You are on page 1of 43

§Ò tµi 8

thiÕt kÕ bé n¹p ¸c quy tù ®éng


æn dßng vµ æn ¸p
§Ò bµi
ThiÕt kÕ nguån n¹p ¸c quy . Bé nguån ph¶i ®¶m b¶o hai
chÕ ®é n¹p: n¹p æn ®Þnh dßng ®iÖn vµ n¹p æn ®iÖn ¸p . Khi ¸c quy
®· ®Çy ph¶i ng¾t nguån n¹p :
U®m = 16 -28 V
I®m = 100 A
Imin = 10 A .

http://www.ebook.edu.vn Trang 1
Lêi nãi ®Çu
Tù ®éng hãa ®· ph¸t triÓn vµ mang l¹i nh÷ng øng dông v«
cïng to lín cho sù ph¸t triÓn tÊt c¶ c¸c ngµnh kÜ thuËt cña thÕ
giíi.Tuy nhiªn,ë n−íc ta nã míi ®−îc øng dông vµ ph¸t triÓn
m¹nh mÏ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y.Nã gióp n−íc ta ph¸t triÓn ®Ó
tiÕn tíi trë thµnh mét n−íc C«ng nghiÖp hãa - HiÖn ®¹i hãa. Bëi
vËy tù ®éng hãa ®−îc nghiªn cøu ë tÊt c¶ c¸c ngµnh kÜ thuËt trong
tr−êng nãi chung vµ ngµnh tù ®éng hãa nãi riªng
Ngµy nay hÇu nh− tÊt c¶ c¸c m¸y mãc thiÕt bÞ trong c«ng
nghiÖp còng nh− trong ®êi sèng hµng ®Òu ph¶i sö dông ®iÖn n¨ng ,
phÇn lín c¸c thiÕt bÞ ®Òu sö dông ®iªn l−íi ,Tuy nhiªn thùc tÕ cã
nh÷ng lóc rÊt cÇn n¨ng l−îng ®iÖn mµ ta kh«ng thÓ lÊy n¨ng l−îng
®iÖn tõ l−íi ®iÖn ®−îc. Do ®ã ta ph¶i lÊy c¸c nguån ®iÖn dù tr÷
nh− ¸c quy,h¬n n÷a ¸c qui ®−îc sö dông nhiÒu trong c«ng nghÖ «
t«,xe m¸y ….
Do vËy mµ viÖc cã mét c«ng nghÖ n¹p ¸c qui tèi −u lµ rÊt cÇn
thiÕt vµ quan träng .Trong ®å ¸n nµy, em ®−îc giao thiÕt kÕ bé n¹p
¸c qui.Trong qu¸ tr×nh lµm chóng em lu«n ®−îc sù gióp ®ì ,chØ
b¶o hÕt søc tËn t×nh cña thÇy PHẠM QUỐC HẢI,nhê cã thÇy chØ
dÉn mµ em hoµn thµnh ®å ¸n mét c¸ch tèt nhÊt.Tuy nhiªn do cã h¹n
chÕ vÒ mÆt kiÕn thøc nªn em kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt

Em xin c¸m ¬n tÊt c¶ c¸c thÇy c« trong ngµnh tù ®éng hãa ®·


cho chóng em ®−îc lµm ®å ¸n ®Çy bæ Ých nµy ,®Æc biÖt em xin
ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy PHẠM QUỐC HẢI ,ng−êi lu«n tËn t×nh
gióp ®ì vµ h−íng dÉn chóng em.Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n
Hµ Néi ngµy 20 th¸ng 5 n¨m 2008
Sinh viªn thùc hiÖn
Ph¹m v¨n LuyÖn

http://www.ebook.edu.vn Trang 2
Ch−¬ng I
Giíi thiÖu chung vÒ ¸c qui
I. Kh¸i qu¸t chung vÒ cÊu t¹o vµ nguyªn lý lµm viÖc cña ¸c qui
Ác qui lµ nguån ®iÖn ho¸ ho¹t ®éng trªn c¬ së hai ®iÖn cùc cã
®iÖn thÕ kh¸c nhau,dïng ®Ó tÝch tr÷ ®iÖn n¨ng , cung cÊp dßng
mét chiÒu cho c¸c thiÕt bÞ ®iÖn trong c«ng nghiÖp còng nh− trong
d©n dông.
Cã nhiÒu lo¹i ¸c qui nh−ng phæ biÕn lµ hai lo¹i acqui: ¸c qui
axit (¸c qui ch×) vµ ¸c qui kiÒm.Tuy nhiªn ¸c qui axÝt ®−îc sö dông
réng r·i vµ phæ biÕn h¬n v× so víi ¸c qui kiÒm th× ¸c qui axÝt cã:
+ Søc ®iÖn ®éng cao(2V),sôt ¸p trong qu¸ tr×nh phãng nhá
+ §iÖn trë trong nhá
+ Gi¸ thµnh cña ¸c qui axit rÎ h¬n so víi acqui kiÒm.
Trong ®å ¸n nµy em ¸c qui axit ®Ó nghiªn cøu c«ng nghÖ vµ thiÕt
kÕ nguån n¹p acqui tù ®éng.
1. CÊu t¹o cña ¸c qui axit
B×nh ¸c qui axit gåm vá b×nh, c¸c b¶n cùc, c¸c tÊm ng¨n vµ
dung dÞch ®iÖn ph©n.

1.1. Vá b×nh
Vá b×nh ¸c qui axit ®−îc chÕ t¹o b»ng nhùa ªb«nit hoÆc
anphant¬pÐc hay cao su nhùa cøng. Bªn trong b×nh lãt mét líp
chÞu axit lµ polyclovinyl ®Ó t¨ng tuæi thä cña b×nh
PhÝa trong vá b×nh chia thµnh c¸c ng¨n riªng biÖt. Mçi ng¨n
®−îc gäi lµ mét ng¨n ¸c qui ®¬n, trong ®å ¸n nµy, nghiªn cøu ¸c
qui ch× víi ®iÖn ¸p danh ®Þnh lµ 14V cã bÈy ng¨n ¸c qui ®¬n.

http://www.ebook.edu.vn Trang 3
1.2. B¶n cùc
B¶n cùc gåm cèt h×nh l−íi ®−îc ®óc b»ng hîp kim ch× (Pb) -
antimon (Sb) víi tû lÖ (87 ÷ 95)% Pb - (5 ÷ 13)% Sb vµ chÊt t¸c
dông. Phô gia antimon thªm vµo cã t¸c dông t¨ng ®é cøng, gi¶m
han gØ vµ c¶i thiÖn tÝnh ®óc cho cèt.
Cèt ®Ó gi÷a chÊt t¸c dông ®Ó ph©n khèi dßng ®iÖn kh¾p bÒ mÆt
b¶n cùc ,cã vÊu ®Ó hµn nèi c¸c b¶n cùc thµnh phÇn thµnh khèi b¶n
cùc
B¶n cùc ©m chÊt t¸c dông ®−îc chÕ t¹o tõ bét ch×, axit sunfuric
®Æc vµ kho¶ng 3% c¸c muèi cña axit h÷u c¬ ,c¸c b¶n cùc d−¬ng
chÊt t¸c dông ®−îc chÕ t¹o tõ c¸c «xÝt ch× Pb3O4, PbO vµ dung dÞch
axit sunfuric ®Æc. Phô gia muèi cña axit h÷u c¬ trong b¶n cùc ©m
cã t¸c dông t¨ng ®é xèp, c¶i thiÖn ®−îc ®é thÊm s©u cña dung dÞch
®iÖn ph©n, gia t¨ng ph¶n øng ho¸ häc trong b¶n cùc
Nh÷ng b¶n cùc cïng tªn ®−îc hµn víi nhau t¹o thµnh c¸c khèi
b¶n cùc vµ ®−îc hµn nèi ra t¶i tiªu thô. NÕu muèn t¨ng dung l−îng
cña ¸c qui th× ph¶i t¨ng sè tÊm b¶n cùc m¾c song song ,muèn t¨ng
®iÖn ¸p danh ®Þnh cña ¸c qui th× t¨ng sè tÊm b¶n cùc m¾c nèi tiÕp.

1.3. tÊm ng¨n


c¸c b¶n cùc ©m vµ d−¬ng ®−îc l¾p xen kÏ vµ c¸ch ®iÖn víi nhau
bëi c¸c tÊm ng¨n
C¸c tÊm ng¨n ph¶i lµ chÊt c¸ch ®iÖn tèt ,bÒn dÎo,xèp ,chôi axÝt
®Ó chèng chËp m¹ch gi÷a c¸c b¶n cùc ©m vµ d−¬ng, ®ång thêi ®ì
c¸c tÊm b¶n cùc khái bÞ bong r¬i ra khi sö dông acqui.

1.4. Dung dÞch ®iÖn ph©n


Dung dÞch ®iÖn ph©n lµ dung dÞch axit sunfuric (H2SO4) ®−îc
pha chÕ tõ axit nguyªn chÊt víi n−íc cÊt tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn
khÝ hËu vµ vËt liÖu lµm tÊm ng¨n. Nång ®é dung dÞch axit sunfuric

http://www.ebook.edu.vn Trang 4
γ = (1,1 → 1,3) g/cm3 vµ cã ¶nh h−ëng lín ®Õn søc ®iÖn ®éng cña
¸c qui.
NhiÖt ®é m«i tr−êng cã ¶nh h−ëng lín ®Õn nång ®é dung dÞch
®iÖn ph©n. Trong ®iÒu kiÖn khÝ hËu n−íc ta th× mïa hÌ chän nång
®é dung dÞch tõ(2,5-2,6) g/cm3, mïa ®«ng chän nång ®é kho¶ng
1,27 g/cm3. V× nång ®é qu¸ cao sÏ lµm chãng háng tÊm ng¨n, b¶n
cùc dÔ bÞ sunfat ho¸. Nång ®é qu¸ thÊp lµm ®iÖn dung vµ ®iÖn ¸p
®Þnh møc cña acqui gi¶m

