønh.
Trôc n¹p liÖu phÝa d−íi cã ®−êng kÝnh b»ng 0,8 - 1,0 so víi ®−êng kÝnh trôc Ðp,
tèc ®é b»ng 1,1 tèc ®é vßng cña m¸y Ðp.
§−êng t©m cña trôc c−ìng bøc thÊp h¬n ®−êng t©m cña trôc ®Ønh thuËn lîi mÝa
vμo m¸y Ðp. T¸c dông cña trôc n¹p liÖu vμ trôc ®Ønh s¶n sinh lùc kÐo lín ®ång thêi cã
t¸c dông Ðp mÝa. Kho¶ng çch gi÷a trôc ®Ønh vμ trôc c−ìng bøc b»ng 3 ÷ 5 lÇn khe hë
lμm viÖc cña m¸y Ðp. Kho¶ng çch gi÷a trôc c−ìng bøc vμ trôc tr−íc kho¶ng 5 - 8 mm.
c. §«i trôc n¹p liÖu c−ìng bøc (h×nh 1-21)
mÝa
vμo
2
1 5
6 3 4 5
1
H×nh 1-21. §èi trôc n¹p liÖu c−ìng bøc

1. §«i trôc n¹p liÖu 3. B¨ng chuyÒn trung gian
2. M¸ng dÉn liÖu kÝn 4. Trôc c−ìng bøc d−íi
5. Hép cao vÞ
Chñ yÕu 2 trôc c−ìng bøc vμ m¸ng dÉn liÖu kÝn. §−êng t©m ®«i trôc c−ìng bøc
vμ trôc ®Ønh, trôc tr−íc gÇn nh− song song víi nhau, m¸ng dÉn liÖu ®Çu nhá ®u«i to.
Trôc c−ìng bøc cã ®−êng kÝnh b»ng 0,8 - 1,0 ®−êng kÝnh trôc Ðp, tèc ®é vïng
b»ng 1,3 - 1,7 tèc ®é trôc Ðp. Hai mÆt trôc cã r¨ng ch÷ nh©n lín ®Ó tho¸t n−íc t−¬ng tù
m¸y Ðp 2 trôc. MÝa qua 2 trôc c−ìng bøc Ðp ra kho¶ng 30% l−îng n−íc mÝa, sau ®ã
theo m¸ng dÉn vμo m¸y Ðp, gi¶m nhÑ lμm viÖc cña m¸y Ðp vμ mÝa vμo m¸ng Ðp thuËn
lîi, gióp n©ng cao n¨ng suÊt vμ hiÖu suÊt Ðp.
Sau ®©y lμ mét sè −u ®iÓm cña ®«i trôc n¹p liÖu c−ìng bøc:
- L−îng Ðp t¨ng ≥ 50%
- Ðp ra mét l−îng n−íc kho¶ng 30% do ®ã lμm gi¶m ®é Èm cña b· ®i vμo m¸y
Ðp, cung cÊp cho m¸y Ðp mét l−îng nguyªn liÖu t−¬ng ®èi kh« víi mét ¸p lùc n¹p liÖu
nhÊt ®Þnh.
- Cã ®iÒu kiÖn t¨ng l−îng n−íc thÈm thÊu tõ 150 - 250% so víi x¬ vμ nhiÖt ®é
n−íc thÈm thÊu 80 - 900C cã t¸c dông t¨ng hiÖu suÊt Ðp.
- §é Èm cña b· cã thÓ gi¶m ®Õn 46%.
- M¸y lμm viÖc víi tèc ®é chËm, b×nh th−êng gi¶m tiªu hao c«ng suÊt vμ t¨ng
tuæi thä cña m¸y Ðp.
- Dïng ®«i trôc n¹p liÖu c−ìng bøc cã thÓ rót ng¾n dμn Ðp 5 m¸y xuèng cßn 4 m¸y.
- C«ng suÊt tiªu hao b»ng 15 - 28% c«ng suÊt m¸y Ðp.
- Do 2 trôc n¹p liÖu c−ìng bøc lμm viÖc cã hiÖu qu¶ tèt nªn tho¸t n−íc mÝa ®Òu
®Æn vμ tho¸t ngay kh«ng t¹o lùc phun ng−îc chiÒu ë miÖng Ðp vμ gióp mÝa vμo m¸y Ðp
thuËn lîi.
IV. VÊn ®Ò tho¸t n−íc mÝa
Tho¸t n−íc mÝa ë m¸y Ðp lμ mét vÊn ®Ò rÊt quan träng cã ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn
hiÖu qu¶ lÊy n−íc mÝa, mÝa vμo m¸y Ðp vïng tiªu hao ®éng lùc.
VÊn ®Ò tho¸t n−íc mÝa bao gåm 2 mÆt:
- N−íc mÝa Ðp ra cÇn ®i qua líp mÝa ®Õn bÒ mÆt trôc Ðp.
- Tõ bÒ mÆt trôc Ðp tho¸t ra ngoμi.
1) N−íc mÝa Ðp ra ®i qua líp mÝa
§Ó Ðp mÝa cÇn mét ¸p lùc lín, ®¹i bé phËn ¸p lùc ®ã dïng ®Ó tho¸t n−íc mÝa ra,
tøc tiªu hao cho trë lùc tho¸t n−íc mÝa. Lo¹i trë lùc ®ã (®é dμy líp miÊ vμ ®é nhít
dung dÞch) lμ yÕu tè chñ yÕu s¶n sinh t¸c dông hÊp thu l¹i. Do ®ã, trë lùc tho¸t n−íc
mÝa ë líp mÝa lμ mét vÊn ®Ò cÇn ®−îc quan t©m ®óng møc.
Khi ¸p lùc t−¬ng ®èi lín, ®é dμy líp mÝa t−¬ng ®èi máng th× mét l−îng n−íc
mÝa t−¬ng ®èi lín dÔ dμng th«ng qua líp mÝa vμ khi tèc ®é Ðp nhanh ®Ó tho¸t n−íc
nhiÒu cÇn mét ¸p lùc t−¬ng ®èi cao.
2) Tho¸t n−íc mÝa ë bÒ mÆt trôc Ðp
N−íc mÝa Ðp ra gi÷a çc trôc Ðp cÇn kÞp thêi tho¸t ®i nÕu kh«ng, kh«ng chØ t¨ng
t¸c dông hÊp thô l¹i mμ mËt ®é nÐn còng gi¶m lμm hiÖu suÊt Ðp gi¶m xuèng râ rÖt.
§Ó t¨ng c−êng tho¸t n−íc mÝa ë bÒ mÆt trôc Ðp ng−êi ta ®· ®Ò xuÊt nhiÒu biÖn
ph¸p: bÒ mÆt trôc cã r¨ng vμ r·nh tho¸t n−íc vμ bªn trong trôc Ðp còng lμm ®−êng
tho¸t n−íc mÝa...
R¨ng ch÷ V ë bÒ mÆt trôc Ðp rÊt quan träng, nã t¨ng c−êng mÝa vμo trôc vμ hiÖu
n¨ng xÐ t¬i mÝa cßn n©ng cao kh¶ n¨ng tho¸t n−íc mÝa trôc Ðp.
Mét lo¹i c¶i tiÕn tho¸t n−íc mÝa t−¬ng ®èi tèt lμ tho¸t n−íc mÝa ë néi bé trôc Ðp
(h×nh 1-23) chñ yÕu ë trôc ®Ønh cña m¸y 1 vμ m¸y Ðp gióp cho viÖc tho¸t n−íc mÝa tèt
h¬n ®Æc biÖt khi cÇn Ðp víi c«ng suÊt cao.
1. Tho¸t n−íc mÝa ë trôc tr−íc
L−îng n−íc mÝa tho¸t ra ë trôc tr−íc chiÕm 70% l−îng n−íc mÝa Ðp ë m¸y Ðp
®ã (h×nh 1-22).
H×nh 1-22. N−íc mÝa tho¸t ra ë trôc d−íi

Lóc mÝa chÞu Ðp ë miÖng vμo, cã n−íc mÝa ch¶y ra, h−íng chuyÓn ®éng cña
n−íc mÝa ng−îc chiÒu chuyÓn ®éng h−íng nguyªn liÖu vμo. Lóc míi b¾t ®Çu Ðp mËt ®é
cßn nhá, n−íc mÝa dÔ dμng ch¶y qua líp mÝa. Khi Ðp cùc ®¹i (ë t©m trôc) mËt ®é mÝa
cμng t¨ng cao, n−íc mÝa cμng tho¸t khã kh¨n, n−íc mÝa ø l¹i sau ch¶y ra gi¸ m¸y mét
phÇn bÞ hÊp thô l¹i.
Çc yÕu tè ¶nh h−ëng tíi tho¸t n−íc mÝa Ðp: DiÖn tÝch tho¸t n−íc mÝa, ®é dμy
líp mÝa, tÝnh chÊt thÈm thÊu cña nguyªn liÖu, diÖn tÝch tho¸t n−íc cña trôc ¶nh h−ëng
rÊt lín tíi tho¸t n−íc mÝa. R·nh tho¸t n−íc cña trôc cã t¸c dông rÊt lín do tho¸t n−íc
nhiÒu, nªn sè r·nh nhiÒu vμ s©u t¨ng n¨ng lùc tho¸t n−íc mÝa. ViÖc quyÕt ®Þnh sè
l−îng r¨ng, bè trÝ r¨ng, ®é réng cÇn kÕt hîp l−îng n−íc, c−êng ®é r¨ng vμ bÒ mÆt trôc.
2. Tho¸t n−íc trôc sau
Tho¸t n−íc trôc sau chiÕm 30% n−íc Ðp cña m¸y Ðp ®ã. ThuËn lîi h¬n trôc
tr−íc, l−îng n−íc tho¸t Ýt chñ yÕu tho¸t ë ®u«i l−îc ®¸y vμ trôc, cÇn ®¶m b¶o kho¶ng
çch. Lóc líp mÝa t−¬ng ®èi dμy, l−îng n−íc tho¸t t−¬ng ®èi lín. Trôc sau nªn cã r¨ng
nhá, cã lîi gi¶m n−íc trong b·, n©ng cao hiÖu suÊt Ðp.
3. Ph−¬ng ph¸p t¨ng c−êng tho¸t n−íc mÝa ë trôc ®¸y.
a. Duy tr× tr¹ng th¸i xÐ mÝa tèt: Lo¹i sîi t¬ trë lùc n−íc mÝa ch¶y qua nhá, lo¹i
l¸t tho¸t n−íc mÝa khã kh¨n, trë lùc ch¶y n−íc mÝa lín.
b. Duy tr× thÝch ®¸ng ®é dμy líp mÝa vμ tèc ®é trôc Ðp.
Líp mÝa tho¸t n−íc dÔ dμng: Víi l−îng Ðp x¸c ®Þnh cÇn chän ®é dμy vμ tèc ®é
m¸y Ðp hîp lý. NÕu tèc ®é nhanh, thêi gian tho¸t n−íc qu¸ ng¾n, hÊp thô l¹i. Tèc ®é
chËm, líp mÝa dμy, t¨ng trë lùc tho¸t n−íc. Do ®ã trong s¶n xuÊt cÇn chän tèc ®é vμ ®é
dμy hîp lý.
c. Cã l−îc ch¶i cÇn b¶o d−ìng l−îc ch¶i.
3. Tho¸t n−íc ë trôc ®Ønh
§ång thêi víi l−îng mÝa t¨ng vμ t¨ng c−êng t¸c dông thÈm thÊu, yªu cÇu tho¸t
n−íc cμng t¨ng cao. Tr−íc m¾t, t¨ng kh¶ n¨ng tho¸t n−íc mÝa ë trôc ®¸y, nh−ng ch−a
®¹t yªu cÇu. NÕu hiÖn t−îng ¨n n−íc mÝa vμ x©m thùc vÉn cßn, ®Ó gi¶i quyÕt m©u
thuÉn ®ã, ng−êi ta ®· nghiªn cøu tho¸t n−íc ë trôc ®Ønh, rÊt cã t¸c dông (h×nh 1-23).
H×nh 1-23. Tho¸t n−íc mÝa trôc ®Ønh

V. ¸p lùc Ðp mÝa
N©ng cao ®é xÐ t¬i cña mÝa lμ ®iÒu kiÖn rÊt tèt ®Ó c«ng ®o¹n Ðp mÝa hoμn thμnh
®−îc chØ tiªu n¨ng suÊt vμ hiÖu suÊt Ðp. Nh−ng cÇn lÊy ra tèi ®a l−îng n−íc mÝa trong
mÝa cÇn cã mét ¸p lùc Ðp nhÊt ®Þnh ë trôc ®Ønh gäi ¸p lùc dÇu. Vμ còng cã thÓ nãi víi
mét ¸p lùc nhÊt ®Þnh míi cã kh¶ n¨ng ®¹t ®−îc mét hiÖu suÊt Ðp nhÊt ®Þnh. Dùa vμo sè
liÖu cña mét dμn Ðp 11 trôc víi kÝch th−íc trôc D710 x 1370 mm, phÇn x¬ mÝa 13%,
l−îng n−íc thÈm thÊu 18% víi çc ¸p lùc kh¸c nhau. Sè liÖu t−¬ng øng cña hiÖu suÊt
Ðp nh− ë b¶ng sau (b¶ng 1-5).
B¶ng 1-5. Quan hÖ gi÷a hiÖu suÊt Ðp vµ ¸p lùc
¸p lùc (T/dm2) 16,2 14,1 11,8 9,8
HiÖu suÊt Ðp (%) 92,6 92 90,4 88,7
Tõ b¶ng (1-5) cã thÓ thÊy, tõ ¸p lùc thÊp xuÊt ph¸t. HiÖu suÊt Ðp tïy thuéc sù
t¨ng ¸p lùc mμ t¨ng cao. Nh−ng khi ¸p lùc ®¹t trÞ sè nhÊt ®Þnh (vÝ dô 15T/cm2) th× sù
t¨ng lªn cña hiÖu suÊt Ðp rÊt chËm. Ngoμi ra, cßn cã nhiÒu yÕu tè kh¸c nhau ¶nh h−ëng
®Õn hiÖu suÊt Ðp nh− ®é dμy, máng cña líp mÝa, sè lÇn Ðp, tèc ®é trôc Ðp vμ khe hë
m¸y Ðp trong ®ã tèc ®é trôc Ðp vμ khe hë cã ¶nh h−ëng rÊt lín.
1. Sù biÓu thÞ ¸p lùc:
¸p lùc Ðp cã thÓ biÓu thÞ: tæng ¸p lùc, ¸p lùc theo ®¬n vÞ chiÒu trôc Ðp vμ ®¬n vÞ
diÖn tÝch. §¬n vÞ cña tæng ¸p lùc (T), ®¬n vÞ ¸p lùc theo chiÒu dμi trôc Ðp (T/m) vμ theo
diÖn tÝch lμ (T/dm2), ¸p lùc theo ®¬n vÞ diÖn tÝch cã quan hÖ víi tæng ¸p lùc theo c«ng
thøc sau:
P
p= (1-1)
0,1.LD
Trong ®ã: p: ¸p lùc theo ®¬n vÞ diÖn tÝch (T/dm2)
P: tæng ¸p lùc (T)
L: chiÒu dμi trôc Ðp (dm)
D: ®−êng kÝnh trôc Ðp (dm)
2. Ph©n tÝch ¸p lùc cña m¸y Ðp
ë ®©y kh«ng kh¶o s¸t ¶nh h−ëng
lùc cña l−îc ®¸y. Gäi P lμ ¸p lùc cña trôc
®Ønh, P1 ¸p lùc trôc tr−íc, P2 ¸p lùc trôc
sau vμ P2 = nP1 tøc ¸p lùc trôc ®Ønh lín
h¬n trôc tr−íc n lÇn (h×nh 1-24). Ph¶n
lùc cña trôc tr−íc P1 lμ AD vμ ph¶n lùc
cña trôc sau P2 lμ AG. Ph¶n lùc AD ph©n
thμnh 2 phÇn tøc ph¶n lùc h−íng lªn trªn
AE vμ ph¶n lùc ngang lμ AF.
Còng nh− vËy, ph¶n lùc AG ph©n
thμnh hai ph¶n lùc lμ AJ vμ AH. Lóc trôc
Ðp chuyÓn ®éng AE vμ AJ t¹o thμnh lùc
h−íng trªn cña trôc ®Ønh vμ cã trÞ sè:
H×nh 1-24. C©n b»ng lùc cña m¸y Ðp
AN = AE + AJ
= P1 cosα/2 + nP1cosα/2
= P1(n+1) cosα/2
1 + cos α / 2
= P1(n+1) (1-2)
2
Trong c«ng thøc α- gãc ë trôc ®Ønh do trôc tr−íc vμ trôc Ðp sau t¹o thμnh vμ gi¶
®Þnh gãc t¹o thμnh gi÷a ®−êng t©m th¼ng ®øng cña trôc tr−íc vμ cña trôc ®Òu b»ng α/2.
Lùc h−íng trªn AN c©n b»ng tæng ¸p lùc cña trôc ®Ønh P tøc:
1 + cos α
P = P1 (n+1) (tÊn)
2
2P
hoÆc P1 = (tÊn) (1-3)
(n + 1) 1 + cos α
NÕu α = 740 c«ng thøc trªn h×nh thμnh: (cosα = 0,776)
1,25
P1 = P (tÊn) (1-4)
n +1
Tõ h×nh 1-24 cã thÓ thÊy lùc ngang AH vμ AF kÝch th−íc kh¸c nhau vμ cã h−íng
ng−îc chiÒu nhau vμ sù kh¸c nhau ®ã lμ AH - AF cã ¸p lùc lμ PH.
PH = AK = AH - AF
= nP1 sinα/2 - P1sinα/2
1 − cos α
= P1(n-1)sinα/2 = P1(n-1) = P1(n-1)
2
LÊy trÞ sè tõ c«ng thøc (1-3) thay vμo vμ sau khi chØnh lý, ta cã:
PH =
(n − 1) 1 − cos α
P (1-5)
(n + 1) 1 + cos α
Lùc h−íng trªn AN cïng lùc AK thμnh hîp lùc PR vμ cã thÓ t×m PR tõ c«ng thøc
d−íi ®©y:
PR = AL = AN 2 + AK 2 = P 2 + PH2
2 ⎛ 1 − cos α ⎞ 2 ⎛ 1 − cos α ⎞
= P12 (n + 1) ⎜ ⎟ + P1 (n − 1) ⎜
2
⎟
⎝ 2 ⎠ ⎝ 2 ⎠
= P1 n 2 + 1 + 2 n cos α
2(n 2 + 1 + 2 n cos α )
= P (1-6)
(n + 1) 1 + cos α
Hîp lùc PR vμ ®−êng t©m th¼ng ®øng t¹o gãc β vμ trÞ sè gãc β ®−îc tÝnh theo
c«ng thøc d−íi ®©y:
PH (n − 1) 1 − cos α
Tgβ = = (1-7)
P (n + 1) 1 + cos α
Tõ ph©n tÝch lùc ë trªn cã thÓ thÊy lóc n = 1, lóc lùc trôc sau b»ng lùc trôc tr−íc
th× PH = 0 tøc kh«ng cã lùc bªn ph¸t sinh. Nh−ng trong thùc tÕ s¶n xuÊt, trong qu¸ tr×nh
Ðp mÝa lùc trôc sau lu«n lín h¬n lùc trôc tr−íc. Do ®ã, m¸y Ðp cã kÕt cÊu b×nh th−êng,
¸p lùc bªn cña m¸y Ðp vÉn tån t¹i, lùc ®ã qu¸ lín sÏ ¶nh h−ëng ®Õn hiÖu n¨ng lμm viÖc
cña m¸y Ðp. Do ®ã, cã mét sè thiÕt kÕ m¸y Ðp ®Ó gi¶m thiÓu hoÆc triÖt tiªu lùc bªn ®ã,
kÕt cÊu m¸y Ðp cã nhiÒu c¶i tiÕn nh− m¸y Ðp kiÓu nghªng, tØ lÖ khe hë vμo vμ ra cña
m¸y Ðp thuËn lîi, ®é Èm b· thÊp, tØ lÖ tho¸t n−íc mÝa trôc tr−íc vμ trôc sau vμ sù d©ng
lªn xuèng cña trôc ®Ønh ®−îc linh ho¹t h¬n...
Còng tõ ph©n tÝch ë trªn cho thÊy sù ph©n phèi hîp lý ¸p lùc trôc tr−íc vμ trôc
sau lμ rÊt quan träng nh−ng nh− thÕ nμo míi cho lμ hîp lý. Tr−íc m¾t cßn ch−a cã c¨n
cø chÝnh x¸c nh−ng dùa vμo nh÷ng kinh nghiÖm thùc tÕ, phμm m¸y Ðp ®¹t ®−îc çc
®iÒu kiÖn d−íi ®©y coi nh− hiÖu n¨ng m¸y Ðp t−¬ng ®èi tèt, hiÖu suÊt Ðp t−¬ng ®èi cao:
- MÝa vμo trôc Ðp thuËn lîi kh«ng bÞ nghÑn
- ¸p lùc dÇu lªn xuèng linh ho¹t h¬n, tøc trôc ®Ønh lªn xuèng cã qui luËt.
- Lóc Ðp n÷a gèi trôc trªn cña trôc ®Ønh th−êng xuyªn t¸ch rê nöa gèi trôc d−íi,
®iÒu ®ã cho thÊy mÝa vμ trôc lu«n chÞu ¸p lùc æn ®Þnh.
- TØ lÖ n−íc mÝa tho¸t ë trôc tr−íc vμ trôc sau lμ 7 : 3 cßn tû lÖ lÊy n−íc mÝa cña
m¸y ®Çu trªn ®¹t kho¶ng 70%.
- Søc t¶i x¬ cña m¸y Ðp kho¶ng 9kg/m2/m.
- §é Èm cña b· t−¬ng ®èi thÊp.
3. Ph©n phèi ¸p lùc cña dµn Ðp
Th«ng th−êng biÓu thÞ ¸p lùc b»ng ¸p lùc trªn ®¬n vÞ diÖn tÝch (T/dm2). Ph¹m vi
¸p lùc 12 - 40T/dm2, rÊt th−êng thÊy 15 - 30 T/dm2. ¸p lùc t¨ng cao tuy cã lîi cho hiÖu
suÊt Ðp, nh−ng t¨ng qu¸ cao sÏ ¶nh h−ëng ®Õn tiªu hao c«ng suÊt vμ ¨n mßn thiÕt bÞ, cã
lóc mÝa vμo m¸y Ðp khã kh¨n. Do ®ã, lóc chän dïng ¸p lùc cÇn c¨n cø vμo t×nh h×nh
thùc tÕ.
- NÕu thiÕt bÞ nhμ m¸y t−¬ng ®èi cò, c−êng ®é chÞu lùc vËt liÖu vμ tiªu hao h¬i,
th× ¸p lùc theo ®¬n vÞ diÖn tÝch, tèt nhÊt nªn h¹n chÕ ë 15T/dm2.
- D−íi ®iÒu kiÖn vËt liÖu thiÕt bÞ vμ c©n b»ng nhiÖt ®é cho phÐp th× ¸p lùc theo
®¬n vÞ diÖn tÝch t¨ng cao ®Õn 20T/dm2.
- NÕu c−êng ®é vËt liÖu thiÕt bÞ lín mμ kÕt cÊu m¸y Ðp t−¬ng ®èi tèt, ®ång thêi
tiªu hao h¬i Ðp mÝa kh«ng v−ît qua giíi h¹n an toμn th× ¸p lùc trªn ®¬n vÞ diÖn tÝch cã
thÓ t¨ng ®Õn 30T/dm2.
Nh÷ng sè liÖu ®Ò cËp trªn ®©y lμ ®èi víi mét m¸y Ðp. §èi víi dμn Ðp, th× sù phèi
hîp ¸p lùc gi÷a çc m¸y nªn nh− thÕ nμo. Tõ çc sè liÖu liªn quan cña n−íc ngoμi. Nã
cho thÊy cã rÊt nhiÒu ph−¬ng thøc ph©n phèi lùc kh¸c nhau cña dμn Ðp cã sè m¸y Ðp
kh¸c nhau: ë m¸y ®Çu dï lμ m¸y Ðp 2 truc hoÆc 3 trôc cã ¸p lùc thÊp so víi çc m¸y Ðp
kh¸c cßn ¸p lùc cña m¸y Ðp cuèi cïng so víi çc m¸y Ðp kh¸c tuyÖt ®¹i ®a sè ®Òu cao
h¬n. Cßn ®èi víi ¸p lùc çc m¸y Ðp trung gian: Trªn c¬ b¶n t−¬ng ®−¬ng còng cã lóc
t¨ng lªn hoÆc gi¶m (b¶ng 1-6).
B¶ng 1-6. Ph©n phèi ¸p lùc cña dµn Ðp (T/dm2)
Sè trôc Sè dμn M¸y Ðp M¸y Ðp
Ðp Ðp dËp M¸y I M¸y II M¸y III M¸y IV M¸y V
11 1 16,1 28,2 28,5 28,6 - -
14 6 11,5 24,6 24,6 26,0 26 -
14 5 14,6 25,5 23,6 25,5 24,3 -
14 3 17,7 24,3 23,0 24,7 26,0 -
15 2 21,7 23,5 23,8 27,5 27,8 -
15 1 19,2 18,7 14,6 19,9 21,2 25,2
15 1 17,1 28,0 25,3 23,4 22,8 21,2
17 1 9,5 21,3 21,2 21,2 19,4 20,9
17 1
§èi víi çc ph−¬ng ph¸p ph©n phèi ¸p lùc kh«ng gièng nhau, cã thÓ ®Ò xuÊt çc
®iÓm sau ®©y:
- ¸p lùc cña m¸y Ðp cuèi so víi ¸p lùc çc m¸y Ðp kh¸c lμ lín nhÊt. Nh− vËy
míi cã thÓ Ðp kiÖt ®−îc phÇn ®−êng trong mÝa vμ ®é Èm cña b· ®−îc kh« h¬n.
- ¸p lùc cña m¸y mét lμ thÊp nhÊt. Nh−ng trong Ðp mÝa hiÖn ®¹i cã xö lý mÝa
tèt, cã hép cao vÞ vμ trôc n¹p liÖu c−ìng bøc th× ¸p lùc m¸y 1 cã thÓ t¨ng lªn vμ cã thÓ
gÇn b»ng ¸p lùc cña m¸y cuèi ®Ó cã thÓ lÊy ®−îc mét l−îng lín n−íc mÝa nguyªn ë
m¸y Ðp 1.
- ¸p lùc cña çc m¸y trung gian, bÊt luËn lμ dÇn t¨ng lªn hoÆc dÇn gi¶m xuèng
hoÆc trªn c¬ b¶n ¸p lùc t−¬ng ®ång. Mçi ph−¬ng thøc cã mét dông ý kh¸c nhau nªn
tïy thuéc vμo t×nh h×nh cô thÓ mμ dïng ph−¬ng ph¸p thÝch hîp.
- §èi víi dμn Ðp cã sè m¸y Ðp Ýt, d−íi ®iÒu kiÖn cho phÐp nªn t¨ng ¸p lùc t−¬ng
®èi cao vμ ng−îc l¹i dμn Ðp cã sè m¸y Ðp nhiÒu th× ¸p lùc çc m¸y cã thÓ gi¶m mét Ýt.
VI. Tèc ®é Ðp mÝa
Trong nhμ m¸y ®−êng, tèc ®é trôc Ðp th−êng ®−îc biÓu thÞ d−íi hai lo¹i:
- Tèc ®é dμi ký hiÖu V, ®¬n vÞ (m/ph)
- Tèc ®é vßng quay, ký hiÖu n, ®¬n vÞ (v/ph)
Quan hÖ cña 2 tèc ®é ®ã nh− sau:
V
V = πDn → n = (1-8)
πD
Trong ®ã:
D - ®−êng kÝnh trôc Ðp (m)
Cã thÓ dïng tèc ®é dμi hoÆc tèc ®é vßng. Nh−ng do çc nhμ m¸y cã kÝch th−íc
trôc Ðp kh¸c nhau vμ sè m¸y Ðp kh¸c nhau, do ®ã dïng V hoÆc n ®Ó thuyÕt minh l−îng
Ðp, hiÖu suÊt Ðp vμ c«ng suÊt Ðp cã ý nghÜa kh¸c nhau.
Trong thùc tÕ, thao t¸c phÇn lín dïng tèc ®é dμi v× tèc ®é dμi cã thÓ biÓu thÞ tèc
®é mÝa ®i qua m¸y Ðp, tèc ®é cña b¨ng t¶i vμ b¨ng t¶i trung gian. NÕu dïng tèc ®é
vßng quay kh«ng biÓu thÞ ®−îc quan hÖ trªn.
ViÖc sö dông tèc ®é trôc Ðp còng cã nh÷ng vÊn ®Ò sau:
- Tèc ®é nhanh Ðp líp mÝa máng, lùc nÐn xuèng ®Òu trë lùc nhá, n−íc mÝa Ýt bÞ
b· hÊp thô l¹i, n−íc thÈm thÊu phun vμo ®−îc thÊm ®Òu nh−ng tèc ®é nhanh, tho¸t
n−íc mÝa kh«ng tèt, dÔ háng hãc thiÕt bÞ vμ tiªu hao c«ng suÊt.
- Tèc ®é chËm: tho¸t n−íc mÝa cã ®ñ thêi gian, hao mßn thiÕt bÞ vμ tiªu hao
c«ng suÊt Ýt.
Tõ ®ã cho thÊy tèc ®é lμ vÊn ®Ò phøc t¹p cÇn t×m tèc ®é lín nhÊt. Tèc ®é lín
nhÊt nªn tõ gãc ®é l−îng Ðp, hiÖu suÊt Ðp vμ tiªu hao c«ng suÊt ®Ó xem xÐt.
C¨n cø thùc tiÔn s¶n xuÊt th× tèc ®é lín nhÊt cã thÓ dïng c«ng thøc sau ®©y ®Ó
biÓu thÞ:
2,7
Vm = 9 + 9D hoÆc nm = 2,7 + (1-9)
D
Trong ®ã:
Vm - tèc ®é dμi lín nhÊt (m/ph)
nm - tèc ®é quay lín nhÊt (v/ph)
D - ®−êng kÝnh trôc (m)
Vμ còng tõ thùc tÕ s¶n xuÊt, tèc ®é cùc ®¹i b»ng kho¶ng 18 lÇn ®−êng kÝnh trôc Ðp:
Vm ≤ 18D (1-10)
vμ nm ≤ 573 v/ph
ë çc nhμ m¸y Ch©u Mü, tèc ®é dμi cùc ®¹i th−êng v = 12m/ph, n = 6v/ph
(®−êng kÝnh trôc 860mm). ë Trung Quèc, nhμ m¸y 2000 Tm/ngμy, l¾p 2 m¸y xÐ t¬i
mÝa, 15 trôc Ðp (φ830 x 1850mm), V cùc ®¹i 16m/ph, n cùc ®¹i 5,8 v/ph, th−êng ®iÒu
chØnh kho¶ng 14m/ph, hiÖu suÊt Ðp ®¹t 97%. Theo tμi liÖu, mét nhμ m¸y n−íc ngoμi
(φ810mm) lóc n gÇn 6,25 v/ph hiÖu suÊt Ðp gi¶m xuèng râ rÖt. Do ®ã, ®Ó kh«ng gi¶m
hiÖu suÊt Ðp th−êng kh«ng nªn dïng tèc ®é v−ît qu¸ tèc ®é cùc ®¹i.
Víi tiÕn bé kü thuËt hiÖn nay çc nhμ m¸y ®−êng dïng trôc n¹p liÖu c−ìng bøc
®Ó n©ng cao l−îng Ðp mμ kh«ng dïng biÖn ph¸p t¨ng nhanh tèc ®é ®Ó t¨ng l−îng Ðp
nh− tr−íc ®©y. Víi trôc n¹p liÖu c−ìng bøc, l−îng Ðp cã thÓ t¨ng ®Õn 30%.
VII. ThÈm thÊu trong qu¸ tr×nh Ðp mÝa
Trong ®iÒu kiÖn Ðp kh«, dïng mét ¸p lùc Ðp lín vμ tiÕn hμnh nhiÒu lÇn Ðp còng
kh«ng thÓ Ðp toμn bé phÇn ®−êng trong mÝa ra ®−îc. Ðp kh« qua nhiÒu lÇn Ðp cã thÓ
lμm cho l−îng n−íc trong b· gi¶m ®Õn mét giíi h¹n thÊp nhÊt vμ giíi h¹n ®ã th−êng
45%, tèt nhÊt chØ ®¹t 40%. §Ó n©ng cao hiÖu suÊt Ðp, biÖn ph¸p tèt nhÊt lμ biÕn Ðp kh«
thμnh Ðp −ít. Tõ thÝ nghiÖm cho thÊy, hiÖu suÊt Ðp kh« chØ ®¹t kho¶ng 80%, trong khi
hiÖu suÊt Ðp cña Ðp −ít cã thÓ ®¹t 95 - 97%. Tõ ®ã, cho thÊy ý nghÜa lín lao cña thÈm
thÊu.
1. Nguyªn lý thÈm thÊu
Ta biÕt, mÝa tr−íc khi Ðp, tÕ bμo chøa ®Çy n−íc mÝa. Sau khi Ðp, tÕ bμo bÞ ph¸ vì
vμ cã n−íc mÝa ch¶y ra. Lóc lùc Ðp mÊt ®i, tÕ bμo cã tÝnh ®μn håi nªn tù ®éng kh«i
phôc l¹i tr¹ng th¸i ban ®Çu vμ chç tÕ bμo bÞ ph¸ vì thu håi n−íc mÝa trë l¹i hoÆc kh«ng
khÝ, do ®ã qua nhiÒu lÇn Ðp, cã thÓ Ðp ra ®¹i bé phËn n−íc mÝa nh−ng do sù håi phôc l¹i
tr¹ng th¸i ban ®Çu vμ chç tÕ bμo bÞ ph¸ vì thu håi n−íc mÝa trë l¹i hoÆc kh«ng khÝ. Do
®ã, qua nhiÒu lÇn Ðp, cã thÓ Ðp ra ®¹i bé phËn n−íc mÝa nh−ng do sù håi phôc l¹i tr¹ng
th¸i ban ®Çu cña tÕ bμo vÉn cßn mét phÇn n−íc mÝa nguyªn trong b· mÝa. NÕu tÕ bμo
b¾t ®Çu håi phôc tr¹ng th¸i ban ®Çu, lËp tøc cho n−íc nãng (hoÆc n−íc mÝa lo·ng) phun
ngay trªn bÒ mÆt líp b· mÝa lμm cho n−íc mÝa nguyªn l−u l¹i trong b· qua lÇn Ðp sau
®ã trÝch ra vμ lóc bÊy giê trong b· vÉn l−u mét l−îng n−íc mÝa nh−ng ®ã lμ n−íc mÝa
lo·ng. NÕu dïng nhiÒu lÇn thÈm thÊu, t¸c dông pha lo·ng cμng lín, trÝch ly phÇn ®−êng
cμng nhiÒu vμ t¨ng cao hiÖu suÊt Ðp.
2. Ph−¬ng thøc thÈm thÊu
Th−êng cã 3 ph−¬ng thøc thÈm thÊu: ®¬n, kÐp vμ hçn hîp.
a. Ph−¬ng thøc thÈm thÊu ®¬n
ChØ dïng n−íc thÈm thÊu vμo b· mÝa mμ kh«ng dïng n−íc mÝa lo·ng (h×nh 1-25).
n−íc n−íc
MÝa
b· mÝa
H×nh 1-25
NÕu mçi m¸y Ðp ®Òu thÈm thÊu ®Çy ®ñ l−îng n−íc, tuy n©ng cao hiÖu suÊt Ðp
nh−ng cã khuyÕt ®iÓm lμ pha lo·ng n−íc mÝa hçn hîp, t¨ng tiªu hao n¨ng l−îng h¬n do
®ã th−êng kh«ng dïng ph−¬ng ph¸p nμy.
b. Ph−¬ng ph¸p thÈm thÊu kÐp
Theo ph−¬ng thøc nμy, thÈm thÊu n−íc nãng ë m¸y cuèi cßn çc m¸y trung
gian thÈm thÊu b»ng n−íc mÝa lo·ng (h×nh 1-26).
n−íc
H×nh 1-26. ThÈm thÊu kÐp

Ph−¬ng thøc thÈm thÊy nμy cho hiÖu qu¶ tèt ®Æc biÖt thÈm thÊu l¹i 3 lÇn n−íc
mÝa lo·ng vμ ®−îc dïng phæ biÕn trong nhμ m¸y ®−êng.
c. Ph−¬ng thøc thÈm thÊu hçn hîp.
Theo ph−¬ng thøc nμy, dïng n−íc nãng ®Ó thÈm thÊu hai m¸y cuèi, çc m¸y
trung gian cßn l¹i thÈm thÊu b»ng n−íc lo·ng (h×nh 1-27).
n−íc n−íc
n−íc mÝa hçn hîp

H×nh 1-28. ThÈm thÊu hçn hîp
Ph−¬ng thøc thÈm thÊu hçn hîp còng ®−îc dïng trong nhμ m¸y ®−êng tuy hiÖu
qu¶ thÈm thÊu kh«ng b»ng ph−¬ng ph¸p thÈm thÊu kÐp.
3. Nh÷ng ®iÒu kiÖn cña thÈm thÊu
a. L−îng n−íc thÈm thÊu.
L−îng n−íc thÈm thÊu cã quan hÖ ®Õn nång ®é trÝch li trong tÕ bμo mÝa. Trong
qu¸ tr×nh thÈm thÊu, tïy thuéc l−îng n−íc thÈm thÊu t¨ng mμ t¨ng lªn, lóc míi b¾t ®Çu
t¨ng t−¬ng ®èi nhanh vÒ sau gi¶m xuèng (h×nh 1-29).
http://www.ebook.edu.vn 31 thÈm thÊu ®èi víi hiÖu suÊt Ðp

H×nh 1-29. ¶nh h−ëng cña l−îng n−íc
Tõ kÕt qu¶ thÝ nghiÖm cña yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn l−îng n−íc thÈm thÊu, ®· ®−a
®Õn ph−¬ng tr×nh sau ®©y:
λm = 560 - t - 5p + 20V - 30τ (1-11)
Trong ®ã:
λm - l−îng n−íc thÈm thÊu thùc dïng lín nhÊt (% so víi x¬)
t - nhiÖt ®é n−íc thÈm thÊu (0C)
p - ¸p lùc dÇu (T/dm2)
v - tèc ®é trôc Ðp (m/ph)
τ - søc t¶i x¬ (kg/m2/m). Søc t¶i x¬ ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:
c.f c.f
τ= = (1-12)
60 πnD 60 vLD
Trong ®ã:
C - n¨ng suÊt Ðp (T/giê)
f - PhÇn x¬ mÝa (%)
n - tèc ®é quay trôc Ðp (v/ph)
L - chiÒu dμi trôc Ðp (m)
VÝ dô: kÝch th−íc trôc Ðp cña m¸y Ðp cuèi D710 x 1400mm, l−îng Ðp 90 T/giê,
phÇn x¬ mÝa 13%, ¸p lùc dÇu cña m¸y Ðp 21 T/dm2, tèc ®é trôc 12,5m/ph, nhiÖt ®é
n−íc thÈm thÊu 550C. T×m l−îng n−íc thÈm thÊu thùc dïng lín nhÊt.
Gi¶i.
Søc t¶i x¬ cña m¸y Ðp cuèi:
cf 90 x100 x 0,13
τ= = = 15,7 T/m2/m
60 vDL 60 x12,5x1,4 x 0,71
Thay vμo c«ng thøc (1-12) ta cã:
λm = 560 - 55 - 5 x 21 + 20 x 12,5 - 30 x 15,7
= 179 (% so víi x¬)
Th−êng dïng: W = 2F (1 - 13)
W - l−îng n−íc thÈm thÊu (%)
F - thμnh phÇn x¬ mÝa (%)
L−îng n−íc thÈm thÊu kh«ng nªn qu¸ cao. VÝ dô W = 2,2F dÉn ®Õn hiÖu suÊt Ðp
t¨ng kh«ng râ rÖt mÝa vμo m¸y Ðp khã kh¨n, t−¬ng l−îng n−íc bèc h¬i mμ cßn lμm
t¨ng ®ä hßa tan chÊt kh«ng ®−êng gi¶m chÊt l−îng n−íc mÝa hçn hîp.
Ngoμi ra, cã thÓ dïng ph−¬ng ph¸p thÈm thÊu b·o hßa cã t¸c dông t¨ng hiÖu
qu¶ thÈm thÊu vμ cã thÓ gi¶m l−îng n−íc thÈm thÊu.
b. NhiÖt ®é:
NhiÖt ®é cã t¸c dông n©ng cao hiÖu qu¶ thÈm thÊu. T¸c dông chñ yÕu cña nhiÖt
lμm tæ chøc tÕ bμo mÝa bÞ ph¸ vì, thμnh tÕ bμo biÕn thμnh cã tÝnh thÈm tÝch, nh− vËy
n−íc thÈm thÊu trùc tiÕp tiÕp xóc víi n−íc mÝa trong tÕ bμo. §ång thêi, ph©n tö ®−êng
trong n−íc thÈm thÊu khuÕch t¸n rÊt nhanh do ®ã n©ng cao hiÖu suÊt Ðp. Khi nhiÖt ®é
thÈm thÊu ≥ 700C hiÖu suÊt Ðp cã thÓ t¨ng 0,4%.
Nh−ng nhiÖt ®é n−íc thÈm thÊu cao, ®é hßa tan cña chÊt kh«ng ®−êng ®ång thêi
t¨ng lªn tõ ®ã gi¶m AP n−íc mÝa hçc hîp. Ngoμi ra, n−íc nãng qu¸ lμm b· mÝa tr−¬ng
në, mÝa vμo m¸y Ðp khã kh¨n ¶nh h−ëng c©n b»ng Ðp vμ gi¶m l−îng Ðp.
ThÈm thÊu cã lîi lín lμ tiÕt kiÖm l−îng n−íc l¹nh mμ dïng lîi dông n−íc ng−ng
tô çc hiÖu cuèi cña hÖ bèc h¬i. Th−êng dïng nhiÖt ®é trong kho¶ng 45 - 600C võa tiÕt
kiÖm võa kh«ng cã nhiÒu chÊt kh«ng ®−êng vμo n−íc mÝa.
c. ¸p lùc phun
Phun n−íc thÈm thÊu cÇn ®Òu vμ cã mét ¸p lùc phun nhÊt ®Þnh, lμm cho líp mÝa
ë ®¸y b¨ng t¶i trung gian còng hÊp thô ®−îc n−íc. ¸p lùc phun th−êng 2 kg/cm2.
d. VÞ trÝ phun n−íc thÈm thÊu
Lóc phun n−íc thÈm thÊu tèt nhÊt phun vμo líp mÝa võa ra khái m¸y Ðp, lóc ®ã
tÕ bμo bÞ ph¸ vì cßn ch−a kÞp hÊp thô kh«ng khÝ cμng hÊp thô n−íc nãng hoÆc n−íc
mÝa lo·ng cμng tèt. §ång thêi ®Ó n−íc thÈm thÊu vμ b· mÝa cã thêi gian tiÕp xóc l©u.
e. Chän dïng b¬m chèng t¾t thÝch hîp
T×nh h×nh thÈm thÊu n−íc thÈm thÊu ë çc m¸y Ðp cã ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn
hiÖu qu¶ thÈm thÊu cña dμn Ðp. Çc nhμ m¸y ®−êng ®Òu dïng b¬m chèng t¾t ®Ó khèng
chÕ thÈm thÊu ®Òu ®Æn l−îng n−íc thiÕt kÕ cña b¬m chèng t¾t chän dïng cÇn thÝch øng
víi l−u l−îng thùc tÕ. NÕu chän dïng b¬m l−u l−îng qu¸ lín th× dÔ dμng hót kh«ng,
n−íc thÈm thÊu sÏ lóc nhiÒu lóc Ýt. NÕu l−u l−îng qu¸ nhá, kh«ng chØ n¨ng lùc thÈm
thÊu kÐm mμ cßn dÔ dμng xuÊt hiÖn ®−êng èng bÞ nghÏn vμ sù cè. Do ®ã, chän b¬m cã
l−u l−îng h¬i lín so víi thùc tÕ. CÇn l¾p ®éng c¬ ®iÒu tèc ®Ó cã thÓ ®iÒu chØnh tèc ®é
mμ khèng chÕ l−îng n−íc thÈm thÊu thÝch hîp.
VIII. N©ng cao n¨ng lùc vμ hiÖu qu¶ cña dμn Ðp
Dùa vμo c¬ chÕ cña trÝch li n−íc mÝa vμ kinh nghiÖm thùc tÕ s¶n xuÊt, ®Ó n©ng
cao n¨ng suÊt vμ hiÖu suÊt Ðp, cÇn cã çc biÖn ph¸p kü thuËt chñ yÕu d−íi ®©y.
1. N©ng cao kh¶ n¨ng xö lý mÝa, t¨ng ®é xÐ t¬i cña mÝa.
a. N©ng cao xÐ t¬i cña mÝa ®Ó c¶i thiÖn t¸c nghiÖp Ðp mÝa lμ biÖn ph¸p cã hiÖu
qu¶ vμ quan träng nhÊt ®èi víi n©ng cao n¨ng suÊt vμ hiÖu suÊt Ðp còng nh− gi¶m nhÑ
g¸nh nÆng cho m¸y Ðp.
b. §Ó trÝch ly n−íc mÝa cao, tr−íc hÕt cÇn cã mËt ®é mÝa t−¬ng ®èi cao (®é nÐn
nguyªn liÖu) tøc dùa vμo t¨ng c−êng xö lý mÝa mμ kh«ng ph¶i dùa vμo ¸p lùc cao. Khi
mËt ®é mÝa cao, xÐ t¬i tèt cÇn dïng ¸p lùc thÊp.
c. MËt ®é cao, xÐ t¬i tèt, t¸c dông hÊp thô l¹i cμng nhá, trÝch li cao, khi xö lý
mÝa kh«ng tèt ng−îc l¹i.
d. Lóc xÐ t¬i tèt, hiÖu suÊt trÝch li cña mçi lÇn Ðp ®Òu cao vμ nh− vËy cã thÓ
dïng sè lÇn Ðp Ýt mμ vÉn ®¹t trÝch li cao, rót ng¾n t−¬ng øng dμn Ðp.
e. Xö lÝ mÝa tèt, n©ng cao ®é xÐ t¬i lμ biÖn ph¸p cã hiÖu qu¶ nhÊt ®Ó gi¶m trë lùc
tho¸t n−íc mÝa vμ thÈm thÊu.
g. H×nh th¸i xÐ t¬i mÝa rÊt quan träng, cÇn cè g¾ng xÐ t¬i chñ yÕu d¹ng sîi,
gi¶m bít d¹ng bôi, côc, l¸t. V× d¹ng sîi n−íc mÝa ®i qua dÔ dμng, lîi cho tho¸t n−íc
mÝa, mÝa vμo m¸y Ðp thuËn lîi cã lîi cho n©ng cao l−îng Ðp.
§èi víi d¹ng bôi lμ trë ng¹i lín nhÊt ®èi víi tho¸t n−íc mÝa, kh«ng thuËn lîi
trÝch li vμ mÝa vμo m¸y Ðp.
h. Cã quan ®iÓm cho r»ng, t¸c dông xö lý mÝa lμ ph¸ vì tÕ bμo vμ nhiÒu lÇn Ðp
còng cã t¸c dông nh− vËy (sau khi Ðp nhiÒu lÇn ®é ph¸ vì tÕ bμo cã thÓ ®¹t 100%), do
®ã xö lý mÝa kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i t¬i. Nh−ng trªn thùc tÕ, c«ng hiÖu chñ yÕu cña xö lý
mÝa lμ n©ng cao tÝnh nÐn cña mÝa vμ gi¶m t¸c dông hÊp thô l¹i. §ã lμ nh÷ng ph−¬ng
s¸ch cña nã kh«ng thÓ thay thÕ ®−îc. §Æc biÖt trong mét dμn Ðp, hiÖu qu¶ trÝch li cña
m¸y I ®èi víi ¶nh h−ëng cña tæng trÝch li cña dμn Ðp lμ rÊt lín, rÊt quan träng. §iÒu ®ã
quyÕt ®Þnh chñ yÕu lμ xö lý mÝa. Lóc xö lý mÝa kh«ng tèt, hiÖu suÊt Ðp m¸y I chØ ®¹t
kho¶ng 65 - 68%, nÕu xö lý tèt cã thÓ ®¹t 70 - 75% ®èi víi viÖc n©ng cao hiÖu suÊt Ðp
cña toμn hÖ thèng lμ rÊt quan träng.
i. Çc biÖn ph¸p n©ng cao ®é xÐ t¬i.
- Dïng nhiÒu l−ìi dao, b¨ng t¶i ch¹y chËm, môc ®Ých t¨ng sè lÇn dao chÆt trong
®¬n vÞ thêi gian, gi¶m bít l−íi dao kh«ng chÆt vμo mÝa.
- Cè g¾ng gi¶m bít kho¶ng çch gi÷a mòi dao vμ b¨ng t¶i ®Ó chÆt xÐ triÖt ®Ó.
- Dao kh«ng ®−îc s¾c (h¬i cïn) míi xÐ ®−îc thμnh sîi cã lîi cho t¨ng n¨ng suÊt
vμ thu håi. CÇn hμn dao ®Ó chÆt, xÐ tèt h¬n.
- Tõ viÖc dïng mét m¸y chÆt mÝa, råi hai m¸y chÆt, m¸y c¾t xÐ mÝa, m¸y ®Ëp t¬i
cã ®é xÐ t¬i ngμy cμng ®é xÐ t¬i cã thÓ ®¹t ≥ 90% nh− m¸y ®Ëp t¬i Tongaat (Nam Phi)
hay m¸y ®Ëp t¬i Walkers (Australia). Çc m¸y nμy ®· ®−îc dïng ë çc nhμ m¸y ®−êng
cña n−íc ta.
2. Khèng chÕ ®iÒu kiÖn kü thuËt Ðp hîp lý
Çc yÕu tè chñ yÕu ¶nh h−ëng ®Õn qu¸ tr×nh Ðp mÝa: ¸p lùc, tèc ®é, thÈm
thÊm.... Ngoμi ra, cÇn coi träng çc yÕu tè cã tÝnh c¬ b¶n nh− mËt ®é nÐn mÝa) vμ hÖ sè
hÊp thô l¹i.
a. MËt ®é nÐn vµ ¸p lùc Ðp. D−íi ®iÒu kiÖn Ðp nhÊt ®Þnh, nhÊt ®Þnh cã mËt ®é
nÐn tèt nhÊt vμ ¸p lùc tèt nhÊt. ¸p lùc m¸y Ðp dïng lμ ph¶i ë giíi h¹n ®é an toμn cho
phÐp ®Ó lμm c¨n cø khèng chÕ mËt ®é nÐn. HiÖn nay, do ®é xÐ t¬i dÇn dÇn n©ng cao
nªn nhiÒu nhμ m¸y ®−êng dïng ¸p lùc Ðp gi¶m thÊp th−êng tõ 1,9 - 2,2 MPa còng ®·
®¸p øng yªu cÇu s¶n xuÊt.
b. Tèc ®é trôc Ðp
Dùa vμo l−îng Ðp yªu cÇu kÕt hîp víi c¬ cÊu truyÒn ®éng vμ t×nh h×nh nguyªn
liÖu vμo m¸y Ðp mμ quyÕt ®Þnh, nÕu cã thÓ dïng tèc ®é thÊp.
Nh÷ng n¨m tr−íc ®©y, phæ biÕn t¨ng nhanh tèc ®é trôc Ðp ®Ó n©ng cao l−îng Ðp
nh−ng t¨ng tiªu hao ®éng n¨ng, háng hãc thiÕt bÞ, chãng mßn, tho¸t n−íc mÝa khã
kh¨n. Nh−ng tõ khi xuÊt hiÖn trôc n¹p liÖu c−ìng bøc, th−êng tèc ®é trôc Ðp trong
kho¶ng 10 - 16m/ phót t−¬ng ®èi hîp lý.
c. MÝa vµo m¸y Ðp
MÝa vμo m¸y Ðp thuËn lîi hay kh«ng, ngoμi ¶nh h−ëng ®Õn n¨ng suÊt Ðp vμ an
toμn s¶n xuÊt cßn cã sù ¶nh h−ëng ®Õn thÈm thÊu ®Òu ®Æn vμ n©ng cao hiÖu suÊt Ðp. §Ó
mÝa vμo m¸y Ðp thuËn lîi, cã thÓ dïng çc biÖn ph¸p sau ®©y:
- N©ng cao n¨ng lùc kÐo mÝa cña trôc Ðp: dïng bÒ mÆt trôc cã ®é th« nhÊt ®Þnh,
ë trôc ®Ønh vμ trôc ®−îc cã r¨ng ch÷ nh©n lín (∧) dïng kÐo mÝa nh−ng kh«ng ®−îc qu¸
nhiÒu ¶nh h−ëng diÖn tÝch Ðp vμ vôn çm mÝa nhiÒu ë ch©n r¨ng. ë r¨ng trôc cã hμn
nh¸m cã thÓ t¨ng ®é th« bÒ mÆt trôc, t¨ng ®é cøng vμ Ýt mßn, n¨ng lùc kÐo mÝa n©ng
cao.
Ph−¬ng ph¸p nμy th−êng dïng ë trôc ®Ønh vμ trôc tr−íc. Sau khi hμn cÇn ®iÒu
chØnh l−îc ®¸y ®Ó phèi hîp hîp lý.
- Dïng trôc n¹p liÖu c−ìng bøc
Dïng trôc n¹p liÖu c−ìng bøc, mÝa sau khi xö lý ®i vμo m¸y Ðp thuËn lîi. Thùc
tÕ chøng minh dïng trôc n¹p liÖu c−ìng bøc cã thÓ t¨ng l−îng Ðp tõ 20 - 50%.
- Hép cao vÞ th¼ng ®øng - dïng hép cao vÞ th¼ng ®øng cã gãc kho¶ng 900. Chñ
yÕu lîi dông träng l−îng mÝa trong hép s¶n sinh lùc ®Èy gióp mÝa vμo m¸y Ðp thuËn
lîi.
d. C¶i tiÕn tho¸t n−íc mÝa
N−íc mÝa tho¸t ra ngoμi trôc tr−íc vμ trôc sau. L−îng n−íc ch¶y ra ë trôc tr−íc
kho¶ng 70% vμ trôc sau 30%. Çc biÖn ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ tho¸t n−íc mÝa.
- Duy tr× h×nh th¸i xÐ t¬i mÝa tèt, chñ yÕu d¹ng sîi.
- Duy tr× ®é dμy líp mÝa vμ tèc ®é Ðp hîp lý.
Ngoμi ra cÇn cã tho¸t n−íc mÝa ë trôc ®Ønh. Tïy theo l−îng Ðp t¨ng vμ t¨ng
c−êng thÈm thÊu yªu cÇu tho¸t n−íc mÝa cμng t¨ng nªn cÇn cã tho¸t n−íc mÝa ë trôc
®Ønh, chñ yÕu ë m¸y I vμ m¸y II.
e. N©ng cao hiÖu qu¶ thÈm thÊu
Ðp kh« hiÖu suÊt Ðp chØ cã thÓ ®¹t 70 - 78% do ®ã dïng n−íc thÈm thÊu cã thÓ
®¹t 96 - 97%. §Ó thÈm thÊu tèt cÇn chän ph−¬ng ph¸p thÈm thÊu thÝch hîp vμ çc ®iÒu
kiÖn kü thuËt thÈm thÊu hîp lý.
g. L¾p ®Æt hîp lý
L¾p ®Æt khe hë lμm viÖc ra vμ vμo cña trôc Ðp rÊt quan träng, cã ¶nh h−ëng lín
®Õn n¨ng suÊt vμ hiÖu suÊt Ðp. Do ®ã, cÇn chän tØ sè khe hë vμo vμ ra kÝch th−íc l−îc
®¸y lμ ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o m¸y lμm viÖc ë tr¹ng th¸i tèt.
TØ sè khe hë vμo vμ ra cña dμn Ðp th−êng trong kho¶ng 1,8 - 2,5. §èi víi m¸y Ðp
I tØ sè khe hë vμo vμ ra trong kho¶ng 2,2 - 2,5, çc m¸y gi÷a 1,8 - 2,0 vμ m¸y ¸p cuèi
cã thÓ tõ 1,8 - 2,5 ®Ó ®¶m b¶o b· mÝa vμo m¸y Ðp thuËn lîi.
IX. TÝnh to¸n chñ yÕu cña m¸y Ðp
1. TÝnh n¨ng suÊt vµ c«ng suÊt m¸y Ðp
a. TÝnh n¨ng suÊt Ðp mÝa
- §Þnh nghÜa: N¨ng suÊt Ðp lμ l−îng n−íc Ðp ®−îc trong ®¬n vÞ thêi gian (T/h,
T/ngμy víi hiÖu suÊt Ðp nhÊt ®Þnh.
- Quan hÖ mËt thiÕt gi÷a n¨ng suÊt vμ hiÖu suÊt Ðp:
Khi hiÖu suÊt Ðp h¬i thÊp mét Ýt ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt nh−ng xÐt vÒ mÆt kinh tÕ,
chØ tiªu hiÖu suÊt Ðp nãi lªn hiÖu qu¶ kinh tÕ tïy tõng vïng mμ ®Þnh. VÝ dô, trªn thÕ
giíi mét sè vïng mÝa tèt lóc thμnh phÇn ®−êng cao th× gi¶m hiÖu suÊt Ðp mét Ýt ®Ó
n©ng cao n¨ng suÊt hoÆc cã vïng n¾ng to, ®«ng l¹nh ®−êng chuyÓn hãa cÇn t¨ng n¨ng
suÊt Ðp, nh÷ng viÖc lμm ®ã hîp lý vÒ mÆt kinh tÕ. Ng−îc l¹i, cã nh÷ng vïng mÝa kh«ng
nhiÒu th× gi¶m n¨ng suÊt ®Ó n©ng cao hiÖu suÊt míi ®¹t kÕt qu¶ tèt.
- C«ng thøc tÝnh n¨ng suÊt Ðp
C«ng thøc tÝnh n¨ng suÊt cã nhiÒu nh−ng çc c«ng thøc sau ®©y, kÕt qu¶ tÝnh
gÇn phï hîp víi sè liÖu thùc tÕ s¶n xuÊt.
C«ng thøc kinh nghiÖm cña Hugot:
0,9C' n(1 − 0,06 n.D )LD 2 N
C= (1-14)
f
Trong c«ng thøc:
C: N¨ng suÊt Ðp (T/h)
C': HÖ sè xö lý mÝa
n: Tèc ®é cña trôc Ðp (V/phót)
D: §−êng kÝnh trôc Ðp (mm)
L: ChiÒu dμi trôc Ðp (mm)
f: PhÇn x¬ trong mÝa (%)
N: Sè trôc Ðp
§iÒu kiÖn thμnh lËp c«ng thøc:
- Xö lý mÝa: gåm 2 m¸y chÆt mÝa vμ mét m¸y xÐ t¬i
C' = 1,22
f = 15%
N = 6 v/ph
NÕu thμnh phÇn x¬ f' ≠ 0,15 th× trong c«ng thøc nh©n víi 0,15/f'
n' (1 − 0,06 n' D )
NÕu n' ≠ 6 v/ph th× trong c«ng thøc nh©n víi
6(1 − 0,36 D )
NÕu C' ≠ 1,22 th× nh©n thªm C'/1,22.
- C«ng thøc cña Trung Quèc
K 1 K 2 K 3 nLD 2 N K 4
C= (T / h ) (1-15)
f
Trong ®ã:
K1 - HÖ sè xö lý mÝa K1 = 1,2
K2 - HÖ sè ®Æc tÝnh ®−êng kÝnh trôc K2 = 0,45
K3 - HÖ sè l¾p trôc n¹p liÖu, hép cao vÞ cã t¸c dông mÝa vμo m¸y Ðp dÔ dμng
(K3 = 1,2).
n - Tèc ®é vßng trôc Ðp (v/ph)
D - §−êng kÝnh trôc Ðp (m)
L - ChiÒu dμi trôc Ðp (m)
f - PhÇn x¬ mÝa (%)
K4 - HÖ sè ¶nh h−ëng hiÖu suÊt Ðp K4 = 1,2
N - Sè trôc Ðp
- C«ng thøc kinh nghiÖm cña Cu Ba:
12,3KrLV N 2
C= (1-16)
f
Trong ®ã:
Kr - HÖ sè (Kr = 1,0 - 1,5)
L - ChiÒu dμi trôc (m)
V - Tèc ®é dμi trôc Ðp (m/ph)
N2 - Sè trôc Ðp
b. TÝnh c«ng suÊt cña hÖ m¸y Ðp
Ngoμi c«ng suÊt tiªu hao do truyÒn ®éng vμ ma s¸t, c«ng tiªu hao chñ yÕu lμ Ðp
mÝa. Trë lùc cña Ðp mÝa lμ x¬ mÝa, ®Æc biÖt ®é cøng cña vá mÝa, lóc gièng mÝa kh«ng
gièng nhau vμ trë lùc ®èi víi Ðp kh¸c nhau.
C«ng suÊt tiªu hao bao gåm:
- C«ng cÇn ®Ó Ðp mÝa
- C«ng kh¾c phôc ma s¸t gi÷a trôc Ðp vμ gèi ®ì trôc
- C«ng kh¾c phôc ma s¸t l−îc ®¸y.
- C«ng tiªu hao cho bé phËn truyÒn ®éng
* C«ng suÊt dïng ®Ó Ðp mÝa:
N1 = 0,041 PnD2/3 (1-17)
* C«ng suÊt kh¾c phôc ma s¸t gi÷a trôc Ðp vμ gèi ®ì
N2 = 0,052PnD (1-18)
* C«ng suÊt kh¾c phôc ma s¸t cña l−îc ®¸y
N3 = 0,35LnD2 (1-19)
* C«ng suÊt dïng cho bé phËn truyÒn ®éng
N4 = (N1 + N2 + N3)0,22 (1-20)
C«ng suÊt cña m¸y Ðp:
N = N1 + N2 + N3 + N4 (1-21)
Trong çc c«ng thøc trªn:
N1, N2, N3, N4 - c«ng suÊt (m· lùc)
P - ¸p lùc Ðp (T)
n - tèc ®é vßng trôc Ðp (v/ph)
§Ó tÝnh c«ng suÊt thuËn lîi, Hugot ®Ò xuÊt c«ng thøc gÇn ®óng:
N = KPnD (1-22)
Trong ®ã:
N - C«ng suÊt m¸y Ðp (m· lùc)
P - Tæng ¸p lùc trôc ®Ønh (T)
n - Tèc ®é trôc Ðp (v/ph)
D - §−êng kÝnh trôc Ðp (m)
K - H»ng sè (K = 0,16)
TÝnh theo c«ng thøc cña Hugot cho sai sè kho¶ng 20 - 30%. Nguyªn nh©n:
Gièng mÝa, x¬ mÝa, l¾p ®Æt l−îc ®¸y, khe hë trôc Ðp... kh«ng gièng nhau. Çc sè liÖu
®ã kh«ng thÓ cho c¶ vμo cïng c«ng thøc nªn chØ lμ gÇn ®óng.
§Ó ®¸p øng ®Çy ®ñ s¶n xuÊt, khi thiÕt kÕ cÇn t¨ng 50% c«ng suÊt.
3. TÝnh to¸n vµ ®iÒu chØnh khe hë ra vµo cña m¸y Ðp
a. TÝnh khe hë lµm viÖc cña m¸y Ðp
KÝch th−íc khe hë lμm viÖc quyÕt ®Þnh chñ yÕu l−îng mÝa Ðp, thμnh phÇn x¬
mÝa, kÝch th−íc trôc Ðp vμ tèc ®é m¸y Ðp... Tr−íc hÕt, cÇn tÝnh ®é dμy líp mÝa ®i qua
m¸y Ðp (tøc khe hë ra lóc lμm viÖc). Sau ®ã, dùa vμo tØ sè khe hë tÝnh ®−îc khe hë vμo
lóc lμm viÖc. Ph−¬ng ph¸p tÝnh cã nhiÒu, ë ®©y chØ giíi thiÖu 2 ph−¬ng ph¸p th−êng
dïng.
- Ph−¬ng ph¸p tÝnh thÓ tÝch b· mÝa ®i qua m¸y Ðp.
- ThÓ tÝch b· mÝa ®i qua m¸y Ðp b»ng tèc ®é chiÒu dμi trôc khe hë lóc lμm viÖc
Träng l−îng b· ®i ra mçi phót
ThÓ tÝch b· mÝa = (1-23)
Träng l−îng riªng cña b·
Träng l−îng b· ®i ra mçi phót
Khe hë ra lóc
= Tèc ®é x chiÒu dμi trôc Ðp x (1-24)
lμm viÖc
träng l−îng riªng cña b·
Do l−îng x¬ vμo vμ ra cña m¸y Ðp b»ng nhau, ta cã:
Träng l−îng mÝa x phÇn x¬ mÝa = träng l−îng b· mÝa x phÇn x¬ b·
Träng l−îng mÝa x phÇn x¬ mÝa
Träng l−îng b· mÝa = (1-25)
PhÇn x¬ b·
Trong c«ng thøc (1-25) nÕu träng l−îng mÝa b»ng 100 th× cã thÓ ®−îc phÇn (%)
b· so víi mÝa tøc:
PhÇn x¬ trong mÝa
B· so víi mÝa (%) = 100%
PhÇn x¬ trong b·
NÕu gäi:
Kr - Khe hë ra lóc lμm viÖc (dm)
C - N¨ng suÊt Ðp mÝa (T/giê)
f - phÇn x¬ mÝa (%)
D - §−êng kÝnh trung b×nh cña trôc Ðp (dm)
L - ChiÒu dμi trôc Ðp (dm)
n - Tèc ®é quay trôc Ðp (v/ph)
m - PhÇn x¬ trong b· cña m¸y Ðp ®ã (%)
α - HÖ sè hÊp thô l¹i (dùa vμo tèc ®é trôc Ðp vμ t×nh h×nh tho¸t n−íc mÝa mμ
®Þnh α = 1,1 - 1,4).
B - PhÇn tr¨m b· so víi mÝa (%)
Träng l−îng riªng cña b· th−êng trong kho¶ng 1,15 - 1,25 kg/cm3, cã thÓ lÊy sè
liÖu trung b×nh 1,2kg/cm3 ®Ó tÝnh.
Dùa vμo c«ng thøc (1-25) ta ®−îc:
1000C.f 16,7Cf
Träng l−îng b· ra mçi phót = = (kg)
60 m m
Tèc ®é dμi cña trôc v = πDn vμ dùa vμo c«ng thøc (2-24) ta ®−îc:
16,7Cf 4,43Cf
Kt lóc lμm viÖc = = (dm) (1-26)
απDnLxmx1,2 αDLm
4,43CB
HoÆc Kr = (dm) (1-27)
αnDL
Khe hë lμm viÖc vμo b»ng khe hë lμm viÖc ra nh©n víi tØ sè khe hë, cã thÓ dïng
c«ng thøc sau ®Ó biÓu thÞ:
Ev = k Kr (1-28)
Trong c«ng thøc k - tØ sè khe hë ra vμo lóc lμm viÖc th−êng tõ 1,8-2,5
TrÞ sè m - phÇn x¬ trong b· cã thÓ tham kh¶o (b¶ng 1-7).
B¶ng 1-7. PhÇn x¬ b· cña çc m¸y Ðp (%)
Sè trôc Thø tù
1 2 3 4 5 6
Ðp m¸y Ðp
15 trôc 31 40 46 50 52 -
18 trôc 30 38 42 46 49 52
Dùa vμo phÇn x¬ b· cã thÓ tÝnh ®−îc khe hë lμm viÖc m¸y Ðp.
VÝ dô: Cã dμn Ðp 5 m¸y kÝch th−íc D x L = 720 x 1400mm, l−îng Ðp 115T/giê,
phÇn x¬ trong mÝa 13% trôc ®Ønh d©ng lªn 7mm, tØ sè khe hë = 2,0 hÖ sè hÊp thô = 1,2.
T×m khe hë ra lóc lμm viÖc vμ lóc l¾p ®Æt cña m¸y Ðp 2.
Gi¶i
§· biÕt C = 15T/giê, f = 13%, α = 1,2 n = 5 v/ph
D = 7,2cm L = 14,0cm k = 2,0 h = 7mm.
Tra b¶ng (1) ®−îc m = 40%
Tõ c«ng thøc (3-8) tÝnh khe hë ra lóc lμm viÖc:
4,43Cf 4,43x115x13
Kr lμm viÖc = = = 0,273dm = 27,37mm
αnDLm 1,2 x5x 7,2 x14 x 40
Khe hë vμo lóc lμm viÖc:
Ev = 27,37 x 2,0 = 54,77 mm
- Ph−¬ng ph¸p tÝnh theo chØ sè x¬ (ph−¬ng ph¸p Java)
ThÓ tÝch b· mÝa ra khái m¸y Ðp biÓu hiÖn tr×nh ®é chÞu Ðp cña b· cã thÓ dïng
chØ sè x¬ ®Ó biÓu thÞ. Dïng chØ sè x¬ cã thÓ t×nh khe hë lμm viÖc
Träng l−îng x¬ G = Kr V.Lφ
G
Kr = (1-29)
φVL
Trong ®ã: G - Träng l−îng x¬ (kg/ph)
Kr - Khe hë lμm viÖc trôc sau (mm)
V - Tèc ®é dμi trôc Ðp (m/ph)
L - ChiÒu dμi trôc Ðp (m)
φ - ChØ sè x¬ (kg/m3). (b¶ng 1-8)
B¶ng 1-8. ChØ sè x¬ cña dµn Ðp (φ= kg/m3)
Thø tù trôc Ðp
M¸y I M¸y II M¸y III M¸y IV M¸y V M¸y VI
Sè trôc
15 540 690 800 870 906 -
18 523 660 730 800 850 905
Tõ vÝ dô tr−íc ta cã:
115x13x1000
Träng l−îng x¬ G = C f = = 249 (kg/ph)
60
§ång thêi tõ b¶ng (1-8) tra chØ sè x¬ φ m¸y Ðp II = 690 thay vμo c«ng thøc
(1-29) cña dμn Ðp 5 m¸y, ta cã:
G G 249
Kr = = = = 0,0228(m) = 22,8mm
φVL πDnLφ 3,14 x 0,72 x5x1,4 x60
b. ChiÒu cao d©ng lªn cña trôc ®Ønh vµ
trÞ sè gia t¨ng khe hë.
Lóc trôc ®Ønh d©ng cao, ®èi víi l−îng
t¨ng cña khe hë th× trÞ sè kh«ng b»ng trÞ sè
d©ng lªn cña trôc ®Ønh nh−ng trÞ sè t¨ng lªn cña
khe hë ®ã cã thÓ tõ trÞ sè ®é cao d©ng lªn cña
trôc ®Ønh t×m ra. NÕu trôc ®Ønh dùa vμo ph−¬ng
h−íng th¼ng ®øng lªn xuèng (h×nh 1-30).
Trung t©m trôc ®Ønh tõ O d©ng lªn O' vμ
tõ O vμ O' ®Õn trung t©m trôc sau ph©n biÖt vÏ 2
®−êng th¼ng. Do ®é cao d©ng lªn cña trôc ®Ønh
H×nh 1-30 L−îng gia t¨ng khe hë
so víi kho¶ng çch trung t©m cña 2 trôc nhá
h¬n rÊt nhiÒu nªn hai ®−êng nèi liÒn tõ t©m O vμ
O' hÇu nh− song song vμ gãc α hÇu nh− b»ng nhau. Tõ O vÏ ®−êng nèi liÒn 2 ®−êng
th¼ng ®ã ®−îc ®iÓm A vμ O'A lμ hÖ sè hiÖu chØnh lóc trôc ®Ønh d©ng cao tøc l−îng gia
t¨ng cña khe hë lμm viÖc ®−îc biÓu thÞ b»ng dK. V× gãc < OAO' ≈ th¼ng gãc, do ®ã:
α
dK = h cos (1-30)
2
α
NÕu gãc α = 740 th× cos = 0,8
2
vμ dK = 0,8h (1-31)
c. Quan hÖ khe hë lµm viÖc vµ khe hë l¾p:
- Khe hë l¾p vμo:
Ev l¾p = El/v = -0,8h - kv (1-32)
- Khe hë l¾p ra: Kr l¾p = Kl/v - 0,8h - kr (1-33)
Trong ®ã: kv, kr - xÐt ®Õn r¨ng ch÷ nh©n lín, trôc Ðp bÞ søc mÎ, r·nh tho¸t
n−íc... Nªn cÇn cã trÞ sè hiÖu chØnh kv kho¶ng 0,5 - 3mm. NÕu r¨ng th« vμ sè l−îng
r·nh nhiÒu, ¶nh h−ëng lín th× lÊy trÞ sè lín h¬n vμ ng−îc l¹i.
VÝ dô: BiÕt khe hë ra lóc lμm viÖc cña m¸y Ðp kl/v = 27,37mm, khe hë vμo lóc
lμm viÖc El/v = 54,74mm chiÒu cao d©ng lªn trôc ®Ønh 7mm, trÞ sè hiÖu chØnh khe hë
vμo 1,5mm trÞ sè hiÖu chØnh khe hë ra lμ 1mm. TÝnh khe hë l¾p vμo vμ ra.
El¾p = El/v - 0,8h - kv
= 54,74 - 0,8 x 5 - 1,5 = 47,64mm
Kl¾p = Kl/v - 0,8h - kr
= 27,37 - 0,8 x 7 - 1 = 20,77 mm
Còng cã thÓ hiÖu chØnh ch÷ nh©n lín (∧) vμ r·nh tho¸t n−íc:
§Ó cã lîi cho mÝa vμo trôc vμ tho¸t n−íc, bÒ mÆt trôc cã r¨ng ch÷ nh©n vμ r·nh
tho¸t n−íc hoÆc cã c¶ hai. ë gi÷a hai trôc víi kÕt cÊu çc r·nh ®ã tån t¹i kho¶ng kh«ng
gian, lóc Ðp mét l−îng b· mÝa ®äng ë çc r·nh ®ã. NÕu tÝnh chÝnh x¸c, tÝnh c¶ vÊn ®Ò
®ã. Sè hiÖu chÝnh cña hai yÕu tè ®ã th«ng th−êng dïng c«ng thøc kinh nghiÖm:
a) C«ng thøc kinh nghiÖm hiÖu chØnh ch÷ nh©n lín:
nbh
ε= (mm) (1-34)
8πD cos φ
Trong ®ã: ε - TrÞ sè hiÖu chØnh r¨ng ch÷ nh©n lín (mm).
b - ChiÒu s©u r¨ng (mm)
d - ChiÒu réng r¨ng (mm)
D - §−êng kÝnh trôc (mm)
φ - Gãc ch÷ nh©n lín
b) C«ng thøc kinh nghiÖm hiÖu chØnh r·nh tho¸t n−íc
- Bít mét r¨ng (khuyÕt)
n(dr + 0,5 hp )
ϕ= (1-35)
L
- Kh«ng bít r¨ng:
ndr
ϕ= (1-36)
L
Trong ®ã:
ϕ - TrÞ sè hiÖu chØnh r·nh tho¸t n−íc (mm)
n - Sè r·nh
d - ChiÒu réng (mm)
r - ChiÒu s©u (mm) (b· Ðp vμo trong ®ã th−êng tõ 10 - 20mm)
h - ChiÒu cao r¨ng (mm)
p - Kho¶ng çch r¨ng (mm)
L - ChiÒu dμi trôc (mm)
VÝ dô: KÝch thÝch trôc Ðp 960 x 1850mm, sè r¨ng ch÷ nh©n lín 13, gãc r¨ng
0
15 , s©u 14mm, réng 45mm. Trôc sau: R·nh tho¸t n−íc 24, réng 6mm. T×m trÞ sè hiÖu
chØnh:
Ta cã:
- HiÖu chØnh r¨ng ch÷ nh©n lín:
13x14 x 45
ε= = 0,33mm
8πx960 x cos 15 0
- HiÖu chØnh r·nh tho¸t n−íc: LÊy b· Ðp vμo r·nh 10mm
24 x6 x10
ϕ= = 0,78 (mm)
18500
TrÞ sè khe hë l¾p trôc sau cÇn tõ trÞ sè hiÖu chØnh ®−îc trÞ sè khe hë l¾p chÝnh
x¸c.
X. Qu¶n lý Ðp mÝa
1. Ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh chØ sè chuÈn bÞ mÝa (xö lý s¬ bé mÝa)
Lóc dïng tay lÊy mÉu, cÇn chó ý kh«ng ®Ó lay ®éng tr¸nh ®Ó r¬i b· vôn mÊt tÝnh
®¹i diÖn cña mÉu, ®−a mÉu ®Ó phßng thÝ nghiÖm, ph©n tÝch theo ph−¬ng ph¸p quy ®Þnh.
Lóc x¸c ®Þnh, lÊy 500g mÉu vμ 3000g n−íc cho vμo b×nh sau ®ã ®Æt lªn m¸y l¾c,
cho m¸y chuyÓn ®éng 30 phót ®Ó ®−êng trong tÕ bμo mÝa xÐ t¬i trÝch li ra ngoμi, dïng
chiÕt quang kÕ ®Ó x¸c ®Þnh nång ®é chÊt kh« dung dÞch ®ã, ta ®−îc Bx1. Ngoμi ra, lÊy
333g mÉu vμ 2000g n−íc cho vμo m¸y nghiÒn, nghiÒn 20 phót ®Ó trÝch li toμn bé phÇn
®−êng vμ x¸c ®Þnh nång ®é chÊt kh« Bx2 cña dung dÞch ®ã. Tõ ®ã, tÝnh ra chØ sè chuÈn
bÞ mÝa:
Bx 1
P1 = . 100(%) (1-37)
Bx 2
Trong ®ã:
PI - ChØ sè chuÈn bÞ mÝa
Bx1 -Nång ®é dung dÞch thÈm thÊu
Bx2 - Nång ®é dung dÞch nghiÒn
Cã thÓ dïng ph−¬ng ph¸p cña Australia:
1000 r
ChØ sè tÕ bμo më (OCI): K = (1-38)
3,838 − 0,868r
Puc
Trong ®ã: r =
Pdc
Puc - Pol cña mÝa xÐ t¬i
Pdc - Pol cña mÝa nghiÒn
2. §−êng cong nång ®é n−íc mÝa Ðp cña çc m¸y Ðp
Ðp mÝa kh« vμ Ðp −ít lμ ph−¬ng ph¸p th−êng dïng ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu n¨ng tõng
m¸y Ðp nh−ng ph¶i dïng nhiÒu ng−êi vμ thêi gian dμi nªn kh«ng thÓ lμm th−êng xuyªn
®−îc.
§Ó ®¸nh gi¸ hiÖu n¨ng hÖ m¸y Ðp ®¬n gi¶n nhÊt lμ c¨n cø vμo phÇn n−íc cña b·
vμ Pol b· cuèi cïng nh−ng ®iÒu ®ã chØ cho phÐp ®¸nh gi¸ hiÖu n¨ng cña hÖ m¸y Ðp chø
kh«ng chØ ra ®−îc m¸y Ðp nμo cã vÊn ®Ò.
ë ®©y cã mét ph−¬ng ph¸p t−¬ng ®èi tèt cã thÓ chØ ra mét m¸y nμo ®ã (trõ m¸y
Ðp cuèi) kh«ng ®¹t yªu cÇu, h¹ng môc ph©n tÝch kh«ng nhiÒu, ®ã lμ ®−êng cong nång
®é n−íc mÝa Ðp, nã chØ yªu cÇu ph©n tÝch nång ®é n−íc mÝa Ðp trôc sau cña m¸y Ðp,
sau ®ã dùa vμo sè liÖu ®Ó vÏ ®−êng cong nång ®é (h×nh 1-31) vμ (h×nh 1-32).
nång ®é Bx n−íc mÝa trôc sau
§é Pol (%) so víi x¬
H×nh 1-31. §−êng cong nång ®é n−íc H×nh 1-32. §é Pol (%) so víi x¬
mÝa trôc sau
§èi víi t×nh h×nh lμm viÖc b×nh th−êng cña hÖ m¸y Ðp 4 m¸y, n−íc mÝa Ðp cña
çc m¸y, nång ®é ®−¬ng nhiªn h−íng vÒ tr−íc theo tÝnh quy luËt t¨ng lªn. Nh−ng nång
®é n−íc mÝa Ðp trôc sau cña m¸y Ðp 3 tõ ®−êng cong so víi yªu cÇu thÊp h¬n. §iÒu ®ã
cho thÊy hiÖu n¨ng lμm viÖc cña m¸y Ðp thø 3 kh«ng ®¹t yªu cÇu.
3. Ph©n tÝch b¸o hiÖu s¶n xuÊt
Th«ng qua ph©n tÝch b¸o hiÖu s¶n xuÊt ®Ó n¾m ®−îc t×nh h×nh lμm viÖc cña hÖ
m¸y Ðp, lóc ph¸t hiÖn t×nh h×nh kh«ng b×nh th−êng cÇn kÞp thêi t×m nguyªn nh©n vμ ®Ò
xuÊt biÖn ph¸p kh¾c phôc.
4. ¶nh h−ëng cña ®é ®−êng vµ ®é Èm cña b· ®èi víi hiÖu suÊt Ðp
a. ¶nh h−ëng cña ®é ®−êng b∙ mÝa
VÝ dô: Thμnh phÇn ®−êng trong mÝa cña mét nhμ m¸y nμo ®ã 13%, phÇn x¬
12,5% ®é ®−êng trong b· 2% vμ phÇn x¬ b· 50%.
NÕu ®é ®−êng trong b· gi¶m 0,1% th× hiÖu suÊt Ðp t¨ng lªn bao nhiªu?
NÕu tÝnh cho l−îng mÝa Ðp lμ 100T. Lóc ®é ®−êng trong b· lμ 2% l−îng ®−êng
do b· mang ®i lμ = 100 x 12,5% x 2%/ 50% = 0,5T
L−îng ®−êng trong n−íc mÝa hçn hîp b»ng l−îng ®−êng trong mÝa trõ ®i l−îng
®−êng trong b·: 100T x 13% - 0,5T = 12,5T
Träng l−îng ®−êng n−íc mÝa hçn hîp
HiÖu suÊt Ðp = x 100
Träng l−îng ®−êng trong mÝa
12,5T x 100
= = 96,15%
100 x 13%
Lóc ®é ®−êng trong b· 1,9% tøc gi¶m 0,1% th×:
100 x 12,5% x 1,9%
L−îng ®−êng do ba m¹ng l¹i = = 0,475T
50%
(100 x 13% - 0,475) x 100
HiÖu suÊt Ðp = = 96%
100 x 13%
Do ®ã, nÕu ®é ®−êng trong b· gi¶m 0,1% th× hiÖu suÊt Ðp t¨ng lªn:
96,35% - 96,15% = 0,2%
b. ¶nh h−ëng cña ®é Èm b∙ mÝa
VÝ dô 2: Mét nhμ m¸y cã hμm l−îng ®−êng trong mÝa 13%, x¬ mÝa 12,5% ®é
Èm b· 48% ®é ®−êng trong b· 2%, AP n−íc Ðp cuèi 60%. NÕu hμm l−îng n−íc trong
b· gi¶m 1% th× hiÖu suÊt Ðp t¨ng lªn bao nhiªu?
Ta cã: C¬ së tÝnh 100T mÝa.
Lóc ®é ®−êng trong b· mÝa 2%, n−íc 48% th× phÇn x¬ trog b· sÏ lμ:
2
100 - - 4,8 = 48,67%
0,6
B· mÝa mang ®i mét l−îng ®−êng:
100.12,5%.2%
= 0,514T
48,67%
100.13% − 0,514
HiÖu suÊt Ðp = x 100 = 96,05%
100.13%
Lóc l−îng n−íc trong b· gi¶m 1%, ®é ®−êng trong b· 2%, do ®ã phÇn x¬ trong b·:
2
100 − − 47 = 49,67%
0,6
100.12,5%.2%
L−îng ®−êng do b· mÝa mang ®ã = = 0,503T
49,67%
100.13% − 0,503
HiÖu suÊt Ðp = x 100 = 96,13%
100.13%
Do ®ã, lóc hμm l−îng trong b· gi¶m 1% th× hiÖu suÊt Ðp t¨ng:
96,13% - 96,05% = 0,08%.
Tõ tÝnh toμn trªn ®©y cho thÊy trong s¶n xuÊt cÇn t×m mäi biÖn ph¸p ®Ó gi¶m
phÇn ®−êng vμ phÇn n−íc trong b· nh»m n©ng cao hiÖu suÊt Ðp.
5. T¸c dông cña hãa häc vµ vi sinh vËt trong qu¸ tr×nh Ðp mÝa
Do t¸c dông cña biÕn ®æi hãa häc vμ vi sinh vËt lμm xÊu chÊt l−îng n−íc mÝa,
ngoμi ra tæn thÊt ®−êng vμ cßn lμm trë ng¹i ®Õn thao t¸c l¾ng, läc.
a. BiÕn ®æi hãa häc cña n−íc mÝa
Thμnh phÇn n−íc mÝa gåm cã ®−êng vμ chÊt kh«ng ®−êng. Lóc n−íc mÝa võa Ðp
ra cã tÝnh axit. TrÞ sè pH axit cña n−íc mÝa phô thuéc ®é t−¬i cña mÝa vμ t×nh h×nh s©u
bÖnh, th−êng pH = 5-5.5. MÝa sau khi ®èn chÆt, thêi gian l−u tr÷ cμng dμi, chÞu t¸c
dông s©u bÖnh cμng lín pH cμng gi¶m. pH axit lμm chuyÓn hãa ®−êng. Thêi gian cμng
dμi, nhiÖt ®é cμng cao tèc ®é chuyÓn hãa ®−êng cμng lín, mÊt ®−êng cμng nhiÒu.
b. T¸c dông cña sinh vËt
Vi sinh vËt do mÝa s©u bÖnh, bïn, ®Êt b¸m vμo mÝa mang vμo n−íc mÝa. T¸c
dông cña vi sinh vËt lμm ph©n hñy ®−êng. Dùa vμo tμi liÖu, ho¹t ®éng cña vi sinh vËt cã
thÓ lμm cho AP n−íc mÝa ®Çu vμ n−íc hçn hîp gi¶m 1%, cã lóc ®Õn 3,07%.
MÝa sau khi chÆt, nÕu ®Ó 7,8 ngμy míi Ðp, AP cã thÓ gi¶m 4,16% vμ 5,9%.
Th«ng th−êng, trong ®iÒu kiÖn hoμn c¶nh thÝch hîp vÝ dô: nhiÖt ®é, ®é Èm, chÊt
dinh d−ìng... vi sinh vËt míi t¹o thμnh hËu qu¶ nghiªm träng.
c. Çc biÖn ph¸p ®Ò phßng t¸c dông cña hãa häc vµ vi sinh vËt.
- Hãa häc: pH n−íc mÝa kh«ng qu¸ thÊp trong qu¸ tr×nh Ðp, nguyªn liÖu kh«ng
®Ó l©u ngμy. §Ó gi¶m tæn thÊt ®−êng do chuyÓn hãa cÇn tiÕn hμnh gia v«i s¬ bé ®−a pH
n−íc mÝa gÇn ®Õn trung tÝnh.
- TÝnh t¸c h¹i cña vi sinh vËt > 20 lÇn so víi t¸c dông chuyÓn hãa hãa häc ®ång
thêi t¹o ra çc chÊt cã h¹i.
BiÖn ph¸p ®Ò phßng: VÖ sinh s¹ch sÏ, thuËn tiÖn vμ kinh tÕ nhÊt lμ dïng h¬i, s÷a
v«i hoÆc bét tÈy gi¶m tæn thÊt ®−êng.
Ch−¬ng IV: LÊy n−íc mÝa b»ng

