Luan Van Thac Sy Hoa Hoc 2

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

------------------------------
NGÔ ĐỨC TRỌNG
NGHIÊN CỨU HOÁ HỌC VÀ NHẬN DẠNG

MỘT SỐ NHÓM CHẤT CÓ TRONG CÂY
CHÓ ĐẺ RĂNG CƯA (PHYLLANTHUS URINARIA L.,
EUPHORBIACEAE)
LUẬN V ĂN THẠ C SĨ HOÁ HỌC
THÁI NGUYÊN - 2008

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
---------------------------------
NGÔ ĐỨC TRỌNG
NGHIÊN CỨU HOÁ HỌC VÀ NHẬN DẠNG

MỘT SỐ NHÓM CHẤT CÓ TRONG CÂY
CHÓ ĐẺ RĂNG CƯA (PHYLLANTHUS URINARIA L.,
EUPHORBIACEAE)
Chuyên ngành : Hoá hữu cơ

Mã số : 60.44.27
LUẬN V ĂN THẠ C SĨ HOÁ HỌC
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS PHẠM VĂN THỈNH
THÁI NGUYÊN - 2008

LỜI CẢM ƠN
Tôi xin chân thành bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc của mình tới PGS.TS
Phạm Văn Thỉnh - Người thầy đã tận tình hướng dẫn, động viên và giúp đỡ
tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện luận văn.
Tôi xin chân trân trọng cảm ơn TS. Nguyễn Quyết Tiến, TS. Phạm Thị
Hồng Minh, Th.S. Vũ Anh Tuấn, Th.S Hứa Văn Thao những người thầy đã
động viên và giúp đỡ từng bước đi của tôi trong quá trình nghiên cứu thực
hiện luận văn.
Xin chân thành cảm ơn phòng hoạt chất sinh học của trường Đại học Y
Thái Nguyên và cơ sở sản xuất kinh doanh thuốc thành phẩm của Bác sĩ
Hoàng Sầm, phòng nghiên cứu cấu trúc - Viện Hóa học đã tận tình giúp đỡ và
tạo mọi điều kiện thuận lợi để tôi hoàn thành các kế hoạch nghiên cứu.
Nhân dịp này, tôi cũng xin chân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, Ban
lãnh đạo Khoa Hóa, Khoa Sau đại học - Trường Đại học Sư phạm Thái
Nguyên đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi hoàn thành bản luận văn này.
Thái Nguyên, tháng 9 năm 2008
Tác giả
Ngô Đức Trọng

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số
liệu, kết quả nêu trong luận án này là trung thực và chưa từng được ai công
bố trong bất kỳ công trình nào khác.
Tác giả
NGÔ ĐỨC TRỌNG

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT DÙNG TRONG LUẬN VĂN
SKLM : Sắc kí lớp mỏng

UV : Ultraviolet spectrocopy
MS : Mass Spectroscopy
EI-MS : Electron Impact Mass Spectroscopy
LC-MS : Liqud chromatography - Mass Spectroscopy
FT-IR : Fourier Transform Infrared Spectroscopy
NMR : Nuclear Magnetic Resonance
1
H-NMR : 1H-Nuclear Magnetic Resonance
13
C-NMR : 13C- Nuclear Magnetic Resonance
DEPT : Distortionless Enhancement by Polarisation Transfer
COSY : Correlated Spectroscopy
HSQC : Heteronuclear Spectroscopy- Quantum Coherence
HMBC : Heteronuclear multiple - Bond Correlation
HIV : Human Immunodeficiency Virus
đvC : Đơn vị Cacbon
DANH MỤC CÁC BẢNG
Trang
Bảng 2.1: Khối lƣợng chất tổng số đƣợc chiết từng phân đoạn của cây chó đẻ
răng cƣa (Phyllanthus urinaria L)…………………………...……….26
Bảng 2.2: Phát hiện các nhóm chất trong cây chó đẻ răng cƣa…………………27
Bảng 2.3: Kết quả thử hoạt tính sinh học của dịch chiết thô từ cây chó đẻ răng
cƣa (Phyllanthus urinaria L)…………………...………………...…..29
Bảng 2.4: Số liệu phổ 13C-NMR (CDCl3, 125Mhz) của chất PH-1 trong cây chó
đẻ răng cƣa (Phyllanthus urinaria L)…………………...………...….30
Bảng 2.5: Phổ 1H-NMR và 13C-NMR của chất PE-3…………..……………….32
13
Bảng 3.1: Số liệu phổ C-NMR (CDCl3, 125Mhz) của PH-1 trong cây chó đẻ
răng cƣa (Phyllanthus urinaria L) và phổ của  -sitosterol [15]….…..40
Bảng 3.2: Số liệu phổ NMR của PE-1 và số liệu phổ NMR trong phần mềm
ACD/NMR của 5-hidroxymetylfufural................................................44
Bảng 3.3: Số liệu phổ NMR của PE-2 và số liệu phổ NMR trong phần mềm
ACD/NMR của axit gallic....................................................................48
Bảng 3.4: Số liệu phổ NMR của PE-3 và số liệu phổ trong phần mềm
ACD/NMR của chất kampherol...........................................................52
DANH MỤC CÁC HÌNH
Trang
Hình 1.1: Cây chó đẻ răng cƣa (Phyllanthus urinaria L, Euphorbiaceae............. 3
Hình 2.1: Đƣờng kính vùng ức chế xung quanh giếng thạch (mm) theo phƣơng
phƣơng pháp khuyếch tán trên thạch....................................................28
Hình 3.1: Phổ FT-IR của -sitosterol (PH-1).......................................................36
Hình 3.2: Phổ 1H-NMR của -sitosterol (PH-1)..................................................37
Hình 3.3: Phổ 13C-NMR và ATP của  -sitosterol (PH-1)....................................38
Hình 3.4: Phổ 1H-NMR-DMSO của PE-1...........................................................42
Hình 3.5: Phổ 13C-NMR-DMSO của PE-1..........................................................43
Hình 3.6: Phổ 1H-NMR-DMSO của PE-2...........................................................46
Hình 3.7: Phổ 13C-NMR-DMSO của PE-2..........................................................47
Hình 3.8: Phổ 1H-NMR-AcetoneD6 của PE-3.....................................................50
Hình 3.9: Phổ 13C-NMR-AcetoneD6 của PE-3....................................................51
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ
Sơ đồ 2.1: Quy trình ngâm chiết mẫu...................................................................26

MỤC LỤC
Lời cảm ơn
Lời cam đoan
Danh mục các chữ viết tắt dùng trong luận văn
Danh mục các bảng
Danh mục các hình và sơ đồ
MỞ ĐẦU ........................................................................................................1
CHƢƠNG I. TỔNG QUAN ................................................................................3
1.1. Mô tả thực vật ............................................................................................3

1.2. Tác dụng sinh học của chi Phyllanthus........................................................4
1.2.1 Một số công dụng của chi Phyllanthus ......................................................4
1.2.2 Một số tác dụng dƣợc lý của chi Phyllanthus .............................................5
1.3 Tình hình nghiên cứu hoá học thực vật của chi Phyllanthus ..........................6
1.3.1 Một số đại diện của nhóm tecpenoit ..........................................................6
1.3.2 Một số đại diện của khung axit..................................................................8
1.3.3 Một số đại diện của Lignan .......................................................................9
1.3.4 Một số đại diện của khung flavonoit........................................................11
1.3.5 Một số hợp chất phenolic khác ................................................................12
1.3.6 Một số hợp chất nhóm ankaloit ...............................................................15
1.4 Tình hình nghiên cứu hóa học của loài Phyllanthus urinaria L....................16
CHƢƠNG II. THỰC NGHIỆM..........................................................................23
2.1. Đối tƣợng và phƣơng pháp nghiên cứu ......................................................23
2.1.1. Thu mẫu cây, xác định tên khoa học và phƣơng pháp xử lý mẫu..............23
2.1.2. Phƣơng pháp phân lập các hợp chất từ các dịch chiết ..............................23
2.1.3. Phƣơng pháp khảo sát và xác định cấu trúc hoá học các hợp chất ............24
2.2. Dụng cụ, hoá chất và thiết bị nghiên cứu ...................................................24
2.2.1. Dụng cụ và hoá chất ..............................................................................24
2.2.2. Thiết bị nghiên cứu................................................................................25
2.3. Các dịch chiết từ cây chó đẻ răng cƣa (Phyllanthus urinaria L)..................25
2.3.1. Các dịch chiết .......................................................................................25
2.3.2. Khảo sát định tính các dịch chiết ............................................................27
2.3.3. Thử hoạt tính sinh học ...........................................................................27
2.4. Phân lập, tinh chế các chất từ ....................................................................29
2.4.1. Dịch chiết n-hexan ................................................................................29
2.4.2. Dịch chiết trong etylaxetat (PE) .............................................................31
2.4.2.1 Chất PE-1............................................................................................31
2.4.2.2 Chất PE-2............................................................................................31
2.4.2.3 Chất PE-3............................................................................................32
CHƢƠNG III. THẢO LUẬN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU....................................34
3.1. Nguyên tắc chung ....................................................................................34
3.2. Xác định định tính các nhóm chất thiên nhiên............................................34
3.3. Phân lập và nhận dạng các hợp chất ..........................................................35
3.3.1. -sitosterol (PH-1).................................................................................35
3.3.2. 5-Hydroxymetylfufural (PE-1) ...............................................................41
3.3.3. Axit gallic (PE-2) ..................................................................................45
3.3.4. Kampherol (PE-3) .................................................................................49
3.4. Thử hoạt tính sinh học ..............................................................................53
KẾT LUẬN.................................................................................................... 55
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN VĂN .... .56
TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................57
PHỤ LỤC .......................................................................................................62
1
MỞ ĐẦU
Từ xưa đến nay, những cây thuốc dân gian vẫn đóng vai trò hết sức
quan trọng trong đời sống hàng ngày của con người. Từ trước khi có sự ra đời
của thuốc tây, nhiều loài cây cỏ trong tự nhiên đã được sử dụng trong dân
gian để chữa bệnh và rất có hiệu quả. Rất nhiều loại bệnh tật đã được chữa
khỏi nhờ thảo dược.
Ngày nay những hợp chất tự nhiên được phân lập từ cây cỏ đã được
ứng dụng rộng rãi trong rất nhiều ngành công nghiệp, nông nghiệp, chúng
được dùng để sản xuất thuốc chữa bệnh, thuốc bảo vệ thực vật, làm nguyên
liệu cho ngành công nghiệp thực phẩm và mỹ phẩm v.v... Mặc dù công nghệ
tổng hợp hoá dược ngày nay đã phát triển mạnh mẽ, tạo ra các biệt dược khác
nhau sử dụng trong công tác phòng, chữa bệnh. Điều đó đã góp phần làm tăng
tuổi thọ con người, song nhu cầu sử dụng cây cỏ để làm thuốc cũng ngày càng
tăng lên, được khoa học hiện đại soi sáng, vì trong chúng có chứa những biệt
dược rất khó tổng hợp. Mặt khác việc dùng thuốc nam hầu như không gây ra
tác dụng phụ.
Có nhiều bộ môn khoa học nghiên cứu về cây thuốc ra đời. Việc
nghiên cứu cây thuốc đã giúp cho chúng ta hiểu rõ về thành phần và cấu trúc
hóa học, hoạt tính sinh học, tác dụng dược lí của cây thuốc. Trên cơ sở các
nghiên cứu đó có thể tạo ra chất mới có hoạt tính sinh học cao như mong
muốn để làm thuốc chữa bệnh.
Cây chó đẻ răng cưa là một cây thuốc đã được sử dụng từ lâu trên thế
giới cũng như ở Việt Nam. Trong Y học dân tộc cây này được nhân dân dùng
làm thuốc để chữa nhiều loại bệnh như: đau viêm họng, đinh râu, mụn nhọt,
viêm da lở ngứa, sản hậu ứ huyết đau bụng, trẻ em tưa lưỡi, chàm má, bệnh
viêm gan,… rất có hiệu quả.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
2
Thực vật chó đẻ răng cưa có nhiều ứng dụng quan trọng nhưng gần đây
mới được các nhà khoa học các nước quan tâm chọn làm đối tượng nghiên
cứu, còn ở nước ta hiện có rất ít công trình nghiên cứu về thành phần hóa học
và dược lí học của cây chó đẻ răng cưa.
Với mục đích nghiên cứu và tìm hiểu thành phần hóa học các hợp chất
có hoạt tính sinh học của cây chó đẻ răng cưa, góp phần làm tăng thêm sự
hiểu biết về nguồn thực vật làm thuốc phong phú và quý giá của Việt Nam.
Chúng tôi chọn cây chó đẻ răng cưa (Phyllanthus urinaria L.) làm đối tượng
nghiên cứu cho công trình nghiên cứu này. Tên đề tài là: “Nghiên cứu hóa
học và nhận dạng một số nhóm chất có trong cây chó đẻ răng cưa
(Phyllanthus urinaria L., Euphorbiaceae)”.
3
CHƢƠNG I
TỔNG QUAN
1.1 Mô tả thực vật