1.5. N¾p vµ cÇu nèi


N¾p lµm b»ng nhùa ªb«nit hoÆc b»ng bakªlit,trªn n¾p cã lç ®Ó
®æ vµ kiÓm tra dung dÞch ®iÖn ph©n
CÇu nèi th−êng lµm b»ng ch×, dïng ®Ó nèi c¸c ng¨n ¸c quy ®¬n
víi nhau
2. Qu¸ tr×nh biÕn ®æi ho¸ häc trong ¸c qui
Trong ¸c qui th−êng x¶y ra hai qu¸ tr×nh ho¸ häc thuËn nghÞch
®Æc tr−ng cho qu¸ tr×nh n¹p vµ phãng ®iÖn.
Khi ¸c qui ®· n¹p no, chÊt t¸c dông ë c¸c b¶n cùc d−¬ng lµ
PbO2 cßn ë b¶n cùc ©m lµ ch× xèp Pb. Khi phãng ®iÖn, c¸c chÊt t¸c
dông ë hai b¶n cùc ®Òu trë thµnh sunfat ch× PbSO4 cã d¹ng tinh thÓ
nhá.
Khi n¹p ®iÖn x¶y ra ph¶n øng:
- ë cùc d−¬ng:
PbSO4 – 2e + 2H2O = PbO2 + H2SO4 + 2H+ ( 2.1)
- ë cùc ©m:
PbSO4 + 2e + 2H+ = Pb + H2SO4 (2.2)
-Toµn bé qu¸ tr×nh x¶y ra trong acqui khi n¹p ®iÖn lµ:
2PbSO4 + 2H2O = Pb + PbO2 + 2 H2SO4 (2.3)
KÕt qu¶ lµ t¹o thµnh mét ®iÖn cùc Pb vµ mét ®iÖn cùc PbO2.

http://www.ebook.edu.vn Trang 5
Khi nèi hai ®iÖn cùc Pb vµ PbO2 víi t¶i, lóc nµy ho¸ n¨ng ®−îc
dù tr÷ trong acqui sÏ chuyÓn thµnh ®iÖn n¨ng. ë c¸c ®iÖn cùc sÏ
x¶y ra c¸c ph¶n øng ng−îc cña (2.1) vµ (2.2), nghÜa lµ trong ¸c qui
sÏ x¶y ra ph¶n øng ng−îc cña (2.3). Acqui sÏ cung cÊp dßng ®iÖn
cho ®Õn khi c¶ hai ®iÖn cùc l¹i trë thµnh PbSO4 nh− ban ®Çu

3. c¸c th«ng sè vµ ®Æc tÝnh cña ¸c qui

3.1. Søc ®iÖn ®éng cña ¸c qui


* Søc ®iÖn ®éng cña ¸c qui axit phô thuéc vµo ®Æc tÝnh lý ho¸
cña vËt liÖu lµm c¸c b¶n cùc , dung dÞch ®iÖn ph©n vµ ®−îc x¸c
®Þnh b»ng c«ng thøc thùc nghiÖm
E0 = 0,85 + γ (V).
Trong ®ã:
E0: Søc ®iÖn ®éng tÜnh cña acqui ®¬n, tÝnh b»ng vol.
γ : nång ®é dung dÞch ®iÖn ph©n tÝnh b»ng vol quy vÒ +150C.
*Søc ®iÖn ®éng cña ¸c qui khi phãng ®iÖn
Ep = Up + Ip. raq
Trong ®ã:
Ip : Dßng ®iÖn phãng (A)
Up: ®iÖn ¸p ®o trªn c¸c cùc cña ¸c qui khi phãng ®iÖn (A)
raq: ®iÖn trë trong cña ¸c qui, khi phãng ®iÖn hoµn toµn th× raq =
0,02 Ω .
* søc ®iÖn ®éng n¹p En cña ¸c qui
En = Un – In.raq (V).
Trong ®ã:
In : dßng ®iÖn n¹p (A).
Un: ®iÖn ¸p ®o trªn c¸c cùc cña ¸c qui khi n¹p ®iÖn (V).
raq : ®iÖn trë trong cña ¸c qui khi n¹p ®iÖn. Khi n¹p no th× raq =
(0,0015 -0,001) Ω .
3.2.Dung l−îng cña ¸c qui

http://www.ebook.edu.vn Trang 6
Dung l−îng cña ¸c qui lµ ®¹i l−îng ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng cung
cÊp hoÆc tÝch tr÷ n¨ng l−îng cña ¸c qui vµ ®−îc tÝnh theo c«ng
thøc :
Ci = Ii.ti (Ah).
Trong ®ã:
Ci dung l−îng thu ®−îc trong qu¸ tr×nh phãng n¹p (Ah).
Ii Dßng dÞªn phãng n¹p æn ®Þnh (A) tp(h).
3.3. ®Æc tÝnh phãng ®iÖn cña ¸c qui
- §å thÞ biÓu diÔn mèi quan hÖ phô thuéc cña søc ®iÖn ®éng,
®iÖn ¸p acqui vµ nång ®é dung dÞch ®iÖn ph©n theo thêi gian phãng
khi dßng ®iÖn phãng kh«ng thay ®æi.

I (A) U,E (V) Kho¶ng nghØ

2,0 1,95
10
2,11
1,75
1,5 Eaq Eo Up E Ip.raq

1,27 (g/cm3)
1,0 1,11
5
Vïng phãng cho phÐp
0,5
Cp=Ip.tp

tp (h)
tgh

Tõ ®å thÞ ta cã c¸c nhËn xÐt sau:


- Trong kho¶ng thêi gian phãng tõ tp =0 tíi tp = tgh, søc ®iÖn
®éng, ®iÖn ¸p vµ nång ®é dung dÞch ®iÖn ph©n gi¶m dÇn, tuy nhiªn
®é dèc cña c¸c ®å thÞ lµ kh«ng lín,®©y lµ giai ®o¹n phãng æn ®Þnh
hay thêi gian phãng ®iÖn cho phÐp cña ¸c qui
- Tõ thêi ®iÓm tgh trë ®i,nÕu tiÕp tôc phãng ®iÖn th× ®é dèc søc
®iÖn ®éng, ®iÖn ¸p cña acqui gi¶m rÊt nhanh, mÆt kh¸c c¸c tinh thÓ

http://www.ebook.edu.vn Trang 7
sunfat ch× (PbSO4) t¹o thµnh trong ph¶n øng sÏ cã d¹ng th«, r¾n,
khã hoµ tan (biÕn ®æi ho¸ häc)
- Sau khi ng¾t m¹ch phãng mét kho¶ng thêi gian, c¸c gi¸ trÞ søc
®iÖn ®éng, ®iÖn ¸p vµ nång ®é dung dÞch ®iÖn ph©n cña ¸c qui l¹i
t¨ng lªn, ®©y lµ thêi gian håi phôc hay kho¶ng nghØ cña ¸c qui
thêi gian phôc håi nµy phô thuéc vµo chÕ ®é phãng ®iÖn cña ¸c qui
3.4. §Æc tÝnh n¹p cña ¸c qui
- BiÓu diÔn quan hÖ phô thuéc cña søc ®iÖn ®éng, ®iÖn ¸p
¨cqui vµ nång ®é dung dÞch ®iÖn ph©n theo thêi gian n¹p khi trÞ sè
dßng ®iÖn n¹p kh«ng thay ®æi.

I (A) U,E (V) B¾t ®Çu s«i 2,7V


2,4V

2,11V
2,0
1,95 Eaq Eo Un In.raq E
1,5

(g/cm3) 1,27
10 1,0 1,11
Vïng
Vïng n¹p hiÖu dông n¹p no Kho¶ng nghØ
5 0,5 (2÷3)h
Cn=In.tn
0
tn (h)
ts

Tõ ®å thÞ ®Æc tÝnh n¹p ta cã nhËn xÐt sau:


- Trong kho¶ng thêi gian n¹p tõ tn = 0 ®Õn tn = ts, søc ®iÖn ®éng,
®iÖn ¸p, nång ®é dung dÞch ®iÖn ph©n t¨ng dÇn lªn.
- Tíi thêi ®iÓm tn = ts trªn bÒ mÆt c¸c b¶n cùc xuÊt hiÖn c¸c bät
khÝ do dßng ®iÖn ®iÖn ph©n n−íc thµnh «xy vµ hy®r« (cßn gäi lµ
hiÖn t−îng s«i ), lóc nµy ®iÖn thÕ gi÷a c¸c cùc cña acqui ®¬n t¨ng
tíi gi¸ trÞ 2,4 V, tiÕp tôc n¹p gi¸ trÞ nµy nhanh chãng t¨ng tíi 2,7 V

http://www.ebook.edu.vn Trang 8
vµ gi÷ nguyªn,thêi gian n¹p nµy gäi lµ thêi gian n¹p no vµ th−êng
kÐo dµi tõ 2-3 h, lµm t¨ng thªm dung l−îng phãng ®iÖn cña acqui.
Trong qu¸ tr×nh ®ã søc ®iÖn ®éng vµ nång ®é dung dÞch ®iÖn ph©n
lµ kh«ng thay ®æi..
- Sau khi ng¾t m¹ch n¹p, ®iÖn ¸p, søc ®iÖn ®éng vµ nång ®é
dung dÞch ®iÖn ph©n gi¶m xuèng vµ æn ®Þnh. §©y lµ kho¶ng nghØ
cña ¸c qui sau khi n¹p.
- Dßng ®iÖn n¹p ®Þnh møc ®èi víi ¸c qui qui ®Þnh b»ng 0,5.C20
(0,1.C10).
II. C¸c ph−¬ng ph¸p n¹p ®iÖn cho acqui
1. Ph−¬ng ph¸p n¹p víi dßng n¹p kh«ng ®æi
- Ph−¬ng ph¸p n¹p ®iÖn víi dßng n¹p kh«ng ®æi cho phÐp chän
dßng ®iÖn n¹p thÝch hîp , ®¶m b¶o cho acqui ®−îc n¹p no
C¸c ¸c qui ®−îc m¾c nèi tiÕp víi nhau vµ ph¶i tho¶ m·n
Un ≥ 2,7 Naq.
Trong ®ã:
Un: §iÖn ¸p n¹p (V).
Naq: Sè ng¨n ¸c qui ®¬n m¾c trong m¹ch n¹p .
- Khi n¹p søc ®iÖn ®éng cña acqui t¨ng dÇn, ®Ó duy tr× dßng
®iÖn n¹p kh«ng ®æi ta ph¶i bè trÝ trong m¹ch n¹p biÕn trë R víi trÞ
Un − 2,0 Naq
sè R= .
In
- Nh−îc ®iÓm: thêi gian n¹p kÐo dµi
- §Ó kh¾c phôc : sö dông ph−¬ng ph¸p n¹p c−ìng bøc theo 2
nÊc. Dßng ®Þªn n¹p ë nÊc thø nhÊt chän b»ng (0,3 - 0,5).C10, vµ khi
¸c qui b¾t ®Çu s«i th× n¹p nÊc thø hai b»ng 0,1.C10.
2. Ph−¬ng ph¸p n¹p víi ¸p kh«ng ®æi
- Ph−¬ng ph¸p n¹p ¸p, ¸c qui ®−îc m¾c song song víi nguån
n¹p. HiÖu ®iÖn thÕ cho mçi ng¨n ®¬n ®−îc gi÷ æn ®Þnh vµ cã gi¸ trÞ
tõ 2,3 - 2,5 V víi ®é chÝnh x¸c ®Õn 3%

http://www.ebook.edu.vn Trang 9
Un − Eaq
- Dßng n¹p In = lóc ®Çu sÏ rÊt lín sau ®ã khi Eaq t¨ng
Raq

dÇn lªn th× In gi¶m ®i kh¸ nhanh.