ph−¬ng ph¸p khuÕch t¸n
I. Sù h¹n chÕ cña ph−¬ng ph¸p Ðp

1. Trôc Ðp lμ thiÕt bÞ th« kÞch, nÆng nÒ. Lâi trôc Ðp lμm b»ng thÐp hîp kim ®¾t
tiÒn. Gi¸ tiÒn chÕ t¹o, chi phÝ söa ch÷a b¶o d−ìng nhiÒu.
2. Nh÷ng m¸y Ðp tiªu thô mét c«ng suÊt ®¸ng kÓ v−ît møc so víi kÕt qu¶ ®¹t
®−îc.
3. Tæng hiÖu suÊt thu håi thÊp. Tuy tiªu thô mét c«ng suÊt ®¸ng kÓ nh−ng trong
b· mÝa vÉn cßn mét l−îng mÝa nhÊt ®Þnh kh«ng khai th¸c ®−îc b»ng ph−¬ng ph¸p Ðp.
Do ®ã, hiÖu suÊt Ðp chØ ®¹t tèi ®a 97% trong lóc ®ã, hiÖu suÊt khuÕch t¸n cã thÓ ®¹t 98
- 98,5%.
II. Nguyªn lý c¬ b¶n cña ph−¬ng ph¸p khuÕch t¸n
1. Lý luËn khuÕch t¸n
C¬ së chñ yÕu cña lý luËn khuÕch t¸n lμ d−íi ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh, tèc ®é khuÕch
t¸n ph©n tö ®−êng trong tÕ bμo mÝa. Trong çc ®iÒu kiÖn khuÕch t¸n: tèc ®é khuÕch t¸n,
thêi gian vμ nhiÖt ®é cã quan hÖ trùc tiÕp lÉn nhau. Ng−êi ta th−êng øng dông ®Þnh luËt
Fick trong qu¸ tr×nh khuÕch t¸n. §Þnh luËt khuÕch t¸n c¨n cø vμo sù vËn chuyÓn cña
ph©n tö, tæng kÕt ®−a ra ®Þnh luËt khuÕch t¸n vËt chÊt trong dung dÞch tøc ®Þnh luËt
Fick.
dS ⎛ dC ⎞
= − DF⎜ ⎟ (1-39)
dZ ⎝ dx ⎠
Trong c«ng nghÖ s¶n xuÊt ®−êng th−êng dïng ®Þnh luËt Fick thÝch hîp víi ®iÒu
kiÖn khuÕch t¸n mÝa nh− sau:
ΔC
S = D.F. .Z (1-40)
x
Trong ®ã:
S - l−îng ®−êng khuÕch t¸n tõ mÝa
D - hÖ sè khuÕch t¸n
F - diÖn tÝch mÆt c¾t nguyªn liÖu mÝa xÐ t¬i
ΔC - hiÖu sè nång ®é b×nh qu©n cña dung dÞch khuÕch t¸n vμ nguyªn liÖu mÝa.
x - kho¶ng çch phÇn ®−êng chuyÓn tõ nguyªn liÖu mÝa ®Õn dung dÞch
Z - thêi gian khuÕch t¸n
2. Nh÷ng yÕu tè chñ yÕu ¶nh h−ëng tíi hiÖu qu¶ khuÕch t¸n
a. §é xÐ t¬i cña mÝa
Tõ ®Þnh luËt khuÕch t¸n cho thÊy l−îng ®−êng khuÕch t¸n tØ lÖ víi diÖn tÝch mÆt
c¾t mÝa bÞ xÐ t¬i vμ tØ lÖ nghÞch víi x. F/x lín nhá quyÕt ®Þnh bëi h×nh th¸i xÐ t¬i mÝa,
tøc ®é xÐ t¬i cμng cao th× F cμng lín, x cμng nhá, tøc F/x cã trÞ sè cμng lín.
b. NhiÖt ®é khuÕch t¸n
N©ng cao nhiÖt ®é khuÕch t¸n cã t¸c dông ph¸ ho¹i cña tÕ bμo, gi¶m ®é nhít
cña n−íc khuÕch t¸n, t¨ng nhanh ph©n tö ®−êng khuÕch t¸n vμ øc chÕ sù ho¹t ®éng cña
vi sinh vËt.
MÝa sau khi xö lý, mÆc dÇu hiÖu qu¶ xÐ t¬i t−¬ng ®èi cao (m¸y ®Ëp t¬i WalKers,
Tongaat cã ®é xÐ t¬i 90 - 91%) nh−ng cã mét phÇn nguyªn liÖu mÝa (kho¶ng 10%) vÉn
kh«ng bÞ xÐ t¬i, còng cÇn nhê t¸c dông cña nhiÖt ®é lμm cho mμng tÕ bμo ng−ng kÕt ®Ó
ph©n tö ®−êng th«ng qua thμnh tÕ bμo trÝch ra.
T¸c dông cña nhiÖt ®é lμ ph¸ ho¹i ho¹t tÝnh tÕ bμo mÝa, hiÖu qu¶ cña nã phô
thuéc vμo nhiÖt ®é cao hay thÊp, thêi gian ng¾n hay dμi. NhiÖt ®é cμng cao t¸c dông
cμng nhanh. Tõ quan s¸t thùc nghiÖm, khi nhiÖt ®é v−ît qu¸ 620C, chØ cÇn mét phót,
ho¹t tÝnh tÕ bμo mÝa kh«ng cßn n÷a.
N©ng cao nhiÖt ®é cßn cã t¸c dông øc chÕ vi sinh vËt sinh tr−ëng, gi¶m t¸c dông
tæn thÊt ®−êng, ®ã còng lμ −u ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p khuÕch t¸n. Nh−ng d−íi m«i
tr−êng pH thÊp, nhiÖt ®é cao dÔ dμng t¨ng nhanh chuyÓn hãa ®−êng sacaroza, ®ång
thêi chÊt kh«ng ®−êng còng khuÕch t¸n ra dÉn ®Õn gi¶m ®é tinh khiÕt cña n−íc mÝa
khuÕch t¸n. Ngoμi ra, vôn b· mÝa chÞu t¸c dông cña nhiÖt tr−¬ng në, ¶nh h−ëng ®Õn
nghÑn trôc ë giai ®o¹n Ðp n−íc tõ b· khuÕch t¸n.
c. HiÖu suÊt lÊy ®−êng
HiÖu sè nång ®é b×nh qu©n gi÷a b· mÝa vμ n−íc vμo khuÕch t¸n lμ ®éng lùc
khuÕch t¸n ph©n tö ®−êng. Thao t¸c ng−îc chiÒu trong qu¸ tr×nh khuÕch t¸n trªn c¬ b¶n
duy tr× hiÖu sè nång ®é nhÊt ®Þnh h¬n n÷a hiÖu sè b×nh qu©n ®ã so víi thao t¸c thuËn
chiÒu lín h¬n vμ khuÕch t¸n ph©n tö ®−êng t−¬ng ®èi nhanh. Do ®ã, trong s¶n xuÊt
th−êng dïng thao t¸c ng−îc chiÒu.
§Ó n©ng cao ®éng lùc trong qu¸ tr×nh khuÕch t¸n, cã lóc t¨ng l−îng n−íc cho
vμo khuÕch t¸n còng cã t¸c dông n©ng cao hiÖu suÊt lÊy ®−êng v× n−íc vμo khuÕch t¸n
vμ hiÖu suÊt lÊy ®−êng cã quan hÖ tØ lÖ thuËn. Tïy theo hiÖu suÊt lÊy ®−êng t¨ng lªn
dÉn ®Õn nång ®é chÊt kh« n−íc mÝa gi¶m xuèng tõ ®ã t¨ng g¸nh nÆng cho c«ng ®o¹n
bèc h¬i vμ ®iÒu ®ã cÇn chó ý trong vÊn ®Ò lîi dông nhiÖt n¨ng. N−íc vμo khuÕch t¸n
nÕu nh− hîp lý ®Ó duy tr× hiÖu suÊt lÊy ®−êng trong kho¶ng 102 - 103% vμ cã thÓ ph¸t
huy t¸c dông hçn hîp, pha lo·ng, khuÕch t¸n ®¶m b¶o hiÖu qu¶ lÊy ®−êng tèt.
d. Thêi gian khuÕch t¸n
D−íi ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh, thêi gian khuÕch t¸n cμng dμi, l−îng ®−êng khuÕch
t¸n ra cμng nhiÒu nh−ng v−ît qu¸ h¹n ®é nhÊt ®Þnh kh«ng tèt. Xu h−íng ph¸t triÓn s¶n
xuÊt c«ng nghiÖp ®−êng nªn lÊy l−u tr×nh ®¬n gi¶n, rót ng¾n thêi gian l−u nguyªn liÖu
lμm môc tiªu chØ ®¹o s¶n xuÊt. Nh−ng thêi gian qu¸ ng¾n, tiÕp xóc nguyªn liÖu, dung
dÞch hçn hîp kh«ng ®Çy ®ñ ch−a cã thÓ ph¸t huy t¸c dông pha lo·ng, kh«ng lîi cho lÊy
®−êng nh−ng dμi qu¸ kh«ng lîi cho s¶n xuÊt, kh«ng kinh tÕ. Theo kinh nghiÖm, thêi
gian khuÕch t¸n mÝa kho¶ng 35 phót vμ khuÕch t¸n b· mÝa kho¶ng 20 phót.
III. c«ng nghÖ ph−¬ng ph¸p khuÕch t¸n
C«ng nghÖ khuÕch t¸n mÝa bao gåm viÖc xö lý mÝa, khuÕch t¸n n−íc, Ðp n−íc
khái b· mÝa vμ xö lý n−íc Ðp.
Sù tæ hîp çc hÖ khuÕch t¸n mÝa kh¸c nhau cña mét sè n−íc trªn thÕ giíi ®−îc
biÓu thÞ ë (h×nh 1-33).
H×nh 1-33. S¬ ®å tæ hîp cña çc lo¹i thiÕt bÞ khuÕch t¸n

1. Xö lý mÝa
§Ó xö lý mÝa cã thÓ dïng m¸y Ðp dËp hoÆc thiÕt bÞ ®¸nh t¬i hoÆc cã n¬i dïng c¶
hai.
Bruniche - Olsen ®· so s¸nh hiÖu qu¶ trÝch ly ®−êng cña mÝa Ðp dËp vμ mÝa ®¸nh
t¬i vμ thÊy r»ng ë mÝa ®¸nh t¬i cã nhiÒu tÕ bμo bÞ ph¸ vì. ë nh÷ng tÕ bμo mÝa bÞ ph¸
vì, th× trÝch ly ®−êng trùc tiÕp. Nh÷ng tÕ bμo ch−a bÞ ph¸ vì th× trÝch ly ®−êng b»ng
ph−¬ng ph¸p khuÕch t¸n.
Ng−êi ta còng ®· tiÕn hμnh thÝ nghiÖm ®Ó so s¸nh hiÖu qu¶ trÝch ly cña hai lo¹i
mÝa ®¸nh t¬i vμ c¾t l¸t. KÕt qu¶ ghi ë b¶ng 1-9.
B¶ng 1-9. So s¸nh hiÖu qu¶ trÝch ly cña mÝa ®¸nh t¬i vµ c¾t l¸t
Tû lÖ trÝch ly,
Thμnh phÇn n−íc mÝa trÝch ly, %
trÝch ly, g
Sè ®−êng
tro/100Bx
chÊt kh«
nång ®é
glucoza
®é tinh
%
khiÕt
tû sè
Pol
MÝa ®¸nh t¬i 5,18 4,33 83,5 1,20 2,83 606,6 100
MÝa th¸i l¸t 4,87 4,7 83,57 1,23 3,12 553,3 91
Tõ b¶ng 1-9 ta thÊy ë hiÖu qu¶ trÝch ly vμ ®é tinh khiÕt ë mÝa ®¸nh t¬i ®Òu tèt
h¬n so víi mÝa th¸i l¸t.
2. HÖ khuÕch t¸n
Cã hai hÖ khuÕch t¸n mÝa chñ yÕu: khuÕch t¸n mÝa vμ khuÕch t¸n b· mÝa.
a. KhuÕch t¸n mÝa. C©y mÝa ®−îc xö lý s¬ bé, nh−ng gi÷ nguyªn träng l−îng vμ
toμn bé ®−êng trong ®ã ®i vμo thiÕt bÞ khuÕch t¸n. VÝ dô, nÕu mét nhμ m¸y ®−êng xö lý
100 tÊn mÝa/ng cã 14% ®−êng th× 100 tÊn mÝa víi 14 tÊn ®−êng ®i vμo thiÕt bÞ khuÕch
t¸n.
b. KhuÕch t¸n b∙. Sau khi xö lý, mÝa cßn qua m¸y Ðp ®Ó Ðp 65 - 70% ®−êng
trong mÝa, cßn l¹i 30 - 35% ®−êng trong b· mÝa ®i vμo thiÕt bÞ khuÕch t¸n. Mét bé trôc
Ðp cña hÖ khuÕch t¸n cã thÓ trÝch ly 65 - 70%, trong lóc ®ã mçi bé trôc cña m¸y Ðp chØ
Ðp ra trung b×nh 15 - 23% l−îng n−íc mÝa vμ hÖ Ðp cã tõ 4 ®Õn 6 bé trôc chØ trÝch ly
®−îc 95 - 96% ®−êng trong mÝa. MÆt kh¸c, khi ®i qua bé trôc Ðp cña hÖ khuÕch t¸n,
mÝa ®−îc chuÈn bÞ tèt h¬n vμ sù tæn thÊt ®−êng do t¸c dông cña vi sinh vËt trong
khuÕch t¸n b· gi¶m so víi khuÕch t¸n mÝa, thêi gian khuÕch t¸n rót ng¾n v× chØ cÇn
khuÕch t¸n 4% ®−êng (tøc 30% ®−êng trong c©y mÝa) chø kh«ng ph¶i lμ 14%.
Cã thÓ lμm mét phÐp tÝnh ®¬n gi¶n ®Ó so s¸nh. VÝ dô hiÖu suÊt lÊy ®−êng chung
lμ 97%; hiÖu suÊt lÊy ®−êng b»ng ph−¬ng ph¸p Ðp lμ 65%, hiÖu suÊt lÊy ®−êng b»ng
ph−¬ng ph¸p khuÕch t¸n lμ 35%.
Nh− vËy hÖ sè khuÕch t¸n ®−êng ë b· mÝa:
(97 - 65). 100 = 32%
32
HiÖu suÊt trÝch ly t−¬ng ®èi: .100 = 91%
35
Nh− vËy, viÖc trÝch ly ®−îc thùc hiÖn dÔ dμng h¬n so víi khuÕch t¸n mÝa ®¬n
thuÇn (97%). Do ®ã, khuÕch t¸n b· mÝa ®−îc dïng phæ biÕn trong nhμ m¸y ®−êng.
D−íi ®©y s¬ ®å khuÕch t¸n b· vμ khuÕch t¸n mÝa víi çch xö lý n−íc Ðp kh¸c
nhau (h×nh 1-34, h×nh 1-35 vμ h×nh 1-37).
MÝa M¸y b¨m bÝa ThiÕt bÞ ®¸nh t¬i
M¸y Ðp KhuÕch t¸n T¸ch n−íc tõ B·

3 trôc b· −ít
N−íc Ðp §un nãng vμ

cho v«i
N−íc míi
N−íc mÝa
hçn hîp
ThiÕt bÞ
l¾ng
Bèc h¬i
ThiÕt bÞ
läc
Bïn
H×nh 1-34. TrÝch ly tr−íc vµ xö lý n−íc Ðp
MÝa M¸y Ðp dËp 3 ThiÕt bÞ T¸ch n−íc B·

b¨m mÝa trôc khuÕch t¸n tõ b· −ít
N−íc Ðp N−íc míi

N−íc
khuÕch t¸n N−íc Ðp
N−íc mÝa
hçn hîp
§un nãng cho

v«i vμ l¾ng
H×nh 1-35. Kh«ng trÝch ly tr−íc vµ kh«ng xö lý n−íc Ðp
MÝa M¸y b¨m bÝa ThiÕt bÞ ®¸nh t¬i
ThiÕt bÞ T¸ch n−íc B·

khuÕch t¸n tõ b· −ít
N−íc Ðp §un nãng vμ cho v«i
N−íc míi
N−íc
khuÕch t¸n
ThiÕt bÞ
Bèc h¬i
l¾ng
ThiÕt bÞ läc
H×nh 1-37. Kh«ng trÝch ly tr−íc vµ cã xö lý n−íc Ðp

- Ðp n−íc tõ b· −ít. B· sau khi ra khái thiÕt bÞ khuÕch t¸n cßn chøa 88 - 90%
n−íc. CÇn t¸ch bít n−íc ë b· ®Ó cßn kho¶ng 45 - 47% n−íc ®Ó lμm nhiªn liÖu ®èt lß
hoÆc çc viÖc kh¸c. §Ó t¸ch n−íc, dïng m¸y Ðp 3 trôc. Tõ kÕt qu¶ thÝ nghiÖm cña
nhiÒu n−íc kh¸c nhau cho thÊy, ®Ó t¸ch n−íc ë b· −ít
dïng mét bé trôc kh«ng ®ñ nh−ng hai bé h¬i thõa.
HiÖn nay çc nhμ m¸y ®−êng ®Òu dïng hai bé trôc
Ðp.
3. Xö lý n−íc Ðp
VÊn ®Ò tån t¹i lín nhÊt cña kü thuËt khuÕch
t¸n lμ ph¶i xö lý mét l−îng n−íc Ðp kh¸ nhiÒu cã
hμm l−îng ®−êng thÊp vμ nhiÖt ®é cao (h×nh 1-38).
Xö lý n−íc Ðp cã hiÖu qu¶ lμ mét trong nh÷ng
giai ®o¹n quan träng cña khuÕch t¸n b·. NÕu cã
nh÷ng ®iÒu kiÖn thÝch hîp cho ho¹t ®éng cña vi sinh
vËt, n−íc Ðp cã thÓ dïng ®ñ cho mét nhμ m¸y s¶n
xuÊt enzim.
H×nh 1-38. Xö lý n−íc Ðp

Trong ph−¬ng ph¸p Ðp, mÆc dÇu dïng n−íc nãng ®Ó thÈm thÊu nh−ng nhiÖt ®é
n−íc hçn hîp vÉn thÊp. Trong ph−¬ng ph¸p khuÕch t¸n, n−íc mÝa cã nhiÖt ®é vμ nång
®é chÊt kh« thÊp, rÊt thuËn lîi cho ho¹t ®éng cña vi sinh vËt so víi n−íc Ðp cuèi cña
ph−¬ng ph¸p Ðp.
IV. ThiÕt bÞ khuÕch t¸n mÝa

ThiÕt bÞ khuÕch t¸n mÝa cã nhiÒu lo¹i nh− DdS, BMA, DeSmet, Saturne v.v...
trong ®ã thiÕt bÞ BMA ®−îc dïng ë nhμ m¸y ®−êng Cam Ranh (h×nh 1-39) vμ thiÕt bÞ
DdS ®−îc dïng ë nhμ m¸y ®−êng La Ngμ (h×nh 1-40).
S÷a v«i
H¬i gia nhiÖt
H¬i gia nhiÖt H¬i gia nhiÖt

n−íc míi
n−íc mÝa n−íc mÝa n−íc Ðp

n−íc mÝa n−íc mÝa n−íc röa
®i xö lý khuÕch t¸n
gia nhiÖt tuÇn hoμn
H×nh 1-393. ThiÕt bÞ khuÕch t¸n BMA
1. B· mÝa vμo thiÕt bÞ

2. VÝt xo¾n
3. B· −ít ra tõ thiÕt bÞ
khuÕch t¸n
4. N−íc míi vμo thiÕt bÞ
5. N−íc mÝa khuÕch t¸n ra
6. Van khèng chÕ l−u l−îng
n−íc mÝa a. MÆt c¾t däc b. MÆt c¾t ngang
7. N−íc Ðp cuèi bæ sung H×nh 1-40. ThiÕt bÞ khuÕch t¸n DdS
n−íc khuÕch t¸n
8. Bé ph©n h¬i gia nhiÖt
9. Van h¬i do m¸y ®iÒu tiÕt khèng chÕ
Sau ®©y, giíi thiÖu thiÕt bÞ khuÕch t¸n DdS ®−îc dïng ë nhμ m¸y ®−êng La Ngμ
(§ång Nai).
ThiÕt bÞ khuÕch t¸n liªn tôc DdS do C«ng ty ®−êng §an M¹ch (De & danke
SukKerfabrikker) vμ c«ng ty Silver (Mü) chÕ t¹o.
L−u tr×nh khuÕch t¸n b· mÝa theo thiÕt bÞ DdS nh− sau:
Tr−íc hÕt, mÝa ®i qua 2 m¸y chÆt mÝa ®Ó b¨m ra tõng l¸t, sîi. §©y lμ bé phËn xö
lý mÝa cã t¸c dông lín ®Õn hiÖu suÊt lÊy ®−êng.
MÝa sau khi xö lý ®i vμo m¸y Ðp 3 trôc, ë ®©y n−íc mÝa lÊy ra kho¶ng 65% vμ
phÇn ®−êng cßn l¹i trong b· mÝa ®i vμo thiÕt bÞ khuÕch t¸n.
ThiÕt bÞ DdS cã d¹ng h×nh trô. Bªn trong thiÕt bÞ cã 2 vÝt t¶i gåm nh÷ng l¸ xo¾n
dïng ®Ó vËn chuyÓn b· mÝa trong thiÕt bÞ khuÕch t¸n tõ ®Çu thÊp ®Õn ®Çu cao cña thiÕt
bÞ. Hai vÝt t¶i chuyÓn ®éng ng−îc chiÒu víi chiÒu vËn chuyÓn b· mÝa. N−íc dïng
khuÕch t¸n cã 2 lo¹i: n−íc míi (n−íc nguyªn) vμ n−íc Ðp tõ b·. N−íc Ðp tõ b· −ít sau
khi qua xö lý (®un nãng, cho v«i, l¾ng, läc) ®−îc dïng l¹i thay thÕ mét phÇn n−íc míi.
B· mÝa sau khi ra khái thiÕt bÞ khuÕch t¸n cßn nhiÒu n−íc (®é Èm b· kho¶ng 86%). §Ó
Ðp kiÖt n−íc trong b· dïng 2 m¸y Ðp, n−íc cßn l¹i trong b· kho¶ng 49% dïng ®Ó ®èt lß
h¬i.
NhiÖt ®é khuÕch t¸n kho¶ng 70 - 730C, thêi gian khuÕch t¸n kho¶ng 30 phót. ë
®¸y thiÕt bÞ cã bé phËn ®un nãng b»ng h¬i ®Ó gi÷ nhiÖt ë thiÕt bÞ. N−íc ng−ng tô cña
h¬i cã thÓ dïng lμm n−íc khuÕch t¸n. N−íc mÝa khuÕch t¸n ch¶y ra ë ®¸y thiÕt bÞ.
Dïng thiÕt bÞ khuÕch t¸n DdS, chÊt l−îng n−íc mÝa khuÕch t¸n vÉn tèt kh«ng
¶nh h−ëng ®Õn qu¸ tr×nh thao t¸c lμm s¹ch.
Do thêi gian khuÕch t¸n ng¾n, nhiÖt ®é võa ph¶i (700C) nªn h¹n chÕ ®−îc sù
chuyÓn hãa ®−êng sacaroza vμ sù ho¹t ®éng cña vi sinh vËt. HiÖu suÊt khuÕch t¸n cã
thÓ ®¹t 97% vμ tæn thÊt ®−êng trong b· kho¶ng 1,3-1,5%
V. Qu¶n lý s¶n xuÊt cña ph−¬ng ph¸p khuÕch t¸n
NhiÖm vô cña qu¶n lý s¶n xuÊt c«ng ®o¹n khuÕch t¸n lμ hoμn thμnh 3 chØ tiªu:
l−îng mÝa xö lý, hiÖu suÊt lÊy ®−êng vμ an toμn s¶n xuÊt.
Qu¶n lý s¶n xuÊt bao gåm:
1. Cung cÊp mÝa liªn tôc, ®Òu ®Æn, líp mÝa ®ång ®Òu
2. N©ng cao ®é xÐ t¬i mÝa, æn ®Þnh chÊt l−îng mÝa xÐ t¬i. Yªu cÇu cßn l¹i d¹ng
l¸t, côc, vôn. H¹n chÕ d¹ng côc v× trÝch li ®−êng khã kh¨n.
3. Duy tr× nhiÖt ®é æn ®Þnh vμ ph©n bè hîp lý
4. §iÒu chØnh trÞ sè pH:
B¶n th©n n−íc mÝa cã pH = 5,2 - 5,5 víi pH ®ã sÏ lμm ®−êng sacaroza chuyÓn
hãa. Tõ thùc tÕ s¶n xuÊt, ®iÒu chØnh pH n−íc mÝa ®Õn pH = 6,5 lμ tèt vμ cÇn duy æn
®Þnh trong qu¸ tr×nh khuÕch t¸n nh− vËy gi¶m ®−îc ®−êng chuyÓn hãa vμ gi¶m t¨ng
mμu ®Ëm cña n−íc mÝa.
CÇn chó ý ph−¬ng ph¸p cho v«i vμo n−íc mÝa trong qu¸ tr×nh khuÕch t¸n, cã thÓ
ph©n ®iÓm cho v«i hoÆc cho v«i tù ®éng ®Ó khèng chÕ pH hîp lý.
5. Xö lý l−îng n−íc Ðp tõ b·
L−îng n−íc Ðp cuèi th−êng tõ 80 - 86% so víi mÝa, nång ®é chÊt kh« 1,5 - 3%
vμ ®é Pol 1,0 - 2,0%, cã nhiÒu t¹p chÊt vμ keo cÇn ®−îc xö lý lμm s¹ch ®Ó c¶i thiÖn
chÊt l−îng n−íc khuÕch t¸n.
6. Lµm tèt c«ng t¸c vÖ sinh
Trong thiÕt bÞ khuÕch t¸n v× cã nhiÖt ®é t−¬ng ®èi cao cã thÓ øu chÕ sù ho¹t
®éng cña vi sinh vËt nh−ng tr−íc vμ sau thiÕt bÞ khuÕch t¸n ®Òu thao t¸c ë nhiÖt ®é
th−êng. Do ®ã, cÇn nhËn thøc ®Çy ®ñ lμm tèt vÖ sinh, c«ng t¸c diÖt khuÈn, lËp chÕ ®é
vÖ sinh t−¬ng tù nh− ë ph−¬ng ph¸p Ðp mÝa.
PhÇn II. Lμm s¹ch n−íc mÝa
Lμm s¹ch n−íc mÝa lμ kh©u quan träng cña c«ng nghÖ s¶n xuÊt ®−êng. V× thÕ,
viÖc lμm s¹ch n−íc mÝa ®· ®−îc chó ý thÝch ®¸ng tõ khi b¾t ®Çu ph¸t sinh c«ng nghÖ
chÕ ®−êng.
Çc nhμ khoa häc ngμnh ®−êng lu«n chó ý nghiªn cøu ®Ó t×m ph−¬ng ph¸p lμm
s¹ch tèt nhÊt. MÆt kh¸c, thμnh phÇn n−íc mÝa hçn hîp phô thuéc vμo gièng mÝa, thæ
nh−ìng, khÝ hËu, ®iÒu kiÖn canh t¸c mμ cã sù kh¸c nhau:
Thμnh phÇn chñ yÕu cña n−íc mÝa hçn hîp.
§−êng sacaroza : 10 - 16%
§−êng khö : 0,3 - 3,0%
ChÊt kh«ng ®−êng h÷u c¬: 0,5 - 1,0%
ChÊt kh«ng ®−êng v« c¬ : 0,3 - 0,5%
N−íc : 80 - 85%
V× n−íc mÝa hçn hîp cã chøa nhiÒu chÊt kh«ng ®−êng kh¸c nhau do ®ã çc
ph−¬ng ph¸p t¸ch chÊt kh«ng ®−êng ra khái n−íc mÝa còng cã nhiÒu.
HiÖn nay, çc ph−¬ng ph¸p lμm s¹ch dïng phæ biÕn trong nhμ m¸y ®−êng nh−
sau: ph−¬ng ph¸p v«i, ph−¬ng ph¸p cacbon¸t hãa vμ ph−¬ng ph¸p sunfit hãa, çc
ph−¬ng ph¸p nμy sÏ lÇn l−ît ®−îc giíi thiÖu ë phÇn sau.
Ch−¬ng I. Nguyªn lý c¬ b¶n lμm s¹ch n−íc mÝa
I. T¸c dông cña v«i

V«i lμ hãa chÊt quan träng ®−îc dïng nhiÒu trong s¶n xuÊt ®−êng. Çc ph−¬ng
ph¸p s¶n xuÊt ®−êng hiÖn nay ®Òu dïng v«i.
1. §é hßa tan cña v«i
V«i lμ chÊt v« ®Þnh h×nh cã ®é ph©n t¸n cao. Khi hßa tan trong n−íc, cã tÝnh
chÊt keo. §é hßa tan cña v«i trong n−íc, trong dung dÞch ®−êng tinh khiÕt hay kh«ng
tinh khiÕt cã ý nghÜa lín v× çc qu¸ tr×nh lý hãa cña giai ®o¹n lμm s¹ch phô thuéc vμo
®é hßa tan cña v«i. MÆc dÇu ®é hßa tan cña v«i trong qu¸ tr×nh lμm s¹ch n−íc ®· ®−îc
nghiªn cøu nhiÒu nh−ng hiÖn nay vÉn lμ vÊn ®Ò quan träng ®ang ®−îc chó ý trong s¶n
xuÊt ®−êng.
Herzfelt nghiªn cøu ®é hßa tan cña v«i trong n−íc ë nh÷ng nhiÖt ®é kh¸c nhau
vμ thÊy r»ng khi nhiÖt ®é cμng t¨ng, ®é hßa tan cña v«i cμng gi¶m.
Tõ thÝ nghiÖm, Herzfelt ®· t×m ®−îc c«ng thøc ®é hßa tan cña v«i phô thuéc vμo
nhiÖt kh¸c nhau:
Z = 0,1349 - 0,000649t - 0,0000157t2 (2-1)
trong ®ã: Z - ®é hßa tan cña v«i, %;
t - nhiÖt ®é, 0C.
§é hßa tan cña v«i cßn phô thuéc vμo hμm l−îng chÊt kh« trong dung dÞch,
nång ®é ®−êng sacaroza vμ chÊt kh«ng ®−êng. (h×nh 2.1).
Hμm l−îng CaO trong dung dÞch, %
1,0
0,5
1 2 3 4
L−îng v«i cho vμo, %
H×nh 2-1. ¶nh h−ëng cña nång ®é chÊt kh« ®Õn ®é hßa tan
cña v«i trong dung dÞch ®−êng.
§é hßa tan cña v«i t¨ng khi nhiÖt ®é gi¶m vμ nång ®é ®−êng vμ chÊt kh«ng
®−êng t¨ng. VÝ dô, ®é hßa tan cña v«i t¨ng khi nång ®é sacaroza t¨ng, do t¹o thμnh
canxi sacarat. ë nhiÖt ®é cao, ®é hßa tan cña v«i gi¶m nhanh do sù thñy ph©n sacarat.
2. T¸c dông cña v«i
§Ó hiÓu ®−îc qu¸ tr×nh hãa lý khi cho v«i vμo n−íc mÝa, cÇn ®Ó ý tr−íc hÕt ®Õn
hÖ: n−íc + v«i + sacaroza, trong ®ã nh÷ng ph¶n øng thÝch hîp ®−îc tiÕn hμnh.
ë hÖ trªn, c©n b»ng ®−îc thiÕt lËp:
Ca(OH)2 + 2C12H22O11 ' 2H2O + Ca(C12H21O11)2
hßa tan Canxi sacarat
(
kÕt tña
L−îng v«i cho vμo n−íc mÝa cÇn lín h¬n nhiÒu lÇn so víi l−îng v«i cã thÓ hßa
tan.
Khi cho v«i vμo n−íc mÝa, sÏ cã nh÷ng t¸c dông sau ®©y:
- lμm tr¬ ph¶n øng axit cña n−íc mÝa hçn hîp vμ ng¨n ngõa sù chuyÓn hãa
®−êng cacaroza;
- kÕt tña hoÆc ®«ng tô nh÷ng chÊt kh«ng ®−êng, ®Æc biÖt protein, pectin, chÊt
mμu vμ nh÷ng axit t¹o muèi kh«ng tan;
- ph©n hñy mét sè chÊt kh«ng ®−êng, ®Æc biÖt ®−êng chuyÓn hãa, amit. Do ®ã,
®Ó h¹n chÕ sù ph©n hñy ®−êng, cÇn cã nh÷ng ph−¬ng ¸n cho v«i thÝch hîp: cho v«i vμo
n−íc mÝa l¹nh, cho v«i vμo n−íc mÝa nãng, cho v«i ph©n ®o¹n v.v...
- t¸c dông c¬ häc. Nh÷ng chÊt kÕt tña ®−îc t¹o thμnh cã t¸c dông kÐo theo
nh÷ng chÊt l¬ löng, vμ nh÷ng chÊt kh«ng ®−êng kh¸c.
- s¸t trïng n−íc mÝa. Víi ®é kiÒm khi cã 0,3% CaO, phÇn lín vi sinh vËt kh«ng
sinh tr−ëng, tuy nhiªn cã tr−êng hîp ph¶i dïng ®Õn l−îng 0,8% CaO.
a. T¸c dông cña ion Ca2+
Nh÷ng ph¶n øng do t¸c dông cña ion Ca2+ thuéc lo¹i ph¶n øng kÕt tña vμ ®«ng
tô. Ion Ca2+ cã thÓ ph¶n øng víi nh÷ng anion ®Ó t¹o ra muèn canxi lμ nh÷ng chÊt
kh«ng tan:
Ca2+ + 2A- = CaA2
trong ®ã A - anion
Tïy theo ®é hßa tan cña muèi canxi trong n−íc mÝa, cã thÓ chia lμm ba nhãm
sau:
- muèi canxi kh«ng tan cã ®é hßa tan lμ 10-3g/100g n−íc. §ã lμ muèi cacbonat,
oxalat, sunfat hoÆc photphat cña canxi. Trong nhãm ®ã cßn cã nh÷ng muèi canxi cã ®é
hßa tan tõ 10-3 ®Õn 10-1g/100g n−íc nh− muèi axit canxi cacbonat, canxi xitrat vμ canxi
vinat;
- muèi canxi khã tan víi ®é hßa tan 10g/100g n−íc nh− muèi cña axit glucolic,
glioxilic, malonic, a®ipic, sucxinic, tricacboxilic vμ hi®roxixitronic;
- muèi canxi dÔ tan, nh− muèi canxi cña çc axit focmic, propionic, lactic,
butiric, glutaric, sacarinic, aspactic vμ glutamic.
NÕu trong dung dÞch cã axit tù do th× l−îng muèi canxi trong dung dÞch t¨ng:
2CH3CHOHCOOH + Ca2+2(OH)- =
= 2(CH3CHOHCOO)-Ca2+ + 2H2O
Canxi lactat
Trong tr−êng hîp khi tÝch sè hßa tan (pK) cña axit thÊp, t¸c dông t¸ch lo¹i muèi
canxi ë giai ®o¹n th«ng CO2 lÇn thø hai gi¶m. Nh÷ng hi®roxiaxit cã thÓ t¹o muèi phøc
canxi vμ lμm t¨ng l−îng canxi trong dung dÞch. Muèi cña nh÷ng axit ®ã cã tÝnh t¹o mËt
cuèi m¹nh.
Muèi canxi cña nh÷ng axit kh«ng tan cã tÇm quan träng trong qu¸ tr×nh lμm
s¹ch:
2Na+ + 2A2- + Ca2+2(OH)- = CaA2 + 2[Na+OH-]
trong ®ã: A - anion.
Hμm l−îng kiÒm tù do trong dung dÞch (KOH, NaOH), gäi lμ ®é kiÒm tù nhiªn, cã
¶nh h−ëng lín ®Õn sù kÕt tña muèi canxi ë giai ®o¹n th«ng CO2 lÇn thø hai.
b. T¸c dông cña ion OH-
Ion OH- tõ s÷a v«i cho vμo n−íc mÝa cã t¸c dông trung hßa axit tù do. Ion OH-
t¸c dông víi ion kim lo¹i t¹o thμnh muèi:
2Al3+ + 3[Ca2+2(OH)-] = 2Al(OH)3 + 3Ca2+
Mg2+ + Ca2+2(OH)- = Mg(OH)2 + Ca2+
Nh÷ng ion trªn tån t¹i trong dung dÞch ë d¹ng hi®roxit.
NÕu trong dung dÞch thõa v«i, sÏ t¹o ph¶n øng kiÒm vμ sÏ dÉn ®Õn hμng lo¹t
ph¶n øng ph©n hñy.
Trong qu¸ tr×nh cho v«i vμo n−íc mÝa, nhiÒu axit ®−îc t¹o thμnh, trong ®ã cã
kho¶ng 60% axit lactic. §ã lμ kÕt qu¶ cña sù ph©n hñy sacaroza trong m«i tr−êng kiÒm
khi ë nhiÖt ®é cao. Trong qu¸ tr×nh ph©n hñy, nång ®é ®−êng khö t¨ng vμ ®¹t ®Õn mét
gi¸ trÞ nhÊt ®Þnh.
- Nh÷ng chÊt ®ã cã kh¶ n¨ng t¹o ph¶n øng ng−ng tô vμ t¹o chÊt mμu. Thμnh
phÇn cña s¶n phÈm ph¶n øng phô thuéc tr−íc hÕt vμo nh÷ng ®iÒu kiÖn cña ph¶n øng.
Tr−íc hÕt, mét l−îng chÊt kh«ng mμu kh«ng cã tÝnh axit ®−îc t¹o ra vμ tiÕp theo lμ
l−îng s¶n phÈm axit t¨ng lªn ®ång thêi víi chÊt mμu. Lóc nμy kh¶ n¨ng khö cña dung
dÞch dÇn dÇn gi¶m xuèng.
Trong m«i tr−êng kiÒm, muèi amon bÞ ph©n hñy theo s¬ ®å sau:
2NH4+ + Ca2+2(OH)- = 2NH4OH + Ca2+
NH4OH = NH3 + H2O
Tõ axit glioxilic b»ng sù oxi hãa vμ sù khö, sÏ thμnh axit glicolic, axit oxalic vμ
canxi oxalat theo ph¶n øng:
CHO CHO CH2OH COOH
+ H2 O + → +
COOH COOH COOH COOH
Axit glioxilic Axit glicolic Axit oxalic
O
4HOOC-C + 3Ca(OH)2 → CH2OHCOOCaCOOCH2OH +
H
COO
+2 Ca + 3H2O
COO
Trong m«i tr−êng kiÒm axit oxamic vμ alantoin còng cã thÓ bÞ ph©n hñy ®Ó t¹o
ra oxalat:
CONH2 COO
+ Ca(OH)2 → Ca + NH2 + H2O
COOH COO
Axit oxamic
NH-CH-NH-CO-NH2
CO + 2H2O →
NH-CO
NH2 CHO NH2
Alantion → OC + + O
NH2 COOH NH2
Canxi oxalat t¹o thμnh sÏ ®ãng cÆn trong çc èng cña thiÕt bÞ bèc h¬i. NÕu trong
dung dÞch ®−êng chøa nhiÒu axit glioxilic th× cÇn cho v«i vμo ®Ó sù ph©n hñy axit nμy
kÕt thóc tr−íc giai ®o¹n th«ng CO2 lÇn thø hai hoÆc ë giai ®o¹n bèc h¬i, m«i tr−êng
ph¶i trung tÝnh ®Ó axit glioxilic kh«ng bÞ biÕn ®æi.
Trong nh÷ng chÊt chøa nit¬ th× asparagin vμ glutamin bÞ ph©n hñy dÔ dμng nhÊt.
Ph¶n øng tiÕn hμnh nh− sau:
CH2-CO-NH2 CH2-COOH
+ H2 O → + NH3↑
CH2-NH2-COOH CH2-NH2-COOH
Asparagin Axit aspactic
CH2-COOH CH2-COO
+ Ca(OH)2 → Ca + 2H2O
CH2-NH2-COOH CH2-NH2-COOH
Canxi aspactat
(dung dÞch)
Ph¶n øng xμ phßng hãa amit kh«ng ph¶i lμ ph¶n øng ion, do ®ã ®ßi hái nhiÒu
thêi gian. V× vËy, trong giai ®o¹n trung hßa hoÆc th«ng CO2, sù ph©n hñy amit ch−a
hoμn thμnh mμ cßn tiÕp tôc ë giai ®o¹n bèc h¬i.
KÕt qu¶ cña sù ph©n hñy amit sÏ gi¶i phãng NH3 vμ muèi canxi hßa tan lμm
t¨ng tæn thÊt ®−êng trong mËt cuèi vμ gi¶m tèc ®é kÕt tÝnh ®−êng.
II. Photphat pentaoxit
Hμm l−îng photphat (P2O5) trong n−íc lμ yÕu tè rÊt quan träng ®èi víi hiÖu qu¶
lμm s¹ch n−íc mÝa. B¶n th©n c©y mÝa chøa mét hμm l−îng P2O5 nhÊt ®Þnh. Hμm l−îng
®ã phô thuéc vμo ®iÒu kiÖn canh t¸c, ®Êt ®ai, ph©n bãn v.v... Hμm l−îng P2O5 trong mÝa
dao ®éng trong kho¶ng 100 - 200mg/l n−íc mÝa. Trong ph−¬ng ph¸p v«i vμ ph−¬ng
ph¸p sunfit hãa P2O5 ®−îc dïng rÊt réng r·i. §Ó cã hiÖu qu¶ lμm s¹ch tèt, hμm l−îng
P2O5 trong n−íc mÝa hçn hîp kho¶ng 300 - 450mg/l. NÕu l−îng P2O5 kh«ng ®ñ sÏ t¹o
thμnh Ca(H2PO4)2 trong n−íc mÝa hçn hîp vμ cã h¹i cho qu¸ tr×nh lμm s¹ch. T¸c dông
chñ yÕu cña H3PO4 nh− sau:
1. HÊp phô chÊt keo vμ çc chÊt kh«ng ®−êng kh¸c t¸c dông lμm s¹ch n−íc mÝa
hçn hîp cña H3PO4 hay Ca(H2PO4)2 lμ t¹o chÊt kÕt tña phot phat canxi theo ph¶n øng
sau ®©y:
H3PO4 + Ca(OH)2 → Ca3(PO4)2 + 2H2O
Bennett ®· chØ ra c¬ lý nèi cÇu t¸c dông gi÷a H3PO4 vμ chÊt kÕt tña photphat
canxi (h×nh 2.2).
Ion canxi kÕt hîp
Líp hÊp phô
H¹t t¹p chÊt
Photphat canxi
(kÕt tña)
H×nh 2.2. Ion canxi vµ photphat canxi (kÕt tña)
Photphat canxi cã tÝnh hÊp phô rÊt m¹nh, hÊp phô çc chÊt keo trong n−íc mÝa
hçn hîp (vÝ dô nh− chÊt keo cña axit silic, hydroxit s¾t, nh«m vμ ®−îc lo¹i kh«i n−íc
mÝa ë giai ®o¹n l¾ng (h×nh 2.3) biÓu thÞ hiÖu suÊt lo¹i chÊt keo phô thuéc vμo hμm
l−îng P2O5 trong n−íc mÝa hçn hîp.
HiÖu suÊt lo¹i 30
chÊt keo (%)
25
20
0.010 0.015 0.020 0.025 0.030

P2O5 g/100ml
H×nh 2.3. Quan hÖ gi÷a hiÖu suÊt lo¹i chÊt keo

vµ hµm l−îng P2O5 trong n−íc mÝa hçn hîp
2. HÊp phô chÊt mµu vµ gi¶m trÞ sè ®é mµu
Trong n−íc mÝa hçn hîp cã chÊt mμu h÷u c¬, poliphªn«n, vμ s¶n phÈm ph©n hñy
®−êng khö trong qu¸ tr×nh gia v«i, gia nhiÖt v.v... ®Òu cã thÓ bÞ Ca3(PO4)2 hÊp phô vμ lo¹i
®i vμ hiÖu suÊt lo¹i phô thuéc hμm l−îng P2O5 trong n−íc mÝa hçn hîp (h×nh 2.4).
TrÞ cao
sè
®é
mμu
thÊp
100 200 300 400 500

http://www.ebook.edu.vn P261
O5 (ppm)
H×nh 2.4. Quan hÖ gi÷a trÞ sè ®é mµu
vµ hµm l−îng P2O5 trong n−íc mÝa hçn hîp
3. Thóc ®Èy t¸c dông kÕt tña vµ ®«ng tô
Ca3(PO4)2 trong n−íc mÝa hçn hîp cã tØ träng lín cã thÓ t¨ng nhanh tèc ®é l¾ng
vμ do ®ã h¹t kÕt tña lín cßn c¶i thiÖn ®−îc tÝnh n¨ng läc. Nh−ng khi hμm l−îng P2O5
−
qu¸ lín (vÝ dô > 600ppm) th× gèc PO 34 qu¸ nhiÒu sÏ t¹o thμnh h¹t kÕt tña nhá, xèp lμm
tèc ®é l¾ng chËm vμ läc khã kh¨n.
III. L−u huúnh ®ioxit
SO2 ®−îc dïng phæ biÕn trong s¶n xuÊt ®−êng. SO2 cã thÓ cho vμo dung dÞch
®−êng ë d¹ng khÝ, láng hoÆc muèi. Trong s¶n xuÊt ®−êng hiÖn nay th−êng dïng SO2 cã
kh¶ n¨ng gi¶m pH nªn khÝ SO2 t¸c dông m¹nh h¬n NaHSO3 vμ Na2SO3. Th−êng cho ë
d¹ng natri hi®rosunfit (Na2S2O4) vμo dung dÞch ®−êng.
T¸c dông cña SO2 ®èi víi n−íc mÝa vμ mËt chÌ tïy thuéc vμo tÝnh chÊt trung
tÝnh hoÆc kiÒm cña chóng. T¸c dông cña SO2 nh− sau:
1. Trung hßa l−îng v«i d− trong n−íc mÝa
SO2(H2SO3) lμ mét axit m¹nh (pK1= 1,7 vμ pK2 = 7,2 ë 250C) cã thÓ dïng ®Ó
trung hßa kiÒm (d−) cña n−íc mÝa. Khi cho SO2 vμo n−íc mÝa hoÆc mËt chÌ, x¶y ra
ph¶n øng:
SO2 + H2O ' H2SO3
H2SO3 ' H+ + HSO 3−
−
HSO3- ' H+ + SO 32
Mét l−îng nhá H2SO3 ph©n ly vμ HSO3- ph©n ly cßn Ýt h¬n. ë pH ≥ 9,5 trong
−
dung dÞch cã thÓ chØ tån t¹i ion SO 32 (vμ kh«ng cã HSO 3− ). ë pH tõ 4,5 ®Õn 9,5 dung
−
dÞch chøa HSO 3− nhiÒu h¬n vμ ë pH ≤ 4,5 hÇu nh− kh«ng cã ion SO 32 .
Khi cho SO2 vμo n−íc mÝa cã v«i d− ph¶n øng x¶y ra nh− sau:
Ca(OH)2 + H2SO3 = CaSO3↓ + H2O
CaSO3 lμ chÊt kÕt tña cã kh¶ n¨ng hÊp phô çc chÊt kh«ng ®−êng, chÊt mμu vμ
chÊt keo cã trong dung dÞch. Theo sù kh¶o s¸t cña Vander Linden, CaSO3.2H2O vÉn cã
mét l−îng nhá hßa tan, khi nhiÖt ®é cao, ®é hßa tan gi¶m cßn ë nhiÖt ®é thÊp l−îng ®ã
nhiÒu.
2. Hßa tan muèi canxi sunfit kªt tña
Canxi sunfit kh«ng tan trong n−íc nh−ng tan trong axit sunfur¬. Do ®ã, khi
th«ng SO2 qu¸ l−îng cã thÓ lμm cho canxi sunfit kÕt tña biÕn thμnh canxi bisunfit hßa
tan.
CaSO3 + SO2 + H2O → Ca(HSO3)2
T−¬ng tù nh− vËy, kali sunfit biÕn thμnh kali bisunfit:
K2SO3 + SO2 + H2O → 2KHSO3
3. Gi¶m ®é nhít cña mËt chÌ
N−íc mÝa sau khi trung hßa, mét phÇn chÊt keo bÞ lo¹i, lμm gi¶m ®é nhít cña
mËt chÌ, cã lîi cho thao t¸c nÊu ®−êng vμ kÕt tinh, ®ång thêi h¹n chÕ sù ph¸t triÓn cña
vi sinh vËt.
4. BiÕn muèi cacbonat thµnh muèi sunfit
Trong n−íc mÝa cã hμm l−îng kali, canxi nhÊt ®Þnh, sau khi th«ng khÝ SO2 th×
t¹o thμnh canxi sunfit vμ kali sunfit.
Sù thay ®æi tõ muèi K2CO3, CaCO3 thμnh K2SO3, CaSO3 cã ý nghÜa quan träng.
Muèi cacbonat cã kh¶ n¨ng t¹o mËt lín vμ cã ¶nh h−ëng lín ®Õn mμu s¾c cña dung
dÞch ®−êng. Muèi sunfit kh¶ n¨ng t¹o mËt kÐm h¬n nh−ng l¹i cã kh¶ n¨ng lμm gi¶m ®é
nhít cña mËt.
5. TÈy mµu dung dÞch ®−êng
SO2 lμ chÊt khö cã kh¶ n¨ng biÕn chÊt mμu cña n−íc mÝa hoÆc mËt chÌ thμnh
chÊt mμu s¾c hoÆc mμu nh¹t h¬n. VÝ dô, nh÷ng s¶n phÈm cã mμu ph¸t sinh tõ sù ph©n
hñy glucoza d−íi t¸c dông cña nhiÖt ®−îc tÈy mμu b»ng NaHSO3 ë pH = 5,5. Nh−ng
nh÷ng chÊt mμu bÞ khö, d−íi t¸c dông oxi cña kh«ng khÝ l¹i trë thμnh chÊt mμu. §iÒu
®ã gióp ta gi¶i thÝch hiÖn t−îng sinh mμu trong thêi gian b¶o qu¶n ®−êng thμnh phÈm
s¶n xuÊt theo ph−¬ng ph¸p SO2.
§èi víi mËt chÌ vμ ®−êng non, hiÖn t−îng trë l¹i chÊt mμu nh− trªn kh«ng
nhiÒu.
Sù khö chÊt mμu phô thuéc vμo sù ph¸ vì hÖ céng h−ëng ®iÖn tõ cña phÇn tö
chÊt mμu.
Sù khö nèi tiÕp b»ng axit sunfur¬ hoÆc b»ng muèi cña nã cã thÓ biÓu hiÖn nh−
sau:
SO2 + H2O → H+ + HSO 3− hoÆc SO32- + H2O → OH − + HSO 3−
C = C + HSO 3− → [H-C-C-SO3]-
[H-C-C-SO3] + H2O → H-C-C-H- HSO −4
Cã thÓ biÓu diÔn sù khö theo s¬ ®å sau: tr−íc hÕt t¸c nh©n khö ph¶n øng víi
n−íc t¹o thμnh hi®ro, råi hi®ro kÕt hîp víi ph©n tö chÊt mμu ®Ó biÕn chÊt mμu thμnh
chÊt kh«ng mμu.
HSO3- + H2O → HSO −4 + H2
C = C + H2 → H-C-C-H
C¬ chÕ biÕn chÊt mμu thμnh chÊt kh«ng mμu cã thÓ gi¶i thÝch theo ph¶n øng sau ®©y:
SO2 + H2O → H2SO3
H2SO3 + M → H2SO3.M (chÊt kh«ng mμu)
Trong ®ã: M - vËt chÊt cã mμu
SO2 lμm gi¶m nhiÒu ®é pH cña dung dÞch ®−êng, tiÕp ®Õn lμ NaHSO3, cßn
Na2SO3 kh«ng cã t¸c dông thay ®æi pH cña dung dÞch hoÆc lμm t¨ng pH cña dung dÞch
rÊt Ýt.
H2SO3 vμ muèi cña nã cã t¸c dông khö mμu kÐm h¬n so víi hi®rosunfit v×
H2SO3 khi t¸c dông víi n−íc chØ s¶n sinh hai nguyªn tö hi®ro trong lóc ®ã tõ
hi®rosunfit sinh ra s¸u nguyªn tö hi®ro:
S 2 O 24− + 4H2O = 2 HSO −4 + 3H2
SO2 kh«ng chØ lμm mÊt mμu mμ cßn ng¨n ngõa sù sinh chÊt mμu. T¸c dông cßn
quan träng h¬n c¶ sù khö mμu.
Th«ng SO2 cã t¸c dông ng¨n ngõa ¶nh h−ëng kh«ng tèt cña «xi kh«ng khÝ. Oxi
kh«ng khÝ chØ ph¸t huy t¸c dông khi cã chÊt xóc t¸c, tr−íc hÕt, khi cã mÆt çc ion Fe2+,
Fe3+, Cu2+. Trªn c¬ b¶n kim lo¹i g©y mμu xÈm kÐm h¬n çc ion cña nã. Khi th«ng SO2
ngoμi t¸c dông khö ion s¾t, cßn cã t¸c dông bao v©y nhãm cacbonyl cã kh¶ n¨ng t¹o
chÊt mμu, ng¨n ngõa sù t¹o thμnh phøc chÊt s¾t vμ ph¶n øng ng−ng tô víi nh÷ng chÊt
kh«ng ®−êng h÷u c¬ kh¸c.
Kh¶ n¨ng ng¨n ngõa sù sinh mμu cña SO2 b»ng çch bao v©y nhãm cacbonyl
®−îc biÓu diÔn theo s¬ ®å:
HSO3
C = O + H2O + SO2 → C
OH
Kh¶ n¨ng bao v©y nhãm cacbonyl cña SO2 lμ do ion HSO3- cã thÓ kÕt hîp víi
nhãm cacbonyl vμ gi¶i phãng mét ®«i ®iÖn tö cho S. Trong dung dÞch ®−êng, ion
HSO 3− th−êng kÕt hîp vμo s¶n phÈm t¹o thμnh do sù ph©n hñy ë m«i tr−êng kiÒm chø
kh«ng kÕt hîp vμo hexoza. Tuy nhiªn, kh«ng thÓ ng¨n ngõa sù t¹o thμnh chÊt mμu mét
çch hoμn toμn, kho¶ng mét phÇn t− chÊt mμu do sù ph©n hñy kiÒm cña glucoza kh«ng
bÞ mÊt mμu bëi t¸c dông SO2.
Th«ng SO2 kh«ng ng¨n ngõa ®−îc sù ph©n hñy sacaroza, vμ ®−êng khö, tuy
nhiªn ng¨n ngõa ®−îc s¶n phÈm cã mμu cña sù ph©n hñy vμ k×m h·m kh¶ n¨ng «xi hãa
vμ t¸c dông xóc t¸c cña ion kim lo¹i.
Th−êng th«ng SO2 vμo n−íc mÝa vμ mËt chÌ. §èi víi ®−êng non th−êng tÈy
tr¾ng b»ng Na2S2O4.5H2O. Na2S2O4.5H2O lμ mét chÊt khö m¹nh l−îng dïng kh«ng
nhiÒu, cø 10 tÊn ®−êng non chØ dïng 100 - 200g Na2S2O4.5H2O. Bét Na2S2O4.5H2O cho
trùc tiÕp vμo ®−êng non. T¨ng thªm l−îng Na2S2O4.5H2O, hiÖu qu¶ tÈy mμu kh«ng lín.
Sau khi cho Na2S2O4.5H2O ®é mμu vμ ®é nhít cña ®−êng non gi¶m. KhuyÕt ®iÓm chñ
yÕu lμ gi¸ thμnh ®¾t vμ kh«ng thÓ lo¹i t¹p chÊt cña Na2S2O4.5H2O ra khái ®−êng non
tuy l−îng ®ã kh«ng nhiÒu.
IV. T¸c dông cña cabondioxit
1. T¸c dông trung hßa ®ång thêi t¹o chÊt kÕt tña theo ph¶n øng sau ®©y:
CO2 + H2O → H2CO3
H2CO3 + Ca(OH)2 → CaCO3 + H2O
CaCO3 lμ chÊt kÕt tña cã tÝnh hÊp phô cã kh¶ n¨ng hÊp phô çc chÊt mμu, chÊt
keo vμ çc chÊt kh«ng ®−êng trong n−íc mÝa hçn hîp cïng kÕt tña vμ ®−îc lo¹i ®i
trong qu¸ tr×nh l¾ng läc.
2. Cã kh¶ n¨ng ph©n hñy muèn canxi sacarit th−êng ®−êng sacaroza vμ CaCO3
kÕt tña. Ph¶n øng tiÕn hμnh nh− sau:
C12H22O11.CaO + CO2 → C12H22O11 + CaCO3
C12H22O11.2CaO + 2CO2 → C12H22O11 + 2CaCO3
C12H22O11.3CaO + 3CO2 → C12H22O11 + 3CaCO3
Ph¶n øng ®ã cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhiÖt ®é. Lóc nhiÖt ®é 550C ph¶n øng tiÕn
hμnh chËm. Lóc nhiÖt ®é t¨ng ®Õn 70 - 800C ph¶n øng ph©n gi¶i míi t−¬ng ®èi hoμn
toμn.
3. Lóc th«ng CO2 qu¸ l−îng, lμm cho muèi canxi kÕt tña biÕn thμnh muèi axit
canxi hßa tan. Ph¶n øng nh− sau:
CaCO3 + CO2 + H2O → Ca(HCO3)2 (hßa tan)
Ph¶n øng ®ã lμm cho hμm l−îng muèi canxi hßa tan trong n−íc mÝa hçn hîp
t¨ng lªn. §ång thêi, khi gÆp nhiÖt ®é cao l¹i bÞ ph©n hñy t¹o thμnh chÊt kÕt tña CaCO3
®ãng cÆn trong thiÕt bÞ bèc h¬i. Do ®ã, lóc th«ng CO2 tr¸nh th«ng qu¸ l−îng ®Ó gi¶m
sù t¹o cÆn trong thiÕt bÞ.
V. T¸c dông cña pH
Th−êng n−íc mÝa hçn hîp cã pH = 5 - 5,5. Trong qu¸ tr×nh lμm s¹ch sù biÕn ®æi
cña pH dÉn ®Õn çc qu¸ tr×nh biÕn ®æi hãa lý vμ hãa häc çc chÊt kh«ng ®−êng trong
n−íc mÝa vμ cã ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn hiÖu qu¶ lμm s¹ch.
NÕu khèng chÕ pH tèt sÏ lμm t¨ng hiÖu suÊt thu håi ®−êng vμ chÊt l−îng ®−êng
thμnh phÈm, gi¶m tæn thÊt ®−êng. NÕu khèng chÕ pH kh«ng tèt, ®−êng sacaroza sÏ bÞ
chuyÓn hßa thμnh ®−êng khö hoÆc bÞ ph©n hñy v.v... g©y tæn thÊt ®−êng vμ t¨ng mμu
s¾c cña thμnh phÈm. ViÖc thay ®æi pH cã çc t¸c dông sau:
1. Ng−ng kÕt chÊt keo
Noël Deer ®· nghiªn cøu tÝnh chÊt cña chÊt keo trong n−íc mÝa. ¤ng ®· dïng
çc qu¸ tr×nh xö lý nhiÖt, ®iÖn häc vμ hãa häc ®Ó kiÓm tra çc ph¶n øng hãa häc cña
keo trong n−íc mÝa vμ ph¸t hiÖn thÊy chÊt keo trong n−íc mÝa hçn hîp chuyÓn dÞch vÒ
cùc d−¬ng vμ chÊt keo ë n−íc mÝa trong chuyÓn vÒ cùc ©m.
ChÊt keo trong n−íc mÝa chia lμm hai lo¹i: keo thuËn nghÞch vμ keo kh«ng
thuËn nghich. Keo kh«ng thuËn nghÞch lμ keo khi ®· bÞ ng−ng tô (vÝ dô, d−íi t¸c dông
cña nhiÖt), nÕu thay ®æi ®iÒu kiÖn cña m«i tr−êng kh«ng cã kh¶ n¨ng trë l¹i tr¹ng th¸i
keo ban ®Çu. Keo thuËn nghÞch lμ keo sau khi bÞ ng−ng tô, nÕu thay ®æi ®iÒu kiÖn m«i
tr−êng, cã kh¶ n¨ng trë l¹i tr¹ng th¸i ban ®Çu.
Trong n−íc mÝa hçn hîp tån t¹i hai lo¹i keo: keo −a n−íc vμ keo kh«ng −a n−íc.
Theo Hardy th× ®a sè keo trong n−íc mÝa ®Òu cã tÝnh chÊt −a n−íc, møc ®é −a n−íc cña
chóng kh¸c nhau. Keo −a n−íc nhiÒu nh− protein, pentoaan, pectin. Keo −a n−íc Ýt nh−
s¾c tè, chÊt bÐo, s¸p mÝa.
D−íi t¸c dông cña vi sinh vËt, trong n−íc mÝa s¶n sinh çc lo¹i keo cã tÝnh nhít
vμ −a n−íc nh− glucozan vμ levulozan.
Keo tån t¹i trong n−íc mÝa vμ ë tr¹ng th¸i æn ®Þnh khi keo mang ®iÖn tÝch hoÆc
cã líp n−íc bao bäc bªn ngoμi. NÕu v× mét nguyªn nh©n nμo ®ã, keo mÊt çc tÝnh chÊt
trªn sÏ bÞ ng−ng kÕt. §Ó ng−ng kÕt chÊt keo, th−êng cho vμo n−íc mÝa nh÷ng chÊt ®iÖn
ly ®Ó thay ®æi pH cña m«i tr−êng. D−íi ®iÒu kiÖn pH nhÊt ®Þnh, keo hÊp phô chÊt ®iÖn
ly vμ dÉn ®Õn tr¹ng th¸i trung hßa ®iÖn. Lóc ®ã, keo mÊt tr¹ng th¸i æn ®Þnh vμ ng−ng
kÕt. ë trÞ sè pH lμm chÊt keo ng−ng kÕt gäi pH ®¼ng ®iÖn. §iÓm ®¼ng ®iÖn cña chÊt
keo kh¸c nhau (pHanbumin = 4,6 - 4,9; pHasparagin = 3...).
ë pH ®¼ng ®iÖn, ®èi víi keo −a n−íc vμ keo kh«ng −a n−íc s¶n sinh t¸c dông
trung hßa ®iÖn vμ theo s¬ ®å sau (h×nh 2.5).
Keo −a n−íc
Keo ng−ng tô
Trung hßa ®iÖn
MÊt n−íc MÊt n−íc
KÕt tña
Keo kh«ng
−a n−íc
H×nh 2.5. S¬ ®å t¸c dông trung hßa ®iÖn cña chÊt keo
HiÖu qu¶ lo¹i trõ chÊt keo ë trÞ sè pH kh¸c nhau ghi ë b¶ng 2.1
B¶ng 2.1. HiÖu qu¶ lo¹i chÊt keo ë pH kh¸c nhau
Hμm l−îng CaO trong n−íc mÝa,
pH Lo¹i trõ chÊt keo, %
g/100g chÊt kh«
7,18 18,30 0,290
7,71 22,30 0,316
8,05 25,30 0,357
C¨n cø vμo kÕt qu¶ nghiªn cøu cña nhμ khoa häc ngμnh ®−êng, ta thÊy trong
n−íc mÝa cã hai ®iÓm pH lμm ng−ng tô chÊt keo; pH trªn d−íi 7 vμ pH trªn d−íi 11.
§iÓm pH tr−íc lμ ®iÓm pH ®¼ng ®iÖn. §iÓm pH sau lμ ®iÓm ng−ng kÕt cña protein
trong m«i tr−êng kiÒm m¹nh. §iÓm nμy kh«ng gäi ®iÓm ®¼ng ®iÖn, v× lóc ®ã trong
n−íc mÝa cã ®−êng sacaroza vμ l−îng v«i nhiÒu sÏ t¹o thμnh hîp chÊt cã tÝnh hÊp phô
protein t¹o thμnh chÊt kÕt tña.
S¶n xuÊt ®−êng theo ph−¬ng ph¸p cacbonat hãa cã thÓ lîi dông hai ®iÓm ng−ng
tô keo. §èi víi ph−¬ng ph¸p sunfit hãa chØ lîi dông ®−îc mét ®iÓm ng−ng tô.
2. Lµm chuyÓn hãa ®−êng sacaroza
Khi n−íc mÝa ë m«i tr−êng axit (pH < 7) sÏ lμm chuyÓn hãa ®−êng sacaroza vμ
t¹o thμnh hçn hîp ®−êng glucoza vμ fructoza gäi ®−êng chuyÓn hãa vμ ph¶n øng nμy
®−îc gäi lμ ph¶n øng chuyÓn hãa.
Ph¶n øng chuyÓn hãa sacaroza ®−îc tiÕn hμnh nh− sau:
[H+]
C12H22O11 + H2O C6H12O6 + C6H12O6
sacaroza hçn hîp ®−êng chuyÓn hãa
Tèc ®é chuyÓn hãa phô thuéc vμo nång ®é H+. NÕu nång ®é H+ trong n−íc mÝa
cμng lín th× tèc ®é chuyÓn hãa cμng nhanh, mÆt kh¸c çc axit kh¸c nhau sÏ lμm
chuyÓn hãa sacaroza víi tèc ®é kh¸c nhau. NÕu lÊy tèc ®é chuyÓn hãa cña HCl lμ 100
th× tèc ®é chuyÓn hãa cña çc axit kh¸c nh− ë b¶ng 2.2.
B¶ng 2.2. Tèc ®é chuyÓn hãa sacaroza cña çc axit kh¸c nhau
Tªn axit Tèc ®é chuyÓn hãa Tªn axit Tèc ®é chuyÓn hãa
HCl 100,0 Axit focmic 1,53
H2SO3 30,40 Axit malic 1,27
(COOH)2 18,60 Axit lactic 1,07
H3PO4 6,20 Axit suxinic 0,55
Axit tactric 3,08 Axit axetic 0,40
Axit nitric 1,72
Tèc ®é chuyÓn hãa nghÞch ®¶o sacaroza cßn phô thuéc vμo nång ®é ®−êng,
nhiÖt ®é vμ thêi gian. Khi nång ®é ®−êng, nhiÖt ®é vμ thêi gian t¨ng th× tèc ®é chuyÓn
hãa t¨ng (h×nh 2.6).
pH
L−îng ®−êng sacaroza chuyÓn hãa, %