Cây chó đẻ răng cưa còn gọi là diệp hạ châu, diệp hoè thái, lão nha châu,
trân châu thảo, cam kiềm, rút đất, khao ham (Tày), prakphle (Campuchia).
Tên khoa học là: Phyllanthus urinaria L, thuộc họ thầu dầu (Euphorbiaceae).
Phân bố địa lý: Cây chó đẻ răng cưa phân bố rộng khắp ở các vùng
nhiệt đới và cận nhiệt đới.
Ở Việt Nam, cây chó đẻ răng cưa thường thấy mọc tự nhiên ở hầu hết
các tỉnh thành trong cả nước, điển hình như: Thái Nguyên, Bắc Ninh, Nghệ
An, Hà Giang,… Trên thế giới loại cây này mọc nhiều ở các nước Châu Á
như: Trung Quốc, Ấn Độ, Malaysia, Philippin, Inđonexia, Myanma, Thái
Lan,… Châu Mĩ như: Brazil, Argentina,…[5].
Hình 1.1: Cây chó đẻ răng cưa (Phyllanthus urinaria L, Euphorbiaceae)
4
Đặc điểm sinh trưởng và phát triển:

Cây chó đẻ răng cưa là một loại cỏ mọc hàng năm, cao chừng 30 cm,
thân gần như nhẵn, mọc thẳng đứng, mang cành, thường có màu đỏ hơi tía.
Cây có vị hơi ngọt. Lá mọc so le lưỡng hệ hay có cuống rất ngắn. Hoa
mọc ở kẽ lá, đơn tính, màu đỏ nâu. Hoa đực và hoa cái cùng gốc. Hoa đực ở
đầu cành, hoa cái ở cuối cành. Hoa không có cuống hoặc có cuống rất ngắn.
Quả nang không cuống hình cầu hơi dẹt. Đường kính quả có thể đạt tới 2mm.
Hạt ba cạnh hình trứng màu nâu nhạt có vân ngang [5].
1.2. Tác dụng sinh học của chi Phyllanthus
1.2.1 Một số công dụng của chi Phyllanthus
Các loài cây thuộc chi Phyllanthus (Euphorbiaceae) được sử dụng
rộng rãi trong y học dân tộc của nhiều nước để chữa bệnh thận, bệnh tiểu
đường, bệnh viêm gan B…[7]. Các loài được dùng làm thuốc nhiều hơn cả là
3 loài Phyllanthus urinaria L, Phyllanthus niruri L và Phyllanthus amarus
Schum et Thonn [4].
Một số bài thuốc dùng cây chó đẻ đắng (Phyllanthus amarus Schum et
Thonn) [6]:
Chữa viêm gan do virus: Chó đẻ đắng sao khô 20g, sắc nước 3 lần.
Trộn chung các nước sắc. Thêm 50g đường, đun sôi cho tan đường. Chia làm
4 lần uống trong ngày. Khi kết quả xét nghiệm HBsAg (-) thì ngừng thuốc.
Chữa xơ gan cổ trướng thể năng: Chó đẻ đắng sao khô 100g sắc nước 3
lần. Trộn chung nước sắc, thêm 150g đường, đun sôi cho tan đường, chia
nhiều lần uống trong ngày (thuốc rất đắng), liệu trình 30-40 ngày. Khẩu phần
ăn hàng ngày phải hạn chế muối, tăng đạm (thịt, cá, trứng, đậu phụ).
Riêng cây chó đẻ răng cưa (Phyllanthus urinaria L) trong y học dân
tộc được nhân dân dùng để chữa đau viêm họng, đinh râu, mụn nhọt, viêm
da, lở ngứa, sản hậu ứ huyết đau bụng, trẻ em tưa lưỡi, chàm má, chữa bệnh
gan, sốt, rắn rết cắn rất có hiệu quả.
5
Một số bài thuốc dùng cây chó đẻ răng cưa (Phyllanthus urinaria L)
[5], [6]:
Nhân dân ta thường dùng toàn cây hái về làm thuốc, mùa thu hái quanh
năm nhưng tốt nhất là vào mùa hạ. Thường dùng tươi có khi phơi khô, ngày
uống 20-40g cây tươi, sao khô, sắc đặc, uống thay nước.
Chữa suy gan (do sốt rét, sán lá, lỵ amip, ứ mật, nhiễm độc): Chó đẻ
răng cưa sao khô 20g, cam thảo đất sao khô 20g. Sắc nước uống hàng ngày.
Đối với bệnh ngoài da: Cây tươi dã nát với một ít muối đắp ngoài da
với liều lượng không hạn chế.
1.2.2 Một số tác dụng dƣợc lý của chi Phyllanthus
Năm 1961, phòng Đông Y Viện Vi trùng Việt Nam, nghiên cứu tác
dụng kháng sinh của cây chó đẻ răng cưa thấy kết quả tác dụng kháng sinh
như sau: Tụ cầu trùng (0,5 cm), Typhi (0,9 cm), Flexneri (1,1cm), Sonnei (0
cm), Shiga (1cm), Subtilis (0,4 cm), Coli (0 cm).
Năm 1977, một nhóm bác sĩ Việt Nam, khoa Tiêu hoá, Gan, Mật đã sử
dụng bài thuốc gia truyền của Lương y Trần Xuân Thiện gồm 3 vị là chó đẻ
đắng, xuyên tâm liên, quả dành dành để điều trị cho những người có kết quả
xét nghiệm HBsAg (+). Sau một thời gian điều trị, kết quả xét nghiệm âm tính
được coi là khỏi. Tỷ lệ đạt 26/98 bệnh nhân. Ngoài ra, thuốc còn giúp cơ thể
người dùng sản xuất kháng thể chống HBsAg (59/98 người). Liều điều trị
trung bình 4-5 tháng [6].
Năm 1988 các tác giả Blunberg và Thiogarajan công bố đã điều trị 37
bệnh nhân viêm gan siêu vi B bằng chó đẻ răng cưa Phyllanthus amarus và
Phyllanthus niruri đạt kết quả âm tính 22/37 bệnh nhân sau 30 ngày. Các tác
giả còn chứng minh Phyllanthus amarus có chứa chất làm ức chế men
pelymerase DNA của virus viêm gan siêu vi B [5].
6
Năm 2002, Nguyễn Bá Kinh và cộng sự đã công bố kết quả nghiên cứu
lâm sàng tại Bệnh viện Thanh Nhàn (Hà Nội), đã sử dụng chế phẩm LIV/94
(chó đẻ răng cưa là một trong 3 thành phần chính của thuốc) điều trị cho các
bệnh nhân viêm gan mãn tính trong 2 năm (2001-2002) đạt kết quả tốt. Thuốc
có tác dụng làm giảm và sạch HBsAg của bệnh nhân [6].
Những công trình nghiên cứu hóa học gần đây về các loài Phyllanthus
đã phát hiện một vài lignan, flavonoit và tanin thủy phân có tác dụng bảo vệ
gan, có khả năng làm sạch phần lớn các kháng nguyên HBsAg, ức chế mạnh
HIV transcriptase ngược [21].
Các thí nghiệm in vitro của cây chó đẻ với kháng nguyên HBsAg và
với tổn thương gan do cacbontetraclorit gây nên đã chứng minh cây chó đẻ có
khả chống virus viêm gan B. Cây chó đẻ răng cưa có tác dụng kháng khuẩn
đối với tụ cầu vàng, trực khuẩn mủ xanh, trực khuẩn Coli, Shigella
dysenteriae, S. flexneri, S. shigae, Moraxella và kháng nấm đối với
Aspergillus fumigatus [1].
1.3 Tình hình nghiên cứu hoá học thực vật của chi Phyllanthus
Cho đến nay người ta đã phát hiện chi Phyllanthus L. họ thầu dầu
(Euphorbiaceae) có 700 loài, gồm từ những cây thân thảo đến cây bụi hay cây
gỗ nhỏ. Thành phần hoá học của chi này rất phong phú và đa dạng [11]. Ở
Việt Nam có 44 loài, các loài đáng được chú ý nhiều hơn cả là Phyllanthus
urinaria L. (chó đẻ răng cưa), Phyllanthus niruri L. (chó đẻ thân xanh) và
Phyllanthus amarus Schum et Thonn (chó đẻ đắng hay diệp hạ châu đắng).
1.3.1 Một số đại diện của nhóm tecpenoit
Từ loài Phyllanthus flexuosus đã phân lập được 5 tritecpen mới, cấu
trúc được chỉ ra là: olean-12-en-3β,15α-diol; lup-20 (29)-en-3β,24-diol;
olean-12-en-3β,24-diol; oleana-11:13(18)-dien-3β,24-diol và olean-12-en-
3β,15α,24-triol và hai chất đã biết là: tritecpen diol betulin [33]; lup-20(29)-
en-3β,15α-diol [41].
7
Theo [39], từ loài Phyllanthus oxyphyllus đã tách được: 29-nor-3,4-

seco-friedelan tritecpen (axit 29-nor-3,4-seco-friedelan-4(23),20(30)-dien-3-
oic) và một secquitecpen mới là guaiane secquitecpen (5-hydroxy-6,9-
epoxyguaiane). Những hợp chất này được đánh giá là có khả năng chống oxi
hóa tốt ở nồng độ thử nghiệm IC50 = 0.017 ± 0.001 mM.
HOOC
HO
1. 29-nor-3,4-seco-friedelane tritecpen 2. Guaiane secquitecpen

Từ loài Phyllanthus reticulates đã phân lập được một hợp chất mới là
21α-hydroxyfriedel-4(23)-en-3-one và một vài triterpenoit khác, đã biết đó là:
friedelin, sitosterol, friedelan-3β-ol, glochidonol và 21α-hydroxyfriedelan - 3
- on [47].
Theo tài liệu [46], từ loài Phyllanthus plyanthus ở Châu Phi các tác giả
đã tìm ra được một số tritecpenoit: phyllanthol, phyllanthone, (20S)-3β-
acetoxy-24-methylenedammaran-20-ol, δ-amyrin acetate, lupenone và (20S)-
3α-acetoxy-24-methylenedammaran-20-ol.
HO
H
H
CH3OCO
H
3. (20S)-3β-acetoxy-24-methylenedammaran-20-ol
8
Từ loài Phyllanthus acidus đã tách được hai pentacyclic tritecpenoit, đó

là: phyllanthol và olean-12-en-3β-ol (β-amyrin) [35].
Từ loài Phyllanthus niruri đã tách được một acyclic tritecpen, cấu trúc
của nó được dự đoán dựa trên các phương pháp phân tích phổ là:
3,7,11,15,19,23-hexamethyl-2Z,6Z,10Z,14E,18E,22E-tetracoshexen-1-ol [10].
Từ loài Phyllanthus watsonii đã tách được hợp chất tritecpen mới: 26-
Nor-D:A-friedooleanane tritecpen cùng với lupenyl palmitate, friedelin,
epifriedelanol, glochidone, glochidonol, lupeol, lup-20(2) [29].
1.3.2 Một số đại diện của khung axit
Từ loài Phyllanthus amarus đã phân lập được axit thiobarbituric, axit
ascorbic [42]. Từ dịch chiết n-hexan cũng của loài này ở Malaysia đã tách
được axit oleanolic và axit ursolic [16], axit amariinic, axit repandusinic A,
axit geraniinic B và một chất là 1-O-galloyl-2,4-dehydrohexahydroxydiphe
noyl -glucopyranozơ elaeocarpusin [26].
Từ loài Phyllanthus emblica đã tách được axit phyllaemblic [52], axit
ascorbic [23].
Từ loài Phyllanthus fraternus đã tách được axit indole-3-butyric, axit 1-
naphthaleneacetic [31] và axit trichadenic B có cấu trúc như axit 3β-hydroxy-
D: A-friedooleanan-27-oic, được xác định dựa vào phương pháp phân tích X-
ray [38].
HOOC
HO
4. Axit trichadenic B
9
1.3.3 Một số đại diện của Lignan

Trong loài Phyllanthus discoides người ta đã tách được phyllanthin
C14H17O2N, phyllantin C13H15O3N [27] và phyllantidin C 13H15O2N [20].
Trong loài Phyllanthus niruri L có phyllanthin C 24H34O6,
hypophyllanthin C 24H30O7, niranthin C24H30O7 (cấu trúc của niranthin được
chỉ ra là (+)3,4,3′,4′,9,9′-hexamethoxy-8:8′-butyrolignan), nirtetralin C24H30O7
và phyllteralin C24H34O6 [8]. Dựa trên các dữ liệu phổ khối lượng và phổ cộng
hưởng từ hạt nhân, cấu trúc của nirtetralin và phyltetralin được chỉ ra là 1-
phenyl tetralins.
H H
RO CH2OCH3 H3CO CH2OCH3
R1O CH2OCH3 H3CO CH2OCH3