- ¦u ®iÓm: thêi gian n¹p ng¾n, dßng ®iÖn n¹p tù ®éng gi¶m dÇn
theo thêi gian.
- Nh−îc: ¸c qui kh«ng ®−îc n¹p no, v× vËy ph−¬ng ph¸p n¹p nµy
chØ dïng n¹p bæ xung cho acqui trong qu¸ tr×nh sö dông.
§Ó kh¾c phôc nh÷ng nh−îc ®iÓm vµ tËn dông ®−îc hÕt nh÷ng
−u ®iÓn cña c¸c ph−¬ng ph¸p n¹p trªn, ta kÕt hîp hai ph−¬ng ph¸p
n¹p l¹i thµnh ph−¬ng ph¸p dßng - ¸p.

3. Ph−¬ng ph¸p n¹p dßng - ¸p


- Ban ®Çu ta n¹p víi dßng n¹p kh«ng ®æi In = 0,5.C10. Khi thÊy
¸c qui "s«i" th× hiÖu ®iÖn thÕ gi÷a c¸c cùc cña cña ¨cqui ®¬n 2,4V,
tiÕp tôc n¹p th× gi¸ trÞ nµy nhanh chãng t¨ng tíi gi¸ trÞ lµ 2,7 V.
Sau ®ã chuyÓn sang chÕ ®é n¹p æn ¸p víi gi¸ trÞ ®iÖn ¸p n¹p kh«ng
®æi cho 1 ng¨n ®¬n lµ Un = 2,7Vvµ th−êng kÐo dµi tõ 2 ®Õn 3 giê
hoÆc khi dßng n¹p tiÕn tíi kh«ng (In = 0) th× kÕt thóc qu¸ tr×nh n¹p.
KÕt luËn: Qua ph©n tÝch ta chän ph−¬ng ph¸p n¹p dßng - ¸p ®Ó
n¹p cho ¸c qui vµ bé nguån n¹p ¸c qui tù ®éng ph¶i ®¸p øng nh÷ng
yªu cÇu sau:
- Ban ®Çu tù ®éng n¹p æn dßng víi dßng n¹p ®Æt tr−íc
In = 0,5 .C10/1 ng¨n ¸c qui ®¬n.
- Khi ph¸t hiÖn thÊy hiÖu ®iÖn thÕ trªn c¸c cùc cña ¸c qui ®¬n
t¨ng tíi 2,7 V th× tù ®éng chuyÓn tõ n¹p æn dßng sang chÕ ®é n¹p
æn ¸p víi ®iÖn ¸p n¹p ®Æt tr−íc Un = 2,7V/ 1 ng¨n ¸c qui ®¬n.
- N¹p æn ¸p cho tíi khi dßng ®iÖn n¹p tiÕn vÒ kh«ng.

http://www.ebook.edu.vn Trang 10
ch−¬ng II
Lùa chän ph−¬ng ¸n chØnh l−u
I. NhËn xÐt chung:
Bé chØnh l−u lµ thiÕt bÞ dïng ®Ó biÕn ®æi nguån ®iÖn xoay chiÒu
thµnh nguån ®iÖn mét chiÒu nh»m cung cÊp cho phô t¶i ®iÖn mét
chiÒu.
* §Ò bµi : thiÕt kÕ bé nguån n¹p ¸c quy cã thÓ n¹p cho ¾c quy
16-28V vµ dßng n¹p 10- 100A.
- V× yªu cÇu cÇn ®iÒu khiÓn dßng ,¸p nªn ta chän ph−¬ng ¸n
chØnh l−u tiristor.
- V× t¶i yªu cÇu c«ng suÊt nhá vµ chÊt l−îng ®iÖn ¸p ®iÒu
chØnh kh«ng cÇn cao nªn ta chän ph−¬ng ¸n chØnh l−u mét pha
nh»m ®¬n gi¶n ho¸ viÖc thiÕt kÕ,gi¶m gi¸ thµnh vµ t¨ng ®é linh
®éng cña bé chØnh l−u.
IIC¸c ph−¬ng ¸n thiÕt kÕ m¹ch chØnh l−u
1. ChØnh l−u mét pha 2 nöa chu kú cã ®iÒu khiÓn

Trong s¬ ®å nµy ,m¸y biÕn ¸p ph¶i cã hai cuén d©y thø cÊp víi
th«ng sè gièng hÖt nhau ,ë mçi nöa chu kú khi cã xung tíi ®iÒu
khiÓn më tiristo cã mét van dÉn cho dßng ®iÖn ch¹y qua .
§iÖn ¸p ®Ëp m¹ch trong c¶ hai nöa chu kú víi tÇn sè ®Ëp m¹ch
b»ng hai lÇn tÇn sè ®iÖn ¸p xoay chiÒu . H×nh d¸ng c¸c ®−êng cong
®iÖn ¸p vµ dßng ®iÖn t¶i (Ud,Id ) cho trªn h×nh vÏ .

http://www.ebook.edu.vn Trang 11
Trong nöa chu kú ®Çu , khi U2>E th× ®iÖn ¸p UAK cña T1
d−¬ng, UAK cña T2 ©m.Vi vËy T1 sÏ dÉn nÕu ®−îc ph¸t xung ®iÒu
khiÓn dßng sÏ ch¶y qua T1-R-E, víi nguån lµ U2

Trong nöa chu kú sau, khi U '2 > E th× ®iÖn ¸p UAKcña T2 d−¬ng,
cña T1 ©m, T2 sÏ dÉn nÕu ®−îc ph¸t xung ®iÒu khiÓn, dßng sÏ ch¶y
qua T2-R-E, víi nguån lµ U '2
Chó ý: NÕu ta ph¸t xung vµo thêi ®iÓm U<E th× van kh«ng dÉn
,m¹ch ®iÒu khiÓn ph¶i ®iÒu khiÓn sao cho xung ph¸t ra kh«ng r¬i
vµo thêi ®iÓm nµy
Tõ ®å thÞ ta cã:
- TrÞ trung b×nh cña ®iÖn ¸p trªn t¶i:
π −β

∫( )
1 E
Ud = 2 .U 2. sin θ dθ + (β + α ) =
π α π

2U 2 E
[cos α − cos(π − β )] + (β + α )
π π
- TrÞ trung b×nh cña dßng qua t¶i :
Ud − E 2.U 2 E
Id = = [cos α − cos(π − β )] + [( β + α ) − π ]
R π .R π .R
- TrÞ sè dßng hiÖu dông qua van :

http://www.ebook.edu.vn Trang 12
π −β
1 2U 2 sin θ − E 2
I2=I =Ihdv=
'
2
2π ∫
α
(
R
) dθ

- TrÞ sè dßng hiÖu dông qua t¶i:

π −β
1 2U 2 sin θ − E 2
Ihd =
π ∫
α
(
R
) dθ

I hd
Ta thÊy Ihdv=
2
- §iÖn ¸p ng−îc ®Æt lªn van:

U ngcvan =2 2 U2

* NhËn xÐt : trong s¬ ®å nµy , dßng ®iÖn ch¹y qua van


kh«ng qu¸ lín . Khi van dÉn ,®iÖn ¸p r¬i trªn van nhá.ViÖc ®iÒu
khiÓn c¸c van b¸n dÉn ë ®©y t−¬ng ®èi ®¬n gi¶n .Tuy vËy ,viÖc chÕ
t¹o biÕn ¸p cã hai cuén d©y thø cÊp gièng nhau , mµ mçi cuén chØ
lµm viÖc trong nöa chu kú phøc t¹p vµ hiÖu suÊt sö dông biÕn ¸p
xÊu h¬n , mÆt kh¸c ®iÖn ¸p ng−îc cña c¸c van b¸n dÉn rÊt
lín.ThÝch hîp víi m¹ch chØnh l−u ®iÖn ¸p thÊp nh−ng dßng lín
kh«ng cÇn chÊt l−îng ®iÖn ¸p cao.
2. ChØnh l−u cÇu mét pha cã ®iÒu khiÓn ®èi xøng:

T1 T3

R
U2
E

T4 T2

Trong nöa chu kú ®Çu , lóc U2 > E ®iÖn ¸p anot cña tiristo T1
d−¬ng katot cña T2 ©m , nÕu cã xung ®iÒu khiÓn c¶ hai van T1 ,T2

http://www.ebook.edu.vn Trang 13
®ång thêi ,th× c¸c van nµy sÏ ®−îc më ®Æt ®iÖn ¸p l−íi lªn t¶i , T1 ,
T2 sÏ dÉn ®Õn khi U2 < E.
Trong nöa chu kú sau , khi U2 <E th× ®iÖn ¸p anot cña tiristo T3
d−¬ng katot cña T4 ©m , nÕu cã xung ®iÒu khiÓn c¶ hai van T3 ,T4
®ång thêi ,th× c¸c van nµy sÏ ®−îc më ®Æt ®iÖn ¸p l−íi lªn t¶i.
(víi ®iÒu kiÖn α 1 < α < α 2 )
§iÖn ¸p trung b×nh ®Æt lªn t¶i:

α2
1 E
U d=
π ∫
α
2U 2 sin(θ )d (θ ) +
π
(α + α 1 )

2U 2 sin(θ ) − E 2
α2
1
Ihd=
π ∫(
α R
) d (θ )

Dßng trung b×nh ch¹y qua tiristo : Itb = Id/2


I hd
Dßng hiÖu dông ch¹y qua van :IhdV=
2

§iÖn ¸p ng−îc lín nhÊt ®Æt lªn van : Un max = U 2 2


* NhËn xÐt : So víi s¬ ®å trªn ,ë s¬ ®å nµy ®iÖn ¸p ng−îc lín
nhÊt ®Æt lªn van chØ b»ng mét nöa,biÕn ¸p dÔ chÕ t¹o vµ cã hiÖu
suÊt cao h¬n . Tuy nhiªn , s¬ ®å nµy nhiÒu khi gÆp khã kh¨n trong
viÖc më c¸c van ®iÒu khiÓn, tæng sôt ¸p trªn c¸c van lµ lín ,lµm
hiÖu suÊt bé chØnh l−u gi¶m khi ¸p thÊp
3 ChØnh l−u cÇu mét pha cã ®iÒu khiÓn kh«ng ®èi xøng(th¼ng
hµng)

T1 D2
E
U2
R
O T2 D1

http://www.ebook.edu.vn Trang 14
- ë nöa chu k× d−¬ng cña u2 khi α < β hay α ≥ π − β cho
xung ®iÒu khiÓn më T1 th× c¶ T1vµ D1 ®Òu kh«ng më ®−îc do trong
m¹ch cã søc ®iÖn ®éng E lµm cho thÕ UAK cña tiristor ©m.
Khi β < α < π − β , ph¸t xung ®iÒu khiÓn më T1 th× D1 còng më
cho dßng ch¶y qua t¶i theo ®−êng: T1 - (R + E) - D1
- ë nöa chu kú ©m cña u2, t−¬ng tù nh− trªn khi π + β < α < 2π − β ,
ph¸t xung ®iÒu khiÓn më T2 th× D2 còng më ngay cho dßng ch¶y
qua t¶i theo ®−êng: D2 - (R+E) - T2
Gãc dÉn dßng cña ®ièt vµ cña tiristor trong s¬ ®å nµy b»ng nhau
vµ: λD = λT = π − 2 β
VÒ nguyªn t¾c, α cã thÓ thay ®æi ®−îc trong kho¶ng (0; π )
nh−ng do sù cã mÆt cña søc ®iÖn ®éng E cña t¶i nªn gãc më α
®−îc khèng chÕ trong kho¶ng ( β ; π − β ).
- TrÞ trung b×nh cña ®iÖn ¸p trªn t¶i:
U d=
π −β

∫( )
1 E 2U 2 E
2 .U 2. sin θ dθ + (β + α ) = [cos α − cos(π − β )] + (β + α )
π α π π π

- TrÞ trung b×nh cña dßng qua t¶i :


Ud − E 2.U 2 E
Id = = [cos α − cos(π − β )] + [( β + α ) − π ]
R π .R π .R
- TrÞ trung b×nh cña dßng qua tiristor vµ ®i«t:
π −β
1 Id
IT = ID =
2π ∫ I .dθ
α
d =
2
[π − (α + β )]

- TrÞ hiÖu dông dßng qua van vµ di«t:


I hd
Ihdv=
2

http://www.ebook.edu.vn Trang 15
NhËn xÐt: M¹ch ®iÒu khiÓn s¬ ®å cÇu mét pha kh«ng ®èi xøng
dÔ ®iÒu khiÓn,viÖc chÕ t¹o biÕn ¸p ®¬n gi¶n.Tuy nhiªn tæng sôt ¸p
trªn van lµ lín kh«ng phï hîp cho t¶i cã ¸p thÊp v× nã lµm gi¶m
hiÖu suÊt sö dông bé n¹p
KÕt luËn:
Tõ nh÷ng ph©n tÝch trªn ta chän s¬ ®å ''ChØnh l−u h×nh tia hai
pha cã ®iÓm gi÷a ''.v× nã cã nh÷ng −u ®iÓm sau
+ Sè l−îng van Ýt nªn m¹ch ®iÒu khiÓn sÏ ®¬n gi¶n
+ Tæng sôt ¸p trªn c¸c van nhá,hiÖu suÊt sö dông thiªt bÞ
cao h¬n.MÆt kh¸c thiÕt bÞ gän nhÑ .linh ®éng vµ gi¸ thµnh h¹

http://www.ebook.edu.vn Trang 16
Ch−¬ng III
thiÕt kÕ vµ tÝnh to¸n m¹ch lùc
I.S¬ ®å m¹ch lùc T2

R C BAL

N3
N1 U1
L Aq N2
Rd

R C

T1

II.C¸c phÇn tö trªn s¬ ®å m¹ch lùc :


1.Van lùc:
- §Ó chän van ta ph¶i dùa vµo chÕ ®é lµm viÖc nÆng nÒ nhÊt
mµ van ph¶i chÞu.
*ChØ tiªu ®iÖn ¸p :
- Van ph¶i chÞu ®iÖn ¸p max khi c¸c acqui ®−îc n¹p no,mçi
ng¨n acqui cã ®iÖn ¸p lµ 2V.§Ó cã acqui 28V cÇn 14 ng¨n.
§Ó n¹p no th× ®iÖn ¸p n¹p cho mçi ng¨n ph¶i lµ 2,7V. Khi ®ã :
U d =2,7.28/2 =37,8 (V)

MÆt kh¸c cã :Ud=0,9U2 ⇒ U2= 42,6 V


§iÖn ¸p ng−îc lín nhÊt trªn van :
U ng max =2 2 .U2=119 V

⇒ §iÖn ¸p ng−îc ®Þnh møc van lµ


Un®mv=1,1.kdt.119= 235 V
Víi 1,1 lµ do thùc tÕ ®iÖn ¸p l−íi kh«ng æn ®Þnh vµ ®−îc
phÐp dao ®éng nªn ¸p l−íi cã thÓ t¨ng lªn 10%
Kdt lµ hÖ sè dù tr÷ cho van. chän : Kdt =1,8
*ChØ tiªu dßng ®iÖn :

http://www.ebook.edu.vn Trang 17
- Dßng ®iÖn trung b×nh qua van
Itbv=Id/2=100/2= 50 A

Do c«ng suÊt t¶i thÊp chän chÕ ®é lµm m¸t cho van tù nhiªn
dïng c¸nh t¶n nhiÖt chuÈn.
Itbv=(0,2-0.3)I®mv ⇒ Idmv=167 A
VËy ®iÒu kiÖn chon van lµ Uv > 235 V vµ Iv >167A
***Chän loai van ST180S04P1V cã c¸c th«ng sè sau:
§iÖn ¸p ng−îc Un cùc ®¹i :400V
Dßng lµm viÖc ®Þnh møc ,dßng ®iÖn ®Ønh: I®m= 200A,Ipik=5000A
Dßng vµ ¸p ®iÒu khiÓn lµ Ig=150 mA,Ug=3V
dU
Dßng rß Ir=30mA,sôt ¸p Δ U=1,8V, =500V/s,tcm=100 μ s
dt
2.C¸c thiÕt bÞ b¶o vÖ
a) B¶o vÖ ng¾n m¹ch, qu¸ t¶i
Sö dông Apt«mat (AT) ®Ó ®ãng c¾t m¹ch lùc, b¶o vÖ khi qu¸
t¶i ,ng¾n m¹ch tiristor, ng¾n m¹ch ®Çu ra cña bé biÕn ®æi, ng¾n
m¹ch thø cÊp m¸y biÕn ¸p.§¨t Iatm=1,2I®mv
b) B¶o vÖ qu¸ ¸p,tèc ®é t¨ng ®iÖn ¸p cho van
Khi cã sù chuyÓn m¹ch, c¸c ®iÖn tÝch tÝch tô trong c¸c líp
b¸n dÉn phãng ra ngoµi t¹o dßng ®iÖn ng−îc trong kho¶ng thêi
gian ng¾n. Sù biÕn thiªn nhanh chãng cña dßng ®iÖn ng−îc g©y ra
søc ®iÖn ®éng c¶m øng rÊt lín trong c¸c ®iÖn c¶m lµm cho qu¸
®iÖn ¸p gi÷a an«t vµ kat«t cña thyristor.V× vËy ta m¾c m¹ch R C
m¾c song song víi thyristor nh»m t¹o ra vßng phãng ®iÖn trong
qu¸ tr×nh chuyÓn m¹ch nªn b¶o vÖ ®−îc thyristor kh«ng bÞ qu¸
®iÖn ¸p.
MÆt kh¸c m¾c RC cßn lµm gi¶m tèc ®é t¨ng ¸p cña
Thyristor v× khi biÕn thiªn ®iÖn ¸p v−ît qu¸ du/dt cho phÐp cña van

http://www.ebook.edu.vn Trang 18
th× van sÏ dÉn mµ kh«ng cÇn dßng ®iÒu khiÓn . Theo kinh nghiÖm
chän C=0,1 μ F , R=45 Ω .
c) H¹n chÕ tèc ®é t¨ng dßng
- T¶i lµ ¾c quy kh«ng cã tÝnh c¶m nªn tèc ®é t¨ng dßng cã thÓ
rÊt lín cã thÓ g©y hiÖn t−îng ®èt nãng côc bé trong van . V× vËy
ph¶i h¹n chÕ nã b»ng c¸ch m¾c nèi víi t¶i mét cuén c¶m
Nh−ng do sö dông nguån biÕn ¸p cho chØnh l−u nªn ®iÖn c¶m
trong cuén d©y m¸y biÕn ¸p còng ®· ®ñ ®Ó ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn trªn.
3.Cuén läc mét chiÒu
Sù ®Ëp m¹ch cña ®iÖn ¸p chØnh l−u lµm cho dßng ®iÖn t¶i còng
lµm ®Ëp m¹ch theo .lµm xÊu ®i chÊt l−îng ®iÖn ¸p mét chiÒu
Khi cµng ®iÒu chØnh s©u th× ch©t l−îng ¸p vµ dßng cµng xÊu,v×
v©y ta ®−a cuén läc ®Ó n©ng cao ch©t l−îng ®iÖn ¸p
Gãc ®iÒu khiÓn α max (®iÒu khiÓn s©u nhÊt)
0,9.U2cos α max=Imin.Rtd ⇒ α max=84,3’
HÖ sè ®Ëp m¹ch vµo
2 (mdm .tgα max ) 2 + 1
K®mv= víi m®m=2 ⇒ k®m=13,8
mdm 2 − 1

Chän k®mr=1,38 th× ksb=10


ksb 2 − 1
⇒ L= =0,016H
mdm .ω

5.TÝnh to¸n m¸y biÕn ¸p

a) TÝnh c¸c th«ng sè c¬ b¶n


*§iÖn ¸p chØnh l−u kh«ng t¶i :
Udo = Ud + Δ UV + Δ Uba + Δ Udn
Trong ®ã :
Ud= 37,8 V - §iÖn ¸p chØnh l−u
Δ UV = 1,8 V - Sôt ¸p trªn c¸c van
Δ Uba =8% Ud = 3V -Sôt ¸p bªn trong m¸y biÕn ¸p khi cã t¶i .

http://www.ebook.edu.vn Trang 19
Δ Udn ≈ 0 -Sôt ¸p trªn d©y dÉn (coi rÊt nhá).
VËy : Udo = 37,8+1,8+3=42,6V.
* C«ng suÊt t¶i tèi ®a:
Pdmax = Udo. Id = 42,6.100= 4,26 kW
* C«ng suÊt m¸y biÕn ¸p :
Sba = kP. Pdmax = 1,48.4,26 = 6,3k W
Víi s¬ ®å tia hai pha : kP =1,48

b) TÝnh s¬ bé m¹ch tõ
TiÕt diÖn s¬ bé trô :
Sba
QFe = kQ.
m. f
trong ®ã
kQ lµ hÖ sè phô thuéc ph−¬ng thøc lµm m¸t
Víi m¸y biÕn ¸p dÇu ta lÊy kQ = 5
m:sè pha cña m¸y biÕn ¸p : m =2
f: lµ tÇn sè dßng ®iÖn xoay chiÒu (ë ®©y tÇn sè lµ f =50Hz).
6300
⇒ Qfe=5. =40cm2
2.50
c) TÝnh to¸n d©y quÊn
- §iÖn ¸p cuén d©y s¬ cÊp : U1 =220 V
- §iÖn ¸p cuén d©y thø cÊp : U2 =42,6 V
U1
- HÖ sè m¸y biÕn ¸p : kba = =220/42,6 = 5,16
U2
* Sè vßng d©y mçi pha m¸y biÕn ¸p :
Ta cã c«ng thøc :
U
W= vßng.
4,44. f .QFe .B
trong ®ã
W -Sè vßng d©y cña cuén d©y cÇn tÝnh.
U - §iÖn ¸p cña cuén d©y cÇn tÝnh (V).
B - Tõ c¶m (th−êng chän tõ 1- 1,8 Tesla).
QFe- TiÕt diÖn lâi thÐp(m2).
Chän thÐp lµm m¸y biÕn ¸p lµ lo¹i cã m· hiÖu lµ ∃ 330 dµy
0,5mm cã B=1,1T.

http://www.ebook.edu.vn Trang 20
Sè vßng d©y cuén s¬ cÊp m¸y biÕn ¸p.
W1 =225 vßng.
Sè vßng d©y cuén thø cÊp m¸y biÕn ¸p.
W2 = 44 vßng.
*Dßng ®iÖn c¸c cuén d©y :
Dßng thø cÊp : I2 = k2 . Id = 0,58.100 = 58A
Dßng s¬ cÊp : I1 = I2 / kba = 11.24A
*TiÕt diÖn d©y dÉn :
D©y dÉn b»ng ®ång, chän J1 = J2 = 3(A/mm2)
TiÕt diÖn d©y quÊn s¬ cÊp m¸y biÕn ¸p :
I1
S1 = = 11,24/3 = 3,75mm 2.
J1
§−êng kÝnh d©y dÉn s¬ cÊp
4S1
d 1= =2,2 mm
π
TiÕt diÖn d©y quÊn thø cÊp cña m¸y biÕn ¸p
I2
S2 = =58/3 = 19,33mm2.
J2
§−êng kÝnh d©y dÉn thø cÊp
4.S
d2 = = 4,96mm.
π

http://www.ebook.edu.vn Trang 21
Ch−¬ng IV
M¹ch ®iÒu khiÓn
I. Yªu cÇu chung vµ cÊu tróc m¹ch ®iÒu khiÓn :
1. Môc ®Ých vµ yªu cÇu chung m¹ch ®iÒu khiÓn:
* M¹ch ®iÒu khiÓn lµ kh©u rÊt quan träng trong bé biÕn ®æi
tiristor, nã cã vai trß quyÕt ®Þnh ®Õn chÊt l−îng, ®é tin cËy cña bé
biÕn ®æi.
HÖ ®iÒu khiÓn sÏ ph¸t xung më hai tiristor T1,T2,C¸c tiristor sÏ
më khi tho¶ m·n ®ång thêi hai ®iÒu kiÖn:
UAK >o, I >0
§Ó lµm thay ®æi ®iÖn ¸p ra t¶i chØ cÇn thay ®æi thêi ®iÓm ph¸t
xung ®iÒu khiÓn, tøc lµ thay ®æi gãc më α cña c¸c van.
* M¹ch ®iÒu khiÓn ph¶i thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô chÝnh sau:
+ §¶m b¶o ph¹m vi ®iÒu chØnh gãc ®iÒu khiÓn α min- α max t−¬ng
øng víi ph¹m vi thay ®æi ®iÖn ¸p ra cña m¹ch lùc.
+ Cã ®é ®èi xøng ®iÒu khiÓn tèt , kh«ng v−ît qu¸ 10-30 ®iÖn ,tøc
lµ gãc ®iÒu khiÓn víi mäi van kh«ng ®−îc qua lÖch gi¸ trÞ trªn .
+ §¶m b¶o m¹ch ho¹t ®éng æn ®Þnh vµ tin cËy khi l−íi ®iÖn xoay
chiÒu dao ®éng c¶ vÒ gi¸ trÞ ®iÖn ¸p vµ tÇn sè.
+ Cã kh¶ n¨ng chèng nhiÔu c«ng nghiÖp tèt,®é t¸c ®éng nhanh
+§¶m b¶o xung ®iÒu khiÓn ph¸t tíi c¸c van phï hîp ®Ó më ch¾c
ch¾n c¸c van .Xung ph¶i tháa m·n
§ñ c«ng suÊt (vÒ ®iÖn ¸p vµ dßng ®iÒu khiÓn ).
Th−êng tèc ®é t¨ng ¸p ®iÒu khiÓn ph¶i ®¹t 10V/us ,tèc ®é
t¨ng dßng ®iÒu khiÓn ®¹t 0,1A/us .
§é réng xung ®iÒu khiÓn ®ñ cho dßng qua van v−ît trÞ sè
dßng ®iÖn duy tr× Idt cña nã , ®Ó khi ng¾t xung van vÉn gi÷ ®−îc
tr¹ng th¸i dÉn .

http://www.ebook.edu.vn Trang 22
2. CÊu tróc m¹ch ®iÒu khiÓn:
2.1C¸c hÖ ®iÒu khiÓn chØnh l−u:
Cã hai hÖ ®iÒu khiÓn lµ hÖ ®ång bé vµ hÖ kh«ng ®ång bé .
+ HÖ ®ång bé : trong hÖ nµy gãc ®iÒu khiÓn më van lu«n
®−îc x¸c ®Þnh xuÊt ph¸t tõ mét thêi ®iÓm cè ®Þnh cña ®iÖn ¸p lùc
.V× vËy trong m¹ch ®iÒu khiÓn ph¶i cã kh©u ®ång pha ®Ó ®¶m b¶o
m¹ch ®iÒu khiÓn ho¹t ®éng theo nhÞp cña ®iÖn ¸p lùc .
+ HÖ kh«ng ®ång bé : trong hÖ nµy gãc ®iÒu khiÓn më van
kh«ng ®−îc x¸c ®Þnh theo ®iÖn ¸p lùc mµ ®−îc tÝnh dùa vµo tr¹ng
th¸i cña t¶i chØnh l−u vµ vµo gãc ®iÒu khiÓn cña lÇn ph¸t xung më
van ngay tr−íc ®Êy .Do ®ã , m¹ch ®iÒu khiÓn nµy kh«ng cÇn kh©u
®ång pha nh−ng ph¶i thùc hiÖn ®iÒu khiÓn theo m¹ch vßng kÝn ,
kh«ng thÓ thùc hiÖn víi m¹ch hë.
2.2Nguyªn t¾c ®iÒu khiÓn:
Th−êng dïng hai nguyªn t¾c ®iÒu khiÓn: th¼ng ®øng tuyÕn tÝnh
(dÞch pha)vµ th¼ng ®øng arccos(däc).
a) Nguyªn t¾c ®iÒu khiÓn th¼ng ®øng tuyÕn tÝnh(dÞch pha)

us

Usm

Ucm

ωt
0 2
α α

- §iÖn ¸p ®ång bé (urc), ®ång bé víi ®iÖn ¸p dÆt trªn cùc A - K


cña tiristor, th−êng ®Æt vµo ®Çu ®¶o cña kh©u so s¸nh.

http://www.ebook.edu.vn Trang 23
- §iÖn ¸p ®iÒu khiÓn (udk) - ®iÖn ¸p mét chiÒu ®iÒu chØnh ®−îc
biªn ®é, th−êng ®Æt vµo ®Çu kh«ng ®¶o cña kh©u so s¸nh .
hiÖu ®iÖn thÕ ®Çu vµo cña kh©u so s¸nh lµ:
Ud= udk – urc
Mçi khi udk=urc th× kh©u so s¸nh lËt tr¹ng th¸i, t¹o ra mét xung
®iÒu khiÓn.
Nh− vËy, lµm biÕn ®æi udk cã thÓ ®iÒu chØnh ®−îc thêi ®iÓm xuÊt
hiÖn xung ra, tøc lµ ®iÒu chØnh ®−îc gãc më α cña tiristor.
Gi÷a α vµ ucm cã quan hÖ:
U dk
α=
Um
Víi Udkmax=Um
b) Nguyªn t¾c ®iÒu khiÓn th¼ng ®øng arcos(däc)
Theo nguyªn t¾c nµy dïng bé t¹o ®iÖn ¸p r¨ng c−a vµ bé so
s¸nh .TÝn hiÖu ®ång bé Udk sÏ ®ång bé hãa qu¸ tr×nh lµm viÖc cña
bé phat xung r¨ng c−a
- T¹i thêi ®iÓm Udk=Urc bé so s¸nh sÏ lËt tr¹ng th¸i .NÕu
urc= Um.cos ωt ,chän thêi ®iÓm ωt =0 lµ thêi ®iÓm chuyÓn m¹ch
tù nhiªn th× khi ωt = α ta cã
U dk
Umcos α =U®k ⇒ α =arccos
Um

Khi u®k = Um th× α = 0.


π
Khi udk = 0 th× α = .
2
Khi udk = - Um th× α = π .
Nh− vËy, khi ®iÒu chØnh udk tõ +Um ®Õn trÞ udk = -U m, ta ®iÒu
chØnh ®−îc gãc më α tõ 0 ®Õn π .

http://www.ebook.edu.vn Trang 24
Ucm

2 ωt
0
us
uAK

II. S¬ ®å khèi vµ chøc n¨ng:


Dùa vµo nguyªn t¾c ®iÒu khiÓn vµ yªu cÇu cña c«ng nghÖ ta
thiÕt lËp ®−îc s¬ ®å khèi cña bé ®iÒu khiÓn:

Ung
§F Utùa SS DX K§K

U®k

Uph
B§K

Ud

Trong ®ã:
Ung: §iÖn ¸p nguån
U®k: §iÖn ¸p ®iÒu khiÓn
1. Kh©u ®ång pha ( §F ):

http://www.ebook.edu.vn Trang 25
T¹o ®iÖn ¸p trïng pha víi ®iÖn ¸p thø cÊp biÕn ¸p m¹ch lùc.
Vµ c¸ch ly gi÷a m¹ch lùc ®iÖn ¸p cao víi m¹ch ®iÒu khiÓn ®iÖn ¸p
thÊp.
2. Kh©u t¹o ®iÖn ¸p tùa (Utùa):
T¹o ®iÖn ¸p cã d¹ng r¨ng c−a cã chu kú lµm viÖc theo nhÞp cña
®iÖn ¸p ®ång pha.
3. Kh©u so s¸nh( SS ):
So s¸nh gi÷a ®iÖn ¸p tùa Utùa vµ ®iÖn ¸p ®iÒu khiÓn U®k, t×m thêi
®iÓm hai ®iÖn ¸p nµy b»ng nhau ( U®k = Utùa) ®Ó ph¸t xung ®iÒu
khiÓn tøc lµ x¸c ®Þnh gãc më α.
4. Kh©u d¹ng xung ( DX):
Nh»m t¹o ra c¸c xung cã d¹ng phï hîp ®Ó më ch¾c ch¾n van
chØnh l−u, th−êng ®−îc sö dông xung chïm.
5. Kh©u khÕch ®¹i xung (K§X):
TiÕn hµnh khÕch ®¹i xung tõ m¹ch d¹ng xung ®−a ®¶m b¶o më
ch¾c ch¾n tiristor. Kh©u nµy còng th−êng lµm nhiÖm vô c¸ch ly
gi÷a m¹ch ®iÒu khiÓn vµ m¹ch lùc.
6. Bé ®iÒu khiÓn ( B§K ):
Kh©u nµy cã nhiÖm vô nhËn c¸c tÝn hiÖu tõ c«ng nghÖ ®−a tíi
vµ c¸c tÝn hiÖu ph¶n håi lÊy tõ t¶i vÒ ®Ó xö lý theo nh÷ng qui luËt
®iÒu khiÓn nhÊt ®Þnh ®Ó ®−a ra U®k t¸c ®éng ®Õn gãc ®iÒu khiÓn
khèng chÕ nguån n¨ng l−îng ra t¶i cho phï hîp nhÊt.
§Ó æn ®Þnh dßng ®iÖn ta ph¶i ph¶n håi ©m dßng ®iÖn; §Ó æn
®Þnh ®iÖn ¸p ta ph¶i ph¶n håi ©m ®iÖn ¸p.
Trong qu¸ tr×nh n¹p acqui tù ®éng ,sù æn dßng vµ æn ¸p ph¶i
lu«n ®−îc ®¶m b¶o
III.X©y dùng m¹ch ®iÒu khiÓn :
1. Kh©u ®ång pha :
a) S¬ ®å vµ nguyªn lý

http://www.ebook.edu.vn Trang 26
D1 R1 E
Udf
++
U2 OA1
- Udb
N2 R0
U1 N1 -E
N3
D2 Uo
U'2

R3
VR1 E

- §iÖn ¸p ®ång pha ®−îc so s¸nh víi ®iÖn ¸p trªn biÕn trë
VR1. T¹i thêi ®iÓm Udf=U0 th× ®æi dÊu cña ®iÖn ¸p ra khuÕch ®¹i
thuËt to¸n.
- §iÖn ¸p t¹i cöa ©m:
E.VR1
U o=
VR1 + R3

§iÖn ¸p cöa d−¬ng b»ng udf .


§iÖn ¸p vµo b»ng:
Ura=K0.(u+-u-)=K0.(udf-u0)
Khi udf> u0 th× ®iÖn ¸p ra Ura=Ubh=E-1.5 V
Khi uA< u- th× ®iÖn ¸p ra Ura=-Ubh=-( E-1.5)V
KÕt qu¶ ta cã chuçi xung ch÷ nhËt kh«ng ®èi xøng.
T 20.00

VF1

-20.00
0.00 10.00m 20.00m 30.00m 40.00m 50.00m
Time (s)

b)TÝnh to¸n

- §iÖn ¸p ®ång pha qua ®i«t §1,§2 ®−îc d¹ng ®iÖn ¸p mét
chiÒu nöa h×nh sin . chän ®iÖn ¸p xoay chiÒu ®ång pha UA=12(V)

§iÖn trë R1 ®−îc dïng ®Ó h¹n chÕ dßng vµo KTT.

http://www.ebook.edu.vn Trang 27
Chän R2=R1=10(K Ω )

Chän gãc duy tr× vµ kho¸ n¨ng l−îng lµ 5o th× ®iÖn ¸p ®Æt vµo cöa
d−¬ng cña bé so s¸nh lµ:

Ud= 2 Usin5o= 2 *12*sin5o=1.48(V)

E.VR1
⇒ =1,48 ⇒ R3=7VR1
VR1 + R3

Chän R1=35(K Ω ) , VR1 lo¹i 100 K Ω ,®Æt ë gi¸ trÞ 5 K Ω


Chän KhuÕch ®¹i thuËt to¸n lµ lo¹i TL084 cã:
Nguån cung cÊp E= ± 12V
NhiÖt ®é lµm viÖc : t=-25 ÷ 850C
C«ng suÊt tiªu thô: P=680 mW
Tæng trë ®Çu vµo : Rin=106 M Ω
Dßng ®iÖn ra : Ira=30pA
2. Kh©u t¹o ®iÖn ¸p r¨ng c−a
a) S¬ ®å vµ nguyªn lý
T 10.00
Udz

U2 D3 R5 -E
Udf - Urc
OA2
++
+E
E

VR2 R4
1.00
0.00 10.00m 20.00m 30.00m 40.00m
Time (s)

- §iÖn ¸p ®ång bé ®−îc ®−a vµo cöa ®¶o cña kh©u t¹o ®iÖn ¸p
r¨ng c−a.
- Khi Udp<0 (Udp=-Ubh) khi ®ã §3 dÉn, tô C n¹p ®iÖn ,®iÖn ¸p

trªn tô C b»ng ®iÖn ¸p ®Çu ra OA2.

http://www.ebook.edu.vn Trang 28
- §iÖn ¸p trªn tô C ®−îc n¹p t¨ng tuyÕn tÝnh ®Õn trÞ sè ng−ìng

cña ®i«t æn ¸p DZ vµ gi÷ ®iÖn ¸p ra ë trÞ sè nµy.

- ë nöa chu kú sau, khi Udb>0 th× §3 kho¸ nªn dßng qua §3
b»ng 0,tô phãng ®iÖn,®iÖn ¸p trªn tô C (®iÖn ¸p ra) gi¶m tuyÕn
tÝnh. Khi ®iÖn ¸p gi¶m ®Õn kh«ng råi ©m th× ®Ü«t DZ dÉn nh− ®i«t
b×nh th−êng gi÷ cho ®iÖn ¸p ë gi¸ trÞ 0.
b) TÝnh to¸n
* Khi Udp<0 (Udp=-Ubh) th× §3 dÉn tô C ®−îc n¹p ®iÖn .§iÖn ¸p
trªn tô C b»ng ®iÖn ¸p ®Çu ra cña OPAM. Th«ng th−êng thiÕt kÕ
víi R5<<R4 do ®ã iR5>>iR4, ®Ó ®¬n gi¶n bá qua iR4 nªn iR5=iC

1 1
Ura= UC =UC(0)+
C ∫ i dt = C ∫ i dt
c c (v× UC(0)=0)

- §i«t æn ¸p kh«ng cho ®iÖn ¸p n¹p trªn tô C qu¸ Udz .

- Chän lo¹i ®i«t æn ¸p lµ KC210B cã ®iÖn ¸p æn ¸p lµ : Udz=10


(V), dßng tèi ®a I =22(mA)

Víi tÇn sè c«ng nghiÖp f=50Hz th× mçi nöa chu kú T=10(ms),
chän R5 vµ C sao cho tô ®−îc n¹p ®Õn ®iÖn ¸p Udz trong thêi gian
t=tn= 0.5(ms)

IC 10
UC = t ⇒ Ic= .C = 2.104.C
C 0,5.10−3

Chän C=0.2( μ F) ⇒ IC=0,2.10-6.2.104 = 4.10-3(A)

E − 1,5
R 5= =2.6k Ω Chän R5=3(K Ω )
Ic

* Khi Udp>0 (Udp=+Ubh) th× §3 kho¸ , tô C phãng ®iÖn

E
- Dßng phãng ®iÖn : Ip=
VR 2 + R 4

http://www.ebook.edu.vn Trang 29
- §iÖn ¸p trªn tô C gi¶m dÇn theo thêi gian:

1 1 E 1
uc(t)=UC(0)+
C ∫ i dt =Udz-
c
C ∫ i dt =10- VR2 + R4 .t.
c
C

- thêi gian phãng ®iÖn t=tp =9,5ms,t¹i thêi ®iÓm tp ®iÖn ¸p


E 1
trªn tô b»ng b»ng 0 ⇒ 10- .tp =0 ⇒ VR2+R4=57K Ω
VR 2 + R 4 C

Chän R4=10(K Ω ) , VR2 lo¹i 100 (K Ω ),®Æt ë gi¸ trÞ 50 K Ω

3. Kh©u so s¸nh:
a) S¬ ®å vµ nguyªn lý
So s¸nh ®iÖn ¸p tùa vµ ®iÖn ¸p ®iÒu khiÓn, ®iÓm c©n b»ng cña
hai ®iÖn ¸p nµy lµ thêi ®iÓm më tiristor.
T 20.00

-E
Urc - R6
VF1 OA3
Udk ++ Uss
E

-20.00
0.00 25.00m 50.00m 75.00m 100.00m
Time (s)

®å thÞ ®iÖn ¸p Uss


Khi Udk>Urc th× ®iÖn ¸p ra cña kh©u so s¸nh lµ Ura=+Ubh=E-1,5 V
Khi Udk<Urc th× ®iÖn ¸p ra cña kh©u so s¸nh lµ Ura=-Ubh=-(E-1,5)

V,kÕt qu¶ cho ®iÖn ¸p ra lµ xung ch÷ nhËt (®å thÞ)

b) TÝnh to¸n

R6 chän 10 K Ω , Chän K§TT lµ lo¹i TL084,nguån nu«i

E= ± 12(V

4. Kh©u t¹o xung chïm

http://www.ebook.edu.vn Trang 30
a) S¬ ®å vµ nguyªn lý

R9

-E
C1
-
OA3
+ + Udx
E

R8

R7

- Kh©u t¹o xung chïm lµ m¹ch dao ®éng ho¹t ®éng ë chÕ ®é tù
dao ®éng.§iÖn ¸p trªn tô C1 ®−îc so s¸nh víi ®iÖn ¸p Vp

U ra .R7 E − 1,5
Vp = =± .R7
R7 + R8 R7 + R8

- Tô ®−îc n¹p tõ gi¸ trÞ Vp-®Õn Vp+ vµ phãng tõ gi¸ trÞ Vp+ ®Õn
Vp- víi h»ng sè phãng n¹p τ =R9 .C1

- Thêi gian phãng tp vµ thêi gian n¹p tn b»ng nhau,chu k× phãng


n¹p T=tp +tn ,nÕu chän R7 =R8 th× chu k× phãng n¹p

T=2,2.R9.C1

b,tÝnh to¸n

T 20.00

10.00
Voltage (V)

0.00

-10.00
0.00 5.00m 10.00m 15.00m 20.00m
Time (s)

chän R7=R8 =1k Ω ,

http://www.ebook.edu.vn Trang 31
- chän tÇn sè lµm viÖc cña m¹ch dao ®éng lµ 10 kHz,C1 =20nF
th× ta cã T=10-4=2,2. 20.10-9.R9 ⇒ R9 =2.5 k Ω , chän R9 =3 k Ω

kÕt qu¶ ta ®−îc d·y xung h×nh ch÷ nhËt

5,kh©u t¸ch xung ,biÕn ¸p xung vµ khuÕch ®¹i xung

a. s¬ ®å vµ nguyªn lÝ

* sau kh©u d¹ng xung, ta ®−îc hai xung ®iÒu khiÓn trong mét
chu k× ®iÖn ¸p xoay chiÒu,®iÒu n©y lµ kh«ng mong muèn.v× vËy ta
sö dông kh©u t¸ch xung ®Ó x¸c ®Þnh chu k× d−¬ng (©m) ph¸t xung

®iÒu khiÓn cho Tirirtor khi ®iªn ¸p trªn nã lµ d−¬ng( UAK >0)

- Ta lÊy ®iÖn ¸p tõ kh©u ®ång pha ,sau kh©u so s¸nh vµ ®iÖn ¸p


sau kh©u t¹o xung vµo ch©n cæng logic AND,c¸c ®iÖn ¸p d−¬ng sÏ
cã gi¸ trÞ “1” logic.Cæng AND sÏ cho xung ®iÒu khiÓn khi ®iÖn ¸p
trªn tiristor lµ d−¬ng,®iÖn ¸p nµy ®−îc ®−a vµo kh©u khuÕch ®¹i
xung
R12
+

E
Udf C2
D5

N1 N2 D6
C3 R13
R10
Uss & T1

Udx D4 T2

R11

*Kh©u khuÕch ®¹i xung

- Khèi khuÕch ®¹i xung gåm hai tranzitor T1,T2 m¾c theo kiÓu
Darlington

- D4 b¶o vÖ Tranzitor khi cã dßng ®iÖn ng−îc

http://www.ebook.edu.vn Trang 32
- D6 ng¨n chÆn xung ¸p ©m cã thÓ cã khi van khãa

-D5 h¹n chÕ qu¸ ¸p trªn c¸c cùc colector vµ emito cña tranzitor
T1,T2

- R11 t¹o mét sôt ¸p 0,4 v,®iÒu khiÓn T2 lóc dßng ra ®ñ lín vµ
chuyÓn tõ më sang khãa nhanh h¬n

- R12 h¹n chÕ dßng ng¾n m¹ch cña T2

- R13 va C3 dïng ®Ó läc

-C2 n¹p ®iÖn khi ch−a cã xung ®iÒu khiÓn ,khi cã xung ®iÒu

KhiÓn ,C2 phãng ®iÖn cung cÊp ®iÖn cho biÕn ¸p xung

T 20.00
U3

-20.00
20.00
U4

-10.00
7.00
U5

-1.00
4.00
U6

0.00
0.00 10.00m 20.00m 30.00m 40.00m
Time (s)

®å thÞ ¸p nhËn ®−îc sau AND

b.tÝnh to¸n

Ug=3v,Ig=150mA ⇒ dßng vµ ¸p thø cÊp biÕn ¸p xung lµ :

I2=150mA

U2=3+0,6=3,6v (0,6 lµ sôt ¸p trªn D6 khi nã dÉn)

Chän m¸y biÕn ¸p cã tØ sè biÕn ®æi k=2,suy ra ®iÖn ¸p vµ dßng


s¬ cÊp biÕn ¸p xung

I1=75mA, U1=3,6.2=7,2 v

http://www.ebook.edu.vn Trang 33
R12=(E-7,2)/0,075=64 Ω

Chän R12= 70 Ω

Chän tranzitor T1 lo¹i ST 603 cã

Uce=30 v,Ice=800 mA , β = 30-100

Chän tranzitor T2 lo¹i C828 cã

Uce= 30v,Ice=300mA, β = 30-100

U ce3 U ce3
R11= = =0.4.30/75=160 Ω ,chän R11 b»ng 165 Ω
I ce 2 I ce3
β3

Diode D4,D5,D6 chän lo¹i :D-1001 cã

Imax =1A,Ung =200v, Δ U=0,6 v


6.Nguån cung cÊp cho m¹ch ®iÒu khiÓn :
a) nguån nu«i æn ¸p dïng IC æn ¸p 7812 ,IC7912:
Nguån æn ¸p lµ nguån lu«n æn ®Þnh ®iÖn ¸p ra khi thay
®æi ®iÖn ¸p vµo hoÆc thay ®æi t¶i .
s¬ ®å khèi cña bé nguån mét chiÒu æn ¸p

U1 H¹ ¸p c¸ch U2 ChØnh Ud M¹ch UV M¹ch æn ®Þnh Ur


ly l−u läc ®iÖn ¸p

C¸c phÇn tö thùc hiÖn khèi chøc n¨ng:


- khèi h¹ ¸p vµ c¸ch ly dïng m¸y biÕn ¸p
- Khèi chØnh l−u dïng chØnh l−u cÇu
- M¹ch läc dïng tô ®iÖn cã ®iÖn dung lín.
- M¹ch æn ®Þnh ®iÖn ¸p dïng IC æn ¸p 78xx víi c¸c cÊp ®iÖn
¸p ra chuÈn vµ ®−îc thÓ hiÖn b»ng hai sè xx. Dßng t¶i cho phÐp IC
nµy lµ 1A( khi cã t¶n nhiÖt tèt).
S¬ ®å æn ¸p dïng IC æn ¸p

http://www.ebook.edu.vn Trang 34
TÝnh chän c¸c phÇn tö trªn s¬ ®å
- IC 7812 cã §iÖn ¸p ®Çu vµo : 7 ÷35V
Dßng ®iÖn ®Çu ra :0 ÷1A
§iÖn ¸p ra E=12V
IC 7912 cã §iÖn ¸p ®Çu vµo : 7 ÷35V
Dßng ®iÖn ®Çu ra : 0 ÷1A
§iÖn ¸p ra E=-12V
- Chän tô läc ph¼ng C1=C2=1000μF, C3=C4=100 μF
Chän tô läc nhiÔu C5=C6=0,1μF .
- Chän c¸c cÇu chØnh l−u cã I=1A; U=40V(kh«ng cã t¶n nhiÖt)
* chän m¸y biÕn ¸p

* Chän m¸y biÕn ¸p mét pha cã mét cuèn s¬ cÊp vµ nhiÒu cuén
thø cÊp

- §iÖn ¸p s¬ cÊp 220v

-Cuén d©y ®ång pha :lÊy ®iÖn ¸p ®ång pha lµ U=14v

-Cuén thø cÊp biÕn ¸p cung cÊp ®iÖn ¸p cho chØnh l−u cña bé
t¹o nguån nu«i,®iÖn ¸p thø cÊp lµ :U=40 v

-C«ng su©t m¸y biÕn ¸p b»ng tæng c«ng suÊt tiªu thô ë kh©u
®ång pha,kh©u m¸y biÕn ¸p xung,kh©u t¹o nguån nu«I, 8 IC
TL084 vµ 2 cæng AND

http://www.ebook.edu.vn Trang 35
S=Sdf +SIC +SSND +Sbax

=1,48.0,9.14.1+8.0,68+2.2,5.10-9 +2.3.0,15=25 w

-Chän hiÖu su©t cña mach t¹o nguån nu«i cho m¹ch ®iÒu khiÓn lµ
75% v× vËy chän c«ng suÊt m¸y ¸p lµ

Sba = 25/0,75=34 VA,suy ra Is¬cÊp=0,15A


7.Kh©u ph¶n håi

7.1) S¬ ®å vµ nguyªn t¾c ho¹t ®éng

R17
R21
R16
-E
- R18 -E CM1
Khau on dong OA5 - Udk
SUN
+ OA6
+ R19 1
Uphi +
E +
Iph
E
E R20
-E NOT

1
Khau chuyen mach R28 VR4 R29 -E
KHAU PHAN HOI
-
R30 OA8
VR5 +
+
Up
E
R22 R25
R24
khau on ap Uphu -
R26 OA7 1
+ CM2
+
R23
R27

E VR6

- C¸c tÝn hiÖu ph¶n håi dßng UphI vµ ¸p UphU ®−îc lÊy tõ m¹ch
lùc råi ®−a vÒ c¸c kh©u ph¶n håi t¹o ra U®k ®Ó ®iÒu khiÓn gãc më
α nh»m æn ®Þnh c¸c gi¸ trÞ dßng hoÆc ¸p ®· ®Æt tr−íc
Do ¸p ,dßng ra t¶i ( dßng, ¸p n¹p)lµ liªn tôc nªn ta cã
Ud = 0,9U2 cos α
U d − E 0,9.U 2 .cos α − E
Id = =
Rt Rt

- Do vËy thùc hiÖn æn dßng vµ ¸p theo nguyªn t¾c sau:

http://www.ebook.edu.vn Trang 36
Id BUphIUraOA5 ↑ BU®kBαBUdBI
Id BUphIUraOA5 ↓ BU®kBαBUdBI.
UdBUphU BU®kBαBUd
Ud B UphUBU®kBαBUd.
7.2) TÝnh chän c¸c phÇn tö trªn s¬ ®å:
a, kh©u æn dßng
- Dßng ®iÖn ph¶n håi ®−îc lÊy tõ m¹ch lùc ,chuyÓn dßng
ph¶n håi thµnh ¸p ph¶n håi lÊy trªn ®iÖn trë Rsun råi ®Æt vµo kh©u
kh«ng ®¶o OA5
chän Rsun lo¹i 100 A/60 mV
- §iÖn ¸p trªn Rsun khi dßng cùc ®¹i lµ: UphI =60mV
- Mçi b×nh cã 7 ng¨n,mçi ng¨n ®¬n cã søc ®iÖn ®éng ban ®Çu lµ
2 V ,®iÖn trë lµ 0,015 Ω nªn ®iÖn ¸p ban ®Çu n¹p cho ¸c qui khi
dßng ®iÖn n¹p lµ 100 A lµ :
Ud =Un=In .Raq +E=100.0,0015.2.7 +28=30,1 V
⇒ 0,9U2 cos α = 30,1 ⇒ α =37,22’
⇒ Udk = Urcmax . α /180 =2,067 V (*)
- OA5 kh©u khuÕch ®¹i kh«ng ®¶o chän hÖ sè khuÕch ®¹i lµ
Kk® =80 ⇒ 1+R17/R16 =80,chän R16 =1k Ω ,R17=80k Ω
- OA6 lµ m¹ch céng ®¶o,chän R18=R19=R21 =10k Ω
⇒ U®k =-UraOA5 - U®¹t VR4
Mµ UraOA5 =0,6.80=4,8V ⇒ U®ÆtVR4 =-6,9 V
Suy ra E.VR4/(VR4+R20)=6,9
⇒ VR4=1,35R20. Chän R20 =10k Ω ,VR4 lo¹i 100k Ω ,®Æt ë gi¸
trÞ 14k Ω
*VËy ®Æt ®iÖn ¸p ban ®Çu t¹i VR4 lµ -6,9V
b,kh©u æn ¸p
- §iÖn ¸p ph¶n håi ®−îc lÊy tõ m¹ch lùc,sau ®ã gi¶m ¸p ®−îc Uphu
, Uphu ®−îc ®−a vµo kh©u khuÕch ®¹i céng ®¶o OA7

http://www.ebook.edu.vn Trang 37
- §Ó ¸c qui ®−îc n¹p no th× ®iÖn ¸p ®Æt cho mçi ng¨n ®¬n lµ
2,7v.V× vËy ®iÖn ¸p n¹p khi ®ã lµ
Ud = Un =2,7.28/2= 37.8 V
0,9 .U2 cos α =37,8 ⇒ α =9,63’
⇒ U®k =Urc . α /180 =0,54 V
- OA6 lµ m¹ch céng ®¶o ,chon R24=R25=R26=5k Ω
Suy ra U®k = -Uphu -U®ÆtVR6
R 23
Chän Uphu =6 V ⇒ Up. =6 víi (Up=Ud=Un)
R 22 + R 23
⇒ R22=5,3 R23 chän R23= 5k Ω ,R22=27k Ω
⇒ U®ÆtVR6= -6,54 V
VR6
Suy ra E. =6,54 ⇒ VR6=1,2 R27
VR6 + R 27
Chän R27= 1k Ω ,VR6 lo¹i 20k Ω ®Æt ë gi¸ trÞ 12k Ω
*VËy ®Æt gi¸ trÞ ®iÖn ¸p ban ®Çu t¹i VR6 lµ U®ÆtVR6 =-6,54 V

c, Kh©u chuyÓn m¹ch


- Ban ®Çu ¸c qui ®−îc m¾c vµo m¹ch n¹p th× dßng n¹p t¨ng vµ
®iÖn ¸p ¸c qui t¨ng dÇn lªn, tøc lµ dßng ph¶n håi vµ ¸p ph¶n håi
t¨ng dÇn lªn. Lóc nµy do ¸p ph¶n håi nhá h¬n UVR5(¸p ®Æt ë VR5 )
nªn ¸p ®Çu ra OA8 UraOA8 =-E (ë møc thÊp), do ®ã chuyÓn m¹ch
CM2 ng¾t c¸c ®−êng ph¶n håi ¸p ra khái m¹ch. §ång thêi do cã
cæng NO nªn chuyÓn m¹ch CM1 ®ãng ®−êng ph¶n håi dßng víi
m¹ch ®Ó thùc hiÖn qu¸ tr×nh æn ®Þnh dßng.
- Khi ¸p ph¶n håi UphU b»ng UVR5 th× UraOA8 =E do ®ã CM2
®ãng cßn CM1 ng¾t nªn m¹ch thùc hiÖn qu¸ tr×nh æn ¸p.
§Æt U®ÆtOA5 =6 V
VR5
Suy ra E. =6V ⇒ VR5=R28
VR5 + R 28
Chän VR5 lo¹i 5k Ω ,®Æt ë gi¸ trÞ 4k Ω ,chän R28 =4k Ω
Chän R29=R30 =k Ω

http://www.ebook.edu.vn Trang 38
VËy diÖn ¸p ®Æt ë VR5 lµ 6 V

8.Kh©u b¶o vÖ qu¸ ®iÖn ¸p

E
D8
RH

R33 E
Uphu
+
+
OA9 T3
-
D7
-E
R32

R31 VR7

Nguyªn lý lµm viÖc cña m¹ch

- Kh©u b¶o vÖ qu¸ ¸p sÏ ngõng qu¸ tr×nh n¹p cho ¸c qui khi
®iÖn ¸p n¹p cho ¸c qui lín h¬n ®iÖn ¸p n¹p ®Þnh móc 10%
- §iÖn ¸p ph¶n håi Uphu lÊy tõ ®iÖn trë R23,®−îc so s¸nh víi
®iÖn ¸p U®ÆtVR7 ®Æt ë VR7
- Khi ®iÖn ¸p n¹p t¨ng qu¸ gi¸ trÞ ®Þnh møc 10% th× ®iÖn ¸p
Uphu còng t¨ng t−¬ng øng 10%
Nªn ta ®Æt U®ÆtVR7 =1,1.6= 6,6 V
- Khi Uphu ≥ U®ÆtVR7 (tøc lµ Un ≥ 110%Un®m ) ®Çu ra cña OA9 lµ
d−¬ng (+) ®Æt lªn bazo cña T3 ,lµm T3th«ng .Dßng ®iÖn tõ nguån E
qua r¬le RH qua T3 vÒ ®Êt , lµm r¬le t¸c ®éng ,tiÕp ®iÓm th−êng
®ãng ®−îc më lµm cho m¹ch ®iÒu khiÓn t¸c ®éng ,lµm ¸c qui ®−îc
c¾t khái m¹ch lùc
Khi Uphu <U®ÆtVR7,t−¬ng tù r¬le kh«ng t¸c ®éng,¸c qui ®−îc
n¹p b×nh th−êng
Chän lo¹i cã tù trë vÒ sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh(r¬le nhiÖt )

VR 7
U®ÆtVR7=6,6V ⇔ E. =6,6
VR 7 + R31
⇒ VR7=1,22R31
Chon VR7 lo¹i 50k Ω ,®Æt ë gi¸ trÞ 30k Ω ,chän R31 =25k Ω
Chän R32=R33=10k Ω

http://www.ebook.edu.vn Trang 39
S¬ ®å ho¹t ®éng cña m¹ch ®iÒu khiÓn

T 50.00
Axis label
-50.00
20.00
U1
-20.00
10.00
U2
1.00
20.00
U3
-20.00
20.00
U4
-10.00
7.00
U5
-1.00
4.00
U6
0.00
900.00m
U7
-300.00m
0.00 10.00m 20.00m 30.00m 40.00m
Time (s)

http://www.ebook.edu.vn Trang 40
R15
Z2

Trang 41
DZ
E
C R12
+E T2
D2 Udf D5 Ug
+ Udb C2 t
+ D3 R5 -E
BA R1 OA1 N1 N2 D6
- Urc -E C3 R13
- BAL
R0 OA2 R C
+

N2 - Uss R6 Uand R10


-E + OA3
N1 + Udk & T1 N3 N2
N3 +
+E + R C N1 N1 U1
U0 D8 N2 N3
D1 E
R3 R9
E T2 t
VR2 R4 D4 T1
E R11
VR1 -E
- U4
Udx
OA4
C1 +
+ D7
E
+E SUN
R12
R8
D5 Ug Rd
Aq


R7 C2

+
D6

-
N1 N2
C3 R13 RH
Z2 R10 E
R15
& T1
Uand D8
Uphu E
D4 T2 R33
R11 +
+
OA9 T3
-
D7
VR6 R27 -E
R32
E -E R23
+ R26
+
OA7

http://www.ebook.edu.vn
Uphu E
-
CM2 -E E
R24 R31 VR7
R25 R22
R29
+ E
+
OA8 R28
R30
-

1
NOT VR4 R20
-E VR5
E
+ Uphi
+
OA6 R19 +
+
CM1 - OA5
R18 -
E -E
R21 R16
R17
C¸c tµi liÖu tham kh¶o

Tµi liÖu T¸c gi¶


§iÖn tö c«ng suÊt Vâ Minh ChÝnh, Ph¹m Quèc H¶i
TrÇn Träng Minh
§iªn tö c«ng suÊt NguyÔn BÝnh
H−íng dÉn thiÕt kÕ m¹ch ®iÖn tö c«ng suÊt Ph¹m Quèc H¶i
TÝnh to¸n thiÕt kÕ thiÕt bÞ ®iÖn tö c«ng suÊt TrÇn V¨n ThÞnh
Ph©n tÝch vµ gi¶i m¹ch ®iÖn tö c«ng suÊt Ph¹m Quèc H¶i,
D−¬ng v¨n Nghi
KÜ thuËt m¹ch ®iªn tö Ph¹m Minh Hµ
C¸c tµi liÖu vÒ ¨c quy .

Hµ Néi , ngµy 20 th¸ng 5 n¨m 2008

Sinh viªn thùc hiÖn


Ph¹m v¨n LuyÖn

http://www.ebook.edu.vn Trang 42
http://www.ebook.edu.vn Trang 43

You might also like