H×nh 2.6. Sù phô thuéc cña chuyÓn hãa sacaroza vµo nhiÖt ®é vµ pH
Khi ®−êng bÞ chuyÓn hãa kh«ng chØ g©y tæn thÊt ®−êng mμ cßn gi¶m ®é tinh
khiÕt cña mËt chÌ vμ ¶nh h−ëng ®Õn tèc ®é kÕt tinh ®−êng. Sù tån t¹i cña glucoza vμ
fructoza trong mËt cuèi lμ hËu qu¶ cña sù chuyÓn hãa sacaroza. Khi míi t¹o thμnh,
glucoza vμ fructoza cã l−îng t−¬ng ®−¬ng nhau, nh−ng trong mËt cuèi, l−îng glucoza
th−êng nhiÒu h¬n, v× trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt l−îng fructoza bÞ ph©n hñy nhiÒu h¬n.
3. Lµm ph©n hñy sacaroza
Trong m«i tr−êng kiÒm, d−íi t¸c dông cña nhiÖt, ®−êng sacaroza bÞ ph©n hñy.
Khi pH cμng cao l−îng chÊt ph©n hñy cμng lín. S¶n phÈm ph©n hñy cña sacaroza rÊt
phøc t¹p: fufurol, 5 - hidroximetylfufurol, metylglioxan, glixeandehit, ®ioxiaxeton, axit
lactic, axit trioxibuteric, axit axetic, axit focmic, v.v. Nh÷ng s¶n phÈm ®ã cã thÓ tiÕp
tôc bÞ oxi hãa d−íi t¸c dông cña oxi kh«ng khÝ.
4. Sù ph©n hñy ®−êng khö
Trong n−íc mÝa hçn hîp cã chõng 0,3 - 2,4% ®−êng khö. Khi n−íc mÝa ë m«i
tr−êng axit, sù tån t¹i cña ®−êng khö t−¬ng ®èi æn ®Þnh. ë pH=3, ®−êng khö æn ®Þnh
nhÊt. NÕu pH cña n−íc mÝa hay dung dÞch ®−êng v−ît qu¸ 7 sÏ ph¸t sinh çc ph¶n øng
ph©n hñy ®−êng khö, sù ph©n hñy nμy phô thuéc vμo pH vμ nhiÖt ®é. Tèc ®é ph©n hñy
cña ®−êng khö trong n−íc mÝa t−¬ng ®èi chËm.
Tõ (h×nh 2.7) cho thÊy sù ph©n hñy ®−êng khö phô thuéc vμo pH kh¸c nhau, khi
trÞ sè pH cμng cao, tèc ®é ph©n hñy cμng lín.
§−êng khö ph©n hñy, %
80
60
40
20
0
5 6 7 8 9 10 11
pH n−íc mÝa
H×nh 2.7. ¶nh h−ëng cña pH ®Õn sù ph©n hñy ®−êng khö
(nhiÖt ®é: 1000C; thêi gian: 1h)
S¶n phÈm ph©n hñy cña ®−êng khö t−¬ng tù s¶n phÈm ph©n hñy cña sacaroza.
5. T¸ch lo¹i chÊt kh«ng ®−êng
§èi víi pH kh¸c nhau, cã thÓ t¸ch lo¹i ®−îc çc chÊt kh«ng ®−êng kh¸c nhau.
H×nh 2.8 cho thÊy quan hÖ gi÷a hiÖu suÊt t¸ch lo¹i chÊt kh«ng ®−êng ë çc pH
kh¸c nhau. Khi pH = 7-10, çc muèi v« c¬ cña Al2O3, P2O5, SiO2, Fe2O3. MgO dÔ bÞ
t¸ch lo¹i, trong ®ã Al2O3, P2O5, SiO2 cã thÓ bÞ lo¹i h¬n 95%, cßn MgO, Fe2O3 cã thÓ bÞ
lo¹i ®Õn 60%.
- Khi pH kho¶ng 7,0 t¸ch loai ®−îc 50% chÊt keo (pentosan).
H×nh 2.8. Quan hÖ gi÷a pH vµ hiÖu qu¶ t¸ch lo¹i chÊt kh«ng ®−êng
- Khi pH kho¶ng 5,6 trªn 98% protein cã thÓ bÞ t¸ch lo¹i, nÕu v−ît qu¸ trÞ sè pH
®ã, hiÖu qu¶ t¸ch lo¹i rÊt thÊp.
Khi chän pH thÝch hîp ®Ó lo¹i chÊt kh«ng ®−êng kh«ng nªn t¸ch lo¹i ®¬n ®éc
tõng chÊt mμ ph¶i xÐt mét çch toμn diÖn ®Ó t¸ch lo¹i nhiÒu chÊt kh«ng ®−êng.
HiÖu qu¶ t¸ch lo¹i chÊt cßn phô thuéc vμo gièng mÝa, ®iÒu kiÖn sinh tr−ëng, ®é
chÝn cña mÝa vμ hiÖu qu¶ lμm s¹ch cã thÓ biÓu thÞ b»ng hiÖu qu¶ lo¹i chÊt kh«ng
®−êng. HiÖu qu¶ lμm s¹ch phô thuéc nhiÒu vμo ®é tinh khiÕt cña n−íc mÝa hçn hîp vμ
çc lo¹i chÊt kh«ng ®−êng kh¸c nhau.
VI. T¸c dông cña nhiÖt ®é
1. Ng−ng kÕt chÊt keo
§Ó ng−ng kÕt chÊt keo cã thÓ dïng ph−¬ng ph¸p ®iÓm ®¼ng ®iÖn hoÆc sù hÊp
phô cña chÊt kÕt tña. §ã lμ mét lo¹i biÕn ®æi vËt lÝ tÝnh chÊt hãa häc cña b¶n th©n chÊt
keo kh«ng thay ®æi. NÕu kh«ng gia nhiÖt mμ thay ®æi trÞ sè pH cña n−íc mÝa th× chÊt
keo ë tr¹ng th¸i ®«ng kÕt lËp tøc kh«i phôc l¹i tr¹ng th¸i ph©n t¸n chÊt keo ban ®Çu
nh−ng nÕu sau khi ®«ng kÕt mμ cã gia nhiÖt th× chÊt keo bÞ ng−ng kÕt. §ã lμ s¶n sinh
t¸c dông mÊt n−íc. Nh÷ng chÊt keo ng−ng kÕt ®ã kh«ng trë l¹i tr¹ng th¸i chÊt keo ph©n
t¸n ban ®Çu. Do ®ã, cÇn lo¹i chÊt keo trong n−íc mÝa, gia nhiÖt lμ mét thñ thuËt kh«ng
thÓ thiÕu ®−îc.
VÝ dô: khi gia nhiÖt ®Õn 820C çc chÊt anbumin b¾t ®Çu ng−ng kÕt, cã mét sè
chÊt keo nh− keo cña axit silic, pentosan th× ph¶i 104-1050C míi ng−ng kÕt. Nh−ng mμ
kh«ng thÓ n©ng cao nhiÖt ®é v« h¹n ®Þnh, v× nhiÖt ®é qu¸ cao (> 1050C) cã lóc sÏ lμm
cho chÊt keo ®· ng−ng kÕt sÏ bÞ thñy ph©n, kÕt qu¶ lμm n−íc mÝa ®ôc, kh«ng trong,
l¾ng, läc khã kh¨n.
2. Lµm mÊt n−íc chÊt kÕt tña. Mét sè chÊt kÕt tña tån t¹i ë tr¹ng th¸i n−íc
(CaSO3.2H2O, CaSO4.2H2O). Sau khi gia nhiÖt cã thÓ mÊt n−íc, nÕu gia nhiÖt gÇn ®Õn
®iÓm s«i, sù mÊt n−íc ®−îc hoμn toμn vμ lμm cho çc chÊt kÕt tña ®ã r¾n ch¾c vμ kÕt
tña ®−îc hoμn toμn. V× vËy, nhiÖt ®é ë trong thiÕt bÞ l¾ng cña ph−¬ng ph¸p sunfit hãa
cÇn duy tr× nhiÖt ®é ≥ 980C ngoμi lμm ®é nhít gi¶m xuèng cßn lμm cho çc chÊt kÕt tña
sunfit canxi, sunfat canxi ngËm n−íc kÕt tña ®−îc hoμn toμn.
3. øc chÕ sù ho¹t ®éng cña vi sinh vËt
T¸c dông cña nhiÖt ®é lμ diÖt khuÈn, lμm ngõng sù x©m nhËp cña vi sinh vËt vμo
n−íc mÝa vμ lμm ngõng sù lªn men dÉn ®Õn tæn thÊt ®−êng. Th−êng nhiÖt ®é thÝch hîp
nhÊt cho vi sinh vËt ph¸t triÓn tõ 10 - 400C. Lóc nhiÖt ®é 410C ho¹t ®éng vi sinh vËt yÕu
®i vμ khi nhiÖt ®é t¨ng len 610C th× ho¹t ®éng cña ®¹i bé phËn vi sinh vËt −a nhiÖt bÞ
ngõng l¹i, lóc nhiÖt ®é t¨ng 700C ho¹t ®éng cña vi sinh vËt bÞ øc chÕ vμ lóc nhiÖt ®é
lªn ®Õn 810C ho¹t ®éng vi sinh vËt c¬ b¶n ngõng l¹i. Do ®ã gia nhiÖt ®Ó lμm ngõng sù
ho¹t ®éng cña vi sinh vËt vμ sù lªn men rÊt cã lîi cho viÖc gi¶m tæn thÊt ®−êng.
4. Lo¹i kh«ng khÝ ra khái n−íc mÝa, gi¶m sù t¹o bät
5. T¨ng nhanh çc qu¸ tr×nh ph¶n øng hãa häc
NÕu khèng chÕ nhiÖt ®é kh«ng tèt:
- N−íc mÝa cã tÝnh axit, d−íi t¸c dông cña nhiÖt t¨ng nhanh chuyÓn hãa ®−êng
sacaroza.
- T¹o caramen khi nhiÖt ®é cao, thêi gian dμi
- Lμm ph©n hñy ®−êng khö.
- NhiÖt ®é cao cã t¸c dông thñy ph©n vôn çm mÝa, t¹o chÊt keo.
Ch−¬ng II. Çc ph−¬ng ph¸p lμm s¹ch n−íc mÝa
Trong s¶n xuÊt, ®−êng th−êng dïng çc ph−¬ng ph¸p sau ®©y: ph−¬ng ph¸p v«i
hãa, ph−¬ng ph¸p cacbonat hãa hay cßn gäi lμ ph−¬ng ph¸p CO2 vμ ph−¬ng ph¸p sunfit
hãa hay cßn gäi lμ ph−¬ng ph¸p SO2 vμ ph−¬ng ph¸p Blanco - directo.
I. Ph−¬ng ph¸p v«i hãa
Lμ ph−¬ng ph¸p dïng v«i ®Ó lμm s¹ch n−íc mÝa. Ph−¬ng ph¸p v«i cã tõ l©u ®êi
®· h¬n 300 n¨m dïng v«i lμm s¹ch n−íc mÝa vμ lμ ph−¬ng ph¸p ®¬n gi¶n nhÊt.
Dïng ph−¬ng ph¸p v«i cã −u ®iÓm lμ v«i cã ë kh¾p mäi n¬i, gi¸ rÎ. H¬n 100
n¨m nay, ng−êi ta nghiªn cøu t×m chÊt lμm s¹ch míi nh−ng råi v«i vÉn lμ chÊt phæ
biÕn nhÊt. ë n−íc ta, dïng ph−¬ng ph¸p v«i ®Ó s¶n xuÊt ®−êng thñ c«ng: ®−êng phÌn,
®−êng thïng, ®−êng thÎ, ®−êng t¸n, ®−êng hoa m¬...
Trong çc nhμ m¸y hiÖn ®¹i nh− nhμ m¸y ®−êng La Ngμ, nhμ m¸y ®−êng Lam
S¬n, nhμ m¸y ®−êng ViÖt §μi (Thanh Hãa) dïng ph−¬ng ph¸p v«i ®Ó s¶n xuÊt ®−êng
th« lμ nguyªn liÖu ®Ó s¶n xuÊt ®−êng tinh luyÖn.
1. L−u tr×nh c«ng nghÖ cña ph−¬ng ph¸p v«i
Dùa vμo ®iÒu kiÖn c«ng nghÖ vμ thø tù kh¸c nhau, cã thÓ chia ph−¬ng ph¸p v«i:
- Ph−¬ng ph¸p gia v«i vμo n−íc mÝa l¹nh
- Ph−¬ng ph¸p gia v«i vμo n−íc mÝa nãng
- Ph−¬ng ph¸p gia v«i ph©n ®o¹n
a. Ph−¬ng ph¸p gia v«i vµo n−íc mÝa l¹nh
N−íc mÝa hçn hîp tõ c«ng ®o¹n Ðp chøa nhiÒu vôn b· mÝa, ®Êt çt, chÊt huyÒn
phï cÇn qua l−íi läc lo¹i ®i, c©n hoÆc trùc tiÕp ®−a ®Õn thïng trung hßa, cho v«i vμ
khèng chÕ pH n−íc mÝa gia v«i trong kho¶ng 7,8 - 8,3 (th«ng th−êng kho¶ng 8,0). §èi
víi n−íc mÝa xÊu cã thÓ n©ng pH ®Õn 8,3 sau ®ã b¬m ®Õn thiÕt bÞ gia nhiÖt, gia nhiÖt
®Õn nhiÖt ®é s«i (1010C). §Ó l¾ng tèt cã thÓ gia nhiÖt ®Õn 102 ÷ 1040C. N−íc mÝa ®·
gia nhiÖt vμo bé phËn t¶n h¬i ®Ó n−íc mÝa trë l¹i ¸p suÊt th−êng (1010C). H¬i vμ khÝ
kh«ng ng−ng tho¸t ®i sau ®ã ®i vμo thïng l¾ng vμ chÊt kÕt tña tõ tõ l¾ng xuèng ph©n
thμnh n−íc mÝa trong vμ n−íc bïn. Läc n−íc bïn ®−îc n−íc mÝa läc trong hçn hîp víi
n−íc mÝa trong (nÕu chÊt l−îng tèt) hoÆc ®−a trë l¹i thïng trung hßa. B· bïn lμm ph©n
bãn ruéng.
¦u ®iÓm:
L−u tr×nh c«ng nghÖ ®¬n gi¶n, tæn thÊt ®−êng do chuyÓn hãa t−¬ng ®èi Ýt, chÊt
kÕt tña t−¬ng ®èi r¾n ch¾c qu¶n lý thao t¸c thuËn lîi.
KhuyÕt ®iÓm:
HiÖu qu¶ lμm s¹ch thÊp. §é hßa tan cña v«i ë m«i tr−êng l¹nh t¨ng, khi gia
nhiÖt ®é hßa tan cña v«i gi¶m dÇn ®Õn ®ãng cÆn trong thiÕt bÞ gia nhiÖt vμ bèc h¬i.
Ngoμi ra, gia v«i l¹nh çc lo¹i vi khuÈn dÔ dμng sinh tr−ëng. Nã kÕt hîp víi ®−êng
biÕn thμnh lo¹i keo ®−êng quay ph¶i, ngoμi tæn thÊt ®−êng cßn lμm t¾c ®−êng èng thiÕt
bÞ.
b. Ph−¬ng ph¸p gia v«i vµo n−íc mÝa nãng
T−¬ng tù nh− ph−¬ng ph¸p gia v«i l¹nh, chØ kh¸c gia nhiÖt n−íc mÝa ®Õn 600C
sau ®ã gia v«i.
L−u tr×nh c«ng nghÖ
ph−¬ng ph¸p v«i nãng
N−íc mÝa hçn hîp
Läc vôn b· mÝa
C©n
Gia nhiÖt (600C)
Ca(OH)2 → Gia v«i (pH =7,8 - 8,3)
Gia nhiÖt (102 ÷ 1040C)
T¶n h¬i
L¾ng → N−íc bïn → Bïn läc
Läc
N−íc mÝa trong N−íc läc trong
N−íc mÝa trong hçn hîp
¦u ®iÓm:
Lo¹i ®−îc nhiÒu chÊt keo, hiÖu qu¶ lμm s¹ch tèt h¬n gia v«i l¹nh, tèc ®é t¨ng
t−¬ng ®èi nhanh, l−îng v«i gi¶m 15% so víi ph−¬ng ph¸p trªn, hiÖn t−îng ®ãng cÆn
gi¶m.
KhuyÕt ®iÓm:
ChÊt kÕt tña kh«ng ®−îc r¾n ch¾c, thÓ tÝch n−íc bïn so víi gia v«i l¹nh lín h¬n,
thËm chÝ cã lóc n−íc mÝa trong ch¶y khã kh¨n. §Ó kh¾c phôc, cã thÓ cho vhÊt trî l¾ng
(1 - 2ppm) ®Ó rót ng¾n thêi gian l¾ng vμ gi¶m thÓ tÝch n−íc bïn.
c. Ph−¬ng ph¸p ph©n ®o¹n gia v«i
N−íc mÝa sau khi läc, c©n gia v«i vμo n−íc mÝa l¹nh ®Ó pH = 6,4- 6,6 (th−êng
pH = 6,4). L−îng v«i dïng b»ng 1/3 tæng l−îng v«i. Gia nhiÖt lÇn thø nhÊt t = 900C, cã
thÓ gia nhiÖt ®Õn n−íc mÝa s«i. Sau ®ã, gia v«n ®Õn pH = 7,6 ÷ 8,2 (th−êng pH = 7,8
nÕu pH > 8,4, n−íc mÝa trong sÏ lμ kiÒm tÝnh pH = 7,2 - 7,4 kh«ng tèt. L−îng v«i dïng
b»ng 2/3 tæng l−îng v«i, sau ®ã gia nhiÖt n−íc mÝa ®Õn s«i hoÆc cao h¬n mét Ýt gióp
cho viÖc kÕt tña ®−îc hoμn toμn. Çc giai ®o¹n tiÕp theo gièng ph−¬ng ph¸p trªn.
L−u tr×nh c«ng nghÖ ph−¬ng ph¸p
ph©n ®o¹n gia v«i
Läc vôn b· mÝa
C©n
Gia v«i (pH = 6,5)
Gia nhiÖt 1 (900C)
Gia v«i (pH = 7,6 ÷ 8,2)
Gia nhiÖt 2 (100 - 1040C)
T¶n h¬i
L¾ng → N−íc bïn
Läc
N−íc mÝa N−íc mÝa Bïn läc

trong trong
N−íc mÝa trong hçn hîp
¦u ®iÓm: Qua 2 lÇn gia v«i cã thÓ lîi dông ®−îc 2 ®iÓm ng−ng tô kh¸c nhau ®Ó
lo¹i nhiÒu chÊt kh«ng ®−êng nªn n−íc mÝa trong, n−íc bïn dÔ läc. Lo¹i chÊt keo chøa
nit¬ > 80%, lo¹i phÇn lín s¸p mÝa ®Õn 90%.
KhuyÕt ®iÓm: L−u tr×nh c«ng nghÖ phøc t¹p nªn chØ dïng ph−¬ng ph¸p nμy ®Ó
xö lý n−íc mÝa khã lμm s¹ch.
II. Ph−¬ng ph¸p sunfit hãa
Ph−¬ng ph¸p sunfit hãa trùc tiÕp s¶n xuÊt ra ®−êng tr¾ng. Tuy chÊt l−îng ®−êng
tr¾ng cña ph−¬ng ph¸p nμy kh«ng b»ng ph−¬ng ph¸p cacbonat hãa nh−ng ph−¬ng ph¸p
sunfit hãa cã l−u tr×nh c«ng nghÖ t−¬ng ®èi ng¾n, kh«ng ®ßi hái kü thuËt cao, dÔ dμng
khèng chÕ, thiÕt bÞ t−¬ng ®èi tèt, tiªu hao hãa chÊt Ýt vμ vèn ®Çu t− Ýt h¬n ph−¬ng ph¸p
cacbonat hãa nªn ph−¬ng ph¸p sunfit hãa ®−îc dïng phæ biÕn ë n−íc ta.
Ph−¬ng ph¸p sunfit hãa cã thÓ chia ra lμm çc ph−¬ng ph¸p chÝnh sau ®©y:
ph−¬ng ph¸p sunfit axit tÝnh, ph−¬ng ph¸p sunfit trung tÝnh vμ ph−¬ng ph¸p sunfit
kiÒm nhÑ.
1. Ph−¬ng ph¸p sunfit kiÒm nhÑ
Ph−¬ng ph¸p sunfit kiÒm nhÑ cho v«i tr−íc x«ng SO2 sau. Trong mét thêi gian
ng¾n, n−íc mÝa vμ s÷a v«i tiÕn hμnh ph¶n øng, lμm cho mét sè chÊt keo tõ ®ã lo¹i ®−îc
chÊt kh«ng ®−êng.
N−íc mÝa hçn hîp qua läc vôn b· mÝa, c©n, sau khi gia nhiÖt lÇn thø nhÊt, gia
v«i ®Õn pH = 8 - 9 sau ®ã x«ng CO2 ®Õn trung tÝnh, tiÕn hμnh gia nhiÖt lÇn thø hai vμ
l¾ng läc.
¦u ®iÓm: sù kÕt tña chÊt kh«ng ®−êng t−¬ng ®èi hoμn toμn, hiÖu qu¶ lμm s¹ch
t−¬ng ®èi cao, ®ãng cÆn trong nåi bèc h¬i t−¬ng ®èi Ýt.
KhuyÕt ®iÓm: D−íi ®iÒu kiÖn kiÒm tÝnh, chÊt kÕt tña kh«ng r¾n ch¾c, thÓ tÝch
n−íc bïn lín, l¾ng, läc t−¬ng ®èi chËm. Ngoμi ra, do t¸c dông cña kiÒm ®−êng khö dÔ
dμng bÞ ph©n hñy t¨ng mμu s¾c vμ hμm l−îng muèi canxi cña n−íc mÝa. Do ®ã, ph−¬ng
ph¸p nμy Ýt ®−îc dïng. L−u tr×nh c«ng nghÖ nh− sau:
Läc vôn çm mÝa
Gia nhiÖt I (60 - 700C)

Ca(OH)2
Gia v«i (pH = 8-9)
SO2
X«ng SO2 (pH = 6,9-7,1)
Gia nhiÖt II (100 - 1040C)
L¾ng → n−íc bïn
N−íc l¾ng trong Läc → bïn läc
N−íc l äc trong
§i bèc h¬i → n−íc mÝa trong
2. Ph−¬ng ph¸p sunfit hãa trung tÝnh

Ph−¬ng ph¸p sunfit hãa axit tÝnh dÔ dμng t¹o thμnh ®−êng sacaroza chuyÓn hãa,
ph−¬ng ph¸p kiÒm tÝnh dÔ dμng lμm ®−êng khö ph©n hñy. Do ®ã, xuÊt hiÖn lμm s¹ch
n−íc mÝa b»ng ph−¬ng ph¸p trung tÝnh. §Æc ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p sunfit hãa trung
tÝnh lμ gia v«i vμ x«ng SO2 ®ång thêi vμ duy tr× pH trung hßa ë m«i tr−êng trung tÝnh
(pH ≈ 7,0) ®Ó tr¸nh sù chuyÓn hãa vμ ph©n hñy ®−êng.
Ph−¬ng ph¸p nμy khã khèng chÕ trÞ sè pH trung hßa dÔ sinh hiÖn t−îng qu¸
kiÒm hoÆc qu¸ axit. Do ®ã, ph−¬ng ph¸p nμy kh«ng ®−îc dïng ë n−íc ta.
3. Ph−¬ng ph¸p sunfit hãa axit tÝnh
§Æc ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p SO2 axit tÝnh lμ x«ng khÝ SO2 tr−íc vμ cho v«i sau.
Sau khi n−íc mÝa hçn hîp qua läc vμ c©n, tiÕn hμnh gia nhiÖt lÇn thø nhÊt t = 55
- 60 C x«ng SO2 ®Õn pH = 3,0 ÷ 4,0 ®Ó ®«ng tô chÊt keo trung hßa n−íc mÝa ®Õn Ph =
0
7,0 - 7,2, gia nhiÖt lÇn thø hai (100 ÷ 1040C), t¶n h¬i vμ vμo thiÕt bÞ l¾ng trong, ®−îc
n−íc mÝa trong, cßn n−íc bïn ®i läc ch©n kh«ng ®−îc n−íc mÝa läc trong hçn hîp víi
n−íc mÝa trong, cßn bïn läc lμm ph©n bãn. N−íc mÝa trong ®−a ®i gia nhiÖt lÇn thø 3 (t
= 115 - 1200C) vμ vμo hÖ thèng bèc h¬i nhiÒu hiÖu.
a. S¬ ®å c«ng nghÖ cña ph−¬ng ph¸p SO2 axit tÝnh
Läc
C©n
Gia nhiÖt lÇn thø I (55 - 600C)
SO2 X«ng SO2 (pH = 3,0 ÷ 4,00C)
Ca(OH)2 Trung hßa (pH = 3,0 ÷ 4,00C)
Gia nhiÖt II (t = 100 - 1040C)
L¾ng → N−íc bïn → Läc ch©n kh«ng → Bïn läc
N−íc mÝa trong N−íc läc trong
Gia nhiÖt III (115 - 1200C)
Bèc h¬i
MËt chÌ kh« (55 - 600 Bx)
X«ng SO2 mËt chÌ (pH = 5,8 - 6,2)
MËt chÌ tinh
NÊu ®−êng
b. HiÖu qu¶ lµm s¹ch cña ph−¬ng ph¸p SO2
Lμ ph−¬ng ph¸p s¶n xuÊt ®−êng tr¾ng t−¬ng ®èi ®¬n gi¶n. Dïng l−u tr×nh vμ
®iÒu kiÖn kü thuËt ë trªn lóc xö lý mÝa b×nh th−êng vμ qu¶n lý t−¬ng ®èi tèt, hiÖu qu¶
lμm s¹ch cã thÓ ®¸p øng yªu cÇu hiÖn nay, n−íc mÝa trong trong ®èi trong suèt, mμu
s¾c nh¹t, ®−êng tr¾ng cã ®é mμu trong kho¶ng 120 - 150 IU. §é tinh khiÕt cña n−íc
mÝa trong (chÌ trong) vμ n−íc mÝa hçn hîp cã thÓ t¨ng 0,5 - 1,5 ®é, tæn thÊt ®−êng do
ph©n hñy vμ chuyÓn hãa Ýt, mäi chØ tiªu vÒ chÕ luyÖn nh− hiÖu suÊt chÕ luyÖn ®¹t ®Õn
møc ®é nhÊt ®Þnh.
Lμm s¹ch b»ng ph−¬ng ph¸p SO2 cã thÓ lo¹i mét phÇn chÊt kh«ng ®−êng h÷u c¬
nh− anbumin cã thÓ lo¹i 46 - 84% b×nh qu©n kho¶ng 65%, tæng chÊt keo (trong ®ã bao
gåm anbumin) lo¹i 22 - 42%, b×nh qu©n kho¶ng 32%, cnf s¸p mÝa vμ chÊt bÐo lo¹i tèi
®a.
Ph−¬ng ph¸p SO2 tuy ®· ®¹t ®−îc tr×nh ®é nhÊt ®Þnh nh−ng vÉn cßn tån t¹i
t−¬ng ®èi nhiÒu. Chñ yÕu:
(1) §−êng tr¾ng kh«ng æn ®Þnh, chÊt mμu vμ chÊt h÷u c¬ cßn nhiÒu. Lóc b¶o
qu¶n sinh mμu vμ hót Èm. Hμm l−îng SO2 trong ®−êng tr¾ng cßn cao, do ®ã ng−êi ta lo
ng¹i ¨n ®−êng tr¾ng theo ph−¬ng ph¸p SO2 ¶nh h−ëng ®Õn søc kháe. MÆt kh¸c, kh«ng
thÝch hîp dïng cho s¶n xuÊt ®å hép, d−îc phÈm vμ çc s¶n phÈm cao cÊp kh¸c.
(2) N−íc mÝa trong (chÌ trong) cßn l−îng muèi canxi vμ v« c¬ lμ nguyªn nh©n
cña sù ®ãng cÆn trong thiÕt bÞ bèc h¬i vμ gia nhiÖt. Hμm l−îng tro cña n−íc mÝa trong
t¨ng tõ 8 - 30% so víi n−íc mÝa hçn hîp, hμm l−îng CaO t¨ng tõ 60 - 200% nÕu lμm
s¹ch kh«ng tèt, l−îng ®ã cã thÓ t¨ng nhiÒu h¬n.
(3) HiÖu qu¶ lμm s¹ch ch−a thËt tèt, lo¹i chÊt kh«ng ®−êng (t¹p chÊt) kh«ng
nhiÒu, ®é tinh khiÕt cña n−íc mÝa t¨ng Ýt. NÕu khèng chÕ kh«ng tèt th× ®é tinh khiÕt
(AP) cã trÞ sè ©m tøc AP n−íc mÝa trong nhá h¬n AP n−íc mÝa hçn hîp.
(4) TÝnh thÝch øng víi çc lo¹i mÝa "Khã xö lý" nh− bÞ b·o lôt s©u bÖnh v.v...
t−¬ng ®èi kÐm, khã ®¹t ®−îc hiÖu qu¶ lμm s¹ch tèt.
Nguyªn nh©n chñ yÕu mμ sù tån t¹i trªn ®©y lμ:
(1) B¶n th©n ph−¬ng ph¸p SO2 axit tÝnh trªn hμng ë m«i tr−êng trung tÝnh nh−ng
phÇn lín çc chÊt mμu vμ chÊt kh«ng ®−êng v« c¬ vμ h÷u c¬ nh− Al2O3, FGe2O3, MgO,
SiO2 bÞ lo¹i ë m«i tr−êng kiÒm m¹nh (pH = 8 - 11) vμ hiÖu suÊt t−¬ng ®èi hoμn toμn.
Ph−¬ng ph¸p SO2 kh«ng tiÕn hμnh ë pH kiÒm m¹nh nªn lo¹i chÊt mμu vμ chÊt
kh«ng ®−êng Ýt. H¬n n÷a, t¸c dông gi÷a SO2 vμ O2 cña kh«ng khÝ t¹o chÊt mμu trong
khi b¶o qu¶n ®−êng.
(2) Cã mét phÇn CaO vμ SO2 kh«ng t¹o chÊt kÕt tña CaSO3 mμ tån t¹i trong
n−íc mÝa lμm t¨ng l−îng muèi canxi vμ tro gi¶m ®é tinh khiÕt cña n−íc mÝa.
Do CaO vμ SO2 cßn trong n−íc mÝa trong nªn tæng l−îng tro th−êng cao h¬n
n−íc mÝa hçn hîp, chÊt v« c¬ t−¬ng ®èi lín, tro t¨ng nhiÒu tøc t¨ng trÞ sè chÊt kh« cña
n−íc mÝa vμ dÉn ®Õn gi¶m AP t−¬ng ®èi lín. Khi tro t¨ng ®Õn mét giíi h¹n nhÊt ®Þnh sÏ
dÉn ®Õn n−íc mÝa trong cã ®é tinh khiÕt ©m.
§Ó kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i trªn ®©y cÇn thùc hiÖn l−u tr×nh c«ng nghÖ cña
ph−¬ng ph¸p sunfit axit c¶i tiÕn.

Ca(OH)2 H3PO4
Gia v«i s¬ bé vμ cho H3PO4
(pH = 6,5-7,0 vμ P2O5 = 350 - 450 ppm
Gia nhiÖt lÇn thø I (t = 60 - 700C)
X«ng SO2 lÇn thø nhÊt (c−êng ®é SO2 = 14÷16

t−¬ng ®−¬ng 1,4 - 1,6 g/lÝt n−íc mÝa)
Trung hßa pH = 7,1 - 7,3
Gia nhiÖt lÇn thø 2 (t = 100 - 1040C)
L¾ng → Läc ch©n kh«ng → Bïn läc
N−íc l¾ng trong N−íc läc trong
Läc l−íi
N−íc mÝa trong (pH = 6,9 - 7,0)
Gia nhiÖt lÇn thø 3 (t = 115 - 1250C)
Bèc h¬i nhiÒu liÖu
MËt chÌ th« (Bx = 60 - 650)
L¾ng næi mËt chÌ
X«ng SO2 lÇn thø 2 (pH = 6,0 ÷ 6,2)
MËt chÌ tinh

Ph−¬ng ph¸p sunfit axit tÝnh lu«n lu«n cã sù tham gia cña H3PO4 vμ H3PO4
®ãng vai trß kh«ng thÓ thiÕu ®−îc trong lμm s¹ch n−íc mÝa. Do ®ã, cã thÓ gäi ph−¬ng
ph¸p photphat - sunfit hãa axit tÝnh.
C. Nh÷ng biÕn ®æi chñ yÕu cña qu¸ tr×nh xö lý theo
ph−¬ng ph¸p SO2 axit tÝnh
§iÒu kiÖn kü thuËt sö dông cña ph−¬ng ph¸p SO2 cã ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn hiÖu
qu¶ lμm s¹ch. Do ®ã, rÊt nhiÒu nhμ m¸y ®−êng th−êng xuyªn nghiªn cøu ®Ó cã trÞ sè
thÝch hîp. §èi víi mÝa kh¸c nhau (kh«ng cïng ®Êt ®ai, gièng, ®iÒu kiÖn sinh tr−ëng) vμ
kh«ng cïng thêi gian th× ¶nh h−ëng kh¸c nhau. Dùa vμo kÕt qu¶ nghiªn cøu thùc tiÔn
s¶n xuÊt còng cã mét sè quy luËt nhÊt ®Þnh.
1. Cho v«i s¬ bé vµ gia nhiÖt lÇn thø nhÊt
Cho v«i s¬ bé vμ gia nhiÖt lÇn thø nhÊt cã t¸c dông lμm s¹ch n−íc mÝa s¬ bé,
lμm cho mét phÇn chÊt kh«ng ®−êng ng−ng kÕt, h¬n n÷a øc chÕ sù ho¹t ®éng cña vi
sinh vËt vμ ®Ò phßng ®−êng chuyÓn hãa. Tr−íc ®©y, lóc gia v«i s¬ bé th−êng dïng
kho¶ng pH = 6,0 vμ cho r»ng ë pH ®ã cã lîi cho sù ng−ng kÕt cña anbumin, nh−ng vÒ
chøng minh lóc gia v«i s¬ bé ®Õn trung tÝnh, chÊt anbumin vμ chÊt keo ng−ng kÕt cμng
tèt h¬n mμ cßn gi¶m ®−îc sù chuyÓn hãa ®−êng tèt h¬n. HiÖn nay, nhiÒu nhμ m¸y
®−êng khèng chÕ pH cho v«i s¬ bé gÇn ®Õn 7,0 vμ nhiÒu kÕt qu¶ nghiªn cøu ®· cho
thÊy: cho v«i ®Õn trung tÝnh so víi kh«ng cho v«i s¬ bé ®é tinh khiÕt cña n−íc mÝa
trong n©ng cao 0,1 ÷ 10, hiÖu qu¶ t−¬ng ®èi râ rμng.
Sau khi cho v«i vμ gia nhiÖt n−íc mÝa, anbumin, H3PO4 vμ mét phÇn çc chÊt
kh«ng ®−êng kh¸c ng−ng tô t¸ch ra vμ sau ®ã tiÕp tôc ph¶n øng gi÷a H3PO4 vμ v«i h×nh
thμnh chÊt kÕt tña CaSO3 t−¬ng ®èi hoμn toμn do Ca3(PO4), ®· hÊp phô chÊt kÐo vμ
chÊt kh«ng ®−êng trong n−íc mÝa. Nh− vËy, t¸c dông cña viÖc cho H3PO4 lμ t¸c dông
lμm s¹ch n−íc mÝa vμ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho sù kÕt tña cña CaSO3 ®−îc hoμn toμn.
VÒ nhiÖt ®é gia nhiÖt I, lóc nhiÖt ®é lín h¬n 600C anbumin b¾t ®Çu biÕn tÝnh vμ
ng−ng kÕt, tïy theo nhiÖt ®é t¨ng cao mμ t¨ng lªn. N©ng cao nhiÖt ®é cßn thóc ®Èy
ph¶n øng gi÷a H3PO4 vμ víi çc t¸c dông hãa häc kh¸c, cã lîi cho hiÖu qu¶ lμm s¹ch.
Sau ®©y lμ ¶nh h−ëng cña nhiÖt ®é gia nhiÖt mét ®Õn hiÖu qu¶ lμm s¹ch:
NhiÖt ®é gia nhiÖt (0C) 60 65 70 75
HiÖu sè AP lμm s¹ch 0,37 0,73 0,91 1,27
Nh−ng khi dïng nhiÖt ®é qu¸ cao, th× sù hÊp thô cña So2 khã kh¨n vμ t¨ng
nhanh sù chuyÓn hãa ®−êng. Do ®ã, nhiÖt ®é gia nhiÖt mét kh«ng chØ trong ph¹m vi 60
- 700C (kh«ng nhá h¬n 600C).
2. T¸c dông cña H3PO4
Lóc lμm s¹ch b»ng ph−¬ng ph¸p v«i, hμm l−îng P2O5 trong n−íc mÝa ®¹t ®Õn
300mg/l míi cã thÓ ®¹t hiÖu qu¶ tèt. Lμm s¹ch b»ng ph−¬ng ph¸p SO2 t¨ng thªm t¸c
nh©n lμm s¹ch, CaSO3, nh−ng thùc tiÔn chøng minh, nã kh«ng thÓ thay thÕ t¸c dông
cña Ca3(PO4)2. Th−êng hμm l−îng P2O5 trong n−íc mÝa ®¹t 350 - 450mg/l míi ®¹t hiÖu
qu¶ lμm s¹ch t−¬ng ®èi tèt.
ChÊt kÕt tña Ca3(PO4)2 kÕt tña ë d¹ng ®oμn tô, cã thÓ h×nh thμnh m¹ng l−íi vμ
çc lo¹i h¹t li ti cã tÝnh chÊt kh«ng gièng nhau tËp trung l¹i vμ cïng kÕt tña tõ ®ã, n©ng
cao ®−îc ®é trong cña n−íc mÝa. TÝnh n¨ng ®ã CaSO3 kh«ng thÓ thay thÕ ®−îc. C«ng
n¨ng cña CaSO3 vμ Ca3(PO4)2 cã chç t−¬ng tù nhau nh−ng cã chç kh«ng gièng nhau.
CaSO3 cã kÕt tña ng−ng kÕt ë tr¹ng th¸i tèt, tr¹ng th¸i l¾ng b×nh th−êng, n−íc mÝa
trong cã ®é trong cao. C¶ 2 ®Òu cã t¸c dông tÈy mμu cã thÓ bæ sung cho nhau nh−ng
kh«ng cã thÓ lo¹i nμy hoμn toμn thay thÕ lo¹i kia.
Nh÷ng n¨m tr−íc, cã mét sè vïng do bãn ph©n l©n Ýt, hμm l−îng P2O5 trong mÝa
thÊp, hμm l−îng P2O5 trong n−íc mÝa hçn hîp ë mét sè nhμ m¸y thÊp 100mg/l hoÆc
nhá h¬n, nÕu kh«ng cho thªm H3PO4, chÊt kÕt tña khã ®oμn tô tèt, h¹t li ti nhiÒu, tèc ®é
l¾ng chËm, thËm chÝ cã nhiÒu h¹t li ti kh«ng l¾ng ®−îc lμm cho chÌ trong (n−íc mÝa
trong) dôc. Lóc l−îng H3PO4 kh«ng ®ñ, mμu s¾c n−íc mÝa còng t−¬ng ®èi ®Ëm.
HiÖn nay, çc nhμ m¸y dïng ph−¬ng ph¸p sunfit ®Òu cho H3PO4 vμo n−íc mÝa
®Ó hμm l−îng P2O5 ®¹t 350 - 450mg/l, h×nh th¸i kÕt cÊu chÊt kÕt tña ®−îc c¶i thiÖn, ®é
trong n−íc mÝa t¨ng lªn, mμu s¾c nh¹t. Nh−ng nÕu cho H3PO4 qu¸ nhiÒu, vÝ dô v−ît
qu¸ 450 - 500mg/l, cã lóc sÏ lμm cho chÊt kÕt tña ë d¹ng t−¬ng ®èi xèp, thÓ tÝch t¨ng
lªn.
VÞ trÝ cho H3PO4 cïng víi vÞ trÝ cho v«i s¬ bé. HiÖn nay, çc nhμ m¸y ®Òu dïng
H3PO4 c«ng nghiÖp, cã hμm l−îng H3PO4 thuÇn khiÕt 85% vμ chøa P2O5 kho¶ng
61,5%, t¹p chÊt Ýt, sö dông thuËn lîi vμ cã hiÖu qu¶ tèt.
3. C−êng ®é SO2
C−êng ®é SO2 lμ yÕu tè chñ yÕu nhÊt ¶nh h−ëng ®Õn hiÖu qu¶ lμm s¹ch cña
ph−¬ng ph¸p SO2 vμ cã ¶nh h−ëng quan träng ®Õn gi¸ thμnh s¶n xuÊt. C−êng ®é SO2
®−îc biÓu thÞ b»ng l−îng SO2 n−íc mÝa hÊp thô (g/l). Th«ng th−êng, lÊy 10ml n−íc
mÝa ®· x«ng SO2 vμ dïng dung dÞch I2 (N/32) ®Ó chuÈn ®é. Sè ml I2 tiªu hao ®−îc gäi
c−êng ®é SO2.
Tïy thuéc c−êng ®é SO2 t¨ng cao, t¸c dông tÈy mμu cña H2SO3 cμng m¹nh,
l−îng chÊt kÕt tña CaSO3 t¨ng, hÊp phô lo¹i chÊt mμu vμ t¹p chÊt kh¸c cμng nhiÒu, mμu
s¾c n−íc mÝa trong s¸ng. Theo kÕt qu¶ nghiªn cøu cña Sharma (Ên §é) lóc cho vμo
l−îng SO2 t−¬ng ®èi nhiÒu, hiÖu qu¶ lo¹i chÊt mμu poliphenol t−¬ng ®èi cao, mμu s¾c
n−íc mÝa t−¬ng ®èi nh¹t.
C−êng ®é SO2 ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn tr¹ng th¸i chÊt kÕt tña t¹o thμnh. Lóc
c−êng ®é SO2 thÊp 0,4 - 0,6g/lÝt do tØ suÊt H2SO3 h×nh thμnh chÊt kÕt tña t−¬ng ®èi
thÊp, h¹t CaSO3 sinh thμnh kh«ng nhiÒu.
Lóc c−êng ®é SO2 t−¬ng ®èi thÊp, hiÖu suÊt kÕt tña CaSO3 t−¬ng ®èi cao, tro vμ
canxi trong n−íc mÝa gi¶m, l−îng chÊt keo gi¶m. KÕt qu¶ thÝ nghiÖm nh− ë b¶ng 2-3.
B¶ng 2-3: ¶nh h−ëng c−êng ®é SO2 ®Õn chÊt l−îng n−íc mÝa.
N−íc mÝa trong
C−êng ®é SO2 (ml)
§é mμu (0St) CaO/Bx ChÊt keo/Bx Tro/Bx
5 ± 0,5 84 0,53 3,90 3,03
10 ± 0,5 67 0,45 3,85 2,97
15 ± 0,5 65 0,40 3,51 2,63
Lóc c−êng ®é SO2 ®¹t 1,2g/l, ®é tinh khiÕt n−íc mÝa t¨ng lªn râ rÖt, rÊt Ýt xuÊt
hiÖn chªnh lÖch ®é tinh khiÕt ©m (trõ khi thao t¸c vμ qu¶n lý qu¸ kÐm).
Tr−íc ®©y, do h¹n chÕ thiÕt bÞ x«ng SO2, (dïng lo¹i th¸p x«ng tÊm ng¨n hoÆc
chãp) c−êng ®é SO2 chØ ®¹t kho¶ng 8ml, chªnh lÖch ®é tinh khiÕt th−êng xuÊt hiÖn trÞ
sè ©m. Do c¶i tiÕn thiÕt bÞ, x«ng SO2 b»ng ®−êng èng ph¶n øng (lo¹i n»m vμ lo¹i
®øng), c−êng ®é SO2 cã thÓ ®¹t trªn 10ml (10 - 16ml) cã t¸c dông n©ng cao hiÖu qu¶
lμm s¹ch. §Æc biÖt, ®èi víi lo¹i mÝa khã xö lý, c−êng ®é SO2 cã thÓ dïng ®Õn 18ml.
Nh−ng khi dïng c−êng ®é SO2 cÇn chó ý ®Õn hμm l−îng SO2 trong n−íc mÝa
trong. NÕu SO2 trong ®ã cã kh¶ n¨ng t¨ng lªn, cÇn t×m nguyªn nh©n vμ çch gi¶i quyÕt.
Ngoμi ra, n©ng cao c−êng ®é SO2 cÇn xem xÐt gi¸ thμnh s¶n xuÊt, vÊn ®Ò ®ãng cÆn vμ
tro t¨ng cao.
Çc yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn hiÖu qu¶ x«ng SO2 vµ trung hßa:
- C−êng ®é SO2: C−êng ®é SO2 biÓu thÞ chØ tiªu hÊp thô l−îng khÝ SO2. Cã thÓ
dïng ph¶n øng ®Ó biÓu thÞ l−îng khÝ SO2 hÊp thô vμo n−íc mÝa. Ph¶n øng gi÷a H2SO3
vμ ièt nh− sau:
H2SO3 + I2 + H2O → H2SO4 + 2HI
S trong H2SO3 cã hãa trÞ 4+ mμ S trong H2SO4 cã hãa trÞ 6+ th× ®−¬ng l−îng cña
SO2:
SO 2 SO 2
= tøc l−îng ph©n tö SO2 chia cho 2 chÝnh lμ ®−¬ng l−îng cña nã. Mμ
6−4 2
mét ®−¬ng l−îng i«t b»ng mét ®−¬ng l−îng SO2 vμ 1ml i«t cã ®−¬ng l−îng N/32 t−¬ng
1 64 1
®−¬ng víi x x = 0,001g SO2. Do ®ã c−êng ®é SO2 sÏ lμ:
32 2 1000
L−îng ml i«t dïng chuÈn ®é
SO2 (mg/l) = x 1 x 1000
Sè ml dung dÞch mÉu
Khi dïng dung dÞch mÉu 10ml chuÈn ®é hÕt 10ml th× trong 1ml n−íc mÝa cã
1000mg/l (1g/l). Lóc c−êng ®é SO2 lμ 11 tøc cã 1,1g SO2/l n−íc mÝa ®· x«ng SO2.
HiÖn nay çc nhμ m¸y ®−êng dïng l−îng l−u huúnh so víi mÝa 0,07 - 0,09%,
c−êng ®é SO2 tõ 12 - 14 tøc 1,2 - 1,4g/l n−íc mÝa. §¹i ®a sè çc nhμ m¸y ®−êng dïng
c−êng ®é nμy ®Ó s¶n xuÊt ®−êng tr¾ng lo¹i I. §Æc biÖt cã vïng v× chÊt l−îng mÝa xÊu
ph¶i dïng ®Õn 14 - 16ml tøc c−êng ®é SO2 trong n−íc mÝa 1,4 - 1,6g/l míi s¶n xuÊt
®−îc ®−êng tr¾ng lo¹i I.
- ¶nh h−ëng cña nhiÖt ®é n−íc mÝa ®Õn sù hÊp thô SO2
SO2 lμ thÓ khÝ dÔ hßa tan trong n−íc, ®é hßa tan cña nã phô thuéc ¸p suÊt riªng
phÇn, khi ¸p suÊt riªng phÇn t¨ng tøc nång ®é SO2 tõ lß ®èt ra cμng cao th× ®é hßa tan
cμng lín, hÊp thô cμng tèt. Ngoμi ra, ®é hßa tan cña khÝ SO2 cã liªn quan ®Õn nhiÖt ®é
n−íc mÝa, nhiÖt ®é dung dÞch cμng cao, ®é hßa tan cña SO2 cμng thÊp. Sau ®©y lμ b¶ng
quan hÖ gi÷a SO2 vμ nhiÖt ®é ë ¸p suÊt th−êng (b¶ng 2-4)
B¶ng 2-4. Quan hÖ gi÷a nhiÖt ®é vµ ®é hßa tan SO2
NhiÖt ®é (0C) Träng l−îng SO2 trong dung dÞch b·o hßa (%)
20 8,6
40 6,1
60 4,9
70 2,6
90 0,9
100 0,1
ë nhiÖt ®é kh¸c nhau, ®é hßa tan cña khÝ SO2 trong dung dÞch kh¸c nhau nhiÒu.
ë 200C, ®é hßa tan cña SO2 so víi 1000C lín h¬n 86 lÇn. Do ®ã, nhiÖt ®é n−íc mÝa
cμng lín ®èi víi sù hÊp thô SO2 ë giai ®o¹n trung hßa kh«ng cã lîi.
- TrÞ sè cña pH trung hßa vµ pH n−íc mÝa trong
TrÞ sè pH trung hßa vμ pH n−íc mÝa trong trong ph−¬ng ph¸p SO2 lμ chØ tiªu rÊt
quan träng, ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn hiÖu qu¶ lμm s¹ch. ë t×nh h×nh s¶n xuÊt b×nh th−êng
trÞ sè pH n−íc mÝa trong thÊp h¬n trÞ sè pH trung hßa 0,1 - 0,2. §iÒu ®ã lμ do trong qu¸
tr×nh kÕt tña vμ gia nhiÖt lÇn 2 photphat canxi vμ sunphit canxi tiÕp tôc ph¶n øng nh−ng
nÕu s÷a v«i kh«ng tèt (cßn h¹t v«i ch−a hßa tan hÕt) th× pH n−íc mÝa trong cã thÓ cao
h¬n pH n−íc mÝa trung hßa.
Nªn dïng pH n−íc mÝa trong lμm tiªu chuÈn khèng chÕ cßn pH trung hßa lμm
c¨n cø thao t¸c.
Ph¹m vi biÕn ®æi pH n−íc mÝa trong kh«ng lín nh−ng ¶nh h−ëng cña nã rÊt râ
rμng. Tr−íc hÕt, nã ¶nh h−ëng ®Õn sù ph©n ly cña H2SO3, ph¶n øng víi canxi vμ l−îng
canxi, H2SO3 cßn l−u l¹i trong n−íc mÝa trong. Ng−êi ta ®· lμm thÝ nghiÖm víi n−íc
mÝa x«ng SO2 trung hßa víi çc trÞ sè kh¸c nhau. Quan hÖ gi÷a pH víi hμm l−îng SO2
vμ CaO cña n−íc mÝa trong nh− ë b¶ng 2-5.
B¶ng 2-5. Quan hÖ gi÷a pH vµ hµm l−îng SO2 vµ canxi trong n−íc mÝa trong
pH n−íc mÝa trong 6,5 6,7 6,9 7,2
HL SO2 n−íc mÝa trong (mg/l) 480 420 360 240
HL CaO n−íc mÝa trong (mg/l) 816 768 717 701
Tõ sè liÖu (b¶ng 2-5) cho thÊy, lóc pH n−íc mÝa trong t−¬ng ®èi thÊp th× hμm
l−îng SO2 vμ CaO trong n−íc mÝa trong t−¬ng ®èi cao tøc cã nhiÒu bisunfit canxi hßa
tan (Ca(HSO3)2). ë pH t−¬ng ®èi cao, H2SO3 míi cã thÓ ph©n ly hoμn toμn vμ h×nh
thμnh kÕt tña CaSO3. Ngoμi ra, t¸c dông kÕt tña cña nhiÒu lo¹i chÊt kh«ng ®−êng víi
CaO ë m«i tr−êng h¬i kiÒm t−¬ng ®èi m¹nh, ë m«i tr−êng axit t−¬ng ®èi yÕu. Do ®ã,
hμm l−îng canxi n−íc mÝa trong ë m«i tr−êng h¬i kiÒm t−¬ng ®èi Ýt.
TrÞ sè pH trung hßa vμ n−íc mÝa trong cßn cã ¶nh h−ëng quan träng ®èi víi sù
chuyÓn hãa vμ ph©n hñy ®−êng sacaroza. Do n−íc mÝa l−u l¹i trong thiÕt bÞ l¾ng víi
nhiÖt ®é cao kho¶ng 1000C vμ thêi gian dμi vμ sau ®ã l¹i tiÕn hμnh bèc h¬i ë nhiÖt ®é
cao, thêi gian còng t−¬ng ®èi dμi mμ biÕn ®æi kh¸ râ rÖt. VÝ dô nh− pH < 7,0, sù
chuyÓn hãa sacaroza t−¬ng ®èi nhanh vμ nÕu pH qu¸ cao, ph¶n øng ph©n hñy ®−êng
khö t−¬ng ®èi m¹nh. C¶ hai ®iÒu ®ã ®Òu kh«ng cã lîi.
Th«ng th−êng, tr−êng hîp hμm l−îng ®−êng khö trong n−íc mÝa kh«ng cao,
dïng pH h¬i cao hiÖu qu¶ lμm s¹ch t−¬ng ®èi tèt. Dùa vμo nhiÒu tμi liÖu thùc nghiÖm
®èi víi phÇn lín n−íc mÝa t−¬i vμ thuÇn thôc, dïng trÞ sè pH n−íc mÝa trong h¬i kiÒm
cã thÓ cã t−¬ng ®èi nhiÒu chÊt kh«ng ®−êng cïng CaO kÕt hîp kÕt tña, hiÖu qu¶ lμm
s¹ch t−¬ng ®èi tèt, chÊt kÕt tña t−¬ng ®èi r¾n ch¾c, l¾ng vμ läc t−¬ng ®èi nhanh, n−íc
mÝa trong t−¬ng ®èi trong s¸ng, mμu s¾c nh¹t, ®é tinh khiÕt còng t−¬ng ®èi cao. Nh−
vËy, víi pH n−íc mÝa trong h¬i kiÒm pH ≥ 7,0 (7,1 - 7,2) cã t¸c dông n©ng cao hiÖu
qu¶ lμm s¹ch, n©ng cao chÊt l−îng s¶n phÈm vμ hiÖu suÊt chÕ luyÖn.
Kh«ng cßn nghi ngê g× n÷a, khi quyÕt ®Þnh trÞ sè pH n−íc mÝa trong cÇn kh¶o
s¸t t×nh h×nh nguyªn liÖu, nÕu nguyªn liÖu cã hμm l−îng ®−êng khö vμ hîp chÊt phenol
t−¬ng ®èi cao hoÆc b¶n th©n ®é axit t−¬ng ®èi lín (mÝa ch−a chÝn, s©u bÖnh hoÆc
kh«ng t−¬i) th× pH n−íc mÝa trong kh«ng nªn qu¸ cao nh−ng còng kh«ng nªn < 7.
Çc nhμ m¸y nªn tiÕn hμnh thùc nghiÖm th−êng xuyªn, nghiªn cøu ¶nh h−ëng
cña pH n−íc mÝa trung hßa vμ n−íc mÝa trong ë çc thêi ®iÓm kh¸c nhau, t×m ra trÞ sè
thÝch hîp nhÊt. Trong thùc tÕ s¶n xuÊt, cÇn ®Æc biÖt ®iÒu chØnh vμ khèng chÕ trÞ sè pH
n−íc mÝa trung hßa vμ pH n−íc mÝa trong æn ®Þnh.
4. Gia nhiÖt lÇn thø 2
Trong ph−¬ng ph¸p sunfit hãa, gia nhiÖt n−íc mÝa kho¶ng 1000C cã t¸c dông
thóc ®Èy tèc ®é ph¶n øng gi÷a axit photphoric, axit sunfureux(H2SO3) vμ CaO,t¹o
thμnh muèi canxi t−¬ng ®èi hoμn toμn, lμm çc chÊt kh«ng ®−êng vμ abumin ng−ng
kÕt. Khèng chÕ nhiÖt ®é trong ph¹m vi 100 - 1040C. Thùc tiÔn chøng minh, lóc nhiÖt
®é thÊp t×nh h×nh kÕt tña th−êng t−¬ng ®èi kÐm nh−ng nhiÖt ®é cao qu¸ 1040C sÏ lμm
cho mét bé phËn chÊt keo cña chÊt kÕt tña bÞ hßa tan lμm cho n−íc mÝa trong biÕn
thμnh vÈn ®ôc.
5. X«ng SO2 lÇn 2
T¸c dông x«ng SO2 lÇn 2 lμ lμm mÊt mμu mËt chÌ nh−ng do pH gi¶m, mμu s¾c
b¶n th©n chÊt mμu còng trë thμnh nh¹t h¬n vμ cã thÓ nãi ®ã lμ ¶nh h−ëng chñ yÕu.
Thùc tÕ, lóc x«ng SO2 lÇn 2 vμo mËt chÌ, sù gi¶m trÞ sè ®é mμu chØ kho¶ng 1/4 - 1/3
mÊt mμu thùc sù cßn l¹i do biÕn ®æi pH mμ biÕn mμu nh−ng khi pH t¨ng cao mμu s¾c
kh«i phôc trë l¹i.
TrÞ sè pH x«ng SO2 lÇn 2 kh«ng nªn qu¸ thÊp, lóc thÊp h¬n 6, tæn thÊt do
chuyÓn hãa trong qu¸ tr×nh nÊu ®−êng t¨ng lªn do ®ã pH x«ng SO2 lÇn 2 nªn trong
kho¶ng pH = 6,0 - 6,2 lμ thÝch hîp. Cã mét sè nhμ m¸y dïng pH x«ng SO2 lÇn 2 trong
ho¶ng pH = 5,0 - 5,6 sÏ lμm sù chuyÓn hãa ®−êng sacaroza t¨ng lªn, ¨n mßn thiÕt bÞ
t¨ng hμm l−îng s¾t trong mËt chÌ vμ ®−êng tr¾ng. Lo¹i ®−êng tr¾ng ®ã lóc b¶o qu¶n
cμng nhanh biÕn mμu vμng.
Còng cÇn lμm râ, n©ng cao chÊt l−îng ®−êng tr¾ng cÇn dùa vμo hiÖu qu¶ lμm
s¹ch, x«ng SO2 lÇn 2 chØ lμ trî gióp. NÕu lμm s¹ch kh«ng tèt th× x«ng SO2 lÇn 2 còng
kh«ng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò.
III. Ph−¬ng ph¸p cacbonat hãa
Trong ph−¬ng ph¸p cacbonat hãa chia nhiÒu ph−¬ng ph¸p: ph−¬ng ph¸p x«ng
CO1 1 lÇn, x«ng CO2 2 lÇn, x«ng CO2 2 lÇn gäi lμ ph−¬ng ph¸p th«ng dông.
1. S¬ ®å c«ng nghÖ cña ph−¬ng ph¸p x«ng CO2 th«ng dông
Cho v«i s¬ bé (pH = 6,2 - 6,6)
Gia nhiÖt lÇn I (t = 50 - 550C)
X«ng CO2 lÇn I (pH = 10,5 - 11,3, ®é kiÒm 0,04 - 0,06% CaO)
Läc Ðp lÇn I
X«ng CO2 lÇn II (pH = 8,2 - 8,4, ®é kiÒm 0,025% CaO)
Gia nhiÖt lÇn II (t = 75 - 800C)
Läc Ðp lÇn II
X«ng SO2 lÇn I (pH = 6,8 - 7,2)
Gia nhiÖt lÇn III (t = 115 - 1200C)
Bèc h¬i
MËt chÌ th«
X«ng SO2 lÇn II (pH = 5,8 - 6,2)
MËt chÌ tinh
2. §iÒu kiÖn c«ng nghÖ chñ yÕu cña ph−¬ng ph¸p CO2
1. X«ng CO2 lÇn thø nhÊt
T¸c dông cña x«ng CO2 I lμ t¹o chÊt kÕt tña cã tÝnh hÊp phô
Ca(OH)2 + H2CO3 → CaCO3↓ + 2H2O
Trong dung dÞch kiÒm m¹nh t¹o phøc CaCO3. CaO vμ sacaroza nh− chÊt kÕt tña
d¹ng keo, phøc cacbonat ®−êng v«i cã d¹ng:
(C12H22O11). (CaCO3)y. (CaO)z
Phøc nμy t¹p nhiÒu bät vμ rÊt nhít
Trong qu¸ tr×nh th«ng CO2 lÇn 1 cÇn duy tr× nhiÖt ®é t = 500 - 550C vμ pH ≈ 11
®Ó tr¸nh tæn thÊt ®−êng do trμo bät.
2. X«ng CO2 lÇn 2
- T¸c dông cña x«ng CO2 lÇn 2 lμ gi¶m tèi ®a hμm l−îng v«i vμ muèi canxi
trong n−íc mÝa vμ tiÕp tôc n©ng cao ®é tinh khiÕt n−íc mÝa
Ca(OH)2 + H2CO3 → CaCO3↓ + 2H2O
- Trong n−íc mÝa cßn tån t¹i KOH vμ NaOH gäi ®é kiÒm tù nhiªn. Çc chÊt
kiÒm nμy ph¶n øng víi H2CO3
KOH + H2CO3 → K2CO3 + 2H2O
K2CO3 tiÕp tôc ph¶n øng víi muèi canxi hßa tan t¹o kÕt tña cacbonat
K2CO3 + CaA2 → CaCO3↓ + 2KA
§é kiÒm tù nhiªn cμng lín hiÖu qu¶ lo¹i canxi cμng nhiÒu. Nh− vËy, ®é kiÒm tù
nhiªn cã t¸c dông gi¶m l−îng muèi canxi hßa tan trong dung dÞch. §©y còng lμ t¸c
dông quan träng cña x«ng CO2 lÇn 2.
3. X«ng SO2 lÇn 1
§−îc tiÕn hμnh tr−íc bèc h¬i, môc ®Ých ®−a pH ®Õn trung tÝnh, tr¸nh sù chuyÓn
hãa sacaroza vμ ph©n hñy ®−êng.
4. X«ng SO2 II
- Cã t¸c dông tÈy mμu, ng¨n ngõa sù t¹o mμu vμ gi¶m ®é nhít cña mËt chÌ.
Ngoμi ra, cã t¸c dông lμm gi¶m l−îng muèi canxi hßa tan trong dung dÞch.
CaA2 + H2SO3 → CaSO3 ↓ + 2HA
X«ng SO2 lμm gi¶m ®é nhít cña dung dÞch t¹o muèi trung tÝnh
K2CO3 + H2SO3 → K2SO3 + CO2 + H2O
BiÖn ph¸p tèt nhÊt gi¶m ®é kiÒm vμ ®é nhít lμ th«ng SO2 v× ph¶n øng cho muèi
sunfit trung tÝnh.
3. ¦u khuyÕt ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p CO2
1. ¦u ®iÓm
- HiÖu qu¶ lμm s¹ch tèt. Chªnh lÖch ®é tinh khiÕt cña n−íc mÝa trong vμ n−íc
mÝa hçn hîp tõ 4-5.
- Lo¹i ®−îc nhiÒu keo, chÊt mμu vμ chÊt v« c¬ (Al2O3, Fe2O3, P2O5, SiO2, MgO).
Hμm l−îng muèi canxi trong n−íc mÝa trong Ýt.
- §ãng cÆn ë thiÕt bÞ Ýt, gi¶m l−îng tiªu hao hãa chÊt th«ng röa thiÕt bÞ.
- ChÊt l−îng s¶n phÈm tèt, b¶o qu¶n l©u, hiÖu suÊt thu håi cao
2. Tån t¹i
- Tiªu hao hãa chÊt nhiÒu. L−îng v«i dïng gÊp 20 lÇn so víi ph−¬ng ph¸p SO2
vμ 10 lÇn so víi ph−¬ng ph¸p v«i, dïng nhiÒu khÝ CO2.
- S¬ ®å c«ng nghÖ vμ thiÕt bÞ t−¬ng ®èi phøc t¹p
- Kü thuËt thao t¸c yªu cÇu cao. NÕu khèng chÕ kh«ng tèt dÔ sinh hiÖn t−îng
®−êng khö ph©n hñy.
IV. Ph−¬ng ph¸p Blanco - directo - S¶n xuÊt ®−êng
tr¾ng trùc tiÕp
1. §Æc ®iÓm
a. Dïng khÝ SO2 ®Ó lμm s¹ch n−íc mÝa (l−îng S so víi mÝa kho¶ng 0,03 -
0,05%)
b. MËt chÌ sau bèc h¬i xö lý l¾ng næi
c. B· næi cña l¾ng næi mËt chÌ hçn hîp víi n−íc läc cña n−íc bïn l¹i xö lý l¾ng
næi mét lÇn n÷a vμ ®−a ®i bèc h¬i, b· næi lÇn thø 2 hçn hîp víi n−íc bïn ®−a ®i läc
ch©n kh«ng.
d. M¸y läc ch©n kh«ng dïng l−íi läc kim lo¹i, n−íc läc ®ôc nªn ®−a xö lý l¾ng
næi cho n−íc läc trong cã chÊt l−îng tèt, hçn hîp víi n−íc mÝa l¾ng trong ®i bèc h¬i.
ChÊt l−îng ®−êng tr¾ng theo ph−¬ng ph¸p Blanco directo tèt h¬n ®−êng tr¾ng
®ån ®iÒn: Pol ≥ 99,75%, RS = 0,02%, tro = 0,05%, ®é mμu = 100 - 120 IU, ®é ®ôc =
20 - 500 (®¬n vÞ quèc tÕ), SO2 = 5 - 8 ppm
2. L−u tr×nh c«ng nghÖ nh− sau:
Gia v«i, x«ng SO2
Gia nhiÖt
L¾ng N−íc bïn
N−íc l¾ng trong Läc ch©n kh«ng B· næi
Bèc h¬i N−íc läc
MËt chÌ DÞch trong Xö lý l¾ng næi
Xö lý l¾ng næi B· næi
MËt chÌ tinh
3. ¦u ®iÓm chñ yÕu cña qui tr×nh trªn
a. X«ng SO2 n−íc mÝa thÊp, gi¶m chÊt mμu t¹o l¹i do bÞ oxy hãa
b. Xö lý n−íc läc cã t¸c dông lo¹i chÊt kh«ng ®−êng vμ n©ng cao chÊt l−îng s¶n
phÈm.
c. N−íc läc kh«ng håi l−u, gi¶m sù tuÇn hoμn cña chÊt kh«ng ®−êng vμ tæn thÊt
®−êng do chuyÓn hãa.
d. Tæng l−îng gia v«i gi¶m, qua 2 lÇn l¾ng næi cã lîi gi¶m tro trong thμnh phÈm
vμ t¹p chÊt kh«ng tan.
e. Xö lý b· næi t−¬ng ®èi tèt.
Ph−¬ng ph¸p Blanco directo ®· ®−îc dïng ë c«ng ty ®−êng Tate vμ Lyle (NghÖ
An) vμ C«ng ty Cæ phÇn ®−êng Lam S¬n (Thanh Hãa). Vô Ðp mÝa 2007 - 2008 ®· ®−îc
øng dông cã hiÖu qu¶ tèt t¹i C«ng ty Cæ phÇn mÝa ®−êng S«ng Con (NghÖ An) vμ C«ng
ty Cæ phÇn mÝa ®−êng §¾k N«ng.
Ch−¬ng iii- l¾ng n−íc mÝa
I. Môc ®Ých
Ph©n ly thÓ r¾n vμ thÓ láng lμm n−íc mÝa l¾ng trong.
II. Nguyªn lý l¾ng cña chÊt kÕt tña
Khi cho vËt thÓ vμo n−íc, vËt thÓ chÞu t¸c dông cña lùc h−íng lªn phÝa trªn. Lùc
lμm cho vËt thÓ h−íng lªn phÝa trªn gäi lμ lùc ®Èy. Lùc ®ã ®óng b»ng träng l−îng dung
dÞch do vËt ®ã tho¸t ra ngoμi vμ gäi lμ ®Þnh luËt Archimet.
Çc chÊt r¾n trong dung dÞch chÞu t¸c dông cña 2 lo¹i lùc:
- Träng lùc h−íng xuèng d−íi (tøc träng l−îng b¶n th©n chÊt r¾n).
- Lùc ®Èy lªn phÝa trªn.
NÕu träng lùc lín h¬n lùc ®Èy th× chÊt kÕt tña l¾ng xuèng. Lóc träng lùc nhá
h¬n lùc ®Èy, chÊt kÕt tña næi lªn, nÕu träng lùc vμ lùc ®Èy sai kh¸c nhau rÊt Ýt, chÊt kÕt
tña l¬ löng trong dung dÞch. Do ®ã, cã thÓ thÊy chÊt kÕt tña trong thiÕt bÞ l¾ng, l¾ng
nhanh hay chËm quyÕt ®Þnh bëi hiÖu sè träng l−îng riªng, kÕ ®ã lμ ®é nhít cña dung
dÞch. Khi ®é nhít cμng lín, lóc chÊt kÕt tña l¾ng cïng dÞch thÓ s¶n sinh lùc ma s¸t cμng
lín do ®ã chÊt kÕt tña l¾ng khã kh¨n.
VÝ dô: Khi n−íc mÝa cã nång ®é chÊt kh« kho¶ng 13 – 15Bx, träng l−îng riªng
kháang 1,05 – 1,1 kg/l mμ träng l−îng riªng cña chÊt kÕt tña kh«ng ph¶i ®−êng kh«ng
gièng nhau, th−êng chÊt kÕt tña v« c¬ nh− Ca3(PO4), CaSo3 vμ bïn . Cã träng l−îng
riªng 2 – 3 kg/l. ChÊt keo, anbumin vμ çc chÊt cao ph©n tö v× chÊt ®«ng tô t−¬ng ®èi
xèp, träng l−îng riªng t−¬ng ®èi nhá t−¬ng øng víi träng l−îng riªng cña n−íc mÝa ë
tr¹ng th¸i næi rÊt khã l¾ng, cßn träng l−îng riªng cña chÊt bÐo, s¸p mÝa so víi n−íc mÝa
cμng nhá chóng th−êng t¹o thμnh líp bät hoÆc b· næi lªn trªn bÒ mÆt dung dÞch. Do ®ã
cÇn s¶n sinh l−îng lín chÊt hÊp phô (Ca3(PO4)2CaSO3) hÊp phô çc chÊt trªn cïng kÕt
tña.
Nãi tãm l¹i, ®Ó l¾ng tèt cÇn cã hiÖu sè träng l−îng riªng (tØ träng) gi÷a chÊt kÕt
tña vμ dung dÞch.
III. Qu¸ tr×nh l¾ng
- Yªu cÇu n−íc mÝa l¾ng trong suèt, kh«ng cã t¹p chÊt huyÒn phï, n−íc bïn
t−¬ng ®èi ®Æc ®Ó läc thuËn lîi.
- Rót ng¾n thêi gian l−u cña n−íc mÝa trong thiÕt bÞ ®Ó gi¶m tæn thÊt do chuyÓn
ho¸ vμ biÕn ho¸ ho¸ häc kh«ng tèt kh¸c.
- HiÖu sè tØ träng gi÷a chÊt kÕt tña vμ n−íc mÝa. HiÖu sè ®ã cμng lín, l¾ng cμng
nhanh.
- TØ träng cña n−íc mÝa kho¶ng 1,02-1,06 quyÕt ®Þnh bëi nång ®é cña nã. TØ
träng cña chÊt kÕt tña do thμnh phÇn kh¸c nhau mμ kh¸c nhau. Th−êng chÊt kÕt tña v«
c¬ t−¬ng ®èi cao: Ca3(PO4)2, CaSO3 vμ chÊt bïn çt cã tØ träng kho¶ng 2-3,5. TØ träng
chÊt keo h÷u c¬ nh− abumin, galactan ®· bÞ ng−ng kÕt t−¬ng ®−¬ng tØ träng n−íc mÝa
kho¶ng 1,0. B¶n th©n chóng rÊt khã l¾ng. NÕu çc chÊt kÕt tña cã thμnh phÇn kh¸c
nhau ë tr¹ng th¸i ph©n li, ph©n biÖt tån t¹i th× tuy cã mét sè chÊt kÕt tña t−¬ng ®èi
nhanh nh−ng cã bé phËn l¾ng rÊt chËm hoÆc kh«ng cã thÓ l¾ng ®−îc.
- §Ó qu¸ tr×nh l¾ng n−íc mÝa ®−îc tèt, cÇn chÊt kÕt tña víi çc thμnh phÇn kh¸c
nhau ®oμn tô l¹i, tæ thμnh h¹t kÕt tña tØ träng t−¬ng ®èi víi nhau tõ ®ã ®¹t ®−îc qu¸
tr×nh l¾ng ®ång nhÊt, abumin bÞ ng−ng tô d−íi t¸c dông cña nhiÖt, t¸c dông ®oμn tô cña
Ca3(PO4)2 gióp cho çc chÊt cã thμnh phÇn kh¸c nhau ®oμn tô l¹i. Do ®ã, ®èi víi n−íc
mÝa cã t−¬ng ®èi nhiÒu abumin vμ Ca3(PO4)2, h×nh th¸i vËt kÕt tña th−êng t−¬ng ®èi
®ång nhÊt vμ qu¸ tr×nh l¾ng t−¬ng ®èi ®ång bé. Ng−îc l¹i, cã nhiÒu chÊt huyÒn phï l¬
löng kh«ng l¾ng ®−îc lμm cho n−íc mÝa l¾ng bÞ ®ôc.
IV. Çc yÕu tæ ¶nh h−ëng ®Õn l¾ng
Tèc ®é l¾ng trong cïng mét thiÕt bÞ l¾ng cña nhμ m¸y ®−êng kh«ng ph¶i lóc nμo
còng gièng nhau. Tèc ®é l¾ng lóc nhanh, lóc chËm, lÊy n−íc mÝa lóc dÔ lóc khã, mùc
dung dÞch trong thiÕt bÞ lóc cao lóc thÊp §iÒu ®ã do nhiÒu nguuyªn nh©n, çc nguyªn
nh©n chñ yÕu:
1. Trongl−îng riªng cña chÊt kÕt tña: Tèc ®é l¾ng quyÕt ®inh bëi hiÖu sè träng
l−îng riªng gi÷a chÊt kÕt tña vμ dung dÞch. Lóc l¾ng kh«ng cÇn xem xÐt hμm l−îng
P2O5 trong dung dÞch hay c−êng ®é SO2 (trong ph−¬ng ph¸p SO2)
2. NhiÖt ®é: NhiÖt ®é, n−íc mÝa vμo thiÕt bÞ l¾ng ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn qu¸
tr×nh l¾ng. Ph¹m vi khèng chÕ nhiÖt ®é trong kho¶ng 100-1040. T¸c dông cña nhiÖt ®é:
- Lμm cho chÊt kÕt tña kÕt tña ®−îc hoμn toμn, lμm mÊt n−íc cña chÊt kÕt tña.
- Gi¶m träng l−îng riªng cña n−íc mÝa.
- Gi¶m ®é nhít cña dung dÞch n−íc mÝa.
§ång thêi cÇn duy tr× nhiÖt ®é n−íc mÝa vμo thiÕt bÞ l¾ng æn ®Þnh, ®Ó tr¸nh nhiÖt
®é kh¸c nhau trong thiÕt bÞ l¾ng dÉn ®Õn ®èi l−u lμm cho chÊt kÕt tña ®· l¾ng xuèng l¹i
næi lªn ¶nh h−ëng ®Õn viÖc tho¸t n−íc mÝa trong b×nh th−êng.
3. ¶nh h−ëng cña pH: pH cña n−íc mÝa vμo thiÕt bÞ l¾ng cÇn khèng chÕ æn ®Þnh
vμ ®Òu ®Æn. NÕu pH qu¸ cao (pH gÇn b»ng 8,0) kh«ng chØ lμm cho ®−êng khö trong
thiÕt bÞ l¾ng bÞ ph©n huû mμ cßn s¶n sinh chÊt keo míi, gi¶m tØ träng chÊt kÕt tña ¶nh
h−ëng ®Õn l¾ng. NÕu pH qu¸ thÊp (pH gÇn b»ng 6,0) th× t¹o chÊt kÕt tña
Ca3(PO4)2,CaSO3 kh«ng hoμn toμn mμ cßn t¹o nhiÒu chÊt cã t×nh hoμ tan Ca(HSO3)2
lμm cho l−îng chÊt kÕt tña CaSO3 gi¶m, l¾ng kh«ng tèt, chuyÓn ho¸ ®−êng. Ca(HSO3)2
khi gÆp nhiÖt ®é cao ë giai ®o¹n gia nhiÖt bèc h¬i sÏ t¹o thμnh chÊt kÕt tña CaSO3 ®ãng
cÆn trong thiÕt bÞ.
4. ¶nh h−ëng cña ®é nhít:Lóc chÊt kÕt tña l¾ng cïng dung dÞch n−íc mÝa s¶n
sinh lùc ma s¸t vμ lùc ma s¸t ®ã c¶n trë qu¸ tr×nh l¾ng.Th−êng ®Çu vô Ðp, hiÖu qu¶ l¾ng
cña n−íc mÝa so víi giai ®o¹n sau tèt h¬n, ngoμi nguyªn nh©n kh¸c cã nguyªn nh©n
n−íc mÝa ®Çu vô cã nång ®é thÊp, ®é nhít nhá.§é nhít cao l¾ng kh«ng tèt. NÕu thêi
gian l¾ng kÐo dμi d−íi ®iÒu kiÖn thiÕt bÞ l¾ng cã nhiÖt ®é cao, mét bé phËn keo thuËn
nghÞch ®· ng−ng kÕt l¹i hoμ tan trë l¹i lμm cho ®é nhít t¨ng. Ngoμi ra, ë ®iÒu kiÖn ®ã
mét phÇn keo nh− galactan, araban träng vôn çm mÝa, hemixellulo dÔ dμng ph©n gi¶i
®Æc biÖt lóc pH t−¬ng ®èi cao. Sù ph©n gi¶I cμng lín cμng lμm t¨ng ®é nhít, l¾ng khã
kh¨n.
- ¶nh h−ëng cña ®é nhít ®èi víi tèc ®é l¾ng v× lóc h¹t l¾ng xuèng gÆp trë lùc vμ
trë lùc ®á tØ lÖ ®é nhít cña n−íc mÝa.
Dùa theo ®Þnh luËt Stock, h¹t chÊt kÕt tña r¾n cã h×nh cÇu, tèc ®é l¾ng trong
n−íc mÝa cã thÓ tÝnh theo c«ng thøc sau:
d 2 (γ 1 − γ 2 )
V0 = (2-1)
18μ
Trong ®ã:
V0 : Tèc ®é l¾ng cña h¹t kÕt tña(m/s)
d : §−êng kÝnh h¹t kÕt tña(m)
γ1 : TØ träng chÊt kÕt tña (kg/m3)
γ2 : TØ träng cña n−íc mÝa )kg/m3)
μ : §é nhít cña n−íc mÝa (Pa.s)
Tõ c«ng thøc trªn cho thÊy tèc ®é l¾ng cña chÊt kÕt tña tØ lÖ thuËn víi b×nh
ph−¬ng ®−êng kÝnh cña chÊt kÕt tña vμ hiÖu sè tØ träng, tØ lÖ nghÞch víi ®é nhít. N−íc
mÝa sau gia nhiÖt 2 cho vμo èng ®ong ®Ó x¸c ®Þnh tèc ®é l¾ng chÊt kÕt tña.Th−êng
trong vi ph¹m 0,8-2 cm/phót, cã thÓ coi chÊt l−îng n−íc mÝa vμ hiÖu qu¶ xö lý lμm
s¹ch cã t−¬ng ®èi tèt, kh¸ n−íc mÝa chÊt l−îng kÐm, cã thÓ gi¶m xuèng 0,5cm/phót.
Ngoμi tèc ®é l¾ng cßn ¶nh h−ëng kÕt cÊu thiÕt bÞ vμ thao t¸c.
5. ¶nh h−ëng cña qu¶n lý s¶n xuÊt: Thao t¸c vμ qu¶n lý s¶n xuÊt ¶nh h−ëng
®Õn s¶n xuÊt b×nh th−êng cña thiÕt bÞ l¾ng. ë thiÕt bÞ l¾ng liªn tôc, l−u chuyÓn n−íc
mÝa lu«n c©n b»ng vμ ®Òu ®Æn: Trong ®¬n vÞ thêi gian, l−îng n−íc mÝa trong vμ n−íc
bïn tho¸t ra t−¬ng øng víi l−îng n−íc mÝa vμo thiÕt bÞ l¾ng, nÕu kh«ng sÏ ¶nh h−ëng
®Õn c©n b»ng, kÕt qu¶ l¾ng sÏ kh«ng tèt. Do ®ã, ngoμi c−¬ng vÞ thao t¸c ë thiÕt bÞ l¾ng,
l−îng n−íc mÝa tõ c«ng ®o¹n Ðp ®Õn nhanh hay chËm, hiÖu qu¶ lμm viÖc cña hÖ bèc
h¬i cao hay thÊp, n¨ng løc xö lý n−íc bïn cña m¸y läc ch©n kh«ng . cã quan hÖ ®Õn
l¾ng. NÕu l−îng n−íc mÝa ë c«ng ®o¹n Ðp ®ét nhiªn t¨ng lªn lμm n−íc bïn trong thiÕt
bÞ l¾ng t¨ng lªn ¶nh h−ëng ®Õn n¨ng lùc läc. Ng−êi qu¶n lý ph¶i qu¸n xuyÕn vμ quan
t©m ®Õn çc c−¬ng vÞ cã liªn quan. Cã nh− thÕ míi ®¹t ®iÒu kiÖn thao t¸c l¾ng tèt vμ
b×nh th−êng.
Ch−¬ng iv: läc n−íc bïn
I. Môc ®Ých cña läc

Tõ thiÕt bÞ kÕt tña ph©n 2 bé phËn: N−íc mÝa trong vμ n−íc bïn
N−íc bïn chñ yÕu: N−íc ®−êng, bïn çt, vôn b· mÝa, chÊt lî tr¾ng, chÊt kÕt tña.
N−íc bïn cßn kho¶ng >90% n−íc mÝa do ®ã cÇn ph©n ly vμ thu håi.
II. Nguyªn lý läc
Läc dïng vËt liÖu nhiÒu lç nh− v¶i bäc, l−íi kim lo¹i, çt, than ho¹t tÝnh lμm
m«i tr−êng läc. N−íc cã chÊt r¾n hoÆc n−íc bïn ®i qua líp läc tiÕn hμnh ph©n li
r¾n,láng. N−íc bïn ®i qua m«i tr−êng läc cho n−íc läc trong vμ chÊt kÕt tña l−u l¹i gäi
bïn läc.
Lóc ®Çu, líp läc kh«ng ®ñ dμy nªn dung dÞch läc ®Çu cßn ®ôc, chØ khi líp häc
h×nh thμnh líp bïn ®ñ dμy n−íc läc míi trong.
§Ó läc tèt, mét bªn cña líp läc (v¶i läc hoÆc líp l−íi kim lo¹i) cÇn cã ¸p lùc
t−¬ng ®èi lín cßn mÆt kia h×nh thμnh ch©n kh«ng ®Ó 2 bªn líp läc t¹o thμnh hiÖu sè ¸p
suÊt thÝch ®¸ng, chØ khi nμo hiÖu sè ¸p xuÊt lín h¬n trë läc cña m«i tr−êng läc (v¶i läc,
bïn ) n−íc läc míi cã thÓ ch¶y ra thuËn lîi vÒ ¸p lùc läc thÊp nÕu kh«ng läc kh«ng
thÓ tiÕn hμnh ®−îc.
III. Qu¸ tr×nh läc
Môc ®Ých cña läc lμ lo¹i ®i hoμn toμn t¹p chÊt kh«ng tan, ®−îc n−íc läc trong
®ång thêi gi¶m phÇn ®−êng trong bïn mμ dïng n−íc röa kh«ng nhiÒu.
-Läc n−íc mÝa cã thÓ dïng v¶i bäc ®Ó ng¨n chÊt kh«ng tan, ®−îc n−íc läc t−¬ng
®èi trong.Cã nhμ m¸y dïng líp läc lμ l−íi kim lo¹i v× l−íi cã lç to, n−íc läc kh«ng
trong cÇn xö lý l¹i.
-Dïng ¸p lùc kh«ng qu¸ lín v× lín sÏ nÐn líp läc r¾n chÆt (giíi chÊt) lμm mao
qu¶n gi¶m nhá, trë lùc läc t¨ng lªn. §Æc biÖt lμ ph−¬ng ph¸p v«i vμ ph−¬ng ph¸p SO2,,
chÊt kÕt tña trong n−íc bïn t−¬ng ®èi xèp, mÒm, d−íi ®iÒu kiÖn ¸p lùc dÔ dμng biÕn
d¹ng vμ bÞ nÐn chÆt lμm trë lùc läc t¨ng râ rÖt, gi¶m tèc ®é läc. Do ®ã, lóc hiÖu sè ¸p
lùc ®¹t ®Õn mét trÞ sè nhÊt ®Þnh, tèc ®é läc ®¹t trÞ sè cùc ®¹i, l¹i t¨ng hiÖu sè ¸p lùc th×
kh«ng cã hiÖu qu¶.
V× vËy, ¸p lùc trong qu¸ tr×nh läc, cÇn dïng trÞ sè ¸p lùc thÝch hîp, ®Æc biÖt lóc
míi b¾t ®Çu läc, kh«ng nªn dïng ¸p lùc cao ngay ®Ó tr¸nh líp bïn trªn bÒ mÆt v¶i läc
bÞ nÐn l¹i lμm cho läc khã kh¨n vÒ sau.
Trong m¸y läc ch©n kh«ng, v× dïng hiÖu sè ¸p lùc läc cã h¹n, kh«ng cã vÊn ®Ò
nh− nªu trªn nh−ng lóc ch©n kh«ng cao läc t−¬ng ®èi nhanh.
- Giíi chÊt läc t¹o trë lùc ®èi víi n−íc läc th«ng qua trë lùc ®ã lín nhá quyÕt
®Þnh chñ yÕu bëi tÝnh chÊt cña líp b· läc. Trë lùc ®ã lμ yÕu tè chñ yÕu quyÕt ®Þnh tèc
®é läc.
- Mao qu¶n cña giíi chÊt läc rÊt nhá, n−íc läc l−u ®éng khã kh¨n. VÒ ph−¬ng
diÖn ph©n tÝch lÝ luËn cã thÓ tÝnh l−îng n−íc mÝa läc (m2) trong mét ®¬n vÞ diÖn tÝch
läc lμ lm2 víi thêi gian mét gi©y nh− sau:
nπr 4 p
V= (m3/m2.gi©y) (2-2)
γμαh
Trong ®ã:
n : Sè mao qu¶n cña mçi m2 diÖn tÝch läc
r : B¸n kÝnh cña mao qu¶n (m)
p : HiÖu sè ¸p lùc 2 bªn
μ : §é nhít cña dung dÞch
α : HÖ sè uèn cong mao qu¶n, th−êng >1
h : §é dμy cña líp läc
Tõ trªn cho thÊy, d−íi ¸p lùc läc nh− nhau, l−îng n−íc läc tØ lÖ thuËn víi sè
l−îng mao qu¶n trong b· läc, tØ lÖ víi luü thõa bèn ®−êng kÝnh mao qu¶n, tØ lÖ nghÞch
víi chiÒu dμy líp läc vμ ®é nhít cña dung dÞch läc.
Do ®ã kÝch th−íc (to, nhá) cña mao qu¶n cã ¶nh h−ëng lín ®Õn läc. Mao qu¶n
t−¬ng ®èi th« lμm cho dÞch läc th«ng qua ®−îc nhiÒu. Th«ng th−êng chÊt kÕt tña r¾n vμ
to h×nh thμnh mao qu¶n t−¬ng ®èi lín, cßn mao qu¶n gi÷a çc h¹t li ti (nhá) cã mao
qu¶n còng rÊt nhá, nÕu nh− chÊt kÕt tña t−¬ng ®èi xèp mÒm, d−íi t¸c dông cña ¸p lùc
dÔ dμng lμm t¾c mao qu¶n, gi¶m tèc ®é läc nghiªm träng.
Trong lμm s¹ch n−íc mÝa, anbumin vμ photphat canxi t−¬ng ®èi nhiÒu lμm chÊt
kÕt tña ®oμn tô l¹i h×nh thμnh h¹t t−¬ng ®èi tèt, gi¶m ®−îc t¹p chÊt næi li ti, sunfit canxi
t−¬ng ®èi nhiÒu cã thÓ lμm chÊt kÕt tña r¾n ch¾c, gi¶m biÕn d¹ng d−íi t¸c dông cña ¸p
lùc, cho çc chÊt trî l¾ng còng lμm cho khèi kÕt tña to lªn, gi¶m t¹p chÊt næi tù do, çc
yÕu tè ®ã ®Òu cã lîi cho läc. Nh−ng photphat canxi nhiÒu qu¸ lμm chÊt kÕt tña qu¸ xèp
mÒm, lóc chÊt trî l¾ng ph©n bè kh«ng ®Òu lμm cho tr¹ng th¸i keo b¸m trªn líp v¶i läc,
kh«ng cã lîi cho läc.
Th−êng çc h¹t kÕt tña trong n−íc bïn kh«ng r¾n ch¾c, khuÊy m¹nh lμm cho
chóng ph©n t¸n kh«ng cã lîi (vì). N−íc bïn ch¶y ra tõ m¸y läc nªn trùc tiÕp ®Õn m¸y
läc ch©n kh«ng, kh«ng qua b¬m. Khi cho chÊt trî l¾ng, nªn cho chÊt trî l¾ng vμ n−íc
bïn vμo thïng, sau khi hçn hîp ®Òu míi cho vμo m¸y läc ch©n kh«ng.ë nhiÖt ®é cao
läc t−¬ng ®èi tèt lóc ®ã ®é nhít n−íc mÝa gi¶m, chÊt kÕt tña rÊt ch¾c. Ngoμi ra cßn
dïng vôn b· mÝa ®Ó c¶i thiÖn h×nh th¸i b· läc gi¶m tÝnh nhít cã lîi cho läc nh−ng t¨ng
tæn thÊt ®−êng trong bïn läc.
IV- Çc yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn läc
1. ¸p lùc läc vµ ®é ch©n kh«ng (m¸y läc ch©n kh«ng)
- ¸p lùc läc: 2-3kg/cm2

- §é ch©n kh«ng: 300-500mmHg
2. ChiÒu dµy líp läc:
§èi víi läc ch©n kh«ng, chiÒu dμy líp läc th−êng 3-4mm ®Ó gi¶m trë lùc läc,
n©ng cao hiÖu qu¶ läc, röa n−íc ®−êng trong bïn läc tèt h¬n, nh−ng khi chÊt kÕt tña
keo nhít, líp läc kh«ng nªn qu¸ máng, nÕu kh«ng g¹t bïn kh«ng hoμn toμn ¶nh h−ëng
n©ng cao tèc ®é läc.
3. NhiÖt ®é vµ ®é nhít bïn
Th−êng n−íc bïn cμng ®Æc, ®é nhít cμng cao nh−ng bïn ®Æc cã lîi: L−îng n−íc
bïn Ýt, gi¶m g¸nh nÆng cho läc, bïn ®Æc h×nh thμnh líp bïn läc t−¬ng ®èi tèt líp bïn
dÔ g¹t ra, ®¶m b¶o v¶I läc kh« s¹ch, läc tèt. Yªu cÇu cña l¾ng: L¾ng nhanh, n−íc bïn
t−¬ng ®èi ®Æc.
NhiÖt ®é cã ¶nh h−ëng lín ®Õn ®é nhít vμ qu¸ tr×nh läc. NhiÖt ®é thÊp, ®é nhít
lín, tèc ®é läc chËm.Do ®ã, th−êng yªu cÇu nhiÖt ®é n−íc bïn ®¹t 90-950C ®Ó gi¶m bít
®é nhít, läc nhanh.
4. ¶nh h−ëng cña h¹t kÕt tña
Sù h×nh thμnh kÕt tña Ca3(PO4)2 ë 2 d¹ng: V« ®Þnh h×nh vμ ®Þnh h×nh. D¹ng v«
®Þnh h×nh, h¹t kÕt tña mÒm, keo nhít. D¹ng ®Þnh h×nh h×nh thμnh khi hμm l−îng P2O5
350-450ppm, cho h¹t kÕt tña lín, t¨ng tØ träng, t¨ng tèc ®é läc.
5. ¶nh h−ëng cña qu¶n lý thao t¸c
CÇn khèng chÕ ®é ch©n kh«ng vμ tèc ®é vßng quay cña thiÕt bÞ läc hîp lý, tèt
nhÊt 0,05 MPa, lóc ®ã tèc ®é läc t−¬ng ®èi nhanh, l−îng xö lý lín, líp bïn b¸m vμo
thïng t−¬ng ®èi tèt, bïn t−¬ng ®èi kh«. Ngoμi ra, tèc ®é läc cÇn dùa vμo ®é dμy cña
bïn trªn v¶i läc ®Ó khèng chÕ. NÕu líp bïn dμy cÇn t¨ng tèc ®é ®Ó líp bïn máng ®i,
nÕu líp bïn máng cÇn gi¶m tèc ®é ®Ó líp bïn dμy lªn. §é dμy cña bïn th−êng 3-5mm
lμ thÝch hîp. Lóc dμy qu¸, khã röa kh«, hμm l−îng n−íc vμ thμnh phÇn ®−êng cña bïn
t¨ng lªn. Líp bïn qu¸ máng kh«ng dÔ g¹t bïn ¶nh h−ëng v¶i läc khã röa s¹ch.
CH¦¥NG V
I. HiÖu suÊt lμm s¹ch

HiÖu suÊt lμm s¹ch lμ ph¶n ¶nh mét çch tæng hîp çc yÕu tè cã liªn quan trong
c«ng t¸c lμm s¹ch nhμ m¸y ®−êng.
§Ó tÝnh hiÖu suÊt lμm s¹ch cã thÓ c¨n cø vμo l−îng chÊt kh«ng ®−êng bÞ lo¹i
hoÆc sù thay ®æi ®é tinh khiÕt cña n−íc mÝa. §Ó ®¬n gi¶n, trong nhμ m¸y ®−êng s¶n
xuÊt theo ph−¬ng ph¸p sunfit ho¸ th−êng dïng hiÖu sè tinh khiÕt ®Ó biÓu thÞ
PhÇn tr¨m chÊt kh«ng ®−êng bÞ lo¹i sau lμm s¹ch so
HiÖu suÊt víi phÇn ®−êng (%)
= x100%
lμm s¹ch PhÇn tr¨m chÊt kh«ng ®−êng trong n−íc mÝa hçn
hîp so víi phÇn ®−êng (%)
V× phÇn chÊt kh«ng ®−êng nhiÒu Ýt cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn ®é tinh khiÕt cña
n−íc mÝa. Do ®ã, dïng ®é tinh khiÕt ®Ó tÝnh hiÖu suÊt lμm s¹ch.
Gäi:
P1- ®é tinh khiÕt cña n−íc mÝa hçn hîp vμ chÊt kh«ng ®−êng b»ng 100 – P1
P2- ®é tinh khiÕt cña n−íc mÝa trong vμ chÊt kh«ng ®−êng b»ng 100-P2
Tõ ®ã, ta cã:
PhÇn chÊt kh«ng PhÇn chÊt kh«ng
®−êng trong n−íc mÝa ®−êng trong n−íc
-
hçn hîp so víi phÇn mÝa trong so víi
HiÖu suÊt ®−êng (%) phÇn ®−êng (%) x100(%)
=
lμm s¹ch PhÇn ®−êng trong n−íc mÝa hçn hîp so víi
phÇn ®−êng (%)
100 − P1 100 − P2
=
P1 P2 (P − P1 )100 x100%
x100% = 2 (2-3)
100 − P1 (100 − P1 )P2
P1
Tøc:
(§é tinh khiÕt n−íc mÝa trong - §é tinh khiÕt
HiÖu suÊt n−íc mÝa hçn hîp)
= x100%
lμm s¹ch (100 - §é tinh khiÕt cña hçn hîp) ®é tinh
khiÕt n−íc mÝa trong
VÝ dô: §é tinh khiÕt ®¬n gi¶n n−íc mÝa hçn hîp 82% ®é tinh khiÕt n−íc mÝa
trong 83,1%
HiÖu suÊt lμm s¹ch =

(83,1 − 82 )100 x 100(%) = 7,35%
(100 − 82)83,1
Trong nhμ m¸y ®−êng sunfit ho¸ th−êng dïng hiÖu sè ®é tinh khiÕt cña n−íc
mÝa trong vμ n−íc mÝa hçn hîp ®Ó ph¶n ¸nh hiÖu suÊt lμm s¹ch, tøc:
HiÖu sè ®é §é tinh khiÕt n−íc §é tinh khiÕt n−íc
= -
tinh khiÕt mÝa trong mÝa hçn hîp
ΔAP = AP n−íc mÝa trong - AP n−íc mÝa hçn hîp
ii. s¶n xuÊt vμ qu¶n lý thao t¸c c«ng ®o¹n lμm s¹ch
Qu¶n lý vμ thao t¸c c«ng ®o¹n lμm s¹ch cã ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn hiÖu qu¶ lμm
s¹ch. Nhμ m¸y qu¶n lý tèt, hiÖu qu¶ lμm s¹ch tèt mμ cßn æn ®Þnh vμ lμ c¬ së ®Ó n©ng
cao chÊt l−îng s¶n phÈm vμ thu håi, cßn nhμ m¸y qu¶n lý kh«ng tèt, cho dï nguyªn
liÖu mÝa tèt vμ çc chØ tiªu kü thuËt lμm s¹ch hîp lý, nh−ng khèng chÕ thao t¸c rÊt
kh«ng æn ®Þnh lμm cho chÊt l−îng n−íc mÝa xÊu, toμn bé chØ tiªu chÕ luyÖn ®Òu thÊp.
Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, mét sè nhμ m¸y t¨ng c−êng viÖc båi d−ìng kü thuËt cho
c«ng nh©n vμ n©ng cao tr¸ch nhiÖm cña çc c−¬ng vÞ s¶n xuÊt. KÕt hîp çc biÖn ph¸p
kinh tÕ, çc c−¬ng vÞ nhËn thøc vÒ thao t¸c t¨ng c−êng liªn hÖ, phèi hîp lÉn nhau,
khèng chÕ çc ®iÒu kiÖn kü thuËt t−¬ng ®èi æn ®Þnh. ChÊt l−îng n−íc mÝa trong tèt nh−
çc nhμ m¸y ®−êng Lam S¬n, B×nh §Þnh, Qu¶ng Ng·i, VÞ Thanh v.v
Trung t©m qu¶n lý thao t¸c c«ng ®o¹n lμm s¹ch lμ æn ®Þnh. pH cho v«I s¬ bé vμ
trung hoμ æn ®Þnh, l−u huúnh vμ cho H3PO4 æn ®Þnh, nhiÖt ®é gia nhiÖt I vμ II æn ®inh,
®èt l−u huúnh æn ®×nh vμ ho¸ chÕ s÷a v«i æn ®Þnh. C«ng ®o¹n lμm s¹ch cã nhiÒu c−¬ng
vÞ nh−ng c−¬ng vÞ x«ng CO2 vμ trung hoμ lμ t¸c dông h¹t nh©n, t©m ®iÓm. C«ng nh©n
cña c−¬ng vÞ ®ã cÇn t×m hiÓu vμ n¾m v÷ng t×nh h×nh çc c−¬ng vÞ cña c«ng ®o¹n lμm
s¹ch, chØ ®¹o çc c−¬ng vÞ khèng chÕ thao t¸c æn ®Þnh.
Nh−ng qu¶n lý lμm s¹ch cña nhiÒu nhμ m¸y cßn rÊt nhiÒu vÊn ®Ò, l·nh ®¹o mét
sè nhμ m¸y ch−a nhËn thøc ®Çy ®ñ tÝnh quan träng cña c«ng ®o¹n lμm s¹ch, kh«ng
t¨ng c−êng qu¶n lý. C«ng nh©n c−¬ng vÞ s¶n xuÊt kh«ng nhËn thøc vÊn ®Ò thao t¸c ®Ó
çc ®iÒu kiÖn thao t¸c biÕn ®éng lín so víi yªu cÇu ®Ò ra, do ®ã chÊt l−îng n−íc mÝa
ch−a tèt, chÊt l−îng ®−êng tr¾ng ch−a tèt, cßn ®−êng ®¹t lo¹i 2 hoÆc kh«ng hîp quy
çch.
CÇn lμm cho l·nh ®¹o vμ c«ng nh©n nhËn thøc c«ng ®o¹n lμm s¹ch lμ trung t©m
cña s¶n xuÊt ®−êng cã t¸c dông n©ng cao chÊt l−îng s¶n phÈm vμ thu håi, lμm tèt c©n
b»ng s¶n xuÊt vμ tiÕt kiÖm n¨ng l−îng cã quan hÖ mËt thiÕt víi kinh tÕ nhμ m¸y.
CÇn th−êng xuyªn kiÓm tra ph©n tÝch nhiÖt ®é vμ pH thùc tÕ vμ çc ®iÒu kiÖn
kh¸c çc giai ®o¹n cña qu¸ tr×nh lμm s¹ch, cÇn ®éng viªn c«ng nh©n kiÓm tra, thao t¸c
®Æc biÖt khèng chÕ pH trung hoμ vμ nhiÖt ®é gia nhiÖt 2 cÇn ®−îc æn ®Þnh. T×nh h×nh
lμm s¹ch kh«ng tèt cña mét sè nhμ m¸y vÊn ®Ò th−êng thÊy nhÊt lμ ®iÒu kiÖn khèng
chÕ 2 c−¬ng vÞ ®ã kh«ng tèt, dao ®éng t−¬ng ®èi lín, thËm chÝ trong thiÕt bÞ l¾ng s¶n
sinh ®èi l−u m·nh liÖt, chÊt kÕt tña (®Æc biÖt nh÷ng h¹t t−¬ng ®èi nhá) phÇn lín næi lªn
ë çc vïng n−íc mÝa trong lμm n−íc mÝa trong kh«ng ®¹t yªu cÇu.
MÉu ph©n tÝch n−íc mÝa trung hoμ cÇn cã tÝnh ®¹i diÖn vμ kÞp thêi nªn lÊy mÉu
ë ®−êng èng ra cña thïng hçn hîp sau x«ng SO2 vμ trung hoμ ®−êng èng.
ë nhμ m¸y, th−êng lÊy trÞ sè pH n−íc mÝa trong lμm c¨n cø kiÓm tra cuèi cïng
nh−ng do thÓ tÝch thiÕt bÞ l¾ng lín pH n−íc mÝa trong kh«ng cã thÓ ph¶n ¸nh mét çch
®Çy ®ñ sù biÕn ®æi cña pH n−íc mÝa trung hoμ. Cã nhμ m¸y dïng pH n−íc mÝa trong
b×nh qu©n cña mét sè ca ®Ó lμm chØ thÞ cho c−¬ng vÞ thao t¸c.
Ch−¬ng VI.
Çc thiÕt bÞ chñ yÕu cña lμm s¹ch n−íc mÝa
I. Lß ®èt l−u huúnh

1. §èt l−u huúnh ph¸t sinh l−îng nhiÖt 2218 Kcal/kg. §Ò phßng nhiÖt ®é lß
n©ng cao dïng n−íc lμm m¸t lß.
- §èt l−u huúnh t¹o SO2 nh−ng chó ý t¹o SO3 cã h¹i cho s¶n xuÊt ®−êng v× SO3
hßa tan trong n−íc t¹o axit sunfuric t¸c dông s÷a v«i t¹o thμnh CaSO4 ®ãng cÆn ë bèc
h¬i. CaSO4 lμ thμnh phÇn chñ yÕu t¹o cÆn vμ tro thμnh phÈm cña nhμ m¸y ®−êng.
Tèc ®é biÕn SO2 thμnh SO3 quyÕt ®Þnh chñ yÕu bëi nhiÖt ®é vμ l−îng O2 kh«ng
khÝ. ë nhiÖt ®é 600 - 7000C vμ hμm l−îng oxy t−¬ng ®èi nhiÒu, t¹o SO3 t−¬ng ®èi
nhanh.
§Ó gi¶m bít ph¶n øng cã h¹i ®ã, khÝ SO2 t¹o thμnh trong qu¸ tr×nh ®èt cÇn ®−îc
lμm l¹nh vμ gi¶m bít l−îng kh«ng khÝ vμo lß. Ngoμi ra, kim lo¹i vμ çc vËt oxy hãa cã
t¸c dông xóc t¸c ph¶n øng ®ã, do ®ã nªn dïng inox võa bÒn vμ ph¶n øng ®ã t−¬ng ®èi
yÕu.
2. Lß ®èt l−u huúnh tèt cÇn phï hîp çc yªu cÇu sau ®©y:
a. Ch¸y hoμn toμn kh«ng cã l−u huúnh th¨ng hoa (hoÆc Ýt)
b. Nång ®é SO2 trong khÝ ®èt t−¬ng ®èi cao vμ æn ®Þnh. Hμm l−îng SO3 rÊt Ýt.
c. Cã thÓ thÝch hîp ®èt çc lo¹i l−u huúnh kh¸c nhau
d. KÕt cÊu gi¶n ®¬n, chÕ t¹o dÔ dμng vμ thao t¸c thuËn tiÖn.
3. Chñng lo¹i lß ®èt l−u huúnh
Lß ®èt l−u huúnh cã nhiÒu lo¹i: lß
®èt lo¹i thuyÒn, lo¹i th¸p, lo¹i thïng
quay, lo¹i tù ch¶y v.v...
Sau ®©y, giíi thiÖu 2 lo¹i lß ®èt
®−îc dïng phæ biÕn trong nhμ m¸y
®−êng.
a. Lß ®èt thïng quay (h×nh 2-9)
Lß ®èt thïng quay chñ yÕu gåm 2
phÇn: thïng trßn quay vμ bé phËn lμm H×nh 2-9. Lß ®èt thïng quay
m¸t. Th©n lß lμm b»ng gang truyÒn ®éng 1. Th©n lß; 2. gèi ®ì; 3. ®éng c¬;
b»ng ®éng c¬ mçi lÇn quay 0,5 v/ph. 4. l¸ ch¾n; 5. l−u huúnh vμo lß,
Trong lß cã 5 l¸ ch¾n ®Ó ®Ò phßng l−u
6. èng nèi cè ®Þnh; 7. bé phËn lμm m¸t
huúnh nãng ch¶y chuyÓn ®éng theo
thïng quay. L−u huúnh vμ kh«ng khÝ ®i vμo thïng ë miÖng cho nguyªn liÖu vμo vμ
ch¸y ë trong thïng. ChØ cÇn mét l−îng Ýt kh«ng khÝ l−u huúnh cã thÓ ch¸y tèt. KhÝ SO2
®i vμo èng nèi cè ®Þnh, qua bé phËn lμm m¸t sau ®ã ®−a ®i x«ng SO2 vμo n−íc mÝa.
¦u ®iÓm: thïng lμ ch¸y hoμn toμn. N¨ng suÊt ®èt t−¬ng ®èi cao, mçi m2 diÖn tÝch
®èt, mçi giê cã thÓ ®èt 40kg l−u huúnh. Nång ®é SO2 trong khÝ ®èt kho¶ng 10%.
KhuyÕt ®iÓm: khã khèng chÕ nhiÖt ®é cña lß, nhiÖt ®é ch¸y t−¬ng ®èi cao, thÓ
tÝch ph¸t t¸n nhiÖt nhá, nÕu lμm m¸t kh«ng tèt l−u huúnh dÔ bÞ th¨ng hoa. KhÝ SO2 t¹o
thμnh t−¬ng ®èi thÊp.
b. Lß ®èt kiÓu tù ch¶y (h×nh 2-10)
H×nh 2-10. Lß ®èt kiÓu tù ch¶y

1. l−u huúnh ch¸y; 2. l−u huúnh nãng ch¶y;
3. th©n lß; 4. bé phËn lμm m¸t
Lß ®èt tù ch¶y liªn tôc vμ ®Òu ®Æn ch¶y vμo khay. Tèc ®é ch¶y l−u huúnh æn
®Þnh. Nång ®é khÝ SO2 t−¬ng ®èi cao.
VÒ ph−¬ng diÖn thao t¸c vμ kÕt cÊu cÇn chó ý çc vÊn ®Ò sau ®©y:
a. NhiÖt ®é vμ c−êng ®é ®èt: NhiÖt ®é ch¸y 320 - 3600C lμ thÝch hîp. NhiÖt ®é
cao t¹o l−u huúnh th¨ng hoa. C−êng ®é ®èt (kg. S/m2.giê) cã liªn quan nhiÖt ®é ®èt.
C−êng ®é ®èt ch¸y l−u huúnh víi nhiÖt ®é trªn kho¶ng 20 kg/m2/giê. Lóc nhiÖt ®é cao
c−êng ®é ch¸y t−¬ng ®èi cao. Thùc tiÔn chøng minh, lóc c−êng ®éi ch¸y ®¹t kho¶ng 25
kg/m2/giê, hiÖn t−îng sinh l−u huúnh th¨ng hoa t¨ng lªn vμ c−êng ®é ch¸y kh«ng qu¸
20 kg/m2/giê rÊt Ýt xuÊt hiÖn th¨ng hoa. Nh−ng nhiÖt ®é ch¸y vμ c−êng ®é cao qu¸
th−êng kh«ng tèt, lóc ®ã nång ®é khÝ SO2 t−¬ng ®èi thÊp (b¶ng 2-6).
B¶ng 2-6. Nång ®é SO2 trong khÝ ®èt
NhiÖt ®é ch¸y (0C) 285 315 325 330 338 348
Nång ®é SO2 (%) 9,8 11,8 12,4 13,0 13,4 14,0
b. ¶nh h−ëng chñ yÕu ®Õn c−êng ®é ®èt vμ nhiÖt ®é lμ l−îng kh«ng khÝ hót vμo,
lμm l¹nh lß vμ cung cÊp l−u huúnh nãng ch¶y. §Ønh lß lμm m¸t, cöa lß ®iÒu chØnh hót
kh«ng khÝ cÇn thÝch hîp (cöa lß to nhá thÝch hîp lùc hót kh«ng khÝ). Khay l−u huúnh
l¾ng ®Òu ®Æn kh«ng cã chç trèng, khi trªn khay cã t¹p chÊt cÇn lμm s¹ch kh«ng ®Ó
chiÕm diÖn tÝch.
c. Nh÷ng sè liÖu chñ yÕu
* Nång ®é SO2 trong khÝ ®èt: NÕu kh«ng khÝ vμo võa ®ñ kh«ng thõa O2 th× SO2
chiÕm 21% tæng thÓ tÝch khÝ ®èt nh−ng thùc tÕ qu¸ tr×nh ®èt th−êng cã qu¸ l−îng
kh«ng khÝ, lÊy a lμ ®¹i diÖn hÖ sè kh«ng khÝ qu¸ l−îng (tØ lÖ l−îng kh«ng khÝ vμo thùc
tÕ so víi l−îng kh«ng khÝ lý thuyÕt) th× nßng ®é SO2 trong khÝ ®èt thùc tÕ lμ (21/a)%
(tÝnh theo thÓ tÝch) nÕu a lμ 1,5 vμ 2,0 th× nång ®é SO2 sÏ lμ 14% vμ 20,5%.
HiÖn nhiÒu nhμ m¸y nång ®é SO2 ®¹t 10 - 12%. NÕu thiÕt kÕ lß vμ thao t¸c tèt,
nång ®é SO2 cao nhÊt chØ ®¹t 14 - 18% nh−ng cã lß kh«ng tèt th× ®¹t d−íi 10%. Nång
®é SO2 cao cã lîi cho hÊp thô vÒ sau. N©ng cao c−êng ®é l−u huúnh vμ hiÖu suÊt hÊp
thô, nång ®é SO2 thÊp sÏ ¶nh h−ëng c−êng ®é l−u huúnh, n−íc mÝa kh«ng ®ñ hiÖu suÊt
hÊp thô gi¶m.
* ThÓ tÝch cña khÝ ®èt vμ l−îng kh«ng khÝ ®èt: VÒ ph−¬ng diÖn lý thuyÕt, ®èt
1kg l−u huúnh cÇn 1kg O2 hoÆc 4,33kg kh«ng khÝ. Thùc tÕ l−îng kh«ng khÝ dïng lμ
4,33akg thÓ tÝch kh«ng khÝ cÇn dïng dùa tr¹ng th¸i tiªu chuÈn ®· ®Þnh, trÞ sè lý thuyÕt
3,33m3 thùc tÕ 3,33am3.
Mçi kg l−u huúnh sau khi ®èt s¶n sinh thÓ tÝch kh«ng khÝ tÝnh nh− sau:
273 + t 3
V = 3,33a x (m ) (2-4)
273
Trong ®ã:
t: NhiÖt ®é cña khÝ ®èt (0C). VÝ dô a = 1,8; t = 600C th× sè kg S ®èt ch¸y s¶n sinh
thÓ tÝch khÝ ®èt 7,3m3.
Ngoμi ra l−îng S tiªu hao so víi mÝa: 0,06%, 0,08%, 0,1%
VÝ dô: 0,08% th× c−êng ®é ®èt kho¶ng 20kg/m2.giê. DiÖn tÝch lß cÇn thiÕt
1000T/giê 1,67m2. NÕu dïng l−îng l−u huúnh cμng cao, diÖn tÝch ®èt cμng lín.
II. ThiÕt bÞ x«ng SO2 vμ trung hßa (h×nh 2-11) vμ h×nh 2-12)
H×nh 2-11. ThiÕt bÞ trung hßa ®−êng èng kiÓu n»m
1. N−íc mÝa vμo 7. ThiÕt bÞ tho¸t khÝ
2. KhÝ SO2 vμo 8. èng tho¸t CO2
3. Vßi phun 9. Cöa söa ch÷a
4. Kim 10. N−íc mÝa trung hßa ra
5. èng s÷a v«i 11. èng x¶ ®¸y
6. Phßng ph©n t¸n khÝ
1. èng s÷a v«i

2. N−íc mÝa sau trung
hßa ra
3. KhÝ CO2 vμo
4. Vßi phun
5. N−íc mÝa vμo
(a) (b)
H×nh 2-12. thiÕt bÞ trung hßa ®−êng èng kiÓu ®øng
a. Trung hßa ®−êng èng kiÓu phun
b. TÊm b¶n ph©n phèi vßi phun
1. ¦u ®iÓm
- ThiÕt bÞ kÕt cÊu gi¶n ®¬n, chÕ t¹o dÔ dμng, thao t¸c vμ qu¶n lý thuËn lîi chiÕm
diÖn tÝch nhá.
- KhÝ SO2 tù vμo, hÖ thèng l−u huúnh lμm viÖc ¸p suÊt ©m, kh«ng cÇn thiÕt bÞ
nÐn kh«ng khÝ, SO2 kh«ng ra ngoμi kh«ng khÝ.
- HiÖu suÊt hÊp thô t−¬ng ®èi cao ≥ 90 - 95% ®¹t c−êng ®é SO2 cao cã thÓ tíi 15
- 18ml, hçn hîp víi s÷a v«i vμ n−íc mÝa hçn hîp ®Òu ®Æn.
- Lîi dông ¸p lùc thñy tÜnh cña n−íc mÝa vμ mËt chÌ kh«ng cÇn ®éng lùc, b¶o
d−ìng thiÕt bÞ thuËn lîi.
2. Qu¸ tr×nh lµm viÖc cña thiÕt bÞ phun cã thÓ ph©n thμnh 3 giai ®o¹n:
+ Dung dÞch gi¶m ¸p t¨ng tèc ®é
+ Dung dÞch tèc ®é cao hÊp thô khÝ vμ hçn hîp
+ Hçn hîp khÝ, dÞch gi¶m tèc t¨ng ¸p.
a. Dung dÞch gi¶m ¸p t¨ng tèc ®é
N−íc mÝa qua b¬m sau khi t¨ng ¸p (th−êng 0,3 - 0,4MPa) ®i vμo vßi phun v×
diÖn tÝch vßi phun gi¶m nhá l−u tèc t¨ng cßn ¸p lùc thñy tÜnh gi¶m, ¸p lùc thñy tÜnh
dung dÞch biÕn thμnh ®éng n¨ng. ë vÞ trÝ vßi phun ra, ¸p lùc thñy tÜnh dung dÞch gi¶m
thÊp t−¬ng øng víi tÜnh ¸p thÓ khÝ bªn ngoμi vßi phun cßn l−u tèc t¨ng ®Õn 20 - 30m/s i
l−u tèc vß phun ra quyÕt ®Þnh bëi ¸p lùc n−íc mÝa tr−íc vßi phun vμ tÝnh theo c«ng
thøc:
V=ϕ 2gH (2-5)
Trong ®ã:
ϕ: HÖ sè l−u tèc
g: Gia tèc träng tr−êng 9,8m/s2
H: Chªnh lÖch ¸p lùc thñy tÜnh tr−íc vμ sau vßi phun (m cét n−íc)
Th−êng dùa vμo hÖ sè ¸p lùc thñy tÜnh tr−íc vμ sau vßi phun MPa x 100 ®Ó tÝnh
ϕ quyÕt ®Þnh bëi lo¹i vßi phun, ®é bãng gia cong bÒ mÆt vμ ®é nhít cña dung dÞch.
NÕu gia c«ng tèt ϕ = 0,95 - 0,97 ®èi víi n−íc, n−íc mÝa: 0,9 - 0,94 mËt chÌ: 0,86 -
0,90.
VÝ dô: ¸p lùc thñy tÜnh tr−íc vßi phun 0,3MPz (ati) (tøc 30m cét n−íc), l−u tèc
n−íc mÝa ra khái vßi phun:
V = 0,92 x 2.9,8.30 = 22,3 m/s
b. Sù hót vµo cña khÝ
L−u tèc ë miÖng vßi phun ra cã tèc ®é cao. ThÓ khÝ ë bÒ mÆt vμ xung quanh ma
s¸t m·nh liÖt, ®éng n¨ng dÞch thÓ chuyÓn ®éng chuyÓn cho thÓ khÝ vμ ë vßi phun ra
(gi¶m ¸p) t¹o ¸p suÊt ©m.
c. VËt hçn hîp gi¶m tèc t¨ng ¸p
ë ®o¹n cuèi cña thiÕt bÞ do diÖn tÝch cña èng t¨ng lªn, tèc ®é dung dÞch gi¶m
xuèng, ®éng n¨ng l¹i chuyÓn thμnh n¨ng l−îng tÜnh ¸p lμm ¸p lùc dung dÞch t¨ng lªn
vμ cßn cã mét phÇn n¨ng l−îng tiªu hao ®Ó ¸p lùc thÓ khÝ t¨ng lªn (nÐn). ë chç ra cña
thiÕt bÞ, ¸p lùc thñy tÜnh cña vËt hçn hîp t¨ng cao nh− ¸p suÊt bªn ngoμi cã thÓ kh¾c
phôc ¸p suÊt ë miÖng ra vμ n−íc mÝa tho¸t ra. §èi víi thiÕt bÞ kiÓu ®øng cã èng ®u«i
kh¸ dμi, dßng ch¶y tõ vÞ trÝ cao ®Õn vÞ trÝ thÊp ph¸t ra mét bé phËn n¨ng l−îng cao vμ
thμnh n¨ng l−îng ¸p lùc lμm cho ¸p lùc thñy tÜnh dung dÞch t¨ng cao.
3. Nh÷ng yÕu tè ¶nh h−ëng chñ yÕu ®Õn sù hÊp thô vßi phun
L−îng khÝ hÊp thô vμ ®é ch©n kh«ng sinh ra cña thiÕt bÞ quyÕt ®Þnh bëi çc yÕu
tè sau ®©y:
a. ¸p lùc cña n−íc mÝa tr−íc vßi phun
¸p lùc n−íc mÝa cμng cao, tèc ®é dung dÞch ë vßi phun ra cμng cao, ®éng n¨ng
cμng lín, hót l−îng khÝ cμng nhiÒu h×nh thμnh ®é ch©n kh«ng cμng cao. V× ¸p lùc n−íc
mÝa t−¬ng ®èi cao cã n¨ng l−îng cao cã thÓ sinh c«ng cμng nhiÒu tèc ®é vßi phun cao
sÏ cã lîi cho khÝ vμo t−¬ng ®èi nhiÒu.
b. ¸p lùc cña thiÕt bÞ trung hßa ®−êng èng
- ¸p lùc vμo thiÕt bÞ cña n−íc mÝa: 0,3 - 0,4 MPa
- §é ch©n kh«ng: 200 - 300 mmHg
4. TÝnh chñ yÕu cña thiÕt bÞ trung hßa ®−êng èng
a. L−îng khÝ hÊp thô cÇn thiÕt (hót vµo). L−îng khÝ hót vμo quyÕt ®Þnh bëi
c−êng ®é SO2 yªu cÇu vμ nång ®é SO2 trong khÝ ®èt.
VÝ dô: NÕu yªu cÇu c−êng ®é SO2 1,5g/l tøc 1,5kg/m3 nÕu bá qua hÊp thô kh«ng
hoμn toμn (SO2) th× mçi m3 n−íc mÝa cÇn 0,75kg l−u huúnh ®èt ch¸y. Tõ trªn mçi kg
l−u huúnh s¶n sinh khÝ ®èt 7,3m3 th× trong ®−êng èng x«ng n−íc mÝa, mçi m3 n−íc mÝa
cÇn hót vμo thÓ tÝch khÝ lμ: 0,75 x 7,3 = 5,48m3.
Tøc thÓ tÝch khÝ gÊp 5,5 lÇn thÓ tÝch n−íc mÝa. NÕu cÇn cã c−êng ®é SO2 cμng
cao hoÆc l−îng kh«ng khÝ vμo lß cμng nhiÒu (nång ®é khÝ cμng thÊp) hoÆc lμm m¸t l−u
huúnh kh«ng ®ñ nhiÖt ®é cμng cao, l−îng khÝ cμng lín. Do ®ã, thiÕt bÞ x«ng n−íc mÝa
cÇn ®èt c−êng ®é SO2 t−¬ng ®èi cao, cÇn cã lùc hót t−¬ng ®èi m¹nh vμ thao t¸c lß ®èt
ph¶i tèt.
b. KÝch th−íc chñ yÕu cña thiÕt bÞ phun
Tr−íc hÕt cÇn tÝnh kÝch th−íc vßi phun. Dùa vμo c«ng thøc tÝnh tèc ®é ra cña vßi
phun sau ®ã dùa vμo l−îng n−íc mÝa tÝnh kÝch th−íc vßi phun.
VÝ dô: ë trªn V = 22,3m/s nÕu 2000 t/ng vμ 82 t/giê, tØ träng n−íc mÝa 1,06 th×
diÖn tÝch mÆt c¾t cña vßi phun lμ: 82/106 x 22,3 x 3600 = 0,000963m2.
NÕu dïng vßi phun ®¬n th× ®−êng kÝnh cña nã lμ 35mm, nÕu dïng 4 vßi phun th×
®−êng kÝnh 17,5mm.
Sau ®ã tÝnh ®−êng kÝnh cña bé phËn cuèi vμ diÖn tÝch ra cña vßi phun ®Ó tÝnh.
Tõ vÝ dô trªn, lÊy tØ lÖ diÖn tÝch ®ã lμ 11 th× ®−êng kÝnh bé phËn cuèi lμ: 35 x 11 =
116mm.
L¹i tÝnh ®−êng kÝnh èng ®u«i, lÊy diÖn tÝch gÊp 1,3 lÇn bé phËn cuèi th× ®−êng
kÝnh èng ®u«i: 116 x 1,3 = 132mm.
III. ThiÕt bÞ l¾ng

ThiÕt bÞ l¾ng cã 2 lo¹i: lo¹i gi¸n ®o¹n vμ lo¹i liªn tôc. V× lo¹i gi¸n ®o¹n chiÕm
diÖn tÝch lín, tæn thÊt n¨ng l−îng nhiÖt nhiÒu, qu¶n lý vμ thao t¸c kh«ng thuËn lîi nªn
hiÖn nay kh«ng dïng trong çc nhμ m¸y ®−êng hiÖn ®¹i.
HiÖn nay, trong çc nhμ ®−êng s¶n xuÊt b»ng ph−¬ng ph¸p sunfit hãa th−êng
dïng thiÕt bÞ l¾ng liªn tôc cã çnh khuÊy tèc ®é chËm vμ tèc ®é nhanh
1. ThiÕt bÞ l¾ng cã çnh khuÊy tèc ®é chËm (h×nh 2-13)
H×nh 2-13. ThiÕt bÞ l¾ng liªn tôc tèc ®é chËm

1. §Ønh thiÕt bÞ; 2. th©n thiÕt bÞ; 3. phÇn nghiªng; 4. çnh khuÊy
5. èng n−íc mÝa trong; 6. èng n−íc mÝa trong ch¶y ra;
7. èng quan s¸t n−íc bïn; 8. thïng chøa n−íc mÝa trong
9. ®¸y thiÕt bÞ; 10. èng trung t©m;
11. èng khÝ tho¸t ra; 12. bé phËn truyÒn ®éng
- ThiÕt bÞ gåm cã 5 tÇng: tÇng trªn lμ tÇng dù bÞ cã t¸c dông tËp trung chÊt kÕt
tña, tÇng ®¸y lμ tÇng c« ®Æc n−íc bïn, 3 tÇng gi÷a lμ tÇng l¾ng. Trôc trung t©m dïng
chuyÓn ®éng çnh khuÊy víi tèc ®é 0,1v/phót.
¦u ®iÓm: N−íc mÝa ph©n bè ®Òu çc ng¨n, l¾ng t−¬ng ®èi æn ®Þnh. N−íc bïn vμ
n−íc trong ch¶y riªng biÖt, kh«ng bÞ ®ôc, n−íc mÝa trong t−¬ng ®èi trong s¸ng, n−íc
bïn nång ®é t−¬ng ®èi cao.
KhuyÕt ®iÓm: l−îng xö theo ®¬n vÞ diÖn tÝch kh«ng lín, ng¨n cuèi lμm viÖc kh¸
nÆng, thêi gian l−u cña n−íc mÝa trong thiÕt bÞ kh¸ l©u, ¶nh h−ëng ®Õn mμu s¾c cña
n−íc mÝa trong.
2. ThiÕt bÞ l¾ng tèc ®é nhanh
a. §Æc ®iÓm: lμ lo¹i thiÕt bÞ míi kh«ng cã ng¨n. Dïng chÊt trî l¾ng gióp ®oμn tô
chÊt kÕt tña t¨ng tèc ®é mÊy lÇn so víi thiÕt bÞ l¾ng liªn tôc b×nh th−êng vμ gi¶m ®−îc
diÖn tÝch l¾ng. §èi víi thiÕt bÞ l¾ng cã ®−êng kÝnh 6m, l−îng mÝa xö lý cã thÓ ®Õn
120T/giê, thêi gian l−u kho¶ng 17 phót trong lóc ®ã thêi gian l−u cña thiÕt bÞ l¾ng liªn
tôc b×nh th−êng ph¶i tõ 1 giê - 1 giê 30 phót
b. CÊu t¹o thiÕt bÞ (h×nh 2-14)
H×nh 2-14. ThiÕt bÞ l¾ng tèc ®é nhanh

1. N−íc mÝa vμo; 2. èng dÉn n−íc mÝa vμo;
3. tÊm ng¨n ®Ó n−íc mÝa ch¶y ng−îc lªn; 4,5. lÊy n−íc mÝa ra;
6. chØ thÞ møc n−íc bïn; 7. çnh khuÊy bïn; 8. ®ùng çt; 9. n−íc röa.
ë n−íc ta, thiÕt bÞ l¾ng tèc ®é nhanh ®−îc dïng ë çc nhμ m¸y ®−êng S«ng
Con, Tate vμ Lyle (NghÖ An), nhμ m¸y ®−êng th« (T©y Ninh) v.v...
IV. M¸y läc ch©n kh«ng
M¸y läc ch©n kh«ng thïng quay ®−îc dïng réng r·i trong çc nhμ m¸y ®−êng.
CÊu t¹o cña m¸y läc ch©n kh«ng thïng quay gåm mét çi thïng rçng quay quanh mét
trôc n»m ngang vμ ®−îc ®Æt ch×m mét phÇn trong n−íc bïn ®i läc. MÆt ph¼ng ngo¹i
biªn cña thïng quay lμ diÖn tÝch läc. Trªn bÒ mÆt thïng ®−îc ®ôc nh÷ng lç nhá, trªn bÒ
mÆt thïng cã líp v¶i läc (hoÆc l−íi läc). MÆt bªn trong thïng cã nhiÒu ng¨n, th−êng lμ
24 ng¨n ®éc lËp nhau, mçi ng¨n chiÕm 150 theo chu vi vμ kÐo th¼ng suèt chiÒu dμi cña
thïng quay (h×nh 2-15). Mçi ng¨n cã ®−êng èng nèi víi trôc rçng. Trôc rçng cña thïng
®−îc nèi víi ®Çu ph©n phèi.
3 röa bïn
lμm kh« bïn
ch©n kh«ng cao
t¸ch bïn
kh«ng cã
ch©n kh«ng 2
ch©n kh«ng thÊp
H×nh thμnh 1 Líp bïn b¾t ®Çu
líp bïn sinh thμnh
H×nh 2-18. S¬ ®å vËn hµnh m¸y läc ch©n kh«ng liªn tôc (Hugot)
§Çu ph©n phèi dïng ®Ó nèi liÒn thïng quay víi çc ®−êng èng hót ch©n kh«ng
vμ kh«ng khÝ nÐn vμ ®−îc chia lμm 3 vïng:
- Vïng 1 kh«ng nèi víi ch©n kh«ng, th«ng víi khÝ trêi
- Vïng 2 nèi víi kho¶ng kh«ng gian cã ®é ch©n kh«ng nhá trong kho¶ng tõ 180
®Õn 300 mmHg.
- Vïng 3 nèi víi kho¶ng kh«ng gian cã ®é ch©n kh«ng trong kho¶ng tõ 400 ÷
500mmHg.
Trªn thïng quay chia nhiÒu phÇn cã ®é dμi còng kh¸c nhau läc, röa, sÊy, g¹t
bïn. Khi thïng quay th× çc phÇn chuyÓn ®éng theo thø tù: läc, röa, sÊy, g¹t bïn.
Khi hót ch©n kh«ng ë çc ng¨n, n−íc läc qua líp v¶i qua çc lç cña thïng råi
vμo çc ng¨n, n−íc läc theo ®−êng èng ®Õn trôc rçng råi ra ngoμi cßn chÊt kÕt tña ®−îc
gi÷ l¹i trªn bÒ mÆt v¶i läc, dïng dao g¹t bïn ra ngoμi. Tèc ®é thïng quay 0,1 - 0,3
v/ph, chiÒu dμy líp bïn kho¶ng tõ 10 - 19mm. NhiÖt ®é n−íc bïn ®i läc ≥ 850C vμ pH
kho¶ng 7,5 - 8.
L−îng n−íc röa vμ nhiÖt ®é n−íc röa dùa vμo thùc tÕ. L−îng n−íc röa kho¶ng
100 - 150% nhiÖt ®é n−íc röa lμ 800C vμ phun ®Òu trong bÒ mÆt bïn läc.
PhÇn III. Bèc h¬i n−íc mÝa
Ch−¬ng I. Nguyªn lý c¬ b¶n cña bèc h¬i
I. Kh¸i niÖm
N−íc mÝa sau khi lμm s¹ch cã nång ®é chÊt kh« kho¶ng 12 - 15Bx. §Ó ®¸p øng
yªu cÇu nÊu ®−êng, cÇn c« ®Æc n−íc mÝa ®Õn kho¶ng 65Bx gäi mËt chÌ vμ do ®ã cÇn
bèc h¬i mét l−îng n−íc lín vμ ®Ó tiÕt kiÖm h¬i cÇn thùc hiÖn ë hÖ bèc h¬i nhiÒu hiÖu.
Trong qu¸ tr×nh bèc h¬i, tuy r»ng tiªu hao mét l−îng h¬i nhiÒu nh−ng ®ång thêi
còng s¶n sinh l−îng lín h¬i thø (h¬i thø hai). H¬i thø cã nhiÖt ®é cao, lμm nguån nhiÖt
cho çc c«ng ®o¹n kh¸c nÊu ®−êng, lμm s¹ch sö dông. Do ®ã, c«ng ®o¹n bèc h¬i lμ
trung t©m hÖ thèng nhiÖt cña toμn nhμ m¸y lμ tr¹m cung cÊp h¬i ¸p lùc thÊp. Cã
ph−¬ng ¸n bèc h¬i hîp lý sÏ gi¶m tiªu hao n¨ng l−îng h¬i vμ h¹ gi¸ thμnh. Do ®ã,
ph−¬ng ¸n nhiÖt ë nhμ m¸y ®−êng lμ vÊn ®Ò quan träng cÇn ®−îc quan t©m, nghiªn cøu
®Çy ®ñ. VÝ dô l−îng h¬i tiªu hao so víi mÝa ë çc n−íc tiªn tiÕn tõ 42 ÷ 50%, çc n−íc
cã tr×nh ®é thÊp ph¶i 55 ÷ 65%. ë n−íc ta dao ®éng trong kho¶ng 52 ÷ 58%.
Trong qu¸ tr×nh bèc h¬i, do t¸c dông cña nhiÖt ®é cao vμ c« ®Æc dung dÞch
®−êng nªn th−êng x¶y ra çc qu¸ tr×nh ph¶n øng hãa häc: chuyÓn hãa, ph©n hñy, ®ãng
cÆn... §iÒu ®ã ¶nh h−ëng ®Õn chÊt l−îng s¶n phÈm, thu håi vμ gi¶m hiÖu n¨ng bèc h¬i.
Do ®ã, ngoμi viÖc quan t©m ®Õn ph−¬ng ¸n nhiÖt, cÇn quan t©m c«ng nghÖ chÕ luyÖn
®−êng tøc quy luËt biÕn ®æi hãa häc ®Ó khèng chÕ tèt.
C«ng ®o¹n bèc h¬i cÇn ®¸p øng yªu cÇu c«ng nghÖ vμ ph−¬ng ¸n nhiÖt sau ®©y:
1. §¶m b¶o nång ®é mËt chÌ theo quy ®Þnh. Th−êng ®¹t 55 - 65Bx, qu¸ lo·ng
nÊu ®−êng kÐo dμi vμ tiªu hao n¨ng l−îng, qu¸ ®Æt kÕt tinh ®−êng trong ®−êng èng.
2. Gi¶m tæn thÊt ®−êng
CÇn khèng chÐ nhiÖt ®é vμ pH thÝch hîp, rót ng¾n thêi gian l−u cña n−íc mÝa
trong thiÕt bÞ ®Ó gi¶m tæn thÊt ®−êng do chuyÓn hãa vμ ph©n hñy vμ ®Ò phßng mÊt
®−êng theo h¬i thø.
3. Gi¶m tèc ®é ®ãng cÆn trong nåi bèc h¬i. Sù h×nh thμnh cÆn kh«ng chØ gi¶m
hÖ sè truyÒn nhiÖt mμ cßn tæn hao nh©n lùc, hãa chÊt th«ng röa vμ c¶ thêi gian n÷a (v×
ph¶i nghØ s¶n xuÊt ®Ó th«ng söa).
4. N©ng cao lîi dông nhiÖt n¨ng, gi¶m tæn thÊt nhiÖt
Ngoμi viÖc n©ng cao hiÖu n¨ng bèc h¬i, cÇn cã ph−¬ng ¸n bèc h¬i thÝch hîp, sö
dông hîp lý h¬i sèng, h¬i gi¶m ¸p, h¬i th¶i, h¬i thø vμ n−íc ng−ng tô ®Ó gi¶m tiªu hao
h¬i vμ tiªu hao nhiªn liÖu cho nhμ m¸y.
II. Ph−¬ng ¸n nhiÖt cña hÖ bèc h¬i
Cã 3 ph−¬ng ¸n nhiÖt cña hÖ thèng bèc h¬i:
1. Ph−¬ng ¸n bèc h¬i ¸p lùc: Çc hiÖu bèc h¬i lμm viÖc d−íi ¸p lùc
- ¦u ®iÓm: Sö dông ®−îc triÖt ®Ó h¬i thø, kh«ng cÇn th¸p ng−ng tô hoÆc b¬m
ch©n kh«ng, mμ chØ cÇn mét b¬m nhá ®Ó thùc hiÖn dßng ch¶y ban ®Çu.
- Nh−îc ®iÓm: Tæn thÊt ®−êng cao vμ kh«ng tháa m·n ®−îc çc yªu cÇu c«ng
nghÖ
2. Ph−¬ng ¸n bèc h¬i ch©n kh«ng
Víi ph−¬ng ¸n nμy, çc hiÖu bèc h¬i ®Òu lμm viÖc ë ®iÒu kiÖn ch©n kh«ng.
- ¦u ®iÓm: Gi¶m sù ph©n hñy chuyÓn hãa ®−êng, mμu s¾c tèt h¬n vμ tháa m·n
çc ®iÒu kiÖn c«ng nghÖ kh¸c.
- Nh−îc ®iÓm: Kh«ng sö dông ®−îc h¬i thø vμ ®Çu t− thiÕt bÞ tèn kÐm
3. Ph−¬ng ¸p lùc ch©n kh«ng:
ë ph−¬ng ¸n nμy hiÖu ®Çu lμm viÖc d−íi ¸p lùc, hiÖu cuèi lμm viÖc d−íi ch©n
kh«ng.
Ph−¬ng ¸n nμy ®−îc chia lμm 2 ph−¬ng ¸n lμ:
* Ph−¬ng ¸n ¸p lùc cao vμ ch©n kh«ng thÊp;
Th−êng ¸p lùc h¬i ®èt P = 1,5 kg/cm2 (ati) vμ Pck = 600mmHg
* Ph−¬ng ¸n ¸p lùc thÊp ch©n kh«ng cao:
¸p lùc h¬i ®èt P® = 1,0 kg/cm2 (ati), Pck = 660mmHg
¦u ®iÓm: Võa tËn dông ®−îc h¬i thø võa tháa m·n ®−îc yªu cÇu c«ng nghÖ,
®¸p øng ®−îc nhu cÇu dïng h¬i cña nÊu ®−êng, gia nhiÖt.
Ta xÐt mét sã ph−¬ng ¸n cô thÓ sau:
1) Ph−¬ng ¸n bèc h¬i 3 hÖ ¸p lùc: (H×nh 3-1)
E1 E2 E3
I II III
2,2 ÷ 2,5 1,6 ÷ 1,8 1,2 ÷ 1,3

kg/cm2 kg/cm2 kg/cm2
P=3÷3,5kg/cm2
(ata)
H×nh 3-1. Ph−¬ng ¸n bèc h¬ 3 hiÖu ¸p lùc

§Æc ®iÓm:
H¬i thø hiÖu cuèi lín h¬n ¸p suÊt th−êng ®Ó ®−a ®Õn çc n¬i sö dông. Ph−¬ng
¸n nμy chØ dïng cho tr−êng hîp n−íc mÝa kh«ng nhiÒu, kh«ng cã hoÆc cã Ýt n−íc röa,
lóc ®ã nång ®é n−íc mÝa sÏ cao h¬n.
NÕu tr−êng hîp n−íc röa nhiÒu dÉn ®Õn l−îng n−íc bèc h¬i t¨ng lªn nhiÒu th×
míi ®¹t ®−îc Bx theo quy ®Þnh, lóc ®ã b¾t buéc ph¶i x¶ h¬i thø g©y l·ng phÝ h¬i.
Nh−îc ®iÓm:
NhiÖt ®é cao dÉn ®Õn chuyÓn hãa ®−êng, tæn thÊt ®−êng vμ mμu s¾c. §Ó kh¾c
phôc nh−îc ®iÓm nμy cÇn gi¶m thêi gian l−u n−íc mÝa trong nåi bèc h¬i.
2) Ph−¬ng ¸n bèc h¬i 3 hiÖu cã nåi c«: (h×nh 3-2)
E1 E2 E3 E4
I II II CK
2,4 1,78 1 ÷ 1,1 850C

kg/cm2 kg/cm2 kg/cm2
P=2,9kg/cm2
(ata)
MËt vμo MËt ra

H×nh 3-2. Ph−¬ng ¸n bèc h¬i 3 hiÖu cã nåi c«
§Ó kh¾c phôc hiÖn t−îng x¶ h¬i thø cña ph−¬ng ¸n trªn, ng−êi ta sö dông thªm
mét nåi c« lμm viÖc ë ch©n kh«ng thÊp, nhiÖt ®é s«i cña nåi c« th−êng lμ 850C. Ba hiÖu
tr−íc lμm viÖc d−íi ¸p lùc, h¬i thø cña çc hiÖu nμy sö dông cho çc bé phËn kh¸c.
ë ®iÒu kiÖn b×nh th−êng, lóc mËt chÌ vμo nåi c« do nhiÖt ®é s«i kh¸c nhau nªn
sinh ra h¬i tù bèc do ®ã mËt chÌ ®Æc h¬n. H¬i thø hiÖu III kh«ng cÇn cÊp cho nåi c«
n÷a mμ ®−a vμo c«ng ®o¹n kh¸c. Trong tr−êng hîp h¬i thø hiÖu III qu¸ thõa míi ®−a
vμo nåi c« ®Ó t¨ng nång ®é mËt chÌ.
3) Ph−¬ng ¸n bèc h¬i 4 hiÖu ch©n kh«ng (h×nh 3-3)
E1 E2 E3 E4
I II II I
1,15 0,777 0,405 0,14

kg/cm2 kg/cm2 kg/cm2 kg/cm2
P=1,5kg/cm2
(ata)
H×nh 3-3. Ph−¬ng ¸n bèc h¬i 4 hiÖu ch©n kh«ng
Ph−¬ng ¸n nμy trang bÞ cho nhμ m¸y cã h¬i th¶i ¸p suÊt thÊp, ¸p lùc h¬i th¶i =
1,5 kg/cm2 (ata). NhiÖt ®é h¬i th¶i thÊp dÉn ®Õn l−u l−îng h¬i th¶i cÇn nhiÒu, nªn cÇn
ph¶i t×m mét ph−¬ng ¸n hîp lý.
¦u ®iÓm:
- TËn dông ®−îc h¬i th¶i, nÕu kh«ng ®ñ cã thÓ dïng h¬i sèng gi¶m ¸p ®Ó bæ
sung
- NhiÖt ®é thÊp, ch©n kh«ng cao gi¶m chuyÓn hãa, chÊt l−îng mËt chÌ æn ®Þnh.
- V× ¸p lùc thÊp nªn l−îng h¬i tiªu thô lªn ®Õn 60% ÷ 70% (so víi mÝa), l−îng
h¬i thø ®i vμo th¸o ng−ng tô lín.
- Ph−¬ng ¸n nμy g©y l·ng phÝ nhiÒu, nh−ng qu¶n lý vμ thao t¸c dÔ dμng
- Çc nhμ m¸y võa vμ nhá th−êng sö dông ph−¬ng ¸n nμy.
4) Ph−¬ng ¸n bèc h¬i ch©n kh«ng cã nåi sè "0"
Nåi sè "0" cã cÊu t¹o gièng çc nåi kh¸c, nh−ng lμm viÖc ë ¸p suÊt lín 3÷4
2
kg/cm (ati), ®Ó s¶n sinh ra mét l−îng h¬i thø 2 cïng h¬i th¶i ®Ó cÊp cho hiÖu I.
Cã 2 çch dïng nåi sè "0".
a) Sö dông nåi sè "0" bèc h¬i n−íc mÝa vμ tõ ®ã t¨ng nång ®é mËt chÌ:
MÆt kh¸c nã cßn lμm nhiÖm vô t¹o ra h¬i ¸p lùc thÊp, thay thÕ cho van gi¶m ¸p
vμ cßn lîi dông thªm mét lÇn h¬i n÷a.
E1 E2
HiÖu II
0 I
1,78 1,36
kg/cm2 kg/cm2
P=3,9kg/cm2 (ata)
H¬i gi¶m ¸p
N−íc mÝa H¬i th¶i
Nh−ng vÒ mÆt c«ng nghÖ nåi sè "0" cã nhiÖt ®é qu¸ cao nªn ®−êng dÔ bÞ chuyÓn
hãa vμ caramen hãa. §−êng khö dÔ bÞ ph©n hñy.
b) Tr−êng hîp nåi sè "0" chØ dïng ®Ó nÊu n−íc vμ cÊp h¬i:
Khi ®ã nãi thuÇn tóy chØ thay thÕ cho mét van gi¶m ¸p, cung cÊp h¬i cho hÖ
thèng bèc h¬i.
E1 E2
HiÖu II
0 I
P=3,9kg/cm2 (ata)
H¬i gi¶m ¸p
H¬i th¶i N−íc mÝa
Ngoμi ra nã cßn cã mét t¸c dông n÷a lμ trë thμnh mét thiÕt bÞ xö lý n−íc cho lß
h¬i.
5) Ph−¬ng ¸n bèc h¬i 5 hiÖu ch©n kh«ng (h×nh 3-4)
E1 E2 E3 E4 Ng−ng tô
5
4
I II III IV V
3 1190C 107,50C 95,30C 790C 790C

1
2
128,90 1180 106,50 94,30 780
H×nh 3-4. Ph−¬ng ¸n bèc h¬i ch©n kh«ng 5 hiÖu

1. Lß h¬i; 2. Tuèt bin; 3. Van gi¶m ¸p;
4. Nåi bèc h¬i; 5. ThiÕt bÞ ng−ng tô
Ph−¬ng ¸n bèc h¬i ch©n kh«ng 5 hiÖu ®−îc dïng nhiÒu trong nhμ m¸y ®−êng.
H¬i gia nhiÖt cña hiÖu I dïng h¬i th¶i tuèt bin, nÕu kh«ng ®ñ bæ sung h¬i gi¶m ¸p. §èi
víi ph−¬ng ¸n nμy çc hiÖu tr−íc lμm viÖc d−íi ®iÒu kiÖn ¸p lùc, cßn çc hiÖu sau lμm
viÖc d−íi ®iÒu kiÖn ch©n kh«ng.
Sau ®©y ®iÒu kiÖn nhiÖt cña bèc h¬i ch©n kh«ng 5 hiÖu (B¶ng 3-1)
B¶ng 3-1. §iÒu kiÖn nhiÖt cña bèc h¬i ch©n kh«ng 5 hiÖu
Sè hiÖu
H¹ng môc
I II III IV V
¸p suÊt h¬i gia nhiÖt (ata) 2,7 1,905 1,301 0,841 0,447
NhiÖt ®é h¬i gia nhiÖt (0C) 128,9 118 106,5 94,3 78
¸p suÊt h¬i thø (ata) 1,965 1,365 0,872 0,465 0,135
NhiÖt ®é h¬i thø (0C) 119 107,5 95,3 79 51
§iÓm s«i n−íc mÝa (0C) 120,1 109,1 97,4 83,4 61,4
§iÓm s«i t¨ng cao (0C) 1,1 1,6 2,1 4,4 10,4
NhiÖt ®é gi¶m trong ®−êng èng h¬i (0C) 0 1 1 1 1
HiÖu sè nhiÖt ®é cã Ých (0C) 8,8 8,9 9,1 10,9 16,6
NhiÖt ®é n−íc ng−ng tô (0C) 127 116 105 92 77
- ¦u ®iÓm: Lîi dông h¬i thø ®−îc tèt. Cã thÓ dïng nhiÒu h¬i thø cung cÊp cho
nÊu ®−êng vμ gia nhiÖt, tiÕt kiÖm h¬i. Thao t¸c t−¬ng ®èi dÔ dμng.
- Nh−îc ®iÓm: ThiÕt bÞ t¨ng nªn ®Çu t− t¨ng
III. §¸nh gi¸ çc ph−¬ng ¸n nhiÖt

1. L−îng h¬i tiªu hao
- Ph−¬ng ¸n bèc h¬i ch©n kh«ng 4 hiÖu cã l−îng h¬i tiªu hao nhiÒu nhÊt v× cßn
ph¶i bæ sung h¬i gi¶m ¸p h¬n n÷a nhiÖt ®é h¬i thø thÊp, rÊt Ýt sö dông do ®ã lîi dông
nhiÖt thÊp, kh«ng kinh tÕ.
- Bèc h¬i ch©n kh«ng 4 hiÖu cã nåi sè "0" tuy cã dïng mét l−îng lîi sèng vμo
nåi sè 0 nh−ng do nåi sè 0 coi nh− mét van gi¶m ¸p vμ h¬i thø cña nåi sè 0 dïng lμm
h¬i gia nhiÖt cho nåi bèc h¬i do ®ã tiÕt kiÖm ®−îc h¬i dïng.
- Bèc h¬i ch©n kh«ng 5 hiÖu tuy cÇn bæ sung mét l−îng h¬i gi¶m ¸p nh−ng h¬i
gia nhiÖt qua 5 lÇn sö dông vμ cã thÓ rót h¬i thø dïng cho gia nhiÖt vμ nÊu ®−êng. Do
®ã, ph−¬ng ¸n nμy so víi ph−¬ng ¸n bèc h¬i ch©n kh«ng 4 hiÖu vμ bèc h¬i ch©n kh«ng
4 hiÖu cã nåi sè 0 dïng h¬i Ýt h¬n.
- Ph−¬ng ¸n bèc h¬i ¸p lùc 3 hiÖu cã nåi c« do sö dông h¬i gia nhiÖt cã ¸p lùc
t−¬ng ®èi cao nªn cã thÓ rót nhiÒu h¬i thø cung cÊp cho gia nhiÖt vμ nÊu ®−êng, l−îng
h¬i thø vμo thiÕt bÞ ng−ng tô Ýt do ®ã, l−îng h¬i dïng gi¶m nhiÒu, lîi dông nhiÖt t−¬ng
®èi tèt.
- L−îng h¬i dïng tïy thuéc ph−¬ng ¸n bèc h¬i cña nhμ m¸y nh−ng l−îng h¬i
tiªu hao cßn phô thuéc vμo qu¶n lý s¶n xuÊt, thao t¸c bèc h¬i, c©n b»ng vËt chÊt nÊu
®−êng vμ viÖc sö dông h¬i æn ®Þnh v.v...
2. ChÊt l−îng n−íc mÝa
Nång ®é mËt chÌ cña bèc h¬i ch©n kh«ng 5 hiÖu æn ®Þnh nhÊt cßn nång ®é mËt
chÌ cña bèc h¬i 3 hiÖu cã nåi c« kh«ng ®−îc æn ®Þnh. Trong qu¸ tr×nh bèc h¬i tæn thÊt
®−êng do chuyÓn hãa vμ ph©n hñy ®−êng khö ®èi víi bèc h¬i ch©n kh«ng 4 hiÖu Ýt nhÊt
vμ nhiÒu nhÊt ®èi víi bèc h¬i 3 hiÖu ¸p lùc.
3. Qui m« thiÕt bÞ vµ ®Çu t−
§èi víi ph−¬ng ¸n bèc h¬i ch©n kh«ng 4 hiÖu th× thiÕt bÞ vμ bè trÝ ®−êng èng
t−¬ng ®èi gi¶n ®¬n, ®Çu t− Ýt. Ph−¬ng ¸n bèc h¬i 3 hiÖu ¸p lùc th× t−¬ng ®èi phøc t¹p,
®Çu t− nhiÒu, diÖn tÝch gia nhiÖt cña nåi nÊu ®−êng còng ph¶i t¨ng lªn thÝch ®¸ng
DiÖn tÝch gia nhiÖt nåi bèc h¬i cña çc ph−¬ng ¸n so víi mÝa nh− sau: (m2 cã
hiÖu/ 1 tÊn mÝa).
- Bèc h¬i ch©n kh«ng 4 hiÖu: 1,36
- Bèc h¬i ch©n kh«ng 5 hiÖu: 1,41
- Bèc h¬i ch©n kh«ng 4 hiÖu cã nåi sè 0: 1,44
- Bèc h¬i 3 hiÖu ¸p lùc cã nåi c«: 1,8
Ch−¬ng II. BiÕn ®æi hãa häc trong qu¸ tr×nh bèc h¬i
Trong qu¸ tr×nh bèc h¬i, n−íc mÝa s¶n sinh hμng lo¹t sù biÕn ®æi hãa häc. N−íc
mÝa trong ®−a vμo bèc h¬i lμ mét dung dÞch kh«ng thuÇn khiÕt chøa nhiÒu chÊt kh«ng
®−êng. Trong qu¸ tr×nh bèc h¬i, sacaroza vμ çc chÊt kh«ng ®−êng sÏ ph¸t sinh nhiÒu
biÕn ®æi hãa häc: chuyÓn hãa, ph©n hñy ®−êng, sù t¹o cÆn v.v... Nh÷ng biÕn ®æi ®ã cã
¶nh h−ëng nhÊt ®Þnh ®Õn chÊt l−îng n−íc mÝa, thu håi ®−êng vμ hiÖu qu¶ bèc h¬i.
I. Sù biÕn ®æi hãa häc
1. Sù chuyÓn hãa ®−êng sacaroza
NÕu n−íc mÝa trong cã tÝnh axit vμ çc chÊt kh«ng ®−êng t¹o axit th× trong qu¸
tr×nh bèc h¬i, ®−êng sacaroza bÞ thñy ph©n t¹o thμnh hçn hîp glucoza vμ fructoza lμm
tæn thÊt ®−êng. Tèc ®é chuyÓn hãa phô thuéc trÞ sè pH cña n−íc mÝa, nhiÖt ®é, thêi
gian l−u cña n−íc mÝa, nång ®é dung dÞch ®−êng. Th«ng th−êng, khi nhiÖt ®é cμng
cao, trÞ sè pH cμng thÊp, thêi gian l−u cμng dμi th× tèc ®é chuyÓn hãa cμng nhanh, tæn
thÊt ®−êng cμng nhiÒu.
2. Sù ph©n hñy sacaroza vµ t¨ng mµu s¾c
Trong qu¸ tr×nh bèc h¬i ®é mμu n−íc lu«n t¨ng ®Ëm.
Nguyªn nh©n chñ yÕu lμ do sù t¹o caramen cña ®−êng sacaroza vμ sù ph©n hñy
®−êng khö. L−îng caramen t¹o thμnh phô thuéc vμo trÞ sè pH, nhiÖt ®é vμ thêi gian l−u
cña n−íc mÝa vμ chØ cÇn mét l−îng caramen rÊt nhá còng lμm cho n−íc mÝa cã mμu
®Ëm. Ngoμi ra, ®−êng khö kÕt hîp víi axit amin t¹o thμnh chÊt mμu mªlanoidin lμm
t¨ng mμu s¾c cña n−íc mÝa.
3. Sù biÕn ®æi ®é kiÒm
N−íc mÝa trong vμo nåi bèc h¬i th−êng trung tÝnh hoÆc kiÒm nhÑ, nh−ng trong
qu¸ tr×nh bèc h¬i, ®é kiÒm n−íc mÝa vÉn ph¸t sinh biÕn ®æi.
a. §é kiÒm gi¶m
Nguyªn nh©n ®é kiÒm n−íc mÝa gi¶m
- Sù ph©n hñy axit: Sau khi xö lý lμm s¹ch n−íc mÝa, axit cßn ch−a bÞ lo¹i, trong
qu¸ tr×nh bèc h¬i tiÕp tôc ph©n hñy. VÝ dô: sù ph©n hñy cña asparagin:
CH2-CONH2 CH2-COOH
+ HOH + NH3↑
CH-NH2-COOH CHNH2-COOH
asparagin axit aspactic KhÝ NH3
vμ axit aspactic ph¶n øng víi ®é kiÒm tù nhiªn nh− K2CO3 lμm cho ®é kiÒm
gi¶m. Ph¶n øng nh− sau:
CH2-CONH2 CH2-COOK
+ K2CO3 + H2O + CO2↑
CH-NH2-COOH CHNH2-COOK
- Sù ph©n hñy ®−êng khö - s¶n phÈm cña sù ph©n hñy ®−êng khö lμ chÊt mμu vμ
axit h÷u c¬ nh− axit lactic, axit axªtic, axit gluconic v.v... çc axit nμy lμm gi¶m ®é
kiÒm n−íc mÝa.
b. §é kiÒm t¨ng
Trong ph−¬ng ph¸p sunfit vμ cacbonat. NÕu x«ng SO2 vμ x«ng CO2 lÇn 2 kh«ng
b×nh th−êng. Trong lóc bèc h¬i s¶n sinh hiÖn t−îng ®é kiÒm t¨ng.
VÝ dô: Lóc bèc h¬i cña ph−¬ng ph¸p sunfit cã thÓ x¶y ra:
2KHSO3 → K2SO3 + H2O + SO2 ↑
KhÝ SO2 bay ®i lμm cho ®é kiÒm t¨ng.
Trong ph−¬ng ph¸p cacbonat cã thÓ x¶y ra:
2KHCO3 → K2CO3 + H2O + CO2 ↑
KhÝ CO2 bay ra lμm ®é kiÒm n−íc mÝa t¨ng
4. Sù biÕn ®æi ®é tinh khiÕt
a. §é tinh khiÕt t¨ng do çc nguyªn nh©n sau ®©y:
- ChÊt kh«ng ®−êng bÞ ph©n hñy. Do sù ph©n hñy amit vμ muèi cacbonat t¹o ra
CO2, NH3
- Mét phÇn chÊt kh«ng ®−êng t¹o kÕt tña
b. §é tinh khiÕt gi¶m: Trong qu¸ tr×nh bèc h¬i, tæn thÊt ®−êng sacaroza do
chuyÓn hãa lμm ®é tinh khiÕt gi¶m.
II. Sù t¹o cÆn vμ ph−¬ng ph¸p lo¹i cÆn
1. Nguyªn nh©n t¹o cÆn
a. §é hßa tan cña chÊt kh«ng ®−êng gi¶m dÉn ®Õn t¹o cÆn
Trong qu¸ tr×nh bèc h¬i n−íc mÝa do l−îng n−íc kh«ng ngõng bèc h¬i, nång ®é
cña chÊt kh«ng ®−êng hßa tan trong n−íc mÝa kh«ng ngõng t¨ng lªn. Lóc nång ®é chÊt
kh«ng ®−êng v−ît qua ®é hßa tan vμ ®¹t tr¹ng th¹i qu¸ b¶o hßa sÏ t¹o cÆn. trong ®ã çc
chÊt canxi cña axit h÷u c¬ vμ photphat canxi cã ®é hßa tan t−¬ng ®èi nhá t¸ch ra ®Çu
trªn, lμ thμnh phÇn chñ yÕu cña c¨n ë çc hiÖu bèc h¬i ®Çu cßn CaSO4, CaSO3 cã ®é
hßa tan t−¬ng ®èi lín lóc nång ®é n−íc mÝa t−¬ng ®èi cao t¹o thμnh kÕt tña vμ ®ãng
cÆn ë çc hiÖu sau cïng. Do ®ã, hiÖu cuèi cïng ®ãng cÆn nghiªm trong h¬n çc hiÖu
®Çu.
b. Muèi bisunphit canxi hoÆc bicacbonat canxi ë nhiÖt ®é cao ph©n gi¶i thµnh
muèi canxi kÕt tña vµ t¹o cÆn trong thiÕt bÞ.
Ca(HCO3)2 → CaCO3 ↓ + H2O + CO2↓
Ca(HSO3)2 → CaSO3↓ + H2O + SO2↑
c. T¸c dông t−¬ng hç cña mét sè chÊt kh«ng ®−êng:
Muèi canxi hßa tan vμ muèi cacbonat ph¸t sinh ph¶n øng thμnh muèi canxi kÕt
tña, t¹o cÆn, VÝ dô:
CaA2 + K2CO3 → CaCO3↓ + 2KA
CaA2 + Na2CO3 → CaCO3↓ + 2NaA
d. Nh÷ng chÊt keo cã trong n−íc mÝa nh− keo cña axit Al2O3, Fe2O3 tïy theo
nång ®é cña n−íc mÝa t¨ng cao mµ t¹o çc trong çc bèc h¬i.
2. Thµnh phÇn hãa häc cña cÆn
Sau ®©y lμ nh÷ng nhËn xÐt chung vÒ thμnh phÇn cÆn trong nhμ m¸y ®−êng mÝa
a. Kh«ng bao giê t×m thÊy cÆn ë thiÕt bÞ bèc h¬i tån t¹i ®¬n cÊu tö. Thμnh phÇn
cÆn lu«n lμ hçn hîp çc chÊt kh«ng ®−êng v« c¬ vμ h÷u c¬.
b. Trong thμnh phÇn cÆn, thμnh phÇn v« c¬ chiÕm chñ yÕu (h¬n 50% so víi chÊt
kh«).
c. Thμnh phÇn cÆn trong hiÖu I chøa nhiÒu photphat vμ chÊt h÷u c¬ so víi çc
hiÖu cuèi. Ch−a bao giê t×m thÊy cÆn sunfat trong thμnh phÇn cÆn cña hiÖu I
d. Thμnh phÇn cÆn trong hiÖu I chøa magiª nhiÒu h¬n canxi, nh−ng ë hiÖu cuèi
hμm l−îng canxi nhiÒu h¬n magiª.
Dùa theo thμnh phÇn hãa häc cÆn cã thÓ ph©n thμnh CaCO3, CaSO4, Ca(COO)2,
anbumin vμ s¸p mÝav.v... §ã lμ nh÷ng thμnh phÇn chñ yÕu.
Thμnh phÇn cña cÆn phô thuéc vμo nång ®é chÊt kh« cña dung dÞch h×nh 3-5).
CÆn
(%)
ChÊt h÷u c¬
Nång ®é (%)
H×nh 3-5. Sù phô thuéc thµnh phÇn cÆn vµo nång ®é

chÊt kh« cña dung dÞch
3. TÝnh chÊt vËt lÝ cña cÆn
CÆn lμ mét lo¹i vËt chÊt dÉn nhiÖt rÊt thÊp, hÖ sè dÉn nhiÖt b×nh qu©n cña cÆn
trong çc hiÖu bèc h¬i 0,45 Kcal/m trong khi ®ã hÖ sè dÉn nhiÖt cña gang 39 Kcal/m,
thÊp h¬n rÊt nhiÒu.
Do ®ã, trong qu¸ tr×nh bèc h¬i ®é dμy cña cÆn ¶nh h−ëng ®Õn hiÖu n¨ng truyÒn
nhiÖt (b¶ng 3-2).
B¶ng 3-2. ¶nh h−ëng cña chiÒu dµy líp cÆn ®èi víi hiÖu n¨ng truyÒn nhiÖt
ChiÒu dμy líp cÆn
0,4 0,8 3,17 4,75 6,34 9,50 12,68 15,9 19,0
(mm)
Tæn thÊt n¨ng lùc
2 4 9 18 38 48 60 74 90
truyÒn nhiÖt (%)
4. §Ò phßng vµ gi¶m sù t¹o cÆn
HiÖn nay, ph−¬ng ph¸p lμm s¹ch n−íc mÝa ch−a cã thÓ tr¸nh ®−îc sù t¹o cÆn.
Do ®ã, cã thÓ dïng çc biÖn ph¸p sau ®©y cã thÓ gi¶m ®−îc l−îng cÆn:
a. Chän dïng chÊt lμm s¹ch thËt tèt
Dï dïng c«ng nghÖ lμm s¹ch ph−¬ng ph¸p sunfit hay cacbon¸t th× v«i lμ chÊt
lμm s¹ch chñ yÕu kh«ng thÓ thiÕu ®−îc. Do ®ã, chÊt l−îng v«i cã ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn
hiÖu qu¶ lμm s¹ch vμ sù t¹o cÆn. V«i xÊu chøa rÊt nhiÒu axit xilic, çc chÊt hãa trÞ 3,
oxit magiª v.v... ®Òu lμ t¹p chÊt cã h¹i. Nh÷ng t¹p chÊt ®ã cã ¶nh h−ëng kh¸c nhau ®Õn
sù t¹o cÆn.
Do ®ã, nªn chän dïng v«i cã chÊt l−îng tèt cã hμm l−îng CaO > 80% ®Ó dïng
lμm chÊt lμm s¹ch. ChÊt l−îng cña l−u huúnh vμ H3PO4 cÇn ®¸p øng yªu cÇu c«ng
nghÖ.
b. Thao t¸c lμm s¹ch æn ®Þnh, n©ng cao chÊt l−îng n−íc mÝa trong
c. æn ®Þnh thao t¸c bèc h¬i
d. N©ng cao c−êng ®é bèc h¬i vμ tèc ®é bèc h¬i. Khi tèc ®é bèc h¬i cμng nhanh,
sù t¹o cÆn cμng Ýt (b¶ng 3-3).
B¶ng 3-3. Sù phô thuéc c−êng ®é t¹o cÆn vµo tèc ®é bèc h¬i
Tèc ®é bèc h¬i Tèc ®é bèc h¬i
CÊu tö cña cÆn
> 30 Kg/m2.h < 24 Kg/m2.h
SiO2 4,0 6,8
P2O5 0,5 1,9
SO42- 0,6 0,5
CaO 3,6 9,0
5. Çc ph−¬ng ph¸p lo¹i cÆn
a. Ph−¬ng ph¸p hãa häc
Hãa chÊt th−êng dïng axit, kiÒm vμ mét sè muèi. C¨n cø vμo tÝnh chÊt vμ thμnh
phÇn cña cÆn cã thÓ dïng mét lo¹i hay mÊy lo¹i hãa chÊt tiÕn hμnh xö lý.
- NÊu dung dÞch kiÒm: kiÒm dïng ®Ó nÊu lμ kiÒm thuÇn khiÕt nh− Na2CO3,
NaOH. Ngoμi ra, cã thÓ dïng photphatnatri Na3PO4. Mçi lÇn nÊu th−êng chØ dïng mét
lo¹i kiÒm, nÕu lóc cÇn thiÕt cã thÓ sö dông 2 lo¹i hçn hîp. Cã lóc cßn cho thªm NaCl
lμm chÊt bæ trî nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ nÊu cÆn.
T¸c dông nÊu kiÒm, ngoμi viÖc cã thÓ hßa tan mét phÇn cÆn cßn chñ yÕu c¶i
biÕn thμnh phÇn cÆn, lμm cho cÆn cøng thμnh mÒm ®Ó thuËn lîi cho th«ng röa b»ng c¬
häc. Ph¶n øng hãa häc cña kiÒm nhÑ vμ cÆn nh− sau:
CaSO4 + Na2CO3 → CaCO3 + Na2CO3
CaSO3 + Na2CO3 → CaCO3 + Na2CO3
CaC2O4 + Na2CO3 → CaCO3 + Na2C2O4
Ph¶n øng cña kiÒm m¹nh vμ cÆn:
CaSiO3 + NaOH → Na2SiO3 + Ca(OH)2
CaHPO4 + NaOH → CaNaPO4 + H2O
MgHPO4 + NaOH → MgNaPO4 + H2O
NÊu kiÒm ®−îc dïng phæ biÕn trong nhμ m¸y ®−êng sunfit vμ cacbon¸t, lμ mét
lo¹i xö lý hãa häc cã hiÖu qu¶ tèt. Xö lý CaSO4 dïng Na2CO3 cã hiÖu qu¶ tèt cßn xö lý
muèi cña axit xilic dïng NaOH cã hiÖu qu¶ tèt.
NaOH (hoÆc Na2CO3) th−êng hçn hîp víi NaCl ®Ó dïng hiÖu qu¶ t−¬ng ®èi tèt
v× NaCl cã kh¶ n¨ng t¨ng ®é hßa tan cña SiO2 trong dung dÞch kiÒm lμm cho mét bé
phËn kh«ng hßa tan CaSiO3 vμ CaC2O4 biÕn thμnh CaCl2 dÔ hßa tan lμm cho cÆn
chuyÓn thμnh tr¹ng th¸i mÒm.
Nång ®é dung dÞch ®Ó nÊu cÆn th−êng 4 ; 6% cã lóc thªm kho¶ng 20% NaCl so
víi kiÒm. NhiÖt ®é nÊu kiÒm khèng chÕ trong ph¹m vi 105-1150C.
- NÊu dung dÞch axit
C¨n nåi bèc h¬i cã thÓ dïng muèi axit ®Ó xö lý. Muèi axit cã thÓ hßa tan
CaCO3, Ca3(PO4)2 vμ CaSO4 v.v...
Ph¶n øng hãa häc nÊu axit nh− sau:
CaCO3 + 2HCl ' CaCl2 + H2O + CO2↑
Ca3(PO4)2 + 2HCl ' CaHPO4 + CaCl2
Mg3(PO4)2 + 2HCl ' 2MgPO4 + MgCl
Lóc nÊu axit cã thÓ cho vμo mét l−îng nhÊt ®Þnh muèi ¨n. Nång ®é axit nÊu cÆn
1-2%. cã lóc ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ nÊu cÆn cã thÓ n©ng cao nång ®é dung dÞch axit.
- NÊu axit vμ kiÒm: §èi víi cÆn khã xö lý, cã thÓ dïng axit - kiÒm tiÕn hμnh xö
lý. Th−êng tr−íc hÕt nÊu kiÒm ®Ó cÆn mÒm l¹i nÊu axit ®Ó thªm mét b−íc hßa tan mét
phÇn cÆn cã thÓ thu ®−îc hiÖu qu¶ t−¬ng ®èi tèt.
b. Ph−¬ng ph¸p c¬ häc
Dïng chæi kim lo¹i trùc tiÕp th«ng röa cÆn trong çc ®−êng èng cña nåi bèc h¬i.
c. Ph−¬ng ph¸p dïng n−íc cã ¸p lùc cao
M¸y th«ng röa cÆn b»ng n−íc cã ¸p lùc n−íc tõ 700 - 1000Kg/cm2 ®· ®−îc
dïng ®Çu tiªn t¹i c«ng ty cæ phÇn mÝa ®−êng Cao B»ng. HiÖu qu¶ th«ng röa tèt vμ cã
triÓn väng dïng lo¹i m¸y nμy ë nhiÒu nhμ m¸y ®−êng ë n−íc ta.
Ch−¬ng III. ThiÕt bÞ gia nhiÖt vμ bèc h¬i
I. ThiÕt bÞ gia nhiÖt

1. ThiÕt bÞ gia nhiÖt èng chïm
®−îc dïng phæ biÕn trong nhμ m¸y
®−êng (h×nh 3-6). N−íc mÝa ®i vμo vμ
ra ë ®Ønh thiÕt bÞ, n−íc mÝa ®i trong
èng gia nhiÖt, h¬i ®i ngßai èng, th«ng
qua thμnh èng tiÕn hμnh trao ®æi nhiÖt
®Ó ®¹t ®−îc nhiÖt ®é quy ®Þnh cña
n−íc mÝa. §Ó ®¶m b¶o nhiÖt ®é gia
nhiÖt cña n−íc mÝa, thiÕt bÞ gia nhiÖt
cÇn cã diÖn tÝch gia nhiÖt ®Çy ®ñ.
ë n¾p trªn vμ n¾p d−íi cña
thiÕt bÞ cã l¾p çc t©m ng¨n, ph©n
chia çc èng gia nhiÖt thμnh 14, 16, H×nh 3-6. ThiÕt bÞ gia nhiÖt èng chïm
18 lÇn lªn xuèng. Sù ph©n chia ®ã cã 1. èng gia nhiÖt; 2. mÆt bÝch;
t¸c dông t¨ng tèc ®é ch¶y cña n−íc 3. phßng ph©n phèi; 4. t©m ng¨n;
mÝa trong èng vμ cã t¸c dông gi¶m 5. n¾p; 6. th©n thiÕt bÞ
®−îc ®−îc sù t¹o cÆn.
2. ThiÕt bÞ gia nhiÖt tÊm
ThiÕt bÞ gia nhiÖt kiÓu tÊm ®· ®−îc øng dông réng r·i trong çc nhμ m¸y ®−êng
ë ngoμi n−íc. ë n−íc ta, thiÕt bÞ gia nhiÖt tÊm ®−îc dïng ë nhμ m¸y ®−êng Bourbon -
T©y Ninh, Lam S¬n (Thanh Hãa), Cam Ranh (Kh¸nh Hßa), ®−êng th« (T©y Ninh) v.v...
ThiÕt bÞ gåm nhiÒu tÊm gia nhiÖt ghÐp l¹i vμ ®−îc xiÕt chÆt l¹i bëi 2 tÊm b¶n ë 2
®Çu (h×nh 3-7). ChiÒu dμy tÊn gia nhiÖt tõ 0,6 - 0,8mm lμm b»ng thÐp kh«ng rØ. Trªn
bÒ mÆt tÊm gia nhiÖt cã l¾p çc do¨ng ®Öm ®Æc biÖt dïng ®Ó lμm kÝn khe hë gi÷a çc
tÊm gia nhiÖt.
H×nh 3-7. ThiÕt bÞ gia nhiÖt kiÓu t©m

ThiÕt bÞ gia nhiÖt kiÓu tÊm khe hë réng lμm viÖc theo nguyªn t¾c gièng nh− thiÕt
bÞ gia nhiÖt th«ng th−êng víi çc m¸ng khe hë réng. Çc tÊm khe hë réng cã h×nh sãng
th« víi tiÕt diÖn ngang réng kho¶ng 16mm gi÷a çc tÊm. Çc tÊm khe hë réng cã çc
lç ra vμ vμo cña çc l−u chÊt.
¦u ®iÓm cña thiÕt bÞ gia nhiÖt tÊm
- T¨ng hÖ sè truyÒn nhiÖt, gi¶m kho¶ng
mét nöa diÖn tÝch truyÒn nhiÖt so víi thiÕt bÞ gia
nhiÖt èng chïm cã cïng chøc n¨ng, ®èi víi tiÕt
kiÖm n¨ng l−îng cã hiÖu qu¶ râ rÖt.
- KÕt cÊu sÝt gän, thÓ tÝch nhá, chiÕm diÖn
tÝch Ýt, träng l−îng nhÑ, tÊm gia nhiÖt t−¬ng ®èi
máng 0,6 - 0,8mm, tiÕt kiÖm ®−îc vËt liÖu chÕ
t¹o.
- C¬ chÕ linh ho¹t thiÕt kÕ l¹i b»ng çch
thªm vμo, bít ®i, hoÆc s¾p xÕp chóng l¹i theo yªu
cÇu thùc tÕ s¶n xuÊt.
- §iÒu kiÖn vÖ sinh tèt. Thêi gian l−u cña
vËt chÊt t−¬ng ®èi ng¾n. H×nh 3-8. ThiÕt bÞ c« ®Æc
II. ThiÕt bÞ bèc h¬i èng chïm th¼ng ®øng
1. phßng bèc h¬i;
1. ThiÕt bÞ bèc h¬i èng chïm, th¼ng ®øng: 2. èng kh«ng khÝ;
ThiÕt bÞ c« ®Æc èng chïm ®−îc dïng phæ biÕn 3. phßng gia nhiÖt;
trong nhμ m¸y ®−êng (h×nh 3-8). 4. èng n−íc ng−ng tô
CÊu t¹o thiÕt bÞ gåm 3 phÇn chÝnh: phßng
®èt, phßng bèc h¬i vμ bé phËn thu håi ®−êng. Phßng ®èt gåm nh÷ng èng gia nhiÖt
th¼ng ®øng. Sau khi cÊp nhiÖt, h¬i ng−ng tô thμnh n−íc th¶i ra ë ®¸y phßng ®èt.
ë gi÷a phßng ®èt cã èng tuÇn hoμn, ®−êng kÝnh kho¶ng 30% so víi ®−êng kÝnh
thiÕt bÞ.
ThiÕt bÞ bèc h¬i lμm viÖc liªn tôc, n−íc mÝa trong kh«ng ngõng ch¶y vμo thiÕt
bÞ, mËt chÌ ch¶y ra liªn tôc. H¬i thø ë phßng bèc h¬i sau khi qua bé phËn thu håi
®−êng, theo èng h¬i ®i cung cÊp cho çc bé phËn kh¸c nh− gia nhiÖt, nÊu ®−êng. H¬i
thø hiÖu cuèi ®i vμo thiÕt bÞ ng−ng tô.
2. ThiÕt bÞ bèc h¬i tuÇn hoµn ngoµi
ThiÕt bÞ bèc h¬i tuÇn hoμn ngoμi t−¬ng tù nh− thiÕt bÞ bèc h¬i èng chïm th¼ng
®øng, chØ kh¸c èng tuÇn hoμn n»m ngoμi thiÕt bÞ vμ th©n thiÕt bÞ ®−îc t¹o thμnh bëi 2
®o¹n trßn cã ®−êng kÝnh kh¸c nhau, ®−êng kÝnh phßng bèc h¬i lín h¬n ®−êng kÝnh
phßng ®èt 200 - 300mm (h×nh 3-9).
N−íc mÝa tõ èng tuÇn hoμn ngoμi l¹i tuÇn hoμn vμo thiÕt bÞ. H¬i ®i vμo phßng
®èt ®−îc ph©n bè t−¬ng ®èi ®Òu ®Æn.
ThiÕt bÞ bèc h¬i tuÇn hoμn ngoμi cã hÖ sè truyÒn nhiÖt lín h¬n so víi èng tuÇn
hoμn n»m trong thiÕt bÞ. KÕt cÊu thiÕt bÞ sÞt gän, chiÕm diÖn tÝch Ýt nh−ng thao t¸c
th−êng kh«ng æn ®Þnh vμ dÔ mÊt ®−êng theo h¬i thø.
1. n−íc mÝa vμo;

2. n−íc ng−ng tô;
3. h¬i ®èt;
4.bé phËn thu håi ®−êng
5. h¬i thø; 6. khÝ kh«ng ng−ng;
7. cöa söa ch÷a;
8.
9. èng tuÇn hoμn
H×nh 3-9. ThiÕt bÞ bèc h¬i tuÇn hoµn ngoµi

3. ThiÕt bÞ bèc h¬i kiÓu mµng
ThiÕt bÞ bèc h¬i kiÓu mμng thuéc lo¹i thiÕt bÞ míi, th−êng cã hai lo¹i: thiÕt bÞ
kiÓu mμng lªn vμ mμng xuèng. §Æc ®iÓm lμ kh¶ n¨ng truyÒn nhiÖt cao, thêi gian l−u
n−íc mÝa ng¾n, n−íc mÝa th−êng ®i qua n−íc mÝa mét lÇn kh«ng tuÇn hoμn l¹i (còng
cã lo¹i tuÇn hoμn l¹i). Nhê cã nh÷ng −u ®iÓm ®ã dïng thÝch hîp trong c«ng nghiÖp
®−êng nh−ng thiÕt kÕ, chÕ t¹o vμ sö dông yªu cÇu cao.
a) ThiÕt bÞ bèc h¬i kiÓu mμng lªn (cßn gäi thiÕt bÞ bèc h¬i Kestner). Phßng gia
nhiÖt t−¬ng ®èi dμi, th−êng 6 ÷ 8m, ng¾n nhÊt còng ph¶i 5m, dμi nhÊt ®Õn 10m. Do èng
gia nhiÖt dμi, lóc s«i s¶n sinh l−îng h¬i thø lín vμ h−íng lªn víi tèc ®é cao, do c−êng
®é thÓ khÝ m·nh liÖt h×nh thμnh mμng máng (kiÓu mμng lªn) (h×nh 3-10)
ThiÕt bÞ bèc h¬i mμng lªn th−êng dïng ë hiÖu I, cã lóc dïng c¶ hiÖu II khi nång
®é n−íc mÝa thÊp.
¦u ®iÓm: Thêi gian l−u n−íc mÝa ng¾n, ®−êng biÕn chÊt Ýt, tèc ®é n−íc mÝa
nhanh, mμng dung dÞch máng, hÖ sè truyÒn nhiÖt cao cã thÓ 3000 - 3600
Kcal/m2.giê0C, chÊt l−îng mËt chÌ tèt.
KhuyÕt ®iÓm: Th«ng röa cÆn vμ thay ®æi èng gia nhiÖt kh«ng thuËn lîi, thao t¸c
qu¶n lý khã kh¨n, yªu cÇu n−íc mÝa vμo thiÕt bÞ ë tr¹ng th¸i s«i, h¬n n÷a duy tr× hiÖu
sè nhiÖt ®é t−¬ng ®èi lín míi t¹o ®−îc mμng.
ThiÕt bÞ bèc h¬i kiÓu mμng lªn ®−îc dïng nhiÒu ë Nam Phi. ë Trung Quèc, nhμ
m¸y ®−êng QuÝ C¶ng (Qu¶ng T©y) khi n©ng cao suÊt lªn 10000 tÊn mÝa/ngμy dïng
thiÕt bÞ nμy ë hiÖu I, hiÖu qu¶ sö dông t−¬ng ®èi tèt. ë n−íc ta, c«ng ty ®−êng Tate vμ
Lyle (NghÖ An) dïng lo¹i thiÕt bÞ nμy ë hiÖu I víi diÖn tÝch truyÒn nhiÖt 5400m2 khi
n©ng c«ng suÊt tõ 6000 Tm/ng lªn 10.000Tm/ngμy.
1. n−íc mÝa vμo;

2. n−íc ng−ng tô;
3. phßng gia nhiÖt;
4. Th©n thiÕt bÞ (phÇn d−íi);
5. èng khÝ kh«ng ng−ng
6. ®Æc;
7. bé phËn phÇn phèi;
8. phßng bèc h¬i
9. h¬i thø
10. h¬i ®èt
11. mÆt bÝch
H×nh 3-10. ThiÕt bÞ bèc h¬i kiÓu mµng lªn
b. ThiÕt bÞ bèc h¬i kiÓu mµng xuèng
ThiÕt bÞ bèc h¬i kiÓu mμng xuèng ®−îc ph¸t triÓn dùa trªn c¬ së cña thiÕt bÞ bèc
h¬i mμng lªn (h×nh 3-11). ThiÕt bÞ ®ã dïng ®Ó bèc h¬i dung dÞch ®−êng cã nång ®é Bx
cao. §Æc ®iÓm cña thiÕt bÞ lμ dung dÞch ®−êng vμ h¬i thø sinh ra ®Òu tõ trªn ®i xuèng,
qua thiÕt bÞ ph©n phèi ®Ó dung dÞch ®−êng ®−îc ph©n bè ®Õn toμn bé bÒ mÆt èng gia
nhiÖt. Trong èng kh«ng cã mùc dung dÞch, còng kh«ng cã ¸p suÊt thñy tÜnh t¹o thμnh
®iÓm s«i t¨ng cao ®Ó lîi dông tæng hiÖu sè nhiÖt ®é cã hiÖu qu¶ nhÊt. Do ®ã, víi ®iÒu
kiÖn nhiÖt ®é th−êng dïng nhμ m¸y ®−êng, cã thÓ thùc hiÖn hÖ bèc h¬i 6 hiÖu ®Ó ®¹t
hiÖu qu¶ tiÕt kiÖm n¨ng l−îng cao. ChiÒu dμi èng gia nhiÖt tõ 7 - 10m. ë ®¸y bé phËn
gia nhiÖt cã thiÕt bÞ ph©n phèi h¬i, tæng chiÒu cao thiÕt bÞ t−¬ng ®èi cao. Nhê tiÕn bé
kü thuËt b¶o «n vμ kü thuËt khèng chÕ hiÖn ®¹i, lo¹i thiÕt bÞ ®ã th−êng ®Æt ngoμi phßng
®Ó tiÕt kiÖm nhμ x−ëng, ®ång thêi t¸ch bé phËn ph©n t¸ch h¬i thø ®Ó gi¶m chiÒu cao
thiÕt bÞ.
1. phßng h¬i thø vμ ®¸y thiÕt bÞ

2. èng gia nhiÖt
3. phßng gia nhiÖt
4. n¾p ®Ønh
5. phßng n−íc mÝa vμo
6. bé phËn ph©n phèi n−íc mÝa vμo
7. èng n−íc mÝa vμo
8. èng mËt chÌ ra
9. bé phËn thu håi ®−êng
H×nh 3-11. ThiÕt bÞ bèc h¬i kiÓu mµng xuèng

¦u ®iÓm:
Thêi gian l−u cña dung dÞch ®−êng trong thiÕt bÞ ng¾n h¬n nhiÒu so víi thiÕt bÞ
bèc h¬i th«ng dông. VÝ dô: Víi hÖ bèc h¬i 5 hiÖu, thêi gian l−u lÇn l−ît çc hiÖu nh−
sau: 1,2; 1,4; 1,7; 2,2; 4,1 phót. Do ®ã, chÊt l−îng dung dÞch ®−êng trong thiÕt bÞ biÕn
®æi (t¨ng ®é mμu vμ ph©n hñy ®−êng khö) Ýt h¬n nhiÒu so víi nåi bèc h¬i th«ng dông.
ThiÕt bÞ bèc h¬i kiÓu mμng xuèng ®−îc dïng nhiÒu ë Ên §é, ®· cã 18 nhμ m¸y
®−êng dïng 29 nåi bèc h¬i kiÓu mμng xuèng ®Ó s¶n xuÊt ®−êng tr¾ng ®ån ®iÒn.
4. ThiÕt bÞ bèc h¬i kiÓu tÊm
Lμ lo¹i thiÕt bÞ b¾t ®Çu dïng trong c«ng nghiÖp thùc phÈm tõ n¨m 1970. Do kh¶
n¨ng truyÒn nhiÖt tèt thêi gian vËt chÊt ®· ®i qua ng¾n, kh«ng cÇn tuÇn hoμn dung dÞch,
®iÒu kiÖn vÖ sinh tèt, qu¶n lý kh«ng chÕ dÔ dμng, chiÕm diÖn tÝch vμ ®é cao nhá nªn
®−îc dïng nhiÒu trong nhμ m¸y thùc phÈm vμ nhμ m¸y ®−êng.
ThiÕt bÞ bèc h¬i kiÓu tÊm gåm cã mét bé çc tÊm trao ®æi nhiÖt víi çc ng¨n
hép ®−îc hμn kÝn, xen kÏ víi çc tÊm c¬ do¨ng ®Öm. Sù bèc h¬i cña dung dÞch ®−êng
x¶y ra trong çc r·nh cã do¨ng ®Öm, trong lóc ®ã h¬i ®èt ®i qua çc r·nh cã hμn kÝn.
TÊm trao ®æi nhiÖt cã d¹ng gîn sãng thÝch nghi víi çc thay ®æi vÒ l−u l−îng trong qu¸
tr×nh bèc h¬i hoÆc ng−ng tô.
Bé tÊm trao ®æi nhiÖt ®−îc ®Æt gi÷a tÊm ®ì cña khung vμ tÊm chÞu nÐn, ®−îc Ðp
chÆt b»ng bu l«ng. ThiÕt bÞ bèc h¬i kiÓu tÊm cã thÓ më réng b»ng çch lång thªm çc
ng¨n hép míi tïy theo yªu cÇu thùc tÕ s¶n xuÊt.
§−êng vμo cña dung dÞch ®−êng ®−îc ®Æt ë d−íi ®¸y thiÕt bÞ cßn ®−êng h¬i vμo
®−îc bè trÝ trªn thiÕt bÞ (h×nh 3-12).
H¬i ®èt
Ng−ng tô
N−íc mÝa
H¬i thø
H×nh 3-12. ThiÕt bÞ bèc h¬i kiÓu tÊm

TÊm trao ®æi nhiÖt ®−îc lμm b»ng thÐp kh«ng rØ. VËt liÖu lμm do¨ng th−êng lμ
EPDM hoÆc Nitrile nh−ng còng ®ßi hái cã çc vËt liÖu ®μn håi kh¸c.
¦u ®iÓm cña thiÕt bÞ:
- Kh«ng bÞ ch¸y ë bÒ mÆt truyÒn nhiÖt
- ChÊt l−îng s¶n phÈm tèt h¬n do thêi gian l−u cña dung dÞch ®−êng ng¾n víi
xö lý nhiÖt nhanh h¬n, tèt h¬n.
- DiÖn tÝch truyÒn nhiÖt gi¶m nhiÒu
KiÓu tÊm gîn sãng t¹o ra dßng ch¶y rèi cao, cã nghÜa lμ hÖ sè truyÒn nhiÖt cao,
hÖ sè truyÒn nhiÖt hai ngμy ®Çu sau khi lμm s¹ch thiÕt bÞ cã thÓ ®¹t 3400-3600
Kcal/m2.giê 0C, do ®ã diÖn tÝch truyÒn nhiÖt nhá h¬n.
- L¾p thªm hoÆc th¸o bít ra ®¬n gi¶n
- DÔ dμng b¶o tr× - th«ng röa
- KÕt cÊu sÝt gän vμ träng l−îng thÊp
- Gi¶m chi phÝ ®Çu t−.
Ch−¬ng IV. Qu¶n lý vμ thao t¸c bèc h¬i
I. Thao t¸c bèc h¬i

1. Dïng ph−¬ng ph¸p thao t¸c 5 æn ®Þnh:
a. æn ®Þnh ¸p lùc h¬i gia nhiÖt ë hiÖu I
L−îng h¬i vμ ¸p lùc h−i cña hiÖu I c¨n cø vμo l−îng n−íc mÝa trong vμ nång ®é,
t×nh h×nh t¹o cÆn vμ nång ®é mËt chÌ tiÕn hμnh ®iÒu chØnh thÝch ®¸ng ®Ó duy tr× ¸p lùc
æn ®Þnh, nh− vËy míi duy tr× ®−îc tæng hiÖu sè nhiÖt ®é lμm cho nång ®é mËt chÌ vμ
çc ®iÒu kiÖn bèc h¬i æn ®Þnh.
b. æn ®Þnh ¸p lùc (®é ch©n kh«ng) çc hiÖu
æn ®Þnh ¸p lùc ®Ó h¹n chÕ tæn thÊt ®−êng theo h¬i thø vμ n©ng cao hiÖu qu¶ bèc
h¬i. CÇn æn ®Þnh l−îng h¬i thø rót dïng ®iÒu chØnh thÝch ®¸ng tho¸t n−íc ng−ng tô vμ
khÝ kh«ng ng−ng ®Ó cã ®−îc ¸p suÊt æn ®Þnh.
c. æn ®Þnh mùc dung dÞch çc hiÖu
Mùc dÞch lóc cao lóc thÊp kh«ng nh÷ng ¶nh h−ëng hiÖu qu¶ bèc h¬i vμ cßn lμm
mÊt ®−êng theo h¬i thø. Do ®ã, cÇn c¨n cø sù thay ®æi l−îng n−íc mÝa trong, kÞp thêi
®iÒu chØnh l−îng n−íc mÝa vμo, khèng chÕ l−îng n−íc mÝa qua çc hiÖu ®Òu ®Æn ®Ó
duy tr× mùc dung dÞch æn ®Þnh.
d. §ãng më çc lo¹i van ra vµo æn ®Þnh
e. Rót h¬i thø æn ®Þnh, l−îng h¬i thø rót dïng ph¶i t−¬ng øng víi l−îng h¬i thø
rót dïng theo thiÕt kÕ.
2. Thao t¸c nåi bèc h¬i ch©n kh«ng
§Ó nåi bèc h¬i ho¹t ®éng æn ®Þnh vμ cã hiÖu qu¶ tèt. CÇn tiÕn hμnh thao t¸c theo
çc b−íc sau ®©y:
a. C«ng t¸c chuÈn bÞ:
KiÓm tra trong çc thiÕt bÞ cã cßn sãt çc dông cô, t¹p vËt kh«ng
Dïng n−íc phun cä röa trong nåi, mÆt sμng, r·nh quanh mÆt sμng, èng dÉn.
§ãng çc cöa vμ çc van xung quanh l¹i
X«ng råi: Tõ tõ më van h¬i, ®ång thêi më van tho¸t n−íc ng−ng tô, khi nhiÖt ®é
0
®¹t 50 C th× ®ãng van h¬i l¹i.
Çc giai ®o¹n nμy thùc hiÖn tuÇn tù tõ nåi ®Çu ®Õn nåi cuèi
KiÓm tra kh¶ n¨ng ho¹t ®éng cña th¸p ng−ng tô t¹o ch©n kh«ng
b. Thao t¸c vËn hµnh:
- Thao t¸c lÇn ®Çu víi n−íc l¹nh
ChuÈn bÞ n−íc trong thïng n−íc mÝa l¾ng trong, lu«n duy tr× thïng ë møc 60 ÷
80% khi b¬m.
B¬m n−íc l¹nh vμo hiÖu I, sau ®ã b¬m chuyÒn sang çc hiÖu sau ®Õn møc quy
®Þnh. §èi víi hÖ èng chïm th× møc ngang kÝnh quan s¸t sè 1, cßn hÖ thèng bèc h¬i tÊm
thi ®¹t møc 30% b×nh ph©n t¸ch.
KiÓm tra kh¶ n¨ng s½n sμng cung cÊp h¬i cña Turbine.
Ch¹y b¬m n−íc t¹o ch©n kh«ng: Khi ch©n kh«ng ®¹t 500mmHg th× më h¬i vμo
hiÖu I, më van h¬i thø cÊp vμo hiÖu sau theo nguyªn t¾c h¬i thø hiÖu nμy lμm h¬i ®èt
cho hiÖu tiÕp theo.
Më van n−íc ng−ng vμ khÝ kh«ng ng−ng
Trong qu¸ tr×nh nμy duy tr× ch¹y b¬m n−íc mÝa trong vμ çc b¬m tuÇn hoμn
(nÕu cã). B¬m mËt chÌ kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i ch¹y ë giai ®o¹n nμy.
- Thao t¸c khi cã n−íc mÝa trong:
§−îc thùc hiÖn tiÕp theo giai ®o¹n nÊu n−íc. N−íc mÝa trong ®−îc cÊp vμo
thïng quay cho n−íc l¹nh, vÉn duy tr× møc cña thïng 60÷80%.
Tõng b−íc mét më h¬i thø cÊp cho nÊu ®−êng vμ gia nhiÖt theo yªu cÇu sö
dông. ë giai ®o¹n nμy çc nåi nÊu thùc hiÖn nÊu n−íc, nh−ng kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i
®ång lo¹t, riªng çc gia nhiÖt ph¶i sö dông h¬i thø theo ph−¬ng ¸n h¬i.
Duy tr× møc n−íc mÝa ë çc thïng ph©n t¸ch 7 ÷ 20%.
Lu«n theo dâi çc th«ng sè vËn hμnh ®Ó ®¹t yªu cÇu c«ng nghÖ cña c«ng ®o¹n.
NÕu d©y chuyÒn sö dông bÞ dõng v× sù cè ë mét kh©u nμo ®ã, khi khëi ®éng l¹i
cÇn.
- Ch¹y b¬m n−íc t¹o ch©n kh«ng (nÕu hÖ thèng ®· dõng ch©n kh«ng)
- Khi ch©n kh«ng ®¹t 500 mmHg th× më th¬i vμo hiÖu I, b¬m n−íc mÝa ®Ó tiÕp
tôc bèc h¬i.
Cïng víi viÖc vËn hμnh hÖ thèng bèc h¬i ta còng tiÕn hμnh vËn hμnh hÖ thèng
gi¶m «n, gi¶m ¸p ®Ó cã h¬i sèng cÊp cho bèc h¬i ®¹t yªu cÇu. Çc b−íc vËn hμnh nh−
sau:
- §ãng chÆt çc van chÆn tr−íc vμo bÉy h¬i, më van nh¸nh
- Cμi ®Æt th«ng sè ¸p suÊt vμ nhiÖt ®é trªn tñ ®iÒu khiÓn
- Më van cÊp n−íc vμo thiÕt bÞ gi¶m «n
- Më van chÆn tr−íc vμ sau van tù ®éng ®iÒu chØnh nhiÖt ®é
- Më van h¬i cao ¸p ®Ó cÊp h¬i cho hÖ thèng van gi¶m ¸p nμy
- Më hoμn toμn van chÆn l¾p sau bé gi¶m ¸p
- Më tõ tõ van chÆn l¾p tr−íc bé gi¶m ¸p. Khi ¸p suÊt h¬i qua bé gi¶m ¸p b»ng
¸p suÊt ®Æt th× më hoμn toμn van nμy.
c. Thao t¸c dõng hÖ thèng:
- Dõng theo kÕ ho¹ch:
KÕ ho¹ch dõng bèc h¬i cÇn lËp chi tiÕt vμ thèng nhÊt víi çc bé phËn turbine, lß
h¬i.
TiÕn hμnh ®uæi chÌ cho hÖ thèng b»ng çch dïng n−íc nãng thay thÕ cho n−íc
mÝa trong.
Khi nång ®é trong hiÖu cuèi ≤ Bx th× dõng qu¸ tr×nh ®uæi chÌ
§ãng van h¬i chÝnh vμo bèc h¬i. Tr−êng hîp dïng ®−êng h¬i h¹ ¸p th× ph¶i
dõng tuyÕn h¬i nμy (®ãng tÊt c¶ çc van cao ¸p, van n−íc cÊp cho gi¶m «n, còng nh−
tÊt c¶ çc van tr−íc vμ sau van ®iÒu khiÓn ¸p suÊt vμ nhiÖt ®é).
Dõng b¬m n−íc ng−ng tô sau cïng
TiÕn hμnh c«ng t¸c vÖ sinh hÖ thèng bèc h¬i theo kÕ ho¹ch nh− ®· h−íng dÉn
- Dõng khÈn cÊp:
§ãng ngay van h¬i cÊp cho hiÖu I, råi m¬i tïy t×nh h×nh ®Ó tiÕn hμnh çc b−íc
tiÕp theo.
II. Çc biÖn ph¸p tiÕt kiÖm h¬i ë hÖ thèng bèc h¬i
1. ThiÕt lËp mét ph−¬ng ¸n nhiÖt tèi −u ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông nhiÖt.
2. Rót l−îng h¬i thø tèi ®a, gi¶m tèi ®a viÖc sö dông h¬i sèng vμ sö dông h¬i thø
mét çch toμn diÖn th× hÖ thèng bèc h¬i tha thÕ van gi¶m ¸p vμ sö dông triÖt ®Ó nhiÖt
n¨ng. Rót h¬i thø toμn diÖn tøc gi¶m h¬i thø hiÖu cuèi vμo th¸p ng−ng tô.
3. Thùc hiÖn vμ sö dông h¬i tù bèc tõ ®ã gi¶m l−îng h¬i tiªu hao cho gia nhiÖt
hiÖu I, ®ång thêi nhiÖt ®é n−íc ng−ng gi¶m cã lîi cho thao t¸c n−íc ng−ng tô.
4. Lîi dông n−íc ng−ng tô, ®Æc biÖt lμ n−íc ng−ng tô h¬i th¶i ®Ó cung cÊp n−íc
cho lß h¬i. L−îng ®−êng trong n−íc cÊp cho lß ≤ 20 ppm.
5. N©ng cao Bx mËt chÌ: ë hÖ thèng bèc h¬i, h¬i qua nhiÒu lÇn sö dông, cßn ë
nÊu ®−êng h¬i chØ sö dông 1 lÇn. Do ®ã, trong giai ®o¹n bèc h¬i nªn n©ng cao Bx mËt
chÌ ®Ó gi¶m l−îng h¬i tiªu hao cho nÊu ®−êng.
6. T¨ng c−êng b¶o «n thiÕt bÞ vμ ®−êng èng
Víi hÖ thèng 4 hiÖu nÕu b¶o «n tèt, tæn thÊt 2,7%. B¶o «n bé phËn th× tæn thÊt
nhiÖt 5%; kh«ng b¶o «n tæn thÊt 9,8%.
7. N©ng cao c−êng ®é bèc h¬i: Qu¸ tr×nh bèc h¬i lμ qu¸ tr×nh truyÒn nhiÖt, v×
vËy t¨ng nhanh truyÒn nhiÖt sÏ t¨ng c−êng ®é bèc h¬i.
Çc biÖn ph¸p t¨ng truyÒn nhiÖt nh− sau:
a. Tho¸t khÝ kh«ng ng−ng:
Trong h¬i gia nhiÖt cã lÉn khÝ kh«ng ng−ng nh− kh«ng khÝ, NH3...
NÕu kh«ng kÞp thêi tho¸t khÝ kh«ng ng−ng th× bªn ngoμi bÒ mÆt truyÒn nhiÖt
h×nh thμnh 1 mμng khÝ. Mμ tÝnh dÉn nhiÖt cña kh«ng khÝ rÊt kÐm.
VÝ dô: ë 1000C th× hÖ sè dÉn nhiÖt kh«ng khÝ ≈ 0,0264 Kcal/kg.h.0C, cña n−íc ≈
0,586 Kcal/kg.h.0C cña s¾t thÐp ≈ 40 Kcal/kg.h.0C.
V× vËy, khi t¹o mμng khÝ th× hÖ sè truyÒn niÖt cña thiÕt bÞ gi¶m, ¶nh h−ëng ®Õn
hiÖu qu¶ sö dông.
MÆt kh¸c, khÝ kh«ng ng−ng tån t¹i sÏ chiÕm thÓ tÝch cña h¬i trong buång ®èt sÏ
lμm gi¶m l−îng h¬i vμo.
b. Tho¸t n−íc ng−ng tô:
N−íc ng−ng tô nÕu tho¸t kh«ng tèt lμm gi¶m diÖn tÝch truyÒn nhiÖt
c. Ph©n bè h¬i gia nhiÖt ®Òu ®Æn. Ph¶i bè trÝ èng hîp lý lμm cho h¬i l−u chuyÓn
trong thiÕt bÞ th«ng tho¸ng. MÆt kh¸c th× kh«ng ng−ng ph¶i ®−îc tËp trung ®Ó lÊy ra.
d. T¨ng c−êng ®èi l−u tuÇn hoμn n−íc mÝa ®Ó gi¶m ®ãng cÆn, t¨ng hÖ sè truyÒn
nhiÖt.
Çc biÖn ph¸p ®Ó t¨ng tuÇn hoμn n−íc mÝa:
- Møc dung dÞch ë møc hîp lý
- N©ng cao hiÖu sè nhiÖt ®é h÷u Ých
- Chªnh lÖch nhiÖt ®é gi÷a h¬i gia nhiÖt vμ n−íc mÝa kh«ng chØ t¨ng hÖ sè
truyÒn nhiÖt mμ cßn cã t¸c dông t¨ng vËn tèc tuÇn hoμn n−íc mÝa mét çch râ rÖt.
Cho n−íc mÝa trong vμo hiÖu bèc h¬i ë tr¹ng th¸i s«i:
NÕu kh«ng s«i sÏ kh«ng ph¸t huy ®−îc ®Çy ®ñ hiÖu I, vμ ¶nh h−ëng dncc hiÖu
sau. Th−êng ng−êi ta cho n−íc mÝa trong vμo cã nhiÖt ®é lín h¬n nhiÖt ®é s«i 3÷50C.
e. KÞp thêi th«ng röa cÆn cña thiÕt bÞ vμ cã kÕ ho¹ch th«ng röa ®Òu ®Æn.
PhÇn IV. NÊu ®−êng vμ hoμn tÊt
Ch−¬ng I. Nguyªn lÝ chung cña nÊu ®−êng
I. C¬ së lý thuyÕt kÕt tinh ®−êng

MËt chÌ tõ c«ng ®o¹n c« ®Æc ®em nÊu ë thiÕt bÞ nÊu ®−êng ch©n kh«ng ®−îc
®−êng non lμ mét hçn hîp tinh thÓ ®−êng vμ mËt çi.
§Ó hiÓu ®−îc qu¸ tr×nh kÕt tinh ®−êng, cÇn n¾m çc ®iÒu kiÖn ®èi víi sù hßa tan
®−êng trong n−íc ®Ó t¹o thμnh dung dÞch b·o hßa vμ qu¸ b·o hßa.
1. §é hßa tan cña ®−êng vµ dung dÞch b·o hßa
Mét vËt chÊt nμy hßa tan trong mét vËt chÊt kh¸c, trong ®ã chÊt bÞ hßa tan gäi
dung chÊt vμ dung dÞch hßa tan vËt chÊt gäi dung m«i. VÝ dô: ®−êng tr¾ng hßa tan
trong n−íc thμnh n−íc ®−êng. §−êng tr¾ng lμ dung chÊt, n−íc lμ dung m«i vμ n−íc
®−êng lμ dung dÞch.
a. Dung dÞch b·o hßa ®−êng nguyªn chÊt
Khi hßa tan ®−êng sacaroza ë mét nhiÖt ®é nhÊt ®Þnh, l−îng ®−êng hßa trong
n−íc t¨ng ®Õn mét giíi h¹n nhÊt ®Þnh, ®Õn khi ®−êng kh«ng hßa tan ®−îc n÷a hoÆc
kh«ng kÕt tinh l¹i, ta ®−îc dung dÞch b·o hßa ®−êng.
Cã thÓ biÓu thÞ nång ®é cña dung dÞch b·o hßa b»ng nh÷ng ph−¬ng ph¸p kh¸c
nhau:
- Sè gam ®−êng trong mét gam n−íc (H0)
- Theo Bx nh− th−êng dïng trong ngμnh ®−êng tøc sè gam ®−êng trong 100
gam dung dÞch
- BiÓu thÞ b»ng ph−¬ng ph¸p thÓ tÝch.
Trong thùc tÕ cã ý nghÜa lín: H0 (gäi sè Hersfeld) vμ Bx.
VÝ dô: ë t = 400C dung dÞch ®−êng nguyªn chÊt chøa 70,3% ®−êng vμ 29,7%
n−íc, ta cã:
70,3
H0 = = 2,37 (mét phÇn n−íc øng víi 2,37 phÇn ®−êng).
29,7
Quan hÖ gi÷a sè Hersfeld (H0) vμ Bx
H0 Bx
= (4-1)
H 0 + 1 100
100.H 0
Tõ ®ã: Bx =
H0 + 1
Bx(H 0 + 1) Bx
H0 = = (4-2)
100 100 − Bx
VÝ dô: Cã dung dÞch ®−êng b·o hßa nguyªn chÊt. Néng ®é x¸c ®Þnh ®−îc lóc
5 C lμ 64.83Bx. T×m H0 ë nhiÖt ®é 50C.
0
Bx 64,83
Ta cã: H0 = = = 1,84
100 − Bx 100 − 64,83
b. Dung dÞch b·o hßa ®−êng kh«ng nguyªn chÊt
Dung dÞch ®−êng trong s¶n xuÊt chøa nhiÒu chÊt kh«ng ®−êng, chÊt kh«ng
®−êng ®ã phô thuéc rÊt nhiÒu yÕu tè: gièng mÝa, ®Þa ph−¬ng canh t¸c, ph©n bãn, thu
ho¹ch, ph−¬ng ph¸p lμm s¹ch v.v... V× vËy, kh«ng thÓ thiÕt lËp mét b¶ng ®é hßa tan
chung cña dung dÞch ®−êng kh«ng nguyªn chÊt. Nh−ng cã thÓ trong thiÕt bÞ ®iÒu nhiÖt,
dïng n−íc vμ dung dÞch ®−êng kh«ng nguyªn chÊt thμnh dung dÞch b·o hßa sau ®ã x¸c
®Þnh ®é tinh khiÕt vμ nång ®é, lóc ®ã ®é hßa tan cña dung dÞch ®−êng kh«ng nguyªn
chÊt (H1) ®−îc tÝnh theo c«ng thøc sau:
§é hßa tan cña dung dÞch ®−êng §é tinh khiÕt x nång ®é
= (4-3)
kh«ng nguyªn chÊt 100 - nång ®é
VÝ dô: ë t = 600C, ®é tinh khiÕt cña dung dÞch b·o hßa kh«ng nguyªn chÊt 70%,
nång ®é 79Bx. T×m ®é hßa tan cña dung dÞch b·o hßa kh«ng nguyªn chÊt:
0,7x79
H1 = = 2,63
100 − 79
2. HÖ sè b·o hßa
TØ sè gi÷a ®é hßa tan cña ®−êng trong dung dÞch ®−êng kh«ng chÊt (H1) vμ ®é
hßa tan cña ®−êng trong dung dÞch ®−êng nguyªn chÊt (H0) ë cïng nhiÖt ®é, gäi hÖ sè
b·o hßa (α'):
H1
α' = (4-4)
H0
VÝ dô: §é hßa tan cña ®−êng trong dung dÞch ®−êng kh«ng nguyªn chÊt ë t =
0
60 C lμ 2,63 vμ ®é hßa tan cña ®−êng trong dung dÞch ®−êng nguyªn chÊt H0 = 2,91
(tra b¶ng) th× hÖ sè b·o hßa sÏ lμ:
2,63
α' = = 0,90
2,91
3. HÖ sè qu¸ b·o hßa
Dung dÞch chøa nhiÒu ®−êng h¬n dung dÞch b·o hßa gäi dung dÞch qu¸ b·o hßa.
§−êng chØ kÕt tinh tõ dung dÞch nμy b»ng çch lμm bay h¬i n−íc hoÆc lμm l¹nh ®Ó
gi¶m ®é hßa tan cña ®−êng.
TØ sè gi÷a l−îng ®−êng hßa tan trong mét ®¬n vÞ n−íc cña dung dÞch ®−êng thùc
tÕ (H) víi l−îng ®−êng hßa tan trong mét phÇn n−íc cña dung dÞch b·o hßa (H1) ë
cïng nhiÖt ®é gäi hÖ sè qu¸ b·o hßa (α):
H
α= (4-5)
H1
NÕu: α > 1 dung dÞch qu¸ b·o hßa

α = 1 dung dÞch b·o hßa
α < 1 dung dÞch ch−a b·o hßa
§èi víi dung dÞch ®−êng nguyªn chÊt H1 = H0 cã thÓ tra b¶ng. §èi víi dung
dÞch ®−êng kh«ng nguyªn chÊt viÖc x¸c ®Þnh ®−îc H1 lμ kh¸ phøc t¹p. V× vËy, trong
thùc tÕ víi dung dÞch ®−êng kh«ng nguyªn chÊt ng−êi ta còng tra theo b¶ng ®é hßa tan
cña dung dÞch ®−êng nguyªn chÊt vμ ®−îc hÖ sè qu¸ b·o hßa biÓu kiÕn (α1):
H
α1 = (4-6)
H0
Sù liªn hÖ gi÷a hÖ sè qu¸ b·o hßa thùc (α) hÖ sè qu¸ b·o hßa biÓu kiÕn (α1) vμ
hÖ sè b·o hßa cña dung dÞch (α'):
α1
α= (4-7)
α'
Trong qu¸ tr×nh nÊu ®−êng, hÖ sè qu¸ b·o hßa biÓu kiÕn lμ mét chØ sè t−¬ng ®èi
tèt v× dung dÞch ®−êng khi nÊu cã ®é tinh khiÕt cao (H1 ≈ H0)
§èi víi çc s¶n phÈm ®−êng cÊp thÊp, ®é tinh khiÕt dung dÞch kh«ng cao th× hai
hÖ sè ®ã kh¸c nhau nhiÒu.
II. §éng häc cña qu¸ tr×nh kÕt tinh ®−êng
Qu¸ tr×nh kÕt tinh ®−êng gåm 2 giai ®o¹n: sù xuÊt hiÖn nh©n tinh thÓ (gäi lμ
mÇm) vμ sù lín lªn cña tinh thÓ víi tèc ®é nhÊt ®Þnh.
1. Sù h×nh thµnh nh©n tinh thÓ
Sacaroza lμ mét trong nh÷ng chÊt rÊt khã tù xuÊt hiÖn nh©n tinh thÓ trong dung
dÞch b·o hßa cña nã. Theo tμi liÖu, nã chØ xuÊt hiÖn khi ®é qu¸ b·o hßa 1.3 - 1.4 trong
dung dÞch ®−êng kh«ng tinh khiÕt. §Ó t¨ng nhanh sù xuÊt hiÖn nh©n tinh thÓ, ng−êi ta
dïng çc ph−¬ng ph¸p kÝch thÝch t¹o mÇm hay ph−¬ng ph¸p tinh chñng lóc ®ã tinh thÓ
®−êng sÏ xuÊt hiÖn ë gi¸ trÞ α = 1.2 - 1.25.
Trªn ®å thÞ ®−êng cong cña dung dÞch sacaroza chia ra 3 vïng qu¸ b·o hßa
- Vïng æn ®Þnh: hÖ sè qu¸ b·o hßa thÊp α = 1.1 - 1.15. Trong vïng nμy tinh thÓ
chØ lín lªn mμ kh«ng xuÊt hiÖn tinh thÓ míi.
- Vïng trung gian: α = 1.2 - 1.25 trong vïng nμy tinh thÓ kh«ng chØ lín lªn mμ
cßn xuÊt hiÖn mét l−îng tinh thÓ míi.
- Vïng biÕn ®éng: α > 1.4 ë ®©y çc tinh thÓ sacaroza sÏ tù xuÊt hiÖn mμ kh«ng
cÇn sù t¹o mÇm hoÆc kÝch thÝch. §èi víi dung dÞch sacaroza kh«ng tinh khiÕt, gi¸ trÞ hÖ
sè qu¸ b·o hßa gi÷a çc vïng kh¸c nhau phô thuéc vμo nång ®é chÊt kh«ng ®−êng.
Thùc tÕ tÕ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ng−êi ta cè g¾ng khèng chÕ α < 1.3 ®Ó tr¸nh t¹o
thμnh çc tinh thÓ d¹i. Theo quan ®iÓm ®éng häc, sù tù xuÊt hiÖn nh©n tinh thÓ trong
m«i tr−êng láng ®−îc gi¶i thÝch b»ng hiÖn t−îng liªn hîp cña çc ph©n tö chÊt hßa tan
di ®éng. §iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó t¹o nh©n tinh thÓ lμ cã sù tô tËp côc bé çc ph©n tö cña
chÊt hßa tan vμ ph©n bè çc ph©n tö vμo vÞ trÝ cña chóng trong m¹ng l−íi tinh thÓ.
Çc tinh thÓ xuÊt hiÖn n»m trªn ranh giíi cña hai qu¸ tr×nh kÕt tinh ' hßa tan.
Silin gi¶i thÝch c¬ chÕ cña sù t¹o mÇm: trªn bÒ mÆt cña tinh thÓ vμ dung dÞch
lu«n lu«n x¶y ra hai qu¸ tr×nh, ®ã lμ qu¸ tr×nh l¾ng çc ph©n tö chÊt hßa tan trªn bÒ mÆt
tinh thÓ vμ t¸ch çc ph©n tö ra khái bÒ mÆt tinh thÓ. NÕu ®é qu¸ b·o hßa ®ñ th× çc
nhãm ph©n tö nμy sÏ t¹o nh÷ng nh©n kÕt tinh, nÕu kh«ng ®ñ th× chóng sÏ bÞ hßa tan.
2. Sù lín lªn cña tinh thÓ
Tèc ®é kÕt tinh lμ l−îng ®−êng kÕt tinh trong mét phót trªn 1m2 bÒ mÆt tinh thÓ
(mg/m2.phót).
Silin cho r»ng qu¸ tr×nh kÕt tinh chñ yÕu lμ qu¸ tr×nh khuÕch t¸n ph©n tö ®−êng.
Tinh thÓ ®−êng ®−îc bao quanh bëi mét líp dung dÞch kh«ng chuyÓn ®éng víi chiÒu
dμy lμ (d). Ngay s¸t bÒ mÆt cña tinh thÓ lμ dung dÞch b·o hßa. Nh− vËy, ë bÒ mÆt tinh
thÓ cã nång ®é (c) øng víi dung dÞch b·o hßa. Çch bÒ mÆt tinh thÓ mét kho¶ng d
dung dÞch qu¸ b·o hßa víi nång ®é C. Do sù chªnh lÖch nång ®é (C-c) ph©n tö ®−êng
sÏ khuÕch t¸n qua líp dung dÞch kh«ng chuyÓn ®éng d vμ khuÕch t¸n ®Õn bÒ mÆt tinh
thÓ th× cã sù kÕt tinh. ë bÒ mÆt tinh thÓ míi l¹i cã nång ®é nh− cò do ®ã qu¸ tr×nh kÕt
tinh l¹i tiÕp tôc.
C«ng thøc x¸c ®Þnh l−îng ®−êng kÕt tinh theo ®Þnh luËt Fick (®Þnh luËt khuÕch
t¸n):
k 1 .(C − c )
S= F.τ (4-8)
d
Trong c«ng thøc:
S - L−îng ®−êng kÕt tinh; F - DiÖn tÝch kÕt tinh
(C-c) - HiÖu sè nång ®é
τ - Thêi gian kÕt tinh
d - Kho¶ng ®−êng ®i cña ph©n tö ®−êng
Theo ®Þnh luËt Fick l−îng ®−êng khuÕch t¸n S tû lÖ thuËn víi hiÖu sè nång ®é
(C-c), tû lÖ thuËn víi bÒ mÆt khuÕch t¸n vμ thêi gian (τ) tû lÖ nghÞch víi kho¶ng ®−êng
®i cña ph©n tö ®−êng (d).
HÖ sè khuÕch t¸n:
k' x T
k1 = (4-9)
η
trong ®ã k' lμ h»ng sè, T nhiÖt ®é tuyÖt ®èi, η: ®é nhít.
3. C¬ chÕ cña qu¸ tr×nh kÕt tinh
Lμ qu¸ tr×nh phøc t¹p trong ®ã võa lμ truyÒn nhiÖt võa lμ trao ®æi chÊt vμ sù tuÇn
hoμn ®−êng non trong nåi. Cã 2 lùc t−¬ng t¸c ¶nh h−ëng tíi qu¸ tr×nh kÕt tinh ®ã lμ
®éng lùc vμ trë lùc kÕt tinh. Do ®ã, nÕu kh¾c phôc ®−îc trë lùc, t¨ng ®éng lùc, tèc ®é
kÕt tinh t¨ng.
a. §éng lùc vµ trë lùc ¶nh h−ëng tíi tèc ®é kÕt tinh
KÕt tinh lμ ph¶n øng táa nhiÖt vμ nhiÖt kÕt tinh = 2.5% Èn nhiÖt cña n−íc bèc
h¬i. Lóc tinh thÓ t¹o thμnh th× cø bèc h¬i 1Kg n−íc ph¸t ra mét l−în nhiÖt kÕt tinh lμ
564000cal. L−îng nhiÖt ®ã lμm gi¶m ®é qu¸ b·o hßa cña dung dÞch ®−êng vμ nã h×nh
thμnh trë lùc ®èi víi kÕt tinh lμm cho tèc ®é kÕt tinh ph©n tö ®−êng chËm l¹i. NÕu
muèn t¨ng tèc ®é kÕt tinh, kh¾c phôc nhiÖt kÕt tinh, t¨ng ®èi l−u tuÇn hoμn ®Ó gi¶m trë
lùc ®ã. §én lùc qu¸ tr×nh kÕt tinh chÝnh lμ hiÖu sè nång ®é (C-c). Khi hiÖu sè nång ®é
t¨ng, tèc ®é kÕt tinh t¨ng.
b. Quan hÖ gi÷a ®é qu¸ b·o hßa vµ tèc ®é kÕt tinh
§−êng cong Webre chia ®é qu¸ b·o hßa cña sacaroza lμm 3 vïng chÝnh:
Vïng 1: Vïng æn ®Þnh α = 1,10 - 1,15
Vïng 2: Vïng trung gian α = 1,20 - 1,25
Vïng 3: Vïng biÕn ®éng α > 1,3
Theo Kukharenco: Tèc ®é kÕt tinh ®−êng t¨ng khi hÖ sè qu¸ b·o hßa t¨ng vμ
nhiÖt ®é t¨ng.
Trong dung dÞch ®−êng kh«ng tinh khiÕt do ¶nh h−ëng cña nhiÒu lo¹i chÊt
kh«ng ®−êng kh¸c nhau dÉn ®Õn tèc ®é kÕt tinh ®−êng kh¸c nhau. Çc chÊt kh«ng
®−êng nμy ¶nh h−ëng tíi ®é hßa tan cña ®−êng tøc lμ ¶nh h−ëng tíi ®é qu¸ b·o hßa.
c. Quan hÖ gi÷a truyÒn nhiÖt vµ tèc ®é kÕt tinh
Cã hai lo¹i truyÒn nhiÖt trong qu¸ tr×nh kÕt tinh ®ã lμ nhiÖt bèc h¬i vμ nhiÖt kÕt
tinh. TruyÒn nhiÖt ë ®©y t−¬ng tù bèc h¬i nh−ng kh¸c ë chç: tèc ®é bèc h¬i ph¶i t−¬ng
øng tèc ®é kÕt tinh. Khi tèc ®é bèc h¬i lín h¬n tèc ®é kÕt tinh th× sÏ t¹o ®é qu¸ b·o
hßa cao vμ sinh nguþ tinh. Ng−îc l¹i, tèc ®é bèc h¬i nhá h¬n tèc ®é kÕt tinh, mÉu dÞch
kh«ng ®¹t ®é qu¸ b·o hßa yªu cÇu lμm tèc ®é kÕt tinh chËm, tinh thÓ ngõng lín lªn vμ
cã thÓ hßa tan.
d. KÝch th−íc tinh thÓ vµ l−îng ®−êng kÕt tinh trong ®¬n vÞ thêi gian
Tinh thÓ trong mÉu dÞch ®−îc hÊp thu ph©n tö ®−êng trªn bÒ mÆt mμ lín lªn.
Trong cïng mét ®¬n vÞ thêi gian, diÖn tÝch bÒ mÆt cña ph©n tö ®−êng cμng lín th× ph©n
tö ®−êng tÝch tô cμng nhiÒu. Trong tr−êng hîp cã träng l−îng tinh thÓ nh− nhau, nÕu sè
l−îng tinh thÓ cμng nhiÒu th× diÖn tÝch bÒ mÆt tinh thÓ cμng lín dÉn tíi tèc ®é kÕt tinh
cμng t¨ng.
VD: lóc tinh thÓ cã h×nh lËp ph−¬ng cã c¹nh lμ 4x4mm th× tæng diÖn tÝch 6 mÆt
cña tinh thÓ ®−êng lμ 96mm2, gi¶ sö mçi gi©y 1 mm2 diÖn tÝch cã thÓ kÕt tinh 1mg ph©n
tö ®−êng th× mçi gi©y mçi tinh thÓ cã thÓ kÕt tinh 96mg ®−êng. NÕu chia nhá tinh thÓ
nμy thμnh nhiÒu tinh thÓ nhá vμ mçi tinh thÓ cã c¹nh lμ 2x2x6mm th× tæng diÖn tÝch bÒ
mÆt cña çc tinh thÓ ®−êng lμ 192mm2, suy ra mét gi©y kÕt tinh ®−îc 192mg ®−êng,
nh− vËy l−îng ®−êng kÕt tinh gÊp ®«i so víi tr−íc. HiÖn t−îng nμy cμng thÊy râ khi
dung dÞch ®−êng cã AP thÊp. Do ®ã, trong qu¸ tr×nh nÊu ®−êng khi AP cμng thÊp th×
kÝch th−íc tinh thÓ ®−êng cμng nhá nh»m t¨ng diÖn tÝch kÕt tinh ®Ó duy tr× l−îng
®−êng kÕt tinh trong mét ®¬n vÞ thêi gian.
Do ®ã, cã thÓ thÊy tuy cïng mét träng l−îng tinh thÓ, sè tinh thÓ cμng nhiÒu,
diÖn tÝch bÒ mÆt tinh thÓ cμng lín th× tèc ®é kÕt tinh cμng nhanh.
III. Çc yÕu tè chñ yÕu ¶nh h−ëng ®Õn nÊu ®−êng
1. ¶nh h−ëng cña ®é ch©n kh«ng ®Õn nÊu ®−êng
§é ch©n kh«ng nÊu ®−êng thÝch hîp nhÊt trong kho¶ng 630-680 mmHg. §é
ch©n kh«ng kh«ng cao qu¸ ®Ó tr¸nh tæn thÊt ®−êng, mÆt kh¸c, pH nguyªn liÖu vμo nÕu
trong kho¶ng 5,8 - 6,2 d−íi ®iÒu kiÖn nμy khi nhiÖt ®é cao th× ®−êng chuyÓn hãa t¨ng,
do vËy ®é ch©n kh«ng còng kh«ng ®−îc thÊp.
Ta biÕt, ®é hßa tan cña ®−êng t¨ng theo nhiÖt ®é t¨ng, ë ®iÒu kiÖn ch©n kh«ng,
nhiÖt ®é ®−êng non thÊp sÏ gi¶m l−îng ®−êng hßa tan trë l¹i, gi¶m l−îng nÊu l¹i vμ
gi¶m l−îng ®−êng tæn thÊt trong mËt cuèi. §ång thêi ®é ch©n kh«ng thÊp, gi¶m sù t¹o
caramen vμ ph©n hñy ®−êng ®¶m b¶o chÊt l−îng s¶n phÈm.
NÊu ®−êng ë ®iÒu kiÖn ch©n kh«ng, l−îng nhiÖt h¬i thø ph¸t sinh t−¬ng ®èi nhá,
l−îng nhiÖt n−íc ng−ng nhá, do ®ã tiÕt kiÖm n¨ng l−îng.
2. ¶nh h−ëng cña chÊt kh«ng ®−êng ®Õn nÊu ®−êng
¶nh h−ëng ®Õn thêi gian nÊu ®−êng: khi dung dÞch ®−êng cã nhiÒu chÊt kh«ng
®−êng, ®é nhít cña dung dÞch ®−êng t¨ng lªn lμm cho tèc ®é khuÕch t¸n vμ tÝch tô
ph©n tö ®−êng chËm l¹i.
VD: Khi chÊt kh«ng ®−êng Ýt, thêi gian nÊu ®−êng non A chØ 3-4 giê nh−ng
®−êng non C ph¶i ®Õn 8-10 giê.
- ChÊt kh«ng ®−êng nhiÒu thao t¸c nÊu ®−êng khã kh¨n v× vïng qu¸ b·o hßa æn
®Þnh trë nªn nhá.
- T¨ng tæn thÊt ®−êng: chÊt kh«ng ®−êng phÇn lín lμm t¨ng ®é hßa tan cña
®−êng dÉn ®Õn lμm t¨ng l−îng ®−êng trong mËt cuèi.
3. ¶nh h−ëng cña tiÕt kiÖm n¨ng l−îng ®Õn nÊu ®−êng
- C«ng nghÖ chÕ luyÖn ®−êng tiªu hao nhiÒu n¨ng l−îng, l−îng h¬i dïng cho
nÊu ®−êng chiÕm kho¶ng 40-50% h¬i toμn nhμ m¸y, l−îng n−íc dïng ®Ó lμm m¸t rÊt
lín, do ®ã qu¶n lý thao t¸c nÊu ®−êng ®Ó tiÕt kiÖm n¨ng l−îng lμ rÊt quan träng.
- Dïng n−íc hîp lý: §ã lμ mÆt chñ yÕu cÇn n¾m v÷ng phÇn n−íc bèc h¬i cña
qu¸ tr×nh nÊu ®−êng v× khi l−îng n−íc bèc h¬i nhiÒu sÏ dÉn tíi dïng h¬i nhiÒu.
N−íc dïng ®Ó pha lo·ng nguyªn liÖu, chØnh lý vμ cè ®Þnh tinh thÓ, nÊu n−íc ë
®−êng non cã AP thÊp.
§Ó tiÕt kiÖm h¬i ph¶i dïng n−íc hîp lý, do ®ã cÇn chó ý nh÷ng ®iÓm sau:
- N¾m v÷ng nång ®é nguyªn liÖu mËt chÌ, lo¹i nguyªn liÖu nμy cho trùc tiÕp vμo
nåi kh«ng cÇn pha lo·ng ë nång ®é 60-65Bx.
- MËt A1, A2 cÇn ph¶i pha lo·ng ®Ó hßa tan tinh thÓ nhá vμ t¨ng ®èi l−u tuÇn
hoμn.
- Tr¸nh sinh ngôy tinh trong qu¸ tr×nh nÊu ®−êng nÕu cã ngôy tinh, ph¶i dïng
n−íc röa kh«ng nh÷ng l·ng phÝ h¬i mμ cßn lμm tinh thÓ kh«ng ®ång ®Òu. Khi xö lý
ngôy tinh cÇn dïng n−íc mét çch hîp lý, nÕu dïng nhiÒu th× ¶nh h−ëng ®Õn sè l−îng
tinh thÓ vμ tèc ®é lín lªn cña tinh thÓ.
- NÊu tèt çc lo¹i gièng ®−êng non.
- NÊu tèt mçi hÖ ®−êng non b»ng çch n©ng cao hiÖu suÊt kÕt tinh çc hÖ nÊu
®−êng, gi¶m l−îng nÊu l¹i, gi¶m l−îng ®−êng kh«ng ®¹t tiªu chuÈn.
- TÝch cùc dïng tèi ®a h¬i thø ®ã lμ biÖn ph¸p h÷u hiÖu vμ chñ yÕu ®Ó tiÕt kiÖm
n¨ng l−îng.
- TiÕt kiÖm l−îng n−íc lμm l¹nh ë thiÕt bÞ ng−ng tô
4. ¶nh h−ëng cña ®èi l−u ®−êng non ®èi víi nÊu ®−êng
Trong qu¸ tr×nh nÊu ®−êng, cã thÓ quan s¸t sù s«i trong nåi qua mÆt kÝnh ®ã lμ
sù ®èi l−u. §èi l−u ¶nh h−ëng lín ®Õn qu¸ tr×nh nÊu ®−êng, nÕu ®èi l−u kh«ng tèt, trao
®æi nhiÖt kh«ng tèt lμm tèc ®é h¬i chËm thêi gian nÊu kÐo dμi, lμm gi¶m l−îng nguyªn
liÖu cÇn xö lý, gi¶m n¨ng lùc s¶n xuÊt, t¨ng chuyÓn hãa dÉn ®Õn t¨ng mÇu s¾c vμ gi¶m
chÊt l−îng thμnh phÈm. MÆt kh¸c, khi ®èi l−u kh«ng tèt sÏ sinh ngôy tinh, dÝnh tinh vμ
®ãng côc. NÕu gÆp tr−êng hîp ®é ch©n kh«ng gi¶m ®ét ngét, ®èi l−u gi¶m hoÆc ngõng
l¹i lμm cho tinh thÓ l¾ng xuèng ®¸y råi hßa tan tinh thÓ... NÕu ®é ch©n kh«ng ®ét nhiªn
t¨ng cao ®−êng non s«i m·nh liÖt th× sÏ dÉn ®Õn hiÖn t−îng ch¹y ®−êng.
- §Ó ®¶m b¶o ®èi l−u tèt, nåi nÊu ®−êng cÇn cã diÖn tÝch gia nhiÖt ®Çy ®ñ, ngoμi
ra h¬i ®Çy ®ñ ®Ó duy tr× l−îng n−íc bèc h¬i nhÊt ®Þnh. CÇn lμm tèt tho¸t n−íc ng−ng tô
vμ khÝ kh«ng ng−ng, cÇn cã èng tuÇn hoμn hîp lý ®Ó ®èi l−u tèt, nåi nÊu ®−êng cÇn cã
®é ch©n kh«ng æn ®Þnh. D−íi mét ¸p suÊt nhÊt ®Þnh, ®é ch©n kh«ng cμng cao hiÖu sè
nhiÖt ®é cã Ých cμng lín, ®èi l−u cμng tèt.
- Thao t¸c nÊu ®−êng cÇn khèng chÕ hîp lý nång ®é çc lo¹i ®−êng non vμ tû lÖ
tinh thÓ ®−êng vμ mÉu dÞch. V× khi nång ®é cμng cao tû lÖ gi÷a tinh thÓ vμ mÉu dÞch
cμng lín th× sù chuyÓn ®éng cña ®−êng non cμng kÐm. Khi nÊu ®−êng nguyªn liÖu cã
AP thÊp, chÊt kh«ng ®−êng nhiÒu, nång ®é cao, ®é nhít lín th× ph¶i dïng h¬i cã ¸p lùc
cao, nÕu kh«ng th× viÖc ®èi l−u sÏ kh«ng tèt. §Ó t¨ng ®èi l−u tèt ngoμi èng tuÇn hoμn
cßn tuÇn hoμn ®−êng non b»ng çnh khuÊy. Nguyªn liÖu cho vμo nåi ph¶i hçn hîp ®Òu
vμ nhanh ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ truyÒn nhiÖt, t¨ng nhanh khuÕch t¸n nhiÖt kÕt tinh vμ ®Ó
c©n b»ng nång ®é gi÷a çc vïng nguyªn liÖu, tõ ®ã n©ng cao tèc ®é kÕt tinh. Nåi nÊu
cã çnh khuÊy sÏ rót ng¾n ®−îc thêi gian nÊu:
§èi víi ®−êng non A: 15 - 25%
§èi víi ®−êng non B: 25 - 30%
§èi víi ®−êng non C: 30-40%
MÆt kh¸c, khi nåi nÊu cã çnh khuÊy cã thÓ t¨ng ®−îc thÓ tÝch cã hiÖu ®−êng
non v× nã kh¾c phôc ®−îc mét phÇn ¸p suÊt thñy tÜnh.
VD: Khi kh«ng cã çnh khuÊy, chiÒu cao ®−êng non nÊu çch mÆt sμng 1,6m,
khi cã çnh khuÊy chiÒu cao ®−êng non nÊu çch mÆt sμng lμ 2,0m.
5. Quan hÖ gi÷a thao t¸c vµ nÊu ®−êng
Thêi gian nÊu kÐo dμi th× l−îng ®−êng nÊu l¹i lín vμ röa nhiÒu, nguyªn liÖu gèc
kh«ng ngËp buång ®èt, dÉn ®Õn ch¸y ®−êng vμ sinh ngôy tinh, dÉn ®Õn t¨ng AP mËt
cuèi vμ l−îng mËt cuèi.
§Ó gi¶m l−îng ®−êng trong mËt cuèi, cÇn n©ng cao chÊt l−îng nguyªn liÖu, hiÖu
qu¶ lμm s¹ch, kü thuËt nÊu ®−êng. C¶ 3 vÊn ®Ò ®ã cÇn ®−îc quan t©m ®óng møc.
VÒ nguyªn liÖu mÝa: c¶i tiÕn chÕ ®é canh t¸c, t¹o gièng mÝa tèt, n©ng cao chÊt
l−îng mÝa, mÝa thu ho¹ch vÒ ph¶i t−¬i, tõ ®ã gi¶m ®é nhít vμ gi¶m chÊt keo. C¶i tiÕn
c«ng nghÖ, t¨ng c−êng qu¶n lý kü thuËt, n©ng cao hiÖu qu¶ lμm s¹ch ®Ó lo¹i nhiÒu chÊt
kh«ng ®−êng.
6. Sù t¹o mËt cuèi
L−îng ®−êng tæn thÊt ë mËt cuèi quyÕt ®Þnh bëi AP mËt cuèi vμ l−îng mËt cuèi.
§é tinh khiÕt GP mËt cuèi tõ 36-40% vμ l−îng mËt cuèi chiÕm 3-4%. AP cao hay thÊp
do çc yÕu tè sau quyÕt ®Þnh:
L−îng chÊt kh«ng ®−êng trong nguyªn liÖu nÊu ®−êng ®a sè lμm t¨ng ®é hßa
tan cña ®−êng do ®ã chÊt kh«ng ®−êng nhiÒu th× ®−êng trong mËt cuèi sÏ nhiÒu lªn.
BÊt kú mét lo¹i chÊt kh«ng ®−êng nμo ®Òu mang theo mét phÇn ®−êng nhÊt ®Þnh vμ
tÝnh chÊt ®ã gäi lμ tÝnh chÊt t¹o mËt cuèi vμ th−êng dïng hÖ sè t¹o mËt ®Ó biÓu thÞ.
100 − p
m= (4-10)
p
m: lμ hÖ sè t¹o mËt
p: lμ ®é tinh khiÕt
Trong tr−êng hîp cã nhiÒu ®−êng khö, tuy çc chÊt kh«ng ®−êng kh¸c t−¬ng
®èi nhiÒu nh−ng do ®−êng khö lμm gi¶m ®é hßa tan cña ®−êng nªn tuy l−îng mËt
nhiÒu nh−ng ®é tinh khiÕt kh«ng nhÊt ®Þnh t¨ng cao. Do ®ã, th«ng qua tû sè gi÷a
®−êng khö vμ tro cã thÓ thÊy ®−îc: Quan hÖ gi÷a ®é tinh khiÕt cña mËt cuèi vμ chÊt
kh«ng ®−êng.
VD: Lóc ®é tinh khiÕt AP non = 98,5; AP mËt cuèi = 30; AP ®−êng çt A = 99.7
th× phÇn mËt cuèi sÏ lμ 21,1 phÇn.
Lóc AP mËt chÌ = 75, çc ®iÒu kiÖn kh¸c t−¬ng tù th× l−îng mËt cuèi trªn 100
phÇn chÊt kh« lμ 35.5 phÇn.
Ngoμi ra, phÇn lín chÊt kh«ng ®−êng cã ®é nhít lín nªn mét sè nhμ m¸y cho
vμo ®−êng non mét sè chÊt ho¹t tÝnh bÒ mÆt lμm gi¶m ®é nhít.
Ch−¬ng II. C«ng nghÖ vμ thao t¸c nÊu ®−êng
I. C«ng nghÖ nÊu ®−êng

1. L−u tr×nh c«ng nghÖ
C«ng nghÖ nÊu ®−êng cã l−u tr×nh c«ng nghÖ bao gåm nÊu ®−êng, kÕt tinh trî
tinh, ph©n mËt... Khi dïng chÕ ®é nÊu ®−êng kh¸c nhau, cã l−u tr×nh còng kh¸c nhau.
2. Yªu cÇu c«ng nghÖ
a. §èi víi chÊt l−îng thμnh phÈm: QuyÕt ®Þnh bëi çc chñng lo¹i s¶n phÈm sö
dông nã.
VD: §−êng tinh luyÖn lμm nguyªn liÖu cho s¶n xuÊt n−íc gi¶i kh¸t coca - cola
b. Yªu cÇu ®èi víi chÊt l−îng nguyªn liÖu ®Ó nÊu ®−êng:
- §é tinh khiÕt: AP cμng cao cμng tèt, nh−ng chÊt l−îng nguyªn liÖu phô thuéc
vμo gièng mÝa, ®é chÝn vμ ®iÒu kiÖn canh t¸c... Do ®ã kh«ng thÓ æn ®Þnh chÊt l−îng
nhÊt ®Þnh. Do ®ã, trong s¶n xuÊt cÇn cã çc biÖn ph¸p kh¸c nhau: Lóc cÇn s¶n xuÊt
®−êng tr¾ng mμ ®é tinh khiÕt cña mËt chÌ qu¸ thÊp, ®−êng çt A (chÕ ®é nÊu ®−êng lμ
2,5 hÖ).
- Nång ®é: BÊt kú mét lo¹i nguyªn liÖu nμo khi cho vμo ®Ó nÊu mét lo¹i ®−êng
non th× cÇn thÝch øng víi ®é qu¸ b·o hßa trong nåi ®Ó ®¹t phÇn ®−êng cña nguyªn liÖu
vμo c©n b»ng víi phÇn ®−êng kÕt tinh. NÕu nguyªn liÖu vμo qu¸ ®Æc lμm ®é qu¸ b·o
hßa t¨ng lªn sÏ sinh ngôy tinh, nÕu qu¸ lo·ng sÏ hßa tan tinh thÓ lμm gi¶m tèc ®é kÕt
tinh, thêi gian nÊu kÐo dμi, tiªu hao h¬i nhiÒu.
- §é mÇu vμ ®é trong: §é mÇu cña dung dÞch cÇn thÊp, ®é trong cao, t¹p chÊt
huyÒn phï Ýt, nÕu kh«ng sÏ lμm t¨ng ®é mÇu thμnh phÈm vμ t¹p chÊt kh«ng tan.
§Ó tháa m·n çc yªu cÇu trªn ®èi víi nÊu ®−êng, ngoμi lμm s¹ch n−íc mÝa cßn
c¨n cø vμo chÊt l−îng s¶n phÈm ®Ó cã çc biÖn ph¸p xö lý kh¸c nhau ®èi víi nguyªn
liÖu nÊu ®−êng.
II. Kü thuËt thao t¸c nÊu ®−êng
1. NÊu ®−êng non A
§Æc ®iÓm nÊu ®−êng non A: nguyªn liÖu chñ yÕu lμ mËt chÌ thªm mét Ýt A2,
®−êng hå B vμ ®−êng C håi dung. Do AP nguyªn liÖu cao nªn tinh thÓ lín nhanh cã thÓ
nÊu h¹t lín, lμ ®−êng thμnh phÈm nªn yªu cÇu tinh thÓ ®ång ®Òu vμ tr¾ng trong phï hîp
víi chØ tiªu chÊt l−îng s¶n phÈm.
HiÖu suÊt kÕt tinh th−êng 52055%, hiÖu suÊt thu håi 700-800 kg/m3 ®−êng non.
Çc b−íc thao t¸c:
a. T¹o mÇm tinh thÓ:
+ Rót gièng: ph¸n ®o¸n sè l−îng vμ chÊt l−îng gièng, nót gièng ngËp mÆt sμng.
ThÓ tÝch gièng
Nh−îc ®iÓm khã lμm gi¶m AP mÉu dÞch, thÓ tÝch nÊu ®−êng Ýt
¦u ®iÓm: dÔ nÊu thêi gian nÊu nhanh, l−îng mÉu dÞch Ýt h¬n tiÕp gièng.
- TiÕp gièng: Khi l−îng gièng kh«ng ®ñ rót chÌ vμo c« ®Õn α=1.1-1.2 (Bx = 78-
82) th× rót hå B vμo.
§Æc ®iÓm tinh thÓ gièng Ýt vμ kh«ng ®ång ®Òu do qua b¬m nªn cÇn chØnh lý.
b. Nu«i tinh: tr¸nh ngôy tinh khèng chÕ ch©n kh«ng, ¸p suÊt h¬i, ®èi l−u, Bx chÌ
vμ ®é qu¸ b·o hßa thÝch hîp. Cã 2 çch cho liÖu vμo trong qu¸ tr×nh nu«i tinh:
- Liªn tôc: khèng chÕ tèc ®é cho liÖu vμ c©n b»ng víi tèc ®ä bèc h¬i, tinh thÓ
kh«ng ngõng lín lªn, ®é qu¸ b·o hßa = 1.15 - 1.25 liªn tôc cho liÖu vμo, thao t¸c dÔ
dμng, nh−ng ®iÒu kiÖn kü thuËt trong ph−¬ng ph¸p nμy ph¶i thËt æn ®Þnh.
- Gi¸n ®o¹n (gäi lμ ph−¬ng ph¸p ®Æc lo·ng).
TÝch cùc dïng cho nguyªn liÖu AP thÊp nÊu lo·ng ®èi l−u tèt, ®Æc th× tinh thÓ
hÊp thô nhanh ®ã lμ ®Æc ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p nμy. Nh−ng lo·ng ®Æc khã khèng chÕ,
khèng chÕ kh«ng tèt sÏ sinh ngôy tinh hoÆc hßa tan do vËy dïng ph−¬ng ph¸p nμy cÇn
thao t¸c nghiªm ngÆt.
c. C« ®Æc cuèi: Gi¶m l−îng n−íc trong ®−êng non, lμm tinh thÓ ®−êng hÊp thô
tèt t¨ng thu håi
Bx nh¶ ®−êng non A phô thuéc AP mËt chÌ, khi AP cao th× nh¶ Bx thÊp h¬n vμ
ng−îc l¹i.
Bx nh¶ th−êng lμ: 93 - 94 Bx.
2. §−êng non B
§Æc ®iÓm: lμ mét s¶n phÈm trung gian trong chÕ ®é nÊu ®−êng 3 hÖ, lμ cÇu nèi
c©n b»ng gi÷a non A vμ non C. KÝch th−íc sè l−îng vμ ®é tinh khiÕt ®−êng B ¶nh
h−ëng trùc tiÕp ®Õn sè l−îng, chÊt l−îng vμ hiÖu suÊt thu håi ®−êng A.
ChÕ ®é nÊu c¬ b¶n gièng ®−êng A, yªu cÇu kÝch th−íc hîp lý, tinh thÓ ®Òu ®Æn
lμm gièng cho A thuËn lîi ®ång thêi duy tr× AP mËt B thÝch øng víi non C ®Ó gi¶m tæn
thÊt ®−êng trong mËt cuèi.
c. §−êng non C
§Æc ®iÓm: Lμ s¶n phÈm cuèi trong chÕ ®é nÊu ®−êng 3 hÖ, mét mÆt cÇn ®¶m
b¶o chÊt l−îng ®−êng C nh−ng ®ång thêi l¹i lÊy tèi ®a l−îng ®−êng trong mËt C. V×
mËt C lμ mËt cuèi kh«ng thÓ lÊy ®−îc ®−êng ra do vËy AP ph¶i thÊp.
Nguyªn liÖu nÊu non C chñ yÕu lμ mËt B vμ bæ sung mËt A1. §é tinh khiÕt cña
non B gi¶m ®é nhít lín nÊu khã kh¨n ®Æc biÖt khi dung tÝch lªn cao tuÇn hoμn vμ ®èi
l−u kÐm.
Yªu cÇu: cã çc biÖn ph¸p hîp lý VD: cÇn cã diÖn tÝch kÕt tinh ®Çy ®ñ, tøc lμ
tinh thÓ kh«ng qu¸ lín, cÇn cã ®é ch©n kh«ng cao h¬n so víi non A (650 - 680mmHg).
ThiÕt bÞ cÇn cã çnh khuÊy, cÇn pha lo·ng dung dÞch vμo nÊu. §¶m b¶o nhiÖt ®é
nguyªn liÖu vμo vμ ph©n ®o¹n nÊu ®−îc ®Æc biÖt lμ giai ®o¹n cuèi.
ChÕ ®é nÊu: rót gièng vμ chØnh lý, tr−íc khi rót gièng cÇn t×m hiÓu, l−îng gièng
cÇn ngËp mÆt sμng. Sau khi b¾t ®Çu nÊu th× c¨n cø vμo t×nh h×nh cô thÓ cña gi«ngs nh−
®é ®ång ®Òu... mμ quyÕt ®Þnh ph−¬ng ph¸p chØnh lý. NÊu kh«ng tèt cÇn chÝnh lý nÕu
nÊu tèt kh«ng cÇn chØnh lý hoÆc chØnh lý mét lÇn. Sau khi chØnh lý xong cÇn nÊu n−íc
®Ó mÉu dÞch cßn Ýt vμ tinh thÓ r¾n ch¾c (chøng tá tinh thÓ ®· hÊp thô tèt) th× míi cho
nguyªn liÖu vμo vμ nu«i tinh thÓ lín lªn.
III. T×nh h×nh kh«ng b×nh th−êng c«ng ®o¹n nÊu ®−êng
Çc hiÖn t−îng kh«ng b×nh th−êng trong s¶n xuÊt: NÊu ®−êng lμ mét qu¸ tr×nh
phøc t¹p do ®ã tr×nh ®é thao t¸c, ®Æc tÝnh nguyªn liÖu, ®Æc tÝnh thiÕt bÞ... ®Òu ¶nh
h−ëng ®Õn nÊu ®−êng. Trong s¶n xuÊt còng khã tr¸nh khái hiÖn t−îng kh«ng b×nh
th−êng trë ng¹i s¶n xuÊt. D−íi ®©y ®Ò cËp mét sè hiÖn t−îng th−êng gÆp trong s¶n
xuÊt.
1. Tinh thÓ kh«ng tèt
Tõ yªu cÇu c«ng nghÖ vμ chØ tiªu chÊt l−îng s¶n phÈm tinh thÓ ®−êng kÕt tinh
ph¶i lμ nh÷ng h¹t ®−êng riªng rÏ cã kÝch th−íc nhÊt ®Þnh, gãc c¹nh hoμn chØnh, ãng
¸nh. Nh÷ng tinh thÓ kh«ng ®¹t yªu cÇu trªn lμ nh÷ng tinh thÓ kh«ng tèt.
a. Ngôy tinh
Lμ nh÷ng tinh thÓ ®−êng th¼ng qua nã míi sinh ra rÊt nhá bÐ, lóc lÊy mÉu ®Ó
quan s¸t vμ khi gÆp mÉu ®−êng non ®Ó xem xÐt th× ph¸t hiÖn ra ®iÓm s¸ng li ti gäi lμ
ngôy tinh.
Nguyªn nh©n: do ®é qu¸ b·o hßa cao, ®é qu¸ b·o hßa trong nåi nÊu lu«n lu«n
thay ®æi do phÇn n−íc bèc h¬i nhanh hoÆc cho nguyªn liÖu vμo qu¸ chËm, dÉn ®Õn ®é
qu¸ b·o hßa mÉu dÞch t¨ng cao, nh−ng ®ång thêi trong qu¸ tr×nh kÕt tinh ®−êng lμm
cho ®é qu¸ b·o hßa mÉu dÞch gi¶m xuèng. NÕu nh− 2 vÊn ®Ò ®ã t−¬ng øng víi nhau th×
kh«ng xuÊt hiÖn ngôy tinh, nh−ng nÕu vÊn ®Ò tr−íc lín h¬n vÊn ®Ò sau th× cã kh¶ n¨ng
xuÊt hiÖn ngôy tinh. Th«ng th−êng çc t×nh h×nh d−íi ®©y cã kh¶ n¨ng xuÊt hiÖn ngôy
tinh.
- L−îng tinh chñng qu¸ Ýt mμ h¹t tinh thÓ qu¸ lín dÉn ®Õn kho¶ng çch gi÷a çc
tinh thÓ ®ã qu¸ lín dÔ dμng sinh ngôy tinh.
- MÉu dÞch qu¸ nhiÒu: VD nh− cho l−îng nguyªn liÖu vμo qu¸ nhiÒu hoÆc hßa
tan tinh thÓ ®−êng qu¸ nhiÒu nªn khi c« l¹i dÔ dμng sinh ngôy tinh ®Æc biÖt lóc c«
nhanh.
- §é ch©n kh«ng trong nåi nÊu ®ét nhiªn t¨ng cao: nhiÖt ®é gi¶m mμ lóc ®ã ®é
qu¸ b·o hßa mÉu dÞch trong nåi t−¬ng ®èi cao dÔ xuÊt hiÖn ngôy tinh
- Tèc ®é cho liÖu vμo qu¸ chËm mμ ¸p lùc h¬i l¹i cao.
- TÝnh nhít cña nguyªn liÖu cho vμo nåi lín, ®èi l−u tuÇn hoμn kh«ng tèt cã kh¶
n¨ng xuÊt hiÖn ngôy tinh.
- NhiÖt ®é nguyªn liÖu cho vμo nåi qu¸ thÊp hoÆc trong nguyªn liÖu chøa t−¬ng
®èi nhiÒu h¹t huyÒn phï hoÆc dß rØ kh«ng khÝ vμ víi ®é qu¸ b·o hßa cao th× xuÊt hiÖn
ngôy tinh. Sù xuÊt hiÖn ®ã trong s¶n xuÊt lμ kh«ng tèt v× khi qua giai ®o¹n trî tinh nã
hÊp thô mét phÇn ®−êng trong mÉu dÞch mμ lín lªn, lóc ph©n mËt hoÆc ®i qua l−íi ly
t©m hoÆc còng cã thÓ lμm t¾c ®−êng ph©n mËt g©y trë ng¹i thao t¸c ph©n mËt, t¨ng thêi
gian ph©n mËt gi¶m hiÖu suÊt kÕt tinh, kÐo dμi thêi gian nÊu ®−êng do ®ã cÇn chó ý
thao t¸c cè g¾ng kh«ng ®Ó xuÊt hiÖn ngôy tinh. NÕu cã th× khi võa míi xuÊt hiÖn ngôy
tinh th× cã thÓ dïng n−íc hoÆc mËt chÌ ®Ó gi¶m ®é qu¸ b·o hßa hßa tan ngôy tinh
nh−ng kh«ng ®Ó mÉu dÞch qu¸ lo·ng, nÕu cã thÓ ®iÒu chØnh ®−îc th× gi¶m ®é ch©n
kh«ng, n©ng cao nhiÖt ®é ®−êng non ®Ó hßa tan ngôy tinh. §èi víi thêi kú cuèi cña nÊu
®−êng tøc khi thÓ tÝch ®−êng non ®· lªn cao mμ xuÊt hiÖn ngôy tinh th× ®μnh ph¶i ®Ó
vËy, v× lóc dung tÝch ®−êng non cao, tÝnh chÊt ®èi l−u tuÇn hoμn ®−êng non t−¬ng ®èi
kÐm, nÕu cho n−íc hßa tan ngôy tinh th× c« ®Æc ®−êng non khã kh¨n dÉn ®Õn gi¶m thu
håi. Ngoμi ra, nÕu khèng chÕ kh«ng tèt dÉn ®Õn hiÖn t−îng ch¹y ®−êng.
b) DÝnh tinh
Do hai tinh thÓ dÝnh l¹i víi nhau vμ cã bÒ mÆt chung. Theo sù nghiªn cøu cña
Vavrinecz vμ Thieme cho r»ng lóc mÇm xuÊt hiÖn kh«ng l©u vμ lóc ®ã ®é qu¸ b·o hßa
t¨ng cao th× dÔ dμng sinh dÝnh tinh. Ngoμi ra, nguyªn liÖu cã ®é tinh khiÕt cao dÔ sinh
dÝnh tinh so víi nguyªn liÖu cã ®é tinh khiÕt thÊp. Còng cã thÓ khi çc tinh thÓ cã sè
lÇn tiÕp xóc víi nhau t−¬ng ®èi nhiÒu mμ nhiÖt ®é trong nåi t¨ng cao ®é nhít ®−êng
non gi¶m, lμm cho tÝnh linh ®éng cña tinh thÓ lín, sù dÝnh tinh còng cã thÓ xuÊt hiÖn.
Trong thùc tÕ s¶n xuÊt, khi ng−êi c«ng nh©n ph¸t hiÖn h¹t ®−êng t−¬ng ®èi mÒm tøc lμ
lóc ®ã AP mÉu dÞch cao, ®é qu¸ b·o hßa cao còng dÔ xuÊt hiÖn dÝnh tinh.
VD: Sau khi c« cho n−íc lÇn 1 ®Ó cè ®Þnh tinh thÓ råi c« ®Æc l¹i hoÆc sau khi röa
h¹t råi c« ®Æc l¹i còng dÔ xuÊt hiÖn dÝnh tinh. DÝnh tinh võa sinh thμnh khã kh¾c phôc
lo¹i trõ. ë giai ®o¹n röa tinh nhê sù ma s¸t lÉn nhau gi÷a çc tinh thÓ cã thÓ gi¶m ®−îc
mét Ýt nh−ng kh«ng thÓ lo¹i ®−îc hoμn toμn.
c. Chïm tinh
- Th−êng nhiÒu h¬n 2 tinh thÓ liªn kÕt víi nhau kh«ng theo quy luËt nμo mμ
thμnh. ë ®−êng non cÊp thÊp kh«ng xuÊt hiÖn trïng tinh nh−ng ë ®−êng non A vμ ®Æc
biÖt ë ®−êng luyÖn th−êng xuÊt hiÖn. Theo sù nghiªn cøu cña Moller cho r»ng lo¹i
chïm tinh h×nh sao lμ lóc bá bét do bét ph©n t¸n trong nåi kh«ng tèt mμ h×nh thμnh
chïm tinh. ThËm chÝ lóc ®é nhít cao, ®é qu¸ b·o hßa cao bét ®−êng khã ph©n t¸n th×
dÔ dμng sinh chïm tinh sao, ngoμi ra còng cã thÓ t¹o thμnh chïm tinh sau khi bá bét vμ
lóc tinh thÓ lín lªn víi kÝch th−íc nhÊt ®Þnh vμ lóc tinh thÓ tiÕp xóc víi nhau nhiÒu lÇn.
S¶n sinh dÝnh tinh vμ chïm tinh sÏ lμm gi¶m diÖn tÝch kÕt tinh, ¶nh h−ëng ®Õn tèc ®é
lín lªn cña tinh thÓ ®−êng. §ång thêi, ë chç dÝnh tinh vμ chïm tinh th−êng tån t¹i líp
mËt vμ t¹p chÊt, lóc ph©n mËt khã lo¹i bá, ¶nh h−ëng ®Õn chÊt l−îng s¶n phÈm. VD lóc
bá bét ®é tinh khiÕt cña nguyªn liÖu gèc kh«ng nªn qu¸ cao ®−¬ng nhiªn kh«ng nªn
qu¸ thÊp vμ th−êng khèng chÕ tõ 68-72%. H¬i vμo ®Òu ®Æn ®é ch©n kh«ng æn ®Þnh
tr¸nh ®ét nhiªn lóc cao lóc thÊp t¹o ®èi l−u chËm hoÆc thËm chÝ ngõng l¹i. Bét ®−êng
còng nªn dïng mét l−îng cån thÝch ®¸ng ®Ó t¹o hå bét ®−êng, mÆt kh¸c, tr¸nh cho
nguyªn liÖu l¹nh vμo nåi, röa n−íc qu¸ nhiÒu.
d. Tinh thÓ kh«ng hoµn chØnh thiÕu gãc c¹nh
S¶n sinh lo¹i tinh thÓ nμy ë vïng hßa tan tinh thÓ. NÕu trong thêi gian ng¾n chØ
cã mét bé phËn tinh thÓ bÞ hßa tan vμ còng ë vïng hßa tan tinh thÓ còng cã phÇn gãc
c¹nh, tinh thÓ ®−êng bÞ hßa tan t¹o thμnh khuyÕt tËt. Ngoμi ra, cßn do nguyªn nh©n c¬
häc VD: gÇu móc, vÝt t¶i. MÆt kh¸c, cã thÓ do tÜnh ¸p lμm cho nhiÖt ®é s«i ë ®¸y nåi
t¨ng cao, ®é hßa tan t¨ng t¹o vïng hßa tan tinh thÓ dÉn ®Õn tinh thÓ cã gãc c¹nh kh«ng
hoμn chØnh. Theo sù nghiªn cøu chiÒu cao ®−êng non trong nåi vμ t×nh h×nh kÕt tinh cã
liªn quan víi nhau. MÆt kh¸c, vμo liÖu kh«ng kÞp thêi hçn hîp ®Òu còng t¹o thμnh vïng
côc bé hßa tan tinh thÓ.
Lo¹i tinh thÓ trªn tån t¹i kh«ng chØ ¶nh h−ëng tíi kÕt tinh ®−êng mμ lμm chËm
tèc ®é kÕt tinh ¶nh h−ëng tíi ®é ãng ¸nh cña s¶n phÈm, do ®ã cÇn t¨ng c−êng ®èi l−u
tuÇn hoμn, ®Ó ®Ò phßng lo¹i tinh thÓ trªn sinh ra.
2. TuÇn hoµn kh«ng tèt
TuÇn hoμn rÊt quan träng v× nã cã t¸c dông bμo mßn chiÒu dμy xung quanh tinh thÓ.
Lμm cho ®é qu¸ b·o hßa ®ång ®Òu
Lμm gi¶m ®é dμy líp b¸m èng gia nhiÖt
Gi¶m trë lùc nhiÖt tinh
§èi l−u tuÇn hoμn gióp cho kÕt tinh nhanh, gi¶m thêi gian nÊu vμ ®¶m b¶o chÊt
l−îng s¶n phÈm, do ®ã, cÇn t¹o mäi ®iÒu kiÖn ®Ó ®èi l−u tuÇn hoμn tèt, lμ yÕu tè rÊt
quan träng ®èi víi hiÖu qu¶ nÊu ®−êng.
Nguyªn nh©n chñ yÕu cña ®èi l−u tuÇn hoμn kh«ng tèt nh− sau:
- Nguån h¬i gia nhiÖt kh«ng ®ñ
- HÖ thèng tho¸t n−íc ng−ng tô ë buång ®èt bÞ trë ng¹i, mÆt kh¸c, n−íc ng−ng
tô chiÕm mét phÇn èng truyÒn nhiÖt lμm gi¶m diÖn tÝch truyÒn nhiÖt, do ®ã l−îng nhiÖt
truyÒn gi¶m. §Æc biÖt, lóc ®−êng non ë thÓ tÝch cao cμng béc lé l−îng nhiÖt truyÒn
kh«ng ®ñ dÉn ®Õn ®−êng non ë tr¹ng th¸i ®èi l−u tuÇn hoμn kh«ng tèt. ë tr−êng hîp ®ã
phßng ®èt cã hiÖn t−îng thñy kÝch.
- KhÝ kh«ng ng−ng tho¸t kh«ng tèt chiÕm mét thÓ tÝch nhÊt ®Þnh ë phßng ®èt
lμm gi¶m l−îng h¬i vμo vμ do ®ã lμm trë ng¹i qu¸ tr×nh trao ®æi nhiÖt.
- Ch©n kh«ng ®ét nhiªn t¨ng cao hoÆc biÕn ®éng còng ¶nh h−ëng ®Õn truyÒn
nhiÖt hoÆc lμm cho nhiÖt ®é trong nåi nÊu kh«ng æn ®Þnh còng ¶nh h−ëng tíi ®èi l−u
tuÇn hoμn ®−êng non. NÕu ®é ch©n kh«ng dao ®éng nhiÒu sÏ dÉn ®Õn hiÖn t−îng ch¹y
®−êng.
- TÝnh nhít cña nguyªn liÖu còng ¶nh h−ëng tíi ®èi l−u.
- §−êng non nÊu qu¸ ®Æc lμm cho mËt ®é tinh thÓ qu¸ lín dÉn ®Õn tÝnh linh
®éng cña ®−êng non gi¶m nhiÒu do ®ã ®èi l−u khã kh¨n
- HiÖu suÊt kÕt tinh ®−êng non qu¸ lín còng ¶nh h−ëng ®Õn ®èi l−u tuÇn hoμn
- §Æc tÝnh kÕt cÊu cña nåi nÊu còng lμ nguyªn nh©n quan träng ¶nh h−ëng ®Õn
®èi l−u.
Tãm l¹i:
Nguyªn nh©n tuÇn hoμn kh«ng tèt cã nhiÒu, cã nguyªn nh©n thuéc vÒ thiÕt bÞ,
cã nguyªn nh©n thuéc vÒ thao t¸c nh−ng lÊy nguyªn nh©n ®Ò phßng lμm chÝnh, cè g¾ng
®¶m b¶o ®èi l−u tuÇn hoμn tèt. NÕu võa xuÊt hiÖn ®èi l−u tuÇn hoμn kh«ng tèt, kÞp thêi
ph©n tÝch nguyªn nh©n vμ t×m biÖn ph¸p xö lý, nÕu thuéc vÒ hiÖu n¨ng truyÒn nhiÖt
kÐm th× c¶i tiÕn hiÖu n¨ng truyÒn nhiÖt, nÕu trë ng¹i vÒ thiÕt bÞ dùa vμo t×nh h×nh cô thÓ
®Ó ®iÒu chØnh söa ch÷a nh»m kh«i phôc l¹i tr¹ng th¸i b×nh th−êng.
NÕu ®é nhít qu¸ lín hoÆc nång ®é qu¸ cao t¹o thμnh nh÷ng kÕt tña, cã thÓ cho
vμo mét Ýt l−îng h¬i hoÆc nÊu n−íc thÝch hîp ®Ó gióp cho viÖc ®èi l−u trë l¹i b×nh
th−êng.
Ch−¬ng III. C©n b»ng vËt chÊt nÊu ®−êng

vμ tÝnh to¸n
C©n b»ng vËt chÊt nÊu ®−êng tøc tæng l−îng vËt chÊt vμo b»ng tæng l−îng vËt
chÊt ra. C©n b»ng vËt chÊt ë c«ng ®o¹n nÊu ®−êng tøc l−îng chÊt kh« mËt chÌ vμo b»ng
tæng hîp l−îng vËt chÊt cña s¶n phÈm mËt cuèi vμ tæn thÊt. Do qu¸ tr×nh chÕ biÕn
®−êng lμ qu¸ tr×nh cã tÝnh liªn tôc. Nguyªn liÖu vμo vμ ra th−êng xuyªn thay ®æi. NÕu
kh«ng n¾m ®−îc quan hÖ c©n b»ng th× sÏ x¶y ra hai hiÖn t−îng kh«ng b×nh th−êng:
- Mét lo¹i vËt chÊt vμo qu¸ nhiÒu vμ ra qu¸ Ýt
- Ng−îc l¹i, ra nhiÒu vμo Ýt.
C¶ hai tr−êng hîp ®Òu ¶nh h−ëng ®Õn thêi gian l−u qu¸ dμi, t¨ng tæn thÊt chuyÓn
hãa vμ mμu s¾c, gi¶m n¨ng suÊt, t¨ng nÊu n−íc kh«ng cÇn thiÕt hoÆc giai ®o¹n cuèi
nÊu ®−êng t¨ng nhanh cho nguyªn liÖu vμo v.v... DÉn ®Õn t¨ng l−îng h¬i tiªu hao, hiÖu
suÊt lîi dông thiÕt bÞ vμ chÊt l−îng s¶n phÈm gi¶m.
§Ó tr¸nh çc hiÖn t−îng trªn ngoμi thiÕt bÞ vμ thao t¸c, viÖc n©ng cao tr×nh ®é
qu¶n lý nÊu ®−êng, cÇn lμm tèt hai mÆt sau ®©y:
- LËp çc chÕ ®é nÊu ®−êng theo tõng thêi gian hîp lý
- VÏ biÓu ®å c©n b»ng vËt chÊt t−¬ng øng.
§ã lμ ph−¬ng tiÖn ®Ó qu¶n lý tèt c©n b»ng vËt chÊt hÖ thèng nÊu ®−êng.
I. ChÕ ®é nÊu ®−êng vμ ph−¬ng ph¸p ®Þnh chÕ ®é nÊu
ChÕ ®é nÊu ®−êng lμ dùa vμo c¬ së ®é tinh khiÕt cña mËt chÌ kh¸c nhau, quy
®Þnh kü thuËt nÊu gièng, phèi liÖu nguyªn liÖu, ®é tinh khiÕt cña çc lo¹i ®−êng non vμ
mËt.
1. Nguyªn t¾c ®Þnh chÕ ®é nÊu ®−êng.
a. §¶m b¶o chÊt l−îng s¶n phÈm
YÕu tè ¶nh h−ëng chÊt l−îng s¶n phÈm cã rÊt nhiÒu. Ngoμi kü thuËt thao t¸c
viÖc ®Þnh hîp lý chÕ ®é nÊu ®−êng lμ rÊt quan träng. Do ®ã, lóc ®Þnh chÕ ®é nÊu ®−êng,
tr−íc hÕt cÇn kh¶o s¸t chØ tiªu chÊt l−îng çc lo¹i s¶n phÈm, sau ®ã c¨n cø ®é tinh
khiÕt çc lo¹i ®−êng non vμ çc lo¹i nguyªn liÖu, phèi liÖu hîp lý nguyªn liÖu, chän
ph−¬ng ph¸p nÊu gièng hîp lý ®Ó cã hiÖu qu¶ nÊu cao nhÊt, t¹o ®iÒu kiÖn tèt ®¶m b¶o
chÊt l−îng s¶n phÈm.
b. C©n b»ng vËt chÊt toµn diÖn
Lóc ®Þnh chÕ ®é nÊu ®−êng, cÇn c©n b»ng vËt chÊt toμn diÖn, chñ yÕu kh¶o s¸t
hai mÆt sau ®©y:
Lóc ®é tinh khiÕt mËt chÌ thay ®æi. NÕu kh«ng kÞp thêi ®iÒu chØnh sÏ xuÊt hiÖn
vμo nhiÒu ra Ýt vμ ng−îc l¹i.
VÝ dô: Lóc mËt chÌ cã AP = 85 - 86 cÇn xem xÐt mËt röa A (mËt A2) vÒ nÊu non
A vμ cã thÓ nÊu thªm 1/2 hÖ ®Õn mét hÖ nÕu kh«ng mËt A2 qu¸ thõa hoÆc phèi liÖu
®−êng non cuèi khã kh¨n. MÆt kh¸c, trong chÕ ®é nÊu ®−êng ph−¬ng ¸n phèi liÖu çc
lo¹i nguyªn liÖu, ®é tinh khiÕt cña mËt ®−êng, ®−êng non viÖc sö dông gièng quan hÖ
mËt thiÕt víi nhau, nÕu phèi liÖu kh«ng tèt sÏ ¶nh h−ëng ®Õn c©n b»ng vËt chÊt.
c. Gi¶m tæn thÊt ®−êng
Gi¶m tæn thÊt ®−êng cÇn kh¶o s¸t 3 mÆt sau ®©y:
- Gi¶m l−îng nÊu l¹i. Sè lÇn nÊu l¹i cμng nhiÒu c¬ héi ®−êng chuyÓn hãa cμng
lín, ®ång thêi mμu s¾c t¨ng lªn, ®é nhít t¨ng lªn do ®ã t¨ng l−îng mËt cuèi vμ ®é tinh
khiÕt mËt cuèi dÉn ®Õn tæn thÊt ®−êng.
- Phèi liÖu nªn tháa m·n yªu cÇu ®é tinh khiÕt ®−êng non cuèi.
L−îng mËt cuèi cïng cμng nhiÒu, ®é tinh khiÕt cμng cao, tæn thÊt ®−êng cμng
lín, thu håi ®−êng thÊp. Do tæn thÊt ®−êng chiÕm tû lÖ cao so víi tæn toμn nhμ m¸y, do
®ã lóc ®Þnh chÕ ®é nÊu ®−êng cÇn lμm tháa m·n yªu cÇu ®é tinh khiÕt ®−êng non cuèi
®Ó gi¶m l−îng mËt vμ ®é tinh khiÕt ®−êng non cuèi. Do ®ã, ®é tinh khiÕt ®−êng non
cuèi ®Þnh kh«ng ®−îc qu¸ cao, cè g¾ng gi¶m l−îng nÊu l¹i.
- TÝnh cùc rót ng¾n thêi gian nÊu ®−êng, s¾p xÕp hîp lý thêi gian nÊu ®−êng.
+ Thêi gian nÊu dμi: Gi¶m chÊt l−îng s¶n phÈm, tiªu hao nhiÒu h¬i, ®−êng
chuyÓn hãa.
+ Thêi gian nÊu ng¾n: §−êng hÊp thu kh«ng tèt, t¨ng l−îng nÊu l¹i vμ t¨ng tæn
thÊt ®−êng trong mËt cuèi.
Thêi gian nÊu:
Non A: 3 - 4 giê
Non B: 6 - 7 giê
Non C: 8 - 9 giê
(Thêi gian phô mét giê)
d. N©ng cao kh¶ n¨ng tËn dông thiÕt bÞ
Dïng ph−¬ng ph¸p ®−êng hå, ph−¬ng ph¸p ph©n c¾t gi¶m thêi gian nÊu tøc
n©ng cao hiÖu suÊt sö dông thiÕt bÞ.
2. C¨n cø ®Þnh chÕ ®é nÊu ®−êng
a. Dùa vµo ®é tinh khiÕt mËt chÌ
- AP: 75 - 78 dïng 2 hÖ hoÆc hai hÖ r−ìi
- AP: 80 - 85 dïng 3 hÖ
- AP: > 85 dïng 3 hÖ hoÆc 4 hÖ
§ã lμ t×nh h×nh b×nh th−êng. Cã lóc AP mËt chÌ ≥ 85 vÉn dïng 3 hÖ nh−ng lóc
®ã A2 nÊu l¹i non A ®Ó gi¶m AP non A hoÆc mËt röa B nÊu non B cã kh¶ n¨ng t¨ng sù
chªnh lÖch gi÷a AP non B vμ mËt B tõ ®ã ®¸p øng yªu cÇu phèi liÖu non C.
b. C¨n cø chÊt l−îng s¶n phÈm
Nhμ m¸y cã ®−êng tinh luyÖn, ®−êng tr¾ng lo¹i I, lo¹i II vμ ®−êng vμng. V× chÊt
l−îng çc lo¹i s¶n phÈm ®ã kh¸c nhau nªn th−êng nÊu nhiÒu hÖ. VÝ dô lóc AP mËt chÌ
= 75 th−êng nÊy 2 hÖ nh−ng ®Ó n©ng cao chÊt l−îng cÇn dïng ph−¬ng ph¸p nÊu gièng
A nh− vËy ®· biÕn thμnh 2 hÖ r−ìi.
3. Ph−¬ng ph¸p ®Þnh chÕ ®é nÊu ®−êng
a. X¸c ®Þnh sè hÖ nÊu ®−êng. Dùa vμo ®é tinh khiÕt mËt chÌ vμ yªu cÇu chÊt
l−îng s¶n phÈm.
b. X¸c ®Þnh AP ®−êng non çc hÖ
Lóc x¸c ®Þnh AP ®−êng non çc hÖ cÇn trªn c¬ së ®¶m b¶o chÊt l−îng s¶n
phÈm, ®iÒu kiÖn thiÕt bÞ, tr×nh ®é kü thuËt vμ c©n b»ng vËt chÊt. Tranh thñ lÊy nhiÒu
®−êng ë hÖ ®Çu tiªn, gi¶m l−îng ®−êng non hÖ cuèi tøc gi¶m tæn thÊt ®−êng.
- AP non A: Nªn khèng chÕ AP t−¬ng ®èi cao xuÊt ph¸t ®¶m b¶o chÊt l−îng vμ
lÊy nhiÒu ®−êng hÖ ®Çu tiªn khi s¶n xuÊt b×nh th−êng. Lóc AP mËt chÌ = 80 ®−êng non
A do mËt chÌ vμ ®−êng hå B nÊu thμnh, ®é AP non A cao h¬n mËt chÌ kho¶ng 1 - 3 ®é.
Lóc AP mËt chÌ t−¬ng ®èi cao thªm mét l−îng lín ®−êng C håi dung nÊu non A, nÕu
kh«ng thay ®æi ph−¬ng ph¸p phèi liÖu, th× AP non A tÊt nhiªn rÊt cao, mËt A1 vμ A2
còng cao sÏ xuÊt hiÖn thõa A2 hoÆc phèi liÖu hÖ ®−êng non cuèi khã kh¨n. §Ó tr¸nh AP
çc hÖ sau t−¬ng ®èi cao nªn dïng mËt A2 nÊu l¹i ®Ó g¶m AP non A ®¶m b¶o chÊt
l−îng s¶n phÈm, dïng ph−¬ng ph¸p nÊu gièng A ®Ó n©ng cao AP non A. Lóc ®ã, AP
non A lín h¬n AP mËt chÌ 5 - 7 ®é.
Nãi tãm l¹i, x¸c ®Þnh AP non A cÇn ®¶m b¶o chÊt l−îng ®−êng tr¾ng vμ lÊy
nhiÒu ®−êng lμm nguyªn t¾c chØ ®¹o.
- §Þnh AP non B
§−êng non B lμ s¶n phÈm trung gian cña chÕ ®é nÊu ®−êng 3 hÖ th−êng kh«ng
lμm s¶n phÈm nh−ng lμ hÖ nÊu ®−êng g¾n liÒn víi nã. V× ®−êng B t¹o ®−êng hå B lμm
gièng nÊu non A mμ mËt B lμ nguyªn liÖu chñ yÕu nÊu non C. §Ó cã ®iÒu kiÖn nÊu tèt
non C, ®é tinh khiÕt non B kh«ng qu¸ thÊp, kh«ng th× tinh thÓ kh«ng tèt ¶nh h−ëng
chÊt l−îng non A nh−ng AP còng kh«ng qu¸ cao, nÕu kh«ng AP mËt B t¨ng cao khã
kh¨n cho phèi liÖu non C. Do ®ã, ®−êng non B ®−îc phèi liÖu tõ gièng B vμ mËt A1 do
®ã AP non B cao h¬n AP mËt A1. X¸c ®Þnh AP non B nªn lÊy viÖc phèi liÖu non C b×nh
th−êng vμ kh«ng ®Ó qu¸ thõa mËt A1 lμm nguyªn t¾c chØ ®¹o.
- AP ®−êng non C
§−êng trong mËt C ¶nh h−ëng ®Õn thu håi AP non C cao, t¨ng tæn thÊt. AP non
C thÊp, ph©n mËt khã kh¨n.
CÇn dùa vμo nguyªn t¾c: Gi¶m tæn thÊt ®−êng kÕt hîp ®é nhít nguyªn liÖu, kü
thuËt thao t¸c nÊu ®−êng, nåi nÊu ®−êng, n¨ng lùc m¸y li t©m ®Ó x¸c ®Þnh.
- AP çc lo¹i mËt ®−êng.
AP mËt ®−êng chÞu ¶nh h−ëng nhiÒu yÕu tè: AP nguyªn liÖu, tÝnh n¨ng thiÕt bÞ,
tr×nh ®é kü thuËt thao t¸c vμ ph−¬ng ph¸p thao t¸c... ®Òu ¶nh h−ëng ®Õn AP çc lo¹i
mËt ®−êng. Lóc ®Þnh chÕ ®é nÊu ®−êng cÇn xÐt ®iÒu kiÖn b×nh th−êng ®Ó x¸c ®Þnh
th−êng AP mËt A1 < AP non A kho¶ng 20 ®é, AP mËt B < AP non B kho¶ng 23 - 25 vμ
AP mËt C < AP non C kho¶ng 25 - 28. Sau ®ã dùa vμo sè liÖu tæng kÕt s¶n xuÊt lμm
c¨n cø söa ®æi, hiÖu chØnh chÕ ®é nÊu ®−êng.
Ngoμi ra, ®Ó c©n b»ng s¶n xuÊt, AP çc lo¹i mËt dao ®éng trong ph¹m vi nhÊt
®Þnh. VÝ dô: Trong thao t¸c ph©n mËt, th«ng qua viÖc ph©n lé mËt A1 vμ A2 cã thÓ lμm
AP mËt ®−êng lóc cao lóc thÊp. Th−êng mËt A1 < mËt A2 tõ 8 - 12.
Tãm l¹i, ®Ó ®Þnh hîp lý AP çc lo¹i ®−êng non vμ mËt, trong s¶n xuÊt th−êng
xuyªn tÝch lòy sè liÖu ®Ó lμm c¨n cø ®Þnh chÕ ®é nÊu ®−êng.
II. TÝnh c©n b»ng vËt chÊt nÊu ®−êng
TÝnh c©n b»ng vËt chÊt nÊu ®−êng ph©n 2 lo¹i:
1. TÝnh c©n b»ng vËt chÊt cho toμn bé nÊu ®−êng tøc tÝnh chÕ ®é nÊu ®−êng.
Lo¹i tÝnh nμy lμ c©n b»ng l−îng chÊt kh« vμo (mËt chÌ, ®−êng th«) b»ng tæng hîp chÊt
kh« ra (®−êng tr¾ng, ®−êng vμng, mËt cuèi) ®ång thêi c©n b»ng l−îng ®−êng vμ ®é tinh
khiÕt cña toμn bé giai ®o¹n nÊu ®−êng.
2. TÝnh c©n b»ng mét lo¹i ®−êng non nμo ®ã, tøc tÝnh phèi ®−êng non. Tæng hîp
chÊt kh« vμo çc cöa nåi nÊu ®−êng ®ã (mËt chÌ, mËt ®−êng, mËt chÌ håi dung) b»ng
tæng l−îng chÊt kh« ra (®−êng vμ mËt sau li t©m) ®ång thêi c©n b»ng l−îng ®−êng vμ
®é tinh khiÕt.
3. KiÓm tra thμnh tÝch s¶n xuÊt:
- TÝnh hiÖu suÊt kÕt tinh, hiÖu suÊt s¶n xuÊt ®−êng hoÆc tÝnh hiÖu suÊt thu håi
chÕ luyÖn.
III. TÝnh phèi liÖu nÊu ®−êng
Phèi liÖu hai lo¹i nguyªn liÖu cã AP kh¸c nhau thμnh mét lo¹i nguyªn liÖu thø
3 cã AP nhÊt ®Þnh, cã thÓ dïng 2 ph−¬ng ph¸p d−íi ®©y ®Ó tÝnh:
+ Ph−¬ng ph¸p ®¹i sè: C«ng thøc tÝnh dùa vμo c©n b»ng phÇn ®−êng vμ dùa vμo
çc ®iÒu kiÖn ®· biÕt cña çc lo¹i nguyªn liÖu kh¸c nhau.
a. BiÕt AP cña çc lo¹i nguyªn liÖu vμo nÊu vμ nguyªn liÖu phèi thμnh, tÝnh çc
lo¹i nguyªn liÖu ®ã.
Gäi S - AP nguyªn liÖu cã AP cao.
M - AP nguyªn liÖu cã AP thÊp
J - AP nguyªn liÖu phèi thμnh
Cho biÕt l−îng chÊt kh« nguyªn liÖu phèi thμnh 100 vμ l−îng chÊt kh« cã
nguyªn liÖu AP cao lμ x. Ta cã:
- L−îng ®−êng cña nguyªn liÖu cã AP cao: X.S
- L−îng ®−êng cña nguyªn liÖu cã AP thÊp: (100-X)M
- L−îng ®−êng cña nguyªn liÖu phèi thμnh: 100 J
Dùa vμo nguyªn lý c©n b»ng ®−êng:
XS + (100 - X)M = 100J
J−M
Tõ ®ã: X = x100 (4-11)
S−M
VÝ dô: BiÕt AP gièng = 75 mËt B = 48 phèi thμnh ®−êng non C cã AP=58, tÝnh:
1. TØ lÖ (%) l−îng chÊt kh« cña gièng vμ cña mËt B
2. Lóc nÊu ®−êng non C ®−îc 30T chÊt kh«. TÝnh l−îng chÊt kh« cña gièng vμ
cña mËt B:
Gi¶i
58 − 48
1. TØ lÖ l−îng chÊt cña gièng = x100(%) = 37(%)
75 − 48
- TØ lÖ chÊt kh« mËt B = 100% - 37% = 63%
2. BiÕt l−îng chÊt kh« ®−êng non C = 30T.
- L−îng chÊt kh« cña gièng: 30T x 37% = 11,1T
- L−îng chÊt kh« mËt B: 30T - 11,1 = 18,9T.
b. T−¬ng tù nÕu gi¶ thiÕt xi lμ l−îng chÊt kh« cña nguyªn liÖu cã AP thÊp vμ
çc ®iÒu kiÖn gièng tr−íc.
S−J
Ta cã: Xi = x100 (4-12)
S−M
c. §· biÕt AP 3 lo¹i nguyªn liÖu vμ l−îng chÊt kh« nguyªn liÖu AP cao. T×m
l−îng chÊt kh« nguyªn liÖu thÊp vμ nguyªn liÖu phèi thμnh.
Gäi S - AP nguyªn liÖu AP cao
M- AP nguyªn liÖu AP thÊp
J- AP nguyªn liÖu phèi thμnh
Y - lμ l−îng chÊt kh« cña nguyªn liÖu AP thÊp vμ l−îng chÊt kh« nguyªn
liÖu AP cao lμ 100 th×:
- L−îng ®−êng nguyªn liÖu AP cao: 100S
- L−îng ®−êng nguyªn liÖu AP thÊp: Y.M
- L−îng ®−êng nguyªn liÖu phèi thμnh: (100 + Y)J.
C©n b»ng phÇn ®−êng:
100.S + Y.M = (100 + Y)J
S−J
Ta cã: Y = x100 (4-13)
J−M
d. NÕu ®· biÕt l−îng chÊt kh« nguyªn liÖu AP thÊp, t−¬ng tù nh− trªn, tÝnh ®−îc
chÊt kh« nguyªn liÖu AP cao.
J−M
Y= x100 (4-14)
S−J
VÝ dô: BiÕt AP gièng = 75 mËt B = 48 phèi liÖu ®−êng non C AP=58. NÕu l−îng
chÊt kh« gièng lμ 11,1T. T×m l−îng chÊt kh« mËt B? NÕu l−îng chÊt kh« mËt B lμ
18,9T. Xem l−îng chÊt kh« cña gièng cÇn bao nhiªu? L−îng chÊt kh« non C phèi
thμnh lμ bao nhiªu?
Gi¶i
75 − 58
- L−îng chÊt kh« mËt B = x11,1 = 18,9T
58 − 48
58 − 48
- L−îng chÊt kh« gièng: x18,9 = 11,1T
75 − 58
- L−îng chÊt kh« nguyªn liÖu phèi thμnh: 18,9 + 11,1 = 30T
e. Lóc mét nåi ®−êng dïng nguyªn liÖu nhiÒu h¬n hai lo¹i, tr−íc hÕt tÝnh phèi
liÖu nguyªn liÖu 2 lo¹i vμ dïng kÕt qu¶ ®ã tiÕn hμnh phèi liÖu víi nguyªn liÖu thø 3.
C«ng thøc tÝnh t−¬ng tù nh− trªn.
VÝ dô: NÊu mét ®−êng non C träng l−îng 30T cã AP = 58 gièng 75. MËt r÷a B
cã AP = 50 lμ 3T, AP mËt B = 46.
Gi¶i
Trr−íc hÕt dïng gièng vμ mét r÷a B phèi thμnh ®−êng non C
58 − 50
L−îng gièng = x3T = 1,4 T
75 − 58
Lóc ®ã l−îng ®−êng non C = 3 + 1,4 = 4,4T
Sè ®−êng non C cßn l¹i: 30 - 4,4 = 25,6T do gièng vμ mËt B phèi thμnh:
58 − 46
- L−îng gièng = x25,6 = 10,59T
75 − 46
- L−îng mËt B = 25,6 - 10,59 = 15,01T
Do ®ã, ®Ó nÊu 30T ®−êng non C cÇn 1,4 - 10,59 = 11,99T gièng vμ l−îng mËt B
μ 15,0T.
Thö l¹i AP non C
Nguyªn liÖu ChÊt kh« AP §−êng
Gièng 11,99 0,75 8,992
MËt s÷a B 3 0,50 1500
MËt B 15,01 0,46 69
30.T 173,92
17,392
AP ®−êng non C = x100 = 57,97% ≈ 58%
30
Trong thùc tÕ s¶n xuÊt, rÊt nhiÒu ®iÒu kiÖn ®· biÕt th× ph«i liÖu nÊu ®−êng cã thÓ
trùc tiÕp dïng ph−¬ng ph¸p c©n b»ng ®−êng ®Ó tÝnh. §ã lμ nguyªn lý c¬ b¶n cña
ph−¬ng ph¸p ®¹i sè.
VÝ dô: CÇn nÊu 25T ®−êng non A cã AP = 58 dïng gièng AP = 75 lμ 10T. T×m
l−îng mËt B cã AP = 48.
Gi¶i
Gäi l−îng chÊt kh« mËt B lμ X. Tõ çc ®iÒu kiÖn ®· biÕt.
- L−îng ®−êng cña ®−êng non C = 25 x 58% = 14,5T
- L−îng ®−êng cña gièng = 10 x 75% = 7,5%
- L−îng ®−êng mËt B = X x 48%
- L−îng ®−êng non C = L−îng ®−êng cña gièng + l−îng ®−êng cña mËt B tøc:
14,5 = 7,5 + X x 48%
L−îng chÊt kh« mËt B: X = 14,58T
2. Ph−¬ng ph¸p nh©n chÐo (cobenze)
Gi¶ thiÕt S,J,M t−¬ng tù nh− ph−¬ng ph¸p ®¹i sè tõ ph−¬ng ph¸p ®¹i sè s¾p xÕp
theo ph−¬ng thøc nh©n chÐo.
J−M
S x100 (Dïng cho nguyªn liÖu AP cao)
S−M
J (4-15)
S−J
M x100 (Dïng cho nguyªn liÖu AP thÊp)
S−M
VÝ dô: AP gièng = 75 mËt B = 48 vμ AP cña nguyªn liÖu phèi thμnh 58 ®ã lμ
®−êng non C dung tÝch 30T. T×m l−îng mËt B vμ gièng.
48 − 48 10
75 x30 T = x30 T = 11,11 tÊn
75 − 48 27
58
75 − 58 17
48 x30 T = x30 T = 18,89 tÊn
75 − 48 27
Ph−¬ng ph¸p nh©n chÐo ®−îc dïng th−êng xuyªn trong nhμ m¸y ®−êng.
IV. TÝnh hiÖu qu¶ chÕ luyÖn ®−êng
Trong qu¶n lý nhμ m¸y ®−êng, ®Ó tÝnh hiÖu qu¶ chÕ luyÖn th−êng dïng: HiÖu
suÊt kÕt tinh, hiÖu suÊt s¶n xuÊt ®−êng (hiÖu suÊt lÊy ®−êng) vμ sè bao ®−êng.
1. HiÖu suÊt kÕt tinh
HiÖu suÊt kÕt tinh lμ l−îng ®−êng kÕt tinh trong ®−êng non so víi tæng chÊt kh«
cña ®−êng non tÝnh theo (%)
C¬ së:
L−îng ®−êng trong ®−êng non = l−îng ®−êng kÕt tinh ®−êng non + l−îng
®−êng trong mËt:
100J = XS + (100 - X)M
J−M
X= 100(%) (4-16)
S−M
Trong ®ã S - AP ®−êng kÕt tinh lÊy 100
J - AP ®−êng non
M - AP mËt ®−êng
X - HiÖu suÊt kÕt tinh
Do ®ã, chØ cÇn biÕt AP ®−êng non vμ mËt cã thÓ tÝnh ®−îc hiÖu suÊt kÕt tinh.
VÝ dô:
AP non A = 84
AP mËt A1 = 66.
84 − 66
X= x100(%) = 52,94(%)
100 − 66
2. HiÖu suÊt s¶n xuÊt ®−êng
HiÖu suÊt s¶n xuÊt ®−êng lμ l−îng chÊt kh« trong ®−êng thμnh phÈm (sau li t©m
®−êng non) so víi tæng träng l−îng chÊt kh« cña ®−êng non (%)
G(1 − W%)
R= x100(%) (4-17)
V.d.Bx
Trong ®ã:
R - HiÖu suÊt s¶n xuÊt ®−êng (%)
G - Träng l−îng thμnh phÈm (T)
W - §é Èm ®−êng thμnh phÈm (%)
V - ThÓ tÝch ®−êng non nÊu ®−îc (m3)
Bx - Nång ®é chÊt kh« (%)
VÝ dô:
BiÕt thÓ tÝch ®−êng non A = 40m3 nång ®é 93Bx, tØ träng 1,51 sau khi li t©m
®−îc 29 tÊn ®−êng tr¾ng, ®é Èm 0,07%. TÝnh hiÖu suÊt s¶n xuÊt ®−êng.
29(1 − 0,0007%)
R= x 100(%) = 51,04 (%)
40 x 0,93x1,51
3. Sè bao ®−êng s¶n xuÊt ®−îc
Sè bao ®−êng lμ chØ ®−êng non sau ly t©m, cø mçi m3 ®−êng non ®−îc bao
nhiªu ®−êng thμnh phÈm (Mçi bao 100kg).
Sè bao ®−êng thμnh phÈm
Sè bao ®−êng s¶n xuÊt ®−îc = (bao/m3) (4-18)
ThÓ tÝch ®−êng non
VÝ dô: ThÓ tÝch ®−êng non 40m3, sau khi li t©m ®−îc 302 bao ®−êng.
302
Sè bao ®−êng sÏ lμ = = 7,55 (bao/m3)
40
4. TÝnh thµnh tÝch s¶n xuÊt c«ng ®o¹n chÕ luyÖn
Gäi R - L−îng ®−êng thu håi chÕ luyÖn
J - AP n−íc mÝa hçn hîp
S - AP ®−êng thμnh phÈm
M - AP mËt cuèi.
Gi¶ thiÕt l−îng ®−êng trong n−íc mÝa hçn hîp lμ 100 th× hμm l−îng ®−êng
trong mËt cuèi 100-R.
Tõ c©n b»ng chÊt kh«, ta cã:
100 R 100 − R
= +
J S M
Tõ ®ã:
S (J − M )
R= x100(%) (4-19)
J (S − M )
Trong c«ng thøc trªn chØ tÝnh tæn thÊt ®−êng trong mËt cuèi kh«ng tÝnh tæn thÊt
trong bïn do ®ã kÕt qu¶ tÝnh theo c«ng thøc trªn so víi thùc tÕ h¬i cao. Trong s¶n xuÊt
thu håi chÕ luyÖn dùa thμnh tÝch thùc tÕ vμ c«ng thøc tÝnh nh− sau:
G.C + (G 2 + G 1 )
R= x100(%) (4-20)
m.C 0
Trong ®ã: R - HiÖu suÊt thu håi chÕ luyÖn (%)
G - Träng l−îng ®−êng thμnh phÈm (T).
C - Thμnh phÇn ®−êng cña ®−êng thμnh phÈm (%)
G2 - Träng l−îng ®−êng b¸n chÕ phÈm kú nμy (T)
G1 - Träng l−îng ®−êng b¸n chÕ phÈm kú tr−íc (T)
m - Träng l−îng n−íc mÝa hçn hîp (%)
C0 - Thμnh phÇn ®−êng n−íc mÝa hçn hîp (%)
Do AP n−íc mÝa hçn hîp ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn hiÖu suÊt thu håi chÕ luyÖn nªn
AP n−íc mÝa hçn hîp cao th× hiÖu suÊt chÕ luyÖn cao.
5. HiÖu suÊt thu håi chÕ luyÖn hiÖu chØnh
J (100 − R )
R85 = 100 - (4-21)
5,6667(100 − J )
Trong ®ã: R85 - HiÖu suÊt thu håi chÕ luyÖn hiÖu chØnh (%)
J - AP n−íc mÝa hçn hîp (%)
R - HiÖu suÊt chÕ luyÖn thùc tÕ (%)
V. ThiÕt bÞ nÊu ®−êng
1. Kh¸i niÖm
NhiÖm vô cña nÊu ®−êng: MËt chÌ tõ hÖ bèc h¬i cã nång ®é kho¶ng 60Bx, dïng
ph−¬ng ph¸p gia nhiÖt tiÕp tôc c« ®Æc ®Õn ®é qu¸ b·o hßa nhÊt ®Þnh (Bx = 78 - 82), t¹o
mÇm tinh thÓ vμ dÇn dÇn nu«i thμnh thÓ lín lªn ®Õn h¹t ®−êng cã kÝch th−íc ®¹t yªu
cÇu (0,8 - 1,2mm).
NÊu ®−êng lμ mét trong nh÷ng c«ng ®o¹n träng yÕu cña s¶n xuÊt ®−êng. KÕt
cÊu nåi ®−êng tèt xÊu ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn chÊt l−îng s¶n phÈm. Lóc thiÕt kÕ hoÆc
®¸nh gi¸ mét nåi nÊu ®−êng cÇn ®¸p øng ®Çy ®ñ çc yªu cÇu sau ®©y:
1. Tinh thÓ ®ång ®Òu, mμu s¾c ¸nh s¸ng
2. Tèc ®é kÕt tinh nhanh, rót ng¾n thêi gian nÊu n©ng cao hiÖu suÊt sö dông thiÕt bÞ.
3. Gi¶m hoÆc tr¸nh tæn thÊt ®−êng.
4. TiÕt kiÖm l−îng h¬i dïng. TËn dông h¬i thø hoÆc nguån h¬i th¶i ¸p lùc thÊp.
Ngoμi ra, kÕt cÊu ®¬n gi¶n, dÔ dμng gia c«ng chÕ t¹o, gi¸ c¶ thÊp, thao t¸c söa
ch÷a thuËn lîi.
Do ®ã, nåi nÊu ®−êng cÇn cã çc ®iÒu kiÖn chñ yÕu sau ®©y:
a. Lμm viÖc d−íi ®iÒu kiÖn ch©n kh«ng (nåi nÊu cã kÕt cÊu nh− vËy) ®Ó tr¸nh
nhiÖt ®é cao t¹o Caramen ¶nh h−ëng mμu s¾c thμnh phÇn. Ngoμi ra, cã t¸c dông n©ng
cao hiÖu sè nhiÖt ®é cã Ých, t¨ng nhanh tèc ®é nÊu vμ dïng h¬i thø gia nhiÖt cho nÊu
®−êng, tiÕt kiÖm dïng h¬i.
b. §−êng non cÇn tuÇn hoμn tèt. Tinh thÓ ®Òu ®Æn, kh«ng cã ngôy tinh, t¨ng tèc
®é nÊu ®−êng.
c. Gi¶m chiÒu cao tØnh ¸p
d. Dung tÝch khëi tinh nªn nhá
e. Gi¶m gãc chÕt
f. Cho nguyªn liÖu vμo ®Òu ®Æn (ph©n bè ®Òu)
g. Cã bé phËn thu håi ®−êng.
h. Cã nhiÖt kÕ, ¸p kÕ, ch©n kh«ng kÕ, kÝnh quan s¸t, van lÊy mÉu, cöa söa ch÷a
vμ van ph¸ ch©n kh«ng.
2. §Æc ®iÓm kÕt cÊu cña nåi nÊu ®−êng.
KÕt cÊu nåi nÊu ®−êng t−¬ng tù nh− nåi bèc h¬i: buång ®èt, buång bèc h¬i vμ
bé phËn thu håi ®−êng. Nh−ng do tÝnh chÊt vËt chÊt trong nåi bèc h¬i (n−íc mÝa trong
vμ mËt chÌ) vμ trong nåi nÊu ®−êng (®−êng non) kh¸c nhau nªn kÕt cÊu cã phÇn kh¸c
nhau. §−êng kÝnh èng gia nhiÖt vμ èng tuÇn hoμn vμ ®−êng kÝnh thiÕt bÞ ë nåi nÊu
®−êng lín h¬n nhiÒu so víi nåi bèc h¬i, ng−îc l¹i chiÒu cao buång ®èt vμ buång bèc
h¬i nhá h¬n nåi bèc h¬i. §Æc biÖt, ë nåi nÊu ®−êng ®èi l−u ®−êng non b»ng c¬ häc cã
t¸c dông c¶i thiÖn tuÇn hoμn ®−êng non, rót ng¾n thêi gian nÊu ®−êng vμ cã thÓ n©ng
cao chiÒu cao cã hiÖu cña ®−êng non trong nåi.
3. KÕt cÊu nåi nÊu ®−êng.
a. Nåi nÊu ®−êng ch©n kh«ng tËp hîp èng (h×nh 4-1)
H×nh 4-1. Nåi nÊu ®−êng ch©n kh«ng tËp hîp èng
1. Van x¶ ®−êng non; 2. Buång ®èt; 3. èng h¬i; 4. èng gia nhiÖt;
5. Buång bèc h¬i; 6. èng n−íc röa; 7. Bé phËn thu håi ®−êng
8. èng khÝ kh«ng ng−ng; 9. Gi¸ ®ì; 10. èng tuÇn hoμn; 11. èng n−íc ng−ng tô
b. Nåi nÊu ®−êng ch©n kh«ng cã çnh khuÊy (h×nh 4-2)
1
15
14
2
13
5
12 6
11
7
8
9
10
H×nh 4-2. Nåi nÊu ®−êng ch©n kh«ng cã çnh khuÊy
1. Bé phËn truyÒn ®éng; 2. èng n−íc röa; 3. Buång bèc h¬i;
4. KÝnh quan s¸t; 5. Trôc khuÊy; 6. èng h¬i ®èt; 7. èng n−íc ng−ng tô;
8. Tho¸t n−íc ng−ng tô; 9. VÖ sinh; 10. X· ®−êng; 11. èng gia nhiÖt;
12. èng khÝ kh«ng ng−ng; 13. èng nugyªn liÖu vμo;
14. Van ph¸ ch©n kh«ng; 15. H¬i thø ra.
Ch−¬ng IV. KÕt tinh lμm l¹nh (trî tinh) ®−êng non
Trî tinh lμ tiÕp tôc qu¸ tr×nh kÕt tinh. ë giai ®o¹n cuèi cña nÊu ®−êng, hμm
l−îng tinh thÓ ®· ®¹t tr×nh ®é nhÊt ®Þnh, nång ®é mÉu dÞch cμng cao, ®é tinh khiÕt cμng
thÊp, do ®ã ®−êng non rÊt nhít, tèc ®é kÕt tinh rÊt chËm vμ víi ®iÒu kiÖn thiÕt bÞ nÊu
®−êng hiÖn cã ch−a cã thÓ hoμn thμnh nhiÖm vô kÕt tinh nªn cÇn cho ®−êng non vμo
thiÕt bÞ trî tinh tiÕn hμnh trî tinh ®Ó hÊp thô phÇn ®−êng trong mÉu dÞch mμ lín lªn vμ
hoμn thμnh nhiÖm vô kÕt tinh.
I. Nguyªn lý trî tinh
§−êng non lμ mét hçn hîp tinh thÓ ®−êng vμ mÉu dÞch cã tÝnh keo nhít, trong
®ã ®−êng tån t¹i: tr¹ng th¸i kÕt tinh vμ tr¹ng th¸i hßa tan, lo¹i sau tån t¹i trong mÉu
dÞch. Mét phÇn cña ®−êng ë tr¹ng th¸i hßa tan sau ®ã cïng víi çc chÊt v« c¬ liªn kÕt
t¹o thμnh hîp chÊt cμng nhiÒu. MÆt kh¸c ®−êng non cã ®é tinh khiÕt thÊp, ®é nhít lμm
tinh thÓ hÊp thô phÇn ®−êng trong mÉu dÞch khã kh¨n. Do ®ã, cÇn cã ®Çy ®ñ thêi gian
®Ó tinh thÓ vμ mÉu dÞch tiÕp xóc, tinh thÓ tiÕp tôc lín lªn. KÕt tinh cÇn cã ®éng lùc,
®éng lùc ®ã chÝnh lμ hiÖu sè nång ®é, còng cã nghÜa mÉu dÞch cÇn cã ®é qu¸ b·o hßa
nhÊt ®Þnh. Duy tr× hoÆc n©ng cao ®é qu¸ b·o hßa ®ã dùa vμo sù gi¶m nhiÖt ®é trong
qu¸ tr×nh trî tinh, cßn nÊu ®−êng th× dùa vμo sù bèc h¬i n−íc. KÕt qu¶ cña sù gi¶m
nhiÖt ®é mang ®Õn 2 t¸c dông:
- Lμm ®é hßa tan cña ®−êng gi¶m dÉn ®Õn nhiÖt ®é qu¸ b·o hßa cña mÉu dÞch
t¨ng cao.
- Lμm cho ®é nhít t¨ng cao kh«ng cã lîi cho kÕt tinh
Do ®ã vÊn ®Ò gi¶m nhiÖt lμ néi dung chñ yÕu cña qu¶n lý trî tinh.
II. Qu¶n lý trî tinh
Tõ thùc tÕ s¶n xuÊt, viÖc qu¶n lý trî tinh ®−êng non A vμ ®−êng non B, kh«ng
thËt nghiªm ngÆt v× theo chÕ ®é nÊu ®−êng, kh«ng yªu cÇu ®é tinh khiÕt mÉu dÞch
xuèng thÊp ®Ó gi¶m tæn thÊt ®−êng trong mËt cuèi. Do ®ã, qu¶n lý trî tinh ë nhμ m¸y
®−êng cÇn thiÕt lËp chÕ ®é qu¶n lý trî tinh ®−êng non C.
Qu¶n lý trî tinh ®−êng non C lμ qu¶n lý ®é hßa tan cña ®−êng trong dung dÞch
®−êng kh«ng nguyªn chÊt, cÇn thiÕt lËp chÕ ®é hoμn thiÖn vμ cÇn xem xÐt çc vÊn ®Ò
sau ®©y:
1. Tèc ®é gi¶m nhiÖt ®é: Khèng chÕ ®é qu¸ b·o hßa cña qu¸ tr×nh trî tinh chñ
yÕu dùa vμo sù gi¶m nhiÖt ®é. NÕu gi¶m qu¸ nhanh, ®é b·o hßa t¨ng qu¸ cao cã thÓ t¹o
thμnh ngôy tinh, nÕu gi¶m nhiÖt ®é qu¸ chËm th× ®éng lùc kÕt tinh qu¸ nhá, trî tinh
chËm, kÐo dμi thêi gian trî tinh hoÆc gi¶m hiÖu qu¶ trî tinh. Do ®ã, tèc ®é gi¶m nhiÖt
®é cÇn t−¬ng øng víi tèc ®é kÕt tinh. Th−êng tèc ®é gi¶m nhiÖt ®é cña ®−êng non cuèi
cø mçi giê 0,8 - 1,50C.
2. Ph−¬ng thøc gi¶m nhiÖt ®é: Nhμ m¸y th−êng dïng 2 lo¹i thiÕt bÞ trî tinh:
lμm nguéi b»ng kh«ng khÝ vμ lμm nguéi b»ng n−íc. Lo¹i tr−íc lîi dông hiÖu sè nhiÖt
®é cña kh«ng khÝ xung quanh vμ nhiÖt ®é ®−êng non, th«ng qua t¸c dông cña khuÊy
lμm ®−êng non ®−îc lμm nguéi tù nhiªn mμ gi¶m nhiÖt ®é. Ph−¬ng ph¸p gi¶m nhiÖt ®é
®ã, th−êng khã khèng chÕ nhiÖt ®é, hiÖu qu¶ trî tinh thÊp, th−êng dïng cho trî tinh
®−êng non A vμ ®−êng non B. Cßn ®èi víi ®−êng non C dïng ph−¬ng thøc lμm nguéi
b»ng n−íc. §èi víi lo¹i nμy, cã kh¸c nhau gi÷a çc nhμ m¸y ®−êng, cã ph−¬ng ph¸p
gi¶m nhiÖt ®é sau ®ã n©ng nhiÖt ®é lªn. Ph−¬ng ph¸p duy tr× nhiÖt ®é trung gian vμ
ph−¬ng ph¸p trî tinh nång ®é cao... Cô thÓ nh− sau:
+ Ph−¬ng ph¸p gi¶m nhiÖt ®é l¹i n©ng nhiÖt ®é:
Mçi giê gi¶m 1,5-20C
N−íc l¹nh gi¶m nhiÖt ®é gi¶m ®Õn 40
§−êng non
trong 1 giê gi¶m ®Õn 57- (Dïng n−íc gi¶m nhiÖt
600C ®é)
Cø 1 giê n©ng 1,50C n©ng ®Õn 50-550C Lý t©m (b¶o «n duy tr×
Dïng n−íc nãng n©ng nhiÖt ®é nhiÖt ®é)
+ Ph−¬ng ph¸p trî tinh duy tr× nhiÖt ®é trung gian
§−êng non Gi¶m nhiÖt ®é tù nhiªn Gi¶m b»ng n−íc
Cø mçi giêi gi¶m 1,3-1,70C L¹i cho n−íc gi¶m nhiÖt

B¶o «n (4 - 6 giê)
gi¶m ®Õn 600C ®é ®Õn 520C
+ Ph−¬ng ph¸p trî tinh nång ®é cao B¶o «n Gi¶m nhiÖt ®é tù nhiªn 4 giê
sau khi nh¶ ®−êng Gi¶m nhiÖt ®é b»ng n−íc ®Õn nhiÖt ®é ly t©m (52-560C) (cø mçi
giê gi¶m 1-1,20)
Ph−¬ng ph¸p th−êng dïng lμ ph−¬ng ph¸p gi¶m nhiÖt ®é sau ®ã l¹i t¨ng nhiÖt ®é.
3. Cho n−íc trong qu¸ tr×nh trî tinh
Môc ®Ých qu¸ tr×nh trî tinh lμ cho n−íc thÝch hîp, khèng chÕ ®é qu¸ b·o hßa
cña mÉu dÞch cã lîi kÕt tinh. §ång thêi, cã thÓ gi¶m ®é nhít ®−êng non, ph©n ly dÔ
dμng. NÕu cho n−íc kh«ng thÝch ®¸ng th× cã thÓ gi¶m nhiÖt ®é qu¸ nhanh, dÉn ®Õn ®é
qu¸ b·o hßa cao t¹o ngôy tinh vμ trî tinh kh«ng cã hiÖu qu¶.
4. Thêi gian trî tinh
VÒ ph−¬ng diÖn lý luËn, thêi gian trî tinh dμi mét Ýt hÊp thô phÇn ®−êng trong
mÉu dÞch thªm mét Ýt. Nh−ng thêi gian trî tinh bao nhiªu hîp lý. §iÒu ®ã cÇn xÐt ®Õn
®é tinh khiÕt ®−êng non, tÝnh chÊt cña kh«ng ®−êng, ®iÒu kiÖn thiÕt bÞ trî tinh vμ hiÖu
qu¶ trî tinh. Th−êng ®é tinh khiÕt ®−êng non cμng thÊp, thêi gian trî tinh nªn kÐo dμi,
nÕu thiÕt bÞ trî tinh tèt, thêi gian trî tinh cã thÓ ng¾n Ýt. Cßn hiÖu qu¶ trî tinh tïy thêi
gian t¨ng lªn hay gi¶m xuèng râ rÖt (b¶ng 4-1).
B¶ng 4-1: §èi chiÕu hiÖu qu¶ trî tinh ®−êng non C
ΔAP
Tæng thêi Σ
gian trî tinh 19 20 21 21 22 22 23 25 b×nh
b×nh
(giê) qu©n
qu©n
theo giê
Tr−íc
5,46 6,05 4,48 4,65 5,03 5,18 6,10 6,85 5,475 0,342
ΔAP 16h
ΣΔAP 6,04 7,37 6,77 7,88 6,01 5,49 8,48 7,06 8,875 0,286
Tõ b¶ng trªn, thêi gian v−ît qu¸ 24 giê hiÖu qu¶ rÊt nhá. Do ®ã, thêi gian trî
tinh ®−êng non C trong kho¶ng 20-24 giê lμ thÝch hîp.
5. Chän nhiÖt ®é kÕt thóc trî tinh
CÇn xÐt çc yÕu tè sau:
- Tõ hiÖu qu¶ trî tinh ®−¬ng nhiªn nhiÖt ®é kÕt thóc trî tinh cμng thÊp cμng tèt
v× thu håi ®−êng nhiÒu, ®é tinh khiÕt mÉu dÞch thÊp.
- VÒ mÆt ®é nhít, nhiÖt ®é kÕt thóc trî tinh cμng thÊp, ®é nhít cμng lín (xem
b¶ng 4-2).
B¶ng 4-2: Quan hÖ gi÷a nhiÖt ®é vµ ®é nhít mÉu dÞch
0
NhiÖt ®é ( C) 40 45 50 55 60
§é nhít mÉu dÞch 806,9 414,7 232,6 144,2 89,0
Chó ý: Lóc tra b¶ng nång ®é Bx mÉu dÞch 88
- Tõ tÝnh chÊt cña ®−êng non, lóc x¶ ®−êng, nång ®é Bx lín, tÝnh khiÕt thÊp, ®é
nhít lín, ®−êng non tinh thÓ bÐ nhá th× nhiÖt ®é trî tinh kh«ng nªn qu¸ thÊp.
- Tõ tÝnh n¨ng m¸y ly t©m, ®−êng kÝnh lín, tèc ®é cao th× nhiÖt ®é kÕt thóc trî
tinh cã thÓ thÊp Ýt. §ã lμ nguyªn nh©n chñ yÕu.
Tæng hîp çc ®iÓm trªn, m¸y li t©m gi¸n ®o¹n th−êng ®é nhít cho phÐp kho¶ng
250 poa do ®ã nhiÖt ®é kÕt thóc trî tinh kho¶ng 500C nh−ng ®Ó n©ng cao thu håi
th−êng gi¶m 40-500C sau ®ã l¹i n©ng nhiÖt ®é lªn 500C. §èi víi m¸y li t©m liªn tôc cã
vßng quay lín, ®−êng lín cã thÓ gi¶m xuèng Ýt.
6. KhuÊy trén
KhuÊy cã t¸c dông ®−êng non ®−îc lμm nguéi ®Òu, tinh thÓ kh«ng kÕt l¾ng, tinh
thÓ tiÕp xóc ®Òu víi mËt çi v.v... nh−ng khuÊy kh«ng nªn qu¸ nhanh, nÕu kh«ng
kh«ng khÝ ®i vμo ®−êng non nhiÒu lμm ®−êng non bμnh tr−íng kh«ng lîi kÕt tinh mμ
cßn ¶nh h−ëng ®Õn çnh khuÊy. Do ®ã, nªn khuÊy kho¶ng mçi phót nöa vßng.
7. ThiÕt bÞ trî tinh
a. Ph©n lo¹i thiÕt bÞ trî tinh
Dùa vμo ngo¹i h×nh cã thÓ ph©n thμnh: d¹ng hë, nöa hë vμ kÝn hoμn toμn. Trî
tinh lμm l¹nh tù nhiªn dïng d¹ng hë hoÆc nöa hë, cßn lμm l¹nh c−ìng bøc 3 lo¹i trªn
®Òu cã thÓ dïng. §−a vμo ph−¬ng thøc lμm l¹nh: lμm l¹nh tù nhiªn vμ lμm l¹nh c−ìng
bøc. §èi víi ®−êng non A vμ ®−êng non B dïng lμm l¹nh tù nhiªn vμ gi¸n ®o¹n, cßn
®−êng non C dïng lμm l¹nh c−ìng bøc vμ liªn tôc.
b. ThiÕt bÞ trî tinh lµm l¹nh tù nhiªn (h×nh 4-3)
H×nh 4-3. ThiÕt bÞ trî tinh lµm l¹nh tù nhiªn

1. Th©n thiÕt bÞ ; 2. TÊm ch¾n tr−íc; 3. TÊm ch¾n sau; 4. Trôc
5. Gèi ®ì; 6. Gèi ®ì cuèi; 7. B¹t ®ì; 8. Bé phËn truyÒn ®éng
c. ThiÕt bÞ trî tinh lµm l¹nh c−ìng bøc
- Ph−¬ng ph¸p lμm l¹nh c−ìng bøc b»ng bÒ mÆt truyÒn nhiÖt kiÓu ®Üa khuyÕt
(h×nh 4-4).
N−íc vμo
N−íc ra
N−íc vμo
H−íng chuyÓn ®éng

®−êng non
§Üa khuyÕt
H×nh 4-4. ThiÕt bÞ trî lo¹i ®Üa khuyÕt

1. Th©n thiÕt bÞ; 2. §Üa khuyÕt; 3. Trôc khuÊy
Trong thiÕt bÞ ®Üa khuyÕt quay, ®−êng non vμ n−íc lμm l¹nh ®i ng−îc chiÒu.
N−íc lμm l¹nh ®i trong ®Üa theo ®−êng zÝc z¾c nhê bªn trong ®Üa cã çc tÊm ng¨n, råi
chuyÓn dÇn tõ ®Üa nμy sang ®Üa kh¸c qua çc ®o¹n trôc nèi hai ®Üa vμ ra ngoμi theo
®o¹n trôc rçng cuèi cïng. Çc ®Üa khuyÕt ®−îc l¾p ®èi diÖn nhau ®Ó ®−êng non chuyÓn
tõ ®Çu ®Õn cuèi thiÕt bÞ.
- ThiÕt bÞ trî tinh Fletcher - Blanchard lμ mét èng trôc rçng vμ èng h×nh ch÷ S,
n−íc lμm l¹nh ®i trong trôc rçng vμ èng h×nh ch÷ S (h×nh 4-5). §−êng non vμ n−íc lμm
l¹nh ®i ng−îc chiÒu nhau ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ truyÒn nhiÖt.
N−íc ra N−íc vμo
H×nh 4-5. ThiÕt bÞ trî tinh kiÓu Blanchard
- ThiÕt bÞ trî tinh ®øng liªn tôc
ThiÕt bÞ trî tinh ®øng liªn tôc (h×nh 4-6) gåm 2 cét (1) vμ (2) ®−îc nèi liÒn víi
nhau b»ng èng (3). Mçi cét ®Òu cã çnh khuÊy (7) ®æ hçn hîp ®Òu khèi ®−êng non.
Cét (1) cã bé phËn lμm nguéi ®−êng non (9) ®Ó ®−a nhiÖt ®é ®−êng non xuèng 40 -
420C vμ sau ®ã ë cét (2) ®−êng non ®−îc bé phËn h©m nãng 1(1s) ®Ó ®−êng non lªn
®Õn nhiÖt ®é 50-520C lμ nhiÖt ®é ®Ó ly t©m ®−êng non ®−îc thuËn lîi.
R·nh tho¸t
H×nh 4-6. ThiÕt bÞ trî tinh ®øng liªn tôc

1. Cét ®−êng non vμo, 2. Cét ®−êng non ra, 3. èng nèi liÒn cét (1) vμ cét (2), 4. èng
®−êng non vμo, 5. èng ®−êng non ra, 6. Trôc khuÊy,
7. Çnh khuÊy, 8. bé phËn truyÒn ®éng, 9. Bé phËn lμm nguéi, 10. Bé phËn h©m nãng,
11. B¬m, 12. Lç cèng, 13. Van lÊy mÉu, 14. Van dÉn
Ch−¬ng V. Ph©n ly ®−êng non, sÊy
vμ b¶o qu¶n ®−êng
I. Ph©n ly ®−êng non

1. NhiÖm vô vµ c«ng nghÖ ph©n ly ®−êng non
§−êng non sau trî tinh vÉn lμ mét hçn hîp tinh thÓ vμ mËt ®−êng. CÇn tiÕn hμnh
ly t©m míi t¸ch ®−îc tinh thÓ. Do tÝnh chÊt çc lo¹i ®−êng non kh«ng gièng nhau, do
®ã ®èi víi thao t¸c ph©n ly vμ yªu cÇu thiÕt bÞ kh¸c nhau. VÝ dô: TØ lÖ tinh thÓ ®−êng vμ
mËt ®−êng, ®é tinh khiÕt, tÝnh l−u ®éng cña çc lo¹i ®−êng non A, B, C lÇn l−ît gi¶m
xuèng cßn hμm l−îng mËt, ®é nhít t¨ng lªn do ®ã thao t¸c ph©n ly dÇn khã kh¨n.
Ngoμi ra, do yªu cÇu chÊt l−îng s¶n phÈm kh¸c nhau, thao t¸c ph©n ly còng biÕn ®æi.
VÝ dô: Tinh thÓ ®−êng non A sau ph©n ly lμm thμnh phÈm, yªu cÇu chÊt l−îng t−¬ng
®èi cao, trong qu¸ tr×nh ph©n ly cã tiÕn hμnh röa n−íc röa h¬i. Tinh thÓ ®−êng non B
sau ly t©m lμm gièng nÊu ®−êng A, cã yªu cÇu nhÊt ®Þnh vÒ ®é mμu cña tinh thÓ do ®ã
cÇn röa n−íc. Lóc dïng m¸y ly t©m liªn tôc, cã thÓ dïng mét l−îng Ýt h¬i ®Ó duy tr×
nhiÖt ®é cña l−íi ly t©m kho¶ng 600C ®ång thêi lóc cho ®−êng non vμo m¸y ly t©m,
liªn tôc cho l−îng Ýt n−íc ®Ó ph©n ly thuËn lîi.
Qu¸ tr×nh c«ng nghÖ ly t©m do hÖ nÊu ®−êng kh¸c nhau mμ kh¸c nhau. Th−êng
dïng chÕ ®é nÊu ®−êng 3 hÖ: A, B, C.
Sau trî tinh, ®−êng non ch¶y trùc tiÕp vμo m¸ng ph©n phèi, cho vμo m¸y ly t©m
tiÕn hμnh ph©n ly.
MËt ®−êng tho¸t ra ®Çu tiªn sau khi ly t©m gäi mËt nguyªn (mËt A1) sau ®ã
dïng n−íc vμ h¬i röa tinh thÓ ®−îc mËt röa (A2) vμ ®−a vÒ ®Ó nÊu non B vμ non C (mét
phÇn mét A2 ®−a vÒ nÊu ®−êng non A).
Tinh thÓ ®−êng sau ly t©m ®−a sÊy, ph©n lo¹i, ®ãng bao vμ b¶o qu¶n.
b. §−êng non B
Sau ly t©m ®−îc ®−êng B vμ mËt nguyªn B, dïng n−íc röa ®−îc mËt röa B
(nhiÒu nhμ m¸y kh«ng t¸ch mËt ngyªn vμ mËt röa). MËt nguyªn B ®−a nÊu non C. Tinh
thÓ ®−êng B dïng lμm ®−êng hå B lμm gièng nÊu ®−êng non A.
c. §−êng non C
Sau ly t©m ®−îc mËt C gäi mËt cuèi (mËt rØ) dïng lμm nguyªn liÖu nÊu r−îu
hoÆc çc s¶n phÈm phô kh¸c. §−êng C ®−a håi dung, x«ng SO2 lÇn hai dïng lμm
nguyªn liÖu nÊu ®−êng A.
Tõ ®ã, cã thÓ thÊy nhiÖm vô ph©n ly lμ c¨n cø vμo nhiÖm vô s¶n xuÊt, yªu cÇu
kü thuËt vμ chÊt l−îng çc lo¹i ®−êng non.
Dïng çc b−íc thao t¸c thÝch hîp ®Ó ®¹t ®−îc tiªu chuÈn s¶n phÈm quy ®Þnh vμ
phï hîp víi ®é tinh khiÕt cña mËt ®−êng dïng ®Ó phèi liÖu nÊu çc lo¹i ®−êng non.
2. C¬ lý ph©n ly
Sau khi cho ®−êng non vμo m¸y ly t©m quay, d−íi t¸c dông cña m¸y ly t©m, mËt
®−êng xuyªn qua líp l−íi ra ngoμi cßn tinh thÓ cã kÝch th−íc lín h¬n lç l−íi ®−îc gi÷
l¹i. Toμn bé qu¸ tr×nh ph©n ly dùa vμo chuyÓn ®éng quay cña m¸y vμ s¶n sinh lùc ly
t©m. §ã lμ nguyªn lý lμm viÖc cña m¸y ly t©m.
a. Lùc ly t©m lùc ph©n ly
§¹i l−îng lùc ly t©m tØ lÖ khèi l−îng ®−êng non, b×nh ph−¬ng tèc ®é dμi vμ tØ lÖ
nghÞch víi b¸n kÝnh thïng quay m¸y ly t©m.
mgν 2 Gν 2
C= = (4-22)
r r
2 πrn
v× V = (m/gi©y)
60
G (2 πrn 2 ) Gπ 2 n 2
Do ®ã: C = = (4-23)
r 900
D GDn 2 π 2
Mμ r = →C= (4-24)
2 1800
Trong ®ã:
C- Lùc ly t©m cña vËt thÓ lóc chuyÓn ®éng (lùc)
m- Khèi l−îng vËt thÓ lóc chuyÓn ®éng (kg)
G- Träng l−îng vËt thÓ lóc chuyÓn ®éng (kg)
v- Tèc ®é dμi cña vËt thÓ lóc chuyÓn ®éng (m/gi©y)
g- Gia tèc träng tr−êng (9,81m/gi©y2)
r- B¸n kÝnh chuyÓn ®éng cña thïng quay (m)
n- Tèc ®é vßng quay m¸y ly t©m (v/phót)
π- Sè π (3,14)
D- §−êng kÝnh thïng quay (m)
Tõ c«ng thøc trªn cho thÊy lùc ly t©m lóc ph©n ly ®−êng C non tû lÖ thuËn
®−êng kÝnh thuËn quay (D) vμ b×nh ph−¬ng tèc ®é vßng quay (n2)
VÝ dô: §−êng kÝnh D cña m¸y ly t©m lμ 1m, tèc ®é vßng quay 960v/phót, lùc ly
t©m s¶n sinh cña 1000kg ®−êng non lμ:
1x(960 ) x1xπ 2
2
C= = 5,05kg (lùc)
1800
NÕu dïng m¸y ly t©m liªn tôc, cã ®−êng kÝnh nh− trªn, tèc ®é quay 1900v/phót
vμ 1000kg ®−êng non th× s¶n sinh mét lùc ly t©m:
1x1(1900 ) xπ 2
2
C= = 19,77 kg lùc
1800
Tõ ®ã cã thÓ thÊy, tèc ®é t¨ng lªn mét l©n, lùc ly t©m mμ ®−êng non ph¶i chÞu
t¨ng lªn gÊp 4 lÇn. V× vËy, m¸y ly t©m liªn tôc cã tèc ®é cao dïng ®Ó ph©n ly ®−êng
non B, C cã ®é nhít lín.
b. HÖ sè ph©n ly cña m¸y ly t©m
HÖ sè ph©n ly lμ yÕu tè chñ yÕu ®Ó c©n b»ng hiÖu n¨ng lμm viÖc cña m¸y ly t©m
vμ ®Æc tÝnh cña nã. §ã lμ tØ sè gi÷a lùc ly t©m vμ träng lùc, tøc:
C GDn 2 π 2 Dn 2 π 2
F= = = (4-25)
G 1800 1800
G
HÖ sè ph©n ly lín biÓu thÞ tèc ®é ly t©m cao, ®−êng kÝnh lín, hiÖu qu¶ ph©n ly
tèt. Ng−îc l¹i, biÓu thÞ hiÖu qu¶ kÐm.
§−êng non lμ mét thÓ hçn hîp gi÷a chÊt r¾n vμ chÊt láng vμ dÔ dμng ph©n ly, do
®ã th−êng dïng hÖ sè ph©n ly cña m¸y ly t©m tèc ®é b×nh th−êng trong kho¶ng 500 -
2000. HÖ sè ph©n ly cña m¸y ly t©m cã tèc ®é cao lín h¬n 3000 thÝch hîp dïng ph©n
ly dung dÞch cã tinh thÓ rÊt nhá vμ > 5000 dïng ph©n ly dung dÞch keo cã ®é ph©n t¸n
cao.
c. Trë lùc ly t©m
Quan s¸t qu¸ tr×nh ly t©m cã thÓ ph¸t hiÖn, lùc míi ph©n ly, lóc ®−êng non d−íi
t¸c dông cña lùc ly t©m, tinh thÓ bÞ gi÷ l¹i vμ mËt ®−êng ®i qua l−íi ra ngoμi. Tïy thuéc
®é dμy líp tinh thÓ t¨ng lªn vμ kh«ng ngõng bÞ nÐn l¹i th× trë lùc cña mËt ®i qua l−íi
dÇn t¨ng lªn. Lóc ph©n ly ®−êng non cã ®é tinh khiÕt thÊp, ®é nhít lín, hoÆc cã ngôy
tinh (tinh thÓ li ti) th× mËt ®−êng ®i qua l−íi cã trë ng¹i cμng lín. Do ®ã, khi dïng m¸y
ly t©m cã hÖ sè ph©n ly nhá ®Ó ph©n ly ®−êng non C th−êng hay xuÊt hiÖn hiÖn t−îng
trªn.
Ngoμi ra, lùc nhít cña mËt ®−êng ®èi víi tinh thÓ lμ mét lo¹i trë lùc ph©n ly lín.
Nguyªn nh©n s¶n sinh lùc nhít cã 2 lo¹i:
- T¸c dông cña èng mao qu¶n lμm cho mËt ®−êng l−u l¹i ë kho¶ng çch gi÷a
çc tinh thÓ.
- MËt ®−êng dÝnh trªn bÒ mÆt tinh thÓ
Do hai lo¹i ®ã, trë lùc t¨ng lªn mÊy lÇn so víi lùc ly t©m. Do ®ã, d−íi ®iÒu kiÖn
m¸y ly t©m hiÖn nay, dùa vμo lùc ly t©m t¸ch hoμn toμn mËt ®−êng lμ cã khã kh¨n. Do
®ã, lóc s¶n xuÊt ®−êng cã chÊt l−îng cao th−êng dïng röa n−íc hoÆc röa h¬i ®Ó gi¶m
l−îng mËt ë bÒ mÆt tinh thÓ. T¸c dông líp mËt máng gi÷a çc tinh thÓ khuÕch t¸n
lo·ng ra, líp mËt cã thÓ ra ngoμi. Nh−ng röa n−íc dÔ dμng ®i qua ë nh÷ng n¬i cã trë
lùc nhá, ph©n bè ®Òu ë toμn bé bÒ mÆt tinh thÓ, cßn nh÷ng n¬i tinh thÓ bÞ nÐn chÆt röa
n−íc rÊt khã ph¸t huy t¸c dông. Do ®ã, lóc s¶n xuÊt ®−êng cã chÊt l−îng t−¬ng ®èi
cao, ngoμi röa n−íc cßn cÇn röa h¬i do ¸p lùc cña h¬i t−¬ng ®èi cao dÔ dμng kh¾c phôc
nh÷ng trë lùc ®ã. §ång thêi lóc h¬i ng−ng tô thμnh n−íc cã t¸c dông röa n−íc mét lÇn
n÷a, lμm tinh thÓ ®−êng kh«ng dÝnh mËt.
§Ó ph©n ly tiÕn hμnh thuËn lîi, ngoμi viÖc dïng hÖ sè ph©n ly thÝch ®¸ng, viÖc
gi¶m trî lùc ph©n ly lμ rÊt quan träng. Do ®ã, vÒ mÆt c«ng nghÖ, yªu cÇu nÊu ®−êng
non cã ®é nhít mÉu dÞch t−¬ng ®èi nhá, tinh thÓ lín vμ ®Òu ®Æn.
VÒ ph−¬ng diÖn trî tinh nªn khèng chÕ thÝch ®¸ng nång ®é vμ nhiÖt ®é cña
®−êng non cã ®é tinh khiÕt thÊp tr−íc khi ly t©m. Lóc ly t©m, cho l−îng ®−êng non vμo
m¸y ly t©m thÝch ®¸ng ®Ó gi¶m ®é dμy líp ®−êng do ®ã gi¶m trë lùc ly t©m.
3. Thao t¸c ly t©m
§Ó hoμn thμnh nhiÖm vô ph©n ly, ngoμi n¾m v÷ng nguyªn lý ph©n ly cßn cÇn
n¾m v÷ng kü thuËt c¬ b¶n cña thao t¸c ph©n ly.
4. C¬ së thao t¸c ph©n ly
C¬ së kü thuËt thao t¸c ph©n ly lμ chØ trong qu¸ tr×nh thao t¸c ph©n ly cã thÓ cã
kiÕn thøc kü thuËt th«ng th−êng ®Ó ph¸n ®o¸n chÊt l−îng ph©n ly.
a. T×m hiÓu chÊt l−îng ®−êng non
- ChÊt l−îng ®−êng non lμ yÕu tè quan träng ¶nh h−ëng tèc ®é ph©n ly. §Ó n©ng
cao chÊt l−îng ph©n ly cÇn n©ng cao l−îng ®−êng non, do ®ã ng−êi c«ng nh©n thao t¸c
tr−íc khi ph©n ly cÇn t×m hiÓu chÊt l−îng ®−êng non. Th−êng ®é tinh khiÕt cao, ®é
nhít nhá, tinh thÓ ®ång ®Òu vμ kh«ng cã ngôy tinh, ph©n ly t−¬ng ®èi dÔ dμng, ng−îc
l¹i ph©n ly khã kh¨n. Lóc ph¸t hiÖn ®−êng non cã chÊt l−îng t−¬ng ®èi kÐm, cÇn t×m
biÖn ph¸p xö lý thÝch ®¸ng. VÝ dô: Lóc trî tinh cho l−îng n−íc thÝch hîp pha lo·ng
®−êng non, n©ng cao nhiÖt ®é ph©n ly hîp lý, gi¶m bít l−îng ®−êng non ph©n ly mçi
lÇn hoÆc kÐo dμi thêi gian ph©n ly. §èi víi ®−êng non A vμ ®−êng non B cã thÓ t¨ng
l−îng n−íc röa hoÆc l−îng h¬i röa...
b. Khèng chÕ chÊt l−îng s¶n phÈm
Do tÝnh chÊt ®−êng non kh«ng gièng nhau, ®èi víi yªu cÇu chÊt l−îng çc lo¹i
®−êng còng kh¸c nhau. Do ®ã, ng−êi c«ng nh©n thao t¸c ph©n ly cÇn ph¸n ®o¸n chÊt
l−îng çc lo¹i s¶n phÈm mμ t×m mäi biÖn ph¸p khèng chÕ.
Lóc ly t©m ®−êng non A, chñ yÕu ph¸n ®o¸n mμu s¾c (dïng ph−¬ng ph¸p so
s¸nh). Trong t×nh h×nh chÊt l−îng ®−êng non biÕn ®æi qu¸ lãn, tiÕn hμnh ph©n ly thö
nghiÖm 2, 3 mÎ ®−êng non sau ®ã lÊy mÉu ®−a phßng hãa l−îng n−íc vμ l−îng h¬i
dïng ®Ó röa, ngoμi ra cÇn khèng chÕ ®é Èm cña s¶n phÈm. Lóc ph©n ly chØ cÇn xem
dung dÞch ®−êng tr¾ng trong trªn kÝnh m¸y ly t©m tøc biÓu thÞ hμm l−îng n−íc ®−êng
tr¾ng ®· ®¹t yªu cÇu.
c. Ph¸n ®o¸n tr×nh ®é t¸ch mËt
Lóc ph©n ly ®−êng non C, do ®−êng non nång ®é chÊt kh« cao, mμu s¾c ®Ëm l¹i
kh«ng tiÕn hμnh röa n−íc, röa h¬i do ®ã rÊt khã quan s¸t trùc tiÕp vμ ph¸n ®o¸n tr×nh
®é t¸ch mËt chØ th«ng qua kiÓm tra ®−êng sau ly t©m xem cã phï hîp tiªu chuÈn hay
kh«ng.
Lóc ph©n ly ®−êng non A, cã thÓ th«ng qua kÝnh ®Ó ph¸n ®o¸n t×nh h×nh t¸ch
mËt (l¾p mét ®Ìn ®Ó quan s¸t). Lóc míi ph©n ly, tèc ®é t¸ch mËt nhanh sau ®ã gi¶m vμ
mμu s¾c trªn kÝnh chuyÓn tõ ®Ëm sang nh¹t. Lóc röa n−íc dung dÞch cã mμu vμng vμ
röa h¬i mμu tr¾ng.
d. Çc b−íc thao t¸c: Çc b−íc thao t¸c ph©n ly tïy thuéc vμo tÝnh chÊt ®−êng
non vμ lo¹i m¸y ly t©m mμ cã kh¸c nhau.
Qu¸ tr×nh ph©n ly çc lo¹i ®−êng non bao gåm çc b−íc: Khëi ®éng, cho liÖu,
ph©n mËt, röa ®−êng (röa n−íc, röa h¬i) vμ x¶ ®−êng.
5. Nh÷ng ®iÓm chñ yÕu thao t¸c ph©n ly çc lo¹i ®−êng non
a. Ph©n ly ®−êng non A
§−êng tr¾ng sau khi ly t©m ®−êng non A lμ thμnh phÈm. Yªu cÇu ®é mμu, ®é tô,
®é Èm, t¹p chÊt kh«ng tan,... cÇn phï hîp chØ tiªu chÊt l−îng s¶n phÈm. Ngoμi ra mËt
nguyªn A (mËt A1) vμ mËt röa A (mËt A2) çch dïng còng kh¸c nhau. Do ®ã, lóc ph©n
ly cÇn t¸ch chóng ra. §ång thêi c¨n cø vμo yªu cÇu phèi liÖu nÊu ®−êng mμ khèng chÕ
hiÖu sè ®é tinh khiÕt. Do ®ã, trong c«ng t¸c ph©n mËt cÇn chó ý:
- Lμm tèt c«ng t¸c thö nghiÖm: C«ng t¸c ph©n ly thö nghiÖm lμ c¨n cø cung cÊp
cho thao t¸c ph©n mËt, ®ã lμ biÖn ph¸p träng yÕu ®Ó ®¶m b¶o chÊt l−îng s¶n phÈm.
- Chó ý thao t¸c röa ®−êng
Röa ®−êng ®Ó n©ng cao chÊt l−îng s¶n phÈm. Do ®ã, l−îng n−íc röa ®−êng cÇn
thÝch ®¸n, röa n−íc nhiÒu ¶nh h−ëng ®Õn gãc c¹nh tinh thÓ ®−êng tõ ®ã ¶nh h−ëng ®Õn
ngo¹i h×nh vμ ®é ãng ¸nh cña tinh thÓ ®ång thêi t¨ng l−îng nÊu l¹i gi¶m hiÖu suÊt thu
håi. Lóc röa n−íc cã thÓ quan s¸t mμu s¾c mËt röa trªn kÝnh lóc thÊy mËt röa cã mμu
vμng cã thÓ khãa van n−íc röa vμ tiÕn hμnh röa h¬i. Thêi gian röa h¬i kh«ng nªn qu¸
dμi, tèn h¬i, tæn thÊt ®−êng vμ ®−êng ®ãng r¾n, x¶ ®−êng khã kh¨n, thËm chÝ x¶ ®−êng
kh«ng ®−îc, mμu s¾c t¨ng lªn. Khi t×nh h×nh b×nh th−êng, lóc quan s¸t trªn kÝnh cã
dung dÞch ®−êng tr¾ng ch¶y ra cã thÓ ®ãng van h¬i vμ nguån ®iÖn ®ång thêi thao t¸c
ngõng m¸y.
- Chó ý ph©n t¸ch mËt A1 vμ mËt A2.
MËt A1 chñ yÕu dïng nÊy ®−êng non B vμ bæ sung nÊu ®−êng non C cßn mËt A2
dïng nÊu ®−êng non B, non C hoÆc trë l¹i nÊu ®−êng non A. Do ®ã, yªu cÇu ®é tinh
khiÕt 2 lo¹i ®ã lóc ph©n mËt kh«ng gièng nhau. Trong thùc tÕ s¶n xuÊt dùa vμo chÕ ®é
nÊu ®−êng mμ khèng chÕ ®é tinh khiÕt mËt A1 vμ A2. CÇn chó ý ph©n lé 2 lo¹i mËt ®ã
nÕu ph©n lé sím dÉn ®Õn chÊt l−îng mËt A2 thÊp nÕu ph©n lé muén th× ®é tinh khiÕt A1
t¨ng lªn ¶nh h−ëng phèi liÖu ®−êng non ®é tinh khiÕt thÊp. Cuèi cïng gi¶m hiÖu suÊt
thu håi ®−êng.
b. Ph©n ly ®−êng non B
Lóc ph©n ly ®−êng non B cÇn chó ý:
- CÇn n¾m v÷ng ®é dμy líp ®−êng, dùa vμo ®é tinh khiÕt ®−êng non B t−¬ng ®èi
thÊp, ®é nhít lín lóc ph©n mËt líp ®−êng kh«ng nªn qu¸ dμy nÕu kh«ng t¸ch mËt khã
kh¨n, röa n−íc t¨ng lªn, ®é tinh khiÕt mËt B t¨ng lªn, hËu qu¶ ph©n bæ röa n−íc kh«ng
®Òu. Ngoμi ra, do t¸ch mËt kh«ng triÖt ®Ó lμm líp ngoμi tinh thÓ mang mËt Ýt vμ mμu
tr¾ng cßn líp trong mang mËt nhiÒu mμ mμu vμng tõ ®ã ¶nh h−ëng chÊt l−îng nªn
th«ng qua thö nghiÖm mμ x¸c ®Þnh.
- Khèng chÕ röa ®−êng: Lóc röa ®−êng c¨n cø vμo chÊt l−îng ®−êng non mμ
khèng chÕ l−îng n−íc röa thÝch ®¸ng mμ lμm n−íc röa ®Òu ë çc vÞ trÝ, ®¶m b¶o chÊt
l−îng tinh thÓ vμ kh«ng lμm cho ®é tinh khiÕt mËt B t¨ng lªn.
c. Ph©n ly ®−êng non C
§−êng non C cã ®é tinh khiÕt thÊp, nång ®é cao, ®é nhít lín, tinh thÓ nhá vμ
nhiÖt ®é thÊp, ®ã lμ ®Æc ®iÓm cña ®−êng non C. Do ®ã cÇn dïng m¸y ly t©m liªn tôc cã
hÖ sè ph©n ly lín ®Ó ph©n ly. Lóc ®ã ph©n ly cÇn chó ý çc ®iÓm sau:
- N¾m v÷ng chÊt l−îng ®−êng non
- Tr¸nh kh«ng khÝ l¹nh vμo m¸y ly t©m
5. M¸y ly t©m
- M¸y ly t©m ®−îc dïng réng r·i trong nhμ m¸y ®−êng. Ng−êi ta dùa vμo
ph−¬ng thøc thao t¸c ®Ó ph©n lo¹i tøc m¸y li t©m gi¸n ®o¹n vμ liªn tôc. M¸y ly t©m
gi¸n ®o¹n th−êng dïng ®Ó ph©n ly ®−êng non cã ®é tinh khiÕt cao cßn m¸y li t©m t©m
liªn tôc dïng ®Ó ph©n ly ®−êng non cã ®é tinh khiÕt thÊp.
a. M¸y li t©m gi¸n ®o¹n
M¸y li t©m gi¸n ®o¹n Weston th−êng dïng ®Ó ph©n li ®−êng non A víi tèc ®é
960v/phót (h×nh 4-7)
1. Thïng quay
2. Trôc quay
3. Gèi ®ì
4. Chãp nãn
5. Gê
6. Th©n m¸y
7. §éng c¬
8. Khíp nèi
9. Phanh dõng m¸y
H×nh 4-7. M¸y li t©m gi¸n ®o¹n Weston

b. M¸y li t©m tù ®éng, gi¸n ®o¹n
M¸y li t©m gi¸n ®o¹n hiÖn ®¹i ®−îc thao t¸c hoμn toμn tù ®éng. Ng−êi c«ng
nh©n ph©n mËt chØ cÇn khèng chÕ ®èi víi th«ng sè kü thuËt ®· ®−îc Ên ®Þnh ®Ó cã thÓ
®¹t ®−îc ®é Pol vμ ®é Èm theo yªu cÇu (h×nh 4-8)
H×nh 4-8. M¸y li t©m tù ®éng gi¸n ®o¹n

1. §éng c¬, 2. §Çu trôc, 3. Phanh, 4. Trôc, 5. Van cña rç,
6. Rç, 7. Bé phËn ®ì rç, 8,9. Th©n m¸y, 10. Bé phËn x¶ ®−êng.
11, 12. Van n¹p liÖu, 14. Tñ ®iÒu khiÓn, 15. B×nh dÇu.
Çc b−íc thao t¸c chñ yÕu bao gåm: cho liÖu ë tèc ®é quay thÊp, t¨ng tèc ®Õn
tèc ®é cùc ®¹i, röa n−íc (röa h¬i), vËn hμnh ë tèc ®é cao nhÊt, gi¶m tèc ®é, x¶ ®−êng
®−îc tù ®éng hoμn toμn.
M¸y li t©m hoμn toμn tù ®éng ®· ®−îc dïng t¹i c«ng ty Cæ phÇn mÝa ®−êng Lam
S¬n ®Ó ph©n li ®−êng non A víi tèc ®é 1200 v/ph, dung tÝch trung b×nh cña rç 795m3
®−êng non vμ ®−êng kÝnh rç 1350mm.
c. M¸y li t©m liªn tôc
M¸y li t©m liªn tôc cã nh÷ng −u ®iÓm sau ®©y:
- N¨ng suÊt cao
- Tiªu hao n¨ng l−îng thÊp vμo sö dông n¨ng l−îng ®iÒu hßa
- Xö lÝ cã hiÖu qu¶ ®−êng non cã ®é nhít lín vμ tinh thÓ nhá.
- MËt t¸ch ra trong qu¸ tr×nh ph©n mËt gi÷a m¸y li t©m gi¸n ®o¹n vμ liªn tôc
nh−ng m¸y li t©m liªn tôc lo¹i chÊt kh«ng ®−êng nhiÒu h¬n ®¹t chÊt l−îng ®−êng tèt
h¬n (theo Proskowetz vμ Chen).
- Gi¶m nhÑ lao ®éng ch©n tay vμ dÔ dμng tù ®éng hãa
+ M¸y li t©m liªn tôc HGC-110 (h×nh 4-9) ®−îc dïng ë c«ng ty Cæ phÇn mÝa
®−êng Lam S¬n cã ®−êng kÝnh ræ 1100mm tèc ®é 1500v/phót vμ ®éng c¬ 55kW.
§−êng non vμo
§−êng
MËt
H×nh 4-10. S¬ ®å m¸y

li t©m liªn tôc
H×nh 4-9. M¸y li t©m liªn tôc
1. §éng c¬, 1, 3. VËt bäc bªn ngoμi

4. Khung trªn, 5. VËt bäc bªn trong
6. PhÔu, 7. Bé phËn ®ì ræ
8. Ræ, 9. Do¨ng tæng hîp
10. èng n¹p liÖu, 11. Van n¹p liÖu
+ M¸y li t©m liªn tôc FC (FCB) (H×nh 4-11)
H×nh 4-11. M¸y li t©m liªn tôc FC (FCB)

A. §−êng non vμo B. èng n−íc vμo C sμn lμm viÖc
1. Van h¬i ®iÒu tiÕt l−u l−îng 10. N−íc röa ®−êng tiÕp tuyÕn
2. Bé phËn n¹p liÖu trung t©m cã kÝnh nh×n 11. Bé phËn ng¨n chÆn
3. N−íc r÷a ®−êng ®ång trôc trung t©m 12. Ræ treo
4. N−íc röa ®−êng ®ång trôc ë vßng khuyªn 13. èng n−íc ®Ó röa ræ
5. H¬i ®un nãng ®−êng non 14. Bé móp
6. Bé phËn ph©n phèi ®−êng non 15. PhÔu x¶ ®−êng
7. §iÓm t¨ng tèc 16. èng x¶ mËt li t©m
8. §iÓm lμm ®æi h−íng quay 17. §éng c¬
9. Ræ quang cã trang bÞ 18. Tù khèng chÕ
II. SÊy ®−êng vμ b¶o qu¶n ®−êng
1. Môc ®Ých vµ ®Æc ®iÓm cña sÊy ®−êng
- §−êng sau khi ly t©m cã ®é Èm 0,2 - 2%, cÇn ph¶i sÊy kh« vμ lμm nguéi
®−êng míi cã thÓ ®ãng bao vμ b¶o qu¶n nÕu kh«ng ®−êng bÞ −ít, ®ãng côc kh«ng b¶o
qu¶n ®−îc l©u.
§Ó b¶o qu¶n ®−êng, cÇn thùc hiÖn hÖ sè an toμn khi b¶o qu¶n:
PhÇn n − íc (%)
HÖ sè an toμn = (4-26)
100 − Pol
Khi hÖ sè an toμn ®ã b»ng 0,25 th× ®−êng b¶o qu¶n. NÕu lín h¬n 0,25 ®−êng
b¶o qu¶n kh«ng tèt.
Tiªu chuÈn ®é Èm cña ®−êng tr¾ng ë n−íc ta quy ®Þnh nh− sau:
- §−êng tr¾ng lo¹i I: 0,06%
- §−êng tr¾ng lo¹i II: 0,07%
- §−êng tinh luyÖn: 0,05%
2. Nguyªn lý sÊy ®−êng
Thùc chÊt cña qu¸ tr×nh sÊy ®−êng lμ lμm phÇn n−íc trong ®−êng khuÕch t¸n
vμo kh«ng khÝ. Thùc tÕ ®ã lμ qu¸ tr×nh khuÕch t¸n. V× vËy, ®Ó sÊy ®−êng tiÕn hμnh
thuËn lîi cÇn lμm ¸p lùc h¬i møc ë bÒ mÆt cña ®−êng lín h¬n ¸p suÊt riªng phÇn cña
h¬i n−íc trong kh«ng khÝ, cÇn duy tr× ®éng lùc khuÕch t¸n míi cã thÓ lμm cho phÇn
n−íc trªn bÒ mÆt tinh thÓ ®−êng kh«ng ngõng hãa h¬i vμ phÇn n−íc trong ®−êng cã thÓ
khuÕch t¸n ®Õn bÒ mÆt cña ®−êng.
Lóc ®−êng −ít tiÕp xóc víi kh«ng khÝ b·o hßa, phÇn n−íc tù do trong ®−êng
kh«ng ngõng hãa h¬i vμ bÞ kh«ng khÝ hÊp thô. Tïy thuéc vμo phÇn n−íc tù do bÞ sÊy
kh« bay h¬i, ¸p lùc h¬i n−íc cña ®−êng dÇn dÇn gi¶m xuèng ®Õn khi cïng ¸p lùc h¬i
n−íc cña kh«ng khÝ kh«ng b·o hßa cã nhiÖt ®é vμ ®é Èm nhÊt ®Þnh ë xung quanh ®¹t
®Õn c©n b»ng th× sÊy kh«ng thÓ tiÕn hμnh ®−îc vμ phÇn n−íc ®ã gäi phÇn n−íc c©n
b»ng. Do ®ã, cã thÓ thÊy, ngoμi tÝnh chÊt cña ®−êng, ®é Èm cña kh«ng khÝ xung quanh
cã quan hÖ rÊt lín ®Õn sÊy ®−êng. Kh«ng khÝ xung quanh lμ kh«ng khÝ Èm tøc vËt hçn
hîp cña kh«ng khÝ kh« vμ h¬i n−íc. Hμm l−îng thùc tÕ h¬i n−íc trong kh«ng khÝ cμng
thÊp lùc hót Èm cña kh«ng khÝ cμng m¹nh vμ n¨ng lùc sÊy cμng lín. Hμm l−îng h¬i
n−íc trong kh«ng khÝ phô thuéc ®é Èm cña kh«ng gian vμ theo mïa. ë nh÷ng vïng ®é
Èm cao vμ m−a nhiÒu th× tr−íc hÕt cÇn h©m nãng kh«ng khÝ sau ®ã dïng kh«ng khÝ
nãng lμm t¸c nh©n sÊy ®−êng. §ã lμ ph−¬ng thøc ®−îc dïng ®Ó sÊy ®−êng ë n−íc ta.
3. Çc chñng lo¹i m¸y sÊy ®−êng
a. SÊy ®−êng ®−îc thùc hiÖn b»ng sµn rung vµ b¨ng t¶i ®−êng (h×nh 4-12). Lo¹i
m¸y sÊy nμy ®−îc dïng trong çc nhμ ®−êng øng dông c«ng nghÖ vμ thiÕt bÞ cña
Trung Quèc nh−: Lam S¬n, S¬n La, S¬n D−¬ng, BÕn Trre, §¾k N«ng, Sãc Tr¨ng v.v...
H×nh 4-12. SÊy ®−êng b»ng sµn rung

M¸y sÊy ®−êng b»ng sμn rung t−¬ng tù nh− m¸y vËn chuyÓn ®−êng sμn rung chØ
kh¸c lμ m¸y sÊy sμn rung cã 2 tÇng: tÇng trªn lμ vËn chuyÓn cña ®−êng d−íi lμ kh«ng
khÝ dïng lμm bay h¬i n−íc cña ®−êng.
b. M¸y sÊy b»ng thïng quay
M¸y sÊy b»ng thïng quay lμ mét thïng trßn ®Æt n»m ngang cã gãc nghiªng so
víi mÆt ®Êt tõ 3-60 (h×nh 4-13) trong thïng cã g¾n vμo th©n thïng nhiÒu çnh. Lóc
thïng quay çc çnh nμy cã t¸c dông ®−a ®−êng lªn cao vμ r¬i xuèng vμ tiÕp xóc ®Òu
víi kh«ng khÝ vμ di ®éng vÒ phÝa tr−íc.
H×nh 4-13. M¸y sÊy b»ng thïng quay

1. Th©n thïng, 2. Gèi ®ì, 3. B¸nh r¨ng,
4. Bé phËn truyÒn ®éng, 5. Çnh g¾n th©n thïng
c. M¸y sÊy nhiÒu èng
§Æc ®iÓm kÕt cÊu cña lo¹i m¸y nμy lμ mét thïng trßn bªn trong c¬ l¾p 2 tæ èng,
trong èng cã g¾n çnh cã t¸c dông gióp ®−êng tiÕp xóc ®Òu víi kh«ng khÝ. Trong èng
dïng ®Ó sÊy ®−êng vμ kh«ng khÝ nãng chuyÓn ®éng cïng chiÒu vμ khi lμm nguéi
®−êng th× ®−êng vμ kh«ng khÝ l¹nh chuyÓn ®éng ng−îc chiÒu (h×nh 4-14).
H×nh 4-14. M¸y sÊy lo¹i nhiÒu èng

1. èng sÊy kh«, 2. èng lμm nguéi, 3. èng nèi, 4. kh«ng khÝ nãng, l¹nh ra,
5. kh«ng khÝ l¹nh vμo, 6. kh«ng khÝ nãng vμo
4. §ãng bao vµ b¶o qu¶n ®−êng
§−êng sau khi sÊy ®ãng bao vμ b¶o qu¶n ®−êng. §èi víi ®−êng tr¾ng, mçi bao
100kg sau ®ã ®−a vμo kho b¶o qu¶n.
§èi víi b¶o qu¶n ®−êng cã yªu cÇu c«ng nghÖ nhÊt ®Þnh, nÕu kh«ng sÏ ph¸t
sinh ®−êng −ít kÕt côc, biÕn chÊt ¶nh h−ëng chÊt l−îng s¶n phÈm. §Ó b¶o qu¶n tèt,
nhiÖt ®é ®−êng ®ãng bao kho¶ng 38-400C, trong qu¸ tr×nh b¶o qu¶n ®−êng bÞ kÕt côc,
nguyªn nh©n chñ yÕu lμ hμm l−îng Èm trong ®−êng qu¸ cao, v−ît qu¸ 1%. §ã lμ do
nhiÖt ®é sÊy ®ãng bao vμ b¶o qu¶n, khèng chÕ ®é Èm kh«ng b×nh th−êng mμ ph¸t sinh.
Trong qu¸ tr×nh sÊy ®−êng khèng chÕ ®é dμy cña líp ®−êng kh«ng b×nh th−êng lμm
hμm l−îng Èm cña ®−êng kh«ng ®Òu sau khi ®ãng bao vμ b¶o qu¶n dÉn ®Õn ®−êng kÕt
côc côc bé. §−êng kh«ng ®−îc lμm nguéi ®Çy ®ñ ®· tiÕn hμnh ®ãng bao ®−a vμo kho,
sau khi nhËp kho trong kho gi¶m nhiÒu lμm ®−êng hÊp thu phÇn n−íc trong kh«ng khÝ
mμ s¶n sinh kÕt côc. Ngoμi ra, nÕu chiÒu cao çc bao ®−êng qu¸ cao, ¸p lùc lín còng
dÔ t¹o thμnh kÕt côc. Do ®ã, ®èi víi bao 100kg, chiÒu cao çc bao ®−êng th−êng kh«ng
qu¸ 25 bao.
§−êng biÕn mμu vμng lμ do dïng ph−¬ng ph¸p sunfit ®Ó lμm tr¾ng ®−êng. Sau
khi b¶o qu¶n l©u, do sù oxi hãa cña kh«ng khÝ lμm ®−êng biÕn mμu vμng.
§Ó ®Ò phßng ®−êng biÕn chÊt trong qu¸ tr×nh b¶o qu¶n, çc khÝ b¶o qu¶n cÇn cã yªu
cÇu nhÊt ®Þnh vÒ kh«ng gian, kiÕn tróc vμ cÇn cã chÕ ®é qu¶n lý b¶o qu¶n hîp lý.
PhÇn V. C©n b»ng c«ng nghÖ nhμ m¸y ®−êng
Ch−¬ng I. C©n b»ng vËt chÊt
I. Ðp mÝa
Nh÷ng sè liÖu c¬ b¶n
1. L−îng mÝa Ðp t/ngμy
2. Thμnh phÇn nguyªn liÖu mÝa
3. HiÖu suÊt Ðp (%) dùa vμo sè liÖu b×nh qu©n.
Tr×nh tù tÝnh to¸n
1. MÝa
TP ®−êng cña mÝa
TL ®−êng = TL mÝa Ðp/ ngμy x
100
TL chÊt r¾n hßa TP ®−êng + TP chÊt kh«ng ®−êng

= TL mÝa Ðp/ng x (T)
tan (chÊt kh«) 100
TP ®−êng
TL x¬ = TL mÝa x¬ mÝa x (T)
100
TL chÊt kh«ng TP chÊt kh«ng ®−êng

= TL mÝa Ðp/ng x (T)
®−êng 100
2. B· mÝa
100 - HiÖu suÊt Ðp
TL ®−êng = TL ®−êng cña mÝa x (T)
100
TL ®−êng cña b·
TL chÊt kh« = x 100 (T)
§é TK n−íc Ðp cuèi (≈ ®é TK b·)
TL chÊt kh« cña b· TP x¬ mÝa

+ TL mÝa Ðp/ng 100
TL b· = 100 (phÇn x¬ trong mÝa =
(T)
100-TP n−íc b· phÇn x¬ trong b·)
TL b·
B· so víi mÝa (%) = x 100 (T)
TL mÝa Ðp/ngμy
3. N−íc thÈm thÊu
% n−íc thÈm thÊu so víi mÝa
TL =TL mÝa Ðp/ngμy x (T)
100
4. N−íc mÝa hçn hîp
TL = TL mÝa Ðp/ng + TL n−íc thÈm thÊu - TL b· (T)
TL ®−êng = TL ®−êng mÝa - TL ®−êng b· (T)
TL = chÊt kh« = TL chÊt kh« mÝa - TL chÊt kh« b· (T)
TL ®−êng n−íc mÝa hçn hîp
§é tinh khiÕt = x 100 (%)
TL chÊt kh« n−íc mÝa hçn hîp

Nång ®é chÊt kh« = x 100 (Bx)
TL n−íc mÝa hçn hîp
Dung tÝch n−íc TL n−íc mÝa hçn hîp

= (m3)
mÝa hçn hîp Tû träng
N−íc hçn hîp s/v TL n−íc mÝa hçn hîp

= x 100 (%)
mÝa (%) TL mÝa Ðp/ng
Sè liÖu tham kh¶o:
- HS Ðp (%) : 92 - 96
- ThÈm thÊu (%) : 25 - 30
- §TK n−íc Ðp cuèi (%) : 65 - 70
- N−íc trong b· (%) : 48 - 50
II. Lμm s¹ch n−íc mÝa vμ bèc h¬i
1. Ph−¬ng ph¸p v«i
* Nh÷ng sè liÖu chñ yÕu
- CaO cã hiÖu so víi mÝa (%) : 0,05 - 0,08
- Hμm l−îng CaO cã hiÖu trong v«i (dùa vμo chÊt l−îng v«i cña ®Þa ph−¬ng nhμ m¸y ®ã mμ
®Þnh, th−êng yªu cÇu : 75% ÷ 80%)
- N−íc bïn so víi n−íc mÝa trung hßa (%) : 20 - 25
- Hμm l−îng ®−êng trong bïn kh« (%) : 20 - 25
- L−îng n−íc röa bïn so víi bïn läc (%) : 150 - 200
- L−îng ®−êng tæn thÊt kh«ng x¸c ®Þnh so víi träng l−îng ®−êng cña mÝa (%) (bao gåm c¶
c«ng ®o¹n nÊu ®−êng) : 1,5 - 2,5
- Nång ®é mËt chÌ : 60 - 65
(Kh«ng tÝnh bïn, çt, t¹p chÊt n−íc mÝa hçn hîp mang l¹i).
* Tr×nh tù tÝnh to¸n
1. CaO cã hiÖu
Träng l−îng = TL mÝa Ðp/ngμy x CaO cã hiÖu so víi mÝa (%) (T)
100
2. V«i
TC CaO cã hiÖu
Träng l−îng = x 100 (T)
Hμm l−îng CaO cã hiÖu trong v«i
TL v«i
V«i so víi mÝa (%) = x 100 (%)
TL mÝa Ðp/ng
3. S÷a v«i
TL CaO cã hiÖu
- Dung tÝch = 3
x 100(m3)
Nång ®é CaO cã hiÖu cña s÷a v«i (kg/m )
TL s÷a v«i
S÷a v«i so víi mÝa (%) = x 100(%)
TL mÝa Ðp/ng
4. N−íc mÝa trung hßa
TL = TL n−íc mÝa hçn hîp + TL s÷a v«i (T)
TL n−íc mÝa trung hßa
Dung tÝch = (m3)
Tû träng

N−íc mÝa trung hßa s/v mÝa (%) = x 100
TL mÝa Ðp/ng
5. N−íc bïn
N−íc bïn so víi n−íc mÝa trung hßa (%)
TL = TL n−íc mÝa trung hßa x (T)
100
TL n−íc bïn
Dung tÝch = (m3)
Tû träng
TL n−íc bïn
N−íc bïn so víi mÝa (%) = x 100
TL mÝa Ðp/ng
6. N−íc mÝa l¾ng trong
TL = TL n−íc mÝa trung hßa - TL n−íc bïn (T)
7. Bïn läc
Bïn läc so víi mÝa (%)
Träng l−îng = TL mÝa Ðp/ng x (T)
100
8. Bïn kh«
100 - phÇn n−íc bïn läc
Träng l−îng = TL bïn läc x (T)
100
9. Träng l−îng ®−êng tæn thÊt trong bïn läc
PhÇn ®−êng trong bïn kh«
Träng l−îng = TL bïn kh« x (T)
100
- Träng l−îng ®−êng tæn thÊt bïn läc so víi träng l−îng ®−êng trong mÝa
TL ®−êng tæn thÊt bïn läc
= x 100 (%)
TL ®−êng mÝa
10. N−íc röa bïn läc
N−íc röa s/v bïn läc (%)
Träng l−îng = TL bïn läc x (T)
100
11. N−íc mÝa läc trong
TL = TL n−íc bïn + TL n−íc röa bïn läc - TL bïn läc (T)
12. Tæn thÊt ®−êng kh«ng x¸c ®Þnh
PhÇn ®−êng tæn thÊt KX§ s/v TL
TL = TL mÝa Ðp/ng x ®−êng cña mÝa (%) (T)
100
13. N−íc mÝa trong
TL = TL n−íc mÝa l¾ng trong + TL n−íc mÝa läc trong (T)
TL ®−êng = TL ®−êng n−íc mÝa hçn hîp - TL ®−êng tæn thÊt bïn läc
- TL ®−êng tæn thÊt KX§ (T)
TL chÊt kh« = TL chÊt kh« n−íc mÝa hçn hîp + TL CaO cã hiÖu - TL bïn kh« (T)
TL chÊt kh« n−íc mÝa trong
Nång ®é = x 100 (Bx)
TL n−íc mÝa trong
TL ®−êng n−íc mÝa trong
Dung tÝch = x 100 (%)
Tû träng
N−íc mÝa trong so víi mÝa = x 100 (%)
TL n−íc mÝa Ðp/ng
14. MËt chÌ
TL = x 100 (T)
Nång ®é mËt chÌ
TL mËt chÌ
Dung tÝch = (m3)
Tû träng
TL mËt chÌ
MËt chÌ so víi mÝa (%) = x 100 (%)
TL mÝa Ðp/ng
Sè liÖu tham kh¶o:
- CaO cã hiÖu so víi mÝa (%) : 0,06
- CaO cã hiÖu trong v«i (%) : 80
- N−íc bïn so víi n−íc mÝa trung hßa (%) : 20
- Bïn läc so víi mÝa (%) :1
- N−íc trong bïn läc (%) : 70 - 75
- N−íc röa bïn läc so víi bïn läc (%) : 200
- Tæn thÊt ®−êng KX§ so víi ®−êng trong mÝa (%) :2
2. Ph−¬ng ph¸p Sunfit hãa axit tÝnh
* Mét sè sè liÖu chñ yÕu
- L−u huúnh so víi mÝa (%) : 0,08 ÷ 0,09
- CaO cã hiÖu so víi mÝa (%) : 0,16 ÷ 0,20
- CaO cã hiÖu trong v«i dùa vμo ®Þa ph−¬ng cã nhμ m¸y
mμ dÞch ®−êng yªu cÇu (%) : 80
- TL bïn so víi n−íc móa trung hßa (%) : 25 ÷ 30
- Hμm l−îng ®−êng trong bïn kh« (%) : 10 ÷ 15
- N−íc röa bïn läc so víi bïn läc (%) : 150 ÷ 200
- Tæn thÊt ®−êng KX§ so víi ®−êng trong mÝa
(bao gåm c¶ c«ng ®o¹n nÊu ®−êng) (%) : 0,5 ÷ 1
- Nång ®é mËt chÌ (Bx) : 55 ÷ 60
- §Ó ®¬n gi¶n tÝnh to¸n, gi¶ thiÕt hiÖu suÊt hÊp thô SO2 lμ 100%
- CÆn nåi h¬i vμ SO2 mËt chÌ kh«ng tÝnh
- L−îng P2O5 cho vμo phô thuéc gièng mÝa, thuÇn thôc... do ®ã khi cho P2O5 bæ sung kh«ng
tÝnh.
- Bé phËn bïn läc, kh«ng tÝnh bïn, çt t¹p chÊt næi do n−íc mÝa... mang l¹i
* Tr×nh tù tÝnh to¸n
1. L−u huúnh
L−u huúnh s/v mÝa
TL = TL mÝa Ðp/ng x (T)
100
2. SO2
TL = 2 x TL luy huúnh (T)
3. CaO cã hiÖu
CaO cã hiÖu s/v mÝa
100
4. V«i
TL CaO cã hiÖu
TL = x 100 (T)
HL CaO cã hiÖu trong v«i
TL v«i
V«i so víi mÝa (%) = x 100 (T)
TL mÝa Ðp/ng
5. S÷a v«i
TL CaO cã hiÖu
Dung tÝch = x 100 (m3)
Nång ®é CaO cã hiÖu trong s÷a v«i (kg/m3)
TL = Dung tÝch s÷a v«i x TØ träng (T)
TL s÷a v«i
S÷a v«i so víi mÝa (%) = x 100 (T)
TL mÝa Ðp/ng
6. N−íc mÝa trung hßa
TL = TL n−íc mÝa hçn hîp + TL SO2 + TL s÷a v«i (T)
Dung tÝch = (m3)
TØ träng
TL n−íc mÝa trung hßa so víi mÝa (%) = x 100 (T)
TL mÝa Ðp/ng
7. N−íc bïn
N−íc bïn s/v n−íc mÝa trung hßa (%)
TL=TL n−íc mÝa trung hßa x (T)
TL mÝa Ðp/ng
TL n−íc bïn
Dung tÝch = (m3)
TØ träng
TL n−íc bïn
N−íc bïn so víi mÝa (%) = (T)
TL mÝa Ðp/ng
8. N−íc mÝa l¾ng trong
TL = TL n−íc mÝa trung hßa - TL n−íc bïn (T)
9. Bïn läc
Bïn läc so víi mÝa
100
10. Bïn kh«
100 - phÇn n−íc bïn läc
TL = TL bïn läc x (T)
100
TL bïn kh«
Bïn kh« so víi mÝa (%) = x 100 (T)
TL mÝa Ðp/ng
11. Träng l−îng ®−êng tæn thÊt trong bïn läc
Thμnh phÇn ®−êng trong bïn
TL = TL bïn kh« x (T)
100
- Träng l−îng ®−êng tæn thÊt trong bïn so víi träng l−îng ®−êng trong mÝa
TL ®−êng tæn thÊt trong bïn läc
TL = x 100 (T)
TL ®−êng trong mÝa
12. N−íc röa bïn
N−íc röa bïn s/v bïn
TL = TL bïn x (T)
100
13. N−íc läc trong
TL = TL n−íc bïn + TL n−íc röa bïn - TL bïn läc (T)
14. Tæn thÊt ®−êng kh«ng x¸c ®Þnh
Tæn thÊt ®−êng KX§ s/v TL
TL = TL ®−êng trong mÝa x (T)
®−êng trong mÝa
100
TL = TL n−íc mÝa l¾ng trong + TL n−íc mÝa läc trong (T)
TL ®−êng = TL ®−êng n−íc mÝa hçn hîp - TL ®−êng tæn thÊt bïn läc
- TL ®−êng tæn thÊt KX§ (T)
TL chÊt kh« = TL chÊt kh« n−íc mÝa hçn hîp + TL CaO cã hiÖu
- TL bïn kh« (T)
Nång ®é = x 100 (Bx)
TL ®−êng n−íc mÝa trong
Dung tÝch = x 100 (%)
Tû träng
N−íc mÝa trong so víi mÝa = x 100 (%)
TL mÝa Ðp/ng
16. MËt chÌ
TL = x 100 (T)
Nång ®é mËt chÌ
TL mËt chÌ
Dung tÝch = (m3)
Tû träng
TL mËt chÌ
MËt chÌ so víi mÝa (%) = x 100 (%)
TL mÝa Ðp/ng
Coi ®é tinh khiÕt cña mËt chÌ t−¬ng ®−¬ng ®é tinh khiÕt n−íc mÝa trong
17. HiÖu suÊt lµm s¹ch
100 (§TK n−íc mÝa trong - §TK n−íc mÝa hçn hîp)
HS lμm s¹ch = x 100 (%)
§TK n−íc mÝa trong (100 - §TK n−íc mÝa hçn hîp)
3. TÝnh c©n b»ng vËt chÊt c«ng ®o¹n lµm s¹ch vµ bèc h¬i cña ph−¬ng ph¸p CO2
Sè liÖu tÝnh c©n b»ng
1. Hμm l−îng CaO cã hiÖu so víi mÝa (%) : 1,5 ÷ 2,0
2. Hμm l−îng CaO trong ®¸ v«i (%) phô thuéc
chÊt l−îng ®¸ v«i cña ®Þa ph−¬ng, th−êng : 80
3. Nång ®é s÷a v«i (BÐ) : 10 ÷ 12
4. ThÓ tÝch khÝ CO2 % hçn hîp khÝ : 28 ÷ 32
5. CaCO3 trong n−íc mÝa th«ng CO2I
vμ th«ng CO2II so víi n−íc bïn (%): : 430 ÷ 460
6. PhÇn n−íc trong bïn läc (%) : 50 ÷ 60
7. PhÇn ®−êng trong bïn kh« (%) : 1,5 ÷ 3,0
8. L−îng n−íc röa bïn so víi bïn läc (%) : 100 ÷ 200
9. HiÖu suÊt hÊp thô CO2 cña th«ng CO2I (%) : 96 ÷ 98
10. HiÖu suÊt hÊp thô CO2 cña th«ng CO2II (%) :2÷4
11. L−u huúnh so víi mÝa (%) : 0,01 ÷ 0,02
12. Tæn thÊt ®−êng kh«ng x¸c ®Þnh so víi ®−êng trong
mÝa (%) bao gåm c«ng ®o¹n nÊu ®−êng (%) : 0,5 ÷ 1%
13. Nång ®é mËt chÌ (Bx) : 55 - 60
14. §Ó ®¬n gi¶n trong tÝnh to¸n gi¶ thiÕt hiÖu suÊt hÊp phô SO2 100%
C«ng thøc tÝnh
1. CaO cã hiÖu
TL mÝa Ðp/ng x (CaO cã hiÖu so víi mÝa (%)
Träng l−îng = (T)
100
2. S÷a v«i
TL CaO cã hiÖu
Dung tÝch = x 100(m3)
Nång ®é CaO cã hiÖu cña s÷a v«i (kg/m3)
Träng l−îng = Dung tÝch s÷a v«i x TØ träng (T)
2. V«i
100 x TL CaO cã hiÖu
TL v«i = (%)
TL v«i
V«i so víi mÝa (%) = x 100 (%)
TL mÝa Ðp/ng
4. CO2
TL CO2 = TL mÝa Ðp/ng x CO2 s/v mÝa
5. N−íc mÝa th«ng CO2I
L−îng CO2 hÊp thu cña n−íc mÝa th«ng CO2
HS hÊp thô CO2 cña n−íc mÝa th«ng CO2I
= 0,786 x l−îng CaO cã hiÖu x (T)
100
TL = N−íc mÝa hçn hîp + l−îng s÷a v«i + l−îng CO2 hÊp thô cña n−íc mÝa th«ng
CO2I (T)
N−íc mÝa th«ng CO2I so víi L−îng n−íc mÝa th«ng CO2I
= x 100
6. N−íc bïn th«ng CO2I
L−îng CaCO3 trong n−íc th«ng CO2I = L−îng CaCO3 cã hiÖu
x HiÖu suÊt hÊp thô CO2 n−íc mÝa th«ng CO2 (T)
TL = L−îng CaCO3 trong n−íc mÝa th«ng CO2 x
% n−íc bïn so víi l−îng CaCO3 trong n−íc th«ng CO2I
x (T)
100
N−íc bïn th«ng CO2I so L−îng n−íc bïn th«ng CO2I
= x 100%
víi mÝa (%) TL mÝa Ðp/ng
7. Bïn kh« cña th«ng CO2I
L−îng n−íc bïn 100 - phÇn n−íc cña n−íc bïn
Träng l−îng = x (T)
th«ng CO2I 100
L−îng bïn kh« cña th«ng CO2I so TL bïn kh« th«ng CO2I
= x 100
L−îng ®−êng tæn thÊt trong bïn L−îng ®−êng tæn thÊt trong bïn kh«
kh« th«ng CO2I so víi träng l−îng = th«ng CO2I x100
8. N−íc röa bïn th«ng CO2I
Träng l−îng bïn PhÇn n−íc röa so víi bïn (%)

Träng l−îng = x (T)
th«ng CO2I 100
9. N−íc mÝa trong th«ng CO2I
TL = L−îng n−íc th«ng CO2I + L−îng n−íc röa bïn th«ng CO2I
- TL bïn th«ng CO2I
N−íc mÝa trong th«ng CO2I so TL n−íc trong th«ng CO2

= x100
10. N−íc mÝa th«ng CO2II
HS hÊp phô CO2 cña
L−îng CO2 hÊp thô cña 0,786 x l−îng n−íc th«ng CO2II
= x (T)
n−íc mÝa th«ng CO2II CaO cã hiÖu
100
TL=TL n−íc mÝa trong CO2I + TL CO2 hÊp thô n−íc th«ng CO2II(T)
N−íc mÝa th«ng CO2II so L−îng n−íc th«ng CO2

= x100
11. N−íc bïn th«ng CO2II
HS hÊp thô CO2 cña n−íc
Träng l−îng CaCO3 trong n−íc TL CaCO3 cã th«ng CO2II
= x (T)
mÝa th«ng CO2II hiÖu
100
N−íc bïn (%) TL CaCO3 trong
TL CaCO3 trong n−íc n−íc th«ng CO2II
Träng l−îng = x
th«ng CO2II
100
N−íc bïn th«ng CO2II so TL n−íc bïn th«ng CO2II

= x 100
12. Bïn kh« th«ng CO2II
100 - phÇn n−íc cña n−íc bïn
TL = TL n−íc bïn th«ng CO2II x (T)
100
Bïn kh« cña th«ng CO2II TL n−íc bïn th«ng CO2II

= x 100
so víi mÝa (%) TL mÝa Ðp/ng
Thμnh phÇn ®−êng
Tæn thÊt ®−êng trong bïn TL bïn kh« kh«ng trong bïn kh«
= x (T)
kh« th«ng CO2II CO2II lÇn 2
100
L−îng ®−êng tæn thÊt
L−îng ®−êng tæn thÊt bïn kh« th«ng CO2II lÇn 2 trong bïn kh«
= x100
so víi l−îng ®−êng trong mÝa
13. N−íc röa bïn th«ng CO2 lÇn 2
TL n−íc bïn th«ng % n−íc röa bïn so víi bïn

TL = x (T)
CO2 lÇn 2 100
14. N−íc mÝa trong th«ng CO2 lÇn 2
L−îng n−íc röa bïn
L−îng n−íc mÝa lÇn 2 L−îng bïn th«ng
TL = + -
th«ng CO2 lÇn 2 CO2 lÇn 2
100
N−íc mÝa trong th«ng CO2 lÇn L−îng n−íc mÝa trong th«ng CO2 II
= x100
2 so víi mÝa (%) TL mÝa/ng
15. L−îng ®−êng tæn thÊt kh«ng x¸c ®Þnh
L−îng ®−êng tæn thÊt KX§ so víi l−îng
TL = TL mÝa Ðp/ng x ®−êng trong mÝa (T)
100
16. L−u huúnh
% l−u huúnh so víi mÝa
100
17. SO2
TL = 2 x l−îng l−u huúnh (T)
TL = TL n−íc mÝa trong th«ng CO2 lÇn 2
TL ®−êng = TL ®−êng n−íc mÝa hçn hîp - tæn thÊt ®−êng th«ng CO2I
- Tæn thÊt ®−êng th«ng CO2II - L−îng ®−êng tæn thÊt KX§ (T)
TL chÊt kh« = TL chÊt kh« cña n−íc mÝa hçn hîp + TL CaO cã hiÖu + L−îng CO2 hÊp thô th«ng CO2
lÇn 1 + l−îng CO2 hÊp thô th«ng CO2 lÇn 2 - L−îng bïn kh« th«ng CO2I - l−îng bïn kh« th«ng CO2II (T)
Dung tÝch = (m3)
Tû träng
19. MËt chÌ
TL = x 100 (T)
Nång ®é chÊt kh« mËt chÌ
Dung tÝch = TL mËt chÌ (m3)
Tû träng
20. HiÖu suÊt lµm s¹ch
100 (§TK n−íc mÝa trong - §TK n−íc mÝa hçn hîp
= x 100(%)
IV. TÝnh phèi liÖu nÊu ®−êng

1. TÝnh l−îng chÊt kh« cña nguyªn liÖu cã AP cao (x)
J−M
x= x100 ( % ) (5-1)
S−M
2. TÝnh l−îng chÊt kh« cña nguyªn liÖu AP thÊp (x1)
J−M
x1 = x100 ( % ) (5-2)
S−M
3. Ph−¬ng ph¸p giao ho¸n (nh©n chÐo)
J−M
S = x ( AP cao )
S−M
J (5-3)
S−J
M = x1 ( AP thÊp )
S−M
Trong c«ng thøc:
S : AP cña nguyªn liÖu AP cao
M : AP cña nguyªn liÖu AP thÊp
J : AP cña nguyªn liÖu phèi thμnh
VÝ dô: BiÕt ®é PA cña gièng 75, AP mËt B = 48 phèi thμnh ®−êng non C cã
AP = 58. TÝnh l−îng chÊt kh« cña gièng vμ mËt B. Cho biÕt l−îng chÊt kh« ®−êng non
C lμ 30T.
Gi¶i
58 − 48
L−îng chÊt kh« cña gièng: x = x30 = 11,1T
75 − 48
75 − 58
L−îng chÊt kh« mËt B: x1 = x30 = 18,9 T
75 − 48
Dïng ph−¬ng ph¸p giao ho¸n
58 − 48
75 x30 = 11,1T gièng
75 − 48
58
75 − 58
48 x30 = 18,9 T mËt B
75 − 48
2. TÝnh hiÖu suÊt kÕt tinh
J−M
x= x100 ( % ) (5-4)
S−M
Trong ®ã:
S: AP cña ®−êng kÕt tinh lÊy 100%
VÝ dô: §é AP cña ®−êng non A lμ 85, AP cña mËt nguyªn A1 = 67. TÝnh hiÖu
suÊt kÕt tinh cña ®−êng non A:
85 − 67
HiÖu suÊt kÕt tinh = x100 = 54,54 ( % )
100 − 67
V. C©n b»ng phÇn ®−êng vμ thμnh tÝch s¶n xuÊt
a. C©n b»ng phÇn ®−êng
Sau khi tÝnh c©n b»ng vËt chÊt, lÊy hμm l−îng ®−êng trong mÝa lμ 100 lμm c¬ së
tÝnh to¸n, tÝnh ®−îc b¶ng c©n b»ng ®−êng vμ qua ®ã cho thÊy t×nh h×nh tæn thÊt ®−êng
ë trong çc c«ng ®o¹n s¶n xuÊt vμ l−îng ®−êng thu håi.
Ph−¬ng ph¸p tÝnh tæn thÊt
- Tæn thÊt ®−êng trong b· mÝa (%)
TL ®−êng trong b·
Tæn thÊt ®−êng trong b· = x 100 (%)
- Tæn thÊt ®−êng trong bïn (%)
TL ®−êng trong bïn
Tæn thÊt ®−êng trong bïn = x 100 (%)
- Tæn thÊt ®−êng trong mËt cuèi (%)
TL ®−êng trong mËt cuèi
Tæn thÊt ®−êng trong mËt cuèi = x 100 (%)
- Tæn thÊt ®−êng kh«ng x¸c ®Þnh (%)
TL ®−êng tæn thÊt KX§
Tæn thÊt ®−êng kh«ng x¸c ®Þnh = x 100 (%)
- L−îng ®−êng thu håi trong thµnh phÈm (%)
L−îng ®−êng thu håi = TL ®−êng trong thμnh phÈm x 100 (%)
trong thμnh phÈm TL ®−êng trong mÝa
Tæng hîp 5 h¹ng môc trªn b»ng träng l−îng ®−êng trong mÝa tøc b»ng 100%
(1) + (2) + (3) + (4) + (5) = 100%
lóc s¶n xuÊt, çc h¹ng môc (1), (2), (3), (5) cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc, cßn tæn thÊt kh«ng
x¸c ®Þnh (4) th«ng qua c©n b»ng tæng phÇn ®−êng mμ tÝnh ra:
(4) = 100% - [(1) + (2) + (3) + (5)]
b. Thµnh tÝch s¶n xuÊt
Dùa vμo tÝnh to¸n ë trªn chóng ta ®· x¸c ®Þnh ®−îc c©n b»ng tæng l−îng ®−êng
trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, tøc tÝnh çc chØ tiªu kü thuËt. Thμnh tÝch s¶n xuÊt bao gåm
çc h¹ng môc sau ®©y:
- HiÖu suÊt Ðp
TL ®−êng trong n−íc mÝa hçn hîp
HiÖu suÊt Ðp = x 100 (%)
- HiÖu suÊt Ðp hiÖu chØnh
E12,5 = 100 −
(100 − E )(100 − F ) (5-5)
7F
Trong ®ã:
E12,5 : HiÖu suÊt Ðp hiÖu chØnh (%)
E : HiÖu suÊt Ðp (%)
F : PhÇn x¬ trong mÝa (%)
- HiÖu suÊt thu håi chÕ luyÖn
HiÖu suÊt thu TL ®−êng trong thμnh phÈm
= x 100 (%)
håi chÕ luyÖn TL ®−êng trong n−íc mÝa hçn hîp
- HiÖu suÊt thu håi chÕ luyÖn hiÖu chØnh
J − (100 − R )
R 85 = 100 − (5-6)
5,6667 (100 − J )
Trong ®ã:
R85 : HiÖu suÊt thu håi chÕ luyÖn hiÖu chØnh (%)
J : §é tinh khiÕt n−íc mÝa hçn hîp (%)
R : HiÖu suÊt thu håi chÕ luyÖn thùc tÕ (%)
- Tæng thu håi
Tæng thu håi = HiÖu suÊt Ðp x hiÖu suÊt thu håi chÕ luyÖn
- Tæng thu håi hiÖu chØnh
Tæng thu håi hiÖu chØnh = E12,5 x R85
- HiÖu suÊt s¶n xuÊt ®−êng
TL ®−êng thμnh phÈm
HiÖu suÊt s¶n xuÊt ®−êng = x 100 (%)
VI TÝnh c©n b»ng vËt chÊt toμn nhμ m¸y ®−êng theo
ph−¬ng ph¸p SO2 axit tÝnh
Çc th«ng sè cho tr−íc:
N¨ng suÊt Ðp : 1500 tÊn mÝa/ ngμy
Pol mÝa : 12,5%
ChÊt kh«ng ®−êng : 2,5%
Thμnh phÇn x¬ mÝa : 13%
Çc th«ng sè tù chän :
HiÖu suÊt Ðp : 95%
L−îng n−íc thÈm thÊu : 26% so víi träng l−îng mÝa
§é Èm b· : 49%
Ap n−íc mÝa cuèi : 70%
1. C«ng ®o¹n Ðp mÝa
a. MÝa
TL mÝa Ðp/ng x Pol mÝa
- TL ®−êng trong mÝa =
100
1500 x 12,5
= = 187,5 tÊn/ng
100
TL mÝa Ðp/ng x x¬ mÝa
- TL x¬ mÝa =
100
1500 x 13
= = 195 tÊn/ng
100
- TL chÊt kh«ng TL mÝa Ðp/ng x TP chÊt kh«ng ®−êng

=
®−êng trong mÝa 100
1500 x 2,5
= = 37,5 tÊn/ng
100
- TL chÊt kh« trong mÝa = TL ®−êng trong mÝa + TL chÊt kh«ng ®−êng
= 187,5 + 37,5 = 225 tÊn/ng
b. N−íc mÝa nguyªn
- TL n−íc mÝa nguyªn = TL mÝa Ðp/ng - TL x¬ mÝa
= 1500 - 195 = 1305 tÊn/ng
- §é tinh khiÕt n−íc mÝa nguyªn = x 100
TL chÊt kh« trong mÝa
187,5
= x 100 = 83,33%
225
TL chÊt kh« n−íc mÝa nguyªn
- Bx n−íc mÝa nguyªn = x 100
TL n−íc mÝa nguyªn
225
= x 100 = 17,24%
1305

- Pol n−íc mÝa nguyªn = x 100
TL n−íc mÝa nguyªn
187,5
= x 100 = 14,37%
1305
3 ⎛ F +5⎞ 1 ⎛ F +3⎞
−CCS = Pol ⎜ 1 − ⎟ − Bx ⎜ 1 − ⎟
2 ⎝ 100 ⎠ 2 ⎝ 100 ⎠
3 ⎛ 13 + 5 ⎞ 1 ⎛ 13 + 3 ⎞
= x14,36x ⎜ 1 − ⎟ − x17,24x ⎜ 1 − ⎟ = 10,434%
2 ⎝ 100 ⎠ 2 ⎝ 100 ⎠
c. B∙ mÝa
TL ®−êng trong mÝa x (100 - HSÐp)
- TL ®−êng trong b· =
100
187,5 x (100 - 95)
= = 9,375 tÊn/ng
100
- TL chÊt kh« b· = x 100
Ap n−íc mÝa cuèi
9,375
= x 100 = 13,392 tÊn/ng
70
TL chÊt kh« b· + TL x¬ mÝa

- TL b· = x 100
100 - ®é Èm b·
13,392 + 195
= x100 = 408,61tÊn/ng
100 - 49
TL b·
- B· so víi mÝa = x 100
TL mÝa Ðp/ng
408,61
= x 100 = 27,24 %
1500
d. N−íc thÈm thÊu
- TL n−íc thÈm thÊu = TL mÝa Ðp/ng x % n−íc thÈm thÊu so víi mÝa
1500 x 26
= = 390 tÊn/ng
100
e. N−íc mÝa hçn hîp
- TL n−íc mÝa hçn hîp = TL mÝa Ðp/ngμy+TL n−íc thÈm thÊu -TL b·
= 1500 + 390 - 408,61 = 1481,39 tÊn/ng
TL ®−êng trong TL ®−êng trong
- TL ®−êng trong n−íc mÝa hçn hîp = -
mÝa b·
= 187,5 - 9,375 = 178,125 tÊn/ng
TL chÊt kh« TL chÊt kh«
- TL chÊt kh« trong n−íc mÝa hçn hîp = -
trong mÝa trong b·
= 225 - 13,392 = 211,608 tÊn/ng
TL chÊt kh« trong n−íc mÝa hçn hîp
- Nång ®é n−íc mÝa hçn hîp = x 100
211,608
= x100 = 14,28%
1481,39
- §é tinh khiÕt n−íc mÝa hçn hîp = x 100
178,125
= x100 = 84,17%
211,608
- ThÓ tÝch n−íc mÝa hçn hîp =
Tû träng n−íc mÝa hçn hîp
1481,39
= = 1400,18 m3/ngμy
1,058
- % n−íc mÝa hçn hîp so víi mÝa = x 100
TL mÝa Ðp/ngμy
1481,39
= x100 = 98,76%
1500
B¶ng tæng kÕt c«ng ®o¹n Ðp mÝa
STT H¹ng môc KÕt qu¶ §¬n vÞ
- TL ®−êng trong mÝa 187,5 TÊn/ng
- TL x¬ mÝa 195 TÊn/ng
1. MÝa
- TL chÊt kh«ng ®−êng trong mÝa 37,5 TÊn/ng
- TL chÊt kh« trong mÝa 225 TÊn/ng
- TL n−íc mÝa nguyªn 1305 TÊn/ng
- §é tinh khiÕt n−íc mÝa nguyªn 83,33 %
2. N−íc mÝa
- Bx n−íc mÝa nguyªn 17,24 %
nguyªn
- Pol n−íc mÝa nguyªn 14,37 %
- CCS 10,434 %
- TL ®−êng trong b· 9,375 TÊn/ng
- TL chÊt trong b· 13,392 TÊn/ng
3. B· mÝa
- TL b· 408,61 TÊn/ng
- % b· so víi mÝa 27,24 %
4. N−íc thÈm - TL n−íc thÈm thÊu 390 TÊn/ng
thÊu
- TL n−íc mÝa hçn hîp 1481,39 TÊn/ng
- TL ®−êng trong n−íc mÝa hçn hîp 178,125 TÊn/ng
- TL chÊt kh« trong n−íc mÝa hçn hîp 211,608 TÊn/ng
5. N−íc mÝa
- Nång ®é n−íc mÝa hçn hîp 14,28 %
hçn hîp
- §é tinh khiÕt n−íc mÝa hçn hîp 84,17 %
- % n−íc mÜa hçn hîp so víi mÝa 98,76 %
- TL chÊt kh«ng ®−êng trong n−íc mÝa hçn hîp 33,483 TÊn/ng
2. C«ng ®o¹n lµm s¹ch
Çc th«ng sè tù chän
- L−îng l−u huúnh so víi mÝa : 0,08%
- CaO so víi mÝa : 0,16%
- CaO cã hiÖu trong v«i : 75%
- N−íc bïn so víi n−íc mÝa trung hßa : 25%
- Bïn läc so víi mÝa : 2,6%
- §é Èm bïn läc : 68%
- TP ®−êng trong bïn kh« : 15%
- L−îng n−íc röa bïn : 180% so víi bïn
- HiÖu suÊt hÊp thô SO2: 85%
- Nång ®é s÷a v«i : 120Bx
- Hμm l−îng s÷a v«i : 5,74%
a. L−u huúnh
TL mÝa Ðp/ng x l−îng l−u huúnh so víi mÝa
- TL luy huúnh =
100
1500 x 0,08
= = 1,2 TÊn/ng
100
b. KhÝ SO2
- TL khÝ SO2 ®−îc t¹o thμnh tõ l−u huúnh = 2 x TL l−u huúnh
= 2 x 1,2 = 2,4 TÊn/ng
c. V«i
TL mÝa Ðp/ngμy x CaO so víi mÝa
- TL CaO cã hiÖu =
100
1500 x 0,16
= = 2,4 TÊn/ng
100
- ThÓ tÝch n−íc mÝa hçn hîp =
Tû träng n−íc mÝa hçn hîp
1481,39
= = 1400,18 m3/ngμy
1,058
TL CaO cã hiÖu
- TL v«i = x 100
2,4
= x 100 = 3,2 TÊn/ng
75
TL v«i
- % V«i so víi mÝa = x 100
TL mÝa Ðp/ngμy
3,2
= x 100 = 3,21 %
1500
d. S÷a v«i
TL CaO cã hiÖu
- TL s÷a v«i = x 100
Hμm l−îng CaO cã hiÖu trong s÷a v«i
2,4
= x 100 = 41,812 TÊn/ng
5,74
TL s÷a v«i
- Dung tÝch s÷a v«i =
Tû träng s÷a v«i
41,812
= = 39,897 m3/ngμy
1,048
TL s÷a v«i
- % s÷a v«i so víi mÝa = x 100
TL mÝa Ðp/ngμy
39,897
= x 100 = 2,787%
1500
e. Gia v«i s¬ bé
- TL s÷a v«i dïng cho gia v«i s¬ bé = 1/3 TL v«i
= 1/3 x 3,2 = 1,067 TÊn/ng
- TL s÷a v«i dïng cho gia v«i s¬ bé = 1/3 x TL s÷a v«i
= 1/3 x 41,812 = 13,937 TÊn/ng
- ThÓ tÝch s÷a v«i dïng cho gia v«i s¬ bé = 1/3 x thÓ tÝch s÷a v«i
= 1/3 x 39.897 = 13,299 m3/ngμy
- TL n−íc mÝa gia v«i s¬ bé = TL n−íc mÝa hçn hîp + TL s÷a v«i
= 1481,39 + 13,937 = 1495,327 TÊn/ng
- TL chÊt kh« n−íc mÝa gia v«i s¬ bé = TL chÊt kh« n−íc hçn hîp + TL v«i gia v«i
= 211,608 + 1,067 = 212,675 TÊn/ng
f. X«ng SO2 lÇn I
- TK SO2 x«ng lÇn I = 80% khÝ SO2
= 80% x 2,4 = 1,92 TÊn/ng
- TL khÝ SO2 hÊp thô lμ 85% = 85% x TL SO2 x«ng lÇn I
= 85% x 1,92 = 1,632 TÊn/ng
- TL n−íc mÝa x«ng lÇn I = TL n−íc mÝa gia v«i s¬ bé + TLSO2 hÊp thô
= 1495,327 + 1,632 = 1496,959 TÊn/ng
- TL chÊt kh« n−íc mÝa sau x«ng lÇn I = TL chÊt kh« n−íc mÝa gia v«i
+ TL SO2 hÊp thô
= 212,675 + 1,632=214,307 TÊn/ng
g. N−íc mÝa trung hßa
- TL v«i dïng cho trung hßa = 2/3 x TL v«i
= 2/3 x 3,2 2,13 TÊn/ng
- TL s÷a v«i dïng cho trung hßa = 2.3 x TL s÷a v«i
= 2/2 x 41,812 = 27,875 TÊn/ng
- ThÓ tÝch s÷a v«i dïng cho trung hßa = 2/3 x thÓ tÝch s÷a v«i
= 2/3 x 39,879 = 26,598 m3/ngμy
- TL n−íc mÝa trung hßa = TL n−íc mÝa x«ng SO2 lÇn I + TL s÷a v«i dïng
cho trung hßa
= 1496,959 + 27,875 = 152,834 TÊn/ng
- TL chÊt kh« n−íc mÝa trung hßa = TL chÊt kh« n−íc mÝa x«ng SO2 lÇn I
+ TL v«i trung hßa
= 214,307 + 2,13 = 216,437 TÊn/ng
TL chÊt kh« n−íc mÝa
trung hßa
- Nång ®é n−íc mÝa trung hßa = x 100
TL n−íc mÝa
trung hßa
216,437
= x 100 = 14,19%
1524,843
- ThÓ tÝch n−íc mÝa V n−íc mÝa x«ng lÇn V s÷a v«i dïng cho
= +
trung hßa I trung hßa
= 1413,479 + 26,598 = 1440,08 m3/ngμy
- % n−íc mÝa trung hßa so víi mÝa TL n−íc mÝa trung hßa
= x 100
TL mÝa Ðp/ngμy
1524,843
= x100 = 101,65%
1500
h. N−íc bïn
TL n−íc mÝa trung hßa x % bïn so víi
- TL n−íc bïn = n−íc mÝa trung hßa
100
1524,843 x 25
= 381,21 TÊn/ng
1500
- % n−íc bïn so víi mÝa TL n−íc bïn so víi mÝa
= x 100
TL mÝa Ðp/ngμy
1524,843
= x100 = 25,41%
1500
i. N−íc l¾ng trong
- TL n−íc l¾ng trong = TL n−íc mÝa trung hßa - TL n−íc bïn
= 1524,843 - 381,2 = 1143,633 TÊn/ng
j. Bïn läc
TL mÝa Ðp/ ngμy x Bïn läc so víi mÝa
- TL bïn läc =
100
1500 x 2,6
= = 39,0 TÊn/ng
100
TL bïn läc x (100 - ®é Èm bïn läc)
- TL bïn kh« =
100
= 39,0 x (100 - 68)
= 12,48 TÊn/ng
100
TL bïn kh«
- % bïn kh« so víi mÝa = x 100
TL mÝa Ðp/ngμy
= 12,48
x 100 = 0,832%
1500
TL bïn kh« x TP ®−êng trong bïn kh«
- Tæn thÊt ®−êng trong bïn kh« =
100
= 12,48 x 15 = 1,872 TÊn/ng
100
k. N−íc röa bïn
- TL n−íc röa bïn = TL n−íc bïn x % n−íc röa b×n so víi bïn
= 39,0 x 180% = 70,2 TÊn/ng
l. N−íc läc trong
- TL n−íc läc trong = TL n−íc bïn + TL n−íc röa bïn - TL bïn läc
= 381.21 + 70,2 - 39,0 = 412,41 TÊn/ng
TL n−íc läc trong
- % N−íc läc trong so víi mÝa = x100
TL mÝa Ðp/ngμy
412,41
= x 100 = 27,49%
1500
m. Tæn thÊt kh«ng x¸c ®Þnh
Tæn thÊt kh«ng x¸c ®Þnh = TL ®−êng trong mÝa x % tæn thÊt KX§
= 187,5 x 0,8% = 1,5 5Ên/ngμy
n. N−íc mÝa trong
- TL n−íc mÝa trong = TL n−íc l¾ng trong + TL n−íc läc trong
= 1143,633 + 412,41 = 1556,043 TÊn/ng
- TL ®−êng trong mÝa trong = TL ®−êng trong n−íc mÝa hçn hîp -
TL ®−êng trong n−íc mÝa trong = TL ®−êng trong n−íc mÝa hçn hîp
TL ®−êng trong bïn - TL ®−êng tæn thÊt kh«ng x¸c ®Þnh
= 178,125 - 1,872 - 1,5 = 174,753 TÊn/ng
- TL chÊt kh« n−íc mÝa trong = TL chÊt kh« n−íc mÝa trung hßa - TL bïn kh«
= 216,437 - 12,48 = 203,957 TÊn/ng
- §é tinh khiÕt n−íc TL ®−êng trong n−íc mÝa trong

= x 100(%)
mÝa trong TL chÊt kh« n−íc mÝa trong
174,753
Ap = x 100 = 85,68%
203,957
- Nång ®é n−íc mÝa TL chÊt kh« n−íc mÝa trong

= x 100
trong TL n−íc mÝa trong
203,957
Bx = x 100 = 13,11%
1556,043
- ThÓ tÝch n−íc mÝa TL n−íc mÝa trong

= x 100
trong Tû träng n−íc mÝa trong
1556,043
= = 1477,39 m3/ngμy
1,05295
- % n−íc mÝa trong TL n−íc mÝa trong

= x 100
so víi mÝa TL mÝa Ðp/ngμy
1556,043
= x 100 = 103,73%
1500
o. HiÖu suÊt lµm s¹ch
104 (§TK n−íc mÝa trong - §TK n−íc mÝa hçn hîp
- HSLS =
104 (85,68 - 84,17)
= = 11,13%
85,68 (100 - 84,17)
B¶ng tæng kÕt c«ng ®o¹n lμm s¹ch
1 - TL luy huúnh 1,2 TÊn/ng
2 - TL khÝ SO2 2,4 TÊn/ng
- TL v«i 3,2 TÊn/ng
3
- % v«i so víi mÝa 0,21 %
- TL s÷a v«i 41,812 TÊn/ng
4 - Dung tÝch s÷a v«i 39,987 m3/ng
- % s÷a v«i so víi mÝa 2,787 %
- TL n−íc mÝa gia v«i s¬ bé 1495,327 TÊn/ng
5
- TL chÊt n−íc mÝa sau gia v«i s¬ bé 212,675 TÊn/ng
- TL n−íc mÝa sau x«ng SO2 lÇn I 1496,959 TÊn/ng
6
- TL chÊt kh« n−íc mÝa sau x«ng SO2 lÇn I 214,307 TÊn/ng
- TL n−íc mÝa sau trung hßa 1524,824 TÊn/ng
- TL chÊt kh« n−íc mÝa trung hßa 216,437 TÊn/ng
7 - ThÓ tÝch n−íc mÝa trung hßa 1440,08 m3/ng
0
- Nång ®é n−íc mÝa trung hßa 14,19 Bx
- % n−íc mÝa trung hßa so víi mÝa 101,65 %
- TL n−íc bïn 381,21 TÊn/ng
8
- % n−íc bïn so víi mÝa 25,41 %
9 - TL n−íc l¾ng trong 1143,633 TÊn/ng
- TL bïn läc 39,0 TÊn/ng
10 - TL bïn kh« 12,48 TÊn/ng
- Tæn thÊt ®−êng trong bïn 1,872 TÊn/ng
11 - TL n−íc röa bïn 70,2 TÊn/ng
- TL n−íc läc trong 412,41 TÊn/ng
12
- % n−íc läc trong so víi mÝa 27,49 %
13 - Tæn thÊt kh«ng x¸c ®Þnh 1,5 TÊn/ng
- TL n−íc mÝa trong 1556,043 TÊn/ng
- TL ®−êng trong n−íc mÝa trong 174,753 TÊn/ng
- TL chÊt kh« trong n−íc mÝa trong 203,957 TÊn/ng
14. N−íc
- §é tinh khiÕt n−íc mÝa trong 85,68 %
mÝa trong
0
- ThÓ tÝch n−íc mÝa trong 13,11 Bx
- % n−íc mÝa trong so víi mÝa 1477,39 m3/ng
103,73 %
15 - HiÖu suÊt lμm s¹ch 11,13 %
3. C«ng ®o¹n bèc h¬i - lµm s¹ch mËt chÌ
Chän Bx mËt chÌ sau bèc h¬i = 60 0Bx
a. L−îng n−íc bèc h¬i.
Bx n−íc mÝa trong
- TL n−íc bèc h¬i = TL n−íc mÝa trong (1 - )
Bx mËt chÌ
13,11
= 1556,043 (1 - ) =1216,05 TÊn/ng
60
b. MËt chÌ th«
- TL mËt chÌ th« = TL n−íc mÝa trong - TL n−íc bèc h¬i
= 1556,043 - 1216,05 = 339,99 TÊn/ng
TL mËt chÌ th«
- ThÓ tÝch mËt chÌ sau bèc h¬i =
Tû träng mËt chÌ
339,99
= = 263,82 m3/ngμy
1,28873
TL mËt chÌ th«
- % MËt chÌ so víi mÝa = x 100
TL mÝa Ðp/ngμy
339,99
= x 100 = 22,666%
1500
Trong qu¶n lý bèc h¬i bá qua mäi tæn thÊt vÒ chÊt kh« vμ phÇn ®−êng
- TL chÊt kh« mËt chÌ th« =TL chÊt kh« n−íc mÝa trong = 203,957 TÊn/ng
- TL ®−êng trong mËt chÌ = TL ®−êng trong n−íc mÝa trong
= 174,753 TÊn/ng
c. X«ng SO2 lÇn II
- TL khÝ SO2 x«ng lÇn II = 20% x TL khÝ SO2
= 20% x 2,4 = 0,48 TÊn/ng
- TL khÝ SO2 hÊp thô lμ 85% = 85% x TL khÝ SO2 x«ng lÇn II
= 85% x 0,48 = 0,408 TÊn/ng
- TL mËt chÌ sau x«ng lÇn II = TL mËt chÌ - TL khÝ SO2 hÊp thô
= 339,99 + 0,408 = 340,398 TÊn/ng
- TL chÊt kh« mËt chÌ sau khi x«ng = TL chÊt kh« mËt chÌ
- TL khÝ SO2 hÊp thô
= 203,957 + 0,408 = 204,365 TÊn/ng
d. Läc kiÓm tra

- TL l−îng bïn läc so víi mÝa lμ 0,2%
- TL bïn läc = TL mÝa Ðp/ngμy x l−îng bïn läc so víi mÝa
= 1500 x 0,2% = 3 TÊn/ng
100 - ®é Èm bïn
- TL bïn kh« = TL bïn läc x
100
100 - 69
= 3,0 x = 0,93 TÊn/ng
100
- Tæn thÊt ®−êng theo bïn = TL bïn kh« x TP ®−êng trong bïn kh«
100
0,93 x 15
= = 0,144 TÊn/ng
100
e. MËt chÌ tinh
- TL chÊt kh« TL chÊt kh« mËt chÌ sau x«ng
= - TL bïn kh«
mËt chÌ tinh SO2 lÇn II
= 204,365 - 0,93 = 203,435 TÊn/ng
- TL ®−êng trong mËt TL ®−êng trong
= TL ®−êng trong n−íc mÝa trong -
chÌ tinh bïn
= 174,753 - 0,144 = 174,609 TÊn/ng
- TL mËt chÌ tinh = TL mËt chÌ sau x«ng lÇn II - TL bïn
= 304,398 - 3,0 = 337,398 TÊn/ng
TL chÊt kh« mËt chÌ tinh
- Nång ®é mËt chÌ tinh = x 100
TL mËt chÌ tinh
203,435
= x 100 = 60,3%
337,398
TL ®−êng trong mËt chÌ tinh
- §é tinh khiÕt mËt chÌ tinh = x 100
TL chÊt kh« mËt chÌ tinh
174,609
Ap = x 100 = 85,82%
203,435
TL mËt chÌ tinh
- ThÓ tÝch mËt chÌ tinh =
Tû träng mËt chÌ
337,398
= = 261,45 m3/ngμy
1,29050
TL mËt chÌ tinh
- % mËt chÌ so víi mÝa = x 100
TL mÝa Ðp/ngμy
337,398
= x 100 = 22,49%
1500
f. HiÖu suÊt lµm s¹ch mËt chÌ
104 (§TK mËt chÌ - §TK n−íc mÝa hçn hîp)
- HSLS =
§TK mËt chÌ (100 - §TK n−íc mÝa hçn hîp)
104 (85,82 - 84,17)
= = 12,14%
85,82 (100 - 84,17)
B¶ng tæng kÕt c«ng ®o¹n bèc h¬i - lμm s¹ch mËt chÌ

1 TL n−íc bèc h¬i 1216,05 TÊn/ng
TL mËt chÌ sau bèc h¬i 339,99 TÊn/ng
2. MËt chÌ ThÓ tÝch mËt chÌ 263,82 m3/ng

th« TL chÊt kh« mËt chÒ 203,975 TÊn/ng
TL ®−êng trong mËt chÌ 174,753 TÊn/ng
3. X«ng SO2 TL mËt chÌ sau x«ng SO2 lÇn II 340,398 TÊn/ng
lÇn II TL chÊt kh« mËt chÌ sau x«ng SO2 204,383 TÊn/ng
TL bïn läc 3,0 TÊn/ng
4. Läc kiÓm
TL bïn th« 0,93 TÊn/ng
tra
Tæn thÊt ®−êng trong bïn 0,144 TÊn/ng
TL mËt chÌ t×nh h×nh 337,398 TÊn/ng
TL chÊt kh« mËt chÌ tinh 203,435 TÊn/ng
TL ®−êng trong mËt chÌ tinh 174,609 TÊn/ng
5. MËt chÌ 0
Nång ®é mËt chÌ tinh 60,3 Bx
tinh
§é tinh khiÕt mËt chÌ tinh 85,82 %
ThÓ tÝch mËt chÌ tinh 261,45 m3/ng
% mËt chÌ tinh so víi mÝa 22,49 %
6. HSLS HiÖu suÊt lμm s¹ch mËt chÌ 12,14 %
4. C«ng ®o¹n nÊu ®−êng

Th«ng sè çc nguyªn liÖu
Nguyªn liÖu Ap (%) Bx (%)
MËt chÌ 85,82 60,30
§−êng non A > 86 92
MËt A1 67 75
MËt A2 76 73
§−êng non B 72 95
MËt B 50 75
§−êng non C 59 98
MËt C 32 83
Gièng C 72 88
Gièng B 75 88
§−êng A 99,7 0,05
§−êng B 95 1
§−êng C 85 1
NÊu theo chÕ ®é nÊu 3 hÖ A - B - C theo s¬ ®å sau:
MËt chÌ Gièng B Gièng C
85,82 75 72
Non A Non B Non C

86 72 59
§−êng A MËt A2 MËt A1 §−êng B MËt B2 §−êng C MËt C

99,7 76 67 95 50 85 32
Thμnh phÈm
Hå B BÓ chøa
Håi Dung
A. TÝnh theo 100 tÊn chÊt kh« mËt chÌ

TÝnh theo chÕ ®é nÊu 3 hÖ A - B - C
Ap chÌ = Tp rØ
- HiÖu suÊt thu håi ®−êng thμnh phÈm = x 100
Pol ®−êng TP-AP rØ
85,82 - 32
HSTH ®−êng TP = x 100 = 79,49% t−¬ng øng 79,49 tÊn ®−êng
99,7 - 32
- HiÖu suÊt thu håi mËt rØ = 100 - HSTH ®−êng TP
= 100 - 79,49% = 20,51%, t−¬ng øng víi 20,51 tÊn mËt rØ
1. TÝnh cho nÊu non C
Ap non C = Tp rØ
- HiÖu suÊt thu håi ®−êng C tõ non C = x 100
Pol ®−êng C - AP rØ
59 − 32
HSTH ®−êng C = x100 = 50,94%
85 − 32
- HiÖu suÊt thu håi mËt C tõ non C = 100% - 50,94% = 49,06%
T−¬ng øng 20,51 tÊn mËt rØ
20,51
- L−îng ®−êng non C cÇn nÊu = x 100 = 41,81 tÊn
49,06
- L−îng ®−êng C thu ®−îc = 41,81 - 20,51 = 21,3 tÊn
* TÝnh phèi liÖu nÊu non C
- L−îng gièng nÊu non C chiÕm 30% so víi l−îng ®−êng non C
= 30% x 41,81 = 12,54 tÊn
- L−îng gièng C ®−îc nÊu tõ mËt A1 vμ mËt A2
72 − 67
76 x12,54 = 6,967tÊn mËt A 2
76 − 67
72
76 − 72
67 x12,54 = 5,573tÊn mËt A1
76 − 67
NÊu non C ngoμi gièng C cÇn bæ sung thªm mËt A1 vμ mËt B
- Non C cßn thiÕu cã Ap lμ:
(41,81 - 12,54) x Ap = 41,81 x 0,59 - 12,54 x 0,72
41,81x59 − 12,54x72
Ap = x100 = 53,43%
41,81 − 12,54
L−îng mËt A1 vμ mËt B nÊu non lμ:
53,43 − 50
67 x ( 41,81 − 12,54 ) = 5,90 tÊn mËt A1
67 − 50
53,43
50 ( 41,81 − 12,54 ) − 5,90 = 23,37tÊn mËt B
Thö l¹i:
Nguyªn liÖu ChÊt kh« (TÊn) Al (%) Pol (TÊn)
MËt A2 6,967 76 5,295
MËt A1 5,573 + 5,9 = 11,473 67 7,687
MËt B 23,37 50 11,685
Tæng 41,81 24,667
§é tinh khiÕt ®−êng non C
24,67
Ap = x100 = 59,00%
41,81
2. TÝnh cho nÊu non B
Ap nonB - Ap MËtB
- HiÖu suÊt thu håi ®−êng B tõ non B = x 100
Pol ®−êngB - Ap mËtB
72 − 50
HSTH ®−êng B = x100 = 48,89%
95 − 50
- HiÖu suÊt thu håi mËt B tõ non B = 100% - 48,89% = 51,11%
T−¬ng øng 23,37 tÊn mËt rØ
23,37
- L−îng ®−êng non C cÇn nÊu = x 100 = 45,72 tÊn
51,11
- L−îng ®−êng B thu ®−îc tõ non B = 45,72 - 23,37 = 22,35 tÊn
* TÝnh phèi liÖu nÊu non B
- L−îng gièng nÊu non B chiÕm 30% so víi l−îng ®−êng non B
= 30% x 45,72 = 13,72 tÊn
- L−îng gièng B ®−îc nÊu tõ mËt A1 vμ mËt chÌ
75 − 67
85,82 × 13,72 = 5,83 tÊn mËt chÌ
85,82 − 67
75
85,82 − 75
67 × 13,72 = 7,89 tÊn mËt A 1
85,82 − 67
NÊu non B ngoμi gièng B cÇn bæ sung thªm mËt A1 vμ mËt A2
- Non B cßn thiÕu cã Ap lμ:
(45,72 - 13,72) x Ap = 45,72 x 0,72 - 13,72 x 0,75
45,72 x 0,72 − 13,72 x 0,75

Ap = x100 = 70,71%
45,72 − 12,72
L−îng mËt A1 vμ mËt A2 nÊu non B lμ:
70,71 − 67
76 × (45,72 − 13,72 ) = 13,19 tÊn mËt A 2
76 − 67
70,71
67 (45,72 − 13,72 ) − 13,19 = 18,81 tÊn mËt A 1
Thö l¹i:
MËt A2 5,83 85,82 5,00
MËt A1 7,89 + 18,81 = 26,7 67 17,889
MËt B 13,19 76 10,03
Tæng 45,72 32,919
§é tinh khiÕt ®−êng non B

31,919
Ap = × 100 = 72,00%
45,72
3. TÝnh cho nÊu non A
Gi¶ thiÕt hiÖu suÊt kÕt tinh lμ 52%
79,49
- L−îng ®−êng non A cÇn nÊu = × 100 = 152,86 TÊn
52
- L−îng mËt A1 vμ mËt A2 = 152,86 - 79,49 = 73,37 TÊn
- L−îng mËt A1 = TL mËt A1 nÊu ®−êng non B + TL mËt A1 nÊu ®−êng non C
= 26,7 + 11,473 = 38,173 TÊn
- L−îng mËt A2 = 73,37 - 38,173 = 5,197 TÊn
- L−îng mËt A2 nÊu ®−êng non A = 35,197 - 13,18 - 6,967 = 15,04 TÊn
- L−îng mËt chÌ nÊu ®−êng non A = 100 - 5,83 = 94,17 TÊn
Thö l¹i:
MËt chÌ 94,17 85,82 80,817
MËt A2 15,04 76 11,430
Hå B 22,35 95 21,233
Håi dung C 21,3 85 18,105
Tæng 152,86 131,585
131,585
Ap non A = × 100 = 86,08%
152,86
B. TÝnh theo n¨ng suÊt nhμ m¸y
TL chÊt kh« mËt chÌ

HÖ sè s¶n xuÊt K =
100
203,45
K= = 2,0345
100
- TL chÊt kh« = K x TL chÊt kh« tÝnh theo 100 TÊn chÊt kh« mËt chÌ
1. §−êng non A.
- TL chÊt kh« = 2,0345 x 152,86 = 311,07 TÊn/ng
- TL ®−êng = 311,07 x 0,8608 = 267,769 TÊn/ng
311,07
- TL non A = = 338,12 TÊn/ng
0,92
388,12
- ThÓ tÝch non A = = 225,91 m3/ngμy
1,4967
2. MËt A1.
- TL chÊt kh« = 2,0345 x 38,173 = 77,66 TÊn/ng
- TL ®−êng = 77,66 x 0,67 = 52,03 TÊn/ng
77,66
- TL mË A1 = = 103,55 TÊn/ng
0,75
103,55
- ThÓ tÝch mËt A1 = = 74,96 m3/ngμy
1,3814
Trong ®ã:
* MËt A1 nÊu ®−êng non B
- TL chÊt kh« = 2,0345 x 26,7 = 54,32 TÊn/ng
- TL ®−êng = 54,32 x 0,67 = 36,395 TÊn/ng
54,32
- TL mËt A1 = = 72,428 TÊn/ng
0,75
72,428
1,3814
* MËt A1 nÊu ®−êng non C
- TL chÊt kh« = 2,0345 x 11,473 = 23,34 TÊn/ng
- TL ®−êng = 23,34 x 0,67 = 15,639 TÊn/ng
23,34
- TL mËt A1 = = 31,13 TÊn/ng
0,75
31,12
1,3814
3. MËt A2
- TL chÊt kh« = 2,0345 x 35,197 = 71,61 TÊn/ng
- TL ®−êng = 71,61 x 0,76 = 54,42 TÊn/ng
71,61
- TL mËt A2 = = 98,09 TÊn/ng
0,73
98,09
1,36856
Trong ®ã:
* MËt A2 nÊu ®−êng non A
- TL chÊt kh« = 2,0345 x 15,04 = 30,599 TÊn/ng
- TL ®−êng = 30,599 x 0,76 = 23,255 TÊn/ng
30,599
- TL mËt A2 = = 41,916 TÊn/ng
0,73
41,916
1,36856
* MËt A2 nÊu ®−êng non B
- TL chÊt kh« = 2,0345 x 13,19 = 26,835 TÊn/ng
- TL ®−êng = 26,835 x 0,76 = 20,39 TÊn/ng
26,835
- TL mËt A2 = = 36,76 TÊn/ng
0,73
36,76
1,36856
* MËt A2 nÊu ®−êng gièng C
- TL chÊt kh« = 2,0345 x 6,967 = 14,17 TÊn/ng
- TL ®−êng = 14,17 x 0,76 = 10,77 TÊn/ng
14,17
- TL mËt A2 = = 19,417 TÊn/ng
0,73
19,417
1,368
4. §−êng non B
- TL chÊt kh« = 2,0345 x 45,72 = 93,017 TÊn/ng
- TL ®−êng = 93,017 x 0,76 = 66,97 TÊn/ng
93,017
- TL non B = = 97,91 TÊn/ng
0,95
97,91
- ThÓ tÝch non B = = 64,495 m3/ngμy
1,51817
5. MËt B
- TL chÊt kh« = 2,0345 x 23,37 = 47,546 TÊn/ng
- TL ®−êng = 47,546 x 0,76 = 23,77 TÊn/ng
47,546
- TL mËt B = = 63,395 TÊn/ng
0,75
63,395
- ThÓ tÝch mËt B = = 45,89 m3/ngμy
1,38141
6. §−êng non C
- TL chÊt kh« = 2,0345 x 41,81 = 85,06 TÊn/ng
- TL ®−êng = 85,06 x 0,76 = 50,187 TÊn/ng
85,06
- TL non C = = 86,798 TÊn/ng
0,98
86,798
- ThÓ tÝch non C = = 56,37 m3/ngμy
1,53988
7. MËt C
- TL chÊt kh« = 2,0345 x 20,51 = 41,73 TÊn/ng
- TL ®−êng = 41,73 x 0,32 = 13,35 TÊn/ng
41,73
- TL mËt C = = 50,27 TÊn/ng
0,83
50,27
- ThÓ tÝch mËt C = = 35,05 m3/ngμy
1,43434
8. Gièng B
- TL chÊt kh« = 2,0345 x 13,72 = 27,91 TÊn/ng
- TL ®−êng = 27,91 x 0,75 = 20,935 TÊn/ng
27,91
- TL gièng B = = 31,72 TÊn/ng
0,88
31,72
- ThÓ tÝch gièng B = = 21,598 m3/ngμy
1,46862
9. Gièng C
- TL chÊt kh« = 2,0345 x 12,54 = 25,51 TÊn/ng
- TL ®−êng = 25,51 x 0,72 = 18,369 TÊn/ng
25,51
- TL gièng C = = 28,99 TÊn/ng
0,88
28,99
- ThÓ tÝch gièng C = = 19,74 m3/ngμy
1,46862
10. MËt chÌ nÊu ®−êng non A
- TL chÊt kh« = 2,0345 x 94,17 = 191,59 TÊn/ng
- TL ®−êng = 191,59 x 0,8582 = 164,42 TÊn/ng
191,59
- TL mËt chÌ = = 317,726 TÊn/ng
0,603
317,726
- ThÓ tÝch MËt chÌ = = 246,2 m3/ngμy
1,2905
11. MËt chÌ nÊu gièng B
- TL chÊt kh« = 2,0345 x 5,83 = 11,61 TÊn/ng
- TL ®−êng = 11,61 x 0,8582 = 10,179 TÊn/ng
11,61
0,603
19,67
- ThÓ tÝch mËt chÌ = = 15,24 m3/ngμy
1,2905
12. §−êng çt
- TL chÊt kh« = 2,0345 x 21,3 = 43,33 TÊn/ng
- TL ®−êng = 43,33 x 0,85 = 36,86 TÊn/ng
43,33
0,99
13. §−êng çt B
- TL chÊt kh« = 2,0345 x 22,35 = 45,47 TÊn/ng
- TL ®−êng = 45,47 x 0,95 = 43,179 TÊn/ng
45,47
0,99
28,99
- ThÓ tÝch gièng C = = 19,74 m3/ngμy
1,46862
14. §−êng çt A
- TL chÊt kh« = 2,0345 x 79,49 = 161,722 TÊn/ng
- TL ®−êng = 161,722 x 0,997 = 161,237 TÊn/ng
161,237
0,9995
b¶ng tæng kÕt c«ng ®o¹n nÊu ®−êng
TÝnh theo 100 tÊn chÊt kh«
3
Nguyªn liÖu Ap (%) Bx (%) d (T/m ) % so víi
TLCK (T) TL (T) V (m3) TLCK T/ng TL T/ng V m3/ng
mÝa (%)
MËt chÌ 85,82 60,30 1,29050 100 165,84 128,50 203,45 337,398 261,45 22,49
§−êng non A 86,08 92 1,4967 152,86 166,15 111,01 311,07 338,12 225,91 22,54
MËt A1 67 75 1,3814 38,173 50,897 36,84 77,66 103,55 74,96 6,9
MËt A2 76 73 1,36856 35,197 48,22 35,23 71,61 98,09 71,676 6,5
§−êng çt A 99,7 99,95 79,49 79,53 161,72 161,803 10,78
§−êng non B 72 95 1,51814 45,72 48,13 31,70 93,017 97,91 64,495 6,53
MËt B 50 75 1,3814 23,37 31,16 22,56 47,546 63,395 45,89 4,23
§−êng çt B 95 99 22,35 22,58 45,47 45,89 3,06
§−êng non C 59 98 1,53988 41,81 42,66 27,71 85,06 86,798 56,37 5,79
MËt C 32 83 1,43434 20,51 24,71 17,23 41,73 50,27 35,05 3,35
§−êng çt C 85 99 21,3 21,515 43,33 43,77 2,918
Gièng B 75 88 1,46862 13,72 15,59 10,62 27,91 31,72 21,598 2,11
Gièng C 72 88 1,46862 12,54 14,25 9,70 25,51 28,99 19,74 1,93
Hå B 95 88 1,46862 22,35 25,40 17,29 45,47 51,67 35,18 3,44
Håi dung C 85 65 1,31866 21,3 32,769 24,85 43,33 66,66 50,55 4,44
c©n b»ng phÇn ®−êng vμ thμnh tÝch s¶n xuÊt
A. C©n b»ng phÇn ®−êng
1. Tæn thÊt ®−êng trong b· = x 100
9,375
= x 100 = 5%
187,5
TL ®−êng trong bïn
2. Tæn thÊt ®−êng trong bïn = x 100
2,016
= x 100 = 1,075%
187,5
TL ®−êng trong mËt rØ
3. Tæn thÊt ®−êng trong mËt rØ = x 100
13,35
= x 100 = 7,12%
187,5
TL ®−êng trong TP
4. §−êng trong ®−êng thμnh phÈm = x 100
161,237
= x 100 = 85,99%
187,5
5. Tæn thÊt kh«ng x¸c ®Þnh = 100 - (1) - (2) - (3) - (4)
= 100 - 5 - 1,075 - 7,12 - 85,99 = 0,815%
B. Thµnh tÝch s¶n xuÊt
1. HiÖu suÊt Ðp = x 100 (%)
178,125
E = x 100 = 95%
187,5
2. HiÖu suÊt Ðp hiÖu chØnh
E 12 , 5 = 100 −
(100 − E )(100 − F )
7xF
E 12 , 5 = 100 −
(100 − 95 )(100 − 13) = 95,22%
7x13
3. HiÖu suÊt thu håi chÕ luyÖn
TL ®−êng trong ®−êng thμnh phÈm
R = x 100(%)
161,237
= x 100 = 90,51%
178,125
4. HiÖu suÊt thu håi chÕ luyÖn hiÖu chØnh
J(100 − R CL )
R 85 = 100 −
5,6667(100 − J )
197
85,82(100 − 90,51)
R 85 = 100 − = 89,86%
5,6667(100 − 85,82 )
5. HiÖu suÊt tæng thu håi
EHSTTH = EÐp x R
= (95 x 90,51)% = 85,98%
6. HiÖu suÊt tæng thu håi hiÖu chØnh
EHSTTHHC = E12,5 x R85
= (95,22 x 89,86)% = 85,56%
1500
7. Tû lÖ MÝa/§−êng = = 9,27 MÝa/ ®−êng
161,803
Ch−¬ng II. C©n b»ng nhiÖt
§Ó ®¬n gi¶n, cã mét sè c«ng ®o¹n tÝnh ra l−îng h¬i tiªu hao, kh«ng cÇn tÝnh c©n
b»ng nhiÖt (nh− bèc h¬i, nÊu ®−êng...) ngoμi ra ®èi víi nh÷ng bé phËn dïng h¬i kh«ng
nhiÒu nh− ph©n mËt, läc, gia nhiÖt mËt) chØ c¨n cø vμo sè liÖu kinh nhgiÖm, kh«ng cÇn
tiÕn hμnh tÝnh. Sau khi tÝnh xong toμn bé, tiÕn hμnh lËp b¶ng c©n b»ng hoÆc s¬ ®å hÖ
thèng.
I. H¬i tiªu hao gia nhiÖt n−íc mÝa
Gia nhiÖt n−íc mÝa hçn hîp, n−íc mÝa trung hßa (ph−¬ng ph¸p SO2), I, II, x«ng
SO2 (trong ph−¬ng ph¸p CO2) vμ gia nhiÖt n−íc mÝa gia v«i (ph−¬ng ph¸p v«i). Nguån
nhiÖt: h¬i th¶i vμ h¬i thø.
§Ó chän diÖn tÝch gia nhiÖt hîp lý, nhiÖt ®é h¬i gia nhiÖt T vμ nhiÖt ®é sau gia
nhiÖt n−íc mÝa t2 gi÷a chóng cÇn ®¹t kho¶ng çch sau:
- §/v h¬i hçn hîp hoÆc h¬i th¶i : 6 - 8 0C
- H¬i thø hiÖu I : 10 - 120C
- H¬i thø hiÖu kh¸c : 15 - 200C
Do ®ã trong thiÕt kÕ, ®Ó lîi dông hîp lý h¬i thø, tiÕt kiÖm h¬i, gia n−íc mÝa
th−êng dïng 2 cÊp, ç biÖt cã thÓ ph©n 3 cÊp.
1. C«ng thøc
a. L−îng nhiÖt tiªu hao: Q = GC(t2 - t1) (kcal) (5-7)
b. Tæng l−îng nhiÖt tiªu hao: Qtæng = (1 + Qn) Q (kcal) (5-8)
Q tæng GC (t 2 − t 1 )(1 + Q n )
c. L−îng h¬i tiªu hao: D= = (5-9)
r r
d. L−îng nhiÖt trao ®æi: Q = KAΔt (kcal/giê) (5-10)
e. L−îng h¬i tiªu hao lín nhÊt: D0 = k1D (% s/v n−íc) (5-11)
198
g. Tû nhiÖt:
- C«ng thøc B.B. Ianopxki
M
C = 1 - (0,6 - 0,0008t + 0,0008 (100 - P) (kcal/kg0C) (5-12)
100
Trong ®ã:
t1 + t 2 0
t: nhiÖt ®é b×nh qu©n gia nhiÖt n−íc mÝa: ( C)
2
P: ®é tinh khiÕt thùc = phÇn ®−êng/ chÊt kh« cã thÓ dïng GP
M: chÊt kh« cã thÓ dïng Bx thay thÕ
- C«ng thøc Hugot (E.Hugot):
C = 1 - 0,0006B (kcal/0C)
HoÆc C = 1 - 0,0057B (kcal/kg0C)
Trong ®ã:
Cw : tØ nhiÖt cña n−íc = 1
TØ nhiÖt ®−êng Sac = 0,301
Bx
X: % n−íc trong n−íc mÝa (%) = 1 -
100
Do ®ã: C = X + 0,301 (1 - X) (kcal/ kg0C)
Trong ®ã:
G : L−îng n−íc mÝa (% so víi mÝa)
t1,t2: NhiÖt ®é tr−íc vμ sau gia n−íc mÝa (0C)
Qn : L−îng nhiÖt tæn thÊt (%)
r : Èm nhiÖt hãa h¬i (kcal/kg)
K: hÖ sè t/n (kcal/m2 giê 0C)
A: diÖn tÝch gia nhiÖt (m2)
k1 : hÖ sè biÕn ®éng, th−êng dïng 1,2
B: nång ®é n−íc mÝa (Bx)
2. Sè liÖu chän dïng gia nhiÖt (P2SO2)
a. Gia nhiÖt cña n−íc mÝa hçn hîp:
CÊp I: 25 - 450C
CÊp II: 45 - 750C
b. Gia nhiÖt n−íc mÝa trung hßa:
CÊp I: 60 - 850C
CÊp II: 85 - 1050C
199
c. Gia nhiÖt n−íc mÝa trong (III):
CÊp I: 90 - 1100C
CÊp II: 110 - 1250C
3. L−îng nhiÖt tæn thÊt: 4 - 8%, TB : 5%
4. HÖ sè truyÒn nhiÖt ®èi víi gia nhiÖt
* C«ng thøc kinh nghiÖm:
a. Hugot: K = 5T V + 0,04
e. Chän dïng hÖ sè truyÒn nhiÖt (gia nhiÖt)
1000t/ng N−íc mÝa hçn hîp CÊp I: 600 2000t/ng 500 (500 - 600)
CÊp II: 700 500 (500 - 600)
N−íc mÝa trung hßa CÊp I: 700 600 (600 - 700)
CÊp II: 700 700 (700 - 800)
N−íc mÝa trong CÊp I: 900 800
CÊp II: 1000 850
(KÕt hîp tÝnh to¸n vμ xÐt ®Õn vÊn ®Ò ®ãng cÆn cÇn gi¶m)
5. HiÖu sè t0 b×nh qu©n
Δt 1 − Δt 2 0
Δt = ( C) (5-13)
Δt 1
2,3 log
Δt 2
Δt1 = T - t1 hiÖu sè t0 gi÷a h¬i gia nhiÖt vμ n−íc mÝa tr−íc khi gia nhiÖt (0C)
Δt2 = T - t2 hiÖu sè t0 gi÷a h¬i gia nhiÖt vμ n−íc mÝa sau khi gia nhiÖt (0C)
II. L−îng h¬i dïng gia nhiÖt nÊu ®−êng
Nguån h¬i sö dông nÊu ®−êng: h¬i th¶i, h¬i thø
L−îng h¬i dïng: Bèc h¬i n−íc nguyªn liÖu, röa tinh thÓ vμ tæn thÊt nhiÖt:
1. C«ng thøc:
Bx 2 − Bx 1
a. L−îng n−íc bèc h¬i: W = G( ) (% s/v mÝa)
Bx 1
b. L−îng h¬i tiªu hao: D = Ð'W (% s/v mÝa)

c. L−îng h¬i tiªu hao tèi ®a: D' = k2 Dtæng (% s/v mÝa)
Trong ®ã:
G: TL−îng ®−êng non A,B,C gièng cho vμo non B,C (% s/v mÝa)
Bx1, Bx2: Nång ®é ®−êng 2 nguyªn liÖu (vÝ dô non A: Bx1 nång ®é mËt chÌ vμ
Bx2 nång ®é ®−êng non A)
200
E': HÖ sè bèc h¬i
k2: hÖ sè biÕn ®éng 1,2 - 1,3
Dtæng: tæng hîp l−îng h¬i tiªu hao çc lo¹i ®−êng non (% s/v mÝa)
2. Nång ®é nguyªn liÖu nÊu ®−êng
- Non A : 60
- Non B, C : 70
C«ng thøc:
Bx 2 − 60
W®/non A = gA ( ) (% s/v mÝa)
60
Bx 2 − 70
W®/non B,c = gB,C ( ) (% s/v mÝa)
70
3. HÖ sè bèc h¬i
HÖ sè bèc h¬i E' bao gåm lóc nÊu röa tinh, nÊu n−íc, vμ nång ®é nguyªn liÖu
nÊu ®−êng thÊp so víi chØ tiªu vμ tæn thÊt nhiÖt qu¸ tr×nh nÊu:
- §èi víi non A: 1,1 - 1,3
- §èi víi non B: 1,3 - 1,5
- §èi víi non C: 1,6 - 1,8
Thμnh tÝch s¶n xuÊt
- Tiªu hao h¬i non A: 16 - 16,5%
B: 6,32 - 6,7%
4,47 − 473
C: (21 ÷ 27,0)%
27,4
III. L−îng h¬i tiªu hao cña hÖ bèc h¬i
HÖ sè bèc h¬i: 1kg h¬i bèc 1kg n−íc. Dùa trªn kinh nghiÖm
- §¬n nåi : 1,1kg h¬i → 1kg n−íc
-2 : 0,57
-3 : 0,40
-4 : 0,30
-5 : 0,27
Sè hiÖu cμng nhiÒu, tiÕt kiÖm h¬i cμng Ýt, ®ång thêi ®Ó ®¶m b¶o hiÖu qu¶ truyÒn
nhiÖt, hiÖu sè nhiÖt ®é mçi hiÖu kh«ng nhá h¬n 5-70C do ®ã nhμ m¸y ®−êng th−êng
dïng hÖ bèc h¬i 4-5 hiÖu.
(1) C«ng thøc:
201
Bx 1
a. Träng l−îng n−íc bèc h¬i: W1 = G(1 - ) (% s/v mÝa) (5-14)
Bx n
b. L−îng n−íc bèc h¬i çc hiÖu vμ l−îng h¬i thø rót dïng (TÝnh theo n hiÖu)
HiÖu I : W1 = D (% s/v mÝa)
HiÖu II : W2 = W1 - E1 = D - E1 (% s/v mÝa)
(n-1) hiÖu : Wn-1 = Wn-2 - En-2 = D-E1...-En-2 (% s/v mÝa)
n hiÖu : Wn =Wn-1 - En-1 = D-E1-E1-E2 ... - En-1 (% s/v mÝa)
Wtæng = W1 + W2...+Wn-1 + Wn
= nD-(n-1)E1 - (n-2)E2... -2En-2-En-1 (% s/v mÝa)
Wtæng n −1 n−2 E E
W1 = D = + E1 + E 2 ... + 2 n −2 + n −1 (% s/v mÝa)
n n n n n
D' = k3 D (% s/v mÝa)
Wn = En (% s/v mÝa)
Wn-1 + Wn + En-1 = En + En-1 (% s/v mÝa)
W2 = W3 + E2 = En + En-1 + En-2 ... + E2 (% s/v mÝa)
W1 = W2 + E1 = En + En-1 + En-2+ ... + E2 + E1 (% s/v mÝa)
Wtæng = W1 + W2 + Wn-1 + Wn
= nEn + (n-1)En-1... 2E2 + E1 (% s/v mÝa)
c. L−îng nhiÖt truyÒn: Q = KAΔt (Kcal/giê) (5-15)
W kΔt
d. C−êng ®é bèc h¬i: U = = (Kg/m2/giê) (5-16)
A r
Wn
e. HiÖu suÊt bèc h¬i: η = 100 (1 - ) (5-17)
Wtæng
g. L−îng h¬i tiªu hao tèi ®a: D0 = k1D' (5-18)

Trong ®ã:
G : L−îng n−íc mÝa trong hçn hîp (% s/v mÝa)
Bx1, Bx2 : Nång ®é n−íc mÝa vμo vμ ra (Bx)
W1,W2,Wn-1,Wn : L−îng n−íc bèc h¬i çc hiÖu (% s/v mÝa)
E1,E2,En-1,En : L−îng h¬i thø rót dïng çc hiÖu (% s/v mÝa)
k3 : HÖ sè bæ sung tæn thÊt nhiÖt
K : HÖ sè t/n (Kcal/m2 giê 0C)
Δt : Tæng hiÖu sè n0 b/q cã Ých
r : Èn nhiÖt hãa h¬i (Kcal/kg)
202
A : DiÖn tÝch truyÒn nhiÖt (m2)
D : L−îng h¬i tiªu hao (% s/v mÝa)
k1 : HÖ sè biÕn ®éng - th−êng 1,2
(2) Rót h¬i thø:
ViÖc sö dông h¬i thø quyÕt ®Þnh bëi chÊt l−îng h¬i thø vμ gia nhiÖt, yªu cÇu
chÊt l−îng h¬i thø ®/v nÊu ®−êng.
Non A: 1,2 - 2,0 (kg/m2)
B : 1,2 - 2,2
C : 1,5 - 2,5
Th−êng yªu cÇu ¸p suÊt tuyÖt ®èi trong nåi bèc h¬i > 1, 1kg/m2 míi rót dïng
L−îng h¬i rót dïng tiÕt kiÖm ®−îc:
nk
Dk = E k (% s/v mÝa) (5-19)
n
nk : Rót h¬i thø hiÖu n
n : Tæng sè hiÖu
Ek : L−îng h¬i thø rót
(3) N−íc ng−ng tô tù bèc
C«ng thøc:
t k − t'
D= W (% s/v mÝa) (5-20)
r
Trong ®ã:
tk : NhiÖt ®é n−íc ng−ng tô (c)
§/v nhiÖt ®é n−íc ng−ng tô bèc h¬i: Ak = T - 0,4 (T - t') (0C)
t' : NhiÖt ®é s«i cña n−íc (0C)
r : Èn nhiÖt (Kcal/kg)
W : L−îng n−íc ng−ng tô (% so víi mÝa)
T : NhiÖt ®é h¬i gia nhiÖt (0C)
(4) NhiÖt tæn thÊt: 3 ÷ 10%
- Hugot giíi thiÖu n0 tæn thÊt hÖ bèc h¬i 4 hiÖu
- ThiÕt bÞ ch−a b¶o «n : 9,8%
- B¶o «n bé phËn : 5%
- B¶o «n : 2,7%
(5) HÖ sè truyÒn nhiÖt (kcal/m2 giê 0C)
HiÖu I : 2000 - 2500
203
HiÖu II : 1200 - 1800
HiÖu III : 800 - 1200
HiÖu IV : 400 - 700
HiÖu V : 400 - 500
Tæng hiÖu sè t0 cã Ých
a. C«ng thøc:
Σ1nΔt = T - tk - [Σ1nΔts«i + Σ1nΔttÜnh ¸p + Σ1nΔt tæn thÊt ®−êng èng] (5-21)
Trong ®ã:
T : NhiÖt ®é h¬i gia nhiÖt (0C)
tk : t0 h¬i thø hiÖu cuèi (0C)
Σ1nΔts«i : Tæn thÊt ®iÓm s«i t¨ng cao
Σ1nΔttÜnh ¸p: Tæn thÊt tÜnh ¸p
Σ1nΔt tæn thÊt ®−êng èng: Tæn thÊt ®−êng èng (%)
Δts«i = Δts«i ¸p suÊt th−êng x k (0C)
k : hÖ sè hiÖu chØnh
k = 0,003872
(273 + Tn − íc ) = 1 xT 2 (5-22)
r r
tn−íc : nhiÖt ®é s«i cña n−íc (0C)
r : Èn nhiÖt hãa h¬i (kcal/kg)
4. Tæn thÊt tÜnh ¸p: Tra b¶ng
5. Ph©n phèi hÖ sè nhiÖt ®é çc hiÖu
a. Δp çc hiÖu
Δp = kx x Δptæng = k (p0 - pn) (kg/cm2) (5-23)
Trong ®ã:
Δptæng : Tæng h/s ¸p suÊt hÖ ph«i (kg/cm2)
p0 : ¸p suÊt h¬i vμo nåi bèc h¬i
pn : ¸p suÊt hiÖu cuèi
kx : hÖ sè ph©n phèi
B¶ng - HÖ sè ph©n phèi Kx

I II III IV V
H/s ph©n phèi
204
Sè hiÖu
3 hiÖu 11/30 10/30 9/30
4 hiÖu 11/40 10,3/40 9,7/40 9/40
5 hiÖu 11/50 10,5/50 10/50 9,5/50 9/50
b. Ph©n phèi hiÖu sè nhiÖt ®é
Q1 0
- HiÖu sè t0 hiÖu I : Δt1 = ( C)
k 1 F1
Q2 0
II : Δt2 = ( C)
k 2 F2
Q3 0
III : Δt3 = ( C)
k 3 F3
Q4 0
IV : Δt4 = ( C)
k 4 F4
6. Tæng hiÖu sè nhiÖt ®é:
Σ1nΔt = Δt1 + Δt2 +... Δtn (0C)
Δt 1
=
Q 1 / k 1 F1
(%)
Σ 1 Δt n
n
Q1 Q2 Qn
+ + ...
k 1 F1 k 2 F2 k n Fn
Δt 2
=
Q 2 / k 2 F2
(%)
Σ 1 Δt n
n
Q1 Q2 Qn
+ + ...
Δt n
=
Q n / k n Fn
(%)
Σ 1n Δt n Q1 Q2 Qn
+ + ...
Trong ®ã:
- Q1, Q2, Qn : L−îng nhiÖt truyÒn nhiÖt çc hiÖu (kcal/giê)
- F1, F2, Fn : DiÖn tÝch gia nhiÖt çc hiÖu (m2)
- k1, k2, kn : HÖ sè truyÒn nhiÖt çc hiÖu (kcal/m2 giê 0C)
7. C−êng ®é bèc h¬i: (kg/m3 giê)
- HiÖu I I III IV V
25 - 40 24 - 40 18 - 22 10 - 15 9 - 15
8. L−îng h¬i dïng ph©n mËt
¸p suÊt sö dông: 6 - 8 kg/cm2(ata) h¬i qu¸ nhiÖt, tÝnh 2% so víi mÝa. HÖ sè biÕn
®éng l−îng h¬i tiªu hao x 2
205
9. L−îng h¬i tiªu hao kh¸c
- Läc ch©n kh«ng (% so víi mÝa) : 2,0
- H¬i tiªu hao kh¸c : 4,5 - 5% (so víi mÝa)
10. Tæn thÊt nhiÖt ®−êng èng
1,5 - 2,5% so víi mÝa. Lín nhÊt x 1,2
VÝ dô: TÝnh l−îng h¬i tiªu hao cña c«ng ®o¹n bèc h¬i
1. C«ng thøc tÝnh
Chän ph−¬ng ph¸p bèc h¬i nh− sau:
E1 E2 E3 Ng−ng tô
W1 - E1 W2 - E2 W3 - E3
W1 W2 W3 W4
I II III IV
D
H×nh. HÖ bèc h¬i 4 hiÖu

Gi¶ sö cø bèc h¬i 1kg n−íc cÇn 1kg h¬i (®Ó ®¬n gi¶n trong qu¸ tr×nh tÝnh to¸n)
HiÖu I: W1 = D
ë hiÖu I, l−îng h¬i thø rót dïng E1, l−îng n−íc bèc h¬i
HiÖu II: W2 = W1 - E1
T−¬ng tù, L−îng bèc h¬i hiÖu III: W3 = W2 - E2 = W1 - E1 - E2
L−îng bèc h¬i hiÖu IV: W4 = W3 - E3 = W1 - E1 - E2 - E3
Tæng l−îng n−íc bèc h¬i = Tæng l−îng n−íc bèc h¬i 4 hiÖu
W = W1 + W2 + W3 + W4 = 4W1 - 3E1 - 2E2 - E3
Tõ trªn: W1 = D
1
D= (W + 3E1 + 2E2 + E3)
4
Trong ®ã:
D : L−îng h¬i tiªu hao cña hÖ bèc h¬i
W : Tæng l−îng n−íc bèc h¬i
E1, E2, E3: L−îng h¬i thø rót dïng cña hiÖu I, II, III
2. TÝnh cô thÓ l−îng h¬i tiªu hao

a. Sè liÖu dïng tÝnh
206
- L−îng n−íc mÝa trong s/v mÝa: 108,3% ; Bx1 = 13,6; Bx2 = 60
- L−îng h¬i tiªu hao s/v mÝa (%)
N−íc mÝa hçn hîp N−íc mÝa trung hßa N−íc mÝa trong
H¹ng môc
CÊp I CÊp II CÊp I CÊp II CÊp I CÊp II
Nguån h¬i HiÖu III HiÖu II HiÖu II HiÖu I HiÖu I H¬i th¶i
L−îng h¬i tiªu
5,34 4,62 2,68 2,95 3,02
hao s/v mÝa (%)
TÝnh
13,6
- Tæng l−îng n−íc bèc h¬i: W = 108,3%(1 - ) = 83,75% s/v mÝa
60
- L−îng h¬i tiªu hao: D =

1
(83,75 + 3x5,97 + 2x7,48 + 5,34 )
4
= 30,49% s/v mÝa
- L−îng n−íc bèc h¬i çc hiÖu
HiÖu I : W1 = D = 30,49% s/v mÝa
HiÖu II : W2 = W1 - E1 = 30,49% - 5,97% = 24,5% s/v mÝa
HiÖu III : W3 = W2 - E2 = 24,52% - 7,48% = 1704% s/v mÝa
HiÖu IV : W4 = W3 - E3 = 17,04% - 5,34% = 11,7% s/v mÝa
Ch−¬ng III. TÝnh c©n b»ng n−íc
Nhμ m¸y ®−êng cÇn nhiÒu n−íc, trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n sinh nhiÒu n−íc
ng−ng tô, th«ng qua tÝnh to¸n, ph©n phèi hîp lý viÖc dïng n−íc vμ cßn lμm c¨n cø ®Ó
chän b¬m vμ thiÕt kÕ ®−êng èng.
TÝnh to¸n c©n b»ng cÊp n−íc bao gåm dïng n−íc vμ cÊp n−íc, tÝnh to¸n ®−îc
çc lo¹i n−íc dïng nh− n−íc l¹nh, n−íc nãng.
I. Dïng n−íc vμ cÊp n−íc cña nhμ m¸y ®−êng
Dïng n−íc vμ cÊp n−íc phô thuéc nguyªn liÖu s¶n xuÊt ®−êng (mÝa hoÆc cñ
c¶i), vμo ph−¬ng ph¸p s¶n xuÊt (SO2, CO2, v«i) khuÕch t¸n mÝa hoÆc Ðp mÝa. D−íi ®©y
dïng n−íc vμ cÊp n−íc cña ph−¬ng ph¸p sunfit hãa:
1. H¹ng môc dïng n−íc
- N−íc thÈm thÊu Ðp mÝa
- N−íc lμm nguéi b¹t m¸y Ðp
- N−íc lμm nguéi thiÕt bÞ dÇu cña tuèc bin
207
- N−íc hßa chÕ s÷a v«i
- N−íc lμm nguéi lß ®èt l−u huúnh
- N−íc dïng thiÕt bÞ ng−ng tô bèc h¬i
- N−íc dïng lμm nguéi b¬m ch©n kh«ng
- N−íc dïng trong qu¸ tr×nh nÊu ®−êng
- N−íc pha lo·ng ®−êng non
- N−íc dïng ph©n mËt
- N−íc dïng lμm l¹nh ë trî tinh
- N−íc dïng pha lo·ng mËt
- N−íc dïng hßa tan ®−êng
- N−íc dïng röa nåi bèc h¬i, nÊu ®−êng
- N−íc dïng lμm nguéi çc lo¹i b¬m
- N−íc dïng ë gian ®éng lùc
- N−íc dïng hãa nghiÖm
- N−íc dïng thiÕt bÞ ng−ng tô nÊu ®−êng
- Çc lo¹i n−íc kh¸c
2. HÖ thèng cÊp n−íc
N−íc l¹nh:
- Dïng n−íc cho thiÕt bÞ ng−ng tô nÊu ®−êng, bèc h¬i (kh«ng qua xö lý), yªu
cÇu chÊt l−îng n−íc kh«ng cao, chØ cÇn lo¹i t¹p chÊt (r¸c) qua l−íi läc cã thÓ dïng
®−îc.
- N−íc dïng lß h¬i: §ßi hái chÊt l−îng n−íc cao, cÇn th«ng qua xö lý (lμm mÒm
n−íc).
- S¶n xuÊt vμ sinh ho¹t dïng n−íc
N−íc nãng:
- N−íc ng−ng tô dïng cho lß h¬i (kh«ng cã ®−êng hoÆc cã l−îng ®−êng cho
phÐp theo quy ®Þnh).
- N−íc ng−ng tô dïng röa, pha lo·ng, ph©n mËt, nÊu ®−êng, hßa tan ®−êng.
II. Ph−¬ng ph¸p tÝnh to¸n çc lo¹i dïng n−íc
1. N−íc dïng thÈm thÊu Ðp mÝa: 20 - 30% so víi träng l−îng mÝa
2. N−íc dïng lμm nguéi cæ trôc m¸y Ðp
Tr−íc hÕt tÝnh l−îng nhiÖt ph¸t sinh do ma s¸t, sau ®ã tÝnh l−îng nhiÖt cÇn thiÕt
®Ó lμm nguéi l−îng nhiÖt ®ã. L−îng nhiÖt ph¸t sinh tÝnh theo c«ng thøc sau:
60 x1000πdnPμ
Q= (kcal/giê) (5-24)
427
208
Trong ®ã:
Q - L−îng nhiÖt ph¸t sinh (kcal/giê)
d - ®−êng kÝnh cæ trôc (m)
n - tèc ®é trôc Ðp (v/ph)
P - ¸p lùc trôc ®Ønh vμ träng l−îng trôc (T)
μ - hÖ sè ma s¸t gi÷a b¹t vμ cæ trôc, th−êng μ = 0,12
TÝnh l−îng n−íc lμm m¸t W theo c«ng thøc sau:
QN 60 x1000 πdnPμN 53dnPN
W= = = (kg/giê) (5-25
(t 2 − t 1 )C 427(t 2 − t 1 )C (t 2 − t 1 )
1,27dnN
≈ (T/ng)
(t 2 − t 1 )
Trong ®ã:
t2 - nhiÖt ®é n−íc lμm m¸t ra (0C)
t1 - nhiÖt ®é n−íc lμm m¸t vμo (0C)
N - sè m¸y Ðp
Còng cã thÓ dïng ph−¬ng ph¸p tÝnh gÇn ®óng, th−êng l−îng n−íc lμm m¸t ®ã so
víi mÝa 25 - 30%
VÝ dô: C«ng suÊt nhμ m¸y 1500 Tm/ng víi dμn Ðp 5 m¸y Ðp, ®−êng kÝnh trôc
®Ønh D = 710mm, ®−êng kÝnh cæ trôc 350mm, tèc ®é vßng quay trôc ®Ønh 4 v/ph, cæ
trôc ®Ønh chÞu ¸p lùc vμ träng l−îng trôc P = 270T, nhiÖt n−íc lμm m¸t vμo 260C, nhiÖt
®é n−íc ra 360C, hÖ sè ma s¸t μ = 0,12. TÝnh l−îng n−íc lμm m¸t W:
1,27dnPN 1,27x 0,35x 4 x5
W= = = 215,7T / ng
t 2 − t1 36 − 26
3. N−íc dïng cho thiÕt bÞ dÇu lµm nguéi tuèc bin
G C (T1 − T2 )
W= x 100 (% so víi mÝa) (5-26)
G 0 (t 2 − t 1 )
Trong ®ã:
G : L−îng dÇu vμo thiÕt bÞ dÇu lμm nguéi tuèc bin (T/giê)
C : TØ nhiÖt dÇu (≈ 0,44)
T1, T2 : NhiÖt ®é vμo vμ ra cña dÇu (0C)
t1, t2 : NhiÖt ®é vμo vμ ra thiÕt bÞ dÇu lμm nguéi tuèc bin (0C)
4. N−íc dïng hãa chÕ s÷a v«i
S
W = g0 (1000 - 1) (% so víi mÝa) (5-27)
γ
209
Trong ®ã:
g0 : Hμm l−îng CaO cã hiÖu so víi mÝa (%)
(®èi víi ph−¬ng ph¸p SO2 chän dïng) : 2,5% so víi mÝa
(®èi víi ph−¬ng ph¸p v«i chän dïng) : 1-1,2% so víi mÝa
S : TØ träng s÷a v«i
γ : Sè kg CaO trong s÷a v«i cña 1m3 (kg/m3)
5. L−îng n−íc dïng lµm nguéi lß ®èt l−u huúnh
2500g 0
W= (% so víi mÝa) (5028)
t 2 − t1
g0 : L−îng l−u huúnh so víi mÝa (%)
t2, t1 : NhiÖt ®é vμo vμ ra cña n−íc lμm nguéi (0C)
Th−êng chän dïng: ph−¬ng ph¸p So2: 12 - 15% so víi mÝa
6. N−íc dïng lµm nguéi çc lo¹i b¬m
W = 2 - 5% so víi mÝa
7. L−îng n−íc dïng ®Ó röa m¸y läc ch©n kh«ng:
§èi víi nhμ m¸y ®−êng dïng ph−¬ng ph¸p sunfit kho¶ng 2,5% so víi mÝa vμ
ph−¬ng ph¸p cacbon¸t hãa 5-10% so víi mÝa.
8. L−îng n−íc dïng cho thiÕt bÞ ng−ng tô hÖ bèc h¬i
V(i"−t 2 C )
W= (% so víi mÝa) (5-29)
(t 2 − t 1 )C
Trong ®ã:
V : L−îng h¬i thø cña hiÖu bèc h¬i cuèi (% so víi mÝa)
i" : Hμm nhiÖt h¬i thø (Kcal/kg0C)
t1 : NhiÖt ®é n−íc lμm l¹nh vμo (0C)
t2 : NhiÖt ®é n−íc lμm l¹nh ra (0C)
C : TØ nhiÖt cña n−íc (Kcal/kg0C)
9. L−îng n−íc dïng nÊu n−íc trong qu¸ tr×nh nÊu ®−êng
L−îng n−íc dïng ®Ó nÊu n−íc trong qu¸ tr×nh nÊu ®−êng th−êng dïng ph−¬ng
ph¸p −íc tÝnh. L−îng n−íc dïng nÊu n−íc cho çc l o¹i ®−êng non kh¸c nhau còng
kh¸c nhau. Th−êng dïng n−íc ®ã ®èi víi ®−êng non A, ®−êng non B ®−êng non C vμ
gièng theo tØ lÖ sau: 4,5%; 5,5%; 6,5% vμ 3%. VÝ dô: Nhμ m¸y ®−êng 1000Tm/ngμy,
chÕ ®é nÊu ®−êng 3 hÖ A, B, C th× l−îng n−íc dïng nÊu n−íc so víi mÝa tuÇn tù trong
kho¶ng 24%, 8%, 5,6% vμ 5,5%. Dùa vμo ®ã, tÝnh ra h−íng n−íc dïng nÊu n−íc so
víi mÝa: ®−êng non A: 1,08%, ®−êng non B: 0,44%; ®−êng non C: 0,36% vμ gièng
0,16% tæng céng kho¶ng 2,05%.
210
10. L−îng n−íc dïng pha lo·ng ®−êng non (W):
⎛ Bx 1 ⎞
W = G ⎜⎜ − 1 ⎟⎟ (% so víi mÝa) (5-30)
⎝ Bx 2 ⎠
Trong ®ã:
G : §−êng non vμo trî tinh so víi mÝa (%)
Bx1 : Nång ®é ®−êng non tr−íc pha lo·ng (Bx)
Bx2 : Nång ®é ®−êng non sau pha lo·ng (Bx)
¦íc tÝnh l−îng n−íc pha lo·ng so víi mÝa kho¶ng 1%.
11. L−îng n−íc dïng lµm nguéi ë thiÕt bÞ trî tinh (W)
G(T1 − T2 )
W= (% so víi mÝa) (5-31)
(t 2 − t 1 )C
Trong ®ã:
G : L−îng ®−êng non vμo thiÕt bÞ trî tinh so víi mÝa (%)
T1 : NhiÖt ®é ®−êng non lóc vμo trî tinh (0C)
T2 : NhiÖt ®é ®−êng non kÕt thóc trî tinh (0C)
t1 : NhiÖt ®é n−íc lμm nguéi vμo (0C)
t1 : NhiÖt ®é n−íc lμm nguéi ra (0C)
C' : TØ nhiÖt ®−êng non (Kcal/kg0C) th−êng C' = 0,44
C : TØ nhiÖt cña n−íc (Kcal/kg0C)
12. L−îng n−íc dïng håi dung ®−êng C:
Th−êng kho¶ng 30% so víi l−îng ®−êng håi dung vμ kho¶ng % so víi mÝa.
13. L−îng n−íc dïng pha lo·ng mËt: ¦íc tÝnh kho¶ng 2-3% so víi mÝa
14. L−îng n−íc röa trong qu¸ tr×nh li t©m: Th−êng kho¶ng 8% so víi ®−êng tr¾ng
vμ kho¶ng 1% so víi mÝa.
15. L−îng n−íc röa nåi bèc h¬i, nåi nÊu ®−êng: kho¶ng 11% so víi träng l−îng
mÝa.
16. N−íc dïng phßng hãa nghiÖm: Th−êng kho¶ng 1-5% so víi mÝa.
17. L−îng n−íc dïng cho thiÕt bÞ ng−ng tô nåi nÊu ®−êng
Dïng c«ng ty t−¬ng tù nh− ë hÖ bèc h¬i:
V(i"− t 2 )C
W= (so víi mÝa %) (5-32)
(t 2 − t 1 )C
VÝ dô: nhμ m¸y ®−êng cã n¨ng suÊt 1000Tm/ngμy l−îng h¬i thø cña nåi nÊu
®−êng non A, non B vμ non C so víi mÝa lμ: 12,5%; 3,5% vμ 2,5% ®é ch©n kh«ng çc
211
nåi nÊu ®−êng lμ 660mmHg, nhiÖt ®é n−íc lμm nguéi vμo 300C vμ ra 380C. T×m l−îng
n−íc dïng cho thiÕt bÞ ng−ng tô.
Ta cã l−îng h¬i thø:
V = VA + VB + VC = 12,5% + 3,5% + 2,5% = 18,5%
§é ch©n kh«ng 660mmHg t−¬ng øng víi nhiÖt ®é 51,60C vμ tra b¶ng h¬i b·o
hßa, ta cã hμm nhiÖt h¬i thø 2594 (KJ/kg)
Thay çc trÞ sè vμo c«ng thøc trªn ta cã:
V(i"−t 2 C ) 18,5%(2594 − 38x 4,1868)
W= =
(t 2 − t 1 )C (38 − 30 )x 4,1868
= 1229 (% so víi mÝa)
18. N−íc dïng lµm nguéi çc lo¹i b¬m: kho¶ng 5 - 20%
19. N−íc dïng cho ph©n x−ëng ®éng lùc: kho¶ng 205% so víi mÝa (%)
20. N−íc dïng cho c«ng nh©n lªn xuèng ca: kho¶ng 6%
L−îng n−íc dïng lín nhÊt so víi mÝa 2673% trong ®ã n−íc dïng lμm nguéi thiÕt bÞ
ng−ng tô 2144% so víi mÝa, dïng cho s¶n xuÊt 529% so víi mÝa.
212
Môc lôc
PhÇn I. LÊy n−íc mÝa...........................................................................................1

Ch−¬ng I. Nguyªn liÖu - mÝa...........................................................................1
I. H×nh th¸i c©y mÝa.....................................................................................................1
II. Çc gièng mÝa chñ yÕu ...........................................................................................2
IV. Qu¶n lý nguyªn liÖu mÝa .......................................................................................3
III. TÝnh chÊt vμ thμnh phÇn chñ yÕu mÝa vμ n−íc mÝa ...............................................3
Ch−¬ng II: xö lý mÝa - xÐ t¬i mÝa...............................................................10
I. ý nghÜa cña xÐ t¬i mÝa ...........................................................................................10
II. ThiÕt bÞ xö lý mÝa..................................................................................................11
Ch−¬ng III. LÊy n−íc mÝa b»ng ph−¬ng ph¸p Ðp..............................13
I. L−u tr×nh c«ng nghÖ c«ng ®o¹n Ðp mÝa..................................................................13
II. Chñng lo¹i vμ cÊu t¹o m¸y Ðp ...............................................................................14
III. MÝa vμo m¸y Ðp vμ Ðp mÝa...................................................................................19
IV. VÊn ®Ò tho¸t n−íc mÝa ........................................................................................23
V. ¸p lùc Ðp mÝa........................................................................................................24
VI. Tèc ®é Ðp mÝa......................................................................................................28
VII. ThÈm thÊu trong qu¸ tr×nh Ðp mÝa......................................................................30
VIII. N©ng cao n¨ng lùc vμ hiÖu qu¶ cña dμn Ðp.......................................................33
IX. TÝnh to¸n chñ yÕu cña m¸y Ðp.............................................................................36
X. Qu¶n lý Ðp mÝa......................................................................................................43
Ch−¬ng IV: LÊy n−íc mÝa b»ng ph−¬ng ph¸p
khuÕch t¸n ............................................................................................................46
I. Sù h¹n chÕ cña ph−¬ng ph¸p Ðp .............................................................................46
II. Nguyªn lý c¬ b¶n cña ph−¬ng ph¸p khuÕch t¸n ...................................................47
III. c«ng nghÖ ph−¬ng ph¸p khuÕch t¸n ....................................................................48
IV. ThiÕt bÞ khuÕch t¸n mÝa.......................................................................................53
V. Qu¶n lý s¶n xuÊt cña ph−¬ng ph¸p khuÕch t¸n ....................................................54
PhÇn II. Lμm s¹ch n−íc mÝa ..........................................................................56
Ch−¬ng I. Nguyªn lý c¬ b¶n lμm s¹ch n−íc mÝa............................56
I. T¸c dông cña v«i ....................................................................................................56
II. Photphat pentaoxit ................................................................................................60
III. L−u huúnh ®ioxit .................................................................................................62
IV. T¸c dông cña cabondioxit ...................................................................................65
V. T¸c dông cña pH...................................................................................................65
VI. T¸c dông cña nhiÖt ®é .........................................................................................69
Ch−¬ng II. Çc ph−¬ng ph¸p lμm s¹ch n−íc mÝa ...........................70
I. Ph−¬ng ph¸p v«i hãa ..............................................................................................70
213
II. Ph−¬ng ph¸p sunfit hãa ........................................................................................73
III. Ph−¬ng ph¸p cacbonat hãa ..................................................................................83
Ch−¬ng iii. l¾ng n−íc mÝa............................................................................86
I. Môc ®Ých ................................................................................................................86
II. Nguyªn lý l¾ng cña chÊt kÕt tña ...........................................................................86
III. Qu¸ tr×nh l¾ng......................................................................................................87
IV. Çc yÕu tæ ¶nh h−ëng ®Õn l¾ng ...........................................................................87
Ch−¬ng iv: läc n−íc bïn ..............................................................................89
I. Môc ®Ých cña läc....................................................................................................89
II. Nguyªn lý läc........................................................................................................89
III. Qu¸ tr×nh läc........................................................................................................89
IV- Çc yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn läc.............................................................................91
CH¦¥NG V .................................................................................................................92
I. HiÖu suÊt lμm s¹ch .................................................................................................92
II. S¶n xuÊt vμ qu¶n lý thao t¸c c«ng ®o¹n lμm s¹ch....................................................93
Ch−¬ng VI. Çc thiÕt bÞ chñ yÕu cña lμm s¹ch n−íc mÝa ........94
I. Lß ®èt l−u huúnh....................................................................................................94
II. ThiÕt bÞ x«ng SO2 vμ trung hßa (h×nh 2-11) vμ h×nh 2-12) ...................................96
III. ThiÕt bÞ l¾ng.......................................................................................................100
IV. M¸y läc ch©n kh«ng..........................................................................................101
PhÇn III. Bèc h¬i n−íc mÝa...........................................................................103
Ch−¬ng I. Nguyªn lý c¬ b¶n cña bèc h¬i ..........................................103
I. Kh¸i niÖm.............................................................................................................103
II. Ph−¬ng ¸n nhiÖt cña hÖ bèc h¬i ..........................................................................103
III. §¸nh gi¸ çc ph−¬ng ¸n nhiÖt ...........................................................................108
Ch−¬ng II. BiÕn ®æi hãa häc trong qu¸ tr×nh bèc h¬i ............109
I. Sù biÕn ®æi hãa häc ..............................................................................................109
II. Sù t¹o cÆn vμ ph−¬ng ph¸p lo¹i cÆn ....................................................................111
Ch−¬ng III. ThiÕt bÞ gia nhiÖt vμ bèc h¬i..........................................114
I. ThiÕt bÞ gia nhiÖt ..................................................................................................114
II. ThiÕt bÞ bèc h¬i...................................................................................................115
Ch−¬ng IV. Qu¶n lý vμ thao t¸c bèc h¬i..........................................120
I. Thao t¸c bèc h¬i...................................................................................................120
II. Çc biÖn ph¸p tiÕt kiÖm h¬i ë hÖ thèng bèc h¬i ................................................122
PhÇn IV. NÊu ®−êng vμ hoμn tÊt.............................................................124
Ch−¬ng I. Nguyªn lÝ chung cña nÊu ®−êng.....................................124
I. C¬ së lý thuyÕt kÕt tinh ®−êng .............................................................................124
II. §éng häc cña qu¸ tr×nh kÕt tinh ®−êng ..............................................................126
III. Çc yÕu tè chñ yÕu ¶nh h−ëng ®Õn nÊu ®−êng..................................................129
214
Ch−¬ng II. C«ng nghÖ vμ thao t¸c nÊu ®−êng .............................131
I. C«ng nghÖ nÊu ®−êng ..........................................................................................131
II. Kü thuËt thao t¸c nÊu ®−êng...............................................................................132
III. T×nh h×nh kh«ng b×nh th−êng c«ng ®o¹n nÊu ®−êng.........................................133
Ch−¬ng III. C©n b»ng vËt chÊt nÊu ®−êng.......................................136
vμ tÝnh to¸n........................................................................................................136
I. ChÕ ®é nÊu ®−êng vμ ph−¬ng ph¸p ®Þnh chÕ ®é nÊu............................................137
II. TÝnh c©n b»ng vËt chÊt nÊu ®−êng ......................................................................139
III. TÝnh phèi liÖu nÊu ®−êng...................................................................................140
IV. TÝnh hiÖu qu¶ chÕ luyÖn ®−êng .........................................................................143
V. ThiÕt bÞ nÊu ®−êng..............................................................................................145
Ch−¬ng IV. KÕt tinh lμm l¹nh (trî tinh) ®−êng non................147
I. Nguyªn lý trî tinh ................................................................................................148
II. Qu¶n lý trî tinh...................................................................................................148
Ch−¬ng V. Ph©n ly ®−êng non, sÊy vμ b¶o qu¶n ®−êng .........153
I. Ph©n ly ®−êng non................................................................................................153
II. SÊy ®−êng vμ b¶o qu¶n ®−êng ............................................................................160
PhÇn V. C©n b»ng c«ng nghÖ nhμ m¸y ®−êng ................................163
Ch−¬ng I. C©n b»ng vËt chÊt ...................................................................163
I. Ðp mÝa ..................................................................................................................163
II. Lμm s¹ch n−íc mÝa vμ bèc h¬i ...........................................................................164
IV. TÝnh phèi liÖu nÊu ®−êng ..................................................................................173
V. C©n b»ng phÇn ®−êng vμ thμnh tÝch s¶n xuÊt .....................................................174
VI TÝnh c©n b»ng vËt chÊt toμn nhμ m¸y ®−êng theo ph−¬ng ph¸p SO2 axit tÝnh...176
Ch−¬ng II. C©n b»ng nhiÖt..........................................................................198
I. H¬i tiªu hao gia nhiÖt n−íc mÝa ...........................................................................198
II. L−îng h¬i dïng gia nhiÖt nÊu ®−êng..................................................................200
III. L−îng h¬i tiªu hao cña hÖ bèc h¬i ....................................................................201
Ch−¬ng III. TÝnh c©n b»ng n−íc ..............................................................207
I. Dïng n−íc vμ cÊp n−íc cña nhμ m¸y ®−êng........................................................207
II. Ph−¬ng ph¸p tÝnh to¸n çc lo¹i dïng n−íc .........................................................208
215
Tμi liÖu tham kh¶o
1. NguyÔn Ngé
Kü thuËt s¶n xuÊt ®−êng mÝa
Tr−êng ®¹i häc B¸ch khoa Hμ Néi - 1968
2. NguyÔn Ngé (Chñ biªn)
Kü thuËt s¶n xuÊt ®−êng mÝa
Nhμ xuÊt b¶n khoa häc 1984
3. Chen and Chou
Cane sugar Handbook (12th)
John Wiley & Sons inc
New York - Chichester - Brisbane - Toronto - Singapore 1993
4. E.Hugot
Handbook of cane sugar engineering
Amsterdam 1986
5. Cao ®¹i vÞ v.v...(dÞch tõ Cane sugar Handbook (12th)
Sæ tay c«ng nghÖ chÕ ®−êng mÝa
Häc viÖn Lý C«ng Hoa Nam, Trung Quèc 5/1993
6. Häc viÖn C«ng nghÖ nhÑ V« TÝch & C«ng häc viÖn Hoa Nam, Trung Quèc
C«ng nghÖ häc chÕ luyÖn ®−êng mÝa
Nhμ xuÊt b¶n C«ng nghiÖp nhÑ 1987
7. E.Hugot
La sucreries de cannes
Elsevier Science Publicshers 1986
8. CUΛUH.Π.M - TEXHOΛOΓUЯ CAXAPA
MOCKBA, 1967
9. Bretschneider R.,
Technologie cukru
Praha, 1969
10. Edifed by D.M. Hogarth
International society of sugar cane technologists
(Proceeding of the XXIV congress - Brisbane - Australia 9/2001)
ASSCT, Mackay, Australia.
216

Cong Nghe Duong Mia

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Cong Nghe Duong Mia

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

PhÇn I.

LÊy n−íc mÝa

I. H×nh th¸i c©y mÝa

H×nh 1-2. RÔ c©y mÝa

H×nh 1-3. Dãng mÝa

Ch−¬ng II: xö lý mÝa - xÐ t¬i mÝa

I. ý nghÜa cña xÐ t¬i mÝa

H×nh 1-4. M¸y chÆt mÝa

H×nh 1-5. M¸y c¾t xÐ mÝa

H×nh 1-6. M¸y ®Ëp t¬i kiÓu bóa

Ch−¬ng III. LÊy n−íc mÝa b»ng ph−¬ng ph¸p Ðp

I. L−u tr×nh c«ng nghÖ c«ng ®o¹n Ðp mÝa (h×nh 1-7)

B¨ng t¶i mÝa

M¸y ®Ëp t¬i

M¸y san b»ng

n−íc mÝa M¸y Ðp V N−íc nãng

H×nh 1-7. L−u tr×nh c«ng nghÖ Ðp mÝa

H×nh 1-8. M¸y Ðp 3 trôc Ðp

H×nh 1-10. M¸y Ðp tØ sè h»ng

H×nh 1-11. Trôc ®Ønh vµ trôc ®¸y cña m¸y Ðp

H×nh 1-12. R¨ng cña trôc Ðp

H×nh 1-13. R·nh ch÷ nh©n (∧)

R·nh dÇu Vßng lãt

H×nh 1-15. Gèi ®ì trôc

H×nh 1-16. L−îc ®¸y

H×nh 1-17. §é dµy líp mÝa vµ gãc kÐo mÝa

H×nh 1-18. Hép n¹p liÖu kiÓu ®øng

H×nh 1-21. §èi trôc n¹p liÖu c−ìng bøc

H×nh 1-22. N−íc mÝa tho¸t ra ë trôc d−íi

H×nh 1-23. Tho¸t n−íc mÝa trôc ®Ønh

H×nh 1-26. ThÈm thÊu kÐp

n−íc mÝa hçn hîp

http://www.ebook.edu.vn 31 thÈm thÊu ®èi víi hiÖu suÊt Ðp

§é Pol (%) so víi x¬

Ch−¬ng IV: LÊy n−íc mÝa b»ng

I. Sù h¹n chÕ cña ph−¬ng ph¸p Ðp

H×nh 1-33. S¬ ®å tæ hîp cña c¸c lo¹i thiÕt bÞ khuÕch t¸n

MÝa M¸y b¨m bÝa ThiÕt bÞ ®¸nh t¬i

M¸y Ðp KhuÕch t¸n T¸ch n−íc tõ B·

N−íc Ðp §un nãng vμ

H×nh 1-34. TrÝch ly tr−íc vµ xö lý n−íc Ðp

MÝa M¸y Ðp dËp 3 ThiÕt bÞ T¸ch n−íc B·

N−íc Ðp N−íc míi

§un nãng cho

MÝa M¸y b¨m bÝa ThiÕt bÞ ®¸nh t¬i

ThiÕt bÞ T¸ch n−íc B·

N−íc Ðp §un nãng vμ cho v«i

H×nh 1-37. Kh«ng trÝch ly tr−íc vµ cã xö lý n−íc Ðp

H×nh 1-38. Xö lý n−íc Ðp

IV. ThiÕt bÞ khuÕch t¸n mÝa

H¬i gia nhiÖt H¬i gia nhiÖt

n−íc mÝa n−íc mÝa n−íc Ðp

H×nh 1-393. ThiÕt bÞ khuÕch t¸n BMA

1. B· mÝa vμo thiÕt bÞ

Ch−¬ng I. Nguyªn lý c¬ b¶n lμm s¹ch n−íc mÝa

I. T¸c dông cña v«i

Líp hÊp phô

H¹t t¹p chÊt

H×nh 2.2. Ion canxi vµ photphat canxi (kÕt tña)

0.010 0.015 0.020 0.025 0.030

H×nh 2.3. Quan hÖ gi÷a hiÖu suÊt lo¹i chÊt keo

100 200 300 400 500

[H-C-C-SO3] + H2O → H-C-C-H- HSO −4