H H H
R2
OCH3 OCH3
O
OCH3 O
5 6
5a. Phyllanthin R= R 1 =CH3, R2 =H Hypophyllantin
5b. Niranthin R+R1= -CH2 -R2 = OCH3
H
H CH2OCH3
CH2OCH3
O
O H3CO CH2OCH3
CH2OCH3 H H
H H OCH3
OCH3
OCH3
OCH3 OCH3
7. Nirtetralin 8. Phyllteralin
10
Cũng từ phần dịch chiết n-hexan của loài này, người ta đã tách được
triacontanal và triacontanol [40].
Các chất hypophyllanthin, phyllanthin cũng được phân lập trong cặn
n-hexan bằng phương pháp sắc kí lỏng trung áp (MPLC) từ loài Phyllanthus
niruri L ở vùng Đình Bảng, Từ Sơn, Bắc Ninh nước ta [4], đây là hai lignan
đã được chứng minh là có hoạt tính bảo vệ gan trên mô hình gây độc tế bào
gan bằng CCl4 và D- GalN/ TNF- [3], [45].
Theo tài liệu [34], từ loài Phyllanthus niruri đã tách được 4
diarylbutane lignan mới, chúng được coi là sản phẩm chuyển hóa thuộc hệ
thống 5′ -desmethoxy niranthin. Trong đó hai chất (9a) và (9b) là sản phẩm
chuyển hóa từ axit veratrylidene piperonylidene succinic, (10a) được chuyển
hóa từ axit veratrylidene 3,4,5-trimethoxy benzylidene succinic và (10b) được
chuyển hoá từ (10a).
CH2OR RO CH2OMe
O
O
CH2OR RO CH2OMe
OMe
OMe OMe
OMe OMe
9a. R=H; 9b. R=CH3 10a. R=H; 10b. R=CH3
Từ loài Phyllanthus polyphyllus L đã tách được các lignan là

arylnaphthalide, phyllamyricin C, justicidin B và diphyllin [51].
Từ loài Phyllanthus anisolobus đã tách được ichtyotoxic lignan justicidin B
và lignan-glucozit phyllanthostatin A [43].
11
1.3.4 Một số đại diện của khung flavonoit

Từ dịch chiết etanol loài Phyllanthus emblica L đã phân lập được quecxetin
và catechin. Đây là hai chất có hoạt tính chống oxi hóa tốt [49].
OH
HO O
HO O
OH
OH *
*
OH OH OH
OH
OH O
11. Quecxetin 12. Catechin
Cũng về vấn đề nghiên cứu khả năng chống oxi hóa, các nhà khoa học đã
khảo sát khả năng này từ dịch chiết methanol của 5 loài phyllanthus đặc biệt từ
Ấn Độ là: Phyllanthus debilis, Phyllanthus debilis, Phyllanthus urinaria,
Phyllanthus virgatus, Phyllanthus maderaspatensis, Phyllanthus amarus. Tất
cả các dịch chiết này đều cho kết quả tốt [22].
Từ loài Phyllanthus sellowianus đã phân lập được rutin và isoquercitrin
là hai flavonoit chiếm thành phần chủ yếu trong cây này [19].
OH
HO O OH
HO O
OH
OH
O -Ramnozo -glucozo
OH O OH O
13. Rutin 14. isoquercitrin
Theo tài liệu [36], từ loài Phyllanthus niruri đã tách được 2 flavanon:
8-(3-metyl-but-2-enyl)-2-phenyl chroman-4-on (15) và 2-(4-hydroxyphenyl)-
12
8-(3-metyl-but-2-enyl)-chroman-4-on (16). Hai chất trên được các tác giả

nhận định là có khả năng làm thuốc chữa bệnh Gút (Gout) và bệnh thận.
3'' 3''
3' 3'
2'' OH
2' 4' 2'' 2'
1'' 1''
1 1 4'
1' 1'
8a O 5' O 5'
8a
7 8 2 7 8
6' 2 6'
3 3
6 4 6 4
4a 4a
5 5
O O
15 16
1.3.5 Một số hợp chất phenolic khác

Từ loài Phyllanthus niruri Linn đã tách được một số hợp chất phenolic
là: axit gallic, axit ellagic, ellagitannin, (−)-epicatechin, (+)-gallocatechin, (−)-
epigallocatechin, (−)-epicatechin 3-O-gallat và (−)-epigallocatechin 3-O-gallat
[28]. Hợp chất ellagitannin cũng được tách từ loài Phyllanthus amarus [26].
Các tác giả Đài Loan đã phân lập và nhận dạng một số hợp chất
phenolic và nghiên cứu hoạt tính chống oxi hóa của các chúng từ loài
phyllanthus emblica L [50]. Nguyên liệu sau khi làm khô được ngâm chiết
trong metanol và sau đó được chiết lần lượt với etyl ete, etyl axetat, butanol
và nước. Phân đoạn etyl axetat cho thấy có hàm lượng lớn nhất của hợp chất
1,1-diphenyl-2-picrylhydrazyl (DPPH) so với cả bốn phân đoạn. Phân đoạn
etyl axetat được tách bằng sephadex và thu được 6 hợp chất, chúng được nhận
dạng là: geraniin, quercetin-3-β-D-glucopyranozit, kaempferol 3-β-D-
glucopyranozit, isocorilagin, quercetin , và kaempferol. Một số hợp chất trên
lần đầu tiên được tách từ loài Phyllanthus emblica. Các hợp chất đã tách,
được làm sạch và đem khảo sát khả năng chống oxi hóa. Kết quả cho thấy
trong số 6 chất trên thì geraniin là chất có khả năng chống oxi hóa tốt nhất (ở
nồng độ IC50 = 4.7 và 65.7 μM, thử nghiệm sự oxi hóa lipit).
13
Từ loài Phyllanthus amarus đã tách được axit shikimic (3- and 5-O-gallat),
flavan-3-ol (epigallocatechin 3-gallat), proanthocyanidin và hydrolysable tannin
(corilagin, casuariin, geraniin) [17], [14].
OH
OH
COOH
HO O
OH
OH
O C OH
HO OH
OH O
OH OH
17. Axit shikimic 18. Epigallocatechin-3-gallat
HO OH HO OH
HO OH
OH
OC O CO
O C OH
O
O O
OH
OH OH
19. Proanthocyanidins
Theo L.Yeap Foo, Herbert Wong [24], cũng từ loài này đã tách được
một sản phẩm từ tannin thủy phân (hay ellagitannin đặc biệt) đó là
phyllanthusiin D có cấu trúc được xác định là: 1-galloyl-2,4-(acetonyl-
dehydrohexahydroxydiphenoyl) -3,6-hexahydroxydiphenoylglucopyranozit.
Theo tài liệu [25] cũng từ loài này đã tách được amariin, là một sản phẩm
thủy phân của di-dehydrohexahydroxydiphenoyl (DHHDP), cấu trúc của nó
được xác định là 1-galloyl-2,4: 3,6-bis-DHHDP-glucopyranosit trong đó phần
14
vòng cyclohexenetrione của DHHDP liên kết với nguyên tử O-3 và O-4 của
phần đường glucozơ, cùng với: geraniin, corilagin, 1,6-digalloylglucopyranozit
cũng như rutin và quercetin-3-O-glucopyranozit đã được phân lập từ
Phyllanthus amarus.
Cũng từ loài này tách được axit amariinic - là một dạng ellagitannin cùng
với 1-O-galloyl-2,4-dehydrohexahydroxydiphenoyl-glucopyranozơ elaeocarpusin,
axit repandusinic A và axit geraniinic B [26]. Cấu trúc của axit amariinic đã
được chứng minh bằng chất oxi hóa mở phần vòng cyclohexentrione của
DHHDP được gắn vào O-4 của phần đường glucozơ.
Từ loài Phyllanthus polyphyllus L ở Đài Loan, Yew-Min Tzeng và các
cộng sự đã tách được benzenoit, axit 4-O-methylgallic [51], hợp chất này chủ
yếu được tạo thành từ sự chuyển hóa axit gallic và nó có nhiều trong rượu
vang đỏ, chè, trong nhiều loại trái cây. Cũng từ loài này đã tách được 3
arylnaphthalide lignan có tên là: phyllamyricin C, justicidin B và diphyllin.
Từ phần dịch chiết etylaxetat của loài Phyllanthus niruri L, ở Vùng
Đình Bảng, Từ Sơn, Bắc Ninh đã phân lập được hai chất là: 2,4,6-
xyclohepta-trien-2,3,7-trihydroxy-5-ethoxy-1-on (20) và 5,7,8 – trihidroxi-
9,10- peoxi- 4- ethoxy benzo[2,3-d] coumarin (21), hai chất này cho đến nay
chưa thấy thông báo có mặt trong các loài Phyllanthus [4].
HO
O - CH2 -CH3
HO
OH
20. 2,4,6- xyclohepta-trien-2,3,7-trihydroxy-5-ethoxy-1-on
15
OH OCH2CH3
HO
HO O O
O O
21. 5,7,8 - trihidroxi-9,10- peoxi- 4- ethoxy benzo[2,3-d] coumarin
Hoạt tính chống oxy hóa của 5,7,8 – trihidroxi-9,10- peoxi- 4- ethoxy
benzo[2,3-d] coumarin cùng với quercetin làm đối chứng đã được thử bằng
phương pháp Potterat trong cùng một điều kiện. Cho thấy chất này thể hiện
hoạt tính chống oxy hóa yếu hơn so với quercetin (ở nồng độ 25 mg/l vẫn còn
phản ứng dương tính) [4].
1.3.6 Một số hợp chất nhóm ankaloit
Từ loài Phyllanthus amarus đã tách được 2 ankaloit mới là isobubbialine
và epibubbialine cùng với 3 ankaloit đã biết là phyllanthine, securinine và
norsecurinine. Cấu trúc của chúng được xác định trên cơ sở phân tích các dữ
liệu phổ UV, IR, phổ khối lượng và phổ NMR [30].
Từ loài Phyllanthus niruroides ở bang Florida nước Mĩ các tác giả:
Babady-Bila, Thomas E. Gedris và Werner Herz, đã phân lập được một hợp
chất mới thuộc nhóm ankaloit là niruroidine, cấu trúc của nó được làm sáng tỏ
dựa trên các phương pháp phổ [9].
Từ loài Phyllanthus simplex lần đầu tiên đã phân lập được một ankaloit là
simplexine (14-hydroxy-4-methoxy-13,14-dihydronorsecurinine) và một ankaloit
đã biết là phyllanthine [32]. Chất này đã và đang được sử dụng làm thuốc Tây Y
dạng viên nén (sản phẩm có tên là simplexin), phổ biến trên thị trường.
Ngoài những nhóm hợp chất trên, từ loài Phyllanthus anisolobus đã
tách được hai γ -lacton: menisdaurilide và aquilegiolide [43].
16
1.4 Tình hình nghiên cứu hóa học của loài Phyllanthus urinaria L
Từ loài Phyllanthus urinaria L. đã tách được một số triterpen như:
stigmasterol, daucosterol, sigmasterol-3-O-  -glucosid,  -sitosterol, glucosid,
lupeol acetat,  -amyrin, lup-20 (29)-en-3  -ol [5], [53]. Chất
 -sitosterol cũng được phân lập từ dịch chiết n-hexan của loài Phyllanthus
niruri L. ở tỉnh Bắc Ninh nước ta [4]. Cấu trúc một số hợp chất điển hình đã
được xác định như sau:
HO glucozo- O
22.  -Amyrin 23. Glucosid
HO HO
24.  -Sitosterol 25. Stigmasterol
Từ loài Phyllanthus urinaria L đã tách được một số axit hữu cơ như:

Axit succinic, axit ferulic, axit dotriancontanic, axit hecxacosanoic [11], [53].
17
HO O
HO OH
H3CO
26. Axit ferulic
Gần đây, cũng từ loài cây này, nhóm các nhà khoa học Trung Quốc đã
phân lập được 5 hợp chất, đó là: ester mono-[2-(4-carboxy-phenoxycarbonyl)-
vinyl] terephthalat, axit (E)-3-(5’-hydroperoxy-2,2’-dihydroxy[1,1’-
biphenyl]-4-yl)-2-propenoic, axit 3,4,5-trihydroxybenzoic, axit succinnic (hay
axit butanedioic) và axit 2,3,4,5,6-pentahydroxybenzoic . Trong đó 25 và 26
là hai hợp chất mới, lần đầu tiên được phân lập từ loài Phyllanthus urinaria L
[48].
O
O
O
O O
HO OH
O
27
H3C O HO
O
HO OH
28
Từ loài Phyllanthus urinaria L đã phân lập được 4 lignan mớ i
là 5-demethoxyniranthin (29a. C 23 H30 O 6 ), urinatetralin (30a.
18
C 22 H24 O 6 ), dextrobursehernin (31a. C21H22O6), urinaligran (32. C22H24O7) ,

cùng với 9 lignan đã biết là: phyllanthin (29b), niranthin (33), phyltetralin (30b),
hypophyllanthin (34), nitetralin (35), lintetralin (36), isolintetralin (37),
heliobuphthalminlactone (31b) và virgatusin (38) [12].
R1O
R1O
OMe OMe
OMe OMe
R2O
R2O
OMe OR1
OMe OR2
29a. R1 + R2 = CH2 30a. R1 + R2 = CH2

29b. R1 = R2 =Me 30b. R1 = R2 =Me
O OMe
MeO
R1O
O
R2O O
O
O
O O
O
O
31a. R1 = R2 =Me 32
31b. R1 + R2 = CH2
19
MeO
O
OMe OMe
OMe OMe
O O
O
OMe
OMe OMe
OMe OMe
33 34
O MeO
OMe OMe
OMe
OMe
O
MeO
OMe
OMe O
OMe O
35 36
O
OMe
OMe
O
MeO OMe
O OMe
O
OMe
OMe O OMe
37 38
Cũng từ loài Phyllanthus urinaria L Zhang L. Z. và cộng sự đã tách

được một chất mới là ellagitannin [54].
20
Riêng loài Phyllanthus urinaria L được thu hái ở huyện Đô Lương,

Nghệ An -Việt Nam các nhà khoa học Việt nam lần đầu tiên đã phân lập
được 4’-methoxyscu tellarein. Chất này lần đầu tiên được phân lập từ cây
Stachys. annua [7].
OCH3
HO O
HO
OH O
39. 4’-methoxyscutellarein
Từ dịch chiết axeton của loài Phyllanthus urinaria L các nhà khoa học
Đài Loan đã tách được geraniin và 1,3,4,6-tetra-O-galloyl-β-D-glucozơ [13].
Các thí nghiệm in vitro đã chỉ ra hai chất này có hoạt tính chống lại vi rút
bệnh mụn rộp ngoài da và không gây độc.
Từ loài này người ta còn tách được axit ellagic, axit 3, 3’,4- tri-
O- methylellagic, axit gallic , 4-O-brevifolincarbonyl-1-O-galloyl-3,6-
O-hexahydroxydiphenoyl-D- glucopyranozơ, methyl brevifolincarboxylate
[5], [53].
OCH3
O
COOH OH
HO O
O
HO OH HO
OH O
40. Axit gallic 41. Methyl brevifolincarboxylate
21
Chất methyl brevifolin cacboxylat cũng được tách bằng phương pháp sắc
kí cột từ dịch chiết n-butanol của cây này ở huyện Đô Lương, Nghệ An [7].
Theo tài liệu [37], từ loài Phyllanthus urinaria L ở Đài Loan đã
tìm được các hợp chất sau: phyllanthin (42), phyltetralin (43), trimetyl-
3,4-dehydrochebulate (44), metylgallat (45), rhamnocitrin (46), methyl
brevifolincarboxylat (47), β-sitosterol-3-O-β-d-glucopyranosid (48),
quercitrin (49)và rutin (50).
2' 3'
1
8
H3C O 9 O 2 1' 4'
OH
7
6'
10 3 5'
6
5 C
4 OH
OH O
46. Rhamnocitrin (hay kampferol-7-methylete)
Cấu trúc các hợp chất (44) và (47) được xác minh bằng phương pháp
phổ khối lượng và phổ cộng hưởng từ. Các hợp chất trên đã được nghiên cứu
một cách kĩ lưỡng về khả năng chống oxi hóa và khả năng làm thuốc kháng
viêm. Các chất (44), (45) và (47) có khả năng chống oxi hóa tốt (ở IC50 = 9.4,
9.8 và 8.9 μM, các lần thử nghiệm riêng rẽ). Còn trong các thí nghiệm in vitro
khác về hoạt tính kháng viêm thì ngoại trừ (48), các chất còn lại đều có hoạt
tính kháng viêm cao. Tài liệu này lần đầu tiên thông báo thử nghiệm về khả
năng kháng viêm của loài Phyllanthus urinaria và do đó các chất đã được
phân lập từ cây Phyllanthus urinaria có thể được sử dụng làm thuốc kháng
viêm trong điều trị.
Từ loài Phyllanthus urinaria L đã tách được phyllurine (51) [44], cấu
trúc của phyllurine như sau:
22
OH NH2
+
NH2
COO-
51. Phyllurine
Chất này (51) được nhận dạng là tương tự như phyllanthurinolacton

(52). Trên cơ sở đó các tác giả đã đề xuất giả thuyết có sự chuyển hóa qua lại
giữa (51) và (52).
Theo tài liệu [18], từ loài này đã phân lập được phyllanthurinolacton
(52), cấu trúc của nó như sau:
CH2 H O
N
NH
5 OH
O O
H2N O O HO O
OH
52. Phyllanthurinolacton
23
CHƢƠNG II
THỰC NGHIỆM
2.1. Đối tƣợng và phƣơng pháp nghiên cứu

2.1.1. Thu mẫu cây, xác định tên khoa học và phương pháp xử lý mẫu
Nguyên liệu để nghiên cứu gồm toàn bộ phần trên mặt đất của cây chó
đẻ răng cưa, thu hái vào tháng 11 năm 2007 tại vùng giáp ranh giữa Huyện
Đồng Hỷ và Thành Phố Thái Nguyên.
Cây chó đẻ răng cưa còn gọi là cây diệp hạ châu, dân địa phương gọi là
diệp hòe thái, các nhà khoa học ở khoa Sinh trường ĐHSP Thái Nguyên xác
định tên khoa học là “Phyllanthus urinaria L.”. Họ thầu dầu (Euphorbiaceae).
Mẫu cây tươi sau khi thu hái gồm cả thân, lá và quả được đem sấy ở
800C trong 10 phút để diệt men, sau đó sấy khô ở nhiệt độ 60 0C cho tới khi
khô hoàn toàn. Mẫu khô được nghiền nhỏ và ngâm chiết trong etanol 90 o ở
nhiệt độ phòng nhiều lần, liên tục trong 10 ngày.
Sau khi cất loại dung môi, cặn cô đến dưới dạng xirô được chiết lần
lượt bằng các loại dung môi có độ phân cực tăng dần: n-hexan, etylaxetat, n-
butanol, metanol. Các dịch chiết được đuổi kiệt dung môi bằng thiết bị cất
quay ở nhiệt độ 500C dưới áp suất thấp. Các cặn thô được phân chia bằng sắc
kí cột với các hệ dung môi rửa giải có độ phân cực tăng dần để phân lập các
chất có độ phân cực gần giống nhau, kết tinh phân đoạn và kết tinh lại trong
hệ dung môi thích hợp để thu được các chất sạch .
2.1.2. Phương pháp phân lập các hợp chất từ các dịch chiết
Để phát hiện, phân lập được những hợp chất sạch từ các dịch thô khác
nhau của cây chó đẻ răng cưa chúng tôi đã phối hợp sử dụng các phương pháp
sắc kí và kết tinh lại trong dung môi thích hợp các phương pháp gồm:
24
- Sắc kí lớp mỏng (SKLM).

- Sắc kí cột silicagen, thường dùng silicagen Merck 63- 200nm.
- Kết tinh phân đoạn và kết tinh lại.
2.1.3. Phương pháp khảo sát và xác định cấu trúc hoá học các hợp chất
Các chất kết tinh phân lập ra được xác định những hằng số vật lý đặc
trưng: màu sắc, mùi vị, hệ số Rf, điểm nóng chảy, ghi các loại phổ như: phổ
hồng ngoại (FT-IR), phổ cộng hưởng từ hạt nhân 1 H- NMR, phổ 13C- NMR,
phổ khối lượng (MS) và các phổ phân giải cao. Các số liệu phổ thực nghiệm
của các chất sạch được dùng để nhận dạng cấu trúc hoá học của chúng.
2.2. Dụng cụ, hoá chất và thiết bị nghiên cứu
2.2.1. Dụng cụ và hoá chất
Các loại dung môi dùng để ngâm chiết mẫu là các loại tinh khiết (pure),
còn các loại dung môi dùng để sắc kí cột, sắc kí lớp mỏng, dùng để kết tinh
lại là hoá chất loại tinh khiết phân tích (PA).
Sắc kí lớp mỏng dùng bản mỏng đế nhôm DC – Alufolien Kiesegel 60
F254 tráng sẵn, độ dày 0,2mm được sử dụng để xác định sơ bộ số thành phần
có trong các dich chiết, các phân đoạn chạy cột và kiểm tra sơ bộ độ sạch của
sản phẩm thu được.
Các hệ dung môi khai triển SKLM:
1. n-Hexan – CHCl3 85:15 Hệ A
2. Cloroform – etylaxetat 90:10 Hệ B
3. Cloroform – metanol 90:10 Hệ C

4. Cloroform – metanol 50:10 Hệ D
5. Toluen – etylaxetat – axit formic 5:4:1 Hệ E
25
Các bản SKLM sau khi sấy khô được soi dưới đèn tử ngoại (UV-
BIOBLOCK) ở bước sóng  = 254nm và 365nm. Thuốc thử để hiện màu là
vanilin 1% trong dung dịch metanol-H2SO4 5%, sau đó sấy trên 1000C .
Các giá trị Rf trong hệ dung môi triển khai có biểu thức:
chiều dài di chuyển của chất thử
Rf =
chiều dài di chuyển của dung môi
2.2.2. Thiết bị nghiên cứu

- Nhiệt độ nóng chảy đo trên máy Boetus (Đức), hoặc trên máy
Eletronthermal IA–9200.
- Phổ hồng ngoại ghi trên máy IMPACT - 410 dạng viên nén KBr.
- Phổ LC/MS ghi trên máy ESI-LC/MS 1100 MSD Trap spectrometer.
- Phổ khối ghi trên máy MS-Engine-5989-HP ion hoá bằng va chạm eletron
(EI- MS) 70ev và sử dụng ngân hàng dữ liệu DATABASE/WILLEY 250L.
- Phổ 1H-NMR và 13C-NMR ghi trên máy Bruker 500MHz, nội chuẩn
TMS, dung môi CDCl3, DMSO, aceton-D6.
2.3. Các dịch chiết từ cây chó đẻ răng cƣa (Phyllanthus urinaria L)
2.3.1. Các dịch chiết
Toàn bộ phần trên mặt đất của cây chó đẻ răng cưa đã phơi khô, nghiền
nhỏ được ngâm chiết kiệt bằng etanol ở nhiệt độ phòng cho đến khi thu được
dịch không màu. Dịch chiết được cất loại hết dung môi ở áp suất giảm đến
dạng cao khô, xác định khối lượng cặn khô, sau đó thêm nước vào cặn và lần
lượt chiết với các loại dung môi: n-hexan, etylaxetat, đuổi hết nước và chiết
bằng butanol, tiếp tục đuổi hết nước và chiết bằng metanol.
Các dịch chiết nói trên được làm khan bằng Na2SO4, lọc và cất kiệt
dung môi bằng cô quay dưới áp suất giảm ở nhiệt độ ≤ 50 0 C. Cặn được sấy
khô và cân để xác định trọng lượng. Như vậy từ toàn bộ phần trên mặt đất của
cây chó đẻ răng cưa đã thu nhận được 4 phân đoạn là n-hexan, etylaxetat,
26
butanol và metanol với các ký hiệu tương ứng là: cặn trong n-hexan (PH), cặn
trong etylaxetat (PE), cặn trong butanol (PB) và cặn trong metanol (PM).
Sơ đồ 2.1: Quy trình ngâm chiết mẫu
MẪU KHÔ
1. Etanol
2. Cặn trong nước
n-Hexan EtOAc BuOH MeOH
Cặn n-Hexan Cặn EtOAc Cặn BuOH Cặn MeOH

(PH) (PE) (PB) (PM)
PH-1
PE-1 PE-2 PE-3
Bảng 2.1: Khối lƣợng chất tổng số đƣợc chiết từng phân đoạn của
cây chó đẻ răng cƣa (Phyllanthus urinaria L)
Khối lƣợng Khối lƣợng cặn chiết (g)

Khối lƣợng
nguyên liệu khô cặn cồn tổng n-Hexan Etylaxetat n-Butanol Metanol
(g) số (g)
1230 302,05 37,01 24,95 26,14 50,28
27
2.3.2. Khảo sát định tính các dịch chiết

