KINH NGHIÖM N¢NG CAO CHÊT L¦îNG GIê L£N LíP

C«ng t¸c gi¶ng d¹y cña gi¸o viªn ®îc thùc hiÖn qua tõng tiÕt lªn líp, bao gåm
c¸c néi dung: so¹n gi¸o ¸n, tiÕn tr×nh gi¶ng d¹y vµ rót kinh nghiÖm giê d¹y.
§©y lµ viÖc lµm thêng nhËt cña mçi gi¸o viªn, ë mäi cÊp häc. §· cã bao nhiªu
nghiªn cøu bµn ®Õn cïng sù thùc hiÖn cña hµng triÖu thÇy c« gi¸o. MÆc dï
®· ®îc häc lý luËn d¹y häc, dù giê cña c¸c b¹n ®ång nghiÖp, tham gia nhiÒu
cuéc héi th¶o song viÖc thùc hiÖn tèt c¸c tiÕt häc vÉn lµ ®iÒu kh«ng dÔ dµng
®èi víi nh÷ng ngêi hµng ngµy lµm c«ng t¸c gi¶ng d¹y. B¶n th©n t«i lµ mét ng-
êi míi bíc ch©n vµo con ®êng d¹y häc cha l©u nhng t«I còng lu«n tr¨n trë, t×m
tßi ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng d¹y häc cña m×nh, sau ®©y lµ nh÷ng
®iÒu mµ b¶n th©n t«I ®· rót ra ®îc sau 1 thêi gian ho¹t ®éng gi¶ng d¹y, ch¾c
ch¾n cßn nhiÒu thiÕu sãt mong nhËn ®îc c¸c ý kiÕn gãp ý cña quý thÇy c«.
I. SO¹N GI¸O ¸N
ViÖc so¹n gi¸o ¸n lµ mét yÕu tè cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®Õn hiÖu qu¶ cña
giê d¹y vµ cã tÝnh chÊt b¾t buéc ®èi víi mäi gi¸o viªn tríc lóc thùc hiÖn giê lªn
líp. §ã lµ ®iÒu hiÓn nhiªn mµ ai còng biÕt thÕ nhng vÊn ®Ò nµy vÉn ®ang
cßn ph¶i trao ®æi thªm. HiÖn nay sö ph¸t triÓn cña m¹ng Internet ®· cung cÊp
cho chóng ta mét nguån th viÖn tµi liÖu khæng lå, thËm chÝ lµ c¸c gi¸o ¸n cã
s½n_ ®©y chÝnh lµ mét thuËn lîi rÊt lín cho ngêi gi¸o viªn khi so¹n bµi. ThÕ
nhng còng cã mét sè gi¸o viªn ®· khi t¶i vÒ sö dông ®· kh«ng sµng läc vµ
kh«ng dµnh nhiÒu thêi gian nghiªn cøu, kh«ng tr¨n trë nhiÒu cho viÖc chuÈn
bÞ ph¬ng ¸n gi¶ng d¹y v× thÕ hiÖu qu¶ cña giê d¹y cßn nhiÒu h¹n chÕ. §iÒu
nµy rÊt quan träng khi chóng ta ®ang lµm viÖc trong m«i trêng ®µo t¹o kü
thuËt c«ng nghiÖp, khi mµ c«ng nghÖ ®îc ph¸t triÓn vµ thay thÕ liªn tôc, c¸c
tµi liÖu th× phong phó, ®a d¹ng, mét vÊn ®Ò ®îc nh×n díi nhiÒu gãc ®äc
kh¸c nhau, thËm chÝ cã khi lµ tr¸i ngîc nªn yªu cÇu chóng ta kh«ng ngõng
nghiªn cøu vµ cËp nhËt, sßng läc.V× thÕ, ®Ó cã mét gi¸o ¸n cã chÊt lîng còng
lµ vÊn ®Ò kh«ng dÔ dµng. Sau ®©y t«i xin tr×nh bµy mét sè ý kiÕn cña
m×nh vÒ vÊn ®Ò nµy.
TiÕn tr×nh cña viÖc so¹n gi¸o ¸n ®îc thùc hiÖn theo c¸c bíc sau:
- Bíc 1: §äc kÜ s¸ch gi¸o khoa, tãm t¾t cuèi bµi, c©u hái vµ bµi tËp mµ s¸ch
gi¸o khoa ®a ra:
Tãm t¾t chÝnh lµ nh÷ng kiÕn thøc cèt lâi, c©u hái vµ bµi tËp lµ nh÷ng yªu
cÇu vÒ kiÕn thøc vµ kü n¨ng cña bµi cÇn ®¹t ®îc
- Bíc 2: X¸c ®Þnh môc tiªu, kiÕn thøc träng t©m, kiÕn thøc cèt lâi cña bµi:
Cã ngêi cho r»ng, c¸c kiÕn thøc cã trong bµi cø khai th¸c cho hÕt, thÕ lµ ®¹t
môc tiªu bµi häc. §ã chØ lµ quan niÖm cã tÝnh chÊt ®¬n gi¶n. Thùc tÕ ®©y
lµ ®iÒu rÊt quan träng quyÕt ®Þnh híng ®i cña tiÕt d¹y. NÕu x¸c ®Þnh ®óng
bµi gi¶ng sÏ trë nªn ng¾n gän, tinh gi¶n, v÷ng ch¾c, ®¹t ®îc môc tiªu, nÕu x¸c
®Þnh kh«ng ®óng bµi gi¶ng sÏ trë nªn «m ®åm, dµn tr·i, c¸c kiÕn thøc träng
t©m, kiÕn thøc cèt lâi kh¾c ho¹ kh«ng râ nÐt, ph©n bè thêi gian kh«ng hîp lý,
mÊt nhiÒu thêi gian vµo c¸c kiÕn thøc kh«ng träng t©m, kh«ng hoµn thµnh ®-
îc khèi lîng kiÕn thøc vµ kü n¨ng, kh«ng ®¹t ®îc môc tiªu bµi häc. VËy lµm
thÕ nµo ®Ó x¸c ®Þnh ®óng môc tiªu, kiÕn thøc träng t©m, kiÕn thøc cèt lâi
cña bµi. §iÒu nµy ®ßi hái ph¶i ®äc kÜ néi dung s¸ch gi¸o khoa vµ x¸c ®Þnh
vÞ trÝ cña bµi trong hÖ thèng kiÕn thøc cña ch¬ng, cña gi¸o tr×nh. Trong ®ã
tãm t¾t s¸ch gi¸o khoa, c©u hái vµ bµi tËp cuèi bµi lµ gîi ý tèt vÒ kiÕn thøc
träng t©m, kiÕn thøc cèt lâi mµ häc sinh ph¶i n¾m ®îc sau khi häc.
- Bíc 3: §äc tµi liÖu tham kh¶o vÒ c¸c néi dung liªn quan ®Õn bµi gi¶ng:
S¸ch gi¸o khoa viÕt rÊt c« ®äng vµ sóc tÝch. NÕu kh«ng dµnh thêi gian thÝch
®¸ng cho viÖc ®äc tµi liÖu tham kh¶o th× nh÷ng ®iÒu chóng ta tr×nh bµy sÏ
rÊt ®¬n s¬, Ýt cã søc thuyÕt phôc vµ dÔ m¾c ph¶i lçi vÒ mÆt kiÕn thøc,
®iÒu nµy thÓ hiÖn râ trong c¸c trêng hîp thÇy gi¸o gi¶ng gi¶i c¸c kiÕn thøc,
vËn dông kiÕn thøc vµo thùc tÕ. ViÖc ®äc c¸c tµi liÖu tham kh¶o vÒ néi
dung liªn quan ®Õn bµi gi¶ng gióp chóng ta hiÓu s©u, hiÓu thÊu ®¸o c¸c kiÕn
thøc, ®iÒu ®ã lµm cho viÖc tr×nh bµy bµi gi¶ng ®îc thùc hiÖn mét c¸ch tù
tin, chÝnh x¸c, s©u s¾c. Tuy nhiªn, trong giê gi¶ng chØ tr×nh bµy ë mét møc
®é nhÊt ®Þnh phï hîp víi môc tiªu vµ yªu cÇu cña bµi, cña cÊp häc. Cã gi¸o
viªn ®Ó thÓ hiÖn bµi gi¶ng s©u b»ng c¸ch ®a vµo bµi gi¶ng qu¸ nhiÒu vÝ
dô, nhiÒu kiÕn thøc phøc t¹p, thËm chÝ dïng c¶ kiÕn thøc ®¹i häc. §iÒu ®ã
chØ lµm cho bµi gi¶ng trë nªn «m ®åm g©y rèi trÝ mÊt thêi gian v« Ých cña
häc sinh vµ ®¬ng nhiªn kh«ng ®¹t ®îc môc tiªu cña bµi häc. Bµi gi¶ng s©u ®-
îc thÓ hiÖn ë chç lµ ngêi thÇy lµm cho häc sinh hiÓu râ, hiÓu ®óng, n¾m ®îc
b¶n chÊt cña kiÕn thøc vµ vËn dông ®îc c¸c kiÕn thøc cña bµi häc ®Ó tr¶ lêi
c¸c t×nh huèng lý thuyÕt, bµi tËp vµ thùc tiÔn ®Æt ra.
Khi so¹n bµi ph¶i lu ý ®Õn tÝnh thùc tiÔn, x¸c ®Þnh xem nh÷ng kiÕn thøc
nµo cña bµi cÇn cã nh÷ng vÝ dô minh ho¹ hoÆc vËn dông ®Ó gi¶i quyÕt c¸c
t×nh huèng lý thuyÕt, t×nh huèng thùc tiÔn vµ bµi tËp ®Æt ra. §iÒu nµy võa
lµ yªu cÇu cña bµi gi¶ng võa lµm t¨ng tÝnh sinh ®éng cña giê d¹y. Tuy nhiªn
c¸c dÉn chøng ®a ra chØ cÇn võa ®ñ, thËt sù ®iÓn h×nh, tr¸nh ®a qu¸ nhiÒu
lµm cho bµi gi¶ng «m ®åm, mÊt thêi gian kh«ng cÇn thiÕt
- Bíc 4: lùa chän ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y
Ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y cÇn ®îc vËn dông linh ho¹t tuú tõng néi dung cô thÓ cña
bµi. Dï dïng ph¬ng ph¸p nµo ®Òu ph¶i thÓ hiÖn ®îc ph¬ng ch©m: lÊy häc
sinh lµm trung t©m, rÌn luyÖn kh¶ n¨ng tù häc, tù nghiªn cøu cña häc sinh. RÌn
luyÖn qua viÖc ®äc th«ng tin, nghiªn cøu h×nh vÏ, ®å thÞ, biÓu ®å, thÝ
nghiÖm trong s¸ch gi¸o khoa tõ ®ã rót ra c¸c kÕt luËn cÇn thiÕt phôc vô néi
dung bµi d¹y. Quan s¸t c¸c hiÖn tîng trong tù nhiªn vµ x· héi ®Ó rót ra c¸c kÕt
luËn vÒ mÆt kiÕn thøc hoÆc ®Ó gi¶i thÝch nã. Nh÷ng ®iÒu nµy chÝnh lµ
®iÓm míi trong ph¬ng ph¸p d¹y häc hiÖn nay
Trong qu¸ tr×nh so¹n gi¸o ¸n nªn cè g¾ng t×m c¸ch chuyÓn ®æi néi dung bµi
d¹y thµnh c¸c t×nh huèng cã vÊn ®Ò ®Ó dÉn d¾t häc sinh kh¸m ph¸ kiÕn
thøc. §iÒu nµy võa lµ yªu cÇu cña ph¬ng ph¸p d¹y häc võa lµm t¨ng tÝnh sinh
®éng cña giê d¹y. Trong thùc tiÔn chóng ta thÊy r»ng, cã nh÷ng bµi, nh÷ng néi
dung kiÕn thøc khã chuyÓn thµnh c¸c t×nh huèng cã vÊn ®Ò, qu¶ ®óng nh
vËy. Tuy nhiªn trong trêng hîp ®ã ®ßi hái ngêi thÇy ph¶i dµnh nhiÒu thêi gian
nghiªn cøu, t×m tßi, c©n nh¾c sÏ gióp chóng ta thu ®îc nhiÒu c¬ héi thµnh
c«ng. Sù t©m huyÕt, lµm viÖc cã tr¸ch nhiÖm, kiªn tr× qu¸n triÖt tinh thÇn
nªu trªn chóng ta sÏ dÇn dÇn cã kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi c¸c néi dung phøc t¹p
thµnh c¸c t×nh huèng cã vÊn ®Ò ngµy cµng dÔ dµng. Tuy nhiªn c¸c c©u hái
®Æt ra ph¶i hîp lý, cã tÝnh ®Þnh híng, cã t¸c dông ph¸t huy trÝ lùc häc sinh,
tr¸nh sö dông c¸c c©u hái vôn vÆt, qu¸ ®¬n gi¶n Ýt cã ý nghÜa lµm tèn thêi
gian vµ v« Ých. Khi so¹n gi¸o ¸n kh«ng qu¸ lÖ thuéc vµo c¸ch tr×nh bµy trong
s¸ch gi¸o khoa.
Nãi chung c¸c bµi gi¶ng ®îc tr×nh bµy theo cÊu tróc cña s¸ch gi¸o khoa, tuy
nhiªn ë mét sè bµi cã thÓ ®îc tr×nh bµy theo cÊu tróc kh¸c tuú vµo ph¬ng ¸n
gi¶ng d¹y cña gi¸o viªn, thÓ hiÖn ë c¸c ®iÓm nh: s¾p xÕp l¹i tr×nh tù c¸c
phÇn, thªm hoÆc bít mét sè môc, mét sè kiÕn thøc cÇn thiÕt. Nghiªn cøu kÜ l-
ìng ®Ó cã thÓ ®a ra c¸ch tr×nh bµy c¸c kiÕn thøc phøc t¹p trong s¸ch gi¸o
khoa mét c¸ch t¬ng ®èi ®¬n gi¶n lµm gi¶m bít sù c¨ng th¼ng, nÆng nÒ, khã
kh¨n cho häc sinh trong qu¸ tr×nh tiÕp thu kiÕn thøc
II. TIÕN TR×NH GI¶NG BµI
Giê gi¶ng ph¶i thÓ hiÖn ®îc c¸c yªu cÇu ®· nªu trong gi¸o ¸n, sinh ®éng, ph©n
bè thêi gian hîp lý, ®¶m b¶o tinh gi¶n v÷ng ch¾c, ph¸t huy ®îc tÝnh tÝch cùc
cña häc sinh
- Lêi nãi, tr×nh bµy cña ngêi thÇy ph¶i sinh ®éng: viÖc t¹o cho giê d¹y cã tÝnh
sinh ®éng cã ý nghÜa cùc k× quan träng, chóng ta ®· tõng chøng kiÕn cïng
mét bµi d¹y ®îc tr×nh bµy víi cung c¸ch vµ ng«n ng÷ gièng nhau song do sù
kh¸c nhau trong tr¹ng th¸i t©m lÝ mµ cã líp giê gi¶ng rÊt sinh ®éng, häc sinh
tiÕp thu hµo høng, ®a l¹i hiÖu qu¶ cao, ngêi ta thêng gäi ®ã lµ bµi gi¶ng cã
hån. Cã líp giê gi¶ng diÔn ra mét c¸ch nh¹t nhÏo, buån tÎ, nÆng nÒ, mÆc dï
hoµn thµnh nhng hiÖu qu¶ rÊt thÊp, nh÷ng dÊu Ên cña bµi gi¶ng ®Ó l¹i trong
trÝ n·o häc sinh rÊt mê nh¹t, ®ã lµ nh÷ng bµi gi¶ng kh«ng cã hån
Sù sinh ®éng trong tiÕt häc liªn quan ®Õn rÊt nhiÒu yÕu tè: chuÈn bÞ bµi kÜ
lìng, n¾m ch¾c, hiÓu s©u, biÕt réng nh÷ng ®iÒu tr×nh bµy, lßng yªu nghÒ,
tinh thÇn tr¸ch nhiÖm ®èi víi häc sinh. ThÇy gi¸o ph¶i lu«n cã t©m thÕ hµo
høng ®ãn chê giê d¹y, th¶ hån vµo giê d¹y, cã lßng bao dung, xö lÝ mét c¸ch
mÒm dÎo, cã chõng mùc ®èi víi c¸c t×nh huèng kh«ng b×nh thêng mµ häc sinh
cã thÓ béc lé trong giê d¹y. Sù hµo høng trong lêi gi¶ng cña thÇy sÏ kh¬i dËy,
l«i cuèn sù hµo høng tiÕp thu vµ x©y dùng bµi cña häc sinh
- Ph©n bè thêi gian hîp lý víi yªu cÇu tõng phÇn, tõng ®¬n vÞ kiÕn thøc lµm
cho bµi gi¶ng hµi hßa c©n ®èi
- Tinh gi¶n bµi gi¶ng: thÓ hiÖn ë chç c¸c néi dung kiÕn thøc ®îc tr×nh bµy
ng¾n gän, võa ®ñ, kh«ng ®a vµo c¸c vÊn ®Ò phøc t¹p kh«ng cÇn thiÕt,
kh«ng phï hîp víi yªu cÇu bµi d¹y vµ tr×nh ®é häc sinh. C¸c vÝ dô vµ h×nh
¶nh minh häa cho bµi gi¶ng ph¶i thËt ®iÓn h×nh sè lîng võa ®ñ, nÕu ®a vµo
qu¸ nhiÒu giê gi¶ng sÏ trë nªn «m ®åm nÆng nÒ, tèn phÝ thêi gian kh«ng cÇn
thiÕt, ®ång thêi h¹n chÕ thêi gian diÔn gi¶i kiÕn thøc. Cã gi¸o viªn tëng r»ng
®a ®îc nhiÒu tranh ¶nh, vÝ dô sÏ lµm cho sù thµnh c«ng cña bµi gi¶ng t¨ng
lªn, thËt lµ nhÇm lÉn.
Giê d¹y tinh gi¶n cßn thÓ hiÖn ë chç lµ dµnh nhiÒu thêi gian cho kiÕn thøc
träng t©m, kiÕn thøc cèt lâi cßn kiÕn thøc kh«ng ph¶i träng t©m kh«ng cÇn
dµnh nhiÒu thêi gian ®Ó gi¶ng gi·i, khai th¸c, thËm chÝ cã thÓ cho häc sinh
tù häc, tù ®äc. Lu ý r»ng cã nhiÒu kiÕn thøc bµi d¹y kh«ng ph¶i träng t©m l¹i
dÔ tr×nh bµy, dÔ nªu vÊn ®Ò, cã nhiÒu vÝ dô vµ h×nh ¶nh minh häa ®· lµm
cho mét sè gi¸o viªn tËp trung nhiÒu thêi gian vµo ®ã lµm cho néi dung träng
t©m ph©n bæ Ýt thêi gian v× thÕ kh¾c häa mét c¸ch mê nh¹t hoÆc kh«ng
hoµn thµnh bµi gi¶ng.
KÕt thóc giê d¹y thÇy gi¸o vµ häc sinh ph¶i cã c¶m gi¸c tho¶i m¸i, nhÑ nhâm
míi thùc sù thµnh c«ng. NÕu thÇy gi¸o vµ häc sinh ph¶i lµm viÖc cËt lùc, véi
v· th× dï nh÷ng ®iÒu thÇy tr×nh bµy ®îc chuÈn bÞ rÊt c«ng phu th× hiÖu qu¶
giê d¹y vÉn thÊp
- V÷ng ch¾c thÓ hiÖn: d¹y ®ñ, ®óng, s©u c¸c kiÕn thøc träng t©m, häc sinh
hiÓu vµ vËn dông ®îc c¸c kiÕn thøc gi¶i quyÕt ®îc c¸c t×nh huèng lý thuyÕt,
bµi tËp vµ thùc tiÔn ®Æt ra
- Tr×nh bµy b¶ng hîp lý: ®¶m b¶o hµi hoµ gi÷a tr¶ lêi cña häc sinh víi lêi
gi¶ng vµ viÖc ghi b¶ng cña thÇy. §iÒu nµy tëng nh ®¬n gi¶n nhng thùc tÕ
kh«ng Ýt gi¸o viªn thùc hiÖn kh«ng thµnh c«ng. Lçi thêng m¾c ph¶i trong tr-
êng hîp nµy lµ : thÇy gi¸o nªu c©u hái, häc sinh tr¶ lêi, thÇy gi¶ng gi·i, ph©n
tÝch xong vµ cuèi cïng lµ ghi b¶ng. Cung c¸ch nµy t¹o ra sù khËp khÓnh,
kh«ng hµi hoµ, kh«ng ¨n khíp gi÷a ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß, tèn thêi gian vµ
lµm cho giê gi¶ng gi¶m bít tÝnh sinh ®éng
III. RóT KINH NGHIÖM GIê D¹Y
Sau khi tiÕn hµnh giê d¹y cÇn rót kinh nghiÖm bæ sung bªn c¹nh gi¸o ¸n ®Ó
c¸c giê d¹y sau kÕ thõa ®îc u ®iÓm vµ tr¸nh ®îc c¸c nhîc ®iÓm cña giê d¹y
m×nh ®· tr·i qua. Nãi chung nÕu ®Ó t©m, sau mét giê d¹y chóng ta ®Òu nhËn
ra ®îc nh÷ng ®iÓm thµnh c«ng vµ cha thµnh c«ng. Tuy nhiªn do nhiÒu lý do
mµ chóng ta kh«ng ghi l¹i, qua thêi gian dÇn dÇn quªn ®i, n¨m sau khi trë l¹i
c¸c tiÕt ®ã l¹i ph¶i lµm tõ ®Çu, nh÷ng nhîc ®iÓm cña n¨m tríc chóng ta tiÕp
tôc m¾c ph¶i, chÊt lîng giê d¹y cña n¨m sau so víi n¨m tríc kh«ng kh¸c nhau
bao nhiªu. Qua thêi gian tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô sÏ kh«ng thay ®æi lµ
mÊy. Rót kinh nghiÖm cÇn lu ý c¸c ®iÓm sau:
- Ph©n bè thêi gian ë c¸c phÇn
- TÝnh hîp lý cña hÖ thèng c©u hái dÉn d¾t
- TÝnh râ rµng, dÔ hiÓu, ng¾n gän, chÝnh x¸c trong nh÷ng lêi diÔn gi¶ng cña
thÇy
- Sù tinh gi¶n vµ v÷ng ch¾c cña giê d¹y
- Sù hîp lý, hµi hßa gi÷a c©u hái cña thÇy, tr¶ lêi cña häc sinh, lêi gi¶ng vµ ghi
b¶ng cña thÇy
- Kh¶ n¨ng hiÓu bµi cña häc sinh vµ tÝnh sinh ®éng cña giê d¹y
Tõng néi dung ®ã ph¶i chØ ra ®îc u, nhîc ®iÓm. §Æc biÖt lµ nhîc ®iÓm ph¶i
®a ra ph¬ng ¸n kh¾c phôc
Lµ nh÷ng ngêi trùc tiÕp lµm c«ng t¸c gi¶ng d¹y, chóng ta biÕt r»ng, ®Ó cã mét
giê d¹y tèt qu¶ kh«ng dÔ chót nµo. Dï lµ ngêi cã n¨ng lùc giái, tËn tôy vµ t©m
huyÕt víi nghÒ nghiÖp vÉn kh«ng d¸m nãi r»ng, tÊt c¶ c¸c giê d¹y ®Òu thµnh
c«ng.Tuy nhiªn víi lßng yªu nghÒ, tinh thÇn tr¸ch nhiÖm, lµm viÖc cã ph¬ng
ph¸p, lu«n cã chÝ tiÕn thñ chóng ta sÏ ngµy cµng cã nhiÒu giê d¹y cã hiÖu qu¶
cao.