Bµi tiÓu luËn

Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p kÝch cÇu cña ViÖt Nam - Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p
kÝnh cÇu mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu cña tØnh Th¸i Nguyªn

Mçi quèc gia trªn thÕ giíi ®Òu cã nh÷ng thÓ chÕ vÒ chÝnh trÞ vµ c¸c
nguån lùc kinh tÕ kh¸c nhau, do ®ã mçi níc l¹i cã sù lùa chän kh¸c nhau ®Ó
gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ x· héi. Th¬ng m¹i quèc tÕ ®· xuÊt hiÖn tõ
l©u vµ ngµy cµng trë thµnh nh©n tè quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ-
x· héi cña mçi quèc gia. C¬ së kinh tÕ chñ yÕu cña th¬ng m¹i quèc tÕ lµ
“nguyªn t¾c vÒ lîi thÕ so s¸nh cña Ricardo”. Theo nguyªn t¾c nµy mét níc
cã lîi thÕ so s¸nh trong viÖc s¶n xuÊt t¬ng ®èi (hay chi phÝ c¬ héi) vÒ mÆt
hµng ®ã thÊp h¬n so víi c¸c níc kh¸c. Nhng ®Ó gi¶i quyÕt mét c¸ch tæng
hoµ sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ x· héi cña quèc gia ®ã cßn tuú thuéc vµo nhËn
thøc kh¸ch quan cña sù vËn ®éng nÒn kinh tÕ ®Ó nghiªn cøu, ®Þnh híng vµ
thóc ®Èy cña quèc gia ®ã. Khi thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch ®iÒu hµnh vµ
qu¶n lý nÒn kinh tÕ cña mét quèc gia cÇn nghiªn cøu mét c¸ch nghiªm tóc
®Õn c¸c nh©n tè quy ®Þnh sù biÕn ®éng cña tæng cÇu vµ vai trß cña tæng
cÇu trong viÖc quyÕt ®Þnh møc s¶n lîng cña nÒn kinh tÕ, quan hÖ gi÷a
tæng cung, tæng cÇu còng nh vai trß cña c¸c nh©n tè ®ã t¸c ®éng ®Õn tæng
cung, tæng cÇu. Do ®ã khi nghiªn cøu vÒ nh÷ng vÊn ®Ò vÒ “Kinh tÕ vÜ
m«” th× viÖc nghiªn cøu c¸c mèi quan hÖ vÒ tæng cung, tæng cÇu vµ ®Æc
biÖt lµ c¸c Gi¶i ph¸p kÝch cÇu, ®Çu t vµ tiªu dïng”, cÇn cã sù tËp trung
cao ®é ®Ó lµm s¸ng tá c¸c vÊn ®Ò mang tÝnh quy luËt cña Kinh tÕ häc vÜ
m«.
I. Lý thuyÕt chung vÒ tæng cÇu
Tæng cÇu lµ tæng khèi lîng hµng hãa vµ dÞch vô mµ c¸c t¸c nh©n trong
nÒn kinh tÕ sÏ sö dông t¬ng øng víi møc gi¸ c¶, thu nhËp vµ c¸c biÕn sè kinh
tÕ kh¸c ®· cho.
Tæng møc cÇu phô thuéc vµo gi¸ c¶, thu nhËp cña c«ng chóng, vµo dù
®o¸n cña c¸c h·ng kinh doanh vÒ t×nh h×nh kinh tÕ còng nh c¸c biÕn cè

1
chÝnh s¸ch kh¸c nh thuÕ, chØ tiªu cña chÝnh phñ, khèi lîng cña tiÒn tÖ vµ
l·i suÊt.
Víi nh÷ng gi¶ thiÕt nªu trªn, chóng ta sÏ nghiªn cøu c¸c m« h×nh tæng cÇu,
tõ ®¬n gi¶n ®Õn phøc t¹p vµ c¸ch thøc mµ nã x¸c ®Þnh s¶n lîng c©n b»ng.
1 – Tæng cÇu trong m« h×nh ®¬n gi¶n
Gi¶ ®Þnh vÒ mét nÒn kinh tÕ chØ gåm hai t¸c nh©n chñ yÕu: Hé gia
®×nh vµ h·ng kinh doanh. §ã lµ mét nÒn kinh tÕ khÐp kÝn vµ cha cã sù
tham gia cña ChÝnh phñ.
Tæng cÇu lµ toµn bé sè lîng hµng hãa vµ dÞch vô mµ c¸c hé gia ®×nh
vµ h·ng kinh doanh dù kiÕn chi tiªu, t¬ng øng víi møc thu nhËp cña hä.
AD = C + I + MPC.Y
Trong ®ã: AD lµ tæng cÇu.
C lµ cÇu vÒ hµng hãa vµ dÞch vô tiªu dïng cña c¸c hé gia ®×nh.
I lµ cÇu vÒ hµng hãa ®Çu t cña c¸c h·ng kinh doanh.
S¶n lîng c©n b»ng: ThÞ trêng hµng hãa ®¹t c©n b»ng ng¾n h¹n khi
tæng cÇu cña nÒn kinh tÕ b»ng s¶n lîng thùc tÕ:
Y = AD
Trong ®ã: C vµ I lµ nh÷ng hµm sè tiªu dïng vµ ®Çu t.
a. Hµm tiªu dïng.
Tiªu dïng lµ toµn bé chi tiªu cña ngêi d©n vÒ hµng hãa vµ dÞch vô cuèi
cïng. Tiªu dïng cña ngêi d©n phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè:
Thu nhËp tõ tiÒn c«ng vµ tiÒn l¬ng.
Cña c¶i hay tµi s¶n bao gåm c¶ tµi s¶n thùc tÕ vµ tµi s¶n tµi chÝnh.
Nh÷ng yÕu tè x· héi, t©m lý, tËp qu¸n sinh ho¹t kh¸c.
Trong 3 yÕu tè trªn thu nhËp cã vai trß quan träng h¬n c¶. §· cã nhiÒu
c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ hµnh vi tiªu dïng còng nh c¸ch thøc mµ hä quyÕt
®Þnh thay ®æi møc tiªu dïng khi thu nhËp t¨ng lªn. KÕt qu¶ nghiªn cøu cho
thÊy r»ng:
Khi thu nhËp thÊp th× ph¶i chi hµng hãa thiÕt yÕu nhiÒu.

2
 Khi thu nhËp t¨ng th× tû lÖ chi ¨n uèng gi¶m, n¬i ë gi¶m vµ c¸c sinh
ho¹t kh¸c nh du lÞch, vui ch¬i t¨ng lªn.
Ngêi tiªu dïng quyÕt ®Þnh chi tiªu cßn dùa trªn dù tÝnh vÒ kh¶ n¨ng thu
nhËp hoÆc tæng thu nhËp mµ ngêi tiªu dïng cã ®îc.
Hµm tiªu dïng cã d¹ng:
C= C + MPC. Y
Y: Thu nhËp ( Trong m« h×nh gi¶n ®¬n Y = AD ).
C : Tiªu dïng kh«ng phô thuéc vµo thu nhËp (Tiªu dïng tèi thiÓu ).
MPC: Xu híng tiªu dïng cËn biªn 0< MPC < 1 nã biÓu thÞ mèi quan hÖ
t¨ng tiªu dïng víi t¨ng thu nhËp. NghÜa lµ thu nhËp t¨ng 1 ®¬n vÞ th× tiªu
dïng t¨ng bao nhiªu?
C
MPC = Y

Vµ ta cã:
S=Y–C hay S=- C + MPS.Y
MPS: Xu híng tiÕt kiÖm cËn biªn 0< MPS < 1 biÓu hiÖn sù tiÕt kiÖm
cña gia ®×nh t¨ng theo thu nhËp, nã cho biÕt nÕu thu nhËp t¨ng mét ®¬n vÞ
th× gia ®×nh t¨ng tiÕt kiÖm lµ bao nhiªu? V× thu nhËp chØ cã thÓ ®em tiªu
dïng hoÆc tiÕt kiÖm nªn:
MPC + MPS = 1.
VÝ dô: Gi¶ sö xu híng cña MPC lµ 0,7 th× nÕu Y t¨ng thªm 1 triÖu
®ång th× xu híng tiªu dïng thªm lµ 0,7 triÖu ®ång vµ 0,3 triÖu ®ång lµ tiÕt
kiÖm.
b. Hµm ®Çu t
§Çu t nh»m t¨ng lîi nhuËn trong t¬ng lai vµ cã t¸c dông t¨ng trëng kinh
tÕ. V× ®Çu t thêng lµ bé phËn lín do ®ã ¶nh hëng ®Õn s¶n lîng vµ thu nhËp
vÒ mÆt ng¾n h¹n. §Çu t lµ tÝch luü c¬ b¶n do ®ã cã t¸c dông më réng n¨ng
lùc s¶n xuÊt, lµm t¨ng trëng kinh tÕ trong thêi gian dµi.
CÇu ®Çu t phô thuéc 3 yÕu tè:

3
 Møc cÇu vÒ s¶n phÈm do ®Çu t míi t¹o ra ( cÇu vÒ GNP trong t¬ng
lai). NÕu cÇu lín th× dù kiÕn ®Çu t cµng cao.
C¸c yÕu tè ¶nh hëng tíi chi phÝ ®Çu t: gi¸ hµng hãa, l·i xuÊt, thuÕ. Mét
sè níc thêng sö dông thuÕ ®Æc biÖt cho c¸c s¶n phÈm ®Çu t míi nh»m
khuyÕn khÝch ®Çu t vµo c¸c s¶n phÈm míi.
Dù ®o¸n cña c¸c h·ng kinh doanh vÒ t×nh tr¹ng nÒn kinh tÕ trong t¬ng
lai.
Theo gi¶ ®Þnh: I vµ T lµ kh«ng ®æi, do ®ã I chØ phô thuéc vµo s¶n l-
îng hoÆc thu nhËp. Nhng v× s¶n lîng hay thu nhËp hiÖn thêi kh«ng cã mèi t-
¬ng quan chÆt chÏ víi dù to¸n ®Çu t. Do ®ã ta coi ®Çu t lµ kh«ng ®æi.
c. Hµm tæng cÇu vµ ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh c©n b»ng
Víi AD = C + I
KÕt hîp hµm C vµ hµm I ta cã hµm tæng:
AD = ( C + I ) + MPC. Y
VËy hµm tæng cÇu c©n b»ng t¹i ®iÓm nµo? Theo gi¶ ®Þnh lµ c¸c
h·ng s¶n xuÊt ®¸p øng mäi nhu cÇu. Nh vËy hµm tæng cÇu c©n b»ng khi gi¸
c¶ vµ tiÒn c«ng cè ®Þnh, thÞ trêng hµng hãa vµ dÞch vô sÏ ®¹t tr¹ng th¸i
c©n b»ng ng¾n h¹n khi tæng cÇu hoÆc tæng chi tiªu dù kiÕn ®óng b»ng s¶n
lîng thùc tÕ s¶n xuÊt ra trong nÒn kinh tÕ. VËy ë tr¹ng th¸i c©n b»ng ng¾n
h¹n, mäi dù kiÕn chi tiªu ®óng b»ng s¶n lîng cña c¸c h·ng s¶n xuÊt ra. Do ®ã
kh«ng cã tån ®äng, kh«ng bÞ ph¸ vì kÕ ho¹ch chi tiªu. Vµ ®iÓm s¶n lîng
c©n b»ng chÝnh lµ ®iÓm s¶n lîng s¶n xuÊt ra ®óng b»ng tæng cÇu.
Y = AD
Y = (C + I ) + MPC. Y
1
Y0 = 1  MPC
( C + I )

Y0 ChÝnh lµ s¶n lîng c©n b»ng, s¶n lîng chi tiªu ®óng b»ng s¶n lîng c¸c
h·ng s¶n xuÊt ra. Díi ®iÓm c©n b»ng th× s¶n lîng thiÕu. Trªn ®iÓm c©n
b»ng th× s¶n lîng nÒn kinh tÕ ®¹t c©n b»ng ng¾n h¹n, vµ t¹i ®ã mäi ngêi

4
muèn ®i lµm ®Òu cã viÖc lµm, vµ c¸c h·ng còng kh«ng ®îc më réng s¶n
xuÊt.
d. Sè nh©n
Trë l¹i ®¼ng thøc x¸c ®Þnh s¶n lîng c©n b»ng
1
Y0 = 1  MPC
( C + I )
1 1
NÕu ta thay m= 1  MPC
hay m = MPS

Ta cã Y0 = m ( C + I )
m ®îc gäi lµ sè nh©n chi tiªu. Sè nh©n chi tiªu cho biÕt s¶n lîng sÏ thay
®æi bao nhiªu? Khi cã thay ®æi 1 ®¬n vÞ trong møc chi tiªu kh«ng phô
thuéc vµo thu nhËp. m lu«n lu«n lín h¬n 1 v× 0 < MPC < 1 m phô thuéc
MPC hoÆc MPS. Do ®ã nh÷ng thay ®æi nhá trong tiªu dïng vµ ®Çu t sÏ ®îc
sè nh©n m khuyÕch ®¹i lªn nhiÒu lÇn. V× vËy m rÊt cã ý nghÜa trong kinh
tÕ häc.
Trong thêi kú suy tho¸i rÊt cã t¸c dông ®Ó t¨ng Y tíi Y* ( s¶n lîng tiÒm
n¨ng ). Khi Y  Y * th× m« h×nh sè nh©n kh«ng cßn t¸c dông hoÆc rÊt
chËm.
2 . Tæng cÇu trong nÒn kinh tÕ ®ãng cã sù tham gia cña ChÝnh phñ
a. Chi tiªu cña ChÝnh phñ vµ tæng cÇu
Chi tiªu cña ChÝnh phñ ¶nh hëng tíi tæng cÇu, ¶nh hëng tíi s¶n lîng.
Tæng cÇu cã chi tiªu cña ChÝnh phñ:
AD = C + I + G
Gi¶ ®Þnh chi tiªu cña ChÝnh phñ lµ dù kiÕn ( Ên ®Þnh tõ ®Çu n¨m )
G= G

Hay AD = C + I + G + MPC.Y
§iÒu kiÖn c©n b»ng cña thÞ trêng AD ph¶i b»ng Y.
VËy
Y = C + I + G + MPC.Y
1
 Y0 = 1  MPC
( C + I + G )

Hay Y0 = m ( C + I + G )
5
 Nh vËy G còng cã sè nh©n chi tiªu m nh tiªu dïng vµ ®Çu t.
VÝ dô: Trong thêi kú suy tho¸i cã  C =  I = 0 . Lóc nµy ChÝnh phñ
t¨ng mét chót chi tiªu th× Y t¨ng nhanh, v×  I = m G ( gi¶ sö m = 5 ).
NÕu t¨ng  G = 1 th×  Y t¨ng 5 lÇn ( Y = 1 * 5 )
b. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã ¶nh hëng nh thÕ nµo ®Õn tæng cÇu?
L·i suÊt lµ mét nh©n tè quan träng quyÕt ®Þnh tæng cÇu. §Ó xem xÐt
chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ¶nh hëng ®Õn tæng cÇu nh thÕ nµo? Chóng ta giíi thiÖu
lý thuyÕt cña Keynes vÒ x¸c ®Þnh l·i suÊt cã tªn lµ “ Lý thuyÕt a thÝch
L·i
SuÊt
r1

L·i suÊt
c©n b»ng CÇu tiÒn
r2

Md1 L­îng tiÒn cè ®Þnh Md2

bëi NHTW

H.1
thanh kho¶n”. Lý thuyÕt nµy chØ ra l·i suÊt do cung vµ cÇu tiÒn quyÕt
®Þnh. Lu ý r»ng l·i suÊt ë ®©y võa lµ l·i suÊt danh nghÜa võa lµ l·i suÊt
thùc tÕ v× trong ng¾n h¹n, l¹m ph¸t kú väng lµ kh«ng ®æi nªn nh÷ng thay
®æi trong l·i suÊt danh nghÜa vµ l·i suÊt thùc tÕ lµ nh nhau.
Cung tiÒn
Cung tiÒn do Ng©n hµng trung ¬ng kiÓm so¸t th«ng qua c¸c c«ng cô
lµ: Tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc; l·i suÊt chiÕt khÊu; ho¹t ®éng thÞ trêng më. Lîng
tiÒn mµ Ng©n hµng trung ¬ng cung øng ®îc gi¶ ®Þnh lµ kh«ng phô thuéc
vµo l·i suÊt. Do ®ã ®êng cung tiÒn lµ ®êng th¼ng ®øng nh h×nh H.1. VÒ
mÆt cÇu, mäi ngêi cÇn gi÷ tiÒn v× tiÒn cã thÓ dïng ®Ó mua hµng hãa,
mÆc dï tiÒn kh«ng sinh l·i. L·i suÊt danh nghÜa lµ chi phÝ c¬ héi cña viÖc
gi÷ tiÒn. Khi l·i suÊt cao mäi ngêi t¨ng viÖc gi÷ cña c¶i díi d¹ng tr¸i phiÕu cã
l·i vµ gi¶m lîng tiÒn n¾m gi÷. Nh vËy lîng cÇu tiÒn gi¶m khi l·i suÊt t¨ng

6
vµ ngîc l¹i. §iÒu nµy ®îc minh ho¹ trong h×nh H.1. L·i suÊt c©n b»ng ®îc
x¸c ®Þnh t¹i giao ®iÓm cña hai ®êng cung tiÒn vµ cÇu tiÒn.
MS1 MS2 Møc gi¸

L·i
SuÊt
r1 P

r2

AD2
Md( P ) AD1
Lîng tiÒn Y1 Y2 Y
H.2 H.3
VËy chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã ¶nh hëng nh thÕ nµo ®Õn tæng cÇu? Gi¶
sö Ng©n hµng trung ¬ng mua tr¸i phiÕu ChÝnh phñ lµm t¨ng cung tiÒn vµ
dÞch chuyÓn ®êng cung tiÒn sang ph¶i nh trong h×nh H.2. L·i suÊt gi¶m,
lµm chi phÝ vay vèn ®Ó ®Çu t vµ cã t¸c dông khuyÕn khÝch ®Çu t. Do ®ã
lîng cÇu vÒ hµng hãa vµ dÞch vô ë mçi møc gi¸ t¨ng, lµm dÞch chuyÓn ®-
êng tæng cÇu sang ph¶i nh trong h×nh H.3. Ng©n hµng trung ¬ng cã thÓ
thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ b»ng c¸ch ®a ra môc tiªu vÒ møc cung
tiÒn hay l·i suÊt. NhiÒu Ng©n hµng ®a ra môc tiªu vÒ l·i suÊt v× rÊt khã
®o lêng cung tiÒn vµ kh«ng biÕt chÝnh x¸c vÞ trÝ cña ®êng cÇu tiÒn.
Thùc ra viÖc Ng©n hµng trung ¬ng ®a ra môc tiªu vÒ møc cung tiÒn hay l·i
suÊt hÇu nh kh«ng ¶nh hëng ®Õn ph©n tÝch cña chóng ta. Bëi v× mäi
chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®Òu cã thÓ m« t¶ nh mét sù gia t¨ng trong møc cung
tiÒn môc tiªu hay mét sù c¾t gi¶m trong møc l·i suÊt môc tiªu.
c. ThuÕ vµ tæng cÇu
ThuÕ kh«ng phô thuéc vµo thu nhËp:
M« h×nh tæng cÇu ë trªn lµ cha cã t¸c ®éng cña thuÕ. Khi ChÝnh phñ
thu thuÕ th× hé sÏ quyÕt ®Þnh tiªu dïng Ýt ®i, bëi v× thu nhËp gi¶m do
ChÝnh phñ thu thuÕ. Tuy nhiªn ChÝnh phñ cßn trî cÊp x· héi ( TR ) do ®ã T
( thuÕ rßng cña ChÝnh phñ ) ®îc gäi lµ thuÕ T = TA – TR

7
 Nhng v× thuÕ lµ ®¹i lîng cho tríc (®îc Ên ®Þnh tõ ®Çu n¨m ) do ®ã: T = T

V× cã thuÕ nªn tiªu dïng cña d©n phô thuéc vµo YD chø kh«ng phô
thuéc Y, hµm tiªu dïng cã d¹ng:
C= C + MPC( Y – T )
Tõ AD = C + I + G
hay AD = C + I + G + MPC( Y – T )
Víi ®iÒu kiÖn c©n b»ng cña thÞ trêng hµng hãa th×:
MPC 1
Y0 = - 1  MPC
T + 1  MPC
( C + I + G )

MPC 1
Thay mt = - 1  MPC
;m= 1  MPC

mt : sè nh©n vÒ thuÕ
Y0 = mt T + m( C + I + G )
NhËn xÐt sè nh©n chi tiªu vµ sè nh©n thuÕ:
C¸c sè nh©n vÒ thuÕ vµ chi tiªu cã dÊu ngîc chiÒu nhau.
Sè nh©n thuÕ cã dÊu ( - ) hµm ý thuÕ cã t¸c ®éng ngîc chiÒu víi thu
nhËp. ThuÕ lµm t¨ng, gi¶m s¶n lîng ( Y gi¶m ) vµ ngîc l¹i.
Sè nh©n vÒ thuÕ bao giê còng nhá h¬n sè nh©n chi tiªu vÒ gi¸ trÞ
tuyÖt ®èi, vµ nhá h¬n MPC lÇn mt = m MPC.
Tõ nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn, ta cã: mt + m = 1 ( sè nh©n ng©n s¸ch
c©n b»ng).
Sè nh©n ng©n s¸ch c©n b»ng nãi lªn r»ng khi ChÝnh phñ thu thªm mét
lîng c©n b»ng sÏ t¨ng thªm mét lîng ®óng b»ng lîng t¨ng thªm vÒ thuÕ hoÆc
chi tiªu.

Y0 =  T =  G

Chøng minh c«ng thøc:

MPC 1
Y0 = - 1  MPC
T + 1  MPC
( C + I + G )

Vµ theo gi¶ ®Þnh cã  T =  G

Do ®ã
8
 MPC 1 1  MPC
Y0 = - 1  MPC
G + 1  MPC
G = 1  MPC
G

Hay Y0 =  G
Nh vËy sè nh©n ng©n s¸ch c©n b»ng lµ c¬ së ®Ó kiÓm so¸t nÒn kinh
tÕ b»ng chi tiªu vµ thuÕ. NÕu ChÝnh phñ ®ång t¨ng thuÕ vµ t¨ng chi tiªu
mét lîng b»ng nhau, th× s¶n lîng sÏ t¨ng lªn, do chi tiªu cña ChÝnh phñ lµm
t¨ng s¶n lîng nhiÒu h¬n lµ sè s¶n lîng bÞ gi¶m ®i do t¨ng thuÕ, vµ sè t¨ng lªn
cña s¶n lîng ®óng b»ng sè t¨ng chi tiªu cña ChÝnh phñ.
Trêng hîp thuÕ phô thuéc thu nhËp:
Ta coi thuÕ lµ hµm thu nhËp T=tY ( t lµ thuÕ suÊt )
 YD = Y – tY = ( 1 – t )Y
Hµm tiªu dïng cã d¹ng C= C + MPC. YD = C + MPC (1 – t )Y
Sö dông ®iÒu kiÖn c©n b»ng cña thÞ trêng ta cã:
1
Y0 = 1  MPC (1  t )
( C + I + G )
1
Gäi m’ = 1  MPC (1  t )

m lµ sè nh©n chi tiªu cña nÒn kinh tÕ ®ãng cã t¸c nh©n ChÝnh phñ
vËy:
Y0= m’ ( C + I +G )
NhËn xÐt ®¼ng thøc cho biÕt tiªu dïng, ®Çu t chi tiªu cña ChÝnh phñ
còng lµ mét sè nh©n. V× vËy trong nÒn kinh tÕ ®ãng, viÖc t¨ng chi tiªu cña
ChÝnh phñ, còng nh chi tiªu cña c¸c hé, hoÆc c¸c h·ng còng ®Òu t¨ng s¶n l-
îng.
d. ChÝnh s¸ch tµi kho¸ cã ¶nh hëng nh thÕ nµo ®Õn tæng cÇu?
ChÝnh s¸ch tµi kho¸ liªn quan ®Õn sù lùa chän møc thuÕ vµ møc chi
tiªu cña ChÝnh phñ. Trªn thùc tÕ chÝnh s¸ch tµi kho¸ cã thÓ t¸c ®éng ®Õn
t¨ng trëng trong thêi gian dµi h¹n, nhng ¶nh hëng tríc tiªn trong ng¾n h¹n cña
nã lµ lªn tæng cÇu.
VÝ dô ChÝnh phñ t¨ng chi tiªu 20 tû ®ång mua m¸y bay qu©n sù ®îc
ph¶n ¸nh ë sù dÞch chuyÓn sang ph¶i cña ®êng tæng cÇu. Cã 2 lý do gi¶i

9
thÝch t¹i sao ®êng tæng cÇu cã thÓ dÞch sang ph¶i nhiÒu h¬n hoÆc Ýt h¬n
20 tû ®ång.
- HiÖu øng sè nh©n: Khi ChÝnh phñ t¨ng 20 tû ®ång mua m¸y bay
qu©n sù, thu nhËp díi d¹ng tiÒn l¬ng vµ lîi nhuËn cña ngêi s¶n xuÊt t¨ng.
Nh÷ng ngêi nhËn ®îc møc thu nhËp míi nµy t¨ng chi tiªu hµng tiªu dïng,
®iÒu nµy lµm t¨ng thu nhËp cho nh÷ng ngêi lµm viÖc trong c¸c Doanh
nghiÖp kh¸c, do ®ã lµm t¨ng tiªu dïng cña hä, vµ cø nh vËy nhiÒu vßng n÷a.
V× tæng cÇu cã thÓ t¨ng nhiÒu h¬n møc t¨ng chi tiªu cña ChÝnh phñ, chi tiªu
cña ChÝnh phñ ®îc coi lµ cã ¶nh hëng theo sè nh©n ®Õn tæng cÇu. Theo
c«ng thøc ®Ó tÝnh gi¸ trÞ cña sè nh©n chi tiªu ®· nªu ë phÇn trªn th×
1
m= 1  MPC

Cø mçi ®ång ChÝnh phñ mua s¾m thªm th× ®êng tæng cÇu dÞch
1
chuyÓn sang ph¶i lµ m = 1  MPC
®ång, trong ®ã: MPC lµ xu híng tiªu

dïng biªn cña – phÇn cña mét ®¬n vÞ thu nhËp kh¶ dông t¨ng thªm mµ c¸c hé
gia ®×nh sö dông ®Ó mua hµng tiªu dïng. VÝ dô nÕu MPC lµ 0,75, th× sè
1
nh©n chi tiªu sÏ lµ m = 1  0,75 = 4. ®iÒu nµy cã nghÜa lµ mçi ®ång

ChÝnh phñ chi tiªu sÏ dÞch chuyÓn ®êng tæng cÇu sang lµ 4 ®ång. MPC
t¨ng lµm t¨ng gi¸ trÞ cña sè nh©n chi tiªu.
L« gÝc cña hiÖu øng sè nh©n còng ®îc ¸p dông víi nh÷ng thay ®æi
trong c¸c thµnh tè kh¸c cña tæng cÇu. VÝ dô nh÷ng có sèc lµm thay ®æi tiªu
dïng, ®Çu t vµ xuÊt khÈu rßng t¹i mét møc thu nhËp cho tríc bÊt kú ®Òu
g©y ¶nh hëng khuyÕch ®¹i ®Õn tæng cÇu theo sè nh©n.
Bªn c¹nh sè nh©n, sù gia t¨ng mua s¾m cña ChÝnh phñ cã thÓ lµm cho
c¸c Doanh nghiÖp t¨ng chi tiªu cho ®Çu t vµo thiÕt bÞ míi, lµm t¨ng h¬n n÷a
ph¶n øng cña tæng cÇu ®èi víi sù gia t¨ng ban ®Çu cña chi tiªu ChÝnh phñ
mua hµng hãa vµ dÞch vô. §iÒu nµy ®îc gäi lµ gia tèc ®Çu t. Khi ®ã sè
nh©n chi tiªu cã gi¸ trÞ lín h¬n. Nh vËy do cã ¶nh hëng khuyÕch ®¹i theo sè

10
nh©n vµ gia tèc ®Çu t, ®êng tæng cÇu cã thÓ dÞch chuyÓn nhiÒu h¬n møc
thay ®æi trong chi tiªu ChÝnh phñ.
HiÖu øng lÊn ¸t: HiÖu øng nµy ho¹t ®éng ngîc chiÒu víi hiÖu øng sè
nh©n. Sù gia t¨ng chi tiªu ChÝnh phñ lµm t¨ng thu nhËp. Thu nhËp t¨ng lµm
t¨ng cÇu tiÒn. T¹i møc l·i suÊt ban ®Çu, cÇu tiÒn b©y giê lín h¬n cung
tiÒn. KÕt qu¶ lµ l·i suÊt sÏ t¨ng. Tuy nhiªn, khi l·i suÊt t¨ng th× khu vùc t
nh©n sÏ c¾t gi¶m chi tiªu cho ®Çu t. Nh vËy sù gia t¨ng chi tiªu ChÝnh phñ
lµm t¨ng l·i suÊt, lµm gi¶m hay lÊn ¸t ®Çu t cña khu vùc t nh©n.
Chóng ta cã thÓ tãm t¾t c¬ chÕ ho¹t ®éng cña hiÖu øng lÊn ¸t khi
ChÝnh phñ thùc hiÖn chÝnh s¸ch tµi kho¸ më réng nh sau:
Chi tiªu ChÝnh phñ (G) t¨ng  AD t¨ng  cÇu tiÒn t¨ng  l·i suÊt (i)
t¨ng  ®Çu t (I) gi¶m  AD l¹i gi¶m.
Do cã hiÖu øng lÊn ¸t, ®êng tæng cÇu cã thÓ dÞch chuyÓn sang ph¶i
Ýt h¬n møc t¨ng chi tiªu cña ChÝnh phñ.
Sù dÞch chuyÓn cuèi cïng cña ®êng tæng cÇu lín hay nhá h¬n møc thay
®æi ban ®Çu cña chi tiªu ChÝnh phñ phô thuéc vµo mèi t¬ng quan vÒ ®é
lín gi÷a hiÖu øng sè nh©n vµ hiÖu øng lÊn ¸t. NÕu hiÖu øng sè nh©n lín
h¬n hiÖu øng lÊn ¸t th× ®êng tæng cÇu sÏ dÞch chuyÓn sang ph¶i nhiÒu
h¬n møc thay ®æi ban ®Çu cña chi tiªu ChÝnh phñ vµ ngîc l¹i.
Mét c«ng cô kh¸c cña chÝnh s¸ch tµi kho¸ lµ thuÕ (®· tr×nh bµy c«ng
thøc ë phÇn trªn). ChÝnh phñ còng cã thÓ kÝch cÇu b»ng c¸ch gi¶m thuÕ.
C¬ chÕ t¸c ®éng cña gi¶m thuÕ ®Õn tæng cÇu cóng hoµn toµn t¬ng tù nh
khi ChÝnh phñ t¨ng chi tiªu: gi¶m thuÕ lµm t¨ng thu nhËp kh¶ dông vµ do
®ã khuyÕn khÝch tiªu dïng cña c¸c hé gia ®×nh. Sù kh¸c biÖt duy nhÊt b¾t
nguån tõ thùc tÕ lµ t¨ng chi tiªu cña ChÝnh phñ ban ®Çu lµm t¨ng tæng cÇu
mét lîng t¬ng øng, trong khi ®ã gi¶m thuÕ T ban ®Çu chØ lµm t¨ng tiªu
dïng vµ tæng cÇu mét lîng lµ MPC x T. Nh vËy sè nh©n thuÕ b»ng sè
nh©n chi tiªu cña ChÝnh phñ nh©n víi – MPC, tøc lµ:
Y  MPC
T
= 1  MPC

11
 Nh vËy, gi¶m thuÕ lµm dÞch chuyÓn ®êng cÇu sang ph¶i, cßn t¨ng
thuÕ lµm dÞch chuyÓn ®êng cÇu sang tr¸i. Møc ®é dÞch chuyÓn cña ®êng
tæng cÇu còng phô thuéc vµo ®é lín t¬ng ®èi gi÷a hiÖu øng sè nh©n vµ
hiÖu øng lÊn ¸t nh ®· nªu ë trªn. ChÝnh s¸ch gi¶m thuÕ ®îc c¸c hé gia ®×nh
nhËn thøc lµ l©u dµi cã t¸c dông c¶i thiÖn ®¸ng kÓ t×nh h×nh tµi chÝnh cña
hé vµ do ®ã lµm t¨ng tæng cÇu nhiÒu h¬n so víi viÖc gi¶m thuÕ chØ ®îc
coi lµ t¹m thêi.
C¬ chÕ tù æn ®Þnh: c¬ chÕ tù æn ®Þnh lµ nh÷ng thay ®æi trong
chÝnh s¸ch tµi kho¸ nh»m kÝch thÝch hay kiÒm chÕ tæng cÇu khi cÇn
thiÕt mµ kh«ng cÇn bÊt kú hµnh ®éng chñ t©m nµo cña c¸c nhµ ho¹ch
®Þnh chÝnh s¸ch.
C¬ chÕ tù æn ®Þnh quan träng nhÊt lµ hÖ thèng thuÕ. Khi nÒn kinh tÕ
®ang bíc vµo mét cuéc suy tho¸i, doanh thu tõ thuÕ cña ChÝnh phñ sÏ tù
®éng gi¶m v× hÇu hÕt mäi lo¹i thuÕ ®Òu liªn quan chÆt chÏ ®Õn nh÷ng
ho¹t ®éng kinh tÕ. Sù c¾t gi¶m thuÕ tù ®éng nh vËy cã t¸c dông kÝch
thÝch tæng cÇu, vµ do ®ã thu hÑp biªn ®é cña dao ®éng kinh tÕ.
Mét sè lo¹i chi tiªu ChÝnh phñ còng ho¹t ®éng nh mét c¬ chÕ tù æn
®Þnh. Ch¼ng h¹n khi nÒn kinh tÕ l©m vµo suy tho¸i, sè ngêi mÊt viÖc lµm
t¨ng lªn, v× thÕ ®¬n xin trî cÊp thÊt nghiÖp, b¶o hiÓm x· héi vµ c¸c lo¹i
h×nh hç trî thu nhËp kh¸c ®Òu t¨ng lªn. Sù gia t¨ng tù ®éng trong chi tiªu cña
ChÝnh phñ sÏ kÝch thÝch tæng cÇu ®óng vµo thêi ®iÓm tæng cÇu kh«ng
®ñ m¹nh ®Ó duy tr× møc toµn dông.
3 – Tæng cÇu trong nÒn kinh tÕ më
Tæng cÇu trong nÒn kinh tÕ më lµ tæng cÇu cã thªm ngo¹i th¬ng.
 XuÊt khÈu ( X ) lµ s¶n xuÊt hµng hãa ®em ra níc ngoµi b¸n.
 NhËp khÈu ( IM ) lµ hµng hãa ë níc ngoµi ®a vµo trong níc sö
dông.
 XuÊt khÈu rßng ( NX ) gäi lµ c¸n c©n th¬ng m¹i NX = X – IM.
C¸n c©n th¬ng m¹i lµ gi¸ trÞ xuÊt khÈu rßng.
 NX > 0 nÒn kinh tÕ cã thÆng d c¸n c©n th¬ng m¹i.

12
  NX < 0 nÒn kinh tÕ th©m hôt c¸n c©n th¬ng m¹i.
 NX = 0 nÒn kinh tÕ c©n b»ng c¸n c©n.
XuÊt khÈu rßng lµm t¨ng thu nhËp quèc d©n, v× vËy nhu cÇu vÒ xuÊt
khÈu rßng còng lµm t¨ng tæng nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ.
Lóc nµy: AD = C + I + G + X – IM
XuÊt khÈu: CÇu vÒ hµng hãa vµ dÞch vô xuÊt khÈu, lµm t¨ng tæng
cÇu. X phô thuéc nhu cÇu tiªu dïng níc ngoµi, kh«ng liªn quan ®Õn thu nhËp
vµ s¶n lîng trong nÒn kinh tÕ. V× vËy hµm nhËp khÈu lµ
IM = MPM.Y
MPM: lµ xu híng nhËp khÈu cËn biªn, nã cho biÕt khi thu nhËp quèc
d©n t¨ng lªn
1 ®¬n vÞ, c«ng d©n trong níc muèn chi tiªu thªm cho hµng nhËp khÈu
lµ bao nhiªu? KÕt hîp c¸c biÓu thøc, ta ®îc:
AD = C + I + G + X – IM
Hay AD = C + I + G + X + { MPC(1-t) – MPM } Y
1
VËy Y0 = 1  MPC (1  t )  MPM
(C + I +G + X )

1
Gäi m” = 1  MPC (1  t )  MPM

 Y0 = m”( C + I + G + X )
So s¸nh m’ vµ m” th× m” cßn phô thuéc vµo MPM. Khi MPM cµng lín
th× m Cµng nhá, cã nghÜa lµ hµng hãa nhËp khÈu lµm gi¶m s¶n lîng trong
níc ¶nh hëng tíi viÖc lµm vµ thÊt nghiÖp.
4. T¹i sao ®êng tæng cÇu cã thÓ dÞch chuyÓn
Sù xuèng dèc cña ®êng tæng cÇu cho biÕt r»ng sù suy gi¶m møc gi¸
lµm t¨ng lîng cÇu vÒ hµng hãa vµ dÞch vô. Tuy nhiªn, cßn cã nhiÒu yÕu tè
kh¸c ¶nh hëng ®Õn lîng cÇu vÒ hµng hãa vµ dÞch vô t¹i mét møc gi¸ cho tr-
íc. Khi mét trong nh÷ng yÕu tè nµy thay ®æi, ®êng tæng cÇu sÏ dÞch
chuyÓn. Chóng ta h·y xem xÐt mét vµi vÝ dô vÒ nh÷ng biÕn cè lµm dÞch
chuyÓn ®êng tæng cÇu. Chóng ta cã thÓ ph©n lo¹i chóng theo thµnh tè chi
tiªu trùc tiÕp bÞ ¶nh hëng nhiÒu nhÊt.
13
a. Sù dÞch chuyÓn ph¸t sinh tõ tiªu dïng:
Gi¶ sö ngêi ViÖt Nam ®ét nhiªn trë nªn quan t©m nhiÒu h¬n ®Õn tiÕt
kiÖm khi vÒ hu, vµ kÕt qu¶ lµ hä gi¶m møc chi tiªu hiÖn t¹i. Do lîng cÇu vÒ
hµng hãa vµ dÞch vô t¹i mçi møc gi¸ thÊp h¬n, nªn ®êng tæng cÇu dÞch
chuyÓn sang tr¸i. Ngîc l¹i, h·y tëng tîng r»ng sù bïng næ cña thÞ trêng chøng
kho¸n lµm cho ngêi ta c¶m thÊy giÇu cã vµ Ýt quan t©m ®Õn tiÕt kiÖm
h¬n. ViÖc chi tiªu cho tiªu dïng t¨ng lªn ph¸t sinh tõ ®ã cã nghÜa lµ lîng cÇu
lín h¬n t¹i mçi møc gi¸, do vËy ®êng tæng cÇu dÞch chuyÓn sang bªn ph¶i.
V× vËy bÊt cø sù kiÖn nµo lµm thay ®æi tiªu dïng t¹i mét møc gi¸ nhÊt
®Þnh còng lµm dÞch chuyÓn ®êng tæng cÇu. Mét biÕn chÝnh s¸ch cã ¶nh
hëng nh vËy lµ møc thuÕ. Khi ChÝnh phñ c¾t gi¶m thuÕ th× ®iÒu ®ã ®·
khuyÕn khÝch mäi ngêi tiªu dïng nhiÒu h¬n, do ®ã ®êng tæng cÇu dÞch
chuyÓn sang ph¶i. Khi ChÝnh phñ t¨ng thuÕ, mäi ngêi tiªu dïng Ýt h¬n vµ
®êng tæng cÇu dÞch chuyÓn sang bªn tr¸i.
b. Sù dÞch chuyÓn ph¸t sinh tõ ®Çu t:
BÊt cø sù kiÖn nµo lµm thay ®æi ®Çu t cña c¸c Doanh nghiÖp t¹i mét
møc gi¸ nhÊt ®Þnh còng lµm dÞch chuyÓn ®êng tæng cÇu. VÝ dô ngµnh
s¶n xuÊt m¸y tÝnh cho ra m¾t mét dßng m¸y tèc ®é cao h¬n vµ nhiÒu
Doanh nghiÖp muèn ®Çu t vµo c¸c hÖ thèng m¸y míi nµy. Do lîng cÇu vÒ
hµng hãa vµ dÞch vô t¹i mçi møc gi¸ cao h¬n, ®êng tæng cÇu dÞch chuyÓn
sang ph¶i. Ngîc l¹i nÕu c¸c Doanh nghiÖp bi quan vÒ ®iÒu kiÖn kinh doanh
trong t¬ng lai th× hä cã thÓ c¾t gi¶m ®Çu t vµ ®êng tæng cÇu dÞch chuyÓn
sang tr¸i.
ChÝnh s¸ch thuÕ còng cã thÓ ¶nh hëng ®Õn tæng cÇu th«ng qua ®Çu
t. Khi ChÝnh phñ cã chÝnh s¸ch gi¶m thuÕ ®Çu t th× lµm t¨ng lîng cÇu vÒ
hµng ®Çu t cña c¸c Doanh nghiÖp t¹i bÊt kú gi¸ nµo. Bëi vËy nã lµm dÞch
chuyÓn ®êng cÇu sang ph¶i. ViÖc t¨ng thuÕ ®Çu t lµm ®êng tæng cÇu
dÞch sang tr¸i.
Mét biÕn chÝnh s¸ch kh¸c cã thÓ lµm ¶nh hëng ®Õn ®Çu t vµ tæng
cÇu lµ cung øng tiÒn tÖ. Sù gia t¨ng cung øng tiÒn tÖ lµm cho l·i suÊt gi¶m

14
trong ng¾n h¹n. ®iÒu nµy lµm cho kho¶n vay trë nªn Ýt tèn kÐm h¬n, nã
kÝch thÝch chi ®Çu t vµ do ®ã ®êng tæng cÇu dÞch chuyÓn sang ph¶i. Tr¸i
l¹i khi cung øng tiÒn tÖ gi¶m, l·i suÊt t¨ng lªn, lµm cho nhu cÇu ®Çu t gi¶m
xuèng vµ ®êng tæng cÇu dÞch chuyÓn sang tr¸i. Thay ®æi trong chÝnh s¸ch
tiÒn tÖ lµ mét nguyªn nh©n quan träng träng g©y ra sù dÞch chuyÓn ®êng
tæng cÇu.
c. Sù dÞch chuyÓn ph¸t sinh tõ chi tiªu cña ChÝnh phñ:
Mét trong nh÷ng c¸ch trùc tiÕp mµ c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch cã
thÓ lµm dÞch chuyÓn ®êng tæng cÇu lµ th«ng qua chi tiªu ChÝnh phñ. VÝ
dô nh Quèc héi th«ng qua quyÕt ®Þnh x©y dùng nhµ m¸y thuû ®iÖn S¬n la,
vµ c¸c ®êng cao tèc th× lîng cÇu vÒ hµng hãa vµ dÞch vô cao h¬n t¹i mäi
møc gi¸ vµ ®êng tæng cÇu dÞch chuyÓn sang bªn ph¶i.
d. Sù dÞch chuyÓn ph¸t sinh tõ xuÊt khÈu rßng:
BÊt cø biÕn cè nµo lµm thay ®æi xuÊt khÈu rßng t¹i mét møc gi¸ nhÊt
®Þnh ®Òu lµm cho ®êng tæng cÇu dÞch chuyÓn. VÝ dô c¸c Doanh nghiÖp
xuÊt khÈu c¸ Tra, c¸ Ba sa, t«m ®«ng l¹nh sang Mü nhiÒu th× ®êng tæng
cÇu dÞch chuyÓn sang ph¶i. Ngîc l¹i khi Mü kiÖn b¸n ph¸ gi¸, n©ng cao
thuÕ nhËp khÈu hoÆc cÊm nhËp do d lîng kh¸ng sinh trong c¸... c¸c Doanh
nghiÖp kh«ng xuÊt khÈu ®îc nhiÒu, lµm cho ®êng tæng cÇu dÞch chuyÓn
sang tr¸i.
II. Liªn hÖ thùc tr¹ng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña níc ta vµ mét sè gi¶i ph¸p kÝch
cÇu
1. Thùc tr¹ng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña níc ta.
KÕ ho¹ch 5 n¨m 2001-2005 cã vÞ trÝ rÊt träng yÕu, t¹o tiÒn ®Ò cho
viÖc thùc hiÖn th¾ng lîi chiÕn lîc 10 n¨m 2001-2010, mét chÆng quan träng
trªn con ®êng ®i tíi môc tiªu x©y dùng níc ta c¬ b¶n trë thµnh mét níc c«ng
nghiÖp vµo n¨m 2020. N¨m n¨m nµy còng lµ thêi gian níc ta ph¶i xóc tiÕn
rÊt khÈn tr¬ng viÖc chuÈn bÞ thùc hiÖn c¸c cam kÕt héi nhËp kinh tÕ quèc
tÕ. ChÝnh v× vËy, viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ - x· héi c¸c ngµnh

15
nh N«ng - L©m - Ng nghiÖp, c«ng nghiÖp vµ dÞch vô lµ rÊt cÇn thiÕt. §Æc
biÖt lµ N«ng nghiÖp n«ng th«n vµ sù ®ãi nghÌo.
N¨m 2004 mÆc dï nhiÒu t¸c ®éng khã kh¨n ¶nh hëng nghiªm träng ®Õn
s¶n xuÊt n«ng nghiÖp: nh h¹n h¸n, dÞch cóm gia cÇm, gi¸ vËt t, ph©n bãn
t¨ng cao... song ngµnh n«ng nghiÖp vÉn ®¹t ®îc nhiÒu kÕt qu¶ quan träng.
S¶n lîng lóa ®¹t 35,9 triÖu tÊn, xuÊt khÈu n«ng l©m s¶n ®¹t 4,3 tû USD
( t¨ng 32%). Qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng
th«n tiÕp tôc ®îc ®Èy m¹nh. C¬ së h¹ tÇng n«ng th«n ®îc t¨ng cêng víi
nhiÒu c«ng tr×nh thuû lîi n©ng cÊp vµ míi ®îc ®a vµo sö dông. 1.400 km
®êng giao th«ng n«ng th«n ®îc n©ng cÊp, 37.000m2 chî ®îc x©y dùng, thªm
1,4 triÖu ngêi ®îc cÊp níc s¹ch sinh ho¹t... ho¹t ®éng khoa häc c«ng nghÖ,
khuyÕn n«ng – khuyÕn l©m vµ chuyÓn giao tiÕn bé kü thuËt ®îc ®Èy
m¹nh ®· gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt vµ chÊt lîng s¶n phÈm:
2. C¸c gi¶i ph¸p kÝch cÇu
a. VÒ chñ tr¬ng chÝnh s¸ch chung cña §¶ng vµ Nhµ níc:
NghÞ quyÕt §¹i héi IX cña §¶ng ®· x¸c ®Þnh môc tiªu tæng qu¸t cña
kÕ ho¹ch 5 n¨m 2001 - 2005 lµ: “T¨ng trëng kinh tÕ nhanh vµ bÒn v÷ng,
chuyÓn dÞch m¹nh c¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu lao ®éng theo híng ®Èy m¹nh
c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. N©ng cao râ rÖt hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh
cña nÒn kinh tÕ më. Më réng kinh tÕ ®èi ngo¹i. T¹o chuyÓn biÕn m¹nh vÒ
gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, khoa häc vµ c«ng nghÖ, ph¸t huy nh©n tè con ngêi. T¹o
nhiÒu viÖc lµm, c¬ b¶n xo¸ ®ãi, gi¶m hé nghÌo, ®Èy lïi c¸c tÖ n¹n x· héi.
TiÕp tôc t¨ng cêng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi, h×nh thµnh mét bíc quan
träng thÓ chÕ kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Gi÷ v÷ng æn
®Þnh chÝnh trÞ vµ trËt tù an toµn x· héi, b¶o vÖ v÷ng ch¾c ®éc lËp chñ
quyÒn, toµn vÑn l·nh thæ vµ an ninh quèc gia”.
ChÝnh phñ ®· x©y dùng kÕ ho¹ch n¨m n¨m 2001 - 2005 víi c¸c môc tiªu
chung nh sau:
Tèc ®é t¨ng trëng GDP b×nh qu©n hµng n¨m 7,5 %.
C¬ cÊu ngµnh kinh tÕ trong GDP dù kiÕn ®Õn n¨m 2005:

16
 Tû träng n«ng, l©m, ng nghiÖp chiÕm 20 - 21 % ( n¨m 2000: 24,3%)
Tû träng c«ng nghiÖp x©y dùng chiÕm 38 - 39% ( n¨m 2000: 36,6% )
Tû träng c¸c ngµnh dÞch vô chiÕm 41 - 42%.
Tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng 14 - 16%/n¨m.
Gi¶m tû lÖ sinh b×nh qu©n hµng n¨m 0,05%, tèc ®é t¨ng d©n sè vµo
n¨m 2005 kho¶ng 1,2%.
Gi¶i quyÕt thªm viÖc lµm cho kho¶ng 7,5 triÖu lao ®éng, b×nh qu©n 1,4 -
1,5 triÖu lao ®éng/ n¨m. N©ng tû lÖ lao ®éng qua ®µo t¹o lªn 30% vµo n¨m
2005.
Tû lÖ trÎ em trong ®é tuæi trung häc c¬ së ®i häc ®¹t 80 %, trong ®é
tuæi trung häc phæ th«ng ®i häc ®¹t 45% vµo n¨m 2005.
C¬ b¶n xo¸ hé ®ãi, gi¶m tû lÖ hé nghÌo xuèng cßn 10% (theo chuÈn
míi) vµo n¨m 2005.
Gi¶m tû lÖ trÎ em díi 5 tuæi suy dinh dìng xuèng cßn 22 - 25 %, tû lÖ
chÕt trong trÎ em díi 1 tuæi xuèng cßn 3% vµo n¨m 2005. §¸p øng 40% nhu
cÇu thuèc ch÷a bÖnh b»ng thuèc s¶n xuÊt trong níc. N©ng tuæi thä b×nh
qu©n vµo n¨m 2005 lªn 70 tuæi.
Cung cÊp níc s¹ch cho 60 % d©n sè n«ng th«n.
b. Mét sè gi¶i ph¸p kÝch cÇu:
C¨n cø vµo chñ tr¬ng chÝnh s¸ch chung cña §¶ng vµ Nhµ níc, c¨n cø
vµo thùc tr¹ng cña ViÖt Nam th× cã mét sè gi¶i ph¸p kÝch cÇu nh sau:
1, ChÝnh phñ ban hµnh chÝnh s¸ch c¾t gi¶m thuÕ, t¹o ®iÒu kiÖn cho
kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn thÞ trêng chøng kho¸n). ViÖc cæ phÇn ho¸ c¸c
Doanh nghiÖp Nhµ níc m¹nh mÏ h¬n (thËm chÝ ®Õn c¶ c¸c Ng©n hµng...).
2, Më réng chÝnh s¸ch u ®·i ®Çu t cho tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ
trong níc vµ níc ngoµi.
3, ChÝnh phñ t¨ng cêng chi tiªu vµo ®Çu t c¬ së h¹ tÇng, vµo ®µo t¹o
gi¸o dôc, vµo c¸c lÜnh vùc kh¸c b»ng huy ®éng néi lùc vµ vay vèn níc ngoµi.
4, ChÝnh phñ t¨ng cung tiÒn hîp lý.

17
 5, ChÝnh phñ xóc tiÕn viÖc ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý khoa häc vµ c«ng
nghÖ vµ t¨ng ®Çu t cho lÜnh vùc nµy.
ViÖt Nam tham gia WTO cã nhiÒu c¬ héi vµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho
ph¸t triÓn kinh tÕ.
+ Môc tiªu chÝnh cña WTO lµ tù do ho¸ th¬ng m¹i th«ng qua viÖc c¾t
bá c¸c rµo c¶n thuÕ quan vµ phi thuÕ quan. Ngêi ViÖt Nam cã ®iÒu kiÖn
më réng thÞ trêng xuÊt khÈu hµng hãa vµ dÞch vô cña m×nh ra toµn cÇu
(t¨ng ®¸ng kÓ xuÊt khÈu rßng )
+ Tham gia WTO t¹o ®iÒu kiÖn cho ngêi s¶n xuÊt vµ ngêi tiªu dïng ®îc
hëng lîi tõ nh÷ng mÆt hµng vµ nh÷ng dÞch vô nhËp khÈu cÇn thiÕt, gi¸ c¶
thÊp, chÊt lîng tèt.
+ ViÖt Nam cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi thu hót ®Çu t (c¶ ®Çu t trùc tiÕp
vµ qua thÞ trêng chøng kho¸n) do níc ta cã lîi thÕ so s¸nh vÒ ®iÒu kiÖn tù
nhiªn, nh©n c«ng rÎ, tµi nguyªn phong phó, vÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi...
+ Tham gia WTO ViÖt Nam cã ®iÒu kiÖn ®Èy m¹nh chuyÓn dÞch
c¬ cÊu kinh tÕ theo híng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, t¨ng cêng ph¸t triÓn
s¶n xuÊt, ®æi míi c¬ cÊu ngµnh hµng, dÞch vô do më réng ®îc thÞ trêng
quèc tÕ, c¹nh tranh thÞ trêng quèc tÕ.
* Thùc tr¹ng vÒ xuÊt khÈu mét sè mÆt hµng ë tØnh Th¸i Nguyªn
C¬ cÊu mÆt hµng xuÊt khÈu ®ang cã sù chuyÓn dÞch tõ C«ng nghiÖp
sang N«ng nghiÖp do nguån nguyªn liÖu lµ kho¸ng s¶n c¹n dÇn, mÆt kh¸c do
c¬ chÕ chÝnh s¸ch cña Nhµ níc cã nh÷ng c¶i thiÖn nªn ®Çu t vµo s¶n xuÊt ®îc
quan t©m vµ tró träng h¬n, ®Æc biÖt lµ ®Çu t chÕ biÕn hµng n«ng s¶n xuÊt
khÈu.
Tuy nhiªn c«ng nghÖ chÕ biÕn míi dõng l¹i ë møc ®é s¶n xuÊt, chÕ
biÕn mÆt hµng xuÊt khÈu ë d¹ng nguyªn liÖu th« phæ biÕn nh: ChÌ, c¸c
d¹ng chÌ xanh - ®©y lµ nguån nguyªn liÖu cho mét sè níc chÕ biÕn tiÕp;
Kho¸ng s¶n qua s¬ tuyÓn; thiÕc thái còng míi xuÊt khÈu d¹ng thiÕc tinh
99,95-99,97%…Tû träng hµng ®· qua s¶n xuÊt, chÕ biÕn cha cã sù c¶i
thiÖn tÝch cùc do c«ng nghÖ chÕ biÕn cßn l¹c hËu.

18
Mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu:
* ThiÕc: ThiÕc lµ mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña Th¸i Nguyªn trong
nh÷ng n¨m 1999- 2000- 2001, víi nhiÒu h×nh thøc xuÊt khÈu da d¹ng nh:
XuÊt khÈu trùc tiÕp, uû th¸c, hµng n¨m Th¸i Nguyªn xuÊt khÈu trªn 1000 tÊn
thiÕc cã kim ng¹ch tõ 5 triÖu USD ®Õn 8 triÖu USD. MÆt hµng nµy ®·
®Õn giíi h¹n kh«ng thÓ t¨ng thªm ®îc n÷a v× nguyªn liÖu ®· c¹n kh«ng t¸i
sinh, nÕu kh«ng tÝnh nguån quÆng tõ tØnh ngoµi vµo, s¶n lîng b×nh qu©n
mét n¨m chØ cã thÓ ®¹t 500 tÊn/ n¨m, kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t trªn 4 triÖu
USD (thiÕc tinh cã hµm lîng cao trªn 99,97%, gi¸ trªn 9.000 USD/tÊn).
* ChÌ kh« c¸c lo¹i:
ChÌ lµ mÆt hµng xuÊt khÈu cña Th¸i Nguyªn trong t¬ng lai cã nhiÒu
høa hÑn. Víi diÖn tÝch 15.841 ha, trong ®ã cã 13.439 ha ®· cho s¶n lîng, vµ
s¶n lîng chÌ th« n¨m 2004 toµn tØnh Th¸i Nguyªn lµ 83.391 tÊn (quy kh«
20.000 tÊn). ChÌ Th¸i Nguyªn næi tiÕng vÒ chÊt lîng, chiÕm ®îc c¶m t×nh
cña ngêi tiªu dïng c¶ níc vµ mét sè thÞ trêng níc ngoµi. Tuy viÖc tiªu thô lu«n
s«i ®éng vµ thuËn lîi, nhng chñ yÕu vÉn lµ “néi tiªu”, lîng chÌ xuÊt khÈu
cßn ë møc thÊp (kho¶ng trªn 20% s¶n lîng chÌ toµn tØnh).
Toµn tØnh hiÖn nay cã 15 nhµ m¸y chÌ t¨ng 1,25 lÇn so víi n¨m 2000.
C«ng suÊt ®¹t xÊp xû 18.000 tÊn chÌ kh«/ n¨m, míi ®¶m b¶o 90% ®Õn 95%
s¶n lîng chÌ. C«ng nghiÖp chÕ biÕn chÌ cßn nhiÒu h¹n chÕ, l¹c hËu vÒ c«ng
nghÖ, chÊt lîng s¶n phÈm sau chÕ biÕn thÊp nªn mÆt hµng chÌ Th¸i Nguyªn
chñ yÕu xuÊt khÈu ë d¹ng nguyªn liÖu th«, kh«ng cã th¬ng hiÖu.
Cho nªn vÊn ®Ò s¶n xuÊt, chÕ biÕn chÌ Th¸i Nguyªn cã chÊt lîng cao, ®Ó
chÌ Th¸i Nguyªn trë thµnh mÆt hµng chñ lùc cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu cao lµ néi
dung c¬ b¶n trong giai ®o¹n 2006 - 2015 cña c¸c cÊp, c¸c ngµnh tØnh Th¸i
Nguyªn.
* May mÆc
May mÆc lµ mÆt hµng xuÊt khÈu cã nhiÒu triÓn väng, v× nhu cÇu
cña thÕ giíi kh«ng ngõng t¨ng, lao ®éng dåi dµo, h×nh thøc xuÊt khÈu rÊt
®a d¹ng: XuÊt khÈu trùc tiÕp, uû th¸c, gia c«ng ...

19
 Trong nh÷ng giai ®o¹n 2001-2005 kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng may mÆc
liªn tôc t¨ng, b×nh qu©n 10,43% n¨m dù íc n¨m 2005 ®¹t 1.200 ngµn s¶n
phÈm t¬ng øng 11 triÖu USD, t¨ng 18,81%.
Ngoµi ra cßn cã c¸c mÆt hµng kh¸c nh: C¸c s¶n phÈm kim khÝ, dông
cô y tÕ, thó y, lîn s÷a, giÇy ®Õ, ®òa tre, … ®· cã ®ãng gãp tÝch cùc cho
t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña Th¸i Nguyªn.
Mét sè thÞ trêng xuÊt khÈu chñ yÕu:
- §«ng Nam ¸ chñ yÕu lµ Singapo, Th¸i lan kim ng¹ch xuÊt khÈu thêng
xuyªn, æn ®Þnh chñ yÕu víi c¸c mÆt hµng lµ ThiÕc thái vµ tinh quÆng c¸c
lo¹i.
- ThÞ trêng Hoa Kú søc mua rÊt lín ®èi víi hµng dÖt may.
- §èi víi thÞ trêng §«ng B¾c ¸ (Trung Quèc, §µi loan, Hµn Quèc, NhËt
B¶n, nh÷ng thÞ trêng cã søc mua lín, vËn t¶i ®¬n gi¶n, lµ b¹n hµng truyÒn
thèng cña ViÖt Nam, nhng cha lµ b¹n hµng truyÒn thèng cña Th¸i Nguyªn.
MÆt hµng xuÊt khÈu sang c¸c thÞ trêng nµy ngoµi nh÷ng s¶n phÈm hµng
kim khÝ cña c¸c c«ng ty cã vèn ®Çu t níc ngoµi, cßn l¹i chñ yÕu lµ xuÊt
khÈu quÆng c¸c lo¹i.
- ThÞ trêng c¸c níc ch©u ©u, chñ yÕu lµ c¸c níc ®«ng ©u nh Pakistan,
Ir¨c, Apganistan…MÆt hµng chÌ kh« c¸c lo¹i…
NhËn xÐt chung
Nh×n chung ho¹t ®éng xuÊt, nhËp khÈu cña Th¸i nguyªn cã nh÷ng bíc
ph¸t triÓn ®¸ng kÓ c¶ vÒ sè vµ chÊt lîng: Sè doanh nghiÖp ho¹t ®éng XuÊt
nhËp khÈu (XNK), kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng n¨m t¨ng trëng t¬ng ®èi æn
®Þnh mÆc dï giai ®o¹n 2002 cã chËm l¹i do khñng ho¶ng kinh tÕ khu vùc
vµ chiÕn tranh Ir¾c…., nhng ®Õn 2003-2005 ®· lÊy l¹i ®îc sù æn ®Þnh vµ
tiÕp tôc ph¸t triÓn kh¸ h¬n.
Tuy nhiªn ho¹t ®éng XNK ®em l¹i kÕt qu¶ cha t¬ng xøng víi tiÒm n¨ng cña
tØnh do:
+ Cha cã chiÕn lîc ph¸t triÓn mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc, quan t©m
®Çu t cho s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu Ýt, chñ yÕu xuÊt khÈu

20
hµng th«, nguån hµng thu gom lµ chÝnh, gi¸ trÞ xuÊt khÈu thÊp, mét sè
mÆt hµng kho¸ng s¶n kim lo¹i míi kh¸c ®· cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu cao bÞ thu
hÑp c¹n dÇn (nh: thiÕc, volparam mÆt hµng kim lo¹i míi ®· cã nguån
quÆng nhng cha chÕ biÕn ®îc...)
+ Kh©u nhËp khÈu cha tró träng nhËp vËt t, m¸y mãc thiÕt bÞ cã hµm
lîng c«ng nghÖ cao, phôc vô s¶n xuÊt, tû träng nhËp nguyªn liÖu phôc vô s¶n
xuÊt vµ hµng tiªu dïng cao.
+ ChÝnh s¸ch nhµ níc th«ng tho¸ng nhÊt lµ tõ khi cã quyÕt ®Þnh
46/2001/Q§-TTg ngµy 04/04/2001 cña ChÝnh phñ vÒ qu¶n lý xuÊt khÈu,
nhËp khÈu hµng ho¸ thêi kú 2001-2005, tuy vËy n¨ng lùc néi t¹i vµ tÝnh
n¨ng ®éng cña doanh nghiÖp cha ®¸p øng c¬ chÕ thÞ trêng trong c«ng t¸c
qu¶n lý ®iÒu hµnh vµ thùc hµnh kinh doanh XNK.
VÊn ®Ò ®Æt ra cho c«ng t¸c XNK Th¸i Nguyªn trong nh÷ng n¨m tíi
2006 – 2015 lµ: Ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p h÷u hiÖu ®Ó khai th¸c cã hiÖu qu¶
tiÒm n¨ng cña tØnh, tæ chøc tèt ho¹t ®éng kinh doanh XNK, n©ng cao n¨ng
lùc cña c¸c doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu, ®Æc biÖt lµ doanh
nghiÖp nhµ níc vµ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi (FDI),
nh»m t¨ng kim ng¹ch ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ ®êi sèng cña
nh©n d©n.
Nh÷ng h¹n chÕ vµ yÕu kÐm
a- MÉu m· hµng ho¸ ®¬n ®iÖu, chÊt lîng hµng ho¸ cha cao, ph¬ng thøc
kinh doanh vµ v¨n minh th¬ng m¹i cßn mang d¸ng dÊp kiÓu cò, l¹c hËu. Søc
mua x· héi thÊp, nhÊt lµ ë n«ng th«n… Th¬ng nghiÖp Nhµ níc bÞ ®éng vµ
lóng tóng khi chuyÓn sang kinh doanh theo c¬ chÕ thÞ trêng, hîp t¸c x· th¬ng
m¹i dÞch vô yÕu, kÐm ph¸t triÓn. N¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp vµ
hµng ho¸ yÕu. Cha lµm tèt kh©u tiªu thô s¶n phÈm cho n«ng d©n, nhÊt lµ
s¶n phÈm n«ng s¶n khu vùc III (vïng ®Æc biÖt khã kh¨n).
b- Th¬ng nghiÖp Th¸i Nguyªn vÒ c¬ b¶n vÉn lµ ph¸t triÓn th¬ng
nghiÖp nhá, ph©n t¸n, manh món. Th¬ng nh©n ®«ng nhng kh«ng m¹nh,
trong tæ chøc thÞ trêng cßn nhiÒu bÊt cËp, ho¹t ®éng kinh doanh cha ®i vµo

21
kû c¬ng, nÒ nÕp, chÊp hµnh luËt ph¸p tuy cã tiÕn bé, nhng hiÖn tîng bu«n
lËu, gian lËn th¬ng m¹i, vi ph¹m ph¸p luËt vÉn cßn vµ cã tÝnh chÊt tinh vi
h¬n.
c- ViÖc më réng vµ ph¸t triÓn thÞ trêng khu vùc n«ng th«n, miÒn nói cßn
chËm, cha n¾m ch¾c ®îc c¸c kªnh lu th«ng hµng ho¸ chñ yÕu, t¹o thÕ v÷ng
ch¾c cho cung øng hµng c«ng nghiÖp tiªu dïng, tiªu thô hµng ho¸ n«ng s¶n thùc
phÈm gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n, gi÷a miÒn nói víi vïng ®ång b»ng vµ ®«
thÞ.
d- Quy m« s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp nhá, ý thøc liªn kÕt tù
nguyÖn gi÷a c¸c doanh nghiÖp cha cao…lµ nguyªn nh©n c¬ b¶n lµm cho
n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp yÕu, hµng ho¸ xuÊt khÈu thÊp. KÕt
cÊu h¹ tÇng phôc vô Th¬ng m¹i nãi chung vµ xuÊt nhËp khÈu nãi riªng cßn
thiÕu: hÖ thèng kho tµng, bÕn b·i phôc vô viÖc thu mua, dù tr÷ hµng xuÊt
khÈu cha ®ñ vµ cha ®¸p øng ®îc yªu cÇu… §Æc biÖt Th¸i Nguyªn cha cã
sµn giao dÞch hµng ho¸ ®èi víi mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu… Cha cã chiÕn
lîc ph¸t triÓn vïng nguyªn liÖu phôc vô s¶n xuÊt mÆt hµng xuÊt khÈu.
Nh÷ng gi¶i ph¸p kÝch cÇu ®Ó ph¸t triÓn Th¬ng m¹i tØnh Th¸i Nguyªn:
* VÒ tæ chøc ho¹t ®éng Th¬ng m¹i MiÒn nói- Tæ chøc tèt c¸c kªnh lu
th«ng néi tØnh gåm:
+ Kªnh tiªu thô s¶n phÈm cho n«ng d©n (®Õn trung t©m côm x· vµ x·)
+ Kªnh lu th«ng vËt t, hµng c«ng nghiÖp tiªu dïng
+ Tæ chøc kªnh lu th«ng ra ngoµi tØnh vµ xuÊt khÈu
§Ó c¸c kªnh lu th«ng hµng ho¸ æn ®Þnh th× vÊn ®Ò ®Æt ra ph¶i quy
ho¹ch, cã kÕ ho¹ch x©y dùng vïng nguyªn liªu, ®ång thêi tæ chøc tèt viÖc thu
mua, s¶n xuÊt, chÕ biÕn hµng ho¸, khai th¸c t¹o thÞ trêng ®Çu ra cña s¶n
phÈm hµng ho¸ mét c¸ch æn ®Þnh.
* Tæ chøc thÞ trêng 3 vïng: Thµnh thÞ, n«ng th«n - miÒn nói, vïng cao
t¨ng trëng b¸n lÎ trong d©n
* §Çu t vµ s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng cã gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu, cã
chÊt lîng cao ®Ó c¹nh tranh, tró träng ®Çu t mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc.

22
 * §Èy m¹nh ho¹t ®éng Xóc tiÕn Th¬ng m¹i, híng dÉn thÞ trêng, híng
dÉn tiªu dïng. §Þnh híng s¶n xuÊt chÕ biÕn hµng n«ng s¶n vµ thñ c«ng mü
nghÖ.
* Thµnh lËp c¸c Héi, Chi héi ngµnh hµng xuÊt nhËp khÈu trªn ®Þa bµn
tØnh ®Ó cã ®iÒu kiÖn g¾n kÕt, thµnh khèi thèng nhÊt trong kinh doanh th-
¬ng nghiÖp - xuÊt nhËp khÈu h¹n chÕ tèi ®a nh÷ng thua thiÖt vÒ c¹nh
tranh, vÒ gi¸.

23