Nuôi và quản lý sức khỏe cá Mú

Download» http://Agriviet.
Com
GIÔÙI THIEÄU VEÀ TAØI LIEÄU
Tài liệu bạn đang xem được download từ website
WWW.AGRIVIET.COM
WWW.MAUTHOIGIAN.ORG
»Agriviet.com là website chuyên đề về nông nghiệp nơi liên kết mọi thành viên
hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, chúng tôi thường xuyên tổng hợp tài liệu về tất cả
các lĩnh vực có liên quan đến nông nghiệp để chia sẽ cùng tất cả mọi người. Nếu tài liệu
bạn cần không tìm thấy trong website xin vui lòng gửi yêu cầu về ban biên tập website để
chúng tôi cố gắng bổ sung trong thời gian sớm nhất.
»Chúng tôi xin chân thành cám ơn các bạn thành viên đã gửi tài liệu về cho chúng tôi.
Thay lời cám ơn đến tác giả bằng cách chia sẽ lại những tài liệu mà bạn đang có cùng
mọi người. Bạn có thể trực tiếp gửi tài liệu của bạn lên website hoặc gửi về cho chúng tôi
theo địa chỉ email Webmaster@Agriviet.Com
Lưu ý: Mọi tài liệu, hình ảnh bạn download từ website đều thuộc bản quyền của tác giả,
do đó chúng tôi không chịu trách nhiệm về bất kỳ khía cạnh nào có liên quan đến nội
dung của tập tài liệu này. Xin vui lòng ghi rỏ nguồn gốc “Agriviet.Com” nếu bạn phát
hành lại thông tin từ website để tránh những rắc rối về sau.
Một số tài liệu do thành viên gửi về cho chúng tôi không ghi rỏ nguồn gốc tác giả,
một số tài liệu có thể có nội dung không chính xác so với bản tài liệu gốc, vì vậy nếu bạn
là tác giả của tập tài liệu này hãy liên hệ ngay với chúng tôi nếu có một trong các yêu cầu
sau :
• Xóa bỏ tất cả tài liệu của bạn tại website Agriviet.com.

• Thêm thông tin về tác giả vào tài liệu
• Cập nhật mới nội dung tài liệu
www.agriviet.com
Download» http://Agriviet.Com
Lêi giíi thiÖu
Ç mó (hä Seranidae) gåm nh÷ng loµi ç phæ biÕn nhÊt trong c«ng nghiÖp thùc phÈm
ç r¹n ë khu vùc ch©u ¸-Th¸i B×nh D¬ng. Ç mó thêng lín nhanh, khoÎ m¹nh,
thÝch hîp cho nu«i t¨ng s¶n vµ cã nh÷ng ®Æc ®iÓm tuyÖt h¶o cho viÖc chÕ biÕn. Nhu
cÇu cao ®èi víi çc loµi ç nµy lµ do vÞ ngon ®Æc biÖt vµ hiÕm cña chóng.
Vµo n¨m 1997, khu vùc ch©u ¸-Th¸i B×nh D¬ng cung cÊp 90% tæng s¶n lîng thuû
s¶n nu«i trång trªn thÕ giíi. S¶n lîng nu«i ç mó trong khu vùc kho¶ng 15.000 tÊn.
Trung quèc s¶n xuÊt hµng ®Çu thÕ giíi, cung cÊp 8.000 tÊn, sau ®ã lµ Indonesia. Çc
níc kh¸c s¶n xuÊt h»ng n¨m trung b×nh 1000-2000 tÊn, vµo n¨m 1990-1997.
Ç mó ®îc nu«i trong lång næi hoÆc ao ®Êt. ë vïng §«ng Nam ¸, ngêi ta thêng
nu«i ç trong lång. Nu«i ç mó trë nªn hÊp dÉn h¬n so víi t«m ë nh÷ng níc mµ
nh÷ng khã kh¨n buéc ngêi nu«i t«m ph¶i tõ bá chóng.
MÆc dï viÖc nu«i ç mó réng r·i ë ch©u ¸-Th¸i B×nh D¬ng, nhng mét trë ng¹i lín
vÉn cßn tiÕp tôc tån t¹i, ®ã lµ nguån con gièng. HÇu hÕt çc níc, trõ §µi Loan, ®Òu
dùa vµo nguån gièng tù nhiªn lµ chÝnh. Nhu cÇu ç gièng cao ®· dÉn ®Õn viÖc khai
th¸c mét çch bõa b·i vµ vi ph¹m luËt ph¸p: Sö dông chÊt ®éc cyanua ®Ó b¾t mét sè
lîng ç con mµ kh«ng cÇn ®Çu t nhiÒu thêi gian vµ c«ng søc.
ViÖc thiÕu ç gièng cung cÊp cho ngêi nu«i bÞ trÇm träng thªm do kh«ng cã sù truyÒn
b¸ kü thuËt thÝch hîp vÒ ®¸nh b¾t, vËn chuyÓn vµ lu gi÷ ç gièng vµ mét phÇn do
thiÕu sù qui ®Þnh trong viÖc qu¶n lý nguån gièng ç tù nhiªn. Tû lÖ ç chÕt nhiÒu trong
khi ®¸nh b¾t vµ nu«i do ç bÞ sèc khi vËn chuyÓn ç vµ ç bÞ bÖnh trong qu¸ tr×nh nu«i.
ViÖc sö dông çc ng cô kh«ng huû diÖt trong viÖc ®¸nh b¾t ç gièng, cã kü thuËt thÝch
hîp trong viÖc vËn chuyÓn ç vµ trong qu¶n lý nu«i trång cã thÓ t¹o nh÷ng lîi Ých cho
kinh tÕ x· héi vµ m«i trêng. ViÖc nu«i ç mó hiÖu qu¶ ®îc hç trî trong viÖc qu¶n lý
nguån ç gièng tù nhiªn vµ ®iÒu ®ã cã thÓ t¹o c«ng viÖc lµm æn ®Þnh cho nhiÒu ngêi.
Tõ ngêi khai th¸c, ngêi nu«i, ngêi kinh doanh ç. ViÖc khai th¸c ç mó, ph¶i ®ång
thêi chó träng ®Õn viÖc b¶o vÖ m«i trêng vµ sö dông bÒn v÷ng nguån tµi nguyªn thiªn
nhiªn.
Môc tiªu cña s¸ch nµy lµ cung cÊp nh÷ng híng dÉn thùc tÕ, gÇn gòi cho ngêi nu«i
ç mó vïng ch©u ¸-Th¸i B×nh D¬ng. Hy väng r»ng s¸ch nµy sÏ t¹o hiÖu qu¶ trong
viÖc nu«i ç mó còng nh ng¨n ngõa ®îc çc lo¹i bÖnh ç.
1
Khi ®äc quyÓn s¸ch nµy, b¹n sÏ gÆp çc nh©n vËt sau:
Xin chµo! T«i lµ kü thuËt viªn

th©n thiÖn cña b¹n.
T«i muèn nu«i ç mó, T«i sÏ gióp b¹n nh÷ng hiÓu
b¹n cã thÓ híng dÉn biÕt c¨n b¶n vÒ nu«i ç mó.
t«i çch nu«i kh«ng?
Vµ t«i lµ Groupie, t«i sÏ gióp

T«i lµ b¸c sÜ ç. T«i sÏ gióp çc b¹n biÕt nh÷ng yÕu tè nµo
b¹n nu«i ç tèt. vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn nµo cã
thÓ gióp chóng ta nu«i ç
tèt.
2
PhÇn
1 Çc loµi ç mó nu«i vµ

h×nh d¸ng cña chóng
Ç mó ph©n bè réng r·i ë çc vïng

biÓn nhiÖt ®íi vµ ¸ nhiÖt ®íi.
Chóng cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao vµ lµ
thµnh phÇn chÝnh trong th¬ng m¹i
ç r¹n sèng.
Ç mó chÊm cam, ç chÊm xanh

Epinephelus coioides (Hamilton)
Ç mó mÑ
Epinephelus malabaricus
(Bloch and Schneider)
Ç mó chÊm n©u
Epinephelus fuscoguttatus
(Forsskal)
Ç mó sái, ç mó tiªu ®en

Epinephelus bleekeri (Vaillant)
3
Ç mó chÊm xanh, ç mó tr¾ng
Plectropomus leopardus
(Lacepede)
Ç mó da b¸o
Plectropomus maculatus
(Bloch)
Ç mó lng gï, ç mó chuét

Cromoleptis altivelis
(Valenciennes)
Tªn ®Þa ph¬ng mét

sè loµi ç mó kh¸c
Mét sè loµi ç mó ®îc nu«i kh¸c ®îc ghi ë trang
E. fario E. merra cuèi s¸ch nµy.
E. fasciatus E. sexfasciatus
E. septemfasciatus E. awoara
E. lanceolatus E. akaara
E. moara E. polyphekadion
E. ornatus E. amblycephalus
E. areolatus E. chlorostigma
4
H×nh th¸i bªn ngoµi ç mó
v©y ngùc gai lng ®Çu
®êng bªn n¾p mang
v©y lng n¾p mang
v©y ®u«i m¾t
mòi
hµm trªn
hµm trªn
th©n
th©n ®u«i v©y v©y bông
hËu
hËu m«n bông
m«n
CÊu t¹o bªn trong ç mó
l¸ch
bong bãng b¬i
d¹ dµy
mang
gan
tói mËt
tim
ruét
manh trµng
5
PhÇn
2 Nªn chän ®Þa ®iÓm nu«i

ç ë ®©u?
Chän vÞ trÝ ®Ó x©y dùng tr¹i nu«i ç
mó lµ bíc ®i ®Çu tiªn vµ quan träng
nhÊt. NÕu chän vÞ trÝ kh«ng ®óng sÏ
dÉn ®Õn thÊt b¹i. Ao nu«i ç hoÆc
lång næi nªn chän ë nh÷ng vïng mµ...
Tr¸nh ®îc giã, sãng, dßng

ch¶y m¹nh, b·o, lôt hoÆc
bïn l¾ng ®äng.
Kh«ng cã nguån níc «

nhiÔm nh khu c«ng
nghiÖp, n«ng nghiÖp vµ r¸c
th¶i.
Cã ®êng vµo tr¹i, nhng

cÇn ph¶i an toµn.
KhÝ hËu vµ thêi tiÕt trong

khu vùc nu«i cÇn ph¶i ®îc
chó ý v× chóng ¶nh hëng
®Õn chÊt lîng níc.
Kh«ng nªn thµnh lËp tr¹i ë
nh÷ng n¬i cã nhiÖt ®é vµ ®é
mÆn thay ®æi ®ét ngét.
Níc ngät cã Níc ngät ph¶i ®Çy

cÇn cho tr¹i ®ñ ®Ó dïng vµ xö lý
nu«i kh«ng? mét sè bÖnh cña ç.
6
Ao nu«i ç
ThÕ nµo lµ vÞ trÝ VÞ trÝ ao nu«i ph¶i
ao nu«i lý tëng? cã níc vµ ®Êt chÊt
lîng tèt.
Níc biÓn ph¶i ®Çy ®ñ

®Ó ®¸p øng nhu cÇu tèi
®a cho viÖc nu«i ç.
Çc chØ sè m«i trêng pH 7,5-8,3

sau ®©y cÇn ph¶i theo NhiÖt ®é 25-32oC
dâi vµ duy tr× ®Ó cho §é mÆn 20-32 ppt
ç t¨ng trëng vµ Oxy hoµ tan 4-8 ppm
sèng tèt. NO2-N (Nitrite nitrogen) 0-0,05 ppm
Unionized ammonia (NH3-N) <0,02ppm
7
§Êt ao nu«i ç tèt lµ ®Êt sÐt, sÐt cã mïn hoÆc
çt pha sÐt. Nªn tr¸nh ®Êt cã axÝt hoÆc ho¸
chÊt. Vïng nu«i ph¶i cã ®é nghiªng vµ cao ®Ó
tr¸nh xãi mßn, sËp bê hoÆc ngËp lôt. Ao nu«i
nªn cho níc thuû triÒu vµo Ýt nhÊt lµ 0,8m s©u
®Ó dÔ thay níc.
Vïng nu«i ph¶i cã ao

®Ó xö lý níc th¶i,
®Æc biÖt lµ ®èi víi
nu«i t¨ng s¶n.
Ao xö lý níc
th¶i gäi lµ ao
l¾ng.
T¹i sao Vïng ®Êt nµy cã acid, mµu níc h¬i ®á cho thÊy
vïng nµy ®iÒu ®ã. pH thÊp cña níc sÏ lµm ç cña b¹n chÕt.
nu«i kh«ng
tèt?
8
Lång nu«i ç mó
N¬i nµo thÝch hîp cho viÖc Lång nu«i ç nªn ®Æt ë nh÷ng n¬i níc ªm
®Æt lång nu«i ç? (vòng, vÞnh, eo hoÆc mÆt sau cña ®¶o), cã
dßng ch¶y. Cã chç cho tµu ®i l¹i.
Níc n¬i ®Æt lång s©u tèi thiÓu 3 m ë møc

Vïng níc n¬i ®Æt lång s©u thñy triÒu thÊp nhÊt (lý tëng lµ 15-30m).
bao nhiªu? Cã níc trao ®æi thêng xuyªn, ®é s©u cña
dßng ch¶y kh«ng giíi h¹n vµ tèc ®é Ýt nhÊt
0,1 m/gi©y.
9
Vïng ®¸y vµ vÞ trÝ n¬i ®Æt Vïng ®¸y n¬i ®Æt lång lµ ®Êt th«
lång ph¶i nh thÕ nµo hoÆc çt. VÞ trÝ lång ph¶i ®îc thiÕt
lËp xa vïng cã biÓn hoÆc san h«.
ViÖc nu«i cã thÓ ¶nh hëng xÊu ®Õn
chóng.
§iÒu g× cÇn xem xÐt n÷a tríc

khi tiÕn hµnh nu«i? Vïng nu«i cÇn ph¶i gÇn çc c¬ së
hç trî ë trªn ®Êt liÒn, n¬i b¶o qu¶n
líi, cung cÊp thøc ¨n, trang thiÕt
bÞ, chÕ biÕn s¶n phÈm...
10
PhÇn
3 C¬ së vËt chÊt cho viÖc

nu«i ç mó
Çc çch nu«i ç
Nu«i qu¶ng canh
lµ çch nu«i truyÒn
thèng tõ xa nh
nu«i ç m¨ng, nu«i
mó kh¸c nhau t«m hoÆc çc loµi
nh thÕ nµo? kh¸c mµ kh«ng cã
c¶i tiÕn g× c¶.
Chó thÝch:
TP - ao ¬ng
RP - ao nu«i
HÖ thèng b¸n th©m canh vµ th©m canh

cã çch bè trÝ vµ ®Æc ®iÓm gièng víi nu«i
t«m th©m canh. Çc ao nu«i t«m cã thÓ
dïng ®Ó nu«i ç mó.
11
KÝch thíc vµ h×nh d¸ng cña ao
Ao nu«i ph¶i rÊt lín? cã thÓ thay ®æi. Th«ng thêng ao
nu«i réng tõ 100m2-1ha. Ao cã
thÓ vu«ng hoÆc ch÷ nhËt. Çc ao
nhá 0,1 - 0,5 ha, s©u 1 - 2m lµ
thÝch hîp vµ qu¶n lý níc dÔ.
Çch bè trÝ ao
nu«i ®îc
thùc hiÖn
kh¸c nhau ë
§µi Loan,
ViÖt Nam vµ
Philippines: Bê ao bª t«ng HÖ thèng tho¸t
cã ®¸y tròng gi÷a
Lång nu«i trong ao HÖ thèng nu«i kÕt HÖ thèng níc

®Êt hoÆc bª t«ng hîp (artemia, ç r« tuÇn hoµn
phi vµ gia sóc...).
12
Môc tiªu cña viÖc chuÈn bÞ ao nu«i lµ cung cÊp cho
vËt nu«i mét ao nu«i s¹ch víi chÊt lîng níc æn
®Þnh. Nh÷ng ho¹t ®éng cÇn thùc hiÖn tríc khi tiÕn
hµnh nu«i ç theo tr×nh tù sau:
Ph¬i ao
cµy ao
diÖt t¹p
(Dïng thuèc diÖt t¹p)
bãn v«i
bãn ph©n
cho níc vµo ao
hoµn chØnh ao
Ph¬i ao 2 tuÇn ®Õn 3

th¸ng tuú thuéc ®iÒu kiÖn
vµ ®¸y ao.
Ph¬i ao ®Õn khi mÆt ao

nót ch©n ch×m ®Ó diÖt ç
t¹p vµ kho¸ng hãa ®¸y
ao.
13
Cµy, xíi líp ®Êt trªn
mÆt ®¸y ao, s©u xuèng
5-10cm.
San b»ng ®¸y ao vµ

t¹o ®é nghiªng vÒ phÝa
cèng hoÆc m¬ng thu
ho¹ch ç.
X©y cèng vµ çc

ph¬ng tiÖn vËn hµnh
kh¸c. Cèng bª t«ng cèt
s¾t vµ çc cöa phay
b»ng gç lµ tèt nhÊt.
§µo mét çi hè hoÆc

m¬ng ®Ó dån ç khi
thu ho¹ch.
14
Lo¹i trõ çc sinh vËt ®Þch h¹i vµ
c¹nh tranh b»ng çch dïng
chÊt diÖt t¹p h÷u c¬:
• 40kg/ha rÔ c©y diÖt ç
(rotenone) hoÆc
• 150-200kg/ha b¸nh b· trµ
(ng©m trong níc ngät, lî
hoÆc níc biÓn qua ®ªm)
hoÆc ho¸ chÊt v« c¬ nh:
• v«i (n©ng pH cña ®Êt lªn 11)
sau ®ã lµ ph©n ammonium
sulfat (21-0-0). §Ó gi¶i phãng
khÝ ammonia, bãn 50g v«i,
10g ammonium sulfat/m2 ®Êt
vµ ®é s©u níc lµ 5cm.
Bãn v«i ë ®¸y vµ bê ao víi tØ lÖ

1-2 tÊn/ha calcium carbonate
(CaCO3) hoÆc 200-300kg/ha
calcium oxit (CaO). §©y lµ biÖn
ph¸p ng¨n ngõa hoÆc ®iÒu
chØnh chÊt kiÒm cña ao nu«i vµ
n©ng cao tØ lÖ sèng, t¨ng trëng
tèi u cho ç vµ duy tr× çc
th«ng sè æn ®Þnh cña m«i
trêng níc.
Cung cÊp cho ç chç nÊp (vÝ dô

èng tre, PVC, polyvinyl chlo-
ride). Nh÷ng èng nµy gióp t¨ng
tØ lÖ sèng ç bét, ç con, gi¶m
ç m¾c bÖnh. Lµm h¹n chÕ tÝnh
¨n nhau cña ç.
C©y cá v« h¹i trªn bê ao gióp

ao kh«ng bÞ xãi mßn vµ ®ôc
níc khi thêi tiÕt biÕn ®æi.
15
Bãn ph©n vµ ®Ó thøc ¨n tù
nhiªn ph¸t triÓn, th¶ ç r«
phi ®Ó lµm måi sèng cho
ç mó sau nµy. Ph©n lµm
søc s¶n xuÊt cña ao t¨ng
do t¶o ph¸t triÓn, chóng lµ
thøc ¨n cña çc ®éng vËt
phï du, sinh vËt ®¸y vµ
çc sinh vËt kh¸c trong
d©y chuyÒn thùc phÈm.
Bãn ph©n h÷u c¬ ®Ó gia

t¨ng chÊt h÷u c¬ trong ®Êt
ph©n rÊt cÇn thiÕt cho sù
ph¸t triÓn cña t¶o.
Ph©n chuång: 2 tÊn/ha
Ph©n v« c¬: ure (46-0-0)
25 kg/ha
Diammonium phosphate
(16-20-0) 50 kg/ha.
Cho níc vµo ao, s©u

30-50cm. Dïng líi mÞn
(24 lç/inche hoÆc 2,5cm)
®Ó ng¨n sinh vËt t¹p vµo
ao.
§Ó ng¨n t¶o në hoa, gi¶m

bãn ph©n khi cung cÊp
cho ç mét lîng thøc ¨n
lín.
Duy tr× chÊt lîng níc

trong ao tèt, theo dâi ®µn
ç cÈn thËn.
16
Lång næi nu«i ç mó
Lång næi hoÆc lång cè ®Þnh ®îc sö dông
chÝnh ë §«ng Nam ¸. Lo¹i lång cè ®Þnh
®îc neo cè ®Þnh ë ®¸y biÓn vµ ®¸y cã líi
hoÆc kh«ng. VËt liÖu lµm lång ph¶i cøng,
chÞu ma n¾ng.
Khung lµm lång næi hoÆc cè ®Þnh: Khung bªn cña lång trë thµnh chç ®i l¹i vµ lµm
viÖc, cho ç ¨n hoÆc theo dâi ç. Khung cã thÓ lµm b»ng tre, gç, s¾t xi, èng nhùa
PVC. VËt liÖu ph¶i chÞu ®îc ®é mÆn cao vµ hµu hµ b¸m, ®ôc ph¸.
tre gç
èng s¾t xi èng PVC
17
Phao næi ®îc g¾n chÆt vµo khung lång ®Ó gi÷ lång næi. Thïng phuy nhùa,
thïng xèp, can nhùa thêng ®îc lµm phao cho lång.
Thïng phuy thïng xèp can nhùa
Çc lo¹i neo ®Ó gi÷ lång ë mét vÞ trÝ nhÊt ®Þnh, ng¨n kh«ng cho dßng
ch¶y l«i lång ®i.
18
Líi gi÷ ç cã m¾t líi tïy thuéc vµo kÝch thíc ç. Líi Polyethylen lµ
tèt nhÊt. Líi bÒn, ch¾c, ®µn håi, gi¸ kh«ng ®¾t vµ chèng ®îc çc loµi
sinh vËt b¸m líi.
Tr¸nh lµm ç bÞ th¬ng b»ng
çch dïng lo¹i líi kh«ng cã gót
vµ tr¬n ®Ó lµm vît vµ lång ç
§©y lµ
nh÷ng
sinh bËt
b¸m.
KÝch thíc cña lång

Philippines : 5 x 5 x 3 m vµ/hoÆc 10x10x3 m
(thêng chia lµm 4-8 ng¨n)
Malaysia : 3 x 3 x 2 m, 4 x 4 x 2 m,
5 x 5 x 2 m, 10 x 5 x 2 m
Th¸i Lan : 3 x 3 x 2 m, 4 x 4 x 2 m,
5x5x2m
Singapore : 2 x 2 x 2 m, 5 x 5 x 3 m
Hong Kong, China : 3 x 3 x 3 m, 6 x 6 x 3 m
Trung Quèc :3x3x3m
19
ThiÕt kÕ vµ x©y dùng lång §©y lµ mÉu lång vu«ng hoÆc ch÷ nhËt tõng
côm. Çc lång cã thÓ chia ra nh÷ng phÇn
nhá h¬n víi nh÷ng ®µ gç ®Ó gi÷. HoÆc hai
lång gÇn nhau cã thÓ nèi l¹i ®Ó gia t¨ng thÓ
tÝch lång.
Díi ®©y lµ kiÓu lång trßn cã vßng

xoay khung lång cã sù chèng ®ì
c©n b»ng v× kh«ng cã gãc. Cã thÓ
chia lång thµnh nh÷ng phÇn nhá
h¬n.
20
PhÇn
4 Çch ®¸nh b¾t, gi÷ vµ vËn chuyÓn

ç mó gièng
Nu«i ç mó ë ao Ç mó gièng nh
hoÆc lång phÇn lín thÕ nµo?
dùa vµo nguån
gièng tù nhiªn do
viÖc s¶n xuÊt ë tr¹i
gièng kh«ng æn
®Þnh: bÖnh, ç ¨n
nhau, kh«ng ®ñ
thøc ¨n tù nhiªn cho
Êu trïng, ç bè mÑ
kh«ng cã s½n vµ
çc vÊn ®Ò kh¸c.
Ç mó gièng lµ mét tõ tËp hîp gåm:
Postlarvae (hËu Êu trïng) - trong suèt, n©u nh¹t

hoÆc ®á nh¹t, kh«ng cã v¶y kÝch thíc 1,0 -
2,5 cm ®«i khi ®îc gäi lµ tinies (tÝ hon). Ngêi
ta b¾t chóng lµm gièng.
Ç bét ®· biÕn th¸i - cã v¶y, mµu s¾c ®Ëm h¬n

postlarvae, kÝch thíc 2,5 - 7,5 cm, gai v©y
lng vµ gai v©y ngùc kÐo dµi.
Ç h¬ng - kÝch thíc 7,5 - 12,5 cm, mµu s¾c

vµ h×nh d¸ng b¾t ®Çu gièng ç trëng thµnh.
21
Cã ph¶i ç mó
con cã s½n quanh
n¨m?
Mïa vô ç mó
con thay ®æi
tuú vïng.
Vïng ®¸nh b¾t Th¸ng KÝch thíc ç
B¸n ®¶o Malaysia 11-4 2 cm

Indonesia 2-4 ç bét
Th¸i Lan (Bê biÓn ®«ng nam) 10-3 1-2.5 cm
Th¸i Lan (vïng gÇn rõng ngËp mÆn) 1-3 7.5-10 cm
BiÓn Andaman 5-12
Philippines 6-12 hoÆc 10-11
vµ 4-5 ç bét, ç con
ViÖt Nam (miÒn B¾c) 3-7 ç bét
ViÖt Nam (miÒn Trung) 3-8 5-10 cm
Trung Quèc (Qu¶ng §«ng) 3-8 5-10 cm
22
Çc lo¹i ng cô dïng ®Ó b¾t ç mó
Cã nhiÒu lo¹i ng cô dïng ®Ó b¾t ç mó gièng, mçi níc Ýt nhÊt cã 10 lo¹i. Çc lo¹i
ng cô ®îc ph©n thµnh 2 kiÓu: Thô ®éng vµ Chñ ®éng. Mét sè lo¹i ®îc minh häa
díi ®©y. Trong thùc tÕ, çc lo¹i nµy cã thÓ ®îc c¶i tiÕn hoÆc h¬i kh¸c.
Ng cô b¾t ç gièng thô ®éng lµ lo¹i ng cô dïng ®Ó b¾t ç b»ng çch ®Æt t¹i
mét n¬i nµo ®ã trong mét kho¶ng thêi gian vµ ç bÞ b¾t nhê tËp tÝnh cña chóng, thuû
triÒu, dßng ch¶y... VÝ dô vÒ çc lo¹i nµy nh chµ, thuyÒn cã ¸nh s¸ng kÕt hîp víi chµ
treo, ®¨ng, líi ®¸y...
Chµ (chµ bÈy, chµ bui, chµ treo...)
®îc dïng ë Trung Quèc, Malaysia,
Philippines, Sri Lanca, Th¸i Lan vµ ViÖt
Nam.
Cµnh c©y, líi cò, rªu, cá (dµi 30 -

50 cm) vµ çc lo¹i kh¸c, tÊt c¶
buéc vµo mét cµnh tre hoÆc mét
que dµi Ýt nhÊt 1 m, lo¹i nµy chñ
yÕu b¾t postlarva vµ ç bét.
§Æt çc ®¸m chµ nµy ë nh÷ng vïng
níc c¹n (gÇn bê biÓn, çc r¹n ®¸,
cöa s«ng, rõng ngËp mÆn) cã ®é
s©u 1 - 2m. §Æt riªng lÎ hoÆc treo
20 - 30 chïm ë Malaysia, ng d©n
treo 30 chïm cho 5 m thõng) çc
d©y thõng ®îc cét trªn çc cäc
tre.
Sau khi ®Ó ç tô tËp qua ®ªm t¹i
çc chïm chµ, n©ng nhÑ vµ l¾c ç
vµo mét çi vît.
ë Philippines, trong çc khu nu«i
th©n mÒm, ç con tô t¹i çc cäc
cña th©n mÒm b¸m.
Ng d©n thêng kh«ng gÆp vÊn ®Ò g× trõ khi b¾t ®îc mét sè lîng lín ç con. Ph¶i
vËn chuyÓn ç ngay vµ gi÷ trong çc bÓ. ViÖc chän lùa ç lµ cÇn thiÕt v× cã nhiÒu lo¹i
ç kh¸c lÉn vµo. Ph¶i thËt cÈn thËn khi sö dông çc lo¹i ng cô ®Ó lµm gi¶m tû lÖ chÕt
cña ç.
23
ThuyÒn cã ®Ìn kÕt hîp chµ treo ®îc sö dông ë Philippines.
Treo mét lo¹t çc chïm chµ víi

d©y thõng vµ cét vµo mét c©y däc
®a ra khái m¹n thuyÒn. Neo thuyÒn
ë mét vïng níc s©u 3 - 6 m trong
çc vÞnh hoÆc däc bê gÇn çc ®¶o
cã r¹n ®¸. Trung b×nh mét thuyÒn
cã thÓ mang 40 chïm chµ mçi bªn.
Dïng ng cô nµy chñ yÕu b¾t post-
larva vµ ç bét.
Thu ç b»ng ®Ìn, ®Ó trªn gi¸ ®ì
cña c©y däc m¹n thuyÒn.
Sau nöa giê neo thuyÒn, thö kÐo
nhÑ chïm chµ. NÕu cã nhiÒu ç th×
tiÕp tôc thu ç.
Ph¬ng ph¸p b¾t ç mó gièng

kiÓu nµy t¹i Philippines vµo ban
®ªm.
Nhng nÕu b¾t vµo ban ngµy th×
hiÖu qu¶ còng nh nhau.
24
Tæ ç hoÆc lµ mét côm chµ, lµ c«ng cô thêng ®îc dïng ë Philippine
Dïng nh÷ng cµnh nhá hoÆc ®¸, kÕt

hîp víi nh÷ng èng PVC c¾t ng¾n,
vµi ®èt tre hoÆc vµi lo¹i vËt liÖu
kh¸c ®Ó lµm tæ cho ç. Dïng th©n
vµ cµnh c©y ®íc cã tuæi thä 4-5
n¨m.
§Æt tæ ç trªn mÆt ®¸y bïn ë cña

s«ng. Tæ ç dïng ®Ó b¾t ç bét vµ
ç con.
Lµm tæ ç hoÆc thu ç khi thuû

triÒu thÊp. Nh vËy ®Ó thao t¸c khi
léi trong níc.
Tuú thuéc tõng vïng, sö dông 2-3
ngêi ®Ó x©y tæ ç mçi ngµy.
Tæ ç ®«i khi kÕt hîp víi nh÷ng r¹n

®¸ nh©n t¹o.
B¾t ®Çu thu ç sau 2-3 th¸ng lµm

tæ ç. Lóc ®ã çc loµi sinh vËt thu
hót ç vµo chµ. 2-4 tuÇn, b¾t ç
mét lÇn khi thuû triÒu thÊp trong
mïa vô cã ç con.
25
Tríc khi thu ç, ®Æt mét vßng líi
v©y cao 1,5 m hoÆc h¬n, dµi 6 - 8 m.
Hai ®Çu líi cét hai c©y sµo, giÒng
chØ cét ë díi ®Ó gi÷ ®¸y vµ phao
ë phÝa trªn ®Ó gi÷ líi næi, khÐp
hai ®Çu líi ®Ó bao côm chµ.
ChuyÓn chµ ra khái líi vµ ®uæi ç

vµo tói thu. Ng d©n cã kinh
nghiÖm cã thÓ thao t¸c mét m×nh,
nhng thêng cÇn thªm mét ngêi
®Ó hç trî.
Thu líi vµ chän lùa ç ®· b¾t

®îc. ChØ cÇn lÊy lo¹i ç cÇn
nu«i vµ tr¶ l¹i biÓn çc loµi
kh¸c.
NÕu nhiÒu côm chµ cÇn thu ç

cïng mét lóc, gi÷ ç t¹m thêi trong
mét lång næi. KÝch thíc 1 m dµi x
0,5 m cao. Dïng líi cã m¾t líi
nhá vµ phao næi b»ng xèp.
Mét vÇn ®Ò ®èi víi ç thu ®îc

nhê lo¹i ng cô nµy lµ b¾t nhiÒu
lo¹i ç kh¸c nhau. Nh vËy cÇn
chän läc ç mó gièng vµ bá çc
loµi kh¸c trë l¹i. VÊn ®Ò chän lùa
dÔ dµng v× lo¹i ng cô nµy b¾t
®îc nhiÒu ç cã kÝch thíc lín.
26
§¨ng (líi ®¸y, ®¨ng líi) ®îc dïng ë Malaysia, Philippines, Th¸i Lan vµ ViÖt Nam.
§Æt mét d©y líi h×nh trô, h×nh

nãn hoÆc tam gi¸c t¹i cöa s«ng
khi thuû triÒu cao (thêng 2
ngµy tríc khi cã tr¨ng), dßng
ch¶y sÏ ®a ç vµo líi. Lo¹i
líi nµy b¾t ®îc nhiÒu cì ç
mó gièng.
Gi÷ miÖng líi s¸t xuèng ®¸y

b»ng nh÷ng mãc, giÒng ch×
hoÆc cäc tre. KÐo líi næi lªn
mÆt níc b»ng d©y thõng hoÆc
phao næi víi c©y cäc ®ì phÝa
tríc. §¨ng cã 3 lo¹i cì líi: ë
tríc cì lín, gi÷a cì trung b×nh
vµ phÝa cuèi cì m¾t líi nhá.
Lo¹i ng cô nµy ng¨n c¶n cöa

s«ng, ®Æc biÖt ®èi víi ®¨ng cã
kÝch thíc lín. Nh vËy ®¨ng
cã h¹i cho çc loµi t«m ç nhá
vµ cã lîi cho mét sè Ýt ngêi.
Mét sè vïng ë Philippines, ng
cô nµy bÞ cÊm.
ChØ gi÷ l¹i ç mó, çc loµi ç

kh¸c cÇn nhÑ nhµng th¶ l¹i
biÓn.
Mét sè ng cô b¾t ç thô ®éng kh¸c:
Lê (dïng ë Philippines)
èng tre hoÆc èng PVC cho ç ë (Malaysia,
Philippines)
Líi mangrove (Philippines)
Lång b¾t ç (çc níc ¸ Ch©u)
Líi rª côm
27
Çc lo¹i líi b¾t ç chñ ®éng (active gears) lµ lo¹i líi mµ khi b¾t ç ph¶i di chuyÓn
vµ ®Èy hoÆc kÐo.
Líi h×nh çi kÐo (xiÕc) ®îc dïng ë
Philippines, Sri Lanca vµ Th¸i Lan dïng
b¾t ç bét vµ ç con.
XiÕc dïng b¾t ç mó gièng lµ lo¹i líi c¶i

tiÕn tõ lo¹i líi b¾t ç m¨ng con, ®«i
guèc ®îc gÇn vµo ®¸y líi ®Ó di chuyÓn
cho dÔ. Mét ®o¹n tre cét ngang ®Ó gi÷
khung líi.
§Èy líi trong vïng níc c¹n gÇn bê

hoÆc cöa s«ng lóc thñy triÒu thÊp. Mét
lÇn ®Èy, cã thÓ b¾t 5 - 10 ç con. Trung
b×nh cã thÓ b¾t 500 ç con mçi ngµy.
ë mét sè vïng, lo¹i líi nµy bÞ cÊm, ë

níc ta còng vËy. Lo¹i líi nµy tËn diÖt
t«m, ç con vµ çc lo¹i sinh vËt kh¸c.
28
Líi ®Èy (push net) ®îc sö dông ë Philippines, Sri lanca, Th¸i Lan vµ ViÖt Nam.
Ng cô nµy dïng ®Ó

b¾t postlarva vµ ç
bét.
Ng d©n Th¸i Lan

dïng nã ®Ó b¾t ç
trong çc vÞnh nhá vµ
trong çc s«ng. ë
Philippines dïng ®Ó
b¾t ç m¨ng bét.
Cã vÊn ®Ò ®èi víi lo¹i

ng cô nµy do nã cã
thÓ b¾t mäi thø cã
trong níc ë nh÷ng
vïng mµ nã ®i qua.
Çc lo¹i ng cô kh¸c:
Vît (§îc dïng hÇu hÕt ë çc níc ch©u

¸ lµ mét ng cô vµ lµ dông cô trong viÖc
nu«i ç)
C©u ç
C©u d©y dµi (Indonesia)
Líi v©y, líi rót, líi gi·
Chµi
29
Çc ph¬ng tiÖn gi÷ ç t¹m thêi vµ ch¨m sãc ç
Ç mó con míi b¾t ngoµi biÓn

®îc gi÷ t¹m thêi trong nh÷ng bÓ
nhá hoÆc thïng cao 30 cm, cã
sôc khÝ.
Çc bÓ b»ng gç chÞu ®îc níc biÓn.
Çc bÓ b»ng sîi thuû tinh hoÆc xi m¨ng, ®îc chÕ t¹o ®Ó gi÷ ç cã kÝch thíc kh¸c
nhau.
30
Çc chËu, thïng, bÓ nµy khi gi÷ ç cÇn ph¶i sôc khÝ b»ng m¸y nÐn hoÆc b×nh « xy...
M¸y nÐn hoÆc thæi

Sôc khÝ cho çc bÓ sîi thuû tinh hoÆc xi m¨ng
Sôc khÝ
x¸ch tay
B×nh
« xy
Sau khi b¾t ç, chän läc vµ t¸ch ç theo tõng cì, kÝch
thíc kh¸c nhu ®Ó gi¶m thiÓu viÖc ¨n nhau cña ç.
Çc lo¹i ç ®îc ph©n chia theo ç nhãm kÝch thíc
nh sau:
Lo¹i KÝch thíc ç
postlarvae hoÆc tinies < 2,5 cm
fry, small 2,5 - 5,0 cm
fry, big 5,0 - 7,5 cm
fingerlings, small 7,5 - 10 cm
fingerlings, medium 10 - 12,5 cm
31
Lµm çch Dïng çi chao kim lo¹i ®Ó lùa cì
nµo ®Ó ç gièng. Çi chao cã thÓ nhóng
ph©n lo¹i trong bÓ hoÆc chËu.
ç ra?
Çch lµm ë ®©y:

§æ níc ®Çy bÓ hoÆc chËu
Chän çi chao cã m¾t líi theo
cì ç.
Móc ç nhÑ nhµng vµ ®Ó çi
chao n»m trªn mÆt chËu.
N©ng çi chao nhÑ nhµng, ®Ó
nh÷ng con ç nhá ra khái chao
vµ ç lín ë l¹i.
ChuyÓn ç trong chao vµo chËu
kh¸c.
LÆp l¹i çch lµm trªn cho ®Õn
khi hoµn toµn ph©n ra 5 cì ç.
Ph¶i thao t¸c

rÊt nhÑ nhµng
®Ó tr¸nh ç bÞ
th¬ng!
32
Lµm s¹ch vµ ch¨m sãc ç gièng b¾t ngoµi tù nhiªn
Ç b¾t ngoµi tù nhiªn cã thÓ mang

nhiÒu vi sinh cã h¹i, lµm s¹ch ç b»ng
níc ngät t¹i n¬i tËp trung ç.
T¾m ç b»ng níc ngät

cho ç ®· ®îc chän lùa
15 - 30 phót cã sôc khÝ.
Quan s¸t trong khi t¾m
ç.
Trong trêng hîp ç bÞ

th¬ng, t¸ch riªng chóng
ra vµ ®Ó trong lång hoÆc
bÓ, ®Æt nh÷ng èng ®Ó
chóng tró Èn cho ®Õn khi
chóng phôc håi.
MËt ®é th¶ gièng, qu¶n

§èi víi ç bÞ nÆng, ®iÒu trÞ chóng theo lý níc, cho ¨n trong bÓ
híng dÉn cña s¸ch nµy trong phÇn vµ lång t¬ng tù víi çch
®iÒu trÞ bÖnh th«ng qua sù híng dÉn ch¨m sãc cña giai ®o¹n
cña chuyªn gia vÒ bÖnh ç. ¬ng, chØ kh¸c lµ kÝch
thíc bÓ nhá h¬n ®Ó dÔ
theo dâi. Chän nh÷ng
con ç ®· phôc håi tríc,
chuyÓn ngay vµo hÖ
thèng nu«i.
33
Çch vËn chuyÓn vµ ®ãng gãi ç
Kh«ng cho ç ¨n tríc 24 giê khi

Cã nªn cho ç ¨n tríc
vËn chuyÓn ç. §Ó ç trong mét
khi vËn chuyÓn kh«ng?
çi bÓ cã trç chó Èn ®Ó gi¶m sù
kÝch ®éng cña ç.
Dïng 2 bao plastic,

lo¹i bao vu«ng cã ®¸y
b»ng ®Ó ®ong ç (100
cm x 65 cm x 0,11). MËt ®é ç con khi vËn chuyÓn Ýt nhÊt
trong 8 giê, ë 200 - 220 C:
KÝch thíc 2,5 cm: 100 - 150 con/lÝt.
5cm: 30 - 50 con/lÝt
7cm: 10 - 15 con/lÝt
§æ vµo bao 7 - 8 lÝt §ãng gãi ç

níc s¹ch ®· ®îc lµm h¬n 120 g
l¹nh 200 - 220 C. ç/lÝt níc.
34
B¬m khÝ chøa
Kh«ng chøa 50 - 70% oxygen
nhiÒu ç qu¸
Nh÷ng ®iÒu
cÇn lµm
Cét bao thËt kü
§Æt çc bao níc §Æt mét tói trong

®¸ bªn ngoµi ®Ó thïng xèp cã kÝch
lµm m¸t ç. thíc: 38 x 38 x 19cm
hoÆc 48 x 32,5 cm
35
Cè g¾ng kh«ng lµm stress ç khi
vËn chuyÓn. Ç chuyÓn ®Õn chç
nu«i tèt nhÊt lµ s¸ng sím hoÆc
chiÒu tèi.
VËn chuyÓn ç trong ®iÒu kiÖn

m¸t hoÆc nÕu cã thÓ xe cÇn cã
m¸y ®iÒu hoµ.
§èi víi loµi Cromileptis (ç mó lng

gï) trong khi vËn chuyÓn ph¶i çch
ly çc tói hoÆc dïng vËt ch¾n gi÷a
çc bao ®Ó tr¸nh tÝnh g©y hÊn cña
loµi nµy trong thêi gian vËn chuyÓn.
36
Kh«ng ®Ó çc thïng Më thïng nhÑ nhµng
Khi ®Õn tr¹i
chøa ç trùc tiÕp díi trong ¸nh s¸ng mê,
nu«i...
¸nh n¾ng mÆt trêi. tr¸nh lµm ç giËt m×nh
§Ó nh÷ng bao ç cha

më miÖng næi trªn mÆt
níc trong 10 phót ®Ó
c©n b»ng nhiÖt ®é
níc, ç trong bao vµ
nhiÖt ®é cña m«i
trêng nu«i míi.
Më miÖng bao nhÑ

díi níc vµ th¶ ç
nhÑ nhµng.
NÕu chÊt lîng

níc kÐm hoÆc
nÕu dßng ch¶y
cña biÓn m¹nh.
Kh«ng th¶ ç vµo
lång. Gi÷ chóng
trong bÓ.
37
PhÇn
5 Ç mó ®îc nu«i nh thÕ nµo?

ViÖc nu«i ç vµ qu¶n lý ç mó kh«ng phøc t¹p. Giai ®o¹n ¬ng ç con
(ç cã kÝch thíc 2 - 3 cm), ®îc gi÷ trong
Giai ®o¹n ¬ng trong giai bÓ hoÆc çi giai (xem h×nh). ¦¬ng ç ®Õn
kÝch thíc 6 cm th× chuyÓn ç vµo lång
hoÆc ao ®Êt ®Ó nu«i thÞt.
Giai cã kÝch thíc 1 x 2 x 1,5 m ®îc

®Æt trong ao hoÆc trong lång næi. KÝch
thíc m¾t líi thêng lµ 1 - 2mm.
Giai lµ thÝch hîp h¬n c¶, tiÕt kiÖm vµ
dÔ thao t¸c trong viÖc chän lùa kÝch
thíc ç.
MËt ®é th¶ ç gièng Chän lùa kÝch thíc ç
MËt ®é postlarva (<2 - 2,5 cm): 1000 Chän ç 5 -7 ngµy 1 lÇn. ChuyÓn ç
- 2000 ç thÓ/1 çi giai. lín vµo mét çi giai kh¸c.
B¶o qu¶n líi:
Tr¸nh lµm c¨ng líi khi thao t¸c.

VÖ sinh giai thêng xuyªn, kiÓm tra
líi cã bÞ r¸ch kh«ng hoÆc bÊt cø sù
h háng nµo.
38
Cho ¨n
§Æt ®Ìn ngay gi÷a cña giai ban ®ªm ®Ó thu hót måi cña ç mó nh
copepod, mysid vµ ç nhá hoÆc Êu trïng gi¸p x¸c.
Cho ç mó ¨n thøc ¨n ®îc c¾t nhá

vµ trén víi çc lo¹i vitamin, kho¸ng
premix 1- 2% (1kg ç t¹p: 10 - 20 g
vitamin vµ kho¸ng chÊt) 4 - 6 lÇn mét
ngµy. KÝch thíc nªn võa miÖng ç.
Con ruèc (acetes) ®«ng l¹nh hoÆc Trén thøc ¨n t¬i c¾t nhá víi bét ç
kh« còng lµ thøc ¨n tèt cho ç mó. gióp ç mó lµm quen víi thøc ¨n viªn.
39
Giai ®o¹n ¬ng ç trong bÓ
BÓ ¬ng cã søc chøa 2 - 10 tÊn
Çc bÓ ¬ng Níc lu th«ng trong çc bÓ ¬ng
MËt ®é ç ¬ng Chän lùa theo kÝch thíc
MËt ®é ç ¬ng lo¹i <2,5 cm thay ®æi

tõ 50 - 200 con/m3. MËt ®é cao >
5 - 7 ngµy chän lùa ç theo kÝch
1000 m3. Cã thÓ ®îc dïng trong hÖ
thíc vµ chuyÓn nh÷ng con lín vµo
thèng níc ch¶y hoÆc tuÇn hoµn.
mét bÓ kh¸c. Tr¸nh ç bÞ stress khi
lùa ç, gi¶m thiÓu viÖc ®a ç ra
kh«ng khÝ.
40
Cho ¨n vµ ch¨m sãc
Lóc ®Çu cho ç ¨n Artemia trëng

thµnh. Cã thÓ bæ sung ç t¬I b¨m
nhá, trén vitamin vµ cho ¨n 4 - 6
lÇn/ngµy. KÝch cì thøc ¨n nªn c¾t Siphon thøc ¨n thõa vµ chÊt th¶i ra
nhá võa miÖng ç. NÕu cã thÓ cho ngoµi. Thay Ýt nhÊt 50% lîng níc
ç ¨n çc lo¹i t«m nhá, Êu trïng hµng ngµy. NÕu cã thÓ dïng hÖ
muçi. TËp cho ç bét quen víi thøc thèng níc ch¶y hoÆc tuÇn hoµn ®Ó
¨n viªn b»ng çch trén ç b¨m nhá duy tr× chÊt lîng níc tèt.
víi thøc ¨n nh©n t¹o.
B¶o qu¶n bÓ
Thêng xuyªn vÖ sinh bÓ.
KÝch thíc ç khi ®¹t h¬n

6 cm sau 45 ngµy nu«i ë
giai ®o¹n nµy ç cã thÓ ®îc
chuyÓn vµo ao nu«i thÞt.
41
Giai ®o¹n nu«i thÞt trong ao ®Êt
MËt ®é th¶ gièng ç r« phi
Sau khi Khi thøc ¨n tù nhiªn ®· cã nhiÒu MËt ®é ç r« phi lµ
chuÈn bÞ trong ao, th¶ ç r« phi vµo ®Ó 5.000 - 10.000 con/ha
ao ta ph¶i chóng sinh s¶n ç con. Ç con r«
lµm g× ? phi lµ måi sèng cho ç mó.
MËt ®é ç mó con (dµi 6cm) lµ

5.000 - 10.000 con/ha.
Th¶ gièng ç mó Ýt nhÊt 1

th¸ng sau khi th¶ ç r« phi.
NÕu kh«ng ¬ng ç trong
cïng mét ao, th¶ 100 - 200 ç
mó con t¹m thêi trong mét çi
lång (2x2x1,5m) ®Æt trong mét
chç thÝch hîp trong ao ®Ó lµm
quen víi thøc ¨n nh©n t¹o.
Th¶ tõ tõ ç mó con vµo çc
ao ngay khi chóng cã thÝch
nghi víi thøc ¨n.
42
Chän vµ ph©n theo kÝch cì
Chän vµ ph©n theo kÝch cì ph¶i

lµm hµng tuÇn ®Ó ng¨n chÆn viÖc
ç lín ¨n ç bÐ vµ gi¶m thiÓu viÖc
c¹nh tranh thøc ¨n vµ chç sèng.
§Æt thªm lång nu«i cho ç ®îc
chän ra do kh¸c kÝch cì.
Cho ¨n
NÕu ç r« phi cã nhiÒu trong ao,

cho ç mó ¨n hµng ngµy víi 5%
träng lîng trung b×nh cña th©n
(ABW). Cho ¨n ngµy 2 lÇn, buæi
s¸ng vµ chiÒu tèi.
NÕu ç r« phi kh«ng

cã s½n trong ao, cho
ç mó ¨n çc lo¹i ç
t¬i b¨m nhá hµng
ngµy. Sè lîng cho
¨n lµ 15% träng lîng
trung b×nh cña th©n
(ABW). Ngµy cho ¨n
2 lÇn: s¸ng sím vµ
chiÒu tèi. Khi ç ®¹t
200g, cho ç ¨n ngµy
1 lÇn vµ gi¶m lîng
thøc ¨n cßn: ç t¬i:
5% ABW vµ thøc ¨n
viªn lµ 2% ABW.
43
Qu¶n lý níc
Sö dông níc thuû triÒu hoÆc b¬m tõ ao

chøa ®Ó thay níc trong ao. Thay níc Ýt
nhÊt 1 tuÇn 2 lÇn. Thay 20 - 50% lîng
níc tuú thuéc chÊt lîng níc cã trong ao.
Níc cã mµu xanh lµ tèt
Sö dông qu¹t níc khi oxy hoµ tan

(DO) xuèng thÊp díi 4ppm. NÕu
kh«ng cã sôc khÝ, thay 50% níc
hoÆc dïng m¸i chÐo ®Ëp níc b»ng
tay.
Duy tr× çc chØ sè cña níc sau ®©y trong thêi gian nu«i:
pH: 7,5 - 8,3
NhiÖt ®é: 25 - 320C
§é mÆn: 20 - 32 ppt
Oxy hoµ tan (D.O): 4 - 8 ppm
NO2-N (Nitrite nitrogen): 0 - 0,05 ppm
NH3-N (Ammonia kh«ng ion ho¸): < 0,02 ppm
44
Giai ®o¹n nu«i thÞt trong lång
KÝch thíc m¾t líi lµ 8mm cho

lo¹i ç 2 - 10 cm vµ m¾t líi 25mm
cho ç lín h¬n 10cm
MËt ®é th¶ gièng:
Th¶ 25 con/m3
Kh«ng nªn th¶ ç ë mËt ®é

cao h¬n v× chóng sÏ dÔ bÞ
bÖnh. Lîng chÊt th¶i nhiÒu
sÏ lµm gi¶m lîng oxygen
vµ lµm ç bÞ stress.
Ph©n lo¹i vµ chän theo kÝch cì

Ph©n lo¹i ç theo kÝch cì 1
th¸ng 1 lÇn. Thay líi mçi
lÇn ph©n lo¹i ç
Tr¸nh lµm ç bÞ th¬ng b»ng

çch dïng nh÷ng dông cô
thÝch hîp vµ dïng vît cã líi
mÒm, kh«ng cã nh÷ng gót
th¾t.
45
Cho ç ¨n
Cho ç mó ¨n hµng ngµy víi ç t¹p t¬i b¨m
nhá b»ng 10% träng lîng trung b×nh cña
th©n (TTB) hoÆc 3% TTB. Cho ç ¨n ngµy 2
lÇn, s¸ng sím vµ chiÒu tèi.
Khi ç cã träng lîng 200g, cho ç ¨n mçi

ngµy 1 lÇn víi ç t¬i b¨m nhá b»ng 5%
TTB vµ thøc ¨n viªn lµ 2% TTB. Cho ç ¨n
tõng n¾m nhá ®ñ cho ç nuèt khi chóng tråi
lªn ¨n måi.
Ph¶i dïng ç t¹p cßn t¬i cho ç mó ¨n,

kh«ng ®îc dïng ç h thèi hoÆc
muèi mÆn.
Bæ sung thªm 0,5% vitamin vµ kho¸ng pre-

mix vµo ç t¹p khi cho ç mó ¨n.
B¶o qu¶n líi B¶o qu¶n tèt líi cña lång

cÇn ph¶i:
Thêng xuyªn lÆn ®Ó kiÓm tra

líi ®Ó ph¸t hiÖn nh÷ng h háng.
Lµm gi¶m sinh vËt b¸m trªn líi lång b»ng
çch dïng bµn ch¶i cã çn dµi ®Ó vÖ sinh lång.
46
Th¶ 15 - 30 con ç d×a (sè lîng tuú
thuéc vµo kÝch thíc lång) vµo lång
nu«i ç mó. Môc ®Ých ®Ó ç ¨n çc
loµi rong, t¶o b¸m vµo líi lång.
Dän dÑp vËt tr«i næi trong lång.
B¶o ®¶m cã ®ñ lîng níc trao ®æi
trong lång b»ng çch thay líi cã
®Þnh kú. Líi lång thêng bÞ çc loµi
t¶o, sß, vÑm, sun b¸m vµo, g©y c¶n
trë dßng ch¶y.
Líi lång cÇn ph¶i ®îc kiÓm tra

tríc khi dïng. NÕu cÇn thay ®æi
líi tríc khi lùa ç theo kÝch
thíc v× líi qu¸ bÈn. Tr¸nh b¾t
ç ra mµ chØ cÇn ®Ó líi s¹ch bªn
díi çi líi cÇn thay vµ n©ng nhÑ
nhµng ®Ó ç vµo líi s¹ch.
47
T¶o në hoa vµ sinh vËt b¸m g©y bÈn
Th«ng thêng m¾t líi cµng nhá

cµng mau bÈn:
M¾t líi 8mm, sinh vËt b¸m bÈn
sau 1 tuÇn lÔ
sau 2 tuÇn lÔ
sau 2 th¸ng
Sinh vËt b¸m g©y bÈn cho líi sÏ t¨ng nhiÒu sau çc c¬n ma vµ khi çc
chÊt dinh dìng trong níc t¨ng cao:
Gi¶m lîng níc lu th«ng
Lµm níc « nhiÔm nhanh v× kÐm trao ®æi
HËu qu¶ lµ ç h« hÊp kÐm vµ chÕt nÕu khi bÞ vi sinh vËt b¸m vµo mang
hoÆc bÞ ®éc tè do t¶o ®éc.
Lång nu«i ç ph¶i ®îc chuyÓn

®Õn chç míi sau 2 - 3 n¨m nu«i,
®Ó ®¸y n¬i ®Æt lång cã ®iÒu kiÖn
phôc håi.
Thêi gian nu«i thÞt lµ 4 - 7 th¸ng
tuú thuéc vµo yªu cÇu kÝch cì cña
thÞ trêng.
48
PhÇn
6 Çch thu ho¹ch vµ gi÷ ç sau khi

thu ho¹ch
Ç mó ®îc thu ho¹ch khi chóng ®¹t 400g hoÆc lín h¬n tuú thuéc vµo nhu cÇu. Ç
®îc b¸n cßn sèng cho çc nhµ hµng hoÆc xuÊt khÈu.
Thu ho¹ch trong ao ®Êt
§Ó dÔ thu ho¹ch, ®Æt trong ao mét
çi lång cã kÝch thíc 8 x 2 x 1,5m,
kÝch thíc m¾t líi lµ 25mm. B¹n gi÷
ç t¹m thêi trong lång nµy.
Dïng líi ®Ó thu ho¹ch ç. Líi

cã phao næi ë phÝa trªn vµ giÒng
ch× ë ®¸y.
Thu ho¹ch ç vµo s¸ng sím
hoÆc chiÒu tèi. KhuÊy níc
m¹nh 2 giê tríc khi thu ho¹ch
®Ó tr¸nh c¬ cña ç bÞ cøng.
Cã thÓ dïng vã ®Ó thu ho¹ch ç.
Thu tõ tõ vµ ®Ó ç vµo lång gi÷
t¹m. Sè lîng ç chøa trong lång
gi÷ t¹m kh«ng qu¸ 20 con/m3.
49
Thu ho¹ch ç trong lång nu«i
Kh«ng cho ç ¨n 1 - 2 ngµy tríc KiÓm tra líi cña lång tríc khi
khi b¸n. Ç thu ho¹ch trong ao n©ng lªn ®Ó thu ho¹ch xem cã bÞ
hay t¹m gi÷ trong lång còng vËy. r¸ch hoÆc h h¹i, phßng ç tho¸t
ra ngoµi.
N©ng líi chÇm chËm lªn ®Ó dån ç Tr¸nh lµm trÇy v¶y hoÆc tæn th¬ng
vÒ mét gß. ç khi thu ho¹ch, ç bÞ th¬ng sÏ
Dïng vît cã líi mÒm ®Ó b¾t ç. kh«ng b¸n ®îc.
50
§ãng gãi vµ vËn chuyÓn ç mó th¬ng phÈm sèng
Ç mó sèng ®îc vËn chuyÓn sèng trong tói

theo çc bíc sau:
Ç mó thu ho¹ch ®îc gi÷ trong mét çi bÓ cã sôc

khÝ.
H¹ nhiÖt ®é tõ tõ xuèng 20oC (2 - 3oC/giê) b»ng
çch ®Ó nh÷ng tói níc ®¸ trong bÓ hoÆc dïng khÝ
l¹nh b¬m vµo.
H¹ nhiÖt ®é ®Ó gi¶m thiÓu çc chÊt ®éc nh
ammonia vµ CO2 do sù chuyÓn ho¸ cña ç t¹o ra.
§Ó 3 - 5 con ç vµo 1 tói ®«i b»ng plastic cã kÝch

thíc 20x20x30 cm. Giíi h¹n sinh khèi 2 - 3kg
ç/tói.
Ph¬ng ph¸p sau ®©y dïng ®Ó vËn chuyÓn b»ng

m¸y bay kh«ng qu¸ 8 giê sau khi ®ãng gãi
Çc tói nhùa ph¶i cã ®ñ níc (200) ngËp m¾t ç.
Thªm oxygen víi tû lÖ 1:3 (níc : oxygen).
Cét miÖng bao kü.
§Ó çc bao trong thïng xèp.
§Æt çc tói níc ®¸ hoÆc çc chÊt lµm l¹nh ®Ó
duy tr× nhiÖt ®é æn ®Þnh (20oC) trong thêi gian vËn
chuyÓn.
51
ë Australia, ngêi ta dïng nh÷ng thïng nhùa ®Ó vËn
chuyÓn ç r¹n ®i Hång K«ng b»ng m¸y bay. Mét thïng cã
thÓ chøa 240 kg ç. NhiÖt ®é duy tr× ë 20 - 22oC. Sôc khÝ
liªn tôc trong khi vËn chuyÓn.
Ç cã thÓ ®îc vËn chuyÓn sèng b»ng tµu thuû

trong çc bÓ lín cã hÖ thãng níc ch¶y tuÇn
hoµn, thêi gian vËn chuyÓn cã thÓ nhiÒu ngµy
(gi÷a çc ®¶o) hoÆc 1 - 2 th¸ng (®i níc kh¸c).
Marketing
Ç sèng cung cÊp cho

çc nhµ hµng b»ng
çch ®Æt çc bÓ kÝnh
hoÆc bÓ lín cã hÖ thèng
níc tuÇn hoµn, läc vµ
cho ¨n tù ®éng.
52
PhÇn
7 Çch nu«i ç mó khoÎ

Theo dâi t×nh tr¹ng søc khoÎ cña ç
Theo dâi t×nh tr¹ng søc khoÎ
cña ç nu«i lµ viÖc rÊt quan
Ç cña t«i träng nh»m ng¨n ngõa bÖnh
bÞ bÖnh! mét çch hiÖu qu¶ vµ çc vÊn
®Ò vÒ søc khoÎ ç.
ChÊt lîng
gièng ç tèt,
cho ¨n ®Çy ®ñ
vµ qu¶n lý
tèt... cã nghÜa
lµ thu ho¹ch
tèt vµ cã l·i !
53
BÖnh ®îc ®Þnh nghÜa lµ sù rèi lo¹n chøc n¨ng vµ cÊu tróc cña çc c¬ quan hoÆc bé
phËn cña ç. BÖnh ph¸t ra do nhiÒu lý do.
Çc nguyªn nh©n cña bÖnh
BÖnh cã thÓ do nhiÔm virus, vi khuÈn, nÊm vµ ký sinh trïng
BÖnh còng cã thÓ do çc nguyªn nh©n sau:
Sèng víi mËt ®é cao. Cã sù hiÖn diÖn cña

ho¸ chÊt.
Rèi lo¹n dinh dìng v× thøc Çc yÕu tè m«i trêng bÞ biÕn
¨n kÐm, hoÆc cã chÊt ®éc ®éng, ®é mÆn, nhiÖt ®é thay
trong khÈu phÇn. ®æi ®ét ngét, t¶o në hoa do
lîng oxy hoµ tan (D.O)
thÊp.
54
HËu qu¶ cña bÖnh
BÖnh x¶y ra g©y tèn kÐm cho

ngêi nu«i
Nh÷ng ¶nh hëng cña bÖnh

cho ç lµ:
ChËm lín hoÆc cßi.
HÖ sè chuyÓn ®æi thøc

¨n cao.
Thêi gian t¨ng

trëng dµi.
H×nh d¸ng kh«ng
b×nh thêng. NÕu bÖnh bïng ph¸t mµ kh«ng kiÓm
so¸t ®îc. §iÒu ®ã sÏ lµm ç chÕt vµ
mÊt ®i ®µn ç gièng, ®Æc biÖt ç mó lµ
lo¹i hiÕm, chØ cã trong mïa vô nhÊt
®Þnh.
55
Sù truyÒn bÖnh
TruyÒn bÖnh theo hµng däc:
BÖnh cã thÓ ®îc truyÒn qua çc thÕ hÖ, tõ cha
mÑ xuèng con ch¸u qua trøng vµ tinh trïng.
B¹n cã ch¾c lµ ®· xÐt DÜ nhiªn, em muèn trøng

nghiÖm ©m tÝnh ®èi víi cña m×nh khi ®Î ra lµ s¹ch
nh÷ng virus g©y chÕt ? bÖnh.
TruyÒn bÖnh theo hµng ngang

BÖnh còng ®îc truyÒn theo hµng ngang qua:
Do níc trong m«i Do thøc ¨n. Do çc loµi sinh vËt

trêng nu«i. kh¸c trong níc.
Çc nh¾c nhë quan träng:

Ç t¹p ph¶i rÊt t¬i.
Ç d khi cho ¨n ph¶i ®îc íp l¹nh.
Ç ®«ng l¹nh ph¶i ®îc lµm tan ra khi cho ¨n.
Thøc ¨n nh©n t¹o:
Kh«ng ®îc ®Ó qu¸ 3 th¸ng.
B¶o qu¶n n¬i m¸t vµ th«ng giã ®Ó tr¸nh bÞ mèc.
Khi thøc ¨n bÞ mèc ph¶i vøt bá v× cã
chøa ®éc tè nh aflatoxin g©y bÖnh DÇu ç trong thøc ¨n cña ç
cho ç. b¶o qu¶n kÐm sÏ bÞ h, bÞ
oxy ho¸ vµ g©y bÖnh cho ç.
56
Çc dÊu hiÖu cña bÖnh
Khi ç bÞ bÖnh, cã nhiÒu dÊu
hiÖu bªn ngoµi nh sau:
Thay ®æi mµu s¾c bÊt thêng

(th«ng thêng ç bÞ sèc cã mµu
®Ëm).
Ç kÐm ¨n.
ChËm lín. B¬i mét çch bÊt b×nh thêng.
Tæn th¬ng hoÆc xuÊt huyÕt trªn th©n. Cã nh÷ng bÊt thêng trong gi¶i phÉu.
Çc dÊu hiÖu ®Æc biÖt cña bÖnh ®îc tr×nh bµy trong phÇn:
Nh÷ng bÖnh th«ng thêng cña ç mó, trang 65
57
Theo dâi vµ gi¸m s¸t
§Ó ®¶m b¶o cho søc khoÎ
cña ç b¹n ph¶i cÇn theo
dâi chóng thêng xuyªn.
§iÒu nµy ®îc thùc hiÖn b»ng çch:
Lu«n theo dâi ç, thøc ¨n cña

chóng vµ çc yÕu tè m«i trêng.
Ghi chÐp sè liÖu cña chóng ®Çy

®ñ: kÝch thíc, lý do ç chÕt,
çch ®· xö lý v.v... Nh÷ng sè liÖu
nµy rÊt cÇn thiÕt khi tÝnh to¸n sù
t¨ng trëng hÖ sè chuyÓn ®æi
thøc ¨n, tû lÖ sèng.
Vøt bá ç bÞ chÕt næi vµ ch×m ®Ó

ng¨n chÆn viÖc l©y lan bÖnh; hoÆc
Çch ly ç bÖnh.
58
Çc ph¬ng ph¸p göi mÉu ç ®Ó chÈn ®o¸n bÖnh
Khi ç nu«i cña tr¹i bÞ bÖnh hoÆc chÕt, mÉu ç ph¶i ®îc gëi ®Õn phßng thÝ nghiÖm
cã uy tÝn ®Ó chÈn ®o¸n bÖnh. ViÖc chÈn ®o¸n bÖnh cã chÝnh x¸c hay kh«ng tuú thuéc
vµo th«ng tin chi tiÕt vÒ çc ®iÒu kiÖn nu«i vµ mÉu ®îc gëi ®i.
T¹i tr¹i nu«i nh÷ng chÈn ®o¸n ban ®Çu cÇn Nh÷ng
tiÕn hµnh nh: xem xÐt mµu s¾c, çc th¬ng ®èm ®á trªn da
tæn... m¾t sng?
Mµu
s¾c kh«ng b×nh
thêng, ç yÕu?
Gëi mÉu ç sèng
Lµm çch nµo Tèt nhÊt lµ gëi mÉu sèng. Çc

®Ó gëi mÉu. mÉu ç yÕu cã nh÷ng dÊu hiÖu
cña bÖnh. Sè lîng lµ 3 - 5
mÉu vµ mÉu ç khoÎ. Ç chÕt
l©u kh«ng cßn gi¸ trÞ ®Ó chÈn
®o¸n bÖnh.
T¸ch ç b×nh
thêng riªng
víi ç bÖnh.
59
VËn chuyÓn mÉu ç sèng trong
níc cÇn ph¶i cung cÊp oxy.
CÇn bao nhiªu

níc lµ ®îc ?
Ç bÖnh cÇn lîng níc

nhiÒu h¬n ç khoÎ. Tèi thiÓu
lµ 20 phÇn níc, 1 phÇn ç.
Chó ý:
Dïng tói ®«i
®Ó tr¸nh níc
rØ ra khái bao.
60
Khi vËn chuyÓn trong thêi tiÕt
nãng ç cÇn ®îc ®Ó trong
nh÷ng thïng çch nhiÖt, nh
thïng xèp.
§Ó duy tr× nhiÖt ®é m¸t bªn trong thïng, cÇn ®Ó nh÷ng

tói níc ®¸ quanh çc bao ç. Kh«ng ®Ó qu¸ nhiÒu
níc ®¸, cã thÓ lµm nhiÖt ®é h¹ thÊp. Duy tr× ë nhiÖt ®é
20 - 22oC.
Lµm mäi çch ®Ó mÉu

ç ®Õn phßng thÝ
nghiÖm vÉn cßn sèng.
61
Gëi mÉu íp ®¸
NÕu kh«ng thÓ gëi Th× gëi mÉu ç
mÉu ç sèng ®îc? íp ç hoÆc cè
®Þnh thay.
LÊy b»ng sè lîng mÉu ç sèng vµ gãi riªng

tõng con trong tói nhùa ®Ó níc kh«ng lµm
h háng çc m« cña ç. §Ó mÉu ç bÖnh vµ
ç b×nh thêng riªng biÖt nhau.
§Æt çc tói ç gi÷a çc líp ®¸ vµ

®Ó vµo thïng xèp hoÆc thïng çch
nhiÖt.
B¶o ®¶m çc mÉu ç

®îc gëi ®Õn phßng
thÝ nghiÖm trong
vßng 24 giê.
62
Gëi mÉu cè ®Þnh b»ng ho¸ chÊt Çch göi mÉu ®· cè ®Þnh: Gëi sè
lîng mÉu b»ng víi mÉu sèng. Cè ®Þnh
NÕu mÉu kh«ng thÓ
mÉu ç b»ng dung dÞch ®Öm formalin
gëi trong vßng 24 giê?
10% trong b×nh nhùa hoÆc thuû tinh.
Mét, khøa däc phÇn ngùc ç s©u vµo

®Ó chÊt cè ®Þnh thÊm s©u. Hai, ®æ dung dÞch ®Öm vµo b×nh.
C«ng thøc pha dung dÞch

®Öm formalin 10%
Formalin 100 ml
Níc cÊt 900 ml
Sodium phosphate,
monobasic 4g
Sodium phosphate,
dibasic, anhydrous 6g
Ba, mÉu ç ph¶i ngËp hoµn toµn
trong dung dÞch cè ®Þnh. TØ lÖ 1:10.
§ãng chÆt n¾p b×nh ®Ó ng¨n dung NÕu sodium phosphate, monobasic
dÞch bÞ ®æ. hoÆc dibasic khan kh«ng cã s½n, cã thÓ
dïng muèi bét thay thÕ
63
Cßn ®èi víi ç C¾t ç thµnh nhiÒu
lín th× sao ? miÕng nhá vµ gëi nh÷ng
phÇn cÇn thiÕt cho viÖc
chÈn ®o¸n bÖnh.
Mét, c¾t nh÷ng phÇn cã tæn

th¬ng bªn ngoµi Hai, xem xÐt vµ c¾t ®Çu, ®u«i,
mang vµ çc c¬ quan bªn trong bÞ
¶nh hëng
Çc nh¾c nhë quan träng:

Gåm c¶ chi tiÕt qu¸ tr×nh
bÖnh b»ng çch cung cÊp
nh÷ng th«ng tin nh:
Çc dÊu hiÖu cña bÖnh.
MÉu ç chÕt.
Ngµy bÞ bÖnh vµ çc dÊu hiÖu ®Çu tiªn.
Nguån níc, çc yÕu tè m«i trêng, viÖc
qu¶n lý níc.
Thøc ¨n vµ çch ¨n, loµi, kÝch thíc vµ
nhãm tuæi bÞ ¶nh hëng.
S¬ ®å bè trÝ cña çc ao vµ sè ao hoÆc lång
Ba, cho mÉu vµo lä d¸n
bÞ bÖnh.
nh·n
Nh÷ng c¶i tiÕn trong hÖ thèng.
Çc ho¹t ®éng c«ng nghiÖp hoÆc n«ng
nghiÖp gÇn ®ã.
B¸o cho phßng thÝ nghiÖm tríc

khi gëi mÉu ®i. Gëi b»ng m¸y bay
hoÆc chuyÓn b»ng tay.
64
Çc bÖnh th«ng thêng cña ç mó
Çc bÖnh do virus
Virus lµ t¸c nh©n g©y bÖnh cã kÝch thíc nhá nhÊt, th«ng thêng b»ng 1/20 kÝch thíc
cña vi khuÈn. Chóng x©m nhËp vµo sinh vËt sèng, sinh s¶n bªn trong ký chñ vµ g©y
bÖnh b»ng çch lµm tæn h¹i çc m« cña ký chñ. ë ç mó cã hai lo¹i virus ®îc b¸o
ço lµ virus g©y ho¹i tö thÇn kinh (VNN) vµ irido virus.
C¬ quan bÞ nhiÔm DÊu hiÖu HËu qu¶
N·o bé Mµu cña th©n tèi BÞ chÕt nhiÒu

M¾t B¬i kiÓu xoay
Mang Ç b¬I yÕu gÇn mÆt níc
L¸ch vµ çc c¬ hoÆc ®¸y ao
quan néi t¹ng ThØnh tho¶ng ®íp kh«ng
khÝ ë mÆt níc
Mang cã mµu lît
Ç cã thÓ bÞ nhiÔm virus khi:

T¸c nh©n truyÒn bÖnh lµ ç bè mÑ vµ
ç con
Do sèc ®é mÆn vµ nhiÖt ®é
Trong ®IÒu kiÖn m«I trêng xÊu nh cã
kim lo¹i nÆng
Ç bÞ sèc do dinh dìng
Cã thÓ ng¨n ngõa bÖnh virus b»ng

çch:
Chän ç kh«ng cã virus, b»ng çch
nhê phßng thÝ nghiÖm.
TiÖt trïng çc bÓ vµ ph¬ng tiÖn kh¸c
tríc khi sö dông.
Tr¸nh lµm sèc ç khi vËn chuyÓn vµ
th¶ gièng.
Thùc hiÖn viÖc nu«i ç tèt nh cung
cÊp ®ñ chÊt dinh dìng cho ç, lo¹i trõ
çc con yÕu.
Qui ®Þnh viÖc mua b¸n ç vµ ç con ®Ó
ng¨n ngõa bÖnh l©y nhiÔm.
KiÓm dÞch vµ cã giÊy chøng nhËn ç
Gi¶m thiÓu ç chÕt b»ng çch ng¨n nhËp khÈu
ngõa ç bÞ nhiÔm trïng thø cÊp.
65
Çc bÖnