,

f

\

I

r I

i

,

,1

r

~k

f,'

GS.TS 'fRAN NGQC CHAN

-

A A A ,

o NHIEM KHONG KHI

VA

?, , ?

xu L Y KHI THAI

"

T~P 3

, : ..

LY THUYET TINH TOAN VA

CONG NGHE xtr L Y KHI DOC HAl

Ii ".:,: .• 1

), :, 1.',

,;{ ..

.

. . \:

} .

.;.~ " ... t

; I

I

I

I '

nff;ij~¥

~

NHA XUAT BAN KHOA HQC vA Kf THU!T

" HA NOI - Z001

. ,,'

\ -; j
"'. ~'-" I
I IVH ooo IH)lA 1 nx 3HDN DNO:)

v' ., ~ v Y

\(A

NVOl. HNI~ .LtIAf1H.L A 1

, ",v ,

,

\

IVH.L IH>I A 1 nx

c. , '.c.

VA

"

IH)I ONOH>I 11\131HNO

, v v v ,.,

" .

i . ;

" j

'J

\ .

i l ",

3

I.

r I:

Lor Nor DAU

Tiep thea cac tt1p 1 ua 2 cua b~ sach. "0 nhilm khOng khi ua xu lj khl thai" dti ra mat b~n d9C trong thai gian uua qua, tQ,p 3 uoi chu de "Ly thuyet tinh: toan. va e6ng ngM XU lj khi d"c h~i" g~m nom chuang til chuang 12 den chuang 16, chung t6i sl gim thi~u vm bqn. d9C nhung n~i dung chinh sau day:

Chuang 12 trinh. bay cdc uan de tinh toan. ua s6 lieu th6ng k~ ue luang phat thdi cae lo~i khi d~c hQ.~ trong cong nghi~p cung nhu phuong phap do doc n~ng d" m"t 86 ch6.t 0 nhilm pha bien trong kMng khi.

Lj thuyet u~ cae qua trinh. xu ly khi doc hai Mng hap thu, hap phu. ua thleu d6t duoc gioi thieu. d chuang 13, dq,c bi~t qua trinh. hap tlu; duoc danh. ntueu srt chu j han ui do la phuong pluip xu lj khl d~c hqi duoc ap dung phd bien nhfit trong thrtc tl san xu6t.

Cae chuang con l~i cua t"-p sach trinb. bay cong ngh~ xu lj cdc loqi khl d()c hq,i thUilng gq,p trong c6ng nghi~p nhu klli 8°2, H2S, NOx' F2, Cl2 ... ma trong t4m la xU lj khl S02 - m"t loai khi d"c hq,i uoi luang phat thdi lon. nh6t trong nhi"lu nganh c6ng nghi~p, nh6t la c6ng nghiep nang luong ua luyen. kim. Ngoai ra cdc ch6t khl g4y 6 nhilm mui cii.ng duoc d"l cW> d~n trong chuang cuoi cua t4p sach.

Saeh dung lam tai li~u guing d~y cao h9C chuyen. nganh. "Ky thuqt m6i truimg khi- ella Truong d~i hr;c X4y drtng Hii Noi.

Sdch con co thi dung lam tai lieu tham khao cho can· b() giang d~y, nghien. cuu sinh, nghien cuu uien, ky thu4t uien, ky su, can b() ky thuQ,t cua cdc vi~n nghien cuu, ui~n thilt ki, trung 14m khoa h9C ua c6ng ngh~, cac truong dq,i hoc va cao dd.ng, cdc 8d khoa hr;c c6ng ngM ua moi trubng co quan tam. den linh uuc xu lj khi d()c hq,i trong'khl thai c6ng nghi~p.

7lic gia xin. ch4n thanh cam an su quan Uim thea doi va mong nhan. duoc nhieu j kiln dong gop cua d~ng nghi~p va ban d9C.

.. '

Hit N Qi, ngay 26 thing 1 nam 2001 'rae gii

t, I

I

, , I

t----, --

I I

r

-, ,:

5

t 'j

I

Mt,JC U.JC

LlJi n6i dllu

Trang 3

Chuang 12. Uc dinh luqng khl dOc h(li toa ra

tit cae qua trlnh cong ngh~ khac MaU va phuong phap do nbng dO mOt s6 IO(li khl dOc h(li phd bi~n

12.1. Cac ch4t de)c hai thai ra tit qua trlnh chay cua nhi~n li~u 9

12.2. Tfnh toan hlQng khi de)c hai thAi ra trong qua trlnh d6t chay nhiAn 1i~u 12

12.2.1. D6i vai nhlen li~u nin va long 12

12.2.2. D6i vai nhisn li~u khf (khf d6t) 15

12.2.3. LUQng phat thAi khf NOx trong qua trlnh chay 16

12.3. Xac dinh IUQtlg hoi, kh] dQc hai ra rl tit cac thi~t bi cOng ngM 28

12.4. MOt s6 s6 li~u phat thAi cac ch4t khl 0 nhi~m chu y~u titcac qua trlnh

~ng ngh~ khac nhau 27

12.5. Do d~e n()ng de) khl de)c hai trong mOi truang khOng khf va trong khf thAi 30

12.5.1. PhAn loat cac phuong phap do d~e n~ng de) 0 nhi~m 30

12.5.2. MOt s6 phuong phap do n~ng dO 0 nhi~m ap d\lng trong th\te U 31

- Do n()ng de) sunfu dioxit S02 32

- Do n~ng de) cacbon oxit CO . 34

- Do n()ng dO nita dioxit N02 36

- Do n()ng de) ozon 03 38

Chuang 13. Co silly thuy~t cua cae qua trlnh ~ Iy khl dOc h(li

13.1. H'p th\l khf bAng ch't long 40

13.1.1. MOt s6 v4n d~ co ban cua qua trlnh trao dc1i eh«t 41

13.1.2. Trao dc1i ch4t va ly thuy~t hal lap biAn (hal lep mang) 43

13.1.3. cae phuong trlnh cua cac qua trlnh h«p th\l 45

13.1.4. H~ 86 trao dc1i ch4t tc1ng (Overall Mass Transfer Coefficient) 46

13.1.5. Tfnh toan thi~t bi h«p th\l 49

13.1.6. Tfnh toan 86 don vi trao dc1i va chisu cao me)t don vi trao d~i thea

M 86 trao dc1i cMt tc1ng C\lC be) cua pha khf Ky 59

13.1.7. Cac ch4t h4p thu can dung d~ khit cac loei khf de)c hal khac nhau 64

6

MVC LVC

13.2. Hap phu khi bang v~t li~u ran

64

13.2.1. Ma dliu - Gioi thieu chung 64

13.2.2. V~t li~u hap phu 66

13.2.3. ThiE~t bi hap phu 68

13.2.4. Duong d~ tinh - hay con goi la duong can bang dAng nhiet ella v~t

li~u hap phu 69

13.2.5. Vimg hap phu va song hap phu 71

13.2.6. Ly thuyet tinh toan qua trlnh hap phu 73

13.2 ~ _. ·~t li~u hap phu 78

13.3. Xu ly khf 0 nhi~m bAng qua trlnh thieu dot hoac dot chay sau 80

13.3.1. Khai ni~m chung v~ thieu d6t 80

13.3.2. Qua trinh thieu dot bAng ngon lua true tiep 82

13.3.3. Thieu d6t co buong dot 84

13.3.4. Thieu dot co xuc tac 87

Chuang 14. Cong ngh~ xU Iy kh] sunfu dioxit S02

14.1. Hap thu khl S02 bAhg h_. 92

14.2. Xu ly khI S02 bAng da vOi (CaC03) hoac vOi nung (CaO) 94

14.3. Xu ly khl S02 bAng amoniac 99

14.3.1. H~ th6ng xU 1y S02 bAng amoniac theo chu frlnh 99

14.3.2. Xu ly S02 bAng amoniac co chung ap 101

14.3.3. Xu ly S02 bang amoniac va vOi 102

14.4. Xu ly khl S02 bAng magie oxit (MgO) 103

14.4.1. Phuong phap magie oxit "ket tinh" theo chu trlnh 104

14.4;2. Phuong phap magie oxit "khOng ket tinh" 105

14.4.3. Phuong phap magie oxit sui bot 106

14.4.4. Phuong phap magis oxit ket hop voi potas (kali cacbonat) 108

14.5. Xu ly S02 bang kAm oxit (ZnO) 109

14.5.1. Phuong phap kAm oxit don thuln 109

14.5.2. Phuong phap kem oxitket hcp vCJi natri sunfit 110

14.6. Xu ly khf S02 bApg cac chit hap th\l huu co 111

14.6.1. Qua trlnh sunfidin 111

14.6.2. Qua trlnh khu S02 bAng dimetyl - anilin - Qua trlnh ASARCO 113

14.7. Xu If khl S02 bAng cac chit hap phu the rAn 115

14.7.1. Hap phu khf S02 bAng than hoat tInh 115

14.7.2. Xu ly khl S02 bang than hoat tfnh co tl1CJi nl1ac - Qua trlnh LURGI 117

14.7.3. Xu ly khl S02 bAng nhOm oxit ki~m hda 118

0.., NHIIM-; KHONG KH V A xu L Y KHf THAI

7

14.7.4. Xu Ij khi S02 bAng mangan oxit (MnO)

14.7.ij. Xu 11 S02 bang vOi va dolomit trc)n vao than nghian

- -TI:KSo sannkinh tf Ity thu~t eua m.,t s6 phuong phap xu Ij khl S02

119 121 124

ChtJong 15. Cong ngh~ xii ly cac chilt khl dibydro sunfua (H2S), nitd oxit (NOx) va mOt st) khi dOc h~ khaic

15.1. COng ngh~ xu Ij kh] hydro sunfua H2S

127

15.1.1. Xu Ij khl H2S bang natri caebonat, amonl cacbonat ho,c kali

photphat 127

15.1.2. Xu Ij khl H2S blng xut (NaOH) 129

15.1.3. Xu Ij khi H2S bang amoniac 130

15.1.4. Xu Ij khl H2S bang dung dich natri thioasenat Na4 As2SS0~ 130

15.1.5. Xu Ij khi H2S bang ehat hap phu sAt oxit Fe203 131

15.1.6. Xu Ij khl H2S bAng than hoat tinh 133

15.2. COng ngh~ xu Ij khi nito oxit NOx 135

15.2.1. Hap thu khl NOx bang nuec 135

15.2.2. H«p thu kh] NOx bang dung dich arnoni cacbonat 137

15.2.3. Hap phu khl NOx bang silicagel, alumogel, than hoat tinh V.v... 138

15.2.4. GiAnt thieu co xuc tac lUlJng nitc oxit bang cac chat gAy ph An dng

khu khac nhau 138

15.2.5. GiAnt thieu s\1 phat thai khl NOx bang each di~u chlnh qua trlnh

chay 13g

15.3. COng ngh~ xu Ij khl flo va hop chat eua flo 141

15.3.1. Dung nuoc de hap thu khi florua 141

15.3.2. Khit khl flo va florua bang dung dich xut NaOH 142

15.3.3. Xit Ij khl thAi etia be di~n phan va khl thAi tu cac M th6ng hut C\!C

bQ trong cOng nghiep san xuat nhom 143

15.4. COng ngh~ xit Ij khf clo 144

15.4.1. Khit khl clo bang sua vOi 144

15.4.2. Xit Ij khi clo theo phuong phap axit 146

15.5. COng ngh~ xit Ij hoi thuy ngAn 147

15.5.1. Xit Ij hoi thuy ngan bang manganat hose pecrnanganat kali 147

15.5.2. Xit Ij hoi thtiy ngan bang chat hap phu piroluzit (phuong phap kho

va 1.1{Jt - khO ph6i hop) 148

Chuang 16. () nhiAm mid va phuong phaip xU ly

16.1. Khai ni~m chung v~ mui va cac chat co mui 16.2. Kj thu~t do mid

150 151

8

MVC LVC

16.3. Bitu di~n moi quan M giUa cueng de) mid va n(}ng dQ ch~t cd miri 16.4. Ngu~npl1at thai cac ch~t co mui va nbng de) nh.n bie"t (ng11csng nh~n bie"t)

cua mid 154

16.5. Cae phucng phap xitly 0 nhiAm mui 159

16.5.1. Chong 0 nhiAm mui doi vl1i mOi trllC1ng b~n trong nha 159

16.5.2. Xillj 0 nhi~m mui bang qua trlnh h(p thu 159

16.5.3. Xilly 0 nhiAm mui bang qua trlnh h(p ph1,l 160

16.5.4. Xillj 0 nhi~m mui bang phuong phap thieu dot 161

16.5.5. Xillj khl co mui va ch~t dA bay hoi (VQe) bang qua trlnh ngung t1,l 162

16.5.6. Khil miri bang phuong phap pha loang - khueeh tan 163

16.5.7. "N~y trang" mui 164

Phu luc: Ph" luc 1 166

152

Ph" luc 2 1 73

'Bi li~u tham khao 175

9

Chu ong 12

. xAe OlNH LlIQNG KHi oc)c H~I T6A RA Tlr cAe QuA TRiNH eONG NGHe KHAcNHAU vA PHUONG PHAp 00 LUONG' CACLO~U KHi oc)c H~I THl10NG G~P TRONG MOl TRl10NG KHONG KHi

Trong moi Ilnh vue cua nan san xuat cOng nghiep, trong giao thOng vtn tAi cung nhu trong sinh hoat hang ngay cua con nguci, dau dAu ta cling bat pp qua trlnh d6t chay nhisn li~u trong cac nguon co dinh nhu Ib nhiet di~n, 10 hoi, 10 luy~n kim loai, 10 nung . gach, 10 xi mang, 10 che' bien thuc ph«m, v.v ... hO$c' trong cac ngubn di dOng nhu OtO, may bay, tau thuy, v.v ... Do chlnh la nhung ngu~n phat thai vao khl quy«ncac .loal khi dOc h~i ph~ bien nhat. Ngoai ra, cac nha may hda chit, nha may phAn bon, thu6c tru sau, cac loai 10 thieu d6t phe thai cling thai vao khi quy~n nhisu loai khl, hoi dQc h~i d$c

. trung cho m6i loai cOng ngh~ rieng bi~t, nhung 'bao trum len tit ca vin I&. qua trlnh d6t chay nhien li~u. Chlnh vi v$y trong chuong nAy ta sa t$p trung s\C chu y vAo cac loai khi dOc h$i do qua trlnh d6t chay nhien li~u thAi ra.

1l.1. CAC CHAT eoc H~I THAI RA rtf QuA TRiNH CHAv CVA NHltN Lieu

M$C du gan 99% cac san ph«m cua qua trlnh chay la vO hai nhu khi nita, hoi nuec, oxy va ca khf cacbonic (tam xem la khOng dQc hal neu khOng xet den khla canh khl nha klnh ma trong chuang 1 da d~ cap den), qua trlnh dot nhlen li~u thai vao khl quy«n nhung chat khf dQc h~i gAy tac hal tr\Cc tiep eho sac khoe con ngl1bi vA sinh v.t not chung

nhu khf S02' NOx' CO vA mQt s6 cac khi hydro cacbon. .

Tuy CO2 it dQc hal tr1,Cc tiep, nhung lucng' khi CO2 thai ra tit qua trlnh chay la rat len va co tfnh b~n vi'tng, it bi ph An huy bang cac qua trlnh t\C nhisn. Uec tlnh co khoang 2100 x 109 tan khi CO2 trong bau khl quy~n va khoang 140000 x 109 tin khl CO2 hoa tan trong nuCrc bi~n, trong do IUQng khi CO2 do d6t chay nhien li~u thai ra cho den ngay nay chit1'm 180 x 109 tan - tac khoang 10% luong CO2 tren toan dia cau vA hAng nam con bd sung vao s6 luqng ndi tren mOt IUQng CO2 do d6t nhien li~u tren toan the giCri thai ra 11 8 x 109 tan [64].

Qua trinh quang hop cua thuc v.t hang nAm ti~u thu khoang 54 x 109 tan CO2, nhung qua trlnh hO hap va phan huy dQng thuc v~t lai tra I~i cho khi quy~n cling chirng «y tin CO2, Hi~n t~i nong dQ khl CO2 trong khi quy~n khoang 300 ppm va toc dQ tang cao hAng nam khoang 1 ppm.

oxu luu huynh:

Trong nhien li~u ran vA long luen Iuen co chua luu huy-nh veri ham luqng khac nhau, co th« d~t teri 6% trong IUQng trong than da va 4,5% trong dau. Khi chay, thanh phan

.~- --

10

xAc DINH LUONG KHI DOC HAl TOA RA T0 cAc ous;

---1ttu huynh trong nhien 1i~u phan ung vdi oxy va tao thanh khi oxit luu huynh, trong do khoang 99% la khl sunfu dioxit S02 va tu 0,5 + 2% la khl sunfu trioxit S03'

Khi dot thien nhien tho co chua dihydro sunfua H2S, nhung khi cha bien nguoi ta phai khli H2S de bao v~ moi truong, do do trong khoi thai cua qua trlnh dot khi thi6n nhien khong co khl oxit luu huynh.

Oxit cua nita - thuong dugc goi chung la NOx bao gem NO; N02 .. , la nhimg chit 0 rlhi~m do qua trlnh dot chay nhien li.,u phat thai vao blu khl quyen, trong do a gAn ngen lua khfNO chb~m den 90 + 95% va phln con lai la N02, Trong cac thiet bi cOng npi~p va trong khl quv~n NO tac dung vai oxy va tao thanh N02 - m¢t loai khi co mau nAu va

gay tac " _ , _, • thai oxit ella nito cua qua trlnh chay g~m

ba nguon goc khac nhau:

a) NOx t\lc thbi: nita va oxy co phan \lng dt nhanh duoi tac dung xuc tic cua hop chat cua cacbon hlnh thanh trong ngon Ilia;

b) Dttoi tac dung cua nhi~t dQ cao ella ngon Ilia nito va oxy t\1 do trong khOng khi kat hQPv{Ji nhau tao thanh NOx • gQi la NOx do nhiet;

c) Thanh phln nita huu co trong nhien li~u tac dung vdi oxy va tao thanh NOx - gQi la NOx do nhisn li~u,

Khf dot thien nhien thubng khOng chua thanh phln nito, do do khi dot khl thien nhien trong khdi thai chi co NOx do nhiet, Nguoc 1~, trong dau va than da cd chlla nita v{Ji ty 1~ mc}t each tuong \lng khoang 1 va ::= 2,8% nan trong san ph'm chay co cl NOx

ff}

I
/
/ NO nh;~t
0 ----
0 )1
---
V NO nhifn
lIfu
0
/vo {Jc
~ 'hdi
f} 500

10110

1100

1400

1600

Nin/l 12.1, LtrQ'l1g phat thai NOx ctia 'Ilia trlnh chay ph\! thuQc vilo nhl~ d{» [571.

D NHI~' KHDNG KH V A. xu L Y KHI THAI

. 11

do nhi~t va NOx do nhien lieu. Thucng co khoang 10 + 50% nita trong nhien li~u bi@'n _ _t;~~~()_xtrong qua trinh chay,

e, hlnh 12.1 Ia cac duong bi~u dien anh hudng cua nhiet d~ doi vC1i S\1 hlnh thanh ba loai NOx: NOx tuc thci, NOx do nhisn li~u va NOx do nhi~t cua qu~ trlnh chay .

. N'u san pham chay nguOi dan mot each tu tu thl NOx hlnh thanh do nhiet d~ cao cua ngen laa sa phan huy thanh N2 va 02' Tuy nhien trong cac 10 thuc t«, nhiet cuasan pham chay thuClng dUr;1c t~n dung mOt each tri~t d~ tren cac b~ m~t h«p thu nhi$t (b~ m .. t trao d6i nhi~t, b~ m~tmoi ch«t, b~ mat v4t nung ... ) nen nhi~t dO cua no giam xuong r«t nhanh va do do sl,t phan huy NO;( thanh N2 va 02 b] dung lai, Kft qua Iii trong khdi t.hai vin co mOt luong' nhat dinh cua NOx'

Nhu v4y sl,t hlnh thanh NO;( trong san ph am chay phu thu~c vao nhisu y«u to: nhi~t d~ ngon lira, nong de} N2 va 02 trong buong dot, thbi gian luu va toe dO nguoi cua san pham chay.

Phan ung hoa hoc giira N 2 va 02 d~ tao thanh NO la phan ung thuan nghich:

N2 + °2-::= 2NO (12.1)

K't qua nghien cuu [47] cho biet a nhi~t dO tren 20000F (1968°C) cUC1ng dO cua: phan ung thu~n (12.1) vao khoang 10-2 va phan ung nghich manh han nhi~u so voi phan ling thu4n. HAng so phan ung thuan a nhi~t d~ 3200 va 4000°F m~t each tttang ung la 5.10-2 va 100 atm-l.s·l, con hang so cua phan ung nghich cung a nhiet dO .ndi tran tuong ung la 85 va 5.104 atm-l.s-l.

Lam ngue)i cham san pham chay (SPC) a nhi~t d~ tren 32000F se tao dieu ki~n cho NO phAn huy thanh nita va OXYi nguec I~, n«u lain ngu~i nhanh den nhi~t de) 32000F se co dinh nong dO NO trong khoi thai. Nhu v"y v~ phuong di~n ki~m soat 0 nhiem doi hoi cln lam ngu~i SPC VC1i toc dQ cham nMt co th~ dUr;1C a pham vi nhi~t d~ cao.

Cacbon oxit va hydrocacbon: Ia cac loai khf do qua trlnh chay khOng hoan toan san sinh ra. Nguyen nhan cua sl,t chay khong hoan toan la khOng dam bao ty I~ khong khl - nhien li~u hcp Ii, khOng bOa trOn tot giua nhisn li~u va khOng khl, thbi gian luu cua h6n hr;1p nhien li~u trong ngon lua khOng du va dO ngu~i nhanh cua san pham chay tren cac be m~t hap thu nhiet. Neu thie't bj 10, bubng dot dUr;1C thiet ke va v .. n hanh tot lucng phat thai cac loai khf CO va hydrocacbon se thap, co khi khOng dang k~, vi du, neng' de? CO chi cd khoang 100 ppm khi dot ga (khf dot), 20 ppm khi dot dlu va 200 ppm khi dot than. Con hydrocacbon khi khoang 20 ppm doi voi tat ca cac loai nhian li~u. N guoc lai, khi 10 dUr;1c thiet ke va v4n hanh khOng dung qui each, 111r;1ng phat thai cac loai khl neu trAn cO th6 tAng len hang chuc, hang tram Iln.

MOt mau thuin thuC1ng g~p trong vi~c ki~m soat ph at thai () nhiem cua qua trlnh dot nhiAn li~u la cac bi~n phap nham lam giam 111r;1ng khf CO va hydrocacbon nhu: 1) tang M so th\ta khOng khl; 2) tang cao nhi~t dO ngon lua va 3) keo dai thbi gian luu a nhi~t de) cao deu co tac dung lam tang 1t1r;1ng phat thai khl NOx va ngucc lai.

Tro va khoi: Trong nhien li~u luOn luOn chua mOt 111c;1ng tro vC1i ty I~ Ap % trong IUQng. Khi chay, IUr;1ng tro thea san pham chay thoat ra va tao thanh dang () nhiem bui, NgoM tro ra, nhung hat nhien Mu chua chay het gQi la mh hong - do cung Iii san pham cua S\l chay khOng hoan toano Trong nhieu trubng hop trong thanh phan tro bui con gr,m ca nhung giot chat long kheng chay hoac nhtrng giot nhien li~u long chua chay het. Sunfu

12

xAc DINH LUONG KHf DOC H~I r6A RA Ttl cAc QUA._

trioxit$3 troDg khdi thAi cung co th6 bi~n thanh nhung giot sUdng axit sunfuric nlu co hi~n tUc;Jng dQng suong tdn b~ mat thanh 6ng, 6ng khoi nhit la khi nhi~t de') khdi thAi thap (dt1iJi 1500C).

Khoi trOng tMy dt1c;Jc chinh Ia do co bui min duiJi dang sol khf vesi ca h~t t\1 0,3 + 0,5 I'm. D~ di«m cua sol khf vCJi ca h~t n!u tr6n la bin x~ anh sang r(t nhanh, do do dil mOt lUc;Jng sol khi khOng Iesn v~ trQng lUc;Jng trong khdi thai cung gAy cam giac b1.1i mu mit. Nguc;Jc ~i, neU khoi thai chua nhi~u bui nhung kfch thudc h~tldn hen (100 I'm chAng han) thl khoi thai vAn co th6 trong Bu6t do bui khOng tan x~ anh sang va chuyfn d(ll''' ,.fii vAn USc ldn nsn khOng nhln thay.

11.1. TiNHTOAN LlJ,mu a.u. _ , _ LltU

12.2.1. DCSi vlli nhien li~u rAn va long

Thanh phan cua nhien li~u d.n va long gem co cacbon (Cp)i hydro (Hp)' nito (]V p)' oxy (Op)' luu huynh (Sp)' dQ t1'O (Ap) va dQ gm (Wp)' Cac thanh phan cua nhian 1i~u duc;Jc bi6u diinblng phan tram trQng It1c;Jng va ky hi~u bAng cac chu cai dAu cua tAn thAnh phln val chi s6 chAn p _ vOi y nghla thanh phlri thuc, lam vi~c. Nhu v~y tdng cua toAn bO cac thAnh phln dung bang 100%:

Cp + Hp + Np + Op + Sp + Ap + Wp = 100% (12.2)

Trong 86 cac thanh phan Clia nhien li~u neu tr!n, chi co cacbon, hydro va Iuu huynh la chay dt1c;Jc va tao ra nhi~t nang cua nhien li~u thea cac phAn ung sau dAy:

1) pen vdi cachon

.. • RONG QuA TRiNH D6T CHAv NHltN

• Khi chay hoan ~,

hay lA:

32 44

1 kg C +- kg 0z'" - kg CO2 + 8100 kcal/kg C

12 12

(12.3)

• Khi chay khOng hoan toan: 1

C + 2' °2", CO

hay 11:

16 28

1 kg C + - kg 0z'" - kg CO +·2440 kcal/kg C

12 12

2) D6i viJi khi hydro:

(12.4)

hay la:

2Hz + 0z ... 2HzO

32 36

1 kg Hz +4 kg 0z ... -;- kg HzO + 34200 kcal/kg H2

(12.5)

3) D6i vdi luu huynh:

8 + 02 ..... 802

32 64

1 kg 8 + - kg 02 _. - kg 80z + 2600 kcal/kg 8

32 32

(12.6)

hay la:

o N4M. KHONG KH V A xU L Y KHI THAI

13

t:! ~ :t ~ ~l !::: ~~~~~ ~

N
';::..0
- +
III
1 N
';::..z
'0. ';::..- +
S ;§ f"l '1::1
iI"- , ~ 0
0. 1'1
II ~ Q, 0 ';::..'X.
c..
Q.. ~ 0 +
a ~ +
00 ~ N
0 a C!- e, 0
0 0 0.= ';::..- ';::..u
n , u'ot
0. _s:!a. +
.::. :J: s:::- o ..... ~
A ~ -;, 0.,00", 0
:I t'l ~C1. Uc++';::.. ';::..u
.a 0 '1::1 Nil:- fiI 0. 0.::;-
N +
Col + ':S Sa s~:t:~ ,
CI 0 1'1
CU· 0. o~ t<i .,.;~:::o tI 0
~ ~ 0 "'~~ 3°O-:'-::=t' ';::..Vl
; ~ + ,...;r0OQ.C'i.
..... ~ ~ II II 0 0 II
0 '-" II II II
II II II 8 NO U
-b o 0 N N 1'1 a..
Q' ';::..0 ';::..'" ';::.._ ';::..Vl ';::..U';::..U';::.."X';::..Z';::..O ';::..Vl
a.. ~
rI.I i N NO U l!t
--
-=- 0 o 0 N N N a.. I
.a ~ ';;:..0 ';;:..'" ';;:.._';;:..Vl ';::..U';;:..U";::;,,"X';;:..Z>O ';::..Vl
Col
J ~ ~ ~~ ~~~~~ ~ ~
.a .....
Do ">" ~
a ..loll Ji Ji i llllt
-= ~ ~ ~
1
.a -5 { M!{ ~
.s
... e -5
• 1: !
-s
;...s:::-
III .a 0 ';il 'Sl :l! ~ " ~
~ u -5 ~~ ~ ~E~ -e
...; ~ ~1~. _a 5 •• j
.... c ~ ... .. II > ~. '~ fJ ~ 'ot
~ ~ ~ , '1::I~5 tJ u -~
I 1
:fi -s 5:tt!i+~u ~e:s~i.a~'
~ ~ ~5~rI.I~~ rI.I -e
f -o ~ oorl.l.c ooFrI.I 110 ...:I
12 J .. ~JlIg§IU_g §l*tl :z:
Ja Ja .... IlJatl >", 00 11
~ So Ja ~ 0 '! ~~ 0' ~ -('I ~ 'Sl
! oofoofaoo u ... UcZ~ 1 ~
~ ~ ~j'~Ja~!Ja~~fJ~; -5
~ ~ r ~ ~ r,~ r ~ clIO ~ r ~ r f i ~ e
,;,
...:Il...:ll~...:I5...:1...:1~S~~~~~~ ii
~
-!::I ~ t.5
~- ..... N ~ 'ot '" -0 .... 000\ sa 14

xAc DINH UJONG KH{ DOC tiAI T6A RA. TV cAe QUA._.

Xuat phat tit nhimg phan ung chay nsu tren, nhiet nang cua nhien li~u ran va long co th€ duoc xac dinh thea ceng thuc Mendeleev sau day:

(12.7)

Cung dua tren cac phan ung chay, ta co the xac dinh ducc lucng oxy can cho qua trlnh chay, tt1 do tinh toan duoc luong kheng khi cln cung cap cung nhu lUQng san phihn chay do 1 kg nhien li~u thai ra, trong do cd cac yeu to dQc hal lam 0 nhi6m mei tnt<sng nhu S02' NOx' CO, CO2 va tro bui. 0 cac bang 12.1 va 12.2 la cOng thdc tfnh toan cac dai lucng neu tren cua qua trlnh dot nhien li~u ran va long. Di~u dang chu y la trong bang 12.2 hfr1nrr khi CO va CO2 dUQC tlnh toan tren co sa h~ s6 chay khOng hoan to an 17, tuc ra [.Lung J. kg nhien li~u co CpflOO kg cacbon thl 1].10-2Cp kg cacbon chay theo phan ung (12.4) de thai ra khi CO, phan con laichay thea phan ung (12.3) va thai ra khl CO2,

N goai each tinh neu tren, trong ky thu~t nhiet ap dung cho cac loai 10 hoi, 10 nung nguoi ta con co the tlnh toan thea phuong phap sau day: Gia thiet lUQng tlSn that nhi~t cho phep do chay khong hoan toan va co hQC va hoa hoc la qx %. Tit do ta co the l~p lu~n: cu 1 kg caebon chay khong hoan toan thl mat mQt lucng nhiet la t1Q = 8100 - 2440 = 5660 kcal/kgC va thai ra 22,4/12,01 = 1,865 m3CO. V~y de mat qx''1o lucng nhi~t do chay khong hoan toan thl luong khl CO thai ra se la:

Luc do luong khl CO2 trong san pham chay se uuoc ,.~~ -t-_. cong thuc:

Being 12.2. Cong th(rc tfnh tmln hrQ'llg khOi thai va tai luvng cae chilt 0 nhiAm trong kh6i u-ng val luvng nhien l~" tieu th\l B, kgIh

Thu- 56
1I! U)i h.rQ'Tlg linh toclll Dall vi Ky hieu COng thu-c tfnh cOng
thue
1 LI1Q'og kh6i (SPC) adieu kK;n m3/s Lc Lc = V speB/3600 12.18
chllan
2 LI1Q'ng kh61 (SPC) (y dleu k~o m3/s LT LT = t., (273 + tkhOi)/273 12.19
thlle te tkhoi llC Ai S02 = (lnlvs02BPsol3600
3 LI1Q'Tlg khf SOz vai P S02 = g/s MS02 12.20
2,926 kg/1l13chulin
4 LI1Q'ng khf CO v6i P eo = 1,25 g/s Meo M eo = (t.03veoBPeo)/3600 1221
kglm3chulin it eo ::;: (lnlveo Bpe02)/3600
:; LI1Q'1lg khf CDz val P e02 = g/s Me02 12.22
1,977 kglm3chwn 2 2
6 1.119'ng tro hl,li vai h~ !!6 tro hay 'iJs Mb~'i M bui = 10 a ApB/3600 12.23
thea kh6i: a = 0,1 + 0,85
- o Nt4M KHONG KH V A xU L Y KHI THAI

15

•

~. D6i vdi nhien li~u khl (kh] d6t)

N~~~n li~u khi bao ~m cac thanh phan: CO2, CO, N2, H2, H2S, O2 va eac hydrOcacbon CmHn VCJi n = m. + 2 (m. = 1; 2; 3 ... ) rna khi metan CH4 la chu yeu.

Nhi~t nang cua nhien li~u khl duqc xac dinh thee cong thuc:

~ •

Qp = qcoCOP + qH2~ + qH2sH2SP + qCmHnCmHJ: + ... , kcal/nr',

trong do:

qco' qH2' qH2,.S ... nhiet toa ra tit cac phan ung chay cua cac thanh phan tuong dng trong kilt dot, kcallm3 (xem bang 12.3);

COP, JlY., ... thanh phan lam vi~c cua khf dot tinh theo phan tram th~ tlch.

(12.24)

Bug 12.3. Philn .mg chllY, nhlft hrQ'l1g tOa ra trong qua trlnh chay va khollUQ11g dO'D vi ir di~u kifn chuhn cua cac thonb phlin khf trong khf dOt

Nh~t Ilrong Khol h.JQ11g
CMt khi Phiin lti gam Phan Ung eMy qx keaVm3 dan vip,
kwm3
Hydro H2 2,016 H2 + 0,502 = H2O 2576 0,0898
Cacboo Oxll CO 28,ol CO + 0,502 = COz J016 1,25
Metan CH4 16P4 CH4 + 20z = COz + 2H2O 8555 0,717
Etan ~H6 30,07 CzH6 + 3,50z =2COz + 3H2O 15226 l.356
Propan C;Hs 44,09 SHK + 50z = 3C02 + 4H2O 21795 1,997
Bulan C4HlO 58,12 ClllO + 6,50z = 4COz + 5H2O 28338 2,703
Pentan CSH12 72,l'i CSH12 + 80z = 5COz + 6H2O 34890 3,457
Benzen C6~ 78,11 C6~ + 7,50z = 6COz + 3H2O 33528 3,487
Etylen ~H4 28,05 CzH4 + 302 = 2C02 + 2H2O 14107 1,222
Propylen C:JH6 42,08 SH6 + 4,50z = 3COz + 3H2O 20541 1,9lC;
Butylen C4H8. 56,1 C4 Hg + 60z . = 4COz + 4H2O 27111 2,503
Penlylen Cs H 10 70,13 CSHIO + 7,5°2 = 5COz + 5H2O 33660 3,129
Axetylen ~H2 26,04 CzH2 + 2,50z = 2C02 + H2O 13385 1,717
Dlhydro SW1fua H2S 34,os H2S + 1,50z = SOz + H2O 5530 1,.'i21
Sunfu dlaxlt SOz 64,06 - - 2,926
DIy Oz· 32,00 - - 1,429
Nata HZ 28,016 - - 1,25
KhOng.khi 28,96 - - 1,293
Hal nu6'c H2O 18,016 ..:.. - 0,804
Cacbonlc COz 44,01 - - 1,977 LtlQng khOng khl Ij thuyet can cho qua trlnh chay hoan toan d di~u kien chu«n:

Va = O,0476[O,5COP + O,5~ + 1,5H2SP + ~(m + nI4)CmHJ: - O~], m3/m3 (12.25)

LtlQng khOng khi thuc te can cho qua trlnh chay hoan toan khi M so thira khOng khi I. a:

(12.26)

16

xAc DINH' LUONG KHi OOC H~I TOA RA ru cAc QUA_

San pha:m Iy thuyet (chay hoan toan) baa gem cac 10~ khi CO2, H20, S02 va N2:

VSPC(o) = Veo2 + VH20 + VS02 + VN2' m3/m3, 02.27)

trong do:

Yeo = (CO~ + COP + LmCDl~)10-2, m3/m3 2

n

VH20 = (H¥ + H2SP + H20P + L2'Cm.w,:)10-2, m3/m3

V - H SP 10-2 m3/m3

S02 - 2' ,

l\TP "2 3 3

VN2 = ~'2.10 + 0,79VQ, m 1m

Do co ·M s6 thlra kheng khi a nen luong SllC thuc te khi chay hoan toan st'! la:

VSPC(T) = VSPC(o) + (a - l)Vo' m3/m3 (12.29)

TruC1ng hop chay khong hoan.toan vai ty 1~ gia. thiet cua khi CO trong 8PC la Rco% thea th~ tich, cac thanh phan cua san ph~m chay se duoc xac dinh theo cac cOng thuc sau dAy:

(12.28)

ReoVSPC(T)

Veo = , m3/m3

100 - 0,5Reo

Veo2 = (CO~ + COP + LmCmH~)10-2 - Yeo' m3/m3

n

VH20 = (~ + H2SP + L2 Cm~ + H20P)10-2, m3/m3

VS02 = H2Sp.l0-2, m3/m3

V = TVP.10-2 + 079 a V m3/m3

N2 ~'2 ., 0'

Vo~ = 0,21(a - nv, + 0,5Veo' m3/m3

H~ th6ng cac cong thuc (12.30) cho phep ta tinh toan dl1<;1C lucng phat thAi cac kh] dQc h~i: 802' CO, CO2,,, ciing nhu nang dQ cua chung trong khdi thai khi d6t nhiAn li~u khl (khf d6t).

~-~1

~AJUqng phat thai khl NOx trong qua trlnh chay

Trong phan tinh toan san ph~m chay vita trlnh bay tren dAy v«n d) phat thii kh] NOx khOng dl1<;1c xem xet tbi vi co th~ gia thiin rlng lJ nhitt ee th«p (dl1(Ji 2000nc) luqng kh] NOx hlnh thanh do nhi~t va do nhien li~u la khOng dang kg. Tuy nhien t~n. tlt"e tf, trong nhi)u trl1csng hqp m~c du nhi~t dQ chay khOng qua cao nhung vln phat hien th«y khlNOx trong khdi thai. Vi v~y d~ d1;t bao ducc kha nAng gAy 0 nhi~m mOi trt1Cfng mOt each chac chan, ta cd tbg tham khao each tlnh toan 1l1<;1ng khf NOx phat sinh tit qua trinh d6t chay nhien li~u· theo cOng thuc thuc nghiem gb dung cua Woolrich [47] dA dl1qc chuygn ddi sang h~ don vi thOng dung sau dAy:

1) D6i vbi nhien 1i~u ran (than da):

MNOx = 3,953.10-8 Ql,18, kg/h 02.;31)

2) D6i vbi nhisn li~u long (dau):

MNO = 1,7.23.10-3B1•18, kg/h (12.32)

x

3) D6i vbi nhien li.u khi (khl dot thien nhisn):

(12.30)

o NH~M KHONG KH V A xu L Y KHI THAI

17

MNOx = 8,356.10"6 (VC)1.18, kg/h

Trong cac cong thuc tren:

MNOx - 11lC1ng ph at thai khf NOx tlnh thea don vi kg/hi Q- IUC1ng nhi~t do nhien li~u toa ra, kcal/h;

B- lttqng nhlen li~u tieu thu, kg/h;

v- luu IUC1ng khI d6t tham gia vao qua trlnh chay, m3/h;

c- thanh phan cacbon trong khi d6t tInh thea phan tram kh6i luong.

Cln btu y rang khi tfnh toan sAn pham chay cd k~ den 8\1 phat thAi khl NOx theo cac cOng thuc vua neu tren thl trong thanh phan khdi thai dUC1c xac dinh thea cac cOng thdc cho lJ bAng 12.1, cung nhu ceng thuc (12.30) phai ducc k~ den IUC1ng NOx' ~ng thbi htQng N2 va 02 t\1 do trong khoi thAi phai dUC1c trtt di phan nito va oxy da tham gia vao phAn dng t.o thanh NOx ma NOx co the dUC1C xem nhu N02 d~ tinh toano

(12.33)

Vi d", 12.2.1.

Tinh toan h.tQng khi d9C hai va bui cung nhu nong dQ ph at thai cua chung tai mi~ng iSng kh6i 10 nung cua m9t co sa san xuat.

-Cho biet:

Nhi~n li~u: than cam 4 QuAng Ninh, thanh phan than thea phan tram trong luong

nhu sau:

Cp = 64,8%; Hp = 3,8%; Np = 0,9%; Op = 6,7%; Sp = 0,8%; Ap = 15,0% va Wp = 8%.

Luqng nhisn li~u tieu thu: , B = 800 kg/h

H~ s6 thua khOng khl: a = 1,4

H~ s6 chay khOng hoan toan: 1] = 0,6%

H~ s6 tro bui bay thea khoi: a = 0,5

Nhi~t dO khdi thai: tkhlli = 200°C

Hay d6i chieu VCJi tieu chuan TCVN v~ n~ng d(l phat thai cho phep va dua ra ket lu .. n v! tac dQng mei truong cua co sa san xuat neu tren.

Gidi:

1) Nhi~t nang cua nhien li~u theo ceng thu.c Mendeleev (12.7)

Qp = 81.64;8 + 246.3,8 - 26 (6,7 - 0,8) - 6.8 = 5982 kcal/kg 2) Cac d~i luQng cua qua trlnh chay.duc;Jc tlnh toan thea bang 12.4.

Bag 12.4.

"IbU fXU hrQ'llg tinh C6ng Phep tfnh Ket qua
til thlle
1 2 3 4 5
1 LU'Q'Ilg khong khf kIlO Iy thuyet 12.8 v 0 = 0,089.64,8 + 0,2643,8 - 6,574
0,0333(6,7 - 0,8) m3ch~kgNL 18

xAc OINH LUONG KH{ oOC H~I T6A RA TU cAe ous,

Titp bdng12.4

2

3

4

5

2 Luong khOng khi lim ty thuyet d = 17 g/kg (t = 30°C 'I' = 65%)

12.9

Va = (1 + 0,0016.17)6,574

3 Leong khOng khi lim thllC t~ vat he sO a = 1,4

4 Luong khi SOz trang SPC

.5 T .u~ .••.• "hi CO trong SPC vcrl 71 = "PO~

T.' _ lR"i1 0-'1(1 O1V\6~ o I -l>,194

. CO~: -- " ... 1 '. - ,l'" r.'"1/l) I ~-" .. "'nllr .. Nl

r;,o ::- °1)Al~(~ -+ . ~Of~.! -4- ~--<3;H! "

1 lI,~.H~9/1.s1 /\"\.~';",&'jL

12.10

t2.11

12.12

Vt = 1,4.6,753

v co = ~865.1O-2.0,o06.64,s

5,464.10-3 m3ehulntkgNL

7,25110:3 m3ch~n/kgNL

6

Leong khi COz trong SPC

12.13

7

8

Luong khi N2 trong SPC

12.15

V N 2 = 0,8.lO-2.0,9 + 0,79.9,454

7,476 m3chuWkgNL

9

Luong khi 02 trong khang khi thim

12.16

V 02 = 0,2l(~4 - 1)6,753

0,.'i67 m3ch~n/kgNL

10

a) LU'Q'Og kh! NOx trong SPC (xem nhu' NOz: PN02 = 2,054 kg/m3ch~n)

b) Ouy d(ji ra 013 chulin/kg NL

12.31

A(NO = 3,953.10-8(8005982)1.18

x

MNO

V _ x 3,015

N Ox - B P -8002,054

NOx

VSPC = Tbng a\c rnuc (4 + 9) + lOb - lOe - lOd

3,0 15 n~kg/h

1,835.10-3 m3chu~kgNL

9,175.10-4 m3chuhn/kgNL

l,835.10-3 m3chWin/kgNL

lO,027 m3chuln/kgNL

e) Th~ tich klV N2 tham g1a V30 ph8n frog coo NOx

d) Th~ nch khf 02 them g1a vao phan \lng coo N,\

11 Luong SPC tbng c¢ng a !lieu klen ehuan

12 LU'U IU'Q'ng khOl (SPC) (y !lieu klen thlle te (tkh6i =:= 2~OOC)

12.19

.

L 10,027.800 273+200

T - 3600 273

13 TlillU'Q'Og khi SOz vat PSO = 2,926

kg/~ehulin 2

1220 M _ 1035,464.10 3.800.2,926

S02 - 3600

3,553 g/s

14 T8i IU'Q'ng khi CO vat P CO = 1,25

kg/~ehulin 2

1221

~'\ -3

M _ llr.7,25 UO .800.1,25

CO - 3600

2,014 g/s

o ... titM KHONG KH vA xu LY KHf THAI

19

TiIP bdn.g12.4

~ .

--- - ~ 2 3 4 5
15 Tal IU'Q'I1g khi ~ vOl P C02 = ~977 M _ 103. U9480o.~977
kglmlehulin 12.22 C02 - 3600 . 524,561/5
16 Tal IU'Q'I1g khi NOx M 1033,015
NOx - 3600 0,838 gJs
17 Tal IU'Q'I1g tra bl,ll vOl he s6 a = 0,5 12.23 M hl,li = 10.0,5.15.800/3600 16,667 gls
18 NOnS dO pMt th8i cae eh«t a nhl~m
trong kh61:
a) Khl SOz CS02 = M soi LT = 3,553/3,861 0,920 11m3
b) Khi CO Ceo = M CO/LT = 2,014/3,861 0,52211m3
e) Khi ~ Ceo2 = M eoiLT = 524,56/3,86 t 135,86 11m3
d) Khl N<\ CNOx =MNO /LT = 0,838/3,861 0,217 glm3
e) BI,II Cbl,li =Mb./LT = 16,667/3,861 4,317 glnfJ D6i chi<u vlli gilli h,n t6i da cho phep cua bui vacac ehA:t vO co trong kh] thai cOng nghitp theo TCVN 5939-1995 dUQc trlch dAn 0 bang 12.5, n<u cc so san xuA:t cho CJ vi d\l thuQc loti A thl chi cd. nang dQ phat thai b\li la vUQt gilli ban cho phep hon 7 Ilnj con llt'UCO ." thuQc loti B thl cA b\1i, khf S02 va co d~u vUQt gilli h,n cho phep, trong dd

khl COvuqt khOng nhi~u, cO thl zem la d,t yAu clu. .

Bug 12.5. Trfch dAn TCVN 5939-1995 vl nbna ct~ phat thAI cho phep cun mOt s6 ytu t6 ~ h ..

GI61 mm eho pbCp m1/m3 deSl v61 Ia,tI co sa san xuA't
Th& ClJit
tI1 A (da c6 tn.rac ngay B
ban hanh Tq (sau nglly ban hanh Tq
1 Khi SOz 1500 500
2 KhICO isoo 500
3 Khl NOx 2500 1000
4 81,11 kMng ehll'a sille va amlang 600 400
5 Khi~ Khang quy dlnh Koong quy djnh Phln tlnh toan tAi IUQng va nang de} phat thai cac loai khf dQc hai tit qua trlnh d6t ehay nhiAn Ut1,l dA dUQe 14p trlnh thea ngan ngU Pascal - xem ph\l luc 1.

KIt qua tlnh toan thea cac 86 litu ban dlu cho 0 vi du 12.2.1 bAng chuong trlnh noi tr~n duqe in tr\te tilp tit man hlnh ella may vi tinh cd d,ng nhu sau:

20

xAc OINH LUONG KHf DOC H~I TOA RA TU cAe QuA._

Chuong trinh "SPC.PAS".

TINH TOAN SAN PRAM CHAY (d/v NL RAN hoac LONG)

Nhien lieu gi (FO,DO,Antra,Cam3QN,Cam4QN,CamSQN ... )? Nh/lieu Carn4QN

Tinh toan doi voi ong khoi nao ? So 1

Lupng nhien lieu tieu thu B, kg/h ? B 800.0

He' so chay khong hoan toan Eta(=0.5-S %): Eta = 0.60

He so thua khong khi Anfa (= 1.1-1.5): Anfa 1.40

He so mang tro bui theo khoi (= 0 -1): a = 0.50

Nbiet do khoi 0 mieng ong khoi, oC: . tkhoi = 200.0

Thanh phan nhien lieu (Cam4QN):

Cp-64.80%; Hp= 3.80%; Np= 0.90%; Op= 6.70%; Spa 0.80%; Ap=15.00%; Wp= 8.00%

KET QUA TINH TOAN

Nhiet tri ly thuyet cua nhien lieu: Qlt = 5982 kcal/kg;

Luoll9 khoi thai 0 nh/do t=.200 oC: Lt = 3.897 m3/s; garnaSPC = 0.756 kg/rn3.

Tai luong va nong do phat thai khi S02: rnS02= 3.553 g/s; cS02= 911.7 rng/m3
Tai luonq va nong do phat thai khi CO : mCO = 2.014 g/s; cCO = 516.9 rng/m3
Tai luong va nong do phat thai khi CO2: mC02=S24.362 g/s; cC02= 134.6 glm3
Tai luong va nong do phat thai khi NOx: rnNOx= 0.837 g/s; cNOx= 214.9 rng/m3
Tai luong va nong do phat thai BUI mBUI= 16.667 g/s; cBUI= 4277.0 mg/m3 IU)ucln luu y lakEt qua tlnh toan theo chudng trhth t~n inay Vi' dnh cdkh4c {j phlns6'Ie so vlfi kIt qua tlnh toan blngtay ghi"lJ bAng 12.3. S~· dl cd ." klillc bitt dd la vi khi tfnh bAng taycac 86 M phln'nghln dll du<:,c qui trim, do do ccS sai s6tfchltly'nh(t

dinh. ngUc;Jc I.i khi tlnh tr~n may vi tlnh thl 8hl 86 deh Hiy dA duc;Jc lo.i tr\1, . .

YI d(l 12.2.2.

Tfnh toan IUc;Jng va n()ng dQ phat thAi cac ch't 0 nhi~m tit 6ng khdi cua 10 nung d6t blng nhi6n lieu khf (khi c6c).

Thanh pllAn cua nhien li~u .dnh bang phan tram theo th~ tlch:

CO~ = 2,3% H2SP = 0,4% C~ = 1,9% O~ = 0,8% COP = 6,8%

C~ = 22,5%

~ ~ 57,5%

~ = 7,8%

LUQJlg tiAu th\l nhiAn lieu: V = l()OO m3/h Ht 86 th\1a khOng khl: a = 1,4

Mdc dO chay khOng hoan toan duc;Jc gis. thift bAng ty I. phln tram thea th~ tfch eua 1mi CO trong un ph«m chay lJ di~u ki~n chu«n (Ooe, Iatm) la: Reo = 0,12%,

o NtEM KHONG KH V A xu L Y KHr THAI

21

,

.

Gidi:

(12.24): Qp = (2576.57,5 + 8555.22,5 + 3016.6,8 + 14107.1,9 + 5530.0,4).10-2 = . = 3901,3 kcal/m1

(12.25): Vo = 0,0476(0,5.6,8 + 0,5.57,5 + 1,5.0,4 + 2.22,5 + 3.1,9 - 0,8) = = 3,934 m1/m1NL

(12.26) : VI = a Vo = 1,4.3,934 = 5,508 m1/m1NL

Ve02 = (2,3 + 6,8 + 22,5 + 2.1,9).10-2 = 0,354 m1/m1NL

(12.28): VH 0 = (57,5 + 0,4 + '2.22,5'+ 2.1,9)10-2 = 1,067 m1/m1NL

2

VS02 = 0,4.10-2 = 0,004 m1/m1NL

VN2 = 7,8.10-2 + 0,79.3,934 = 3,186 m1/m1NL

(12.27) : VSPC(O) = 0,354 + 1,067 + 0,004 + 3,186 = 4,611 m1/m1NL (12.29): VSPC(T) = 4,611 + (1,4 - 1).3,934 = 6,185 m1/m1NL 0,12.6,185

Veo = = 7,426.10-1 m1/m1NL

100 - 0,5.0,12

Veo = 0,354 - 7,426.10-1 = 0,3466 m1/m1NL 2

(12.30): VH 0 = (Da tlnh CJ t~n) = 1,067 m1/m1NL

2

Vso = (Da tlnh CJ tr~n) = 0,004 m1/m1NL 2

VN2 = 7,8.10-2 + 0,79.1,4.3,934 = 4,429 m1/m1NL

V02 = 0,21(1,4 - 1)3,934 + 0,5.7,426.10-1 = 0,334 m1/m1NL T~ng cOng: 6,188 m1/m1NL

,

Lic dinh 86 %C (caebon) thea kh6i h.tQng cua nhien li~u (tinh thea di~u ki.n chU«n):

G = IxP Px = 2,3.1,977 + 0,4.1,521 + 1,9.1,222 + 0,8.1,429 + 6,8.1,25 + + 22,5.0,717 + 57,5.0,0898 + 7,8.1,25 = 48,17 kg/lOOm1NL

Thanh· phln cacbon trong cac loai khf chay dltQc cua nhien li.u (C2H4, CO, CH4) =

17,73 kg/l00m3NL .

17,73

C = -- x 100 =:= 36,8% 48,17

(12.33): MNO = 8,356.10-6(1000.36,8)1,18 = 2,04 kg/h

. x

Quy btqng NOx ra m3/m3NL tfnh theo N02 CJ di~u ki~n chuan:

MNox 2,04

VN02 - = 9,932.10-4 m3/m3NL

V PN02 1000.2,054

Lt1qng sin ph«m chay trong trltCJng hop chay khOng hoan toan v(Ji Reo = 0,12% nhu dA gii thift va cd k« dfn 8\t hlnh thanh cua oxit nito (co them 1 th~ tfch N02 thl m4t eli 1 thl tleh 02 vlnta thl tlch N2):

Vspe = 6,188 - 0,5.9,932.10-4 = 6,1875 m1/m3NL.

Luu btqng khdi II eli~u ki.n th\tc ~ (tkh6i = 2000C):

1000 273 + 200

Lkh6i = 6,1875 -- = 2,978 m3/s

3600 273

22

xAc OINH LUONG KHf oOC H~I T6A RA TlJ cAe QuA ..

Tai luang cac chit khl dQc h~ (xac dinh thea cac cong thuc co dang 12.20 + 12.22): 103.0,004.1000.2,926

M = = 3,251 gls

S02 3600

TINH TOAN SAN PHAM CHAY (d/v N/LIEU KHI)

Tinh 'toan doi voi ong khoi nao ? So : 1

Luong nhien lieu tieu thu V, m3/h ? V = 1000.0

He so thua khong khi Anfa(=1.2-1.6): Anfa = 1.40

Nhiet do khoi 0 mieng ong khoi, oC: tkhoi 200.0

T/le CO trong SPC do chay khong h/t,% «1%): Rca = 0.12 Thanh phan eua khi dot (theo % the tieh):

02 O.BO H2 57.50

N2 7.BO.

CO = 6.80

C02 = 2.30 H2S 0.40 CH4 = 22.50

C2H6 0.00

C3HB 0.00

103.7,426.10-3 1000.1,25 Meo = ------:----~ 3600

103.0,3466.1000.1,977 3600

lU- .~,V":t

= 0,567 gls

3600

Nong dQ phat thai cac ch«t 0 nhi~m:

3,251.103

= 1091,7 mg/m3

C S02

2,978 2,578.103

Ceo =---- - A~~"" -- '

chuong trinh "SPC.PAS".

= 2,578 gls

= 190,3 g/s

C4H10 = C5H12 = C2H2 ... C6H6. -= C2H4 = C3H6 =

0.00 0.00 0.00 0.00 1.90 0.00 .0.00 0.00 0.00

C4H8 ...

C5H10 = H20 =

KET QUA TINH TOAN

Nhiet tri ly thuyet cua nhien lieu: Qlt = 3901 kcal/m3;

Luong khoi thai 0 nh/do t=200 oC: Lt = 2.978 m3/s; gamaSPC = 0.707 kg/m3.

Tai luong va nong do phat thai khi 502: mS02 .. 3.251 g/s; cS02= 1091.7 mg/mJ
Tai luong va nong do phat thai khi CO : mCO = 2.578 g/s; cCO = 865.8 mg/mJ
Tai luong va nang do phat thai khi CO2: mC02=190.327 g/5; cC02- 63.9 g/mJ
Tai luang va nong do phat thai khi NOx: mNOx= 0.566 g/s; cNOx= '190.1 mg/mJ
Tai luang va nong do phat thai BUI mBUI= 0.000 g/s; cBUI= o. a mg/mJ o Nt4M KHONG KHI V A xu L Y KHi THAI

23

190,3.103 = 63,9.103 mg/m3
CC02 =
2,978
0,567.103 = 190,4 mg/m3
CNOx =
2,978 V4y, d6i chi~u voi TCVN 5939-1995 (bang 12.4) n~u 10 nung thuec co so san xu~t 10Q.i B thl n()ng dO phat thai cac chit khi S02 va CO d~u Vl1Qt tiAu chdn eho phep trAn hotc gln 2 Iln.

Chl1dng trlnh tinh toan (phln m~m vi tlnh) cho 0 phu luc 1 cung bao ~m ca phln tlnh toan d6i voi nhien li~u khl. '!Tan dAy la doan in k~ qua tlnh toan theo chuong trlnh noi tr!n dng voi 86 li~u da cho 0 vi du 12.2.2.

U.3. xAc BINH LU()NG HOI, KHi eoc H~I RQ Ri TiT cAe THltT BI eONG NGHE:

Trang nhi~u nganh cOng nghi~p nhit Ia cOng nghi~p hda chat, cOng nghi~p chf bi~n dlu ma luen luen co cac M th6ng blnh chua, thift bj co dung tlch, dubng 6ng ap l\fC cao v.V ... Tit cac thi~t bi noi trAn luOn luOn cd mOt luqng hoi khf cua chit chda b~n trong thi~t bi thoat ra ngoai qua khe ho, m6i n6i lam 0 nhiAmblu khOng khl b~n trong cae phAn xl1bng - n~u cac thi~t bi dtt bAn trong nha hotc lam 0 nhi~m bau khi quy~n nhu nhikng ngu()n phat thAi dOc 14p dang ngu()n mtt hotc ngu()n dUC1ng - n~u thi~t bi, blnh chda, dubng6ng d4t ngoai trbi.

D~ ki~m BOat duqc 0 nhiAm do cac ngu()n j>hat thai co dang neu tr@n gay ra, tru{Jc ti~n ta cln X8c dinh luqng hoi khi thoat ra ngoai qua khe ho cua thift bi cao ap.

~ m.t an toan lao dOng va baa v~ mOi trubng, cac thift bi lip luc phai duqc thit nghitm v~ dO kin va cho phep co mOt dQ khOng ldn khlt nh«t dinh (cung tdc la dO ho) duqc tiAu chu'n hoa tuy thuOc thea rmic dO dOc hai ho4c nguy hi~m chay nd cua met chit chda d\tng bAn trong thi~t bi.

DO hb cUa thi~t bi, dttbng 6ng v.V ... duqc xac dinh theo cOng thdc

1 P2 TI

h=r(l-PT)'

1. 2

(12.34)

trong deS:

h - dO he} - h-1j

PI' P 2 - ap su«t tuy.t d6i ban dlu va cu6i cimg cu~ thbi gia~ thit nghitm. Pa; Tl' T2 - nhi$t dO tuy$t d6i ban dlu va cu6i cung cua thbi gian thit nghi.m, Kj .

.J

T - thbi gian thit nghi.m, h. '

Nfu nhitt dO va ap su«t khf quy~n khOng thay ddi trong su6t qua trlnh thit nghifm thl cOng thdc (12.34) s~ trO thanh:

1 ill'

h = --- , T PI

(12.35) .

trong do:

6P - dO S\1t ap suit trong thbi gian thit nghifm, Pa;

DO hb h duqc ti@u chu'n hoa cho titng loai thi~t bi cOng ngM khac nhau. 0 bang 12.6 1& cac tri s6 tiAu chu'n hda cua dQ ho h theo quy phQ.m cna Lien XO (cu) CNIP -

. 24

xAc DINH LUONG KHr DOC H~I r6A AA TU cAe QuA._

1975 v~ thiet hi cOng ngh~.

Bting 12.6. Dq bOo cho phep eua thitt hi cong ngh.

ThCr ThlEt bl MOl chat ~n trong Th01 g1an thu nghtem He siS ha cbo phep
til t1liet bl v~ lip suat dau h, h-t
1 mnh chu-a, may nCSn pittdng v~
cae thiet bl cOng ngh~ kh8c
lam vf(~r dlTOi lip suat
•• J ••. ~ nghletn m61 • Chi't dOc ~I • 24h v61 lip suat 0,LlO-2
lrun viec ,
• Chtlt ch8y no , 0,2.)()-2
b) Thu nghletn 11;11 • Ch8't dOc ~ v~ • 4h vo-; ~- 0,5.10-2
chay n() Imr- .~
2 Dtrang 6ng dAn cac chat cilay, I
dOc hi(li vA khf h6a lOng I I , OA .... tronl! ohful x\JOonP • k'+n v61 ap suiU u,\'J ......
trun vtec
• C4c 101;11 khf cMy • 24h v61 lip suat 0,110-2-
lrun vlec
b) G1fra cac phan xuong • DOc ~I v~ ch8y • 24h v61 lip suft 0,110-2-
trun vlec
• C4c 101;11 khf chcly • 24h vat lip suat 0,2.10-2-
3 CAe thiet bl xu 19 bl,ll trun v~c
a) Thl6t bllc;x: bl,li CO' hoc B\II • KhOng du01 lh 0- DO S1,lt 6p suft
b) 1bIet bt IQC blng dlen d~ ap suit 2500 Pa kbang ~ 200 Pa/h
loc mo h6ng B\II • KhOng dl161 lh 0- DO SQt dp suit
ap suit 2S00 Pa kMRS qu6 SO Palh
c) ThlEt bl loe bhng dlen trun : Khf dOc hi(li ~c . ap suat khOng duUi h = 0,03 '.
vlec vat khf dOc h~1 va chay ch6y n() 5000 Pa, nhtrng Khl thiCt bI IQc bI,Il
.. kllOng qua 2.105 Pa ~t trertdmmg 6ng
no
(fly thi
h < 0,2.10-2
d) Vo coo uuet bI IQC ~g 8\11 • KhOng du61 lh 0- Luvng kbi ro ri
dien dWtg IQc bl,Ii ~u ket ap suftlAm vtec klmg qua 7% IU'Q'Ilg
khf cln IQC
Ghi eM: .., Khi dl10ng kfnh 6ng D > 250 mm he 56 ha h nhin v61 he sO K = 2501D. L1.tQng hoi, kh] ro rl tit thi~t hj cOng ngh~ trong don vj thbi gian co th~ d1.tQc xac dinh theo cOng thdc:

(12.36)

N«u nh$n Tl = T2 = T, ph1.tdng trlnh (l2.~6) sA tra thanh:

o NH~ KHONG KH V A xU L Y KHf THAI

25

-.

MV G=--rRTI

Rut tr] so 6P tit (12.35) va thay vao (12.37) ta thu duoc:

PI G=h-V RT

(12.37)

(12.38)

Trong cac cOng thuc 02.36) + (l2.38) ngoai cac kj hi~u dA bi~t con co:

G - h1gng hid, khf 1'0 rl t11 thi«t bi, kgJh; V - dung tlch eua thi~t bi, m3;

R - hang s6 ch!t khitcna loai khf chua trong thi~t bi), J/kg.K.

Trong cOng thl1c (l2.38) PI/RT chlnh la kh6i l11gng don vi PI kglm3 cua khi chua trong thift bi l1ng vbi ap suIt va nhi~t dQ lam vi~e, do do ta co th~ v.i~t ceng thl1e (l2.38) d11bi dang:

G = h PIV, kglh (12.39)

COng thde (l2.38) hoac (l2.39) cho phep ta xae dinh d11ge hrong khi 1'0 rl nfu thift obi d11'1C tha de) kfn bang chlnh 10~i khf lam vi~c cua nd,

Tuy nhi~n khi tha nghi~m de) kin ngttlJi ta th11lJng dung khong khf ho,c nito, do do khi thift bi lam vifc ~ cac loai khf khlie thl cac eOng thl1c nAu trOn khOng thf ap d~ng d11ge. Trong trulJng hcp do s6 li~u tha nghi~m dO kin eo thf du'1e sa d\lng d« tlnh toan di$n tfeh quy di~n eua cac khe ha trong thi~t bi, rl)i dungdi~n tfch khe ha dA xaic dinh du'1e nhu mOt thOng s6 c!u tao cua thi~t b] d~ tfnh toan l11gng khl ro rI khi thi«t bj lam" vi~c vbi b(t ky 10~i khf khac,

N«u gQi f la di~n tlch khe ha, tit nhi~t dOng hoc cua qua trlnh chay cua khi qua khe, 16 nho, ta s~ cd:

P

G = 3600f tpmax J RT '

(12.40)

trong deS:

f - di~n tlch khe ha, m2;

tpmax - M 86 eo tri 86: tpmax = 2,14 d6i vbi khf 2 nguyen til va "'max = 2,05 d6i vbi kh{ 3 hotc 4 nguyAn tit.

Tu th\1e nghi~m ngttlli ta ellng X8.c dinh m6i quan h~ gi£1a PI va P2:

P2 = P1exp(-aT); (12.41)

trong do : a - h~ 86 phu thuOc vilo dO kin eua thift bi.

Kif dfn S\1 thay dcii ap su!t ban trong thift obi trong thlJi gian thit nghlem, lu'1ng khl

,

ro rl trong 1 gilJ se du'1c xae dinh theo eOng thde:

PI T=fl"

G = 3600 f.tp max r.:= exp( -aT)dT

vRT T=O

Sau khi tlch phan ta thu du'1e:

PI 1

G = 3600 f "'max -IRT -a (1 - e4)

(12.42)

26

xAc DINH LUONG KHI DOC H~I T6A RA TU cAe auA.~

Ttt (12.40 khi T = 1 ta cd:

P2

e"a. = _

Pl

Tu (12.35) khi T = 1 ta I~i co:

(12.43)

P2

h = 1 - - = 1 - e"a.

Pl

VCli nhilng tri s6 cua a va 1-e"a. vira tlmdl1Qc, phuong trlnh (12.42) sa trCs thanh:

PI h

...;; J600 f 1/J max JiiT --P-1-

In-

P2

CAn bAng v~ phli eua 2 phuong trlnh (12.37) va (12.43) ta rUt ta dUQc:

Pl In-

P2

f= V

3600· 1fma/RT

(12.44)

(12.45)

(12.46)

PI 1

Tu (12.44) ta cd: In Pz = In ( I-h) = h khih cd tri s6 be, do deS c6ng thdc (12.46)

s6 duQC dan gi..

f = , m-

3600 'I'max,/RtTt

Trang cOng thdc (12.47) dl ph4n bi~t l~i kh{ dung thtl nghifmd~ kin v{Ji kh{ lam vi~c v~ sau cua thi<t bi, ta th~m cac kY hi~u chan "t" vao cac thbng s6 'I' ~ax' R va T cbn cae thOng s6 cung t~n cUa mOi ch(t lam vi~c eua thi«t )li se dUQ.c kj hi~u IS. 1/J max,iv' R1v va T1v' Nhu v.y, thay tri s6 f tu (12.47) vao (12.40) ta thu d\1Qe:

'I'max lyh VP

G= ' kglh

'I'max,lJRlT/RlvT1V '

,

N<u thit nghi~ dO kin bAng khOng khl {J nhittd~ 200C thl 7't = 293 K,Rt = RICK

= 287 J/kg.K, 1/Ima,t = 2,14 (xem lthOng ~I la khf2 D:fUy;6ntU)idb. thlll bilu diAn Riv qua hbl s6 v,n ning RYR va phan tit gam M cd&. m~i eh«t tam vitc (Rvn = 8315 J/kmol.K va R1v = Rvn/M), eOng thde (12.48) s6 trb thanh:

- G = 1,767.10·S""maJr.~ (12.49)

N(u den vido 4p su(t khOng phli la Pa rna la atm (1 aim = 1,014.105 Pal t0ng thbi dua thOm M s6 d\1 tril " dl kl d~n s\1 gilm sut ch«t IUQng cua thi«t bi (1] = 1,5 + 2),

(12.47)

\

i .!

(12.48)

!

'j

j

;

ta s6 cd:

G = 1,792 111/1 ma/l VP';M IT

(12.50)

VI tI" 12.3.1

M~t khu V\1c kho ngoli trbi cd nhi~u th~ng ehda khl axetylen C2liz, dung deh tdng eOng V = 100 m3 dubi ap su(t P = 3 atm (ap su(t du) va nhi~t dO t = 35°C. HAy xac

o NH~MKHONG KH vA xu L Y KHI THAI

27

dinh hl(;mg khl ro rl ra moi truong xung quanh trong don vi thai gian.

Gidi:

DQ ha cho phep cua thung' ap luc chua axetylen theo bang 12.5 ta tra duoc: h = 0,1.10-2 h-1

Nh~n M s6 du trul1 = 1,5.

Phan tit gam cua axetylen M = 26,04 Nhi~t dQ tuy~t d6i: T = 273 + 35 = 30SK D6i vdi khl 4 nguyen tit ta co ti'max = 2,05

Thay cac tri so da biet vao cong thuc (12.50) ta co:

G = 1,792.1,5.2,05.0,1.10-2.100.3 ./:""'26-,0-4-/3-0-S = 0,4S1 kg/h.

U)4. M(rr so s6 LltU PHAT THAI cAc CHAT KHi 6 NHI£M CHU rtu Ti1 cAe QuA TRiNH c6NG NGHt KHAc NHAU

Co the ndi rang cac ch8:t 0 nhi~m the khf chu yeu phat thAi tit cac qua trlnh cOng ngM ph6 bien la S02 va NOx' ~ m~t Ij thuyet, Iuqng phat; thai cac 100~i khf ndi t~n la co th6 tfnh toan dUQc nh4:t la khi cac qua trlnh cOng ngh~ co JiAn quan dfn vi~ d6t chay nhien li~u nhu da. trlnh bay a muc 12.2. Tuy nhien trong th\tc te, qua trlnh ph.t thai cac chit 0 nhi~m phu thuQc vao rat nhieu yeu to ma tfnh toan Ij thuyat khOng phAi hie nao cung k6 den dUQc mQt each day du va chlnh xac, Vi v.y hitn phap t6t va hUu hi~u nhit vin la khao sat do d,c thuc te r~i t6ng kat mang tinh chit th6ngkA d4 tra cdu. 0 cae hang 12.7 va 12.S la s6 li~u ve ph at thai khI S02 va NOx theo w,.ng neu trAn [61].

Bang 12.7. ss Ii~ v~ phat thai khf SOZ til' cac ngu'an c6 ctjnh

Thll' Nguon ~c qua trinh cong ngM Luong phat thai S02
LV.
1 2 3
1 ().ul tnnh dot nhien Ueu
• Than da v61 Sp % 111U huynh theo kholll1O'11g 19Sp WkgNL (gi3 thiet 5% uru huynh eon ~I
troog tro)
• Khi dot Ihlen nhlen 6,4 kW106 013
• Ditu v6i Sp % IllU huynh theo kllOi IU'Q'Ilg 19,ssp kW l()3lit
• DQng CO' ~ gasolln (dng) (I~I gasolin lieu 1,1 kwl03 lit (gift thtet Irong gasolin c6 0,07% luu
~u cO CA3ng Ihli'c Ja CgH17) 'huynh)
• DOng CO' dlezen 5 k~l03 lit (gia thiet tMnh phan hru huynh chiem
0,3%)
2 XU'6ng n3'u kim ~ mau SO' che. Pbm k)n cfK: b)l
~ng kim u.u d'eu 0- dl,mg sunfua va khI nung chc\y
11.ll) ra khi SOz lheo cae ph3n Ung 118U day:
CuzS + Oz = 201 + SOz
2PbS + 30z = 2PbO + 2SOz
Phat thill khi SOz khl cO kl~m :nit mOt each Vlr3
ph8i nms If!) len den 8000 ppm 28

xAc DINH LUONG KHf DOC H~I T6A RA TlI cAe QuA ..

Tiep bang 12.7.

I 2 3
• Nau qu~ng dong - SO' luyen 625 Wkg qujJng
• Nau qu~g chi - SO' luyen 330 ykg q~ng
• Nau chi trong 10 dUng 32 glkg kim ~l vao 10
• Nau chi trong 10 phim xa 75 glkg kim ~i vao 10
• Nau qu~ng kern - SO' luyen 265 g1kg q~g
3 Nha may axit sunfuric
Axil sunfuric dll(,YC san xuat eM yeu bbng cach
d6t chay IllU hutnh dan chat c6 51( kl~ socit
khOng khi thila d~ thu SOz. Sau d6 axy h6a co 10 + 35 g1kg axlt nguyen chat san xuit dU'Q'C.
xUc tac khf ~ d~ c6 S03 va eu6icUI1g hap thu
khi S03 bbng nwe d~ thu H2S04. LUQ1lg SD:z
cOn I~ ~u khl hap th1.lph1,l thuOc vao SIl v~n
hanh cOng dO\Ul hip th1.l va ph4t th8i do khf
quy~n Noog dO phal thAI SOz thay d~1 troog
khoing 2000 + 3500 ppm.
4 ,NtW~ ~y
~ s8nXu!'t bOt gUfy ngtr01lc1 nfu Vl,JDgO trong
dung dlCh sunfat d~ IIlrn to1 tha gfJ. Dung dlCh 1,2 + 6,7 g1kg bOt giA"y khO
d\rqe thu hOi va SUo' di.mg 11)1 tBtg c4c q..a trlnh e6
mmg nhien lieu. cae yeu to' d¢C ~ eM yeu cUa
nhii may glay 13 bl,ii, mUi h61 th6'1 coo H2S va
sunfua hfru 00, khf SOz. Bug 12.8. LlrQ'Dlt phat thai khf NOx ttl' qua trlnh cl6t nhifn UfU va cac qua trlnb c6nl aght khBe

Thu- Nguon ~e qua trinh cang nghe LUO'I1g phat tbal trung biob (xem nb\l NOz)
tIT
, 3
1 2
1 DOt nhlcn lJe.u
a) Than d4
- Trans smh hot.tt dan d1,lng ya thl101lg nghlep 4g1kgNL
- Trang eong nghiep 10lV'kgNL
b) Diu
- D8n dung va thu01lg nghiep 5,45 + 32,7 glgalon NL
- COOg nghlep 32,7 glgaion NL (1 galon My = 3,785 lit)
c) Khf d6t thien nhien 1,68 1V'rri3
- Dan d\lllg va ttnrong nghiep
- C6ng nghlep ·3,10 11m3
d) CUI 5~ &'kg o NI4M KHONG KH V A xu L Y KHf THAI

29

Tilp bdng 12.8 .

...
1 2 3
2' COng nghlep dlu khi
a) san xuat dlu va khidot H15 rlm3
b) Nha may khi dot 62,40 glm3
c)DuOngong din khi 106 rlm3
d) Lee diu 64 glm3
e) Tuabln khe. 2,9 t/m3
3 cae 10 dOt phe thai
a) DOt ha- 5,5 t/kg pile thai
b) LO thleu dOt hinh cli6p 0,33 glkg phe tll3l
c) 11.1 thieu dot rcic thanh pIlo 1 glleg phe thai
4 COng nghiep h6a ch8't
a) san xuat axlt nitric 28,5 glkg HN03 thanh plUim
b) san xuat axlt adipic 6 glkg thanh pMnl
c) san xuat axlt phtallc ' 6,5 t/leg thanh phhin
d) Qua trinh thim nita
- san xuBt quy mO Ian 0,1 + 7 glkg HN03 Slr dl,lng
- san x~t tUng me nho 1 + L10 glkg HN03 Slr dung
5 COng nghiq, ~n xuat xlmlng
a) Lo nung thea cOng nghe khO 2,15 kt/tan cUnke
b) 11.1 nung thea cOng nshe u01 2,15 kt/tan cUnke Ngoai cac Io,i khi dQe h,i phd bien IS. dioxit sunfua va oxit nita ma hAu h(t cac npnh c6ng nghi$p emu cd li~nquan din, nhi~ lo~ khf d~c h,i klric r«t' cfa d.ttg vil' phd'c tap dl1qe phat thAi vao bau khl ,quy(n tit nhi~u nganh ceng nghi~p khac nhau m.s. chu ylu la nganh cOng ngh1$p hda ch't. MOt s6cac eh4t dOc h,idddl1Qe litt kA 1I bAng, 12.9.

lJtj"g 12.9. ek chft khf, bt,d dOc h" thai· fa tw cAc DhA maiyb6a chft

'Ibd' Ntm m4y cae chat de): h~1 tlliIi'ra
III
1 2 3
1 Axlt nitric NO,N~,NH3
2 Axil sunfurlc
• PhlJO'llg pMp nita NO, N~, sot, ~, H2SO4, F~03 (bI.I1)
• PhlJO'llg pi18p tlep xac til' lU'U huynh SOz, ~, HzS04, F~D.l (bl,li)
3 Axlt cIohydriC Ha,az
4 Axlt acallc NO, N~, CzHZ04 (b\ll) 30

xAe DINH LUONG KHf DOC H~I T6A RA TU cAe QUA .•

Tiep bdng 12.9.

1 2 3
5 Axlt sunfamlc NH3, NH(S03NH4)z' H2SO4
6 Photpho va axit photphortc P20S' H3P04, HF, Ca3F(P04>J (bI.t1)
7 Axlt axetlc CH3CHO, CH3~H
8 Phan b6n tl'lng hQ'P NO, NOz, NH3, HF, ~S04' P20S' HNCl:l, b\ll
pMn b6n
9 Caebamlt NH3, CO, (NH3)zCO (b\lI)
10 Supe photphal . H2S04, 1iF, bl,li supe photphal
11 N 116'c amonlae N~
12 Canxl elorua no, H2SO4, CaCI2 (but)
13 Cia leng Ha,02,Hg
14 Vol clorua C~, Caa2 (bl,li)
15 Nhea polyclovlnyl Hg, HgC~, NH3
16 Dlen . phAn NaO ~,NaOH
17 Tetracloetylen Ha,CI2
18 Axeton C~CHO, (CH3)zCO
19 " "''1n1ac NH3, CO
20 Me ..... CH3OH,CO
21 Caprolactam ~. J " "'fl"n NO, ".)2' S02' ~S, CO
22 Titan dloxlt TIO~ F ~- " Inmenlt (khOOng chat)
23 Axetylen .. " .. _ .~v'j!;
24 CMt xuc tae NO, NOz, b\l1 chA't xuc tac
25 SQ1 nhAn tao H2S,~
26 B¢l mau khoang eMt FezCl:l, FeS04 u.s. DO f)~C NONG DC) KHl DOc H~I TRQNG MOl TRUONG WONG I(.Hl VA TRONG

KHi THAI' .,..,., .,',

12.S.1.PhAn lo~ cae ph.une phap dod.cnl)1l1 ci.., () llhi6m [52]

Muc dQ 0 nhijm khOagkhLclu cI~ ~"pa,~ng n~ng dO £&c ch«t khl dQc h$i vl bui trong mOi trl1~ng khOng khl bAn trong cllng nhu bAn ngoli nhl.

Nhu mQi ng11~i dlh.a b~ft, khl thli cOng nghi$p cd chua nhi-Au y~u t6 dQc h$i khae nbau vl II ngu~n gAy 0 nhilm 'chu' y~u d6i vlJi mOi trl1CJng khOng khl bAng qua trlnh khuO"ch tan trong khl quy~n: D~ tlnh toan khukh tan ta cln phli bi~t khOng nhftng tii 111qng ch't 0 nhilm ml con cA n~ng clO eh't 0 nhilm trong khl thAi. TOm l$i, nang dO ch't 0 nhilm trong khOng khl ndi chung Vi trong khf thAi ndi riAng II thOng s6 quan tl'Qng d' danh gia ch't 111qng mOi trl1~ng vl c0ng th~i cung la cac chi s6 can do d.c khAo sat trong cOng tac monitoring mOi tr11~g khOng ~hf.

N~ng dQ cac ch't 0 nhilm trong khOng khf ,cd th' dUc;1C xac dinh blng nhi~u phuong' phap khac nhau vl cd th~ c1J;ia th .. nh ba nhdm sau dAy:

.~

o NHI~MKHONG KHI vA xu L Y KHI THAI

31

-.

1) Phuong philp hOa hoc:

Dung cac phAn dng hda hoc gif1a ch~t a nhi~m vCli cac tac nhan khac d~ xac djnh l~ng chft 0 nhitm trong mAu kh{ thu duoc tai hi~n truong. Phuong phap nay doi hoi phiiI«y miu khi a nhi~m tai thuc dja rai dem v~ phong thi nghism d~ phA.n tlch. TrulJng h"p ch(t 0 nhi~m dA. du doan trl1ac, co th~ chu«n b] cac loaihda .ch(t phil hQP d( tifn hAnh cac phan dng hda hoc nhu hap thu, hltp phu ngay t~ hi~n trl1l1ng va dUa kit quA thu duqc eua phan dng va phong thl nghism d~ phan tich dinh 1l1<1ng. Khoang each thl1i gian t11 lac lay mdu den hie phan tich cang ngan cang tot de tranh s1;t that thoat h~c nhihlgphAn dng phu co the xAy ra lam sai l~ch ket qua ph An tlch.

Phl1dng phap hoa hoc la phuong phap phd bien va da dl1qc ap dung tit ri:t s6m trong ky thutt mOi tntC1ng. Thy nmen phuong phap nay co mat n~n che cua no la khong cho phep ta dQC . duc;lc n~ng dQ a nhi~m mQt each tr1;tc tiep va tuc thl1i, dang thl1i cling khOng thutn ti.n trong vi~ theo doi di~n bien cua nong dt') a nhi~m mt')t each lien tuc theo thC1i gian.

2) Phuong pluip dung elf. :

D1;ta VaG s1;t bien d5i cua cac thong so v~t Iy va hda hoc - rna chu yeu la cac thOng s6 vtt Iy cu.a mei truong' khang khi khi nong dQ chat a nhi~m thay d~i nguoi ta chftlp.o cac 10,i dung cu do thlch hQP cho tung loai ch~t 0 nhi~m hoac nhom cU:t a nhi~m. Tieu· bi«u cho phuong phap nay la cac loai may phd ke, may do quang phd, may so mau, may sAc ky, may do dQ dAn nhiet. Phuong phap dung cu khac phuc dUQc nhuoc diem cua phuong phap hda hoc. Ngoai ra phuong phap nay con cho phep che tao ra cac loai dung C\l do t1;t ghi.

3) Phuong phap sinh hoc:

Mdc dt') a nhi~m mai tnrong khong khi bdl nhf1ng chat dQc hai khac nhau deu co tac dOng din co the con ngul1i va sinh v~t ndi chung. Bang each phan tlch chat dich cua dOng, th1;tc v~t ngtrci taco the xac dinh dUQc loai chat a nhi~m, nong dt') a nhi~m va nguon gA.y a nhi~m.

Phuong phap nay co the dUQC ap dung r~t hiru hieu trong truong hQP s\t co mOi tntong di ho~c dang xAy ra tren mQt pham vi rQng lCln. Thy nhlan, dA.y la phuong phap mang tinh chat lam bang chung h6 trg chu khOng the luOn lucn dua ra dUQc kit lu4n mOt each ro rang ddt khoat va chat a nhi~m cling nhtl nong dO 0 nhi~m boi vi cho din nay vin con thieu nhieu thOng tin va su phan bo cac loai hoa ch~t khac nhau troug co the s6ng blnh thul1ng cua dOng thuc v~t.

Trong m6i phuong phap neu tren lai con co the chia thanh nhieu phuong phap true

thu()c khac nhau. C1,l th~ nhu phuong phap hda hoc baa gom:

- Phl10ng phap trong luc

- Phl10ng phap the tich

- Phl10ng phap so mau

- Phirong phap do dQ due

- Phuong phap sac ky khl ,

12.5.2. MOt so phltong phap do nong dO 0 nhi~m lip d~ng trong th\te te ThOng thuong nguoi ta quy dinh phuong phap quy chieu hoac co the goi la phuong

32

xAc DINH LUONG KHi DOC HAl T6A RA Ttl cAe QuA._

phap chu~n d~ do n~ng d¢ cua tung ch«t 0 nhi~m chu yeu trong khOng khi, B@n canh phuong phap chuan co the eo rat nhieu phuong phap khac dt1c;1C gQi lil phuong phap tuong duong neu ket qua do duc;1c tuong tl,t nhu ket qua cua phuong phap chudn. Cac plnrong phap tuong duong thubng la don gian va it t6n kern hon so voi phuong phap chudn, Theo quy dinh clla Co quan Bao v~ rnOi trucng My (USEPA) cac phuong phap chu(n d« do nang dO m()t s6 ch«t 0 nhi~m tM' khl chu yeu duc;1c n~u tom tat sau dAy [57}:

1) Sunfu dioxit (S02)

Theo phuong phap West - Gaeke: M¢t the tich kheng khi xac dinh duoc hut va cho ;::". 'l~- ....... --..... • " ,1.,',,, "rtf' NaiHgC14) d~ t~o thanh cac hc;ip ch(t cua S02' Sau hang loat cac pnan ung trung gian, dung dich dUQc xi1 Ij bang pararosatrlHn HOC(C6H4NH2) de tao thanh axit metylsunfonic nhuem pararosanilin (CH3S020H) ma nong d¢ cua no duoc xac dinh bang may so mau.

2) Cacbon oxit (CO)

Nang d¢ CO dUQc do bang hi~n tucn-. ha~ th» l-" ,J-,-!,i KhOng r' '.n tan". 0 dAy

thu~t ngit "khong phan tan" (nondispersive) _... 1;; 1'1'" XCi hor.,~ "~J' -:- ••••• _ •• 0

, •. , f-qn bdi m¢t lang kinh de thu CUyC t':,r:J::; song '~ .... ~-. .,1 .. , __ "'; ....... "'" •• ,. • ' •

lQC d~ ~._,

3) Nito dioxit (N02)

N02 ducc bien d6i thanh NO va cho tac dung voi ozon. Anh sang phat ra tu phan ling phat quang hda hoc nay dt1c;1C do va chuydn d6i thanh nang dQ.

4) Ozon (03)

KhOng khi ducc hoa tren voi etylen de etylen tac dung voi ozon trong phan ling phat quang hda hQC. Anh sang phat ra duc;1c do bAng b() nhan quang di~n.

De co the thl,tc hanh cac phucng phap do nang dQ cua m¢t s6 ch«t 0 nhi~m ph6 bi~n neu t~n, duoi dAy s~ trlnh bay chi tiet cac phuong phap d6 dang thbicung gioi thi~u th~m m~t trong nhiing phuong phap W61lg' duong thay the.

Dioxit Sunfua S02

• Theo phU'ung phdp West va Gaeke (ho(ic con gt)i ld ph~ung pluip pararosanilin) A- Chucin b~ hoa eht!t

1) 'IRc nhan: 0,1M N~(HgC14) (natrt-thuy ngan tetraclorua):

27,2 g HgC12 (0,1 mol) va 11,7 g NaCl (0,2 mol) hoa tan trong nl10c va pha loang thanh 1000 ml (dung dich 1).

2) Pararosanilin trong HCI: 4 ml dung dich 1 % pararosanilin trong nude de y~n sau 24 giC1 va 6 ml aci d~m d~c dUQc hoa trQn va lac manh cho d~n khi mau nAu bien m't. Sau do dung dich ducc pha loang voi nuoc thanh 100 ml (dung dich 2).

3) 0,2% formaldehyt: 5 ml dung dich 40% forrnaldehyt (CH20) dUQc pha 10Ang vCli nuClc thanh 1000 ml (dung dich 3).

B- Thao tae:

1) 10 ml dung dich 0,1M Na2HgC14 (dung djch 1) duc;1C cho vao blnh sue khf cO nhc.

Kh6ng khl chua S02 cln do duc;1C hut qua blnh vCli th~ tlch 38,2 lit trong 10 + 30 phut

6 tla·KHONG KH VA xu LV t<H THAt

33

(..., • hn NfDI kh6Dg kh{ tron, khoing 1,27 + 3tU Vph).

'-Phh ftg sAy ra trong qua trlnh b'p th\l S02 cUa du., ~ Ja .. vitc DM Ba.: [HgCl.J2- + 2802 + 2H20 .. [Ha(SO:J r-+ 4H+ + 4Cl (12.51)

. ·1

2) Cho 1 ml dung djch 2 va 1 ml dung dicit a rio 10 .. cI1I1Ic .... lAm vifc.

3) LIy 10 ml dung dich 1 ~ nguyAn (Utmg -.c: kIl6ac lhi) am .Au cia cit ... 1IIu DAy cbg dllf1C xil Iy blng dung dich 2 va 3 nhl1 cJ6i Ym dUDg cJich IiaD vitc vila nh ......

4) ChlJ 20 dfn 30 phut cho mlu tifn tri'n vA ... talm ,. .

5) xae dinh dO h«p th\1 quang eUa dung dich 1mB. vite 80 viii .... dida ..

chdDg a babe sOng 0,56 I'm (O,56.10-6m).

6) DQc tri s6 .ng dO S02 tten dl1b.g CODg t_ elidn duqe Itp ra til vitc sit d\uag dUll, dicit tiIu chub cua natri bisunfit (NaHSO~ u.e .... dje" 1.

N .. b'~ ~g khl hut qua hhlh 8\1C Irhi ~ 38,2 It thl ett mIi mierGpID SOz t .... _, .. 0,01 ppm S02 trong kh6.g khl tht ......

Nlu cd mtt clla sun fit, ch't aft toa hbib thbh ttoDg dung djCh lAm Yife." .. lqc ItCh blnc fill lQC hote may ly tAm. N02 vbi .., dO trtn 2 ". cO till b ...... )liu tit. a~m thu ""qc tv hitB tru<rng cln d\fqc pa.&n deh trona .... .., .."...

thlt tIl_t S02 WlDg qua trio 0"1 hda hotc .y hoi. ." ..

Phipn vi lip d1,mg cUa ~ pb8p: Do ~ ultDg dO S02 trong kho4ng 0,002 + 5<"_.

Dfi .. kh6Dg khI :!lung quail thl ~ dO 0,01 + 0,1 ppm Ii gibi hp .g quaD tam.

• n..o ,"fllI", ,.., "1" "".. [A)

0&, ~ phucmg phap Uilib I.y hcSa hQC .p d\mg r't tbu4n titn ell do ahg dt -S02 UoDl khOa, kia' ttl hi .. btdJa, a deb - pbOag thl npit •. Dun, cIich .. vitc ~ ~ • 8\IC kid til. ~ dt da elinh &beng lJifB ch't, do dO thbi pall tif 11k thil ...... ., hitD trulfDg .n !lie phAD deb troag pt. ~ thi nghitm co thl It., dti. Ph,.., pWp kJa6Bc did Wi thilt hi .sAt ~n.

At- CItutSn. ~ IaN e1A6l:

1) Dull, dich b'p th", hydro perosit (Hz02): Pba IoAng 17 ml dung djeh a", ..,410 penmt tlOn, nde ., cIuqc 1 lit. Tnn, hOa dUDg dichhfp tb\l bbg. dung djeh NaOH lobi (0.802 II) '" ddqc dO pH = •.

2) Dag dieb natri ltydlO:&it (NaOH) O,OO2M.

3) IUD hqp eWt cltl thi _0: H_ taD 0,6 ,am bromocl'Hon unh vl 0,4 ... metyI del ~ 1 lit ne,N metylic (C~OH).

B- TItoo lac::

1) Nh6 3 p;,t ch«t chi thj lDAu h6n hfp yllo 75 ml dung dicb b'p tb" &.mI tnag JRh

• kid cO 1ltD.

2) a. ... dO dung dich Ja«p lh\l bbc dun, djch 0,002 M natri hydl'O:!lit cho dID kbi _u cf6 bifn _t vit; xu't hit. mAu bujDll quaD, IA m,.

3) Hat Jlh6ag khl khla sat qua Wah • lIbl cI&\ta dung dich '-p th" v(fi 1_ .... 2811J* t1'Olll30 pIlUt. GJ.i ch8p ubitt ... ft 6p saM khl "uyln .

• ) Cbdll dO dUDg djch b'P th" dA dUfC s"e &hi Doi trOn bAa, duB, ~Ot- II

34

xAc DINH LUONG KHI DOC H~I TCA RA TLJ cAC'OUA_

~aOH cho ttMtkhi hi~n trll l,i mAu xanh 18. m, huynh quang va ghi l,i th& deb dung djeh NaOH etA s,) d\lng.

5) T.lnh toan k«t qua: nbng etQS02 tinh thea ppm dUQc xac dinh thea cOng thdc:

. mINaOR ~ O,OQ2(273 + tOC) x 41,1 I

troag 46: SO,(ppm) = V (12.52).~

V - th& deh khOng kh{ hut qua blnh S\1C khi tlnh thea Ht.

" ,..."

• Plawung phdp hlp th" Mng ngo,!i [21;03]

Cacbon oxit la 1()~ khl h«p th" r4t manh buc x, h~ng ngoai. D$.c tinh nay eua CO etl1qC du~ lam co sll et' eh« ~o ra may pbAn tlch khl CO brtn~ qua trlnh h4p th\l h~ng

·1lAi.kI1o~g phAn tan (NDIR - Nondispersive infrared) .. <s.y phan tich ~m co cac bQ *~i.,QhlJlh sau ct&y

(W ... 12,.2): ngubn phat

,,',.-"" _,' ...•. ..' .

bttc s •. h~ng ngo~ 1,

6n, chlta khl d6i ehllng 2, 6ng 1-1 .. t:ht\n~ khOng ldal thu u6......... _. Piatn ph't hitn 4, bQ '.~M.n blfn ddi tin hitu All era 5 va bQ ph"n ;lit,.~ti8. ehl«u 6. ',

Trong . 6ng d6i

c~~l)g 2. edehlla mOt ch«t kh' holn tab trollS su6t et6i vdi tia hb~gnp'i. KhOng khl cb thb' nghitm du(Jc hllt' U6ntl,lc q~a' 6ng 3, kbl CO trong khOng khl tht npitm sA h«p th\l tia· .)ah, ugo,p phat ra

. tit nguan 1, k«t qua la dug l11qng bde x~ hbng ... fI .. ~i«1,l d«nngAn Wu' phti . cUa bQ phtn

,"t.Wt~ 4 it han so vat . ngin bAn trti.

Trong bO ph.n phat tittlf4c4ngehda khOng kill cln th,) nghitm (v(ri 'P Nt th«p) \1a lJ giika

- KJrr /lQQ

• •• I.

, . ~

•• • - Kltl r~

.:_,-. '.,

.,. ,

NUala 12.2. May phAn t{Ch co bani tta h~1 DIOti: , .

1- ogubn bU:C ~ h&g D~ 2~ 6Jlg kh{ d61 cbwg{khOng cb\1'a .q:»; 3- 60g hru thOng khOng khi thli nghi~m; 4- be) ph4n pIlAt hlen; 5- ~n Iibt tin ..

. dlu ra; 6- bO pIlan rig4t rOO.

0. ~. Ki-tONG KH vA xu L Y KHI THAI

hai nlAn trw va phAi cua no eo lAp m~t mang mong bAng kim loai co tfnhcfan h~icao. -Dfn-ltlqtcua minh, khi CO trong ngan trlii cua b~ ph~n pbat hi.n 4 l~ b4p th" nhih bdc x~ h~ng ngo~i nen nhi~t d~ cua khOng khi bsn ngan trai tang cao han so voi~Gng kh( bAn ngan phai, do do mang mong kim loai se b] d«yv~ng sang~n, phai. I?O., ~h chuYfn cua mang mong ty I~ voi n~ng d~ CO trong khOng khf va dUQC bift;l d~i thanh tin hitu ditn dlu ra d6 hifn th] tr] s6 n~ng d¢ CO trong khOng khl thit nghi,fm. iojth4n ngAt mel tia chieu 6 co tac dung tao ra xung lip h,tc tr~n mang mong kim fo.p ~h~o b~llg ph. v~ t6c dO quay cua no, nha do s~ bi~n ddi thanh tin hitu ditn dlu ra sA duc;t~ cli'~h sac hen so voi khi d~ vc}ng cua mang mong nam el vi trl c6 dinh Jifu lmGngco"".h n"t' - mel.

Nhuqc difm cua phuong phap nay la nhirng chat thuang xuyen co ml)t trong kh6ng khf nhu CO2, hydrocacbon, hoi nuoe deu co khA nang hap th\ltia h~ng ngof,i, do deS chdilg si gay nhi~u. Thy nhien CJ dieu ki~n blnh thuang cua khl quy~n vitc k~ dfn:anhbuelng cua CO2 va hydrocacbon khOng thanh van d~ phuc tap, eon hoi nuoc thl co thfgiAi quy«t blngcach khOng khf truCJc khi hut vao thiet bi cln dUQc xit Ii (hut «m) den dO ~m hhlt dinh k~ ca trong 6ng d6i chdng 2 IAn trong ~ ph~n phat hitn 4.

Phuong phap hip phu h~ng ngoai con dltQc ap dung de do n~ng dO S02' NOx va. HC til cac ngu~n c6 dinh cUng nhu CO, NOx va HC tit cac ngu~1l di dOng (xe cO) .

• P"lfung phdp thltlck xdc dink co sau khi ox] hOa thank CO2 bl1ng diiot penlaoxil (120~ 1) Nguyln lj: Diiot pentaoxit el nhitt d¢ thlch hop (llOoC hol)c cao hen) va thbi sian du dAi l8. chit oxy hoa t6t d6i voi CO d~ tao thanb CO2, Phan dng say ra, nhu sau:

120s + 5CO = 21 + 5C02 (12.58)

lot ddn chat titphudng trlnh (12.53) co th~ dUQC chu«n d~ tr~c tifp blng natri thiosunfat(Na2S203). 'lUy nhi~n, d~ tang cao dO chfnh xlic, nguai ta cho iot don chat thu cluqc tit phuong trlnh (12.53) oxy hoa thanh iodat voi brom (Br), kft qua thu duqe eho tac d\lng tiep voi hydro iodua (HI) de thanh iot don chat nhi~u gap 6 Iln so vOi phan dng dlu tiAn (12.53). Qua trlnh hda hc;1P xay ra theo cac phan dng sau:

21 + 10Br + 6H20 = 2HI03 + 10HBr

2HI03 + 10HI = 121 + 6H20 (12.54)

Nhu v~y nfu chu«n dO t~c tifp tu plnrong trlnh (12.53) thl cd 1 phAn tit CO tuong dng vc)i 2/5 nguyAn til iot, trong hic chdn dO theo phuong trlnh (12.54) thl 1 phAn tit CO tuang dng vOi 12/5 nguy~n tit iot, utc la dO nhll-Y tang IAn 6 Iln.

Nfu khGng chu«n dO lot ma chu«n dO CO2 hlnh thanh tit phan dng (12.53) thl CO2

co sAn trong khOng khf thit nghi~m phai duc;1c loai tru truoc khi cho tac d\lng voi 120s.

2) D~ng C1!-:

- Blnh thu khl dung tlch 1 - 2 lit d6 hap th\1 khf thit nghiem.

- Blnh thuy chuin VCJi chat long Ia. dung dich 10% Na2S04 hoac dung dich NaCI (22

phln NaCl va 78 phln nuoc thea kh6i IUQng)

- Ong chll U chda 120s chi~u dli 10 cm, cd xen k~ 1 lop 120S day 1 em duqc d~m blng mQt lOp bOng thuy tinh. BOt 120S co cCl hll-t 40 + 120 #m can duqe nhM tuong d6i ehtt. ong chll U chua 120s dltc;1c dl)t trong 10 di~n trel d~ d6t ndng el nhi~t dO 120°C.

36

xAc DINH LUONG KHf DOC H~I TOA RA TU cAe QUA..

,.,

Khong kh{ thu ~ghi~m' cd thf du~c hut qua h~ th6ng dung C\1 thu tit boc chda mlu khf thudu~e tit hi$n tntbng bAng mOt may hut khI.

Khi can xac dinh CO2 hlnh thanh tit phan dng 'giua CO va 12°5, khOng khf thu nghifm eln duqc hut qua lOp canxi hydl'Oxit Ca(OH)2 trudc khi cho qua lSng d\1ng 12°5,

3) Thao tac~

KhOng khl thu nghitm du~c hut qua lSng d\1ng diiot pentaoxit (120S) trong 10 difn c) nhitt d~ 1200C vOi v$.n t6e 1 ~ 2 bot khf/s r~i di ti«p qua blnh thu k«t qui. chda dung dieh kali iodua KI 10%,

.-.; .......... ~~ ~~w • • • '1_\.0 thA,.,n t.u phi,., ",.,,,. .,0\" 1'a trong lSng chu U ehda

1205 dA duqc dua sa.,ng blnh thu, nguo, "Q •• .:.. -.~. __ •• _ AnOng khf saeh (khOng chda

CO) hote kh{ nita ~ qua 6ng chu U.

Trubng hqp ehu«n dO tntc ti~p, iot da du~c hlp th\l trong dung djch KI dUQe chuyfn sang lSng nghifm chub dO vOi mOt it nuOc va sau(~ dUQc c~u& dO bAng dung dich natri thiosunfat O,01M (O,OlM N~S203)' Phin dng xiy ra nhu sau:

12 + 2N~S203 = 2NaI + N~S406 02.55)

4) Kit qua:

1 ml O,OlM' N~S203 tuang dng vdi 0,56 ml CO CJ di~u ki.n chu«n ho~ 0,70 mg CO. Truerng h~p chdn dO gian ti~p theo phin dng b~ sung (12.54) thl blnh thu k4't qua

duqe sde bAng dung djch NaOH 10Ang va dt1 vao IQ 200 ml, th'm vao do 10 ml nit axetic hAng - brom rai lAc manh. Ti4'p theo dung axit formic (HCOOH) nhO tung aiqt vlo dung dich cho d«n khi mAu nau eua brom thita· bi«n milt. Sau 3·4 phut cbo vao dung dich 2ml ait sunfuric (mOt thf deh H2S04 + 1 thf tich nuOc) va 300 mg KI thf rh. Dung dich ctuqc lAc d~u va chub dO blng O,01M N~S04 cho d«n khi mlu vbg nla.t xuft hifn. 1 ml O,OlM N~S04 tUtSng dng vOi 0,117 mg CO ~rong'khOng khf thu nghi$m, tde dO nh., (dO chlnh x4c)tAng IGn 6 lln so vOi chu«n dO t1'\1e ti«p.

Nitd dioxit (N02)

• P"uung pMp do nling tIP N02 bang mIn 'u(Tng pM' quang "6a "flC [21; 51; 63]

D\1a vao hi~n tuc;tng phat quang hoa hQe nguM ta ch~ t.o ra may phln tfch quang hoa hQC df do n~ng dO NOx trong khOng kh{ xung quanh. Khi NO t4c d\lng viJi oscn 03 II ~. 1'8 mOt s6phln tu NOi'bj !deh thfch, cac phlntu nay phat ra ntng luqng,bdc x. a buOc scSng 600 + 3000 um vA C\1c dl)i b bu(sc sOng 1200 nm, sau deS tM v) tr~ tbti .. blnh thubng. Cac phan dng xiy ra nhu sau:

NO + 03 ... NO; + 02 } NO + 03 .. N02 + 02 NO; ... N02 + bv

NAng luqng bde ~ hv du~e thubAng lSng nhln quang. Cubng dOwa bdc x. ty 1$ vOi s6 luqng ban dlu cua NO trong khOng khl thu nghitm.

Khi trong khOng khi emug thbi cd m.t cl NO lin N02 thl cflu tiGn khOng khf cln cfuqc th~i qua lSng thep khOng gl dlSt ndng d~n nhi~t dO 13500F (732~C) dl N02 chuy'n thAnh NO theo phindng:

(12.56)

o ,.,a._ KtiONG KH v A Xli L Y KH TH~'

37

(22.57)

QuA trlnh phln tich NO va N02 trong khOng kh{ cd th~ th\fc hi~n thea hai buae vdi 2 ph"a khOn.g kh{ dttqc ph4n ra tit cung mOt mill tha nghi.m.

Bude 1: Cho khOng kh{ tha nghi.m di qua thep kMng Ii d6t adng ~i di vao b"ng phAn lbag pbat quang hoa hQC vbi ozon (°3>, K4t qua thu duqc IA luqag NOx tdng bao ~ c4 NO va NO:;!.

Bu6t:·2:.Cho phln khOng khl khac di thAng vao bu~ng phan dng vdi.ozon khOng qua 6Dgth4P kh6Dg gl. KIt qua thu duqc phain anh lUQDg NO.

Luc,ng N02 IJIJ· duqc de dinh bAng hi.u 86 kft qua cUa bubc 1 va buCIc 2.

Tr6n hlnh 12.3 la sa d~ nguy~n lj cua thi4t hi phAn tfch NOx bang ph!.n dngphat quang hda hQC. DO nhay ella phuong phap do nay rit cao, cd the phat hi.n duqc n~ng dQ NOx xu6ng d~n 0,001 ppm.

7

6

~----------< ~'"

.3 _/

f

IIbc/I 12.3~ SO' d~ nguyfn Ij CUB tbAtt hi ph" tfcb NOx blug pban ng phlit quaD. hOa bqc:

1- kbOns khi SIJCh· vllo; 2- hi) pI$l ~o khi 0:3; 3- thOng khi th\I n8hlem dI vao; 4- bO P'* chuy& N~ tbinh NO (oog tbep khOng gi dot n6ng) 5- van 3 c"~u; 6- bu&g ph8n Ung ph8t quang h6a bQc; 7- be) p$1 nhAn quang; 8- m6y hlit khf.

38

xAe DINH LUONG KHf DOe HAl T6A RA TU esc QUA..

• Xdc dinh nong dp nita oxi: bling phuung phdp chuan d(j axil

Nito ox it trong khl thai cong nghiep nhu khi thai tit cac nha may san xuat axit nitric thuong d1.1Qc do theo phuong phap chuan dQ axit. }{hOng khi thit nghi~m d~Qc hut vao blnh chan kheng co th~ tich len, nttdc hoac dung dich H202 Ioang d\t<}c cho vao blnh va de y~n trong nhi~u gi(J. Axit nitric se hlnh thanh va d\t<}c chu'n d.,.

Qua trlnh do co thg du<}c rut ngan xu6ng con it phut bang slj cai ti'n sau dAy:

Kheng' khl thit nghiem du<}c hut vao blnh buret dung tich 500 ml va rot vao blnh 20 ml 1,5% H202 trung hoa cQng vdi 2 ml dung dich 1% chat tac nhln gay b9t trung tinh (chat nekan, dodexin benzosunfat v.v ... ) lUi lAc manh trong 5 phut. Sau do chdn dO bang • "n1l\,f NROH khang lai mau metyl do. 1 ml 0,01M NaOH tuong dng vCJi 0,46

mg N02.

Ozon (°3>

• Phuung phdp phan ung phdt quang hoa hoc [631

Co so cua phuong phap nay la ozon tac dung vdi etylen tao thanh nhirng ph an tit b] klch thlch va phat quang a buec song trong thay ducc, Tin hieu quang ty l~ vdi nong dO ozon trong khOng kh] thit nghiem ducc phong d~i va co the ducc hi~n th] bang so hoac bang kim chi tren m~t dOng ho. Phuong phap nay duoc ap dung de monitoring li~n tuc ozon trong khong khl xung quanh.

Pham vi nong dO do dtt<}c bang phuong phap nay Ia 0,005 ~ 1 ppm 03 (ttlc 9,8 + 1960 Ilg/m3). DQ chlnh xac co the d~t ± 7%.

May do dU<;IC thit va hi~u chlnh bang m.,t nguon san sinh ozon nhan tao gam mOt ang thach anh, qua do khong khl sach (khOng chua ozon) dtt<}c hut vao va duoc chi'u sang bang den thuy ngan thap ap, Muc chieu sang ducc dieu chlnh bAng ang tru<;st bAng nhorn lap bao quanh den chieu. mng dQ ozon trong kheng khl thit d\t<;Sc xac dinh bAng phuong phap kali iodua (KI) dung dich 1%. Duong cong hi~u chlnh d\t<;Sc chuan bi trul1c bang each do nang suat hap thu cua mQt loat dung dich iot tieu chugn loAng dai chi~u vdi lucng ozon tUdng duong da. tlnh toano

• Phuung phdp /cali iodua

Co rat nhisu sl1 bi~nhda khac nhau cua phuong phap iodua ki~m·d~u d\1a tr~n tinh chlit hap thu cac chat Olty hda, nhat Hi ozon trongkhong khl cua dung dich ki~m kali iodua (KI). Dung dich hap thu dUQC oxy hda bang hydro peroxit (H202) dg lo~i tru Anh httang nhi~u cua S02' dong thai ducc dfeu chlnh dO pH den 3,8 de tninh anh hUC1ng cua N02. Trong qua trlnh axit hda, iot dUQc giai phong tu hypoiodit hlnh thanh trong dung dich hap thu va h1<;sng triiodua san sinh ra dUQc xac dinh bang may do quang phd.

Phan ung xay ra nhu sau:

03 + 3KI + H20 = KI3 + 2KOH + 02 02.58)

PhUdrlg.phlip nay cho pbep xac djilh nang dO ozon trong pham vi 0;01 + 10 ppm. Thao tac: dung 30 ml dung dich h«p th\l (du<;sc pha ch~ thea tOng thl1c: 109 KI va 4 g NaOH hoa tan trong nttdc cA:t cho dttQc 1 lit) cho VIlO blnh S\lC khi va pha loAng voi nuac thanh 75 ml.

o Nt4M KtiONG KH v A xu L Y KH THAI

39

-_

Hut khclllg 1mI thit nghi~m qua blnh S\lC kh! chua dung dich h4p th\l v{Ji hru luc;tng 5 #ph.

IAy ra 15 ml dung dieh da M:p th\1 (uoc s6 1/5) d6 vao c6c ed mO, th~m vao do 2 giQt dung djch 1 % H202 va dun slli d~ du6i Mt peroxit thua. lAm DpOi ~ cf~ vao 6ng nghitm co chia dO vi co nut mAi dung tlch 25 mi. Th~m vt.o vita do 3ll axit axetie cf~ cf.t dO pH = 3,8. Chinh th~ dch eu6i eung cho d11qC 25 mi. Sau 2 plaut k« tv hie th~m azit axetic dQC nAng sdt h4p th\1 a bu{Jc song 352 nm. S1k d~D.g llw)c 1lm. d6i ebllng. I)ubn, . cong ti~u chu~n co th& duqe Itp voi kali iodat vi. dune 4ich h«p tb". MQt iDicropm iot t1tOJig dng vlJi 0,1914g ozon ..

Trb dAy 11 phl1dng phap do n~ng dO mQt s6 chat cl nhi~m ph6 bi«n trong khOng khf.

D6i y{Jj nhi~u cha:t cl nhi~m khac eo th~ tham kh10 cae tai li.u [51;-'2;62;63 ... ].

40

Chu"(1ng 13

.., AI'.' " ., ,'"," _ .

co SO LV THUYET CUA CAC QUA TRINH XU' LV KHI eoc H~I

22-

Cac bil}n phap ky thu~t nhAm han ch~ 8\1 hlnh thanh va phat thai cac ch«t 0 nhi~m

the khl t~i cac nguon thai co the dl1c,1C phan chia thanh ba c«p sau dAy:

1- Cai ti~n cac qua trlnh co ban de tao ra cong ngh"

a hen";

2- SU dung cac loai nhien li~u S?(,l .

3- Xu IV lam sach kti LI. ii ~rliJc j,.' • -- t

oJ,!- .~~ _ .--J -- .... ~~ cno cac van de nsu tren phu thuec vao d~c diA'm

cua ch«t 0 nhi~mt qua trlnh phat sinh chit 0 nhi~m va muc dQ xu Ii.

Vi du, khi xem xet qua trlnh d6t chay nhien li~u ta co the phan bi~t ba loai 0 nhiam: 1- San pham clla qua trlnh chay kheng hoan toan nhu cac hydrocacbon, oxit cacbon, cac bui than chua chay h~t.

2- Cac chat 0 nhi~m trong san ph~m chay nhu S02' NOx do thanh phan luu huynh va nito chua trong nhi~n li~u gAy ra.

3- Oxit nito tu phan tlng CJ nhi~t d¢ cao cua N2 va 02'

CAi tien cac qua trinh cOng ngM dong vai tro chu yeu trong vi~ loai tru pbat thai chat 0 nhi~m thuec loai 1 va 3, vi du bAng each thuc hi~n cac qua trlnh chay hieu qua cao hon va thay ddi m6i quan M gifta thbi gian - nhi~t dO cua h6n hep chay. Thay th~ nhian lil}u It sach bAng nhi~n li~u sach hen la bi~n phap chi~n 1l1c;JC 86 mOt khi cAn giai quyet cac chit 0 nhiAm lo~ 2.

Xu Ii lam sach khl thAi ve nguyen tic la giAi phap co bAn bAt buec v{Ji cac ch4t 0

nhi~m thuOc cA ba loai n~u tran.

Xu Ii khf thai co the cSl1QC th\1C hien bAng ba phudng phap sau dAy: 1- Hip th\! cac ch4t khf dOc h~i bAng ch4t long (nu{Jc, dung dich). 2- Hip phu cac ch4t 0 nhiAm tren b~ m$t v.t lieu rAn.

3- Bien ddi h~ hQc cac chit 0 nhiim bADg qua trlnh thieu d6t (d6t chay sau) hO$c xu Ii bAng ch4t xuc tAc; d6i vCJi khl thAi.

Sau dAy ta IAn lUQt xem xet cac phuong phap neu tren, trong do co d$c bi~t chu i nhieu hon d phl1dn, phap h«p th ... vi do 1& phuong phap xu Ii khl thAi dUQc lip dung rOng rai nh4t.

13.1. HAP THl) Kid BANG CQAT WNG (l ~;)

Hip th\l khl bAng ch«t long lA qua trlnh hOa tan chit kb{ trong ch(t long khi chung ti«p xuc v{Ji nhau. Cd c4u cua qua trlnh nay cd' the chia thAnh ba bU{Jc:

o . NtEM KHONG KH V A xu L Y KHf THAI

41

1- Khukh tan cac phan tlt chat 0 nhi~m th~ khl trong kh6i khl thai den b~n m$t cuacb4t lOng hap thu.

2- ThAm nhap va hoa tan chat khl vao be mat cua chat hap thu,

3- Khuech tan chat khl da hoa tan tren be mat ngan each vAo .sAu trong long kh6i chat long hap thu,

D~ co tM hi~u ro cac buac n~u tr~n cua qua trlnh hap th\l, truac ti~n ta can tim hi~u nhftng van de mau ch6t cua Iy thuyet trao d~i chat.

13.1.1. M9t so vin d~ CCI bin cua qua trlnh trao d6i chit

Hi~n tuong dAn nhi~t trong chat khl la ket quA cua s~ chuy~n dQng h6n loan cua cac phan tlt khl, lam cho chung bi xao trQn va din tai s'l,t can bAng nang' h1c;fng giua cac phAn t\1. Nher co chuy~n dQng nay ma s'l,t khac bi~t C\lC bQ cua neng dQ chat khf trong h6n hcp s~ duc;fc giam dan ngay cA khi khOng co s~ can thi~p cUa ngoa! l'1,tc nhu quay, lAc.

Ta xem xet mOt h6n hop ~m hal chat A vA B trong bblh d\hlg c} cung nhi~t dQ va apsl1ft (hlnh 13.1). 86 lucng phAn t\1 trong m"t don vi th~ tleh la 17., trong do 17. A - s6 h1gng phAn t\1 chat A vA nB - s6 lugng phan tlt chat B, ta s~ co 17. = nA +17.8' DOng hoc

chat khf chdng to rAng t cilng nhitt dO vA ap suat s6 luc;fng phAn tit 17. {j mQi di~m

khac nhau cua blnh la nhu

nhau.

Gil thiet rAng 86 lugng phAn tit 17. A va 17.8 thay d~i theo phudng Z, tro~g do 17. A nhi~u hen CJ phla dulJi cua blnh, cOn 17.8 nhi~u hon {j phfa tr6n cua blnh. Luc do ta sa co

s\t chuy«n dOng cua phAn tu A tit duai day blnh di I~n tr~n va ngugc lai, cac phAn tu

chit B tit btn t~n chuygn dOng xu6ng dudi.

o

o

NAl fa

-_. -

Innh 13.1. BI~u dlla qua trlnh trao db. chA't (kbulch tan) CUB hal chB't A va 8 tronl ban h9'P.

86 luQng phan tit chft.A tit dulJi di len qua m~t cAt 0-0 sa dUQc xac dinh thea bi~u thdc:

(13.1)

va so lugng phan tit chat B tit tren di xu6ng qua m~t cat 0-0 s~ la:

42

co SO L Y THUV£T CUA cAc QUA TANi xu l Y KH

, dnB

N - -D --

B - BA dZ

(13.2)

Trang cac bi«u thllc tr~n:

D AB- h~ s6 khu~ch tan cua chit A trong h6n hop A-B; DBA - h~ s6 khu~ch tan c1ia chit B trong h6n hqp B-A;

dnA dnB .

-, ,-- - Iln luqt la gradian m.t dQ phan tit chit A va B thea phuong Z.

dZ dZ

Tu cae di~u ki~n n = n A + nB va n = const ta rut ra dUQc:

dnA dnB

(13.3)

--=---

dZ dZ

D~ dim baa di~u ki~n n = canst, s6 luong phan tit noi chung di qua m~t ph!ng 0-0 phii bang khOng (N A + NB = 0). Do do DAB = DBA - tuc Ii. h~ s6 khuech tan cU~ chit A vi. chit B trong h6n hQP A - B la bang nhau. Vi v.y, v~ sau ta bo chi 86 chAn AD ho~c BA cua h~ s6 khuech tan va chi viet ng'-n gon la D.

~ 1.1.1. H~ 56 khuech tan va chulln 56 Schmidt cl\a m~ 86 chi(t kh( va hat .. , !. , = 2$oc va p = 1 atm

etm't . He siS khu~ch t4n Clluln 56 Schmidt
D, cm2/s SC =P.KK.!PKXP
Amoraac Nl-I:l 0,236 0,66
Cacbondioxu C~ 0,164 0,94
Hydro H2 0,410 0,22
Oxy~ 0,206 0,75
Hoi nuoc H2O 0,256 0,60
Caebon diirtlnfua ~ 0,107 1,45
Dletyl ete (C'2HSnO 0,093 1,66
Metana. C":l0H 0,159 0,97
Elyl aneal CzHsOH 0,119 1,30
Propyl ancol o,toO 1,5S
Butyl aned CH3(CHz>JOH 0,090 1,72
~n C6"<; 0,088 1,16
aorobenzenC6HsO 0,073 2,12
Etyl benzen CgHlO 0,077 2,01 Phuong trlnh kbu~ch tan con co thS dUQc bi~u diAn qua gradian nbng dC). Neu nhan ca hai va phuong trinh (13.1) cho phan tit gam M A' ta thu dUQc:

dCA

rnA = - D - (13.4)

dZ

o NH~M KHONG KH V A xu L Y KHf THAI .

43

trong do:

mA- dOng kh6i htqng chit A di qua don v] di~n tich trong don vi thbi gian,

kglm2.s hoac mol/m2.s; .

C A - n~ng dl) ch«t A, kg/m3 hoac m~l/m3; Z - khoAng each, m;

D - h~ s6 khusch bin, m2/s;

Phuong trlnh (13.4) dUQc gQi la dinh luat Fick,

e, cac bang (13.1) va (13.2) la M s6 khusch tan va chuan so Schmidt cua mQt 86 chft trong khOng khi va trong nuac [41].

Bting 1.1.2. H~ so khuech tan va chulln so Schmidt cua m(it so chat long trong nll'ac cY zone

Chal H~ sO khuech Ian Chuhn sO Schmidt
D.loS cm2/s Sc =/AnIP.P
Arnoraac NHs ~76 570
Cacbon diOlCit COz ~O 570
Hydro H2 5,13 196
Oxy 02 ~80 558
Dlnlta axil N20 1,51 665
Nita N2 ~64 613
Clo~ ~76 570
Axlt cJohydric Hel 2,64 381
DlhydlUlUnfua H2S ~41 712
Axlt sunfurlc H2SO4 ~73 580
Axlt nlttIC HN~ 2,60 390
Axelylen c;H2 ~6 645
Axlt axetk: CH3COOH 0,88 1140
MetallOl CH30H 1,28 785
Etanol <;HSOH ~llO 1005
GIyxerol 0,72 1400 .
Ure ~06 946
Glucozc 0,60 - 13.1.2. Trao ddi chit va Iy thuy~t hai Ittp bien (hai Idp mimg)

n« trao d6i mOt IltQng (khOi luong) cM:t 0 nhiam tit khi thai V3.0 ch«t long h«p thu, cAn phAi trao ddi cac phan tit qua vilng ranh giai gQi la lap bian (mang, phim). Cac phan tit di qua Illp bian tit ca hai phia, mOt 86 tit phla ch«t khi, mOt s6 tit phia chit long. CUlJng de) trao d6i th\tc (net) phu thuOc VaG cac yfu t6 tac dOng nhu nhi$t dO, ap su«t, n~D' dQ, dO hoa tan. N~ng dO phAn tit d phia ch«t khl ph\1 thuOe vao cA. hai hi~n. tu~ng khulch tan: khufch tan r6i va kbufeh tan ph An tit. ThOng thulJng, khufch tan r6i co tae d\lD, lAm cbo n~ng dO phAn tit dUQc d~u d$n trong kh6i kbi con khufcb tan pbAn tit co tac d\1ng lam eho cac phan tit khl ebuyt1n dOng v~ phla I6p bi~n (mAng, phim). 0 phia chit long cung xAy ra hi~n tltqng tuong t\t nhu t~n, trong do kbufch bin r6i dUQc hlnh

44

eo so L Y THUY~T ellA eAe QuA TRINH xu L Y KH

thanh d~ gift cho n~ng dQ dUQc d~u d~n trong toan 1>0 kh6i ch«t long, con khukh tan c~«t long (liquid diffusion) dich chuy~n cac ph'~ tit d(n IlJp bi~n boac tit IlJp bi~n di vao pha khi. N~u cac phan tit ella kh] di qua lop bi~n va di vao ch«t long cd phAn ling hoa hoc vesi chit long hoac dUQc gift I~i bAng cac c:ua trlnh v'_t 1, khac lam cho chung khOng th~ quay tr" lai kh6i khi thl cuong' dQ trao dlSi thuc (h«p thu thuc) eua khf vao ch(t long se tang.

.. .. . . ... . . .,

, . '... , .. , .,' Pha khi' ',' ' ..

, YAG' ·1'A~ .' . '. : .. ' ' ,' , " .',

" • • • .o.. •• •

'. . " ~"dl f,in pj,Q~ fd . '." " '. : ,

':__' .. I·:.f· i:.J·.::r.:.:t.<;"{:.··.1·:·L·:-: ~ Ulp biin kilt

~~;~~i ~

_ % .. ' '-- C,. , , ._

... eo "'.. ___,

_ -=--:..E't=-=-J~ ::r L:- t _J - F-l-= f =?-: Ltip bien chal (on5 -:-- - - -- _ khu'ch ian phon iJ - - - -

.:- _-_ --:: =- -PhQ=lo-"~- _ -=- - -:..-=:-

- --x - c i7__,_- - _

_ AL AL -~ -_-:_ - __ -_-

-- -

Hinl. 13.2, Mo ,hlob hal lap bien ngin each glh hal pbs kh{ d long.

De ti~n cho vi~c phAn tlch 1, giM, ta xem rAng IlJp bi~n ngan each gifta cac pha .kbf va long gl)m co hal ldp: mQt Iesp bi~n khi va. mQt lep bi~n long , ngttbi ta gQi do la 1, thuyet hai IlJp bi~n (hai IlJp mang) va. dUc;1e the hi~n t~n hinh 13.2.

CUC1ng dQ traod6i ch«t tit pha nay sang pha kia Iii ty l~ thu.n thea di~n tfch tiep xuc va the nang trao d6i ch«t vesi mOt h~ s6 ty l~ k dUQc gQi 1& ~ 86 trao d6i ch(t.

Xet ri~ng re tung IlJp bian, ta co th~ viet phuong trlnh trao dlSi ch«t nhu sau:

D6i vesi Iesp bien khi:

N A = ko(P AO - PAi) (13.5)

D6i vesi l{Jp bi~n ch(t long:

N A = kL(C Ai - CAL)' (13.6)

trong do:

N A ,cu"ng dc)' traod6i ch(t cua chit A qua don vi di~n tlch cua lOp bi~n, mol{m2h bote kgIm2h; ,

P AG ' ap su«t· rl~ng cua chit khl A trong kh6i khi (0 each xa IlJp bi~n), atm hoac

mmHgj .

P Ai' lip sulft riAng eua eh(t khl A thuQc pha khl trong lCJp biAn khf tr~n b~ m$t ch(i long, atm hote mmHg;

CAi ' n~ng dQ ch«t A thu()c pha long trong lCfp biAn ch«t long, kg/m3 ho~ gil; CAL ' n~ng dQ ch«t A trong kh6i ch«t long (cac~ xa IlJp bi~n long), kg/m3 ho~c

o Nt4M KtiONG KH v A xli L Y KHf THAI

- 45

gil;

kG - M s6 trao ddi ch«t thuOc pha khf cua lCJp bien khf tinh theo chAnh Itch ap su«t ri6ng, mol/m2.h.atm, mol/m2.h.mmHg hoac kglm,2.h.atm, kg/m2.h.mmHg.

kL - h~ s6 trao d6i ch«t cua IlJp bi~n ch«t long tfnh theo ch~nh IGch nang dO, mol/m2.h.kg/mJ ho~c kg/m2.h.kg/mJ - m/h.

13.1.3. CAe phuong trlnh cua qua trlnh h«p th\l

Hip th\1 khf lAo thu mOt ch«t khf ho.c hoi b~ng chit long nhb cac qua trlnh vt.t I, vA. heia hQc - b«p th\1 v.t I, v1 h«p thu hda hoc. Trong qua trlnh hA:p thu, ch«t bi Jl«p th\1 d1tqc hoa tan trong pha long - chit b«p thu,

DC hip tb\l d1tqc chA:t 0 nhiAm, cac phAn tit chit 0 nhiAm cln dUQc khutch tan dIn bl m .. t IlJp bi~n npn each, di qua cl hai IlJp bi~n khf va lOng vA. cu6i cilng th&m nh.p vA.o kh6i ch«t lang. Dilu do co nghla III cubng dO trao ddi thl/c cua phAn til quam6i Ilfp biAn IA. nhu nhau, do do ta co th« vilt dAng thllc gi)p tu (13.5) vA. (13.6) llm mOt:

NA = kG(PAG -PAil = kL(CAi - CAL) (13.7)

Phuong trlnh (13.7) con co th« dUQc bi~u diAn qua ch&nh l~ch cua ty suA:t mol cua chit khf cln hA:p th\l trong pha khf cung nhu trong pha long:

(13.8)

trong do:

Y AG' Y Ai - Iln 11tqt lAo ty 8u«t mol cua chit A trong kh6i khf vA. trong Ilfp biAn 1mf c) sat bl m~t npn each;

x AL' x A1 - Iln luqt IA. ty suA:t mol cua chit khi A trong kh6i chit long vA. trong IlJp bib chA:t long sat bl m.t ngAn each;

X kx' "y - lln luqt lAo M s6 trao ddi chit cua lap biAn long v1 IlJp biAn khf tfnh theo

chAnh l~ch ty suA:t mol, moVm2.h. '

VI thut.t ngft "ty suA:t mol" ta cd thf dinh nghIa nhu sau: deS 11 ty s6 gi~a 86 mol chA:t Imf A trAn tdng s6 mol cua cl chA:t A v1 chit B trong h6n hQP khf A-B. D6i vai pha long: deS IA. ty s6 gifta s6 mol chA:t khf A trAn tdng s6 mol cua dung mOi vA. chA:t hoa ~n (chA:t 1m, A).

Song song vlJi ty suA:t mol, vi sau ta con g.P thu.t ngi't "ty 86 mol". Do II tY s6 cua e6 mol ch't A trAn s6 mol chit B (pha khf) ho.c ty 86 cua s6 mol chit A trAn s6 mol cua dung mOi (pha long).

Beli vi n~ng dO C, ap suA:t p, lip suit toan phan P vA. ty suit mol co HAn quan ch.t chi vlJi nhau (Pi = YiP), do do cd thf chdng to duqc rlng:

kx == PMkL v1 ky = Pko, (13.9)

trong deS:

PM - kh6i luqng dan vi CUB pha long; P - ap su't to1n phln cua pha khl.

Trong qua trlnh h«p th\1 blng ch«t ,long, chit 0 nhi~m hoa tan A cln duqc kbufch tAn ra khoi pha khf v1 thAm nht.p _ vA.o pha long, chung thuiJng d1tqc gil thift rAng hai pha khf vA. long trong hai lCJp bi~n luOn luOn 0, tr,ng that can bang tr6n tit cA cac di'm CUB bl ~t tifp xuc v1 kbOng co mOt tro luc n10 dang k~ xly ra d6i voi qua trlnh khufch

46

co SO L Y THUY~T CUA cAe QuA TRlNHXLJ LV 1<1'4

tan giua hai ldP biAn cua b~ m.t ti«p xuc. K~t qua IA eac dai lu<;Ing C Ai vA P Ai trong (13.7) hote ~Ai va YAi trong (13.8) luOn luen nAm trong m6i quan h~ can bAng nhu th~ hi~n bAng dl1bng bilu di6n II hlnh 13.3a. Di~u do co nghla IS. tung c~p eac d~i lucng C Ai va p Ai ho~ x Ai va YAi trong (13.7) va (13.8) cll bi«t d~i IU<;fng nay thl xae djnhdu<;fc d~i lUc;1ng kia. Trong hicdd cac d~i luqng Y AG trong kh6i khl va x AL trong kh6i chllt long khOng· b tr~ng thai' can bAng vi rlng nt!'u CJ trang th,ai can blng ihl qua trlnh '.l.,.~(', tan se khOng xAy Id __ .. • . ",..

tU<;Ing vua n~u ra tr6n dAy co th~ dU<;fc mieu ta bAng bi«u em hlnh l3.3b.

N~ng d~ chit A trong pha khl giam rllt nhanh tit Y AG dt!'n Y Ai CJ ~i di'm sat b~ m,~t n~n each. Tr6n b~ m.t ngan . c~ch Y Ai va x Ai b tr,ng thai can b~~g. Trongpha 10'ng nong d{l chllt A th' hi~n qua ty sullt mol x A eiiD, pm nhanh'chdng t~ tri 86 xAi tr~n' m.t ngAn each' Un tli 86 xAL trong long kh6i chit loag.

/

a)

li .fllal mill ~Utl clr';, A lrong plrtl Iln~) xA

LAL (trllng ltf"glclt;;-

~~~ ph. ling)

b) k/toJng cdcn 1

', ..

lll"h. 13.3. M6 tl bAq bAu,~ tr'DI ~41 cAn ".D.troD •. b~1 lap bifD.

13.1.4. H~ s(s trao d4Si chat t4ag (Overall ..... ~er Coefficient)

Khi CI1CJng dQ trao d6i eh(t tUdng d6i thip, slle can ehu y~u d6i vdi qua trlnh la nAm ngay trong cac pha kh( ho~ long chd khOng phti b b~ m.t ngAn each, do do c:tl thu'$.n ti~n cho vi~ ly gi8.i va tinh toan ngubi ta cd thi blfu di~n phUdrig trinh trao ddi eh«t dUdi dang:

hof.c

(13.tO)

(13.11)

o Nf4M. KHONG KH· v A ·xU L'1: KHf THAI

47

trong do:

Ko' Ky - M s6 trao dOi ch4t tdng cue bi? cua pha khi ung vCJi chsnh I~eh ap su«t va ch~nh I~ch ty su4t mol;

KL, Kx - M s6 trao dOi eh«t tdng cue bQ cua pha long ung vCJi chsnh I~h n~ng d~ vi chanh I~eh ty su«t mol;

Cae d .. i luqng PA vi 'lA eung nhu CA vi xA 'co 1 nghla ri~ng mang tlnh eh«t. quy uOc

hen Ii th\lc t«. C\1 thl la:

P~ - ap su«t riAng can blng Clla: ch4t A trong pha khf khi ti«p xuc vlli kh6i pha 16ng co n~ng dQ CALi

'l~ - ty su(t mol can blng cua ch!t A trong pha khl khi ti~p xuc VCJi kh6i pha 16ng co tY suft mol eh«t A la x ALi

C~, X~ - cung duc;sc di~n gili m~t each tuong t\l nhu tr~n, C\1 th« mOt each tuong ung do IA: n~ng dQ va ty suft mol can bAng Clla ch!t A trong pha l6ng khi ti«p xuc vCJi kh6i khf co ty su«t mol cua ch!t A la 'lAO'

Cae ~ris6 cAn blng XAi'

YAi cQngn~u. XAr 'l~ co thl duqc bi'u diin tr~n bi« u ~ hlnll 13.4. Dilm B bilu diln trf.n, thai cua kh6i pha 16ng vA. pha khf tham gia vlo qua trluh trao ddi ch«t. Con dilm

;;Jl bl'u diln tn,.ng thai can -'blh, (% Ai' 'l Ai) trAn b~ m~t ngAn each hai pha.

Tit phuong trlnh (13.8) ta co thl rut ra duc;se:

-.

"

YAO - YAi kx

----=--

(13.12)

Di~u do chung t6 do .. n thAng BM n6i li~n hai dilm (zAu'lAO) va (%Ai' 'lAi) co dO d6c (h,s6 gde) bAng - k.lky•

D6i vOl qua trlnh trao ddl ch«t t~M 86 trao ddi ch«t ~ng thl cac do .. n thAng BC = %A - XAL vaBD= 'lAO - Y A - la dOng I\lc cua qua trlnh thl hl,nb cac thAnh phln nlm trong d'u ngotc cua. vI phAi va trii phuong trlnh (13.11).

Cae thAnh phln trong d«u np'c cua phuCfng trlnh (13.10) cdng co thl dttqc 11 giAi mOt each tuong t\l blng phuong phap d~ th! khi sit dung bi~u ~ P - C thay cho bi~u d~ y - % (hlnh 13.5).

Cln nh4c I .. i rlng cac d"i IUQng PA va CA cung nhu 'l~ vA XA IA qui uCJc, khOng t~n t(li b b«t ky dilm nao cua M th6ng haipha tham gia vao qua trlnh trao ddi ch«t th\le 11. Tuy v.y, chung la nhQng thOng s6 v.t Ij co quail h~ eh~t ehE§ trong m6i trubng hqp C\l thlVbin~ng dO trong cac pha thOng qua tr .. ng thai cAn bAng cUa ht th6ng hili pha.

Hinl, 13.4. Mci tli blng blh ct~ qu' trlnh trao dbiehat vcSi kh" nlfm hf 56 trao ct~ chl(t tbng eve b~

co SO L Y TttiYtr cUA cAe QlM 1 ..... xU L Y to4

c· A

HiIJa 1.) . ..1. _

'~" C qdtrWt o8c &Ih -

...... '" bile em chA't c"c ...

Dfi ehWu v{ri pit.., trlDh (13.7) Uleo a1ntl ..... , • ' ; 111 _ ..... tm.h

tno ddi (drivinl fOrceB) P AO - PAid CAi - CAL cSuqc bilu Gila bell • ..,. dtlac aN vi. lIN va ht s6 gOc cUa ~ BY s6 1a:

(13.13)

CAi - CAL Ao

'rr-c t .... ~ qwm he cb '*'8 tub theo diah ~t ~ .. ry, chfbc c:&n "'-I." fA ...... thbg ~ till hitll ~DI bilu tilde:

•

PA = HCA,

(13.14)

boaC~:

H-)abcs6~

C A - DMc .. eMt A tnaa pita ....

Pi.. - ......... cia cMt A·u-.. Mp bib c6a,.. caa pIaa ....

,..~ CA-'A~_ ... '_- ... bta €WU 13.1). '.

n ~ •• MAt aw. Ua.l. cd'" triM 41&7) 1Ia hqp ...

.. lwt* H_ry ~ '* vt IY ( .... 13.5):

• •

PAj - PA ,. R{CAj - CAL)'

1

1

H

til n\t ra M;te: - = - + -. (13.15)

';1'· Ko .• 0 At

.. - C'_ t...., t\f U1f vty~ tit v' ... W .... ..,.. ,rid (l3.10) c:O W ........ ~ (13.7) ka)aqp .... hltt ~. c6c4ll. C' ft II €Walt 11.5):

•

ta sl cO:

1

1

1

- = - + - (13.1"

XL HkO kL

Cae caug thdc (13.15) va (13.16) la bilu ~ 'r«t, 1'0 -. cia IF 1ui'1Ip, WIll

ho4C ebD gQi 1& It thu)« h~ s1ic can C1ia qua tn .. n.o ctdi dI&.~ ' ..._, ,W, .....

S6 fAa Dp'c cia "t .sc1 trao d6i chit cd tM duqc nala. * ~ .....

d6i chit. Vl Dtllt vty, sdc can ttSng lIKo va I/KL 11\ ldac ~ __ ...,.,_.

dllQC bi4fu diln m~t each tllGng 0, bing cae s6 11 ... biIIIl pBti cia ( ....

v1 (13.18).

DO hOa tan cUa clait & nkiim ct. kit. du~ cltc truc.w... ...... 11~ Tit (~_ (13.16) ta cd till ntt ra 0_ xet 11: khi Wp th\l cMtkad eM w.. tall, dill .. ar.. 411i11au_

biAn 1m! cd tM bo qua v1 s'lic can cUa lOp bi6n 1OIIg. dong vai ttQ tII9D& N...,....,

khi Wp th\l chit kill cd ~ hoa tan thllp thi suc cia cua .lilp idU. as., ...........

dinh d6i vOi C\tbll, d¢ cia qua trinh.

Cic he a6 thUOc cae ~ biAn ko v1 kt. pk" ~ vao biD ·daft .. .cWt ...... t.l ... dUDg m6i, ., thbi ~ thu~ va.o chu· ~. ti«a hUh qua trUda: dO· • c;ia.d ,il" ......... kWacph'\l ~ via .., dt cU. cWt W eh hip tiuI· tmq. piIa lEW .... alau traag pu 1ft,. N~ ~ thea cac bilu thdc (13.15) va (13.16) tW KG vl"B;. I.ph\l th* vlo n~Il' dO, n&O" t~ tntbng hqp dttiJng cAn bAng 11 dUiJBc tIdq, t1lc B -=

COB. .

M4t c8clt ch4t cM. cae ~ s6 .dc can ~ trao ddi ttSng * cfiaA tbeocac .c6aa.". (13.15) va (l3.16) ebl ip ... cfuqc mOt ctich chinh xac khi d"bag cla blag lA ....... thbg.

11.1 .. 1. TIa:k WD tbia hi Wp til"

'l'kift biWp tA¥. cd ch1ic Illag ~ ra b ... tifp xUc cbg lim cAn, t61: gWa hai:pIIa kid q Wac. Co rf.t Uih •• D«.u k.hac ubau ctia thift hi hfp th., nJwzac co tJr.I .... chia.· tIIbIa 116. loti cWah_u clIy:

1- BaIac pit-a, thap "un: troag cfO chft long dtCQC pbun tbi.llh giQt Dba tl'OliC tWo tida .... t.hift hi vi cbo cibq W di qua.

2,. TWa hi .. kJd: W d1lqc'pIWa taadutJi ci.-,cac bose bGac cfi .. alltpa..rt .....

Qui tdaIa phA. tan kId cd tW ~ bita .... ·cIdl chct kW cfi qua t(m ~~, ~. II hote blag c6ch khdy CO bqc.

3- Thilt bi hllp tll\l lUlu sti bqt: kid eli qua t&1 d~ 16 btu t~n cO chda lbp ntIdIc mODe·

4- Tbift hi h(p th~ cd Ilfp d.tm bbg vtt li~ r6q. Ch«t lOng duqc tum t1'b Idp dtaa r6ng va chiy xu6ng duOi tfo ra b~ IUtt wtt cUa lc)p ~ df doag khf ti4!'p x11cldli . cfi q-.

Lj thuyft tinh toaD thift b] Mp th\l tb&ng thubng duqc tifn bOb d6i vbi loti thd t.t, tllc thift bi cd 16p eftm r6nc va chuyln dOn. Dl"9c chih cUa dOag khf va claa l6q. QIIt _ 16111 <ch«t hlp th,,) claly tit trAn xutSng dtClii vl dO., ldU dW;SC tWi tit dtfiJi lAD tt6L s.r cf& tfDh toaD cua thilt b] lo,i nay - gQi 11 thap hllp thu - dtC9C th« hifn a hinh 13.6.

eo so L Y THUY~T CUA cAe QuA TR)NH 'xu L Y KH

Khl cAn lam sach (giau

cha:t 0 nhi~m) duoc dua vao thap tit dUCfi l@n tr~n con chit long hlp th\l dUQc tUCfi va chiy tit tr@n xu6ng dUCfi.

'. Cao 86 li$u ban dlu:

1- Rbi giau ch(to nhilm die, fto'thap viii Iuu hlqng GI,· mdltmZ.h chda chit A vbi ty ault molYt'

2- Ty suIt mol elia chIt Atrong· khf' sau .khixil. ly tliDat l'8 npi cln d,t la Y2'

; 3·' Tj suit mol cUa chit A cd' trong: chit long hlp th\t

c) dAu vao x2'

. 4~Quan htgitla y. va x· "t~i1 dl1~ng c()lig cAn bAng.

, : NJ.litm V\1 tfnh toan Ii. xAt! "din~, chilu cao ZT cua thapvl' tuu'luqng chit long hlp th\l Lz cln tulfi vao thap

ctf ltt;t duqc yAu clu cQra v(Ji m.ohg' mu6n sao cho L2 nho nhlt cd th~ dltQe.

'fa th6ng "nhlt quan ni~m rAng pha khi cdng nhu .pha long dIu a.'Dl hai th1nh phln: khitro + khf A va chit long trCl (dung mOi) + khi A (chit hoa tan). G va L 111uu luqng tdagbao ~m ca phln khf tro ho~ ch(t long t1'cJcOng visichlt A. Nhu v.Y' (} va L thay d6i thee tltng Vi' tri t~n chilu cao 'oua thap vi cd Bl1 di chu~ncUa 1m! A. ttx phakhf saug pha long, trong lac dd phAn trc II hAng 86. 'DL ky hi~1:. phln' trd'mOt each tltang ltng 11 G~.lIAI1.

Titn dA.y cdng xin nau ra m6i quan ht "Oaty slllt mol (%, y) v{Ji tts6 mol <X: y) . ra thulJD'.' tl'QlljUDiOlin Me q_·,trlllhhlp··th\1.N'ugQiSMA,w.,BMB la.6 luqng mol C14a chIt A vl chltB (,hln tra) trong m6i pha, tall cd:

SMA SMA

.% h~c. y = . . . X ho4C Y =--

SMA + 5MB 5MB

Y %

x

% =---jY 1+X

Chat lo"g YOO Lz Xl

Xltira

1

,..., ,..., ,.., Z

I';"__-"""T'"-

l

L' ~

K",' V4a

. Chat U"9 Ta

fflnh 13.6. SA ct~ tfnh toan th6p hi'p t~

vA X = ...;.____;,._

(13.17)

1+Y

1 _ %

y. jY--- 1-y

,~it blnh 13.7 c4cdi''m B(xl' Y1) vl C(x2' yz) Ii. cae di'm blfu ~an t!'lp.ng thai cu. hf~h6nB.kh{ - chIt 16ng mOt.cach tuong1ing .~cac m"t cAt 1-1 ~A 2-2 c~a th4p; difm Q IlciUfm d"c trong cho h$ th6ng ~ ~~t Vi trl bIt kt nAo dd' cua th4p, mn di'm M lA dtc

l;

'. ~~ ~ 'r<HONG KH V A xu L Y KHl THAI

".

tntng cho thanh phan cac pha tr~n M m~t ngan each (lap b~n). DQng luc cua qua trlnh trao ddi chat ty I~ thea doan thAng QM (htCfng t1,1 nhu doan BM trsn hlnh 13.4 va 13.5).

Di~m Q luon luen nam ve phia tr~n dttC1ng can bang. Khi diem Q ti~n glin diem M thl dQng luc cua qua trinh ti~n d~n tri~t tieu. Khi'Q va M<trUngn.htiu;t~,t'l'l~ti1{tp{ nao dd cU. thap thl qua trlnh trao ddi chit cham dut boi vi tu vFtrl' dd tra di hal pha cua M th6ng a trang thai cAn bang. Dexac dinh trj s6 min cua L' ta can thanh I.p phuong trlnh can bang v4t chat d6i vlJi ch41 A trong thap h«p th\l.

Trin toan ~ thap ta eo:

I, .'

Lzt2'+ GtYJ = LtfJ + (j~2' ,. ..... . d3:r~i""

tro~~'do: (Gl' L1) va (Gi ... 1.:2) la luu lucng hoac cuangdc) ~o~g mol ciI~: pha.·'~M·.·yj pha

long ~, day. va dinh cua tha·._. . \ .,.., - .

. cAn ~:::! ~::!IJul,ih!p ~:~;=~~:~~n~~:~~:a.t~ ~~pd3i~~~~

• .: , f , ~,. ,,;."_. .'; ;,'! !I,ji.,1r~;."-',·

lao .' .' ". .

• • ' . : .• :' 'l'~;.t ,.' ,", '.

~zX2 + Gy, = ~ '+"G:V'2;.<I.3·lm,

Di .~ao Di ra "'~' l

'Seu khi chuyen dffi cac s6 h.ng cua (13~19) ta thu .ducjc: \ '.'

L 1

Y = - x +- rGy ,,~ L7! ) (13.20)'

G G 2 2

. . .

Tdn h~ true y - x phttdng trlnh (13.20) la mQt duong eong (11\ :d}1~~g t~.,.n'u::9 va L Ii. hang s6 t~n toan be) chisu cao cua thap) the hi~n m6i quan ~. cua thanhpb,ln ~f A trongcac dong khf v~ don~ e~«t long. Dubng bi«u di~n «y duC1~ g?i l~. ~u~~J; thao ~h~dubDg laID. vi~~ (operating line). Trang th~i cua cac pha lJday va dl~ cua.tl1~p

cr,. Yl)va (xz.· Yz) ~hf~d~ 11 .' ." . .

,"'m d~u yA. cu6i.·cu~_:dl1ong

'~~IDVitc (B, C)" .

.. I)J ;t dttqc dullng 'lam vitc; ta"cla bi«t G vA' L t~i ~m6i'~ trAn cbi'tuc;aocua,

tb4p, .,' Tr\)ng trttbng h«lph«p 'J

th\l, chi cd chat A dttqc trao fJIIllng

l,l", ,,"~c

ddi gi~a cfcqR~'B~ m~) 11:';;,'" rLq~ .. , .. .i., J.:

'G:J odi;ath f!.v ~trAd iii:" ". i 1!;''"IJf' :'I"'-";~

- 'I - y • . ~ fell 9~-\')"'U~ &I O$:'J ilL I;, '1 .. i 'jj ..

(1321) "YIIM'n call lltmg'

(~'.C&, 1) IJU ~ ;v IIDb Hn~ ev '(IJ P Brier q)' j.lll -f doh tr.ib r n io ~J

..... ax; ·"t1t adq sl.t jh u)a ,(aab'! . v III mf Job. flf aud lia' 1.1) , i.d.1 "jJ~

"wall60 Ax X o9~1J irj tr,Cdq Itro'lj A j.do also adi a. dlll,.t ~tltf'! .(l~f:i'~fJtfl.':,i,f

tronJ do, nhtt trAn dA noi, G"~cIl;Jb j"1 9~

vA r.:aa hAng 86. ~(II(, - '()1lv.1. - (Sb+S) 1(,0 1:1 (S) ,<-0

rbt (13.21) ta cung co tM' Bini, 1.1.7. DtrO-n~'1 can bAng va dU'Oong lam vi~ cua thap

.tp .~fJJqe rAng: I b'll:tJat, :i:l ".HI!

62

co SO LV THUY~T ,CUA cAc QUA TR~H xu LY KH

o· G2--- 1- 12

Do deS db, thde (13.19) II trcl thlDh:

L' (i _ 2._') _ G'( 12 __ '_)

1 - %-z 1 - % 1 - 12 1 - Y

1} , vi L2 = --- 1 - %2

(13.22)

Nla tt 8dt .al eta aWt A troqlil6i pha tlfdng ddi M thl G .. 0' v~ L .. 1:. L4e dd dulba.ll. ~tcBC II 11 du •• thln, viii d~ d6c 1}IG'.

sa, JIll ta ae. ut hal du".. am vltc trAn hlnh 13.7 dng viii trubn, hqp UG th9 tMl cI9c dwo·ahl'Iu ClIO ria tWp. Tt 116 LIG <<:In, IlJn thl dulin, lAm vite cbI cI4c ddB, vi dODI_ltIC c6a quA tnah clq JaB. tJn, viii G cho trubc, nlu L cln, nh6 thl d~ cI4c c6a ....... wItc ... ah6, tdc dUhlllm vite chg cd au -hl1"~gJllm nPiOn, thaal tholi. ~ .... .., .. dIIm C (x2' '2) cia duqc 'n dinh truilc (theo yOu clu al1 11) thl di'. cIh • '* dIIm B c6& dulln.ll. vite II dIn gln v~ phia dullng can blng, tde %1 tAna vl £ ........ theo ".,I"e etaq_ trlDh gilm vl do dd dbi h6i thAp phli cd kich tIluac ..... dim bio duqc,. .. cl .. ldat Idaf cia cho. Gibi hp e"e dtl cUa %1 vA cllc til u c6a L cd till .s.t clUC1C Idd elilm B tiln at dfa dUlin, cAD bln,- dilmB' (hinh 13.7) • ._. dd (dilm D') cdc pha trong thilt bi h'p th\1 81 cln blng vA' qua trlnh h'p th\1 sa kh6ng till oy ra aho dil thAp cd kfeh thuile v6 cung Iiln.

'l\a cd thl de cSinh plJi btn c"c tilu cda 1}IG' blng each thay y :I 11 v1 x = .xi vlo phUdDI trJnh (13.22), trong dd %r II holDh d~ cUa dilm D' nlm ,trOn dullng can bAn, ... vc)I t ..... clO .11 (blah 13.7).

Nliu trtn cia ndl. libl hp clle tilu (1}IG')min dng vlJi cIllm S' I~dilm -ttl deS ..... b,tc cu qUA trinh trltt tl.u v~ quA trlnh trao ddi ch«t kh6q.' sly ra. Do dd tli • 11/0' thlle tI phll Ibn hon gilJi htn (1}IG')rain' N'u 1}/G' U'n hon nhun, _t vm WIG?I. tbl kfeh thuac cUa thAp ,vln lit Mn. ebn n'u J:/G" Iiln hon clng nhl'u 10 '"" WIG).i. till ldaoln,cich giaa dUlin, lAm vitc v1 dullng can blng cln, Iiln, dOng ll1e ria qui trlnh aln •• _ IdcIl thuac cua thAp abg Db6, nhung hie dd luu IUfng e\\a _ pha 16ng cAn, IlJn, We. tIleo chi phi ~ng nhi~u ditn nAng cho born c(p eha:t 16ng Up th\l. DAy 11 vb A 10 _nil .. Db t' eua cAe phuong an giaa kinh phi dlu tu ban dlu cho thi't hi vl'ti1lh pili vf.n haDh. Th6ng thullng tri 86 J:IG' hqp It duqc nh .. n bAng 1,3 + 1,71ln Jiili. C\fc tllu C11IG')min'

Gil thilt J: cho truilc, v(n d~ dtt ra 11 cln xac dinh chi~u cao cua tliap ZT ?

Dd gili quy't bti toAn nay ta cln th1nh I .. p phuong trlnh cln blng v .. t cha:t:~ho phln tit thAp cd dO cao ,v6 cUIli be dZ (hinh 13.6),

GQi (J 11 ditn dch bl mtt ti.p x\\c giua hal pha quy vl cho 1 don vi th' ttCh (1 m3) cua thap (dung hon 11 cda 14p dtm blD, vtt Utu r6ng), nfu dt tit ph. khl trOn co .a eta bilu th\1c (13.8), phuong trlnh can bln, cua ch't A trong phln t'j} duqc aem a.tet. th6p

81 cd d,ng: ~

Gi(Z) - G'(Z+dZ) - "y(J~ - 'l)dZ d(G,)

dZ=---Icy (J (y - Yj)

\

(13.23)

hay 11:

o ,.. ~. KH VA xli LV KHf THAI

sa

trong do:

Y, - ty su«t mol ch«t A t~i di«m DAm· tran dlt~. cAs bIIa& twit.· t1t ~Y Ai trong phltoug trlnh (13.8), nhung ~ d4.y df dttn gija' an t .. bQ chi, ~ ~ A vi· ta IUOn luOu nglm hilfu chit A la ch«t cln http thV ttPag pIaa ldt{~

y- ty suitt mol cMt A trong long pha klU t~i tQa d~ xem xet, tucJq tlt n:h.u Y AO trong phuong trlnh (13.8) - va lJ dAy cung vCfi ly do dr1n gian hda, cac kY h~u AG khOng clln dua vao nf1a.

Ap d\lng cac dAng thuc (13.21) ta co:

d(Gy) = G'd (-1 Y ) = G' dy 2 = G (_y_) (13.24.)

- Y (1 - y) 1 - Y

Thay gia trj d(Gy) tit (13.24) vao (13.23) va lay tfchph'Au':

Zr YI G dy

f dZ = f - (13.25)

o Y2 kya (1~ y)(y - Yj)

D' xac dinh chi~u cao ZT cua thap h'p th", ta cb tIma. tidl pIIAa ~ tIDia (13.25). Phuong phap tfch phAn phu thu~' vao·hhrlt d~ c1iad~ ccmg cA:a~ ... thay ddi cua G va cae tti s6 cua "'xa, v-

Tit (13.8) taidA rut ra dt1f1c bigu thuc (13.12), ap d\lng cho trt1CJng hop cu th' ~ dAy, bi'u thdc (13.12) sA co dang:

(13.12')

x - Xi kya

Nhlt v.y, lJ m6i di'm phuong trlnh (13.12') tM hi~n mi)t dllCJng thAng voi M 86 gec (dt) d6c) la -k.plk.p di qua cac di'm (x,y) va (xitYj)' Nlu bilt ty s6 kxalkya ta co th6 x4c djnh duqc Xi va Yi tuong ung vlJi x,y tran dUbng lam vi~c. Nhu v.y phl10ng trlnh (13.25) co th. deb phAn dUQc bAng phuong philp s6 ho4C c0 th].

M4C diJ. d~ I11C1ng Glkya thay ddi dQC thea chi~u cao cua thap http thu, nhung thay ddi tuong d6i It xung quanh mt)t tri s6 tru.ng blnh Gllcya nao do: G va kya d~u giAm elln tit dttlJi Ita trtn theo chi~u cao cua thap, sl,t thay ddi do co th« bil trit cho nhau va do do d~ IUQng G1k.p thay ddi trong pham vi h~p. Di~u do cho phep ta vitft phuull~ trlnh (13.25) duoi d.ng dun gian' hun:

G YI dy

ZT = (ka )J. (1 _ y)(y _ y.) (13.26)

Y Y2' t

Ph1tung trlnh (13.26) thu d\t.qc tit vi+: DDlut di'ukitn cAn blng v'_t ch«t cua pha 1m! (phuong trlnh 13.22). MOt c&ch tllung t~ ta co thg I'_p cAn bang v$:t ch«t cua pha 16ng trong phlln tu dZ cua thap, Inc do ta sA thu dUQc bifu thltc tt1uug ung voi (13.26) nhu sau:

(13.27)

N«u xu(t phat tit phuong trlnh (13.7) d~ thie't l~p s\t cAn bAng v.t ch«t nrong tlt nhu

54

co so L Y THU·Y~T CUA cAc QUA TR1NH xu L Y KH

eta ti4'n hanh tr~n day k4't hop vdi cac bieu thdc (13.17) va. (13.21) vai luu y la, = pIP. trong do p- ap suit ri~ng. P» lip suit toan phan va x = C/PM' trong do C- nang dQ tfnh thea et(Jn vi kg/m3 ho4c gil; PM - kh6i luong don vi cua pha long. kg/m3 ho4e gil, ta se thu etuQc:

va

(13.28)

(13.29)

Tr~n day la. cac ceng thuc tinh chieu cao cua thap hap thu li~n quan den cac h~ s6 trao etlSi cha:t cua hai ll1p bi~n ri~ng r~ ung vai cac dQng luc khac nhau cua qua trlnh: kv' kx' ko va kL. Ta cung co the l~p lu~n mOt each tuong t1,1 de rut ra cac cOng thuc xac djnh ZT phu thuec vao cac M 86 trao d6i chit tlSng C\lC bQ eua cac pha: Ky. Kx' Ko va KL.

Lln htc;ft xuit phat tu phuong trlnh (13.11) va (13.10) vl1i 8\1 trq giup cua cac bieu thdc ed li~n quan nhu wa mdi trlnh bay tren day et6i vdi (13.28) va (13.29), ta se rut ra dU(Je cac eOng thue sau day:

va

(13.30)

(13.31)

(13.32)

(13.33)

Trong tlnh toan thi4't ke thap hA:p th" de duoc ti~n lQi ngubi ta xem chi~u cao ZT cua thap la tich 86 cua hai thira 86 NT va HT:

ZT = N-r.HT ' (13.34)

trong do:

NT- dai luong tich phan co gioi han tu '2 -+ '1 ho~c x2 -+ xl trong cac phuong trlnh (l3.2~) + (13.33) va gQi do 18. "s6 don v] trao ddi";

HT- d~i lUQng nAm ngoa! diu tich phan caa cac phu(Jng trinh ndi trAn. duc;te gQi la "chi~u cao eua mOt don vi trao din" tuc chieu cao eua thap quy v~ cho 1 don vi trao ddi.

L«y cac ceng thdc (13.26) va (13.30) lam vi du, ta s~ co: a) S6 don v] trao ddi:

Yt dy

Ny =f (1 _ y)(y _ y.) i

Y2 I

(13.35)

o N~M KHONG KH V A. xu L Y KHi THAI

-.

trong do:

Ny, N oy • s6 don vi trao d6i tr~n co sCI etta pha khl v(si M s6 trao d6i cua lC'Jp

bisn ky vA M s6 trao doi t6ng cue b(l Ky' .

b) Chi~u eao ella m(lt dan vi trao doi:

YI d

N -f 'Y

oy - (1 _ y)(y _ y*) ,

Y2

(13.36)

va

va

(13.37)

(13.38)

CAn Iuu y lA Ny * Noy va Hy '¢ Hoy nhung tich cua cac d~i h1qng thuec hai e'_p tuang tlng: Ny vC'Ji Hy va Noy vai Hoy ph~i bang nhau vA bang chi~u cao ZT etta thap (dung han la chi~u cao IC'Jp d~m ~n trong thap),

Doi vC'Ji cac bieu thuc khac cua ZT ta cung co the rut ra cac ceng thuc iuong llng cua NT va HT·

Vu diem cua phuong phap n~u tren lA d eh6 dai luqng HT • chieu cao cua mOt den vi trao ddi viet tAt lA HTU (Height of a Transfer Unit) hlu nhu khOng thay ddi d6i voi m~t ki~u thap eho truCfC (kich thuec, v~t li~u d~m, d(l r6ng etta v~t li~u d~m v.v ... ). Do dd HTU dUQc chon lam m(lt trong 86 cac thOng s6 ky thu~t quan trong cua thap ha:p thy. cd e4u tao nhat dinh nao do phuc vu cho vi~e tfnh chen thap ho .. c phan loai thap.

VI d" 13.1.

Tlnh toan qua trlnh hap thy. khl S02 bang nUClc.

Dung thap hap thu vCfi lCfp d~m bang v~t li~u rong de khil khl S02 tit kheng khl bAng

nl1ac.

Cho bitft:

· Khl di van thap vdi ty su4t mol etta 802 IA Yl = 0,1.

· Khl di ra khoi thap eln dUc;lc giam ty suat mol etta khl 802 xu6ng con Y2 = 0,005. - Luu 111Qng kheng kh] (khong ke thanh phln S02) di qua thap G' = 500 kg/m2.h

· Luu htc;lng nuec tubi lay bang 1,3 IAn luu lUc;Jng min.

· Thap lam vi~c CJ nhi~t dQ 300C va lip suat 1 atm. Xae djnh chi~u cao llsp v4t li$u d~m ctta thap.

Cae 56 li~u can thi~t cho tinh toan:

D6i vC'Ji thap co lCfp d~m bAng 10Q.i khAu 1 in (=:: 25mm) lam vi~c a nhi~t dQ 300C, thea s6 li~u ky thu~t cua thap (McCabe va Smith, 1956) dUQe bi~t:

k a = 0 202 L 0.82

x '

v'" k a = 0 0303L 0.25G 0,7

if. y"

trong do:

• L va G . luu luong cua nude va kh] tinh theo kg/m2.hj

56

co SO l Y THUY~T CUA cAe QuA TR1NH xu l Y KH

• kll va kya • thea don vi kg.mollm3.h.ty su«t mol.

S6 li~u v~ dl1Cfng cong can bang cua S02 trong khOng khi va trong nuCJc dl1<;1c cho (j bang 13.3.

Bang 13.3. Cac thOng s6 tren clU'OnI can blng coo S02 trong kh6ng khf vl\ trong mr6c

P;02' mmHg 0,6 1,7 4,7 8,1 11,8 19,7 36,0 52,0 7'J,0
C~02' g ~/l00gH2? 0,02 0,05 0,10 0,15 0,20 0,30 0,50 0,70 1,00 Gidi:

1) Tu s6 li~u can bang cho tren dAy, ta cd the tfnh ty s6 mol trong pha khi va pha long 14i cac diem trAn dUCfng can bang theo cOng thuc:

• P:02 C·/64

y = -- va x· = ------

760 C·/64 + 100118

Ta 11n lU<;1t tlnh s: va x· theo tung c~p s6 li~u P ;02 va C ;02 cho {j bang 13.3 ta sa va dtl<;1c dUCfng cong cAn bAng (hlnh 13.8).

2) Xac dinh s6 1l1<;1ng kg.mol cua khl S02 trong khOng kh{ (j dlu vA-o va dlu ra cua

thap: .

G' = 500 kglm2.h

.S6 kg. mol S02 trong pha khf di vao thap NS02(1):

ylG'/29 0,1.500/29

NS02(l) = (1 = = 1,916

- Yl) 1 - 0,1

Quy ra thanh kh6i 1l1<;1ng:

GS02(l) = 1,916 x 64 = 122,6 kg/m2.h • S6 kg. mol S02 trong pha khf di ra khoi thap:

Y2G'/29 0,005.500/29

N - = = 0,0866

S02(2) - (1 - Y2) (1 - 0,005) .

Quy ra thanh khai ht<;1ng: .

GS02(2) = 0,0866 x 64 = 5,5 kg/m2.h • Luu lU<;1ng pha kh! vao va ra khot thap:

Gl = 500 + 122;6= 62-2;6 kglm2.h G2 = 500 + 5,5 = 505,5kg/m2.h

• LitQng khf S02 chuy'n tu pha khf sang pha long:

~GS02 = 122,6 - 5,5 = 117,1 kg/m2.h Quy ra thanh kg.mol S02 = 117,1/64 = 1,83

3) Xac dinh luu luong t6i thieu clia pha long:

Ap d\mg cOng thllc (13.22) vCJi cac s6 li~u dA bi~t:

Cho Y = Yl = 0,1, tra ra dl1<;1e x = xt = 0,0027.

o M-EM KHONG KH V A xu l Y KHf THAI

57

-.

Y2 = 0,005; x2 = O.

Thay cac tri so dii bi~tvao (13.22):

, ( 0,0027) (0,005 0,1)

Lmill 0 - 1 _ 0,0027 = 500 1-0,005 - 1 - 0,1

L'miR = 19592,5 kg/m2h

[} = 1,3 L'min = 1,3.19592,5 = 25470 kg/m2h

ttlc = 1415 kg.mol H20/m2h.

4) Xac dinh dUC1ng lam vi~c cua qua trlnh h«p thu:

TQa dQ diem dau va dielll cu6i cua dUC1ng lam vi~c:

- Diem cuoi: Y2 = 0,005; X2 = 0 - Ta xac dinh dUQc diem C tren bil~u do (hlnh 13.8);

- Diem dlu: YI = 0,1;

O}

qo

f
'0 8/ /
V"'~8o~ / [7
'" j ~
.T V ~~ ~v
'4
<; ~ ')'h
"'" <, ~4 ~\)
7 .,.<~ <, ~ ~~\v;
r ~ ~ ~,.~.~
6 ,~~"\ r-, a" '6e.
<, c; f\~
"'-.... I'>l i6(\~~(\~
f ;i':", "' v S) ~
~. I
'4
V"" ~- X.~!li tJn; vdi !fa fJ,tJr
J r-.
J "
V r-, h/ L.?"
'J <, V 17"
.;~ V
00 0,0

o

fl

'6

,10

. 14 / 18

'" (/1127

HI"I, 13.8. BuVng eAn blng va dU'o-ng lam vijc eua qua tr)nh Mp th\l S02 trong kh6ng khf bang n...ae (Vf d\l 13.1.6).

58

co SO L Y THUYET ClIA cAc QUA TRlNH xu L Y KHf

.0 + AGso /64

x = __ 2

I L' + so sol64

1,83

= .0,.0.013 1425 + 1,83

Tit do ta xac dinh dU(1c diem B cua dubng lam vi~c (hlnh 13.8).

ThOng thuong dubng lam "i~c trong h~ truo ty l~ mol X, Y co dang dubng thAng di qua hai di~m dlu va cu6i da. xac djnhdu(1c tr~n dAy, do, do ta thu duoe:

Y = 81,5 X + .0,.005.025 Chuyen sang M true x, y ta se co:

Y x

-- = 81,5 + 0,0.05.025

1-y 1-x

Tren h~ true x, Y duong lam vi~c va thea phuong trlnh vita tim dU(1c tr~n dAy la

dubng cong vCli d¢ cong rit be (hlnh 13.8),

5- Xac dinh luu IU(1ng pha long vao va ra khoi thap:

Dau vao Ll = 1.: = 25470 kglm2h

Dllu ra L2 = 1.: + /j.GS02 = 25470 + 117,1= 25587,1 kg/m2h

Luu IU(1ng pha lon.g it thay ddi theo chieu cao cua thap, do do ta co the liy tr] s6 trung blnh L cua pha long de tInh toan: L = 25528,6 kg/m2h.

6- Xac dinh cac M s6 kxa, kfL:

k a= .0 202.25528,6°,82 = 83.0

x ' 3

m .h. ty su«t mol

kg.mol

kg.mol kya(l) = 0,0303.25528,6°,25. 622,6°,7 = 34,6 ~----m3.h. ty suit mol

'fa co the dung tr] s6 trung blnh kfL = 32,~5. Ap dung ceng thdc (13.12') ta co:

Y - Yj kxa - 830

----- = - 25,7

kg.mol

kya(2) = 0,.03.03.25528,6°,25.505,5°,7 = 29,9 -----m3h. tY su«t mol

---=---

32,25

Nhu v.y, t~i m6i dilm (x,y) tran dubng lam vi~ ta co thl xac dinh xj,Yj bAng each va qua diem (x, y) dubng thing viJi d" d6c (h~ s6 gdc) -25,7, dilm cAt nhau gi\tB dUllng nay vlJi dubng can bAng cho ta cae trj s6 xi' Yj tuong ling nhu thl hitn trtn hlnh 13.8 vA dU(1c ghi vao bang tinh (bang 13.4, c"t 3).

7- Tinh s6 dan vi trao ddi Ny - Tich phAn phuong trlnh (13.35) bAng phuong phap s6 hoac d~ thi. Tinh toan ducc ti~n hanh thea bang 13.4.

V~y: Yl=II.1

N = y

dy

J (1 - y)(y - Yj) Y2=o~005

= 9,04

o NHiMKHONG KH vA xu L Y KHf THAI

59

8- Xac di_nh chi~u cao eua m()t don vl trao ddi Hy thea cOng thuc (13.37) Luu IU<}ng dong mol cua pha kh] di vao va di ra khOi thap:

500

G(l) = -- + 1,916 = 19,16 kg.mol/m2.h 29

500

G(2) = - + 0,0866 = 17,33 kg.mol/m2.h 29

19,16 + 17,33

G = ------------

2

= 18,25 kg.mol/m2.h

Chi'eu cao cua m~t dan vi trao ddi:

G 18,25

Hy = ( kya) = 32,25 = = 0,566 m/don vi trao d6i

9- Chi'eu cao ZT cua thap h«p th\1:

ZT = Hy Ny = 0,566.9,04 = 5,12 m

Bdng 13.4. Dang tinb tfcb phOn phU'<mg trlnh (13.35) d~ xae cllnh s6 dan vi trao ctbl Ny

1 - Y (l-y)(y -Yj) A = ATB = fly = ATBAy
Y Yj Y - Yj V( l:y)(y:y j) Vlrtrij+l)/2 Yj+l-Yj
0,005 0,995 0,002 0,003 0,00298 335 .. ,7 - - -
0,01 0,99 0,005 0,005 0,00495 202,02 268,8 0,005 l,34
0,02 0,98 0,0125 0,0075 0,00735 136,05 169 0,01 1,69
0.03 0,97 0,0205 0,0095 0,0092 108,7 122,4 0,01 1.22
0;04 0,96 0,028 0,012 0,0115 86,96 97)3 0,01 0,98
0.05 0,95 0,036 0,014 0,0133 75,19 81,1 OP1 0,81
0,(l6 0,94 0,044 0,016 O,otS 6"6,67 70{} 0,01 0,71
.0/.17 0,93 0,0525 0,0175 0,016 62,50 64,6 0,01 0,65
0,08 0,92 0,0605 0,0195 0,0179 55137 59,2 0,01 0,59
0,09 0,91 0,069 0,021 0,0191 52,36 54,1 0,01 0,54
0,10 0,90 0,0775 0,0225 0,0203 49,29 50,8 0,01 O~l
c¢ng: 9,04 13.1.8. Tlnh toan s6 don vi trao d6i va chi~u cao cua mOt dun vi trao d6i theo h~ 86 trao d6i chit t6ng C\lC be) cua pha khl Ky

Trong vI d\l 13.1 t~n day ta dA lip dung cac cOng thuc (13.35) va (13.37) d~ xac dinh s6 d«1D vi trao ddi va chi~u cao cua mOt don vi trao ddi theo M 86 trao d6i cua ldp bi~n kh( lay.

Ngoli phttdng phap n~u t~n trong k:y thu.t ngttbi ta cdng ap d\lng kha phd bie cae cOn, thdc (13.36) vA (13.38) d~ tlnh toan chi~u cao ldp d~m cua thap h«p th\1, tuc la tlnh toan t~n cc sa M 86 trao ddi ch«t tdng C\lC bQ. cua pha khl Ky.

Di)u dang quan tAm a dAy lA each xac dinh s6 don vi trao ddi N oy thea cOng thllc

60

eo so L Y THUY~T ellA eAe QuA TANi xu LV KH

(13.36). Nhln chung, cac phiroug trlnh tlch phan dang (13.35) ho$,c (13.36) d~u co th« giAi dU(1c bang plnrong phap 86 hQC theo each da. thuc ,hi~n 0 vi du 13.1. Tuy nhi~n n«u ap dung cOng thuc (13.36) ta co th~ bi~n ddi d~ qua trlnh tlnh toan dUQC dan giAn va thu.n ti~n hen.

C\1 th~ la n~u xem (l-y) va (1-y*) ::::: 1 do y va y* thuc,ng Ia kha be, ta nhan ti:c s6 cho [(1-y) + (l-y*)] va miu s6 cho 2, phuong trlnh (13.36Nse kheng thay ddi dang k« va tro thanh:

1 1 - yz J~ dy

N oy =- In . + 1: _ *

. 2 1 - Yl Yz ,.Y Y

Tiep thea ta co th~ bi~n ddi phuong trlnh (13,39) sang bi~n ty s6 mol Y va Y* trAn co Sd m6i quan M giua y va Y thea (13.17). Ta thu duoc:

(13.39)

1 1 + Y1 Yf, (1 + y-) dY

N = -In +

oy 2 1 + Y Y {I +Y) (Y - y-)

z 2

(13.40)

M¢t IAn nua ta nh.n s\t gAn bAng giua (1 + Y*) va (l + Y) n~n phuong trlnh (13.40)

dltQc dan gian hda thanh: y

1 1 + Y1 r dY

N =-In + ----

oy 2 1 + Y y- Y - y-

2 z

Can hru y rAng hai Iln dua vao s\t gAn dung trong qua trinh biA'n ddi phuang trlnh (13.36), IAn thd nh!t la lam giam va IAn thd hai 1& lam tAng, do dd cd s\t bu trlt cho nhau va k«t quA eu6i cung tlnh dUQe theo (13.41) co dQ sai l~ch kha nho (dulri 5%) so v(ri eOng thdc g6c.

S~ h~~g deh phAn trong vll phAi cua cong thuc (13.41) kY hi~u la N'oy cd thf tfnh

toan dl1QC bAng phl1dng phap em thi nhu sau: -

Tr~n h~ true ty s6 mol X, Y ta vA cac dubng lam vi~c va duc,ng can bAng cua ht th6ng hal pha khf - long. D\1bng lam vi~c trong h~ true X. Y la duc,ng thAng con d\1bng can bAng cd th« laduc,ng t~lng ho.c dubng cong (hlnh 13.9).

TM'p thea ta vi dUbg ph\1 trQ MNP ... di qua di«m gifta cua cac kholng each theo chi~u ddng gifta d11lJng It.m vi$<: va d\1bng can bang.

N4'u gi(ri hftl cUB. dch phAn la t11 Yz dlln Y1 thl tit di'm A t~n· dubng lam vitc dng vlri Yz ta vi dOll-D thAng DAm ngang AB ma M 11 difm giua. Ttt B ktJ dutJDg thing ddng ta duqc di'm C t~ dullng lam vitc. Bang each t\1ang t\t ta vA duqc cic tam pac CDE _N'lA difmgi" -cia CD, EFG ma P 18. dlfm gifta cua EF v.v ... C4c dlfm B,D, r ... cd thl rilm bAn trai hote bOnphti dUbng cong cAn bang. M6i mQt tam gi4c vA duqc mQt each trQn v,n'Ia mQt'dan vi trao ddi. 6 hlnh 13.9 ta duqc hal tam giac tl'Qn v,n ABC va eDE. 'lam giac EFG vuqt ~a ngoai dilm K Ia dilm trAn dubng llm ~c \tng vlri gilti h~ t~n Ytcua tieh. ph.n nAn ·duqc tinh nhu phAn M th.p phAn eua'dan vi trao ddi. Phln 1" do blng ty 86 cua cac do.,n thAng HK va uv, trong do UV 11 khoang each theo dli~u ddng glika dUling lam vitc va dUbng cAn bAng v~ qua di~m gii'1a T cua dOfl.ll EH: a = HK/UY.

(13.41)

Nhu v.y 96 dan vi trao. ddi trong trubng hcp nay sa la:

N'ay = 2 + a dan vi trao ddi.

...

Yt r----------------------------------4

~
.....
.....
~
.. -
..
-c
"
-
I
-..
.:
~
~
.....
..
...
~
i
-; Y
, 411
..
!1 .,

,..

"

56 IUd chit A lito 1 mal c:b(t duna mOl

1IIU 13.', Tfcll pbAa lib, bah ctll .. de dlDb II 'era yl traG dtlL

I)(lIIIu .". 'I apia tea hQa c6a ph"., ph.p daIa phan bb. d& ~M vtsa trlDh bly .... Mr ... .., ••• a4' _ dcnl vi '.0 .dlth' latta blat tam"~ ABC ltD' ~i_ ., ..... plaia ,tI Y2!t. Y. ~ cJUa dOfoll Y2Y Ut.lIah DIalh phlD tt At. ~. A3 .... An (xem .... '11 •• ). 0 .. ~ m6I phb tit Ai ta cd ~c khoiD, c4ch" Y - r t1tan, lin, lA ZI' Z2 •... ' .I., Nlau .., ta II cd:

62

co SO L Y THUY~T ellA cACQu'A TRlNli -xu L..Y 'KH

y

f dY ~1 ~2 ~n

- y- =z + Z + ... + Z. =

Y2 Y I 2 n

i-n ~i

L-

i=1 Zj

Khib6 qua de) cong tUdng d6i be cua ducng can bang trong tung doan AX hep, ta co thl! thay.th« cac miu s6 Zl' Z2"'" Zn bang me)t ma.u 86 chung la Z'rn = RS, trong do RS la khoang each theo chi~u dtlng giua duong lam vi~c va duong can bang va qua di~m giua M cua dolton AB. Cbntdng 86 ~l + ~2 + ... + ~n = BC rna BC = RS do M lIi di~m giua cua ca RS va canh AB trong tam giac ABC.

Cu6i cung ta co:

Y

J dY BC

~ = -- = 1 tlng voi tam giac ABC

Y2 Y - .r RS

D6i voi c~ tam giac nguyAn ven khac nhu CDE ta cung ly giai va thu dltQc k~t qua tuong t\1. Tu do ta ciing co th& giai thich duoc phan Ie thap phan a = HK/UV thu dltQc t\1 tam giac Ie' EHK nhu da trlnh bay tren day.

Vi d", 13.2

Dung 86 li~u ban d.u da. cho a vi du 13.1, hay xac dinh 86 don vi trao ddi Nov theo

ceng thuc (13.41). -

Giai:

Ta bat dau t\1 vi~c chuy~n d6i cac dl1Csng lam vi~c va dUong can bang tu h~ tr\1c ty 8uilt mol x, y (hlnh 13.8) sang h~ true ty s6,molX, }rvoi su trQ giup .. r.:Ua cac bi~u thdc (13.17) - hlnh 13.10.

Cac gioi han tich phan trong h~ true X, Y:

Yl

y 1 = ----"--...;,.

1 - Yl

(),1- .:

= 0,11.111 1 - 0,1

Y2 0,005;

Y2 ;'.. .:; =: 0; Q05021;

1 - Y2 1 - 0.$>05 :

Cac gioi han tlch phan nay tuong tlng voi cac di~m"A ~a K tr~n dubng lam vi~"(hlnh

13.10). ·'4

.,: .

Ti~p theo ta vA dUCsng phu trQ di qua di~m giua cua cac khoing,:cach' t~o chi~u,dllng giua duong lam vi~c va dUCsng can bang, ta thu dUQc dUCfng cong MNQP ... 'tdn .bi~u db.

Tu A ta d\1ng cac tam giac ABC, CD_E, EFC,! ~a GIJ th~o n~ytD_ t~ 'lJA. bift. Vi difm J vUQi~' ngoAidi~~ K, :oAn j~-~~~"~ 'GHK la t,am·fi·,,~e. Nhu v4y ta co ba tam giac

.,.:cr. IJln laIJ 1.!t!'i 11 IWij A h.:b.¥l 7~

nguyen va mOt tam giac Ie, em 0 so Vltrao CIO. :

.il1f) 01111 '''~! ~ t-tt JPh ,.!*.~ ~flbJA!l:q :f~021l.t\ , .. M

. UV

'I, ;J.l·"I~ i~f!d~~ctl'.frJlf"ftOvdq _UD aod aAo.t _l1li. , .vb .. ttd '('

;t'~. 16', ~"i11 OHi. :l~11.1IIa.i ~.£'d ntl.1I \4* .. l~b!:;..;r d I.., __ s ~~.!I'l • ).· .. 1 nh '''Ir_~ .~" .• rh 1I:Hr,f"" b1t4~~s. •. '. ftI',.~~~ tit ~2g .

. . ,So ,.s. 1\( 'gnu 3Irb'U:) ~ - ~ d~kl !"j,rur ojb tJ ~ ill ~j a.idq iuur 16v \a'tJ~tr.r1':.:.

= 3,902 + 0,0502 = 3,9522 .:. :.)~ itt "r·; ,rJ,

1

I

0: NI4M KHONG KH VA xu L Y KHf THAI-

63,

f ~,!.h ._. ~,
, ........ ''''
I·~l: ...
I ~ ~~ ",
::t: cI '~~ ~'
\I ..... ~ -b
'~~~ "" .,
........ of!
\ '''5 ~~ C
~'::'/~ i
I..I~
q_'
~ I
t... ......
f'
I ;1
~
~ )(
~ .. 1,J
~'I
t
\() !
,~ ~~
~, ..
....
~ ""
....
l):j ~~
"i "+
c;:. tS' \

I

6: NHIM KHONG KH VA xu L Y KHf TH~I-

63.

--.-.---~

u ... .._.. ..i
~'-1"" ""-" :3'
I.~ .-c:
~ .C;.-.IC ',f
-.Q •.
:t: 9:fl ~'
~.,._~ ~
'rQ~~ "" 0
'''S~~ ""-" 13
\ t
~.~'!:I j
\,;Is;
Q..'
t:) I
to- ..... "
f;
:1
CIt) )(.~
f;;;:) .... '1:,i
~'i
t
\() !
e cS
~ ..
...
~ t..j
,~ ...
"i ~ :1
~ cS
~

,~
cS '"
t:)"
.....
......
~I
t:)
- ~ .... ~ '" ~~Q
>.. """ '-0 ~ ~ .....
..... .... () ~ ~ ~ ~
~ Q' Q'
'$ C;::)' t:)' c:s' "'\ ~'
~
• a'
~
~~ o Nt4M KHONG KH V A xu L Y KH( THAI

65

.. ~

Hip phu 11 qua trlnh phan Iy kh{ dua tr~n ai luccua rn~t s6 chit ran d6i vbi mOt 86 loai kh{ co m$t trong Mn khi noi chung vl trong khi thai noi rieng, trong qua trinh do eiG phln~Gh't khi ~n~m-fl'ong kIt{ thAi-bi giu I~ trb ~ m~ cU-a ~t tr~u ran.--v.r U~u rAn sa dung trong qua trlnh nly duqc gQi la ch«t hip phu (adsorbent), con ch«t khi bi giill.i trong chit hip phu duqc gQi Ii chit bi hip phu (adsorbate) .

Qua trlnh hip phu duqc sit dung r¢ng rAi d.1 khit frn trong khang khl hoac trong mid trl1Cfng khf ndi chung, khit khi dOc hai va mui trong khl thai, thu hoi cac lo.i hoi, khl co gia trj IAn trong khOng khl hoac khI thai.

D~ bi~t qua trinh hip phu duqc ap dung dt phil hqp cho nhung tr1.tCfng hQP sau dAy: 1- Ch«t khf 0 nhi~m khOng may duqc ho~c kh6 d6t chayj

2- Ch«t khf can khit la co gia trt va can thu Mij

3- Chit kh{ 0 nhi~m co nang dl) thip trong khf thai rna cac qua trlnh khit khf khac khOng th' ap d1,lng dUQc.

Qua trlnh h«p phu duqc phan chia thanh hlip phu v~t Ii (physical adsorption) va h«p ph\l hoa hQC (chemisorption).

Trang hip phu vf,t Ii cac phan tit khl bt hut vao btl m~t clla chat hap phu nhb co Il,tc li~n kIt gifta cac phAn tit (luc Vander Waals). Hip phu la qua trlnh co taa nhi,t. LUQng nhitt tOa ra phu thuOe via eUC1ng dO cua Il,tc lien kIt phan tit va tuong duong' vbi entanpy (nhi~t) ngung t1,l cua hoi, khi, LUQng nhitt do nam trong khoang' ttl 2 + 20 kJ/g.mol.

l1u di'rn cua qua trlnh hip phu vf,t Iy Ii qua trlnh thuf,n nghich, Bang each h. thip ap suit rieng cua chit kh! can hlip ph 1,1 trong h6n hqp khf hoac thay d6i nhi~t dO, khf dA bi hip phu nhanh chong ducc nha ra ma ban chit hda hoc cua no khOng h~ b] thay· ddi. Trong trUCfng hop nay sl,t thay d6i nhi~t dO dl1QC ap dung rn~t each phd biln nh«t.

Tlnh chlit thuan nghich clla qua trlnh hip ph1,l v$t ly co y nghla d.c bi~t quan trQng khi clln thu h~i ch«t bi h«p phu co gia trj ho.e khi eln hoan nguyen ch«t h«p phu dA bao hba dl tai sa dung,

LUQng khi bi hip ph\l bang qua trinh hip·,ph\! v$,t Ij giam rit nhanh khi nhitt dO tang vA. cO trj s6 rit be khi nhitt dO cao hen nhi~t dO tbi han cua chit b] h«p phu, LUQng khf bi b«p phu ty I~ thuf,n thea di~n tfch b~ m4t Clla vf.t li.u hip phu.

MOt 'uu diem nfta cua hip ph\! v$,t Ij la t6c dO b«p phu di~n ra rit nhanh.

Hip phu hda hoc la kft quA cua cac phln ung hda hoc giua chit bi hip phu vA vf,t li~u h«p ph\l. Trong trUCfng hqp nay Il,te li~n kIt manh hon nhi~u so vbi h.tc li~n kIt trong hlp ph\l vtt IY. Do do Iuqng nhi~t tOa ra Ibn han nhi~u so vl1i IUQng nhi.t dUQe giaU phong trong h«p ph\l v .. t IY. Luqng nhitt nay .. thubng nam trong khoang 20 + 400 kJ/g.mol. Do

, lUQng nhitt h«pph\l hda hQC len, nAng luqng eln cho phln ung giua cac phan ta cua chit bi b«p ph\l vbi phAn tit cua ch't h«p ph\! la ft hen dang ke so vbi nang Iuqng cln cho phAn dng cua cac chlit iy ngay trong pha khl. Chi phi It nang luong eho phln ung Ii ccj sc) dl gili thlch hi~u qua cua ch't xuc tac bAll-g ~ m.t chlit ran trong vi~ thuc cI'y nhanh mOt 56 qua trlnh hda hec trong cOng nghi$p boa ch«t.

MOt d~c dilm khac bi~t quan trong nua ella h'p phu hda hoc so vbi h«p phu v$t ly Ii ~{nh ch«t khOng thuf,n nghich ella qua trinh. Khi cln gili thoat khfdA bi h«p ph\! trong qua trlnh hip ph\! hoa hQc thl ban chit. hoa hQc clla khf bi thay ddi. Do do nlu

. -

66

co SO L Y THUY~T CUA cAe QuA TR1NH xu L Y KH

mu6n thu h~i khl co gia tr] hoac hoan nguyen cha:t ha:p phu d~ tai sit dung thl can chon vtt lifu h«p ph\l nao co dnh cha:t ha:p phu v~t It 18. chu yeu.

Nlu tc1c. dQ cua qua trln1rnap phvo hOa hQC ph\! ~UOC Vao nhi~Q,n-gubr-ta gQim qua trlnh hap phu hda hoc klch boat (activated chemisorption, tuc co th~ kich hoat dl1Qc). Con neu qua trlnh hap phu xAy ra rat nhanh va khOng phu thuOc van nhift dO, nguoi ta gQi do la qua trinh hap phu hda hoc khOng kich hoat (nonactivated chemisorption).

13.2.2. V.t li~u h'p ph9

Vtt lifu hap phu - thucng 18. cac loai v;)t litu dang hat tu 6 + 10 mm xu6ng den cCS 200 pm co dO r6ng len dttQc hlnh thanh do nhung mach mao quan Ii ti nam b~n trong kh6i v~t li~u. Duong klnh cua mao quan chi IOn hen m¢t s6 It Ian duong kfnh phan tit cua chat can ha:p phu thl v~t li~u hap phu mbi co tac dung t6t. Do chua nhieu mao quan, nAn b~ m~t tiep xuc cua v~t litu rat Ibn. VI du than hoat tlnh co b~ m~t hitu quA IAn den lOS + 106 m2/kg. Ngoat be m~t tiep xuc ra, v.t li~u hap phu can co mOt 96 tfnh chit hoa hoc cln thiet tuythuOc vao thanh phln hda hQC cua chung, VI du than hoat tlnh co ai h,tc manh d6i vbi hydrocacbon, trong luc silicagel co tlnh chat hut nubc rat manh. Than ho~t dnh va silicagel ~u co kha nang phuc h~i - tuc hoan nguyen,

Vtt lifu h'p phu cln dap ung cac yAu cau sau dAy:

1- Cd kha nang hap phu cao - tuc hut dUQc mOt IUQng Ibn khi can khit tu pha khi; 2- Pham vi tac dung rOng - khit ducc nhieu loai khf khac nhau;

3- Co dO ben co hoc cln thietj

4· Co khl nang hoan nguy~n d~ dang; 5- Gia thlnh ret

Vtt litu hap phu co th~ dUQc chla thanh ba nhdm chlnh:

1- Vtt lifu khOng co cue: Tr~n be m~t cua chang xAy ra chu yeu la hifn tl1Qng hip ph", vtt IY·

2- vtt lifu co cue: Tr~n be m~t cua chang xAy ra qua trinh hap ph", bda hoc nhung khOng lAm thay ddi cau trUc phln tit chat kh{cihlg nhu cau true b~ m.t cua vtt lifu hap phu,

3- vtt litu rna trAn b~ m~t cua chung xAy ra qua trlnh hap phu hda hoc va qua trlnh do lamthay ddi cau trUc cua ph'n tit khL

Vtt li~u ph6 bien nhat thtiOc nhdm 1 la than ho.,_t tinh - vtt lifu hoan toan cau ~o bclfmOt d"_ng nguyAn tit trung tfnh 'co, cac difn tlch ph'n bd d~u trAn b~ m.t.

'Wch thl1(rc 16 r6ng (duong klnh maoquan) dong vai tro quan tl'Qng lam cho vtt lifu hap ph\! co khl n'-ng hap pn\! dUQc chat nay ho.c chit khac tdc co tlnh chat Iua ChQD. VI du neu duong kfnh mao quan la 0,003 pm thl vtt lifu co th~ hap . phu clic chat nhu H20, NH3. Neu duong klnh tang I~n den 0,004 pm, cac loai phan tit lCIn hen nhu COz, SO~, HzS, C.ZH4' CzH6 va CzHsOH d~u co th~ bi hap phu, Khi dl10ng klnh mao quan 0,005 pm vtt lifu con hap phu dU«1c para fin va cA cac hydrocacbon mach yang.

V(ri d~ di~m v~ duong kfnh mao quan, than hoat dnh co th~ hip ph\! cac chat sau

·clIlJf: -

- Hoi axit, rucu, benzol, toluol etyla"xetat voi muc d¢ hap phu bang 50% trong I11Qng

o NHIIM KHONo KH V A xU L Y KHf TH~I

87

bin thAn.

- Axeton, acrolein, CI, H2S v{d mdc 10 + 25%.

- CO2, etylen: mtlc dQ----ut«p.

D' IQC sach kh{ thai tit cac M thong thOng gid, a LiAn xo (cd) cd san xu«t cac lo,i than ho,t tlnh nhan hi~u AG, KAY, CKT v.v ... vCJi cac thOng 56 ky thu._t cho If bang 13.5.

Bdng 1 ~ .. t So Uta kg thu.t cUa mqt 50 IOIJI than hO\lt t{nh do Lien xa (cD) san xu«t [11}

laJi Kl'ch tInr6c ~, mm Kh61 h.n;mg don vi db m tieh b1'p ~\l cUa J6
dong, kwm3 rOng, an3! g
AG-2 1,0 - 3,s 600 0,3
AG-3 1,5 - 2,7 450 0,3
AG-5 1,0-1,5 450 0,3
AP-3 1,0 - 5,s 550 0,33
APT 1,0 - 6,0 550 - 600 0,33
KAY 1,0 - 5,0 400 0,33
CAY 1,0 - 5P 450 0,36
CKT 1,0 - 3,s 380 - 500 0,45 - Or'i9
CKT-3 1,0 - 3,s 420 - 450 0,46 Hi~n nay trongcOng nghi~p ngttCfi ta thuCfng dung v.t li~u h«p phu mCJi gQi li. than 19C phAn tu MSC (Molecul Sieve Carbon) co tlnh nang' r«t t6t. Sau dAy Ii thOng sO ky thu.t cua than MSC do Nh.t Ban san xu«t (bang 13.6)

Bling 13.6. Thang 56 ky thu.t cua than MSC do Nhft Ban sain xu4't

Oe~1 MSC
Theng 56
MSC-A MSC-5A MSC-B MSC-C
Kl'ch thU'ac 10 rOng, m 4.10-10 5.10-10 6.10-10 7.10-10
Kh61 IUQ'I1g don vi d~ dong, krlm3 640 520 510 500
Kh61 IUQ'Ilg don vi th\ft:, kg/mJ 1800 1800 1800 1800
Th~ tich iOrOng tlMg a)lg, anJ!g 0,34 0,s6 0,s9 0,61 Bug 13.7. C'c so Ut .. kg thu.t cOs cac chi't hi'p phV thang dvng

Kh61 1UQ'1lg don DU'Ung kfnh 10 tOng, m tich 16 rOng B~ ~t J6 r6ng,
Vat Heu vi ~ dong, m lbog C¢ng, em3!g . ~m2!g
kg/m3
Than hoot tinh 380 - 600 (20 + 40) 10-10 0,6 - 0,8 500 - 1500
SlUcagel 400 - 900 (30 + 2°OllO·1O = 0,4 200 - 600
Alumoge1 1000 90.10' 0 0,39 175 68

eo so L Y THUY~T ellA eAe QuA TRNH xu LV KH

Ngoai ra, d~ ha:p phu cac chat a dang hoi nhu hoi ruou, hoi nl1esc (lam khO), ngubi ____ ta s\:( dU1lg cac la~i v~t .li~u hap phu phd bien nhu than hoat tlnh, sHicagel (Si02) va alumogel (A1203) vdi cac so lieu ky thuat cho a bang 13.7.

13.2.3. Thi~t·bi h«p phy

Trang thi€t bi hap phu, v~t li~u hap phu duoc dfi thanh lep d~m co be day nhat dinh

va cho dong khi can xii Iy di qua. .

ThOng so quan trong cua ldp d~m bang v~t li~u hap phu 18. sue can khi de)ng cua no phai nam trong pham vi thlch hop d~ tfin that ap suat cua dong khi di qua thiEt b~ kh~ng qua Ion, dang thai dam bao thai gian tiep xuc can thiet gifta khl va. v~t li~u hap phu, Thong thuong v~n t6c khi tr~n toan tiet dien ngang cua thiet b] nam trong khoang 0,1 + 0,5 m/sva thCli giari luu ella dong khl trong lop v~t li~u hap phu khoang 1 + 6 s.

Yeu cau de ra khi thi€t ke hoac chon thi€t bi hap phu la: 1- Dam baa thai gian chu ky lam viec (hap phu) thlch hop.

2- Co xii ly so be) doi vai khf thai d~ loai b6 cac chat khOng th~ ha:p phu dl1QC.

3- Xii ly lam giAm bdt nong de) ban dau ella chat can khit trong khi thai d~ bao v~ lcp v~t 1i~u hap phu kh6i bi qua tai.

4- Phan phoi dong khi di qua Iep vat li~u hap phu mQt each deu d~n.

5- Dam bao kha nang thay the mdi hoac hoan nguyen v~t li~u hap phu sau khi dat trang thai bao hoa,

Noi chung, khi thiet ke h~ thong hap phu, ta co th~ chon phuong an hoat d<)ng tung

r--..t I

'- --, I I I I I

r-I

I ,J I

I I

I ) L.-oo4--

'''' t

I,

Ngung If!

Kh/man9 cI,it 0' nh,.lm c4;, J( tI Ii

, Hdi "fide

Hin/. is.u. SO' 4(; &If th6nl! hap ph" ~(;m hili thltt hi hilp pili,! 061 song song.

I

o Nt4M KHONG KH v A. XLI L Y KH( THAI

69

dc;rt h~c liAn tuc, co hoan nguy~n hoac khOng hoan nguy~n (ttie thay th~ mei),

TrAn hlnh 13.11 giCJ!thi~\l SO ~ M thong hap ph\llam vi~cli~D t\lc g~m hai thiftJl!-._ ----'------·h~'c-p~p·h~\l---.lu---:;A;-n-p·h~ie;-n---=,nhau, cai nay him vi~ d chu ky Mp ph" thl cAi kia lam vi~ theo

chu kY hoan nguyAn.

13.2.4. Duling dtc tlnh hay con gQi III .dullng can blng dAng nhi.t cUa vtt li.u h'p ph",

DI phuc V" CM vi~ tlnh toan thi«t k« h~ th6ng hap ph", m~t thOng s6 quan tl'9ng cua v4t li~u hip ph" clln xac dinh blng thuc nghlem, do 18. kha nang hap ph" cua v'_t li.u doi vai eh't can Mp ph" (kg/kg) ting vCJi nhi.t de) va ap suat rieng khac nhau cua chat can hap ph" trong khl thai. Cac thOng so nay dUI,1e thiet I~p thanh dttCJng bilu diAn gQi la dUCJng dl)e tlnh hoac dttang can bang dAng nhi~t cua v~t li~u hap ph".

Tren hlnh 13.12 la cac duang can bang dAng nhiet ella than hoat tlnh doi vai cac chat khi axe ton

va benzen.

o nhiet de)

nhat djnh khi ap sUatt rieng cua chit b] hap phu trong kh£ thai tAng cao thl kha nAng hap ph" cua vtt Ii.u tAng, trong do nlu d nhift dQ thap thl khA nAng hap ph\l tAng nhanh, nguqc liP, d nhitt dO cao thl dQ tAng cu. khl nang hap ph\l rat chtm, tb..tIl chi khOng dang kl, theo dQ tang cda lip su't ritng. Do do, di'Au luOn luen mong mu6n 18. ti~n hanh qua trlnh h'p ph\! d nhitt dO cang thap cang t6t. N goai

rat khA nAng hap ph" tAng khi kh6i htc;rng phan t\l

D,1 ~Z ~~ ~4-

,am chQI 6i h6p ph,!/ lam than

Hll1l, 13.12. Dlrang clin hlng ding nhltt CUR than ho,t tfnh dol val axe ton vii benzen [51]

70

co SO L Y THUY~T COA cAc QUA TR1NH xu L Y KHf

cua ch4t bi hap phu tang trong cac di~u ki~n khac nhu nhau. Uy cac duZ,ng can blng lJ

----100°c_A6i vCliaxeton v~ benzen tr~n h_lOO 13.12 4~ so ~'nh tbllJ cimg nhi~t dO vl ap suat ri~ng, kha nang h«p phu Clla than hoat tfnh d6i v{1i benzen l{1n hon dang k~ so v(Ji axeton vi phan tit gam cua benzen len hen ph An tit gam cua axeton (tuong dng la 78 va 58).

DuZ,ng d~c tinh cua cac loai v~t li~u h«p phu khac nhau kh~ng phAi hie nao cung co dang nhu (j hlnh 13.12. Co th~ co ba dang dubng d~c tlnh khac nhau cua v~t li~u h«p phu: cong lorn phia tr~n (a), cong 10m phia duifi (b) va cong CO di~m u6n (c) (hlnh 13.13).

-., ,._ ,._
~ ~ ~
...:ac
" b b
~ ~ -It
I)... q_ Q..
~ ~ ~
e e ~
..... ....
'I). .~. ~.
~
,~ ~ ,~
,~
(1) ~ '0
~ ~ Non!! tI( Iron.J pita ,.In

Q)

b)

NG~5 ilq fron.!J phq rin c)

Hinn 13.13. Cae d"ng dwang d,c tfnh (can 'blng dng nhAtt) Clan ,·~t lifo hf'p ph,,: a) cong 10m phfa teen; b) cong 16m phia dll'6'l; c) cong c6 dl~m wn.

Trang tai li~u ky thu~t co rat nhieu cOng thuc cua nhi~u tac gill khac nhau v~ duZ,ng cong can bang dAng nhiet cua v~t li~u h«p phu, trong s6 do cOng thdc clla Brunauer - Emmett - Teller (B.E.T) duqc ap dung ~a phd bi4!"n [51). COng thllc duqc thi«t If.p tdn Cd so cuong dl) ngung t1,1 va bay hoi tit nhi'Au Mp phAn tu khac nhau tr~n b~ m~t vf.t r4n va. co dang:

v

bp

(13.42)

=

trong do:

V - th~ tich chat khl bi hap phu a nhiet dQ va ap suilt da. cho;

Vm - th~ tlch chat khi b] h«p phu khi co met lop be day 1 phAn tu chat bi hap phu tren b'A m~t vf.t li~u hap phu;

Po - ap suat hdi baa hoa cua chat bi h«p phu lJ nhi~t dl) cua h~ th6ng; p - ap suit riAng hi~n co ella ch«t b] h.ap ph\1 trong kh6i khl thai;

b - h~ 86 th\lC nghi~m d6i vifi qua trlnh h«p phu.

(Po - p)[1 + (b - 1)p1P 0]

I

o NH~M KH6NG KH V A xu L Y KHi THAI

71

13.2.5. Vimg hip phu va s6ng hilp phu

_______ G'"""-"'ia"'-=-slt=' ~t=a_~e=o~t=h~i~=t bLMp ph\! vai, lap d~m bang v~t li~uMp phu co tiet di~n ngang 5. 1112 va be dai l, m (hlnh 13.14).

Khi t ro mang chilt 0 nhi~m di vao thiet bi vai Iuu htqng la G' kg/m2.s va nong dQ ban dlu cua chat khl O· nhi~m A can khit trong pha khl la Yo, kg/kg khl tro.

Theo thC1i

gian lam viec htqng chat 0 nhiim (khi A) bi hap phu trong lap d~m tang dan, nhung sl1 tlch t\! chat 0 nhidm trong lap d~lll' khOng diin ra mOt each dong d~u trong toan lap d~m. ThC1i gian ban diu, dili v4t U.u d~m a sat

dlu vao eua thiet.

bi hap phu rat manh va hi~u qua chat 0 nhi~m va dln dan tra nell

bAo hoa. V~ phla pha khi thl khi di qua cac dai dau ti~n cua lap v~t li~u d~m, nr,ng dO chat 6 nbiim giam nhanh va kh{ d\tc;fe hoan toangiai phdng khoi chat 0 nhi'm a cac dAi tiep thea. Tinh hlnh nsu tren d\tC1c th~ hiljon tran hlnh 13.14a, trong do dO day - thua cua cac cham gifta hai m,t eAt 1-1 va 2-2 bieu di~n l\tC1ng chat 0 nhiim bi hap ph\! trong v~t li~u d~nl. Phan phla tr\tac cua m~t cAt 1-1 dUQe gach chao the hi~n dili v~t li~u d~m dl bAo hoa.

Ldp dfm lui"'g vtil [t'fu leap plr,!

~

1<"" ra

Kh;' r a

Hinl, 13.14. Sl.r djch chuyl!n ellll vitllg hU'p ph\1 trong lap d~m ellll thlet bj Mp ph ....

Nhlt v~y nong dO chit 0 nhiim trong pha khi () tal m~t cat 1-1 .gift nguy~1l nhu tr~ng thai ban dlu (vi dili v~t li~u d~m tnt(Jc 1-1 dl bao hoa va kh6ng eon kha nAng hap ph\! nita), eon tren m~t cAt '2-2 thl nr,ng dO tri~t Heu. D\t<1ng bi~u di'n n~ng dO chat 0 nhiim trong pha khi tit m~t cat 1-1 dtfn 2-2 ducc th~ hi~n tran hlnh 13.15a t\tong dng vai vi

.)

72

eo 56 LY THUyET. ellA eAe QuA TRINH xu LY KHI

Y hoqc X (a)

-a)

a

y

y"

~~----~--------------.------------------r-----

o

I I I I

I I I

I ' (0)

I I I I

I (b)

Trvc thOi. gIan r, hcj)c hru lU'Q'ng tfch lfiy G'I = G'r, kwm2

Hink 13.15.

0) Song h'p phl,l; b) Nbng etC) Y (y etliu ra thay dbl theo thai glan v.n hllnh.

trl cua cac m~t cAt CJ cactrUbng hcp a, b, c tr~n 'hlnh 13~'14.

Cln th«y rAng cae dubng bi~u diin n~ng dO n~u tr~n cung d~ng thbi 1a dubng bi~u di'~~gdO,cMt O,nhiim trong pha rAn tit ml).t cAt 1-1 ~'n 2-2, tdc luc;sng ch«t 0 nhiAm bl ~ppJujquy v! eha 1 kg ch4t b4p ph,.. vo. duc;sc lcY'hi.~laX, kglkg ch4t h4p phu. NhU v.y, a mJt cAt 1-1 : 'XI = Xbh - n~ng dO bao hQa va. c) 'm •. t CAt 2-2 : Xz == o.

Theo thlJi gian, cae clubng bi~u diAn n~ng dO cua pqa khl vo. pharAn gifta cae ml).t cAt 'i-s vA 2-2 djch ehuyfn v~ phla cu6i CUB thiA't. bi nhu mOt Ian song. Chlnh vi nhf1ng y ngbIa n~u tr~n, ngubi ta quy udc gQi dM v~t 1i$u d$m gifta hai ml).t cAt 1-1 va 2-2 1a ·viang b4p ph,..- va calc dubng bi~u diin n~ng dQ trong vung h(p phu 1a "song hAp phu".

''l)-6n' hlnh 13.15b la n~ng dO ch(t 0 nhiim trong ~~a khl CJ dlu ra cua thiA't bi h(p ph\\.~Y ddi thea thbi ~n ha'_c thea Iuu 1u<;jng ti~ l_~)'c~a pha khf eli qua toan bQ 111p vttlitu I14P ph\l. Khi vilng b«p ph\l eon nlm c) cac vi t# (a), (b), n~ng dO Y CJ dlu ra cua thift bi gln blng O. Khi mep b~n phli cua vilng h(p phu dA di hA't b~ dai l cua 1dp d~m

o Nt4M KH6NG KHI V A xu L Y KHi THAI

73_

(hlnh 13.15a . vi trf c) thl nong d¢ a dau ra cua thiet b] bat dau tang cao, dat tr] so Yn t~i tMi di€m Tn va sau do neu thiel bi vdn tiep tuc lam viec th] nong dQ tiep tuc tang d6n nong dO ban dau _Yo' ~ thoi di~m do Ibp v~t li~u d~m da hoan toanbao hoa va mat tac dung hap phu (hlnh 13.15b).

ve phucng di~n bao v~ met truong, nguiJi ta khong dqi den luc nong dQ a dau ra cua thiet bi hap phu dat tr] s6 nong dc) ban dau Yo mai cho thiet bi ngung hoat de)ng d~ hoan nguyen hoac thay mdi rna a tai thai di~m fn neu nong de) Yn xap xi hoac b~ng nong de) phat thAi cho phep thl da phAi ngitng chu ky hap phu, Luc do fn duoc goi la diem ngirng.

Hlnh dang song hap phu hoac be day cua vung hap phu co y nghla cue ky quan trong.

Cuang de) hap phu cua v~t Mu hap phu cang Ibn thl be day cua vung hap phu cang be va dltbng cong hap phu cang doc dung. Khi cuiJng de} la v6 cimg Ibn thl be day vung hap ph\! bAng khOng va song hap phu la duang thAng dung. Trang truong hop nay thai gian lam vi~e ella thiet bi cho den. luc xuat hi~n "diem ngitng" duoc keo dai va hie xuat hien di~m ngitng toan be) khoi v~t li~u hap phu trong lop d~m deu bao hoa. Day Iii truong hop Ij tltang, khang th~ co dltqe trong thuc teo

NguQC lai, neu cuang dQ hap phu cua v~t li~u thap (yeu) thl be day cua vung hap phu Ibn va song hap phu se co dang thoai thoai. Luc do di~m ngimg se xuat hien sdm va dQ bao hoa clla kh6i v~t li~u d~m ciing thap, nhieu truiJng hop chi dat khoang 15 + 20%. Trong thl1C te, xet tren phuong di~n kinh te ky thuat thl dieu hop Iy nhat la lam sao &~ mue de) bao hoa cua v~t li~u d~m dat khoang 75 + 80'% khi xuat hi~n diem ngirng, Tat cA nhftng dieu ndi tren phu thuec VaG nhieu yeu t6, nhung quan trong nhat doi vai chung ta trong chuong muc nay la be day va v~n toc dich chuy~n cua vimg hap phu.

13.2.6. Ly thuyet tinh toan qua trlnh h«p phu

Ly thuyet tlnh toan qua trlnh hap phu co the dUQC xay dung bang cac phuong phap thJp c4n van de mc)t each khac nhau. 0 da.y ta co the xuat phat tit sl1 can bang v4t chat trong vung hap pht;lhol}c con co th~ noi lA trong lCIp song hap phu,

'rrAn hinh 13.16 lA song hap phu M dAy ~ dang a vi trl x = x. va X2 cua lop d~m co di~n deh tiet di~n ngang S va be dai l.

Nh\1 t~n dAy da trlnh bAy, phln v~t li~u d~m phla truec map trai (x[) ella song la hoAn toAn bao hoa, dieu do co nghla la a phan nAy cua Ibp d~m pha khl vA pha rAn a tr,ng thai can b~ng. Nhu v~y nong de) cua chat 0 nhi~m trong pha khltai map trai cua song la Y = Yo (nong dc) ban dlu cua chat 6 nhi~m trong pha khl) vA a cuiSi song (m~p phlO Il Y = O. Con d6i vbi pha rAn, nong de) chat 0 nhi~m bi hap phu a map trai vA phal eua song me)t each tuong ung IA Xbh va O.

Nfu gQi Vs Ia v4n t6c dich chuyen cua song thl sau mc)t quang thai gian r song se djch ehuy~n duoc mc)t doan dltang lEi ax = Vsf va chiem vi trf moi x'[ • x'2'

Nfu di~nl quan sat cling djch chuyan theo Ian song, ta luon Iuon nhan thay rang n~ng dO chit 0 nhi~m trong pha khl di vAG mep trai cua song la Y = Yo va di ra khoi map phAi cua sdng hi Y = O. ~ phla pha rAn, lugng chat 0 nhi~m tit pha khi chuyan VaG pha n1n se lam cho dai v~t li~u d~m co b~ dAy la ax hoan toan bao hoa vi rang phan khf dA bi h«p phu VaG pha rAn a vi trf dlu xl-x2 (phln gach cheo) da chuy~n sang met each nguyen ven a vi trf mlJi x'. - x'2 (phln cham cham). Do do ta co th~ vift phuong trlnh

74

co 56 L Y THUY~T CUA cAe QuA TRINH xU L Y KHf

Hinl, 13.16. Sa ,1"0 tfnh toan can hling v(it chilt trong s6ng hilp ph .. ,.

can bang v~t cha:t cho song hap phu nhu sau:

G'STYO = PhpvsSTXbh

Tu do ta rut ra duec v~n t6c dich chuyen cua song ha:p phu us:

G'Yo

v~ , mIs,

PhpXbh

(13.43)

(13.44)

trong do:

Php - kh6i luc;lng don vi dd d6ng cua v~t li~u ha:p phu trong lC1p d~m, kg/m3;

G' - luu luong chat khl tro mang chat () nhi~m tr~n don vi di~n tlch tiet di~n ngang cua thiet bi, kg/m2s;

Yo - nong de:) ban dAu cua chat () nhi~~ trong pha khl, kg/kg khl tro;

Xbh - neng dt) bao hoa eua chat 0 nhi~m trong lCIp d~m bang v~t li~u hap phu, kg/kg ch«t h«p phu.

N~ng dQ bao hoa Xbh eua ch«t 0 nhi~m trong v~t li~u h«p phu dudi nhi~t dQ va ap sua:t nhat dinh phu thuec vao nong dQ c\\a chit 0 nhiAm do trong pha khl va thu~ng duc;lc bieu di~n blng bieu thdc:

(13.45)

trong do:

Ye- nong de> can bang trang pha khl dng vdi n~ng dQ bao hca Xbh cua pha rAn; ex, f:3- III cac hlng 86 thuc nghi~m cho tung cl}p chat h«p phu va bi hap phu C1 nhf~t dQ va ap suit nhat. dinh.

Nhu tr~n da gill thift, phln v~t li~u hap phu C1 phla trai cua song hip phu la baa hoa va can bang vdi nbng dt) ban dlu cua chat 0 nhiAm trong pha khl, do do ta co the nh~n Y~ = Yo va thay tti 86 Xbh tu bieu thuc (13.45) vao (13.44), ta se co:

o . NH~M KHONG KH V A xu L Y KH( THAI

75

GJ

II =-- a1/{3 y(/3-1Y{3 m/s

so' ,

Php

BAy giC1 de xac dinh d1J<;1C

b~ day cua song hoac vimg h'p phu, ta can thi~t l~p m6i quan M gifta Y va % bAng each xem xet qua trlnh trao d6i ch't dian ra trong dAi v~t li~u dfm eo b~ day eli trong vung h(p th\l (hlnh 13.17). ~i m6i diem dQC thea true % cua vilng h(p phu ndi chung va cua phln til a~m dx trong vimg h(p phu ndi ri~ng d~u co mOt gia trj Y cua pha khi tl1<1ng llng vllf X eua pha rAn.

N~u .gQi dm la khcSi 111<;1ng

ch't 0 nhi~m trao d6i gifta pha khf va pha rAn trong phln til d~m dz, d\fa vao ly

thuy~t trao d6i chat ds. ap dung CJ phln hap thu (muc 13.1), ta co the vi~t phuong trlnh sau dly:

-.

(13.46)

y
0-
Yo
~
y --
\
~
0 Xf x Xz JC.
-I"- ~ ax

Hlnh. 13.17. SO'd'O Unh toan b~ day (hoi;icvung) h«p ph\L

dm = KaSdx(Y - Ye), kg/s,

(13.47)

trong do:

K- M s6 trao d6i chat cua qua trlnh hap phu, kg/m2sj

a- di~n tlch b~ ml}t tiap xuc quy v~ cho 1 don vi the tlch cua ch(t h(p phu, m2/m3j

Y- n~ng dO chat 0 nhi~m trong pha kh{ ~i toa dQ %, kg/kg;

Ye - n~ng dO eh(t 0 nhi~m trong lCip bi~n cua pha khl tr~n b~ ml}t ch't h(p phu, kg/kg. Day la tr] s6 n~ng dQ can bAng cua pha khi trong lep bisn dng vlli n~ng dO X hi~n co trong pha rAn lJ tai tea dQ va thCIi diem xem xet. Cln I1Ju y rAng Ye lJ dly eo y nghla gln tuong t\t nhu s: trong phuong trlnh (13.11) va tr~n hlnh 13.4 cua ly thuy~t h(p th\l (muc 13.1).

VCii nhftng y nghla nAll trAn, ta' co the ap dung cOng thllc (13.45) cho Yc va X: Ye = axP.

L1JQng chat 0 nhi~m dm chuyen tit pha khl vao pha rAn neu tr~n (phuong trlnh 13.47) lam cho nong dO pha khl giam xu6ng mOt dai I1J<;1ng dY, do do ta co :

dm = - G'SdY (13.48)

CAn bAng va phai cua (33.47) va (13.48) ta thu d1Jc,1c:

-G'dY = Ka(Y - Ye)dx Thay tr] s6 Ye = axP vao (13.49) va rut dz:

(13.49)

76

co SO L Y THUY~T CUA cAc QUA TRINH XU L Y KH

0,2

-- r-. I---~ 1--"
r-, ',,-
-, "\
\ 1\
\
\ ,
\
i\
\ "
\
.
\ \
\
\ ~
\
\ v
\
~ ~
, f - itt.
~~ ~" 10
.............
...... _ ~6

00 ~ 0

~(J2

0,04

0,08

Hln/, 13.1ll. Blro-og cong cw. s6ng hll"p ph ... '"'I val traranl bvp G7Ka = 0,01, {:J = Z v~ xl = 0 vi tbeo (13.57).

G' dY

dx = - ------

Ka Y - axP

M.t khac, giua Y va X trong phan tit d~m dx vAn t~n t~ m6i quan h~ tttdng t\1 nhu phuong trlnh (13.43). C\1 th« la:

(13.50)

G'SdTY = PhpSdxX = PhpSusdrX

do do G 'Y = Phpv If.

Tl1 (13.51) va (13.46) ta rut ra duqc:

xP = #a-1111-{J)

o

Thay gia tri xP t\1 (13.52) vao (13.50) ta s~ co:

G' dY

dx = --

Ka Y - yPyl-{J

o

(13.51)

(13.52)

(13.53)

I

1

I

o N~M KHONG KH V A xu L Y KHf THAI

77

Y

, Neu d$,t 'I =- ,phl1<1ng trlnh (13,53) se tra thanh:

Yo

-.

dx=

G' d.n

Ka ,,(1 - 1J pol)

(13.54)

'I'ich phan phuong trlnh (13.54) v{Ji cac e~n x tu xl den x2 va 1J'tu 1 den 0 (vi t~i %1:

Y = Yo va tai X2: Y = 0), ta eo: 1

J =!!... f d1J m

Ka II '1(1 - 1JP-I) , (13.55)

DAy la phuong trlnh xac djnh be day d ella song Mp phu. Phuong trlnh co d~ng tl1ang tv nhu cac phuong trlnh xac dinh chieu eao l{Jp d~m ella thap hlip thu (xem muc 13.1.5). Tuy nhien a day tlch phan a ve phai cua phuong trlnh (13.55) la khOng xac dinh doi visi cac e~n 0 va 1 vi tai cac can nay mAu so ella bieu thue dl1{Ji dliu tlch phan la tri~t ti!u. Do do de tlnh dl1qe be day J cua song hlip phu ta eo the dung cac e$n I~h di d~ 1 % so v{Ji 0 va 1 tue lliy tu 0,01 den 0,99 thay vi cho tich phan tu ° den 1. Dieu do t11<1ng ddOllg v{Ji vi$c tim be day' eua song hap phu rna nang dQ CJ map trlii cua no la· O,99.Yu thay vi Yo va a map phai la 0,01 thay vi = 0. Trong trl1l1ng hopdd ta cd:

G' 1 1 - OOlP-I

~, = Ka [ 4,595 + P-l In1 _ 0:99fJ-l ] (13.56)

Dc1 v~ dl1i1ng eong ella song hap phu ta co the lay tlch phan phuong trlnh (13.54) voi cac c~n tu 0,99 den n va ket qua thu ducc la:

c 0,99 1 1 - r/3-1

x = xl + Ka [In-1J- + P-1 In1 _ O,9g1-1] (13.57)

Neu nhan G'IKa = 0,01, P=2 va xl = 0, ta va duqc dl1bng cong ella song hap phu nhu th~ hi~n a hlnh 13.18. Trong tr11i1ng hop C\1 the nay be day cua song hap phu la d = 92 mm.

Cu6i cung din xac dinh thbi gian lam vi~c 1'Iv cua l{Jp d~m Mp phu, tuc thi1i gian tinh tu hie bat dau sit dung den hie xu at hien nang dQ Yn CJ eu6i lOp v$t li$u hap phu.

Thbi gian 1'1v nay bao gam:

(13.58)

trong do:

r I - thbi gian hlnh thanh song hap phu;

1'2 - thi1i gian song hap phu sau khi hlnh thanh dich chuydn doc theo be dai l cua lisp d~m hap phu cho den khi map phai ella song cham vao moe eu6i cung' cua l{Jp d~m;

r 3 - thbi gian de nongdQ chat 0 nhi~m a dau ra (moe cudi cung cua lCJp d~m) ella thiet bj tang tu ° den Yn.

va thbi gian hlnh thanh song hap phu 1'1 ta eo the xem la nAm giua ° va 1's = J/us (1'" -thbi gian de song hap phu di het be day cua bAn than). Neu 1'1 = 0 - song hap phu 1& dubng thAng ddng - tr11bng hQP Ii tl1CJng nhu da ndi t.·~n dAy. Do do ta co th~ gia thi«t

78

eo so L Y THUY~T ellA cAe QuA TRlNH xu L Y KH

t 1 = (XTs = a dlus' trong do a < 1. Trung blnh co th~ nhtn a = 0,5 + 0,6.'

Con th~i gian t3 eo thg xae dinh hAng each lly de» dai fl.Z (hlnh 13.15a va 13.18) chia cho v'_nt6c song vs' tllc la xem nhu song hlp phu dl1Qc dich chuy~n th~m mOt d¢ daib~ sung la fl.l cho d~n khi dubng cong n~ng dO eua song hlp phu eAt m~t phAng cu6i cung cua Ilfp v .. t U,u hlp phu ~i digm co tung d¢ lA Yn (hlnh 13.15a).

TOm lai, ta cd:

, 8

(13.59)

1 + fl.l - (1 - a)<:5

.

N~u he qua cac khoang thbi gian T1 va T3 thl thbi gian lam vi~c chl con:

1 - c5

(13.60)

Vi dr,t 13.3.

Cho b~ dai llfp d,m hip ph1,l·Z = 0,7 m, luu luQng phln khl trc di qua thi~t hi G' = 0,2 kg/m2e v(si n~ng dO han dlu cUa chit 0 nhi~m lA Yo = 0,004 kg/kg khl tro. Kh6i luc;rng don vi dtS d6ng cua vtt U,u hlp phu Php = 450 kg/m3. 'I'ich 86 eua h' s6 K va h) m~t tiep xuc don vi a : Ka = 30 kglm3.s.

Cac h' s6 a = 150; f3 = 2,2.

HAy xac dinh v~ t6c dich ehuy~n cua song hlp phu, h~ day song va thbi gian lam vi~c cho den di~m ng\1ng cua thiet hi.

Gidi:

1) Vtn t6c dich chuygn cua song hip phu:

Ap dv.ng eOng thlle (13.46) ta co: 0,2

Us = -- 150112,2.0,004(2,2-1)/2,2

450

0,2

= - .9,753.0,049 = 2,12.1O-4m/s 450

2) Xac dinh h) day cUa sang:

Theo cOng thllc (13.56) ta tinh dUQc:

0,2 1 1 - (0,01)(2,2-1)

c5 = 30 [4,595 + 2,2 _ 1 In 1 _ (0,99)(2,2-1) ]

0,2

= 30 (4,595 + 3,683) = 0,055m

3) Thbi gian lam vi,c cua thiet hi (chi tlnh thbi gian 1"2): 0,7 - 0,055

T2 ,- = 3042 s = 0,85 h

2,12.10-4

13.2.7. Holm nguy~n v .. t li~u h«p ph\1

Khi dA xu(t hi,n ,4i~m ngitng, tdc khi n~ng dO chit 0 nhiAm trong pha khf lJ dlu ra cua thiet hi'dA 'hAt dlu tAng vA vttqt gidi h,n cho phep Yo' cln phai Dgttng ehu ky hlp phu vl ehuy~n sang chu ky hoan nguy~n 4~ giAithoat chit 0 DhiAm etA bi hlp phv. t~n h) m~t vtt U,u.

1

o NH~M KHONG KH V A xu L Y KHf THAI

79

-.

Co the ap dung cac phuong phap sau day de hoan nguyen v~t li~u hfp phu: 1- HoAn nguy~n bAng nhi~t.

V'_t li~u hap ph", dUQC say nong de kha nang hap phu cua no giam xu6ng dIn mdc thap va hic do chat khl da bi hap phu SE! thoat ra ngoai. Sau khi hoan nguyen bang nhi$t, v.t lieu hap phu can dUQc lam nguei truec khi dtra vao su dung lai, Phd bi~n nhat cua phl1a~g phap nhi.t la dung khOng khl nong boac hai nl1ac.

2- Hoan nguy~n bAng ap suit.

e, nhitt dO khOng dtSi n(u ap suat giam thl kha nang hap phu giam va do do chat khl dA bi hap phu 8E! dUQc thoat khai b~ m~t clla v.t li.u.

3- Hoan nguy~n bAng khi tro.

Dung khl tro khong chua chat khl da b] hap phu thtSi qua lop v~t li.u hap phu. Trong trl1Csng hc;1P nay ap suat rieng cua chat bi hap ph", trong pha khl 8E! thap ho.c bAng khOng, nhu v.y 86 t~o dUQc gradian p nguoc chieu so vai qua trlnh hfp phu va do do chft bi hap phu trong pha ran se khuech tan ngucc trCJ l~i vao pha khl - tuc giai hap phu (desorption) .

Trong cac phuong phap hoan nguyen neu tren thl phuong phap nhi~t bAng hoi nuac dl1QC ap d\lng rQng rM nhat vai ly do don gian, it t6n kem va hi.u qua cao. Ngo&i ra, dung luli nuac de hoan nguyen con co ~hi'1ng uu diem khac sau dAy:

1- 6 nhi.t dO cao (lOOOC) hoi cd the giai thoat dUQc hlu h(t cac chl6t kh{ 0 nhiAm etA bi hap ph\l trong pha ran ma khOng lam Mng v$t li.u hap phu cling nhu chat khi dl1QC gili thoat.

2- Hoi n110c ngung t\l l~i va nha nhitt ngung t\l trong lOp v$t li,u hfp phu cang thuc d«y qua trlnh giai hap phu.

3- Co the thu h~i dUQc chat bi hap ph\l trong boi bAng each cho hoi ngung tV.

4- v.t lieu hap phu co dQ 4m cao sau khi hoan nguyen bAng hdi nuec co the dUQc lam kh~ bAng each thtSi khOng khf l~nh va khO di qua;

5- Hoi nuac co entanpy cao han nhi~u so vai khOng khi ndng do dd nhitt dO cua v.t lieu hipphv dl1QC nAng cao mOt cach nhanh chong.

Qua trlnh hoan nguyen - giai hap phu la qua trlnh dao ngircc cua hip ph\l - ttl:c la cdng hlnh thanh song giai hap phu ho~c song hoan nguyen trong lap v.t lieu dem khi dong kh{ hoan nguyen di qua, do do thee Kenneth W. va cQng s\1 [51] cac d~ng cOng thtl:c v~ v$n t6c dich chuyen cua song, be day song V.v .. deu co dang tl1dng tl,1 nhu trong qua trinh hap phu,

GQi UR - v~n t6c dich chuyen song hoan nguyen, ta 86 co tuong tl,1 nhu (13.46):"

G'

vR =_R_ a U'PR yffR-1)/PR, (13.61)

Php

trong do:

ky hitu R - bien dtSi toan bQ cac dliLi lUQng tuong ung cua qua trlnh hap ph", thanh qua trlnh hoan nguyen. "

Di~u can 111u y la bieu thuc Yo = axP cua qua trlnh hap phu dl1QC thay th( bAng Y R = aRx/3R cho qua trlnh giai hap phu, trong luc do dliLi lucng X can bAng cua pha ran vin

80

eo so L Y THUY~T ellA cAe QuA TRiNH xu L Y KHf

co gia tr] nhu nhau doi vCli ca hai qua trinh.

TtL dQ thai gian hoan nguyen khi be qua be day cua song hoan nguyen se dUQc xac dinh bang cong thuc:

(13.62)

Vi d{4 13.4.

Can hoan nguyen lop d~m v~t li~u hap phu da xem xet CJ vi d\l 13.3 bang hoi nude baa hoa v{Ji luu lucng G'R = 0,04 kg/m2.s. Cac h~ so cua bi~u thtic can bang: aR = 1400; {3R = 2,4. Xac dinh thbi gian hoan nguyen.

ouu.

Ap dung cOng thdc (13.62) ta tinh dUQc:

0,7.450 0,004 (1-2,4)/2,2' .

't'R = ( 150 ) = 5,625.814,23 = 4580 s = 1,27 h

0,04.1400

Thl1i gian lam vi~c cua thie't b] hap phu da tlnh dt1QC CJ vi du 13.3 la 0,85 h. Nhu v~y d~ h~ th6ng lam vi~c dUQc lien tuc thl phai co hai thie"t b] CJ chu ky hoan nguyen va mot thiet bi 0 chu ky hap phu.

N~u muon h~ thong chl co hai thiet bi luan phien nhau lam vi~ va hoan nguyen thl thai gia.n qoan nguyen phlii rut ngdn tu 1,27 h xudng con 0,85 h. Luc do b1Qng hoi nude cap cho qua trlnh hoan nguyen phai tang len thanh 0,04 x 1,27/0,85 = 0,00 kglm2.s

13.3. XU LY KHi 0 NHltM BANG QuA TRiNH THl~U eor HO!C D6T cnAv SAU

13.3.1. Cac kh&i. ni~m chung v~ thieu dot

Xil ly 0 nhiAm bang qua trlnh thieu dot ho~c con goi lil dot chay sau (after - burning) duqc ap dung khl:i phd bien trong trul1ng hQP IUQng kh{ thai Mn ma nang de- chat 0 nhiAm chay dUQc lIP rat be, d~c bi~t la nhilng chat 0 nhiAm' co mili khd chiu.

Qua trlnh thieu dot rat thlch dung cho nhung trUCsng hop sau dAy:

1- Phln Ilfn cac chat 0 nhi~m co mid khd chiu d~u chay dUQc hotc thay ddi dUQc v~ m~t boa hoc d« bien thanh chat it co miIi hen kili phan dng vCJi oxy 0 nhi~t de- thlch hcp,

2- Cac 1()~ sol khi huu co co khoi nbln th~y duoc, vi du nhu khdi tu 10 rang ca phs, 10 san xuat thit hun khdi, 10 nung men sd v.v ...

3- Me-t s6 cac hoi, khl huu ca neu thai tr\1C tiep vao khl quy«n se cd phan dng v{fi su~ng mil va gAy tac hf1,i cho mOi trUlJng. Qua trlnh thieu dot co tac dung phan huy rat hi~u qua cac 10f1,i chat nay.

4- Me-t so cac loai cOng nghe nhu cOng ngh~ khai thac va lee dlu thai ra rat nhi~u khi chay ducc k~ cli nhilng chat hiru co r(t dQc hal. Phuong phap xil ly hi~u qua va an toan nhat cho trUang hQP nay la thieu dot bang ngon lita true tiep, thieu dot ngay ben trong ong khdi ho~c bAng buong dot rieng bi~t.

Nbilng uu di~m chu yeu cua phuong phap xli Iy khi 0 nhi~m bang thieu dot co th« ne\. ra nhu BaU:

1- Phan in\y duqc hoan toan cac chat 0 nhi~m chay, dUQc kbi thiet b~ thiAu d6t duqc

o Nt-EM KHONG KH V A xU L Y KHf THAI

81

thle1t kf va v$n hanh dung quy each,

2- Kha\ nang thich tlng cua thiet bi d6i vdl s\t thay d6i vita phai cua luu htQng kh{ -----~t::-h-=-al~· ~cd=-n-g-n--.h-t.t-n--:;~~n-g d() ch4tO nhi~m trong khl thai.

3- Hi~u quA xu Ij cao doi vai nhirng chat 0 nhi~m d~c bi~t rna cac phuong phap xu If khac khOng co hi~u quA hoac hi~u quA thap.

4- KhOng co s\t suy giam dang k~ nao v~ mat chit luong hoat dOng cua thift bi, khOng cln hoan nguy~n nhu trong cac phuong phap hap th\l va hap phu.

5- Co khA nang thu hbi, t~n d\1ng d\1Qc nhiet thai ra trong qua' trlnh thi~u d6t.

B~n canh nhung \1U di~m ndib~t n~u tr~n, phuong phap thi~u dot cung co nhung nhuec di~m nhat dinh cua no, C\1 th~ la:

1- Chi phi dau tu thiet hi va v~n hanh tuong doi Ian.

2- Co khA nang lam phuc tEAP them van de 0 nhi~m khang khi khi trong cac chat 0 nhi~m hydrocacbon can thieu dot ngoai cac nguyb to C, H, 0 ... con chua ca nhung hop chat eua clorin, nito va luu huynh;

3- Trong cac qua trlnh thi~u d6t co cap tMm nhien Mu ho~ co xuc tac d~ dam bao nhi~t de) CJ mtlc can thift cho qua trlnh oxy hda cac chat a nhi~m can xu Ij, vi~ cap thAm nhi~n li~u M sung co khA nang gAy tr~ ng~i cho qua trlnh v$n hanh thift bi,

D~ thiet ke dt.tC;Sc thiet bi thieu d6t can biet day du cac yeu t6 co li~n quan den qua trlnh nhu: thanh phan hda hQC clla chat 0 nhi~m, nbng d() ella no trong khi thai, luu It.tQng khi thAi can xu Ij, nhi~t de) ban dau ella khl thai di vao thiet hi thieu dot va muc phat thAi cho phep cua chat 0 nhi~m.

M~t 86 phdn ung h6a h9C xciy ra trong qua trinn thieu dot:

Nht.t tr~n da noi, qua trlnh thieu dot rat thich dung d6i vai cac chAl a nhi~m chay dt.tqc, do la nllung hop chat cua cacbon, hydro, oxy, nito va luu huynh. Phan ICfn cac ch«t huu cc d~ bay hoi (VOC - Volatile Organic Compounds) cung thuec loai khi a nhi~m cln xu Ij blng thieu dot. Nhirng hop chat n~u tren khi chay se tao thanh cac san ph«m chay khOng ho~c it dOc h~i hon so vai ban than chang.

Vi d\1 ta co mOt so chat 0 nhi~m va phan dng chay ella chung nhu sau: 1

CO + '2 02 .... CO2 (13.63)

1

C6H6 + 7- 02 .... 6C02 + 3112° (13.64)

3 2

H2S + 2' 02 .... S02 + H20 (13.65)

Trong cac phan tlng (13.63) va (13.64) oxit cacbon Ia khl dOc rA:t quen bit!'t d6i v{Ji sdc kh6e con ngt.toi va benzeu - la mOt loai hydrocacbon co dO phan dng cao, chat tao ra sUdng khoi va cung la chat co khA nang gAy ung thu da duoc bien thanh CO2 it dOc ~.

TrODg phan dng (13.65) mac du S02 Ia loai khl dQe hal nAm trong danh m\1C cac chat kh{ d~c h~ hang dau can xu Ij, nhung so vCfi khl g6e ella phan tlng la H2S thl S02 it dOc h~i hen nhi~u Ian va d~e bi~t la khong co mili khd chiu nhu H2S. Neu l«y n~ng dO cho pbep eua hai loai khi tren d~ so sanh thl giai han cho phep trung blnh ngay dem cua S02 trong khOng kh{ xung quanh la 0,3 mglm3, trong luc do giai han cho phep cua H2S la 0,008 mglml (xem ti~u chu«n TCVN 5937 va 5938-1995 - Nha xuat ban Khoa hoc va Ky

_.

· 82

co SO L Y THUY~T CUA cAc QUA TR1NH xu L Y KHI

thu.t 1995). Con neu l«y gioi h:;1.D nOng de) nhan hiet va mui thl con ngttC1i co th4r phat hitnmid cua H2S_~nong dO 0,0005 ppm, = 0,0007 mg/m3 trong hie giCfi han nh.n biet mid cua S02 Ia 0,5 ppm [57]. Vi v~y khi neng dO H2S trong khl thlli tUdng d6i he thl bi~n pbap khi« mid t6t nh«t Ia thieu d6t d6 tao ra S02 it dOc hai va mid it kho chiu hon. Khi nang dO H2S trong kh{ thlli Ibn s~ ap dung cac bi~n phap xu ly khac kinh te hon. V«n d~ nay ta sa xem xet den trong cac chuong tiep thea.

~ m$,t bi~n ph6.p thl/-c hien, qua trlnh thieu d6t chat 0 nhi~m co the dUQC phan chia

thlnh ba d"ng khac nhau:

1- thiAu d6t hAng ngcn Iua true tiep trong khong khl; 2- thiAu d6t co huang d6t;

3- thiAu d6t co xuc taco

Sau dAy ta s~ IAn lUQt xem xet ba dang thieu d6t neu tr€m.

13.3.2. Qua trlnh thieu d6t blng ngon lua tr\fC tiep

Df thiet ke h~ th6ng d6t bang ngon Iua tI'\1C tiep cAn phai hieu hiet va gibi han chay va nd cua h6n hQP gifta kh{ thlli dQc h~i cung nhu cua nhien li~u vCfi khOng khl, S\1 hieu biet ~ly se giup ta xac dinh dUQc trong truCJng hQP nao mOt loai khl thlli da cho co the duy. trl d"~c 9\1 chay ma khOng can cap bd sung nhiAn li~u.

Gkrt h,n cbay coo mQt 56 chltt khl v~ hal tbU'ang gtp trong h&a h9'P vO-l khong khf, dnh theo pUn trim th' tfch

Thu- chitt COng thu-c hOO hQC Gi6i han du61 GI61 ban tren
til
1 Amoniac NH3 15,5 27,0
2 Axeten C~COCH3 1,6 13,0
3 Axetylen ~H2 1,53 82,0
4 Benzen C6H6 1,3 9,5
5 Bulan C4HlO 1,55 8,5
6 Caclxn disunfua ~ ~O 50,0
7 Cacbon oxlt CO 12,5 74,0
8 Dau hoo - ~1 7,0
9 Etan ~H6 2,5 15,0
10 Etylen CH2 =CH2 2,75 35,0
11 GasoIIn - ~4 7,6
12 Hydro H2 4,0 75,0
13 flIhydro sunfua ·H2S 4,3 44,5
14 Khi dot thien nhlen - 4,8 13,5
IS Melan CH4 2,5 15,4
16 Propan ~H8 2,0 9,5
11 XAng - 1,9 + 2,4 4~ + 51 ,MOt h6n h(fp giua cMt chay vOi khOng khf CI mOt giCfi h~n n~ng dO nh(t djnh nao d4y s~ 'gay nd. Neu thanh phan nhien li~u gillm th«p han hoac tAng cao hon so vCfi gibi han

o Nl4M KHONG KH V A xU L Y KHf THAI

83

-.

s

7

6

1---

m"l. 13.19. cifu t\'o 41\u 40't coa h~ th6ng thi';u dO't h~ng ngQn h'l'lI tr\rc tll!'p (Dare):

I· 6ng dAn khi thai; 2- vOng kh6ng eM v~ t6e khi tha~ 3- Dng g6p phan phDi hot mroc; 4- cae dl~m phun hoi; 5· bQ p~n mol Ilia; 6· Dng cap ga mOi; 7- ong dip hot nooc.

n~ng dO gAy n6 manh nh«t thl cuong d~ chay cua hon hop deu giam, Nong dO thip nhat va cao nhit ma ~i do ngQn lita vin co kha nang Ian truyen dl1Qe goi la git:1i han dl1lJi va trtn cUa qua trlnh chay.

Theo tlnh toan, hon hcp cua cac hydroeaebon va khOng khi co nhi~t h.tQng chii.y la 3725 kJ/m3. GilJi han dulJi cua s\t. chay tuong (ing voi khoang 1/2 nhiet hrong ndi trAn. D~ dim bao an toan khi chUYI~JD ches khl cong nghiep nguol ta qui djnh n~ng dO ch«t chay trong kh{ phai th«p hen giai han dulJi cua cua S1,t chay it nhat la 25%. Trong truong hep do n«u ngiu nhien co phat tia lita thl s\t tang nhiat d9 cua khl sa khong du cao d~ duy trl qua trlnh chay va do do s\t c6 se dUQe ngan ngira.

ThiAu d6t ba~g ngcn lita tr\tc tiep la bi~n phap lam cho khi 0 nhi~m chay tr1,tc tiep trong 'kh6ng khi ma khOng din c«p nhien li~u b6 sung, truong hQP chung chi can nhien li~u df m~i lila va d~ dieu chlnh khi can thiet.

84

co SO L Y THUY~T CUA cAe QuA TR1NH xu L Y KH

Trong m~t so truong hop thanh phan khi 0 nhi~m trong khi thAi tt,t than da la mQt h6n hop chay ma khOng can hoa tron them vai khOng khl.

~~~~~~~--

Khi nong di) ehilt ehay trong khl thAi qua thilp khong the dot chay dU(Jc, ta cln b6

sung nhisn li~u de dua n~ng dQ chit chay len den giai han dttai cua qua trlnh chay.

Thi~t b] thiaud6t dtt(Jc thiet ke t6t co the dot chay duoc nhf1ng h6n h"p khl cd nhi~t 11.1Qng chay nam trong khoang 3150 + 3350 kJ/m3 mA khong can den nhiOn 1i~u b6 sung. Trong nhi"Au t!'11lJng h"p vi~c cip nhien li~u b6 sung cd the tranh duoc bang each ham ndng khl thAi d«nmOt nhi~t dO nhilt dinh vi ta biet rang nhi~t dQ cang cao thl giai han

dttai cua quatrlnh chay cang ha thilp. .

o bAng 13.8 la gild han chay (c0ng thCJi la giai han gay nd) cua mot so chAt khi thttCJng gtp trqng h6n hQP vai khOng khl [18;51]. Giai han chay cua nhi"Au chAt khac cd the tham khAo ., tli 1i~u [18].

CA.n cd vao gibi han chay cua cac ch4t nguoi ta cd the chi a khi thai cd chua chAt 0 nhiAm chay dttQc thanh ba nhom sau dA.y:

Nh,6m 1: Thanh phan nhien li~u trong khi thAi thap hen giai han dl.1ai cua qua trinh chay khoAng 25%;

Nh6m 2: Thanh phan nhien li~u trong khi thai nam trong pham vi tit giai han dttai den giai han tren cua qua trlnh chay;

Nhom. 3: Thanh phan nhien li~u trong khl thai cao hen giai han trAn cua qua trlnh chay.

Khi thAi thuoc nhdm thu nhat thuong duoc xa ly bang thieu dot trong buong dot. Khi thAi thucc nhom thu hai khOng an toano Doi vai khi thai nhdm nay can dl.1"C di~u chinh thanh phan nhien lieu hoac khOng khl (oxy) de dua v~ hoac la nhom thd nhAt hoac 1& nhdm thu ba.

Khl thAi nhdm thu ba thuong duoc xa ly bang thieu dot vai ngon lua true tiep hoac ciing co the dung lam nguen nhien li~u b6 sung cho Io dot, 10 nung.

VI du dien hlnh cho phuong phap thieu dot bangnlQn lila trt,tc tiep 18. cac ngon du6c chay bung cua khl thAi lJ cac mo dau khl, nha may' lQC dlu. Ngon duoe du"c thiet ke nhu mOt 6ng din khl thing ddng den mi)t dO cao thich h"p va trtm ~n cung cua 6ng cd lAp dllu dot g~m b~ ph.n phun hoi va moi lua, dam baa cho ngon du6c ehay khOng cd khdi vA 'eMy liOn t\lC m~c du luu luong khl thai, n~ng d~' chiltchay trong khl thai cung nhU v.n toe gid cd the thay d6i trong pham vi rOng. Tren hlnh 13.191A so <fa cAu tao dllu ddt cua h$ thong thiAu d6t bAng ngon lua tr\tc tiep.

13.3.3. Thieu d6t co bu~ng d6t

Thi6u dot cd bueng dot ducc ap dung r't rOng rai doi vai cac loel khi thai cd chua eh't 0 nhi~m dang khl, hoi hoac sol kh{ chay dl.1"e vlfi. nbng dQ .t\1ong d6i thAp t\1 cac qua trlnh cOng. ngh~ khac nhau cua cac nganh thuong nghi~p cling nhu cOng nghi~p: thiet bi phun nh\ta dul1ng, Ib ram ma phanh OtO, 10 sln xu't thit hun khdi, 10 rang ca pM, 10 nfu son, lb nilu vecni vA cac thiet bi khac lam vi~c trong ph~m vi nhi$t dQ tl.1dng t\t.

Cac bQ phan chlnh va quan trong cua h~ th6ng thi~u diSt nay la bubng dot, cac voi dot, bQ phan di~u chinh qua trlnh chay va dung cu chi th] nhi~t dl). Bubng dot thl.1CJng eo

o NHlM KHONG KH V A xu L Y KHi THAI

85

dang hlnh tr\l va dltQc x!y dung blng vo thep co 6p pch chiu lila. Nhiet dO trong bu~ng d6t khming 900 + 1500oC. Bu~ng d6t can dltQc thi«t k« dam bAo s\t hoa trOn triet d6 giiCa kh{ thAi va nhiAn lieu d6t bd sung. MOt bien phap d« d,t dltQc y@u cau nAu trAn 11 khl thAi cAn dltQc dua V80 ch6 thAt ella bu~ng d6t va tal do co b6 trl cac voi d6t (hlnh 13.20). Vtn t6e ella khl trong bu~ng d6t dao dOng trong khoAng 5 + 8 m/s va th"i gian luu ella kh{ thAi trong

6

mnk J3.20a. BU<mg dilt khf thai hlnh tru do-ng val ilng e~p khf thai tbeo phlf(rng tie-p tuylo:

1- 6ng cap khf thai; 2- cac cea val dot 3- vong tMt bhng v~t lieu chlu lila; 4- 008 c(p nhien lieu cho yol dot; 5- vo thep co op v~t lieu chlu Iu-a; 6- 6ng kh61 th8i khi ~ vao khi' quyen.

!

i

\

l

Rink 13.20b. Bubng dilt khl thai eo ngao ap lire:

1- 6ng cap khf thAI; 2- 6ng cA'p nhlen ueu; 3- ngnn fip hrc; 4- vol dot.

86

co SO L Y THUY~T CUA cAc QUA TRiNH XU L Y KH

.. ~
~ ZQ
b-
e:::'
.w.
~
600 8Do 1000 'ZOIJ 1400 1600 1800 UfJtJ ·F
10(1. 4/)0 500 600 700 60tl '00 1000 If 00 0, ~ fOO
"\
16
·lIt
'- 80
--=
c:
<0
,""
~Q 60
~
\~
~
~ .uJ
<) Hlnh 13.21. Bi~ d~ quan bt gitrn nhi~t 4q va thCri gian hru c\w khi thoi trong hllbDg ", Una yal dc m.rc 4q oxy bOa kbac nhau cua chilt 0 nhi~ [55].

2

4

1

m_ 13.22. Sa do cft'u ~o clia huong dO't c6 bim nOOg trU'C7c kh·f th81:

1- khI thill dl vao thl~t hi thieu dot; 2- b~ ~t trao dbl ntuel h8m n6ng khi' tlu\~ 3- nblen lieu; 4- v~ dot; 5- kh{ Sl)Ch dAn ra 6ng th6I.

6 NH~M KHONG KHf V A xu L Y KHf THAI

87

-,

buang dot khoang 0,2 + 0,5 s la d~t y~u cau, Thbi gian luu phu thuec VaG htu h1Qng khi t}tAi, ldeh thttCJc buong d6t va dttc;1C xac dinh sau khi nhi~t dO khf thai d~t dttc;1c gia tri quy dinh. Can thay rAng nhi~t dO va thci gian luu cua khl thai trong buong dot la hai t:hOng s6 quyft 'dinheho .. qua trlnh chaydi~n ra eO dUc;1c hoan toan hay khOng. Khi tAng nhi~t dO thl thbi gian luu co th~ dUc;1c rut n'gan va ngucc l~i, tuy nhiln nhi~t dO la thOng s6quantro.ng nhat. Tr~n hlnh 13.21 th6 hi~n moi quan h~ giua nhitt d~ va thbi gian Iuu dng vlJi cae mdc dO phan huy (oxy hda) chat 0 nhiim [55]. VI d\l khi thbi gian luu Il 0,81 s, neu tang nhi~t dO tit 1200 den 14000F thl mdc dOphAn huy chat 0 nhiim t~ng tit =-40% len = 100%.

Song song vCJi nhiet dQ va thbi gian luu, n~ng dO chat 0 nhiim (chat chay) trong khi t:hai ding co anh hueJng nhiau den qua trlnh chay, Nong dO chat 0 nhiim quyet dinh IUc;1ng nhien li~u b6 sung. Dau tien can cap nhien li~u b6 sung d~ khoi mao cho phan dng oxy hda. Khi nhi~t dO tang, toc dO phan dng oxy hda tang thea cho den khi phan dng oxy hda t\1 duy trl dttc;1c, hie do cd th6 giam dan htQng nhien li~u bd sung den mOt giCJi han nhat dinh d~ dam bao qua trlnh chay dUc;1c dn dinh.

MQt van d~ khac cling din duoc luu '1 la miic dQ hoa trOn gii'ta khl thai vCJi nhisn 1i~u bd sung. ThOng thubng chi mot phan khl thai (khoang 50%) hoa trQn tot VCJi nhien 1i~u bd sung ngay t~i voi d6t. Phan con l~i cua khl thai can dltQc hoa trQn VCJi san ph«m chay U nhi~t dO cao sau ngcn lita d~ dam bao ngon lita khOng bi d'_p tat va qua trlnh chay dUQc hoan toano KhOng co S\f hoa trQn tot gii'ta san ph'm chay.va phan con lal cua ·khf t.hai thl san ph«m chay kheng hoan toan se phat thai VaG khl quy6n.

Khi nong dQ chat 0 nhiim (chat chay) trong khl thai qua thap, nhi~t IUc;1ng chay cua no khOng du d~ duy trl s\1 chay, ngubi ta ap dung bi~n phap ham nong khl thai tr1tOe khi dua vao buong dot. Tren hlnh 13.22 la so ~ cau t~o caa buong dot co ham n6ng t.r1t(sc khf thai. Nhi~t luQng can cho vi~ ham n6ng trtt(sc khl thai dUc;1c t~n dung tlt san ph'm chay trong buong dot.

Nhi~t dO lam vi~c trong bueng dot thay ddi tuy thea ban chat cua chat 0 nhiim trong khl thai. Nhung chat 0 nhiim do co th~ la cac hydrocacbon, cacbon oxit, chat gay mui ho*c td hep cua nhi!u chat khac nhau.

o bang 13.9 la nhi~t dQ lam vi~e trong buong thieu dot cua cac chat ndi tr~n.

Bting H.9. Nhitt elq lam vltc ell8 bu~ng thletl ell)t eliS'i vat m9t sl) chiCt 0 nhl~m thlrcmg g~p (51]

Ol8t Gi61 hI;In nh~t dO trung bioh
°c K
Hydrocacbon 500 + 760 770 + 1033
Cacbon axit 680 + 800 950 + 1070
XiI'ly mui ~ng axy hoa 500 + 700 770 + 970 13.3.4. Thieu d6t co xue tac

Thi@u d6t co xuc tac 18. mOt bU(Jc phat trien tiep theo cua cOng ngM xit 1'1 khi thai trong khOng gian kin - bueng d6t. Vu di6m ndi b~t cua thiau d6t co xuc tac la qua trlnh

88

co so L Y THUYET COA cAe QuA TRiNH xu L Y KH

oxy hcSa chat 0 nhi~m d.y ra tr~n be mat v~t li~u xuc tac i'J nhi~t d" thap han dang k~ so va nhi~t dO bat lita va khi nong dO chat 0 nhi~m trong khl thai rat th«p ma n~u ,ap (hlng cac bi~n ph.ip thi~u d6t khac khong th~ nao duy trl duC!c phandng oxy hoa,ngo,i trlt trulJng h(Jp phai ti6u ton nhieu nang luong. Ml)t uu diem dang ke nua cua thit\u d6t ed xuc tac lA nh<'.l phan dng oxy hda trAn be ml)t chat xuc tac xay ra rat manh vA nhanh n6n thlfi gian luu cua khl thai trong buong dot chi bang 1/20 + 1/50 thcsi gian luu a t.rubng hqp thiAu d6t bAng buong d6t thong thuong.

Bting 13.10. Nhi~t IfQ lam vi~ cUn hu()ng 1f6t co xuc tac:

chat 016'1 h~n nhi~l do oxy hOO co xU<: tac
K °c
• cac chat dung moi:
toluol, nlCly! ety! keton;
xylol, ancol vv : 530 + 730 260 + 460
• ate chat bCo ngu& goc
dOng thlle v~t 530 + 640 260 + 370
• ale ch8t IhBl trong cOng
n~p hoo eoot nlUl:
cacbon axil, etylen, axil
etylen, propylen vv : 480 + 670 200 + 400 Nhift dO lam vi~c caa bubng dot co xuc tac thubng nam trong khoang tit 200 + 4600C va cung tuy thuQc vao 10,i chat 0 nhi~m can oxy hda. 0 bang 13.10 la pham vi

8

3

Him, 13.23. SO' do cilU tao buong 1f6t co xUc tac:

I-lOp dem t*Jg v~t lieu xIX: tac; 2- b! mGt trao d~ nhlet dl! h8m n6ng khi th8i; 3- khf th8l dAn vao; 4- khf soch thOOt ra 6ng khOl; 5- cap nhIen lieu; 6- cap khOng khi; 7- vol dot; 8- duUng dAn khf thAI dA dU'Q'C hAm n6ng vao buoog dOt.

6 NHI~M KHONG KH V A xu L Y KHf THAI

89

nhi~t dO lam vi~c cua buong dot co xuc tac doi vai m(lt so ehat 0 nhi~m pho bien trong cong nghiep.

Qua trinh mMy hOa xay ra I:ren be m~t chat xuc tac khOng phat ra ngon lua, nhung be m~t chat xuc tae vlin nong do. Hi~u qua oxy hoa ~t ttt 95 + 98% va do do khl thai thoat ra tit buang dot co xue tac chu yeu lA khi CO2, hainu(1c va kh] nita.

TrAn hinh 13.23 Ia sc do cau t.o cua buang d6t co xuc tac \"8 tren cac hlnh 13.24a va b 11 Sd do .'p d~t bubng dot co xuc tac d' xU Ij khl thai tit cac loai 10 khac nhau.

~ v~t li~u xuc tac, trong cong nghi~p thuong su dung mOt s6 kim loai qui nhu platin nghien nho va c6 dinh t.rAn nen m(lt oxit kim loai khac nhu oxit nhem AI203, tit do ta co ch«t xue tac Pt/Al203. Ngoai ra, 'cac oxit kim loai sau dAy Cling co d*c tlnh xuc tac d6i v(1i qu~ trlnh oxy hda: C0304, CoO.Cr203' Mn02' LaCo02 va CuO [64].

N gt1eti ta che bien v~t li~u xuc tae duai d~g dai mong, hat min, vien tron v.v ... dg t .• o thAnh l(1p d~m r6ng vA cho khl can oxy hda di .qua. Trong nhieu truong hep, v~t li~u xuc tac con duqc che tao t.hanh tim nhu tam lu(1i IQc bui hoac thanh dan nguyen gom nhieu thanh hlnh tru xep thee dAy so Ie nhau d' ( .a 0 16i di dlch-dac d6i v(1i luong khi can xit Ij. Tren

1

6

t

7

4

J

b)

Bini. 13.14. Sa 4(; Hlp d~t buang dot co xuc tac d~ xU- Ii khai thai ttl- 10 coog nghifp:

a) thu hoi nhlet tn,rc tlep; b) thu hoi nh~t glan tiep;

1- 10; 2- vol dot ham nong khi thB~ 3- tam due 10 ph3n b6 dang khf; 4- kJp dem ~ng v~t lieu xuc lac; 5- be ~t trao dOl nhlet ham n6ng khf thai; 6- tMi khf sach ra khf quyen; 7 - t~n dung nhi~t cua kh6i n6ng dua ve 10; 8- ~ dl,mg nhiet cua khO! nong dang vao cac rnuc dfch pn Uep khac nhau (say kho v~t lieu vv.),

90

eo so L Y THUYET ellA eAe QuA TRINH xu L Y KH

a)

b)

mnl' 1,3.25. Cae he} pMn xue tac: a- d;,-tng Him; b- dang thanh hlnh tru

",\'J o

--t. 60 I---+l---++-I 'b"#---+----."-+---i

'::t) ~

o

" I.l 40 I-----.,f--f----+t-#

~

(~ ~.. 20 I---+---I--+-

o 10a zoo JOO 400 500 600 7001:

Nh/~f aq

H'nl, 13.26. B~u clc; bltu qua oxy boo ph~ thuQc vao nhl~t dQ clia chilt xuc tac Pt/Al203 cl6t v6i mOt so chilt 6 nh~m phll hltn.

o NtEM KHCNG KH V A xu l Y KHI THAI

-_

hlnh 13.25 IS. cac bQ ph~n xuc tac duoc che tao thea dang neu tran.

Hi~u qua. oxy hoa cua chat xuc tac phu thuoc rat nhiau vao nhiet dQ lam vi~. Tren hlnh 13.26 13 bi~u do hi~u qua oxy hoa cua chat xuc tac Pt/AlzO, phu thu(lc vao nh~t dQ d6i vl1im~ts6-ch~t 0 nhi~m thl1ang gl)p.

Tit bieu dO hlnh 13.26 ta thay duong d~c tinh "hieu qua oxy hda-nhiet d~" C1:ia cae dung mOi hydrocacbon nAm trong mOt dlli' hep vl1i hi~u qua ro l1t trong khoang n~t d~ tit 300 + SOooC. Khi metan CH4 la chat co phan ung yeu d6i veti 10~ cMt xUc tac Pt/Al203, giCli han n~d.Ochohituqua OKy hda ceo phAi. lAJl d&l 6Q,O + 7000c. Chit xuc tac can dl1Qc lua chon de no lam vi~c co hi~u qua d6i voi nhi~u chat 0 nhiim khac nhau.

Hieu qua oxy hda cua chat xuc tac con phu thuec vao nhieu yeu t6 khac, trollg dd vln d~ h1,li can d\tQc quan t'm. B"i bam trAn be ml)t v~t li~u xuc tac se him pm klta nAng oxy hda va rut .gJin thai gian lam vi~ cua v.t li~u, do do khi thai 1;:Nljc WIi .. vao xit ly blngoxy' hoa co xuc tac can dUQc loc bui den mOt muc dO cho ,w,. KW,. hanh thift hi vc)ikhl di d11qc IQc s~h bui, thai gian lam vi~ cua v~t li~\l xUe tac cd tW keo dai ti1 3 + 5 nim. Ngeaira mOt s6 chat IAn trong khi thai nhtt stlt, chl, silic, cae .. ch«t photpho cdng ed tac ~i lam giim tu5i thQ cua v~t li~u xuc taco

Nhu tren di noi, v~t li~xuc tae dttQc ch@' tao titcac kim 10~ qui hiem Bi1i .... ti~n. Toy nhl@n' hlQng ch«t xuc tIlc dbi hOi khOng nhieu, thttang chl can tit 0,03 + 0,12.1 ch.o 1 m3/s khl thai can oxy hoa. The tlch yeu cau neu tren la ke cll dO r6ng cUa"p .ite taco

Ngoai ra, do nhi~t dO lam vi~c (tit 300 + 5000C so voi 700 + BOOuC trong bu1)~ d6t thOng thuang) n~n ti6t ki~m dttQc nhi~n li~u bd Bung tit 40 + 50% so voi huang d6t thOng thuong, them vao do la k6t cau gon nhe do thai gian luu duoc rut ngAn. Tdng hQP l~ gia thanh x&y dung va v.n hlnh thi~t bi thieu d6t co xuc tac vdn re hen dang ke so voi thi@u d6t thangthl1lJng.

92

Chuong 14

CONG NGHe xu LV KHi SUNFU DIOXIT

Sunfu dioxit (S02) la 10~i ch(t 0 nhi~m phd bi~n nh«t trong san xu«t cOng nghi~p cnng nhu trong sinh hoat cua con nguCJi. N guen phat thai khi S02 chu yeu Ill. tu cac trung tAm nhi~t di~n, cac 10~i 10 nung, 10 hoi khi d6t nhlsn li~u than, dlu va khl d6t co chda luu huynh hoac hC1P ch«t cua luu huynh. NgoM ra, mQt s6 cOng doan san xu«t trong cOng nghiep hda chat, luy~n kim, cung thai vao bAu khl quy~n mQt 1uC1ng khf S02 dang k~. Tr6n the gioi hang nam ti~u thu gln 2 ty tA:n than da cac loai va gln 1 tY tAn dlu mo. Khi thanh phln hru huynh trong nhi~n li.,u trung blnh chiem 1 % thl 1uC1ng khf S02 thAi vao khl quy~n la 60 tri.,u t«n/nAm. Do Ill. chua k~ den 1uC1ng S02 thai ra tu cac nganh cOn'g nghi~p khac.

V«n de 0 nhi~m bau khi quyen b<'1i khl S02 tu lAu de. tr<'1 thanh m6i hi~m hoa cua nhi~u qu6c gia, nh«t la cac nude phat tri~n tr~n the gieJi. Vi nhung Ii do nAu tr~n, cOng ngh~ x~ ly khi S02 trong khl thai cOng nghi~p dA dUC1c nghiAn cuu r«t seJm va phat tri~n manh me,

Ngoal tac dung lam sach blu khi quy~n, bao v~ mOi trUc,ng, xu Ii khi S02 con co '1 nghla kinh t8' to ldn cua no bdi vi S02 thu hM ducc t\1 khl thai 1a ngubn cung c«p nguy~n li~u cho cac nha may san xua:t axit sunfuric (H2S04) va luu huynh nguyen chat,

VeJi tlm quan trong neu tren, va:nde xu 1'1 khl S02 co nOi dung ra:t phong phu va dUC1C trlnh bay thanh mOt chuang rieng bi~t,

14.1. HAP THt) KHi S02 BANG NtJ(}C

Ha:p thu khl S02 bAng nude la phuong phap don gian dUC1c ap dung seJm nhat de Ioai be khl S02 trong khl thai, nhat la trong khdi tit cac loai 10 cOng nghiep.

Sa ® M thong xu Ii khi S02 bAng nUeJc bao g~m 2 giai doan:

1- Hap th\1 khi S02 bAng each phun nUeJc vao dong khi thai hoac cho khi thai di qua leJp v~t 1i~u d~m (vat li~u r6ng) co tUeJi nUeJc - scrubo;

2- Giai thoat khi S02 ra khei ch«t hap thu de thu Mi S02 (neu can) va nUeJc sach. Mlic dl) hoa tan cua khfS02 trong nuec giam khi nhi~t d() nUeJc tAng cao, do do llhitt d¢ nUoc c«p vao h~ th6ng ha:p thu khl S02 phai du th«p. Con de giai thoat khi S02 khoi nUeJc thl nhi~t d¢ cua nUeJc phal cao. C\1 th~ la <'1 nhi~t dl) 1000C thl S02 b6c ra m()t each hoan toan va trong khl thoat ra co lin ca hoi nude, BAng phuong phap ngung' t\1 ngl1c,i ta co the thu dUC1C khl S02 voi dl} d~m d~c ::::::: 100% d~ dung vao muc -dlch san xua:t axit sunfuric.

o ·bang 14.1. la luC1ng nUoc Ii thuyet can de hAp th\1 1 ta:n khl S02 trong khl thai

o NHiM KHONG KH V A xu L Y KHf THAI

93

cho d~n gilsi han bao hoa ung vCfi nhi~t dQ va n~ng dQ ban dAu khac nhau ella S02 trong khi thai.

.. _

Btbag 14 I 1.ll'fTog hII'M If tbuyet tinh blng m3 din c6 ct~ Jd'p th" 1 ti'n S02 den tn,lRg thai bio bOa .rog v61 nhltt eli) vl nbng elC} S02 khac nhau trong khi t.hal

Noog dQ SOz lrong khi Luong mroc, m3, cr nhlet de:>
thAI , % khOi h.rqng lODe 15°e 2(f'e
12 48' 55 66
10 57 67 78
8 10 84'; 96,2
6 92 106 123
4 140 165 200 Luong nUCfe thuc t~ phai ICfnh.dn mQt it so VCfi IltQng nude Ii thuyet vi nuoc sau khi ra kh6i thiet bi hap th\l khOng th~ d,t mdc baa hoa khi S02'

Df giai hap th\l can phAi dun nang mQt h1Qilg nUCfe rat ICfn tuc phai co mQt ngu~n c4:p nhift (hoi mrec) eOng suat ICfn. Do lA mQt khc khan. Ngoai ra, di$ su dung l~ nuec 'cho qua trinh h«p thJ,l phAi lam nguQi nuec xu6ng gan lOoe - tdc phai can d~nngu~n eap Ianh. DeS edng IA v«n d~ khOng ddn giAn va: kha t6n kern.

Tit nhftng nhuec di~rn ndi trAn, phuong phap hap th\l khi S02 bang nucc chi ap dung dt1Qe khi:

- nang dQ ban dau cua khi S02 trong khf thai tuong doi cao;

S02

s

I I t

Xa

Hin/. 14.la. SA elb ht th6ng xU- It kh( S02 blng DII'cYC:

1- tMp hip Ihl,1; 2- tMp glal thOOt khl SOz; 3- thlet bl ngung tl,l; 4; 5- thie't bl trao dol nhlet; (1- berm.

94

C6NG NGH~ xU L Y SUNFU DIOXIT

J<h/ Iht:l<1 f ra Con clr(j(J > J% l"~A! SOz /Ion

tfltI'u

KIt/fhof,tra

e(rn c/,l/q!:: ~J% !Jet"!} SOz b en !Jail

f

T'D ~ bl!"

Hf fho/'.J f i/dn "S"!len

~S04 lDang tftl,!c Urn dfm ~qc Hf Ih8ng 2 4dn n~~g in

Hinl& 14.1h. SO' d'O h~ tb6ng xt'r It S02 b~ng mrac ke't bc,rp vtSi oxy boo blng chlh xlIe tac: \- xlclon; 2- thap Q1(Y hOa nhieu tang xoc tac; 3- thiet bl lam nguc)l; 4- scrubo rITd khi.

- co san ngubn c4p nhi~t (hoi nude) vOi gift. re;

- co san nguon nude lanh;

- cd the xa d\1C;SC nude co chua it nhiau axit ra sOng ngoi.

Tren hlnh 14.1a la so d~ h~ thong h~p thu khi S02 bang nude.

VI du tinh toan qua trlnh hap thu khi S02 bang nude da. ducc gioi thieu d chuong 13 (vl du 13.1 va 13.2).

. Truong' hQP khi thai giau S02 nhu trong cOng doan m1u qu~ng sunfua kim loai cua ceng nghiep luy~n kim mau chAng han, nang dQ S02 trong khl thai co th~ dat 2 + 12%, ngl1Csi ta co the xa Iy khl S02 bang n110c k~t hQP vdi qua trlnh oxy hoa S02 bang ch«t xuc taco

Qua trlnh cling dt.1c;tc thuc hi~n thanh hai giai doan. Giai doan thd nhltt: khi S02 k~t hop voi oxy nho s\1 co m~t cua chat xuc tile vanadi (V) d~ bi~n thAnh anhidrit sunfuric S03 va giai doan thd hai la dung nude t110i trong serubc d~ anhidrit sunfuric kat hQp vOi nude tao thanh axit sunfuric H2S04,

Trang giai doan thd nhat, phan dng oxy hoa khi S02 cd toa nhi~t va phan ung xay ra cang manh d nhiet d() cang thap, do do din thuc hi~n qua trlnh nay qua nhieu tAng xuc tac, sau moi tang deu dUQc lam nguc)i.

So d~ h~ thong xii Iy S02 bang nude kat hQP vlli oxy hoa bang eh~t xuc tac duoc th€

hi~n d hlnh 14.1b. '

o <1

14.2'. x(J LV KHi S02 BANG oA VOl (CaC03) HO~C v61 NUNG (CaO)

Xit Iy kh{ S02 bang voi la phuong phap dl1Qc lip dung r't rC)ng rai trong c6ng nghi~p vl hi~u qua xii Iy cao, nguyen li~u re ti~n va san co d moi noi.

-.

o NHI~M KHONG KHl V A xu L Y KHf THAI

95

Cac phan. ung hoa hoc xay ra trong qua trlnh xu Ij nhu sau:

CaC03 + S02 = CaS03 + CO2 (14.1)

CaO + S02 = CaS03 (14.2)

2CaS03 + 02 = 2CaS04 . (14.3)

Tr~n hlnh 14.2 180 sc db M th6ng xu Ij khl S02 trong khdi thai bang sua voi.

f)Q vot'

Hid 14.2. SO' 4"0 ht th6ng Xli- I, khf S02 b15ng sfrn vol:

1- scrulxY; 2- bQ ~n tach tinh th~; 3- b9 IQC chan khOftg; 4; 5- may born; 6- thung hoo tron dung djch hap

ih\l (sfra vOl - ~ng huyen phil); 7- may d~p; 8- may nghien del vol. .

Khoi thai sau khi dtt«;sc lQC sach tro bui di vao scrubo 1, trong do xay ra qua trlnh ha:p th\1 khl S02 bAn, dung dich sfta vOi ttt~i t~n l~p d~m bang v$.t li~u r6ng. Ntt(fc chua (chd'a 8ldt) chay ra tit acrubo dttQc bd sung thtt~ng xuy~n bAng sfta vOi me]. Trong ntt(lc chay ra tit scrubo co chua nhi~u sunfit va canxi sun fat dlt~i dang tinh th~: caS03.0~5H20, CaS04.2H20 va mOt It tro bui elm sdt I~i BaU bO IQc tro bu], do do cln tach cac tinh th~ noi t~n ra khoi dung dich bAng bO ph~n tach tinh th~ 2. Thi~t bl s6 2 180 mOt blnh r6ng cho phep dung dich Iuu l~i mOt thtli gian du d~ hlnh thanh cac tinh th~ sunfit va sunfat canxi. Sau bQ ph$.n tach tinh th~ 2, dung dich mOt phan di vao tlt(li cho scrubo, phln con lIP di qua blnh IQC chan khOng 3, (J do cac tinh th~ hi ~ft lIP dlt(fi dang cAn bun va dltQc thai ra ngoaL Da vOi dlt«;Sc d$.p vun va nghlen thanh bQt CI cac thi~t b] 7, 8 r~i eho vao thung 6 'd~ pha trOn v~i dung dich loAng chay ra tit bO lee chAn khOng s6 3 cung v~i mOt IltQng nude bd sung d~ dlt«;Sc dung dich sua vOi mdi,

Hi$u qua ha:p th\1 S02 bang si'1a vOi d.t 9'8%. Suc can khf dQng cua h~ th6ng khOng vlt«;St qua 20 mm cOt nlt(fc.

Nguyan li~u vOi du«;sc su dung mOt each hoan toan, cu the la cAn bun tit M th6ng xu Ij thai ra co th~ dltQc aU dung lam ch«t kat dlnh trong xa.y dung sau khi chuyen sunfit thanh sunfat trong 10 nung.

Luc;sng da vOi (CaC03) chn d~ xu 11 S02 trong khdi do d6t chay 1 t«n than da dltQc xac dinh theo cOng thuc:

10 pSr#CaC03

G CaC03 = ----=--_..::_, kg/t than,

KMs

(14.4)

96

CONG NGHt; xu L Y SUNFU DIOXIT

trong do:

Sp - thanh phan luu huynh trong nhien li~u tinh thea ph an tram khoi luong (s6

~ tra11l); .

Ms' MCaC03- phan tit gam cua luu huynh va cua eanxi eacbonat;

p- h~ 86 khu S02 trong k~oi thai - ttle mtlc d(l can tbi~t phai khi1 S02 trong khdi thai de d~t giCfi han phat th'ai eho phep (so th~p phan);

K - ty 1~ CaC03 nguyen chat trong da voi (s6 th~p phA.n, thucng K = 0,8 + 0,9).

Neu dung vOi nung (CaO) thl trong cOng thuc (14.4) phan tu gam cua CaC03 duoc thay the bang phan tu gam cua CaO.

Luong e~n khO thu duoc trong qua trlnh xu 1j S02 d1.1Qe xac dinh theo cong thuc sau:

10 pSp .

Gc~n = M (0,83 MCaS030,5H20 + O,17Mcaso42H20) + U-K)GCaco3' (14.5)

. s

trong do:

Gc~n - Iucng e~n thu dtt<;,c trong qua trinh xl11y, kg/t nhisn li~u; Mx - phan tu gam cua cac chat co ky hi~u chan tuong tlng.

Hi~u qua hap thu kh] S02 trong scrubo ph\lthuQc vao v~n toe khl va dQ pH cua dung dich sua vOi tl1Cfi tran ll:lp d~m. 6 cac bang 14.2 va 14.3 1a quan M giua tr] so hi~u qua hap th1,1 ." vl:li cac yeu t6 anh httCsng neu tren.

Bting 14.2 Quan ht glii'a hl~lI (IUO hiCp th\1 11 val v(m toc khi tren tli!t dl~n ngnng c\ia scruho-

:
V~n USc khi v, O1/S 0,332 0,583 0,745 0,924 1,22
~u qua khu SOz ella 99,73 98,73 98,05 98,43 98,91
scruba' 'I, % Bting 14.3 Quan ht glli'n h~u qua bit'p th\ll1 val c1~ pH coo siiav61

f)) pH cUa dung dlch 7l- 6~ 6,4 6p 5,7 5,5
HIeu qua khu SOz'l, % 95 95 95 90 82 70 Nhl1 dA gil:li thi~u tren ciAy, phuong ph.ap khu khi S02 bAng dung dich sua vOi co th~ dung nguyen li~.u IIi da vOi hoac vOi nung. Dung da vOi thl ra ti~n hen nhung hi~u qua khil S02 thl k'm hon so vl:li dung vOi nung.

VI d" 14.2.1.

Til kt1't qua tinh toan tai lucng va nong dQ phat thai kh{ S02 a vi d\l 12.2.1, hay xac dinh h1<;,ng da vOi can dung de khu S02 xu6ng den gild han phat thai cho phep d6i vlli co SO san xu«t 10~i B va 111Qng c~n thu h~i dl1Qc trong qua trlnh xu lY. Cho biet ty l~ CaC03 nguyen cMt trong da vOi thtt<1ng ph«m la K == 0,85.

o Nt-EM KHONG KH V A XU L Y KHf THAI

97

aui.

D6i vi1i co SO san xuat loai B thi n~t1g dQ phat thai cho phep cua khl 802 lA 500 mg/m3 (bang 12.5). V~y muc dQ can thie't phai khit S02 CI day 13.:

Mso -Mso (Te) 3,553 - 10-3.500;3,861

{J = 2 2 = = 0,457

MS02 3,553

Ap dung cong thuc (14.4) ta tlnh ducc: 10.0,457.0,8.100,1

GcaC03 = ------- = 13,43 kg/t NL 0,85.32,06

LU<;Ing da voi tieu th\l moi gib la:

13,43 x 0,8 t/h = 10,74 kg/h

LU<;Ing can thu dU<;Ie tren 1 tin nhian li~u tfnh thea ceng thuc (14.5): 10.0,457.0,8

Gc~n = (0,83.129,14 + 0,17.172,14) + (1 - 0,85) 13,43 = 17,57 kg/t NL

32,06

va luqJlg C$.n thai ra moi gib la: 17,57 x 0,8 = 14,06 kg/h.

MOt dang' khac ella M th6ng hap tbu khl 802 bang sua voi dU<;Ie ap dung onhA may nhitt ditn Battersea 0 Anh la ngubi ta dung nucc song Thames co dO kiem Ibn va hoa trOn thtm dung djchdaphln [11]. So em h. th6ng dUQc thl hitn 0 hlnh 14.3.

Khl thai tit 10 hot cO nhi~t dO 1200C di vao scrub" 1 d\1Qe tuesi nuesc sOng Thames co hoa thAm sua da phan. Dung dich di ra tit phia duesi cua scrubo 1 dUQc cho vao bf 14ng 3 va sau do di qua bO ph4n thOng khl (aerato) 4; t~ dAy khOng khl dUQc thdi vao df

Nt/de son!l

1

Mangan sunjaf (xuc -tic)

K/rong khl

Hinl. 14.3. SO' db hf thong xU- Iy khf S02 trong kh6i thai Cl\O nhA m4y nhlft d1tn Battersea (Anh):

1- serubo (thap hap thl,l);.2- bQ p~n IQc ~n blnh trons; 3- IX liing; 4- bQ ph~ thOng khf (aerato).

c«p oxy cho qua

trlnh oxy boa cae mu6i trung gian thanh mu6i sunfat r~i xa ra song. D.1 thuc d«y qua trlnh oxy hda ngt1bi ta hoa vao nUdC dung dich chat xuc mc mangan sunfat (MnSO 4) hoac sAt sunfat (FeS04).

98

CONG NGH£ xU L Y SUNFU OIOXIT

() bang 14.4 la cac so li~u ky thu~t cua h~ thong X\:t ~y S02 bang nuec va dB. phan dung cho nha may nhi(\t di~ncOng au«t 120 MW.

-

Btillg 14.4. ThOng so ky thu~t cua ht thong xU- ly khi, S02 eho nha may nhi~t dlfn ding sulCt 120 MW

(theo SO" do blnh 14.3)

Thll t\l' Thong sO ky thu~t Dan vi Tri sO
1 Luu hrong khal can loc sach S~ .. m3/h 567000
2 Nong do ball dau cua ~ troog kh6t glm3 1,19
3 Nhiet do ban dau °c 116
4 Nong dO con ~ Clla ~ sau khl loc glm3 0,119
5 Nhiet dO cool °c 29
6 L\.N ll1Q'11g nllac tU'61 m3/h 1780
7 Ll1Q1lg da pi18n tieu thu - t/h 1,02
8 Luu ll1Q'11g khOng ~ d~ oxy haa m3/h 2460 Khoi th&.i dd~c dua vao thap lam nguc}i va lam sach bui trong scruba 1 sau khi dA qua c«p IQC thO bAng xiclon fJ cOng do"n trttac.

lQoi du~c lam nguOi d«n nhi~t dQ t = 60oC, sau do mQt phln Ibn di vao thap h«p th\l 4 ·4ltQc tul1i dung dich bisunfit .: sunfat canxi rna dung dich nay luOn luOndu~c bd sung slta

vOi tnbi. Phln khdi con ~i di vao thi«t bi lam nguQi 2 dE! ha nhi~t dQ xu6ng 40°C v~ di vao scruba 3 ddQC tubi dungdleh bisunfit - sunfat l«y tu scruba 4. Dung dich tdbi cho cae scruba 1; 3 va 4 d)u l«y tit cac hI chlla 5.

Ndbc tit trong thung cO dl)c 6 dUQc dua sang b~ so 7 d~ chu«n bi slta vOi med. Tit

MQt loai M thong xit If kh{ S02 blng slta vOi hi$n d~i hen dUc;1c lip dung CJ Nh~t Ban. Trong h~ thong nay san ph'm cu6i cimg thu ddQc la thach cao thuong ph«m. Sa do h~ thong ddc;1c trlnh bay " hlnh 14.4.

~60t

t = fJO 1-14'~ -fi,~'(J.~~_'"

S

T"«It CQO

Hinh 14.4. Ht thOng xu-ly khf S02 vat sao ph'm thu hOi dove lA thfCb cao thuvng ph'm:

1; 3; 4- scrubO"; 2- thl~t bt 1Wn ~h; 5- thung chlhl; 6- thung cO d3c; 7· thUng pha ell! sua vOl m61; 8- tMng chua trung glaD c6 khu(y; 9- thi\ng oxy bOa (S\lC kh6ng khi); 10- may vltt khO ly mm.

- ,

o Nt4M KHONG KHi V A xu L Y KHI THAI

99

thung chda 8 sua co d~c dttQc dua sang thung oxy hoa 9, CJ do qua trlnh oxy hoa di~n ra bAng khOng khi th6i co ap.

Kit qua la cae tinh th~ thach cao duoc hlnh thanh. Tifp theo, thach cao loang trong thung 9~--dua sang may vAt khO ly tam 10 d~ lee ra thach cao tinh ch(t CaS04.O,5H20. San ph«m thach cao nay co d¢ sach cao, cuong dQ chiu keo dat 17kG/cm2.

Theo so li~u thuc tf a Nh~t Ban, chi phi cho vi~c san xu(t thach cao theo so d~ n~u tr~n v(d nAng suit 35 t(n/ngay, luu htQng khdi can xii Ii: 62500 m3/h, nang d(> ban dlu cua S02 trong khoi - 0,3% la khoang300 .000 usn.

Uu dilm ndi b~t cua phunng phap xii Ii khl S02 bAng sua vOi la cOng ngh~ don gian, chi ph] dAu ttt ban dlu khOng lOn, co th~ chf tao thiet bi bang v.t lifu thOng thirong, khOng can den v~t li~u ch6ng axit va kheng chiem nhi~u di~n tich xAy dung.

14.3. XU LY KHi S02 BANG AMONIAC

Amoniac va khl S02 trong dung dich nuoc co phan ung voi nhau va tao ra muoi trung gianamoni sun fit, sau do mu6i amoni sunfit lai tac dung tifp vdi S02 va H20 d~ tao ra muoi amoni bisunfit thea ph an ung sau:

S02 + 2NH3 + H20 = (NH4)2S03 04.6)

(NH4)2S03 + S02 + H20 = 2NH4HS03 04.7)

LttQng bisunfit tlch t1,1 dan dan trong dung dich co th~ hoan nguyen bang each nung ndng trong chan khOng, ket qua thu duoc amoni sunfit va S02' Amoni sun fit nay lai co th~ sU d\lng tiep d~ khu S02:

nung nong

2NH4HS03 (NH4)2S03 + S02 t + H20

( 14.8)

NgoAi ra, trong dung dich co th~ xay ra sll phan huy sun fit va bisunfit amoni thanh 8unfat amoni vA luu huynh don chit theo ph an ung sau dAy:

2NH4HS03 + (NH4)2S03 = 2(NH4)2S04 + S + H:P (14.9)

Luu huynh don ch(t hlnh thanh thea phan ung tr~n den h1Qt cua mlnh l~ tac dung vlsi amoni sunfit va tao ra thiosunfat:

(NH4)2S03 + S = (NH4)2S203 (14.10)

Sau do thiosunfat lai ket hop voi amoni bisunfit va tao ra luu huynh don chit nhieu hen g(p 2 Ian:

(NH4)2S203 + 2NH4HS03 = 2(NH4)2S04 + 2S + H20 (14.11)

Luu huy-nh don chit lai hie dung voi sunfit. eu nhu v~y t6c dQ phan ung phan huy dung dich lam vi~c tang dan va dung dich lam vi~c se hoan toan bien thanh amoni sunfat via luu huynh don chit.

14.3.1. H~ th6ng xillt 802 blng amoniac theo chu trlnh

Sd db h~ thong xU li khf S02 bang amoniac theo chu trlnh dt(Qc th~ hien (} hinh 14.5. Kh6i thai tit 10 sau khi dttQc loc sach tro bui di vao scrubc 1 va ducc t"oi n ttoc tuan

hosn. KhOi dttQc lam nguei den 30°C, can bui can ducc thai ra ngoal, Trong nttoc tuan holn dung cho qua trlnh lam ngu¢i khdi trong scrubo 1 co chua bui, S02 va H2S04, LttC1ng khl S02 khu dttc;lc trong scrubc 1 chism khoang 10% luong S02 chung trong khdi

100

CONG NGH~ xU L Y SUNFU DIOXIT

1<1,/ SQcn ;noed ra

~--------

Hdi nt/de

5°2

7

f

(NH4)2S04 L tlu "usn"

Bini. 14.5. SA cJ~ h~ thO'ng xli' Iy Im{ S02 hling amonlac:

I· serubo; 2; 4· lhiel hi lam n!,'U<)I; 3· thap h5'p tbu nhieu tang; S· tMp ho<'\n nguyen; 6· thap tx"5c hoi; 7· thUng k.ct tmh; 8. m<lY vat k.bO Iy tam; 9· nol chung ap,

thAi khi nang d(> ban dau cua S02 trong khdi Iii 0,3%. Nhiet d(> cu6i clla nucc dat = 50nC. D~ nuClc tuan holm d\lqc trong h~ th6ng, no phAi ducc lam nguQi xu6ng khoang 27()C

° trong thi't b] lam ngu(>i (thi't bi trao d6i nhiet) s6 2. Thiet bi 2 co th~ la thap lam mat, luc deS khOng khl di qua thap phai duqc thAi «'1 dQ cao thlch hcp d~ d~ phong sl,t Ian toa khi S02 tit n\lac thoat ra trong qua trlnh lam nguQi nuClc. D~ ngan chan s\t tlch tv. bui quamuc trong nude tuan hoan, can phai cd M lAng; m(>t bQ phan nude sau khi lAng cl}n s~ thai ra ngoai sau khi trung hoa axit va nuec sach duqc b6 sung li~n tuc vao vong tuln hoan. Tit scrubo 1 khl da duoc lam ngu(>i di vao thap hap thu s6 3, tai do qua trlnh hap thV.S02 duoc thuc hi~n tran nhieu tang, m6i tang hap thu duqc tuCli dung dich theo chu trinh kin, trong khi do m(lt phan dung dich tit tang tr~n duoc dua xu6ng tuCli mQt each lien tuc cho tang duoi. Tang hap thu tr~n cimg d\lqc tuCli bang nuClc sach vCli muc dich ngan can s\t that thoat khi NH3 di theo kheSi thai ra ngoai. Thanh phan dung dich t\lOCli a m6i tang hap th\1 d\lc;1C gilt khOng d6i. Dung dich da hoan nguyen duc;1c cap vao tang h(p th\l k~ v(ji tang tren cung.

Dung djch di ra «'1 tang hap thu dudi cung co chua nhieu amoni bisunfit (NH4)2S03 duc;1C trich m(lt phan d~ dua vao thap hoan nguyen 5, trong deS duqc cap nhi~t bAng hoi nuClc bao hoa khO (di trong dan 6ng xoAn) de dun nong dung djch. 0 day xay ra phAn ung (14.8). Khl S02 thoat ra tit thap hoan nguyen 5 dat nang dQ khoang 94 + 97% va dUQc su dung d~ dieu ch~ axit sunfuric. Dung dich sau khi hoan nguyen xong (chua amoni sun fit) dUQc lam nguQi trong thie't bi trao d6i nhiet 4 va dua vao chu trlnh tuai. Nhlt v~y dung dich h«p thu dUQc tuln hoan theo chu trlnh kin va do deS nguoi ta goi la phltcJng phap thea chu trlnh. MQt lucng amoniac NH3 dltQc b6 sung vao chu trlnh tuai d~ bil l,i Iuong NH3 da tieu hao de tao thanh amoni sunfit thea phan ung (14.9).