Trên cơ sở dùng các thuốc thử đặc hiệu để phát hiện các nhóm hợp
chất thiên nhiên có hoạt tính sinh lý cao trong thực vật [2] chúng tôi thu
được kết quả thử định tính với các nhóm chất, kết quả ấy được chỉ ra ở
bảng 2.2:
Bảng 2.2: Phát hiện các nhóm chất trong cây chó đẻ răng cƣa
Thuốc thử Kết

STT Nhóm chất Hiện tƣợng
đặc hiệu quả
1 Đường khử Felinh Cho kết tủa màu đỏ gạch ++
2 Ankaloit Dragendorf Màu vàng da cam +
3 Steroit Liberman-Bourchard Màu xanh vàng ++

4 Flavonoit Xianidin Từ hồng đến đỏ ++
5 Polifenol FeCl3 Xanh thẫm ++
6 Cumarin Axit và kiềm Kết tủa bông ++
7 Glycozit tim Kelle-Kiliani Không có hiện tượng gì -
8 Saponin Tạo bọt Bọt bền trong axit ++
Ghi chú: Dấu (+): Phản ứng dương tính, (++): Phản ứng dương tính
rất rõ; (-): Không có.
2.3.3. Thử hoạt tính sinh học

Thử hoạt tính vi sinh vật kiểm định.
Thử định tính theo phương pháp khuyếch tán trên thạch, sử dụng
khoang giấy lọc tẩm chất thử theo nồng độ tiêu chuẩn.
28
Hình 2.1: Đƣờng kính vùng ức chế xung quanh giếng thạch (mm)
theo phƣơng pháp khuyếch tán trên thạch
29
Các chủng vi sinh vật gồm đại diện các nhóm:

* Vi khuẩn Gr(-) Escherichia coli
* Vi khuẩn Gr(+) Staphylococcus auresu
* Vi khuẩn: Salmonella typhi
Chúng tôi đã tiến hành thử các ứng dụng làm thực phẩm chức năng của
dịch chiết cây chó đẻ răng cưa tại Cơ sở sản xuất kinh doanh thuốc thành
phẩm, thực phẩm chức năng Y học cổ truyền Thái Nguyên.
Tiến hành kiểm tra hoạt tính kháng khuẩn của dược liệu tại bộ môn Vi
Sinh trường Đại học Y Thái Nguyên.
Kết quả thực nghiệm thu được (xem hình 2.1).
Bảng 2.3: Kết quả thử hoạt tính sinh học của dịch chiết thô từ cây
chó đẻ răng cƣa (Phyllanthus urinaria L)
Đƣờng kính vùng ức chế xung quanh giếng thạch (mm)

Dịch chiết
Staphylococcusauresu E.coli Salmonella typhi
Cặn nước 34 23 40
Cặn EtOAc 29 18 32
2.4. Phân lập, tinh chế các chất từ cây chó đẻ răng cƣa (Phyllanthus
urinaria L)
2.4.1. Dịch chiết n-hexan
Từ 2g cặn dịch n-hexan của toàn bộ phần trên mặt đất của cây chó đẻ
răng cưa. Kí hiệu (PH) được tiến hành phân lập các chất trên sắc kí cột
silicagel. Hệ dung môi rửa giải là n-hexan : etylaxetat với tỷ lệ theo độ tăng
dần của dung môi phân cực từ 0 đến 100% etylaxetat, kiểm tra các phân đoạn
bằng sắc kí lớp mỏng, các phân đoạn giống nhau đem gộp lại và cất loại dung
môi đã thu được chất sạch.
30
* Chất PH-1 (β-Sitosterol)

Tiến hành phân chia nhờ sắc kí cột bằng hệ dung môi n-hexan -
etylaxetat (9:1). Sau khi cất loại dung môi, cặn thu được kiểm tra bằng sắc kí
lớp mỏng trong hệ dung môi A, phát hiện nó bằng vanilin 1% trong dung dịch
metanol-H2SO4 5%, kết tinh lại trong n-hexan thu được 19 mg chất rắn, có
nhiệt độ nóng chảy ở 139-1410C, Rf = 0,72 (trong hệ dung môi A).
Tiến hành đo phổ chất PH-1 thu được các thông tin phổ như sau:
Phổ FT-IR (KBr);  (cm-1): Ở  max = 3450 (cm-1) cho một vân hấp thụ
rộng (H32,C3); một vân hấp thụ ở 3010- 1650 (cm-1) (liên kết đôi).
Phổ EI-MS; m/z(%): 414 [M+] (20); 413[M-H]+(41); 398(28);
397(100); 395(32); 383(11); 361(11); 257(3); 255(6,3); 151(5,6); 139(11).
Phổ 1H-NMR (500MHz, CDCl3);  (ppm): 0,68 ppm (3H, s, CH3-18);
1,01 ppm (3H, s, CH3-19); 0,81 ppm (3H, d, j 7Hz, CH3-26); 0,88 ppm (3H, d, j
7Hz, CH3-27); 0,83 ppm (3H, t, 7,32Hz, CH3-29); 0,92 ppm (3H, d, j 10Hz,
13
CH3-21); 3,52 ppm (1H, m, H-3); 5,42 ppm (1H, d, j 5Hz,H-6). Phổ C-
NMR (500MHz, CDCl3);  (ppm): Xem bảng 2.4.
Bảng 2.4: Số liệu phổ 13C-NMR (CDCl3, 125Mhz) của chất PH-1
trong cây chó đẻ răng cƣa (Phyllanthus urinaria L)
STT 13 STT 13
C-NMR (δ-ppm) C-NMR (δ-ppm)
của C của C
1 37,2 t 16 28,3 t
2 31,7 t 17 56,2 d
3 71,8 d 18 11,9 q
4 42,3 t 19 19,4 q
5 140,8 s 20 36,2 d
6 121,7 d 21 18,8 q
7 31,9 t 22 33,9 t
8 31,9 d 23 26,1 t
9 50,1 d 24 45,8 d
10 36,5 s 25 29,2 d
11 21,1 t 26 19,1 q
12 39,8 t 27 19,4 d
13 42,3 s 28 23,1 t
14 56,8 d 29 11,9 q
15 24,3 t - - -
31
2.4.2 Dịch chiết etylaxetat (PE)

Từ 5g cặn chiết etylaxetat của cây chó đẻ răng cưa (ký hiệu PE) được
tiến hành tách các chất trên sắc kí cột silicagel, rửa giải cột sắc kí bằng hệ
dung môi cloroform : metanol có tỷ lệ theo độ tăng dần của dung môi phân
cực, từ 0-100% metanol, kiểm tra các phân đoạn trên sắc kí lớp mỏng, thuốc
thử phát hiện (FeCl3 + K3[Fe(CN)6]) 1% sau đó gộp các phân đoạn giống
nhau, đuổi hết dung môi và kết tinh lại thu được 3 cặn thô. Tinh chế hai cặn
đầu thu được hai chất: PE-1và PE-2. Cặn thứ ba được tách tiếp bằng hệ dung
môi toluen : etylaxetat : axit formic (5:4:1) thu được chất PE-3.
2.4.2.1 Chất PE-1(5-hidroxymetylfurfural)
Rửa giải cột bằng hệ dung môi cloroform : metanol (90:10). Những phân
đoạn có cùng Rf =0,8 trong hệ dung môi C được gộp lại, thu được cặn thô. Tinh
chế lại cặn này trong CHCl3 thu được 8 mg một chất dầu sệt mầu nâu.
Tiến hành đo phổ chất PE-1 thu được các thông tin phổ như sau:
Phổ LC- MS; m/z(%): Cho pic M+ = 126,8.
Phổ 1H-NMR (500MHz, DMSO);  (ppm): δ H = 7,48 ppm (1H,d, CH-3);
δ H= 4,50 ppm (2H, d, CH 2 -6); δ H= 6,60 ppm (1H,d, J=3,6 Hz, CH-4);
δ H= 9,54 ppm (1H,s,CHO-1).
Phổ 13C- NMR (500MHz, DMSO);  (ppm): Cho các pic ở δC = 177,91 ppm (C1);
δ C = 151,70 ppm (C 2 ); δ C = 124,33 ppm (C 3 ); δ C =109,62 ppm (C 4 );
δ C = 162,13 ppm (C5); δ C = 55,89 ppm (C6).
2.4.2.2 Chất PE-2 (axit gallic)
Chất PE-2 cũng được tách từ cặn etylaxetat. Những phân đoạn tiếp theo
giống nhau có cùng R f = 0,7 (trong hệ dung môi C) được gộp lại, đem cất đuổi
dung môi thu được một chất rắn kết tinh. Tinh chế lại bằng cloroform thu
được 40 mg tinh thể hình kim màu vàng có nhiệt độ nóng chảy ở 249-250oC.
Phổ 1H-NMR (500MHz, DMSO);  (ppm): Cho một pic ở 6,91ppm.

Phổ 13C-NMR (500MHz, DMSO);  (ppm): δ C = 120,48 ppm (C1);
32
δ C = 108,73 ppm (C 2 và C6); δ C = 145,40 ppm (C 3 và C5); δ C = 137,98 ppm

(C4); δ C = 167,46 ppm (C7).
2.4.2.3 Chất PE-3 (Kampherol)
Sau khi rửa giải cột bằng hệ cloroform : metanol (90:10) thu được hai
chất PE-1 và PE-2. Tiếp tục rửa giải cột bằng hệ dung môi chloroform :
metanol (50:10), thu được một một hỗn hợp có màu vàng có cùng R f = 0,65
(trong hệ dung môi D).
Hỗn hợp này cho màu đỏ cam với phản ứng xianiđin, màu xanh đen với
dung dịch FeCl3 1% điều đó nói lên trong hỗn hợp này có flavonoit.
Hỗn hợp này tiếp tục được phân chia bằng phương pháp sắc kí cột
silicagel rửa giải bằng hệ dung môi toluen : etylaxetat : axit fomic (5:4:1) thu
được 29mg chất rắn màu vàng (có R f =0,4 trong hệ E), nóng chảy ở 276-
278oC.
Phổ LC- MS; m/z(%): Cho pic ion phân tử M+ ở m/z =286,9 và M- ở
m/z =285,0.
Các số liệu của phổ 1H-NMR (500MHz, DMSO);  (ppm) và phổ 13C-
NMR (500MHz, DMSO);  (ppm) (xem bảng 2.5):
Bảng 2.5: Phổ 1H-NMR và 13C-NMR của chất PE-3

13 1 13 1
Vị C-NMR H-NMR Vị C-NMR H-NMR
trí C (δ-ppm) (δ-ppm, J-Hz) trí C (δ-ppm) (δ-ppm, J-Hz)
2 147,03 __ 10 104,15 __
3 136,52 __ 1/ 123,32 __
33
8,15 (1H,dd,
4 176,58 __ 2/ 130,44
J=8,2; 2,2)
7,01(1H,dd,
5 157,78 __ 3/ 116,32
J=8,2;2,2)
6,26 (1H, d,
6 99,17 4/ 160,16 __
J=2,1)
7,01(1H,dd,
7 164,98 __ 5/ 116,32
J=8,2; 2,2)
6,52 (1H, d, /
8,15 (1H,dd,
8 94,49 6 130,44
J=2,1) J=8,2; 2,2)
9 162,30 __ __ __ __
34
CHƢƠNG III
THẢO LUẬN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Nguyên tắc chung

Để phân lập được các hợp chất trong bất kỳ một thực vật nào mà không
làm ảnh hưởng tới thành phần hoá học có trong nó thì trước khi ngâm chiết
bằng dung môi hữu cơ, mẫu thực vật phải được đưa đi khử men ngay sau khi
thu mẫu và sấy khô ở điều kiện thích hợp.
Về nguyên tắc việc ngâm chiết mẫu thực vật có thể tiến hành theo 2
cách phổ biến sau.
1. Chiết và phân lập các hợp chất từ mẫu thực vật bằng các loại dung
môi có độ phân cực tăng dần: ete dầu hỏa hoặc n-hexan, cloroform, etylaxetat,
metanol hoặc etanol vv...
2. Chiết tổng bằng các ancol (metanol, etanol) hay hệ dung môi ancol :
nước. Sau đó sàng lọc các hợp chất bằng các loại dung môi có độ phân cực
tăng dần như phương pháp 1 để thu được các dịch chiết có chứa các hợp chất
có độ phân cực tương đối giống nhau.
Việc chiết mẫu thực vật chó đẻ răng cưa (Phyllanthus urinaria L) được
thực hiện theo phương án 2 (Sơ đồ 2.1).
Các dịch chiết thô đem thử hoạt tính sinh học. Điều đó giúp cho việc
định hướng tìm kiếm các hoạt chất trong những dịch chiết có hoạt tính mạnh
với các chủng vi khuẩn đã thử nghiệm.
3.2. Xác định định tính các nhóm chất thiên nhiên
Phân tích định tính các hợp chất hữu cơ thiên nhiên trong các mẫu
nghiên cứu là việc làm cần thiết trước khi tiến hành phân lập và xác định cấu
trúc của các chất cụ thể.
35
Để xác định định tính các nhóm hợp chất hữu cơ có hoạt tính sinh lí
cao có trong thực vật thường dùng hơn cả là phân tích bằng các phản ứng đặc
trưng đối với mỗi nhóm chất đã nêu ra ở bảng 2.2. Từ kết quả chỉ ra ở bảng
này có thể nhận thấy trong cây Phyllanthus urinaria L ít nhất có chưa tới 7
nhóm hợp chất thiên nhiên quan trọng đó là: đường khử, poliphenol,
flavonoit, cumarin, steroit, saponintritecpen và ankaloit. Không phát hiện thấy
glycozit tim có trong các mẫu thử. Từ kết quả phân tích định tính cũng sơ bộ
cho thấy cây chó đẻ răng cưa là một loài thực vật chứa nhiều chất có hoạt tính
sinh học cao, có lợi cho sức khỏe con người.
3.3. Phân lập và nhận dạng các hợp chất có trong các dịch chiết khác
nhau của cây chó đẻ răng cƣa
Các dịch chiết từ cây chó đẻ răng cưa (Phyllanthus urinaria L) đều là
những hỗn hợp phức tạp chứa các hợp chất khác nhau. Để phân lập từng chất
ra khỏi hỗn hợp, đã sử dụng các phương pháp sắc ký cột như: Cột với chất
hấp phụ silicagel, với các hệ dung môi rửa giải thích hợp và thường phải lặp
lại nhiều lần. Việc tinh chế các chất thường dùng phương pháp kết tinh lại
trong dung môi hoặc hệ dung môi thích hợp. Nhờ đó sẽ thu được các hợp chất
có độ tinh khiết cao, đáp ứng các nhu cầu để khảo sát tính chất hóa lý và
quang phổ của chúng. Đó là những yếu tố quan trọng trong quá trình nhận
dạng và xác định cấu trúc hóa học của các chất đã phân lập được từ các đối
tượng nghiên cứu nói trên. Việc phân lập các thành phần hóa học từ cây chó
đẻ răng cưa được thực hiện như sơ đồ 2.1 và đã thu được các hợp chất sạch
gồm các nhóm chất: tritecpenoit, furan, axit gallic và flavonoit.
3.3.1. -sitosterol (PH-1)
Từ cặn của dịch chiết n-hexan phân chia trên sắc ký cột silicagel,
rửa rải bằng hệ dung môi n-hexan : etylaxetat (9:1) thu được chất PH-1 có
Rf = 0,72.
36
Hình 3.1: Phổ FT-IR của -sitosterol (PH-1)
37
Hình 3.2: Phổ 1H-NMR của  -sitosterol (PH-1)
38
Hình 3.3: Phổ 13C-NMR và ATP của -sitosterol (PH-1)
39
Chất PH-1 là những tinh thể hình kim, không màu, điểm nóng chảy ở
139-1410C. Khi trộn lẫn với chất chuẩn cho một hỗn hợp có nhiệt độ nóng
chảy không thay đổi.
Chất PH-1 trong phổ EI-MS cho mảnh ion phân tử M+ = 414, như vậy
có nghĩa khối lượng phân tử bằng 414 đvC sẽ ứng với công thức phân tử
C29H50O.
Trong phân tử có một nhóm OH thể hiện ở phổ FT-IR với vân hấp thụ
rộng ở ν = 3380cm-1.
Mặt khác phổ 1H-NMR cho δ = 3,52 ppm đặc trưng cho proton trong
nhóm CH liên kết với nhóm hidroxyl.
Phổ 13C-NMR cũng nhận thấy δ = 71,7 ppm đặc trưng cho cacbon liên
kết trực tiếp với oxy của nhóm hidroxyl.
Trong phân tử còn có một nối đôi thể hiện bởi các đặc trưng ở phổ FT-
IR có vân ở 3010 cm-1 đặc trưng cho dao động hoá trị của liên kết C-H và vân ở
1650 cm-1đặc trưng cho dao động hoá trị của liên kết đôi C=C. Trong phổ 1H-
NMR cũng nhận được tín hiệu δ = 5,35 ppm đặc trưng cho H trong liên kết =C-
H và tín hiệu của 2 cacbon mang nối đôi với δ = 140,7 ppm và δ = 121,5 ppm
từ đó có thể quy kết hợp chất PH-1 có một nối đôi giữa vị trí C-5 và C-6.
So sánh phổ 1H-NMR và phổ 13C-NMR của chất PH-1 với phổ của β-
Sitosterol thấy hoàn toàn tương tự nhau (bảng 3.1). Từ các kết quả phân tích
thành phần hoá học, tính chất vật lý, tính chất quang phổ nhất là dựa trên cơ
sở so sánh các số liệu phổ của chất PH-1 với phổ của chất β-sitosterol hoàn
toàn có thể cho phép quy kết chất PH-1 đã phân lập được từ cây chó đẻ răng
cưa là β-sitosterol.
40
Bảng 3.1: Số liệu phổ 13C-NMR (CDCl3, 125Mhz) của PH-1 trong cây
chó đẻ răng cƣa (Phyllanthus urinaria L) và phổ của  -sitosterol [15]
Chất PH-1 β-Sitosterol [15]

Vị trí C δ của 13C (ppm) Vị trí C δ của 13C (ppm)
1 37,2 1 37,2
2 31,7 2 31,6
3 71,8 3 71,7
4 42,3 4 42,3
5 140,8 5 140,7
6 121,7 6 121,7
7 31,9 7 31,9
8 31,9 8 31,9
9 50,1 9 50,1
10 36,5 10 36,5
11 21,1 11 21,2
12 39,8 12 39,8
13 42,3 13 42,3
14 56,8 14 56,7
15 24,3 15 24,3
16 28,3 16 28,2
17 56,2 17 56,1
18 11,9 18 11,9
19 19,4 19 19,4
20 36,2 20 36,1
21 18,8 21 18,9
22 33,9 22 34,0
23 26,1 23 26,1
24 45,8 24 45,8
25 29,2 25 29,2
26 19,1 26 19,8
27 19,4 27 19,5
28 23,1 28 23,0
29 11,9 29 12,0
41
29
28
21 22 24
27
20 23 25
19
12 17 26
11 13 16
18 15
14
1 9
2 10 8
3 5 7
HO
4 6
β-Sitosterol
3.3.2. 5-Hydroxymetylfufural (PE-1)
Chất PE-1 được tách từ cặn etylaxetat có Rf= 0,8 (trong hệ dung môi
cloroform : etylaxetat (9:1). Nó là chất dầu sệt màu nâu.
Phổ LC-MS cho biết chất PE-1 có píc ion phân tử M+ = 126,8 điều
này cho thấy chất PE-1 có khối lượng phân tử 126 đvC.
Các dữ liệu phổ NMR cũng xác nhận những thông tin quan trọng. Phổ
13
C-NMR cho tín hiệu δ = 177,91 ppm, đó chính là độ chuyển dịch hóa học
của cacbon cacbonyl. Ở độ chuyển dịch hóa học δ = 124,31 ppm và δ =
109,62 ppm là độ chuyển dịch của hai nguyên tử cacbon chưa no liên kết với
hiđro (=C-H), có thể quy kết δ = 124,31 ppm là C-3 còn δ = 109,62 ppm là
của C-4.
Từ phổ NMR kỹ thuật DEPT cho thấy có một số loại các bon như sau:
hai cacbon bậc 4 ở độ chuyển dịch hóa học 151,70 ppm và 162,13 ppm đó là
các nguyên tử cacbon C-2 và C-5. Có một nhóm CH2 với δ = 55,89 ppm. Có
hai nhóm CH (metin) ở các độ dịch chuyển hóa học 109,62 ppm và 124,31
ppm. Theo phổ HSQC thì nguyên tử H-1 có độ dịch chuyển hóa học ở 9,54
ppm, các nguyên tử H-6a,b có độ dịch chuyển hóa học ở 4,50 ppm, nguyên tử
H-3 có độ dịch chuyển hóa học ở 7,48 ppm. Còn nguyên tử H-4 có độ dịch
chuyển hóa học ở 6,60 ppm.
42
Hình 3.4: Phổ 1H-NMR-DMSO của PE-1
43
Hình 3.5: Phổ 13C-NMR-DMSO của PE-1
44
Bảng 3.2: Số liệu phổ NMR của PE-1 và số liệu phổ NMR trong
phần mềm ACD/NMR của hidroxymetylfufural
Phần mềm ACD của

Phổ của chất PE-1
hidroxymetylfufural.
Vị trí C
13 1
C- NMR H-NMR
ACD/13C-NMR ACD/1H-NMR
(ppm) (ppm)
1 177,91 9,54 179,55 9,53
2 151,70 - 156,33 -
3 124,31 7,48 121,65 7,41
4 109,62 6,60 112,74 6,68
5 162,13 - 160,22 -
6 55,89 4,50 56,63 4,70
Phân tích phổ 1H-NMR, HMBC cho thấy tín hiệu H-1 (δ = 9,54 ppm) là
độ chuyển dịch hóa học của hiđtro liên kết với nhóm C=O có tương tác xa với
C-2 ở độ dịch chuyển hóa học ở 151,70 ppm và C-3 ở 124,31 ppm, H-3 (δ =
7,48ppm) có tương tác xa với các cacbon C-2 ở 151,70 ppm và C-4 ở 109,62
ppm, H-4 (1H, d, j=3,7Hz; δ = 6,60 ppm) có tương tác xa với C-3 và C-5 ở
các độ dịch chuyển hóa học 124,31 ppm và 162,13 ppm. Còn các nguyên tử
H-6a,b có tương tác xa với C-4 và C-5 ở các độ dịch chuyển hóa học 109,62
ppm và 162,13 ppm.
So sánh phổ NMR của chất PE-1 với phần mềm ACD/1H-NMR và
ACD/13C-NMR cho thấy sự tương tự gần như hoàn toàn với phổ của 5-
hidroxymetylfufural (xem bảng 3.2).
45
Từ các kết quả phân tích các loại phổ của hợp chất PE-1như: phổ khối,
phổ NMR với các kỹ thuật đo 1D và 2D, có so sánh với phần mềm mô phỏng
ACD/NMR, có thể khẳng định chất PE-1 là 5-hidroxymetylfufural.
H
6 O 1
5 C
HO 2
O
4 3
5-Hidroxymetylfufural
Ngày nay chất 5-hidroxymetylfufural đã được phân lập từ một số cây

thuốc dân gian khác như từ cây địa hoàng, cây trinh nữ hoàng cung nó có vai
trò trong quá trình chuyển hoá chất trong cơ thể sinh vật. Trong cây chó đẻ
răng cưa (Phyllanthus urinaria), chất 5-hidroxymetylfufural lần đầu tiên được
phân lập và nhận dạng cấu trúc phân tử.
3.3.3. Axit gallic (PE-2)
Chất PE-2 cũng được tách từ cặn etylaxetat, là chất rắn kết tinh, tinh
thể hình kim màu vàng có nhiệt độ nóng chảy ở 249-250oC.
Phổ 1H-NMR cho tín hiệu 7,092 ppm ứng với 2 proton đặc trưng cho
độ chuyển dịch hóa học của các proton vòng thơm, được quy kết cho các
proton ở các vị trí C-2 và C-6.
13
Phổ C-NMR cho thấy các độ chuyển dịch hóa học ở δ = 120,48
ppm, δ = 137,98 ppm và δ = 167,46 ppm, tương ứng với độ chuyển dịch hóa
học của các nguyên tử cacbon C 1, C4 và C7 trong axit gallic. Có 2 tín hiệu ở
δ = 108,73 ppm và δ = 145,40 ppm, mỗi tín hiệu ứng với 2 nguyên tử
cacbon. Các tín hiệu này phù hợp với độ chuyển dịch hóa học của C 2 và C6
(δ = 108,73 ppm) và của C 3 và C5 (δ = 145,40 ppm).
46
Hình 3.6: Phổ 1H-NMR-DMSO của PE-2
47
Hình 3.7: Phổ 13C-NMR-DMSO của PE-2
48
So sánh phổ NMR của chất PE-2 với phần mềm ACD/1H-NMR và
ACD/13CNMR cho thấy sự tương tự gần như hoàn toàn với phổ của axit gallic
(xem bảng 3.3).
Bảng 3.3: Số liệu phổ NMR của PE-2 và số liệu phổ NMR trong
phần mềm ACD/NMR của axit gallic
Như vậy, có thể quy kết chất PE-2 được tách ra từ dịch chiết
etylaxetat của cây chó đẻ răng cưa được nhận dạng là axit gallic.
7 COOH
1
6 2
5 3 OH
HO
4
OH
Axit gallic
Có thể coi axit gallic là một đơn phân để tham gia vào việc tạo ra các
tanin thuỷ phân và tham gia vào các chuyển hoá khác tạo ra các lignan trong
cây chó đẻ răng cưa.
49
3.3.4. Kampherol (PE-3)
Chất PE-3. Từ cặn etylaxetat ngoài các chất PE-1 và PE-2 trình bày ở
trên chúng tôi còn thu được một hỗn hợp có màu vàng, cho màu đỏ cam với
phản ứng Xianiđin, màu xanh đen với dung dịch FeCl3 1% điều đó nói lên
trong hỗn hợp này có flavonoit.
Bằng phương pháp sắc kí cột silicagel hỗn hợp thu được này, rửa giải
bằng hệ dung môi toluen : etylaxetat : axitfomic (5:4:1) thu được 29mg chất
rắn màu vàng (có R f = 0,4 trong hệ dung môi E) và nóng chảy ở 276-278oC.
Phổ khối lượng LC-MS cho pic ion phân tử M+ ở m/z =286,9 và M- ở
m/z =285,0 ứng với M = 286 đvC và phù hợp với công thức C 15H10O6.
Phân tích phổ 13C-NMR (DEPT) cho thấy hợp chất PE-3 có tổng cộng
15 nguyên tử cacbon trong đó có 9 C bậc 4, có 6 cacbon bậc 3 (có 6 nhóm
CH), không chứa các cacbon bậc 1 và bậc 2. Có thể quy kết các tín hiệu δ =
176,58 ppm là của cacbon cacbonyl C-4; ở độ dịch chuyển hóa học δ =
147,03 ppm là của cacbon C-2; δ = 136,52 ppm là tín hiệu của C-3, đó là
những nguyên tử cacbon olefin, C-2 liên kết với oxi ở vị trí số 1 còn C-3 liên
kết với nhóm OH và nhóm C=O. Tín hiệu ở δ = 157,78 ppm và δ = 164,98
ppm tương ứng với độ chuyển dịch hoá học của C-5 và C-7, còn δ = 160,16
ppm là tín hiệu của C-4/ và 3 nguyên tử cacbon này liên kết trực tiếp với các
nhóm hiđroxyl.
Theo phổ HSQC của hợp chất PE-3 thì tín hiệu cộng hưởng proton tại
8,15 ppm (dd, J=8,2 và 2,2) là của H-2/ và H-6/ và tại 7,01 ppm (dd, J=8,2 và
2,2) là tính hiệu của H-3/ và H-5/, còn các tín hiệu δ = 6,26 ppm và 6,52 ppm
là của các nguyên tử H-6 và H-8.
50
Hình 3.8: Phổ 1H-NMR-AcetoneD6 của PE-3
51
Hình 3.9: Phổ 13C-NMR-AcetoneD6 của PE-3
52
Bảng 3.4: Số liệu phổ NMR của PE-3 và số liệu phổ trong phần mềm
ACD/NMR của chất kampherol

Phần mềm ACD của chất
Phổ của chất PE-3
kampherol
Vị trí C 13
C- NMR 1
ACD/13C-
H-NMR (ppm) ACD/1H-NMR
(ppm) NMR
2 147,03 - 146,45 -
3 136,52 - 135,60 -
4 176,58 - 175,80 -
5 157,78 - 157,63 -
6,26 (1H, d,
6 99,17 98,25 6,28
J=2,1)
7 164,98 - 163,90 -
6,52 (1H, d,
8 94,49 93,45 6,54
J=2,1)
9 162,30 - 159,13 -
10 104,15 - 103 -
1/ 123,32 - 121,65 -
8,15 (1H, dd,
2/ 130,44 129,40 8,10
J=8,2; 2,2)
7,01(1H, dd,
3/ 116,32 115,35 7,00
J=8,2;2,2)
4/ 160,16 - 159,10 -
7,01(1H, dd,
5/ 116,32 115,35 7,00
J=8,2; 2,2)
8,15 (1H, dd,
6/ 130,44 129,40 8,10
J=8,2; 2,2)
53
Từ phổ HMBC cho thấy H-2’(δ = 8,15 ppm) có tương tác xa với các
nguyên tử cacbon C-1’ (123,32 ppm) và C-3’ (116,32 ppm), H-3’(δ = 7,01
ppm) có tương tác xa với C-2’ (130,44 ppm) và C-4’(160,16 ppm), H-5’ tương
tác xa với C-4’ (160,16 ppm) và C-6’ (130,44 ppm), H-6’ tương tác xa với C-
5’ (116,32 ppm) và C-1’ (123,32 ppm), H-6 có tương tác xa với C-5 (157,78
ppm) và C-7 (164,98 ppm). Còn H-8 có tương tác xa với C-7 (164,98 ppm) và
C-9 (162,30 ppm).
Qua việc phân tích các loại phổ của hợp chất PE-3 có so sánh với
chương trình mô phỏng phổ ACD/1H-NMR và ACD/13CNMR cho thấy sự
tương thích khá tốt với độ sai số cho phép có thể khẳng định hợp chất PE-3
chính là kampherol.
2'
1 3'
8
HO O 1' 4'
9 2
7 OH
10 5'
3
6 6/
5 C 4
OH
OH O
Kampherol hay 3,5,7,4/-tetrahidroxi flavon
Kampherol là một flavonoit có trong nhiều thực vật, nó không độc và

có tác dụng sinh học quan trọng. Lần đầu tiên chất này được phân lập từ cây
chó đẻ răng cưa (phyllanthus urinaria) thu hái tại Thái Nguyên.
3.4. Thử hoạt tính sinh học
Căn cứ vào thực tế đã và đang được ứng dụng làm thuốc của cây chó đẻ
răng cưa, chúng tôi đã tiến hành thử hoạt tính sinh học của dịch chiết của cây
này tại bộ môn Vi sinh Trường Đại học Y khoa – Đại học Thái Nguyên. Mẫu
thử gồm có:
54
Mẫu 1: Dịch chiết tổng số trong nước nóng.
Mẫu 2: Dịch chiết trong EtOAc (đã loại bỏ hết phần chất tan trong n-hexan).
Kết quả thử hoạt tính với vi sinh vật kiểm định của dịch chiết cây chó
đẻ răng cưa nêu trong bảng 2.3, cho biết các dịch chiết thô đều có hoạt tính
với vi sinh vật kiểm định. Cụ thể là:
- Dịch chiết trong nước và dịch chiết etylaxetat của cây chó đẻ răng
cưa đều có hoạt tính khá mạnh với các khuẩn Staphylococcusauresu (Tụ cầu
vàng), E.coli (Thực khuẩn đường ruột) và Salmonella typhi (Thương hàn).
- Dịch chiết nước có hoạt tính mạnh hơn so với dịch chiết etylaxetat.
- Dịch chiết nước có hoạt tính mạnh nhất với khuẩn Salmonella typhi
(Thương hàn).
55
KẾT LUẬN
1. Lần đầu tiên, cây chó đẻ răng cưa (Phyllanthus urinaria L) mọc hoang tại
Thái Nguyên được nghiên cứu sàng lọc hóa thực vật, đã thiết lập được quy trình
ngâm chiết mẫu hợp lí thu được 4 dịch chiết chọn lọc.
2. Từ thân và lá cây chó đẻ răng cưa (Phyllanthus urinaria L), bằng phương
pháp phân tích định tính đã khẳng định trong cây chó đẻ răng cưa có những lớp
chất: đường khử, ankaloit, steroit, flavonoit, poliphenol, cumarin và saponin.
3. Đã phân lập và xác định được cấu trúc hóa học của 4 hợp chất là: β-
Sitosterol, 5-hidroxymetylfufural, axit gallic và kampherol.
4. Đã thử hoạt tính sinh học của các dịch chiết tổng của cây chó đẻ răng
cưa (Phyllanthus urinaria L) cho thấy có tác dụng kháng các khuẩn
Staphylococcusauresu (Tụ cầu vàng), E.coli (Thực khuẩn đường ruột) và
Salmonella typhi (Thương hàn).
56
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ
LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN VĂN
1. Ngô Đức Trọng, Phạm Văn Thỉnh (2008), “Nghiên cứu hóa học thực
vật cây chó đẻ răng cưa (Phyllanthus urinaria L.) mọc hoang tại Thái Nguyên
(Chemical studies on the constituents of Phyllanthus urinaria L. growing
wildly in Thai Nguyen province)”, Tạp chí Khoa học & Công nghệ Đại học
Thái Nguyên, số 2 (46), tr 75-79.
57
TÀI LIỆU THAM KHẢO

A. Tài liệu tiếng Việt
1. Đỗ Huy Bích và cộng sự (2004), Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt
Nam, NXB Khoa học và Kĩ thuật, Hà Nội.
2. Nguyễn Văn Đàn (1997), Các phương pháp nghiên cứu cây thuốc, NXB Y-
Dược, Tp. Hồ Chí Minh.
3. Nguyễn Văn Đậu, Lưu Hoàng Ngọc, Nguyễn Đình Chung (2003), “Phân
lập một số hoạt chất từ cây chó đẻ răng cưa”, Tạp chí Dược học, số 9 năm
43, tr.12-15.
4. Nguyễn Văn Đậu, Trần Thị Thu Hà (2007), “Ngiên cứu hóa thực vật cây
chó đẻ răng cưa (Phyllanthus uticulatus niruri L)”. Tạp chí dược học, số
369 năm 47, tr.15-18.
5. Đỗ Tất Lợi (1997), Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam, NXB Y học,
Hà Nội, tr.65-67.
6. Nguyễn Thượng Dong và đồng tác giả (2001), “Khảo sát công dụng làm
thuốc của một số loài Phyllanthus ở Việt Nam”, Tạp chí dược liệu, 6 (2+3),
tr.72-75.
7. Trần Đình Thắng và cộng sự (2007), “Phân lập và xác định cấu trúc một số
hợp chất phenolic từ cây chó đẻ răng cưa”, Tạp chí Dược học, số 371 năm
47, tr.14-17.
B. Tài liệu tiếng Anh
8. Anjaneyulu (1973), “A. S. R et al”, Tetrahedron, 29(1), p.1291.

9. Babady-Bila (1996), “Niruroidine, a norsecurinine-type alkaloid from
Phyllanthus niruroides”, Phytochemistry, 41(5), p.1441-1443.
10. Bikram Singh, P.K. Agrawal and R.S. Thakur (1989), “An acyclic
triterpene from Phyllanthus niruri”, Phytochemistry, 28(7), p.1980-1981.
58
11. Calixto J. B., Santos A. R. (1998), “A review of the plants of the genus
Phyllanthus”, Pharmacology, 4(18), p.225-258.
12. Chia-Chuan Chang, Yu-Chin Lien (2003), “Four lignans were isolated
from Phyllanthus urinaria L”, Phytochemistry, 63(7), p.825-833.
13. Chien-Min Yang, Hua-Yew Cheng (2007), “Geraniin from Phyllanthus
urinaria L”, Ethnopharmacology, 110(3), p.555-558.
14. Farah Naaz, Saleem Javed, M.Z. Abdin (2007), “Hepatoprotective effect
of ethanolic extract of Phyllanthus amarus Schum. et Thonn”,
Ethnopharmacology, 113(3), p.503-509.
15. Goat J.L., Akihisa T. (1997), “Analysis of steroit frest ed.”, Phytochemistry,
p.324.
16. Hasenah Ali (2006), “α-Amylase inhibitory activity of some Malaysian
plants used to treat diabetes”, Ethnopharmacology, 107(3), p.449-455.
17. Herbert Kolodziej (2005), “Tannins and related compounds induce nitric
oxide synthase and cytokines gene expressions in Leishmania major”,
Bioorganic, 13(23), p.6470-6476.
18. Hirotaka S., Masayoshi I. (2005), “Direct observation of a target cell
of the leaf-closing factor by using novel fluorescence-labeled
phyllanthurinolactone”, Tetrahedron Letters, 46(33), p.5537-5541.
19. Hnatyszyn, J. Miño, G. Ferraro (2002), “The hypoglycemic effect of
Phyllanthus sellowianus fractions”, Phytomedicine, 9(6), p.556-559.
20. Horii Z. (1972), “Et all”, Tetrahedron Letters, p.1887.
21. Jangfang Quian-Cutrone (1996), “J. Nat.” Prod., (59), p.196-199.
22. Kumaran, Karunakaran (2007), “In vitro antioxidant activities of methanol

extracts of five Phyllanthus species from India”, Food Science, 40(2),
p.344-352.
59
23. Kumar Roy, H. Dhir, A. Sharma (1992), “Modification of metal-induced

micronuclei formation in mouse bone marrow erythrocytes", Toxicology
Letters, 62(1), p.9-17.
24. L. Yeap Foo (1992), “Phyllanthusiin D, an unusual hydrolysable tannin
from Phyllanthus amarus”, Phytochemistry, 31(2), p.711-713.
25. L. Yeap Foo (1993), “Amariin, a di-dehydrohexahydroxydiphenoyl
hydrolysable tannin from Phyllanthus amarus”, Phytochemistry, 33(2),
p.487-491.
26. L. Yeap Foo (1995), “Amariinic acid and related ellagitannins from
Phyllanthus amarus”, Phytochemistry, 39(1), p.217-224.
27. Manske R. H. F (1973), “The Alkaloids chemistry and physiology”,
Phytochemistry, (15), p.428.
28. Masturah Markom, Masitah Hasan (2007), “Extraction of hydrolysable
tannins from Phyllanthus niruri L”, Technology, 52(3), p.487-496.
29. Matsunaga, Tanaka (1992), “26-Nor-D:A-friedooleanane triterpenes from
Phyllanthus watsonii”, Phytochemistry, 32(1), p.165-170.
30. Peter J. Houghton, Tibebe Z. Woldemariam (1996), “Two securinega-type
alkaloids from Phyllanthus amarus”, Phytochemistry, 43(3), p.715-717.
31. Rajasubramaniam, Pardha Saradhi (1997), “Rapid multiplication of
Phyllanthus fraternus: a plant with anti-hepatitis viral activity”, Industrial
Crops and Products, 6(1), p.35-40.
32. Rajkishor S. Negi, Thawra M. Fakhir (1998), “An alkaloid from
Phyllanthus simplex”, Phytochemistry, 27(9), p.3027-3028.
33. Reiko Tanaka, Shunyo Matsunaga (1998), “Triterpenes from the stem
bark of Phyllanthus flexuosus”, Phytochemistry, 27(11), p.3563-3567.
60
34. Satyanarayana, Venkateswarlu (1991), “Isolation, structure and synthesis

of new diarylbutane lignans from Phyllanthus niruri”, Tetrahedron, 47(42),
p.8931-8940.
35. Sengupta, Mukhopadhyay (1966), “Terpenoids and related compounds-
VII : Triterpenoids of Phyllanthus acidus skeels”, Phytochemistry, 5(3),
p.531-534.
36. Shakil, Pankaj (2008), “Nematicidal prenylated flavanones from
Phyllanthus niruri”, Phytochemistry, 63(3), p.759-764.
37. Shih-Hua Fang, Yerra Koteswara Rao (2008), “Anti-oxidant and
inflammatory mediator's growth inhibitory effects of compounds isolated
from Phyllanthus urinaria”, Ethnopharmacology, 116(2), p.333-340.
38. Shunyo Matsunaga, Reiko Tanaka, (1988), “Revised structure of
trichadenic acid B”, Tetrahedron Letters, 29(37), p.4751-4754.
39. Sutthivaiyakit, Nakorn N. (2003), “ A new guaiane sesquiterpene from the
roots of Phyllanthus oxyphyllus”, Tetrahedron, 59(50), p.9991-9995.
40. Syamasundar, Bikram Singh (1985), “Antihepatotoxic principles of
Phyllanthus niruri herbs”, Ethnopharmacology, 14(1), p.41-44.
41. Tanaka, K. Masuda and S. Matsunaga (1993), “Lup-20(29)-en-3β,15α-
diol and ocotillol-II”, Phytochemistry, 32(2), p.472-474.
42. Thales R. Cipriani, Caroline G. Mellinger (2008), “Acidic heteroxylans from
medicinal plants and their anti-ulcer activity”, CarbohydratePolymers,
74(2), p.274-278.
43. Torben L. Bachmann, Felipe Ghia (1993), “Lignans and lactones from
Phyllanthus anisolobus”, Phytochemistry, 33(1), p.189-191.
44. Toshimasa Ishida (1998), “Phyllurine, leaf-opening substance of a
nyctinastic plant Phyllanthus urinaria L”, Tetrahedron Letters, 39(52),
p.9731-9734.
61
45. Van der B.D.A.(1991), “Viettlink A. J.”, Plant Biochemistry, 6, p.47-70.
46. Vuyelwa J. N., Neil R. C. (2008), “Triterpenoids from the African tree
Phyllanthus polyanthus”, Phytochemistry Letters, 1(1), p.11-17.
47. Wai-Haan Hui, Man-Moon Li (1976), “ Tritecpenoit isolated from
Phyllanthus reticulates ”, Phytochemistry, 5(15), p.797-798.
48. Wanxing Wei, Yuanjiang Pan (2005), “Carboxylic acids from Phyllanthus
urinaria”, Chemistry of Natural Compounds, 41(1), p.17-20.
49. Xiaoli Liu, Chun Cui, M. Zhao (5/2008), “Antioxidant activity of

methanolic extract of emblica fruit”, Journal of Food, 21(3), p.219-228.
50. Xiao Liu, Chun Cui, M. Zhao (8/2008), “Identification of phenolics in the
fruit of emblica”, Food Chemistry, 109(4), p.909-915.
51. Yerra Koteswara Rao (2006), “Anti-inflammatory activities of constituents

isolated from Phyllanthus polyphyllus”, Ethnopharmacology, 103(2),
p.181-186.
52. Ying-Jun Zhang (2006). “A novel highly oxygenated norbisabolane from
the roots of Phyllanthus emblica”, Faculty of Pharmaceutical Sciences,
Japan, p.1-14.
53. Zhang L. Z., Guo Y. J. (2000), “Studies on chemical constituents of

Phyllanthus urinaria L”, Zhongguo Zhong Yao Za Zhi, 10(25), p.615-617.
54. Zhang L. Z., Guo Y. J. (2004), “Isolation and indentification of a novel

ellagitannin from Phyllanthus urinaria L”, Yao Xue Xue Bao, 2(39),
p.119-112.
62
PHỤ LỤC
1. Phổ EI-MS của β-Sitosterol (PH-1)

2. Phổ FT-IR của β-Sitosterol (PH-1)
3. Phổ 1H-NMR của β-Sitosterol (PH-1)
4. Phổ 13C-NMR của β-Sitosterol (PH-1)
5. Phổ LC-MS của hydroxymetylfufural (PE-1)
6. Phổ 1H-NMR và ACD/1 H-NMR của hydroxymetylfufural (PE-1)
7. Phổ 13C-NMR và ACD/13C-NMR của hydroxymetylfufural (PE-1)
8. Phổ 13C-NMR và DEPT của hydroxymetylfufural (PE-1)
9. Phổ HMBC của hydroxymetylfufural (PE-1)
10. Phổ HSQC của hydroxymetylfufural (PE-1)
11. Phổ 1H-NMR và ACD/1H-NMR của axit gallic (PE-2)
12. Phổ 13C-NMR và ACD/13C-NMR của axit gallic (PE-2)
13. Phổ LC-MS của kampherol (PE-3)
14. Phổ 1H-NMR và ACD/1H-NMR của kampherol (PE-3)
15. Phổ 13C-NMR và ACD/13C-NMR của kampherol (PE-3)
16. Phổ 13C-NMR và DEPT của kampherol (PE-3)
17. Phổ COSY của kampherol (PE-3)
18. Phổ HMBC của kampherol (PE-3)
19. Phổ HSQC của kampherol (PE-3)
20. Kết quả xác định tính năng dược, kết quả thử hoạt tính kháng khuẩn của
các dịch chiết thô từ cây chó đẻ răng cưa
63
64
65
Hình 3.2: Phổ 1 H-NMR của  -sitosterol (PH-1)
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
TRƯỜNG ĐH Y KHOA TN CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

BỘ MÔN VI SINH Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
KẾT QUẢ KIỂM TRA

DƢỢC TÍNH KHÁNG KHUẨN CỦA DƢỢC LIỆU
- Ngày kiểm tra: 19/05/2008.

- Kết quả:
Đƣờng kính vùng ức chế xung quanh giếng thạch (mm)
Dƣợc liệu
Staphylococcus aureus E.coli Salmonella typhi
cặn EtOAc
34 23 40
(Trọng)
cặn nƣớc
29 18 32
(Trọng)
- Kết luận:
Các dịch chiết thô đều có hoạt tính với vi sinh vật kiểm định. Cụ thể là:
- Dịch chiết trong nước và dịch chiết etylaxetat của cây chó đẻ răng cưa đều có hoạt
tính khá mạnh với các khuẩn Staphylococcusauresu (Tụ cầu vàng), E.coli (Thực khuẩn
đường ruột) và Salmonella typhi (Thương hàn).
- Dịch chiết nước có hoạt tính mạnh hơn so với dịch chiết etylaxetat.
- Dịch chiết nước có hoạt tính mạnh nhất với khuẩn Salmonella typhi (Thương hàn).
Thái Nguyên, ngày 20 tháng 05 năm 2008

Phó trƣởng bộ môn Vi sinh
Ts. Nguyễn Đăng Trung

Luan Van Thac Sy Hoa Hoc 2

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Luan Van Thac Sy Hoa Hoc 2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGÔ ĐỨC TRỌNG

NGHIÊN CỨU HOÁ HỌC VÀ NHẬN DẠNG

LUẬN V ĂN THẠ C SĨ HOÁ HỌC

THÁI NGUYÊN - 2008

NGÔ ĐỨC TRỌNG

NGHIÊN CỨU HOÁ HỌC VÀ NHẬN DẠNG

Chuyên ngành : Hoá hữu cơ

LUẬN V ĂN THẠ C SĨ HOÁ HỌC

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS PHẠM VĂN THỈNH

THÁI NGUYÊN - 2008

Thái Nguyên, tháng 9 năm 2008

Ngô Đức Trọng

NGÔ ĐỨC TRỌNG

SKLM : Sắc kí lớp mỏng

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ

Sơ đồ 2.1: Quy trình ngâm chiết mẫu...................................................................26

1.1. Mô tả thực vật ............................................................................................3

1.1 Mô tả thực vật

Hình 1.1: Cây chó đẻ răng cưa (Phyllanthus urinaria L, Euphorbiaceae)

Đặc điểm sinh trưởng và phát triển:

Theo [39], từ loài Phyllanthus oxyphyllus đã tách được: 29-nor-3,4-

1. 29-nor-3,4-seco-friedelane tritecpen 2. Guaiane secquitecpen

Từ loài Phyllanthus acidus đã tách được hai pentacyclic tritecpenoit, đó

1.3.3 Một số đại diện của Lignan

R1O CH2OCH3 H3CO CH2OCH3

9a. R=H; 9b. R=CH3 10a. R=H; 10b. R=CH3

Từ loài Phyllanthus polyphyllus L đã tách được các lignan là

1.3.4 Một số đại diện của khung flavonoit

11. Quecxetin 12. Catechin

13. Rutin 14. isoquercitrin

8-(3-metyl-but-2-enyl)-chroman-4-on (16). Hai chất trên được các tác giả

1.3.5 Một số hợp chất phenolic khác

17. Axit shikimic 18. Epigallocatechin-3-gallat

20. 2,4,6- xyclohepta-trien-2,3,7-trihydroxy-5-ethoxy-1-on

21. 5,7,8 - trihidroxi-9,10- peoxi- 4- ethoxy benzo[2,3-d] coumarin

22.  -Amyrin 23. Glucosid

24.  -Sitosterol 25. Stigmasterol

Từ loài Phyllanthus urinaria L đã tách được một số axit hữu cơ như:

26. Axit ferulic

C 22 H24 O 6 ), dextrobursehernin (31a. C21H22O6), urinaligran (32. C22H24O7) ,

29a. R1 + R2 = CH2 30a. R1 + R2 = CH2

Cũng từ loài Phyllanthus urinaria L Zhang L. Z. và cộng sự đã tách

Riêng loài Phyllanthus urinaria L được thu hái ở huyện Đô Lương,

40. Axit gallic 41. Methyl brevifolincarboxylate

46. Rhamnocitrin (hay kampferol-7-methylete)

Chất này (51) được nhận dạng là tương tự như phyllanthurinolacton

2.1. Đối tƣợng và phƣơng pháp nghiên cứu

- Sắc kí lớp mỏng (SKLM).

3. Cloroform – metanol 90:10 Hệ C

2.2.2. Thiết bị nghiên cứu

Sơ đồ 2.1: Quy trình ngâm chiết mẫu

n-Hexan EtOAc BuOH MeOH

Cặn n-Hexan Cặn EtOAc Cặn BuOH Cặn MeOH

PE-1 PE-2 PE-3

Khối lƣợng Khối lƣợng cặn chiết (g)

1230 302,05 37,01 24,95 26,14 50,28

2.3.2. Khảo sát định tính các dịch chiết

Thuốc thử Kết

3 Steroit Liberman-Bourchard Màu xanh vàng ++

8 Saponin Tạo bọt Bọt bền trong axit ++

2.3.3. Thử hoạt tính sinh học

theo phƣơng pháp khuyếch tán trên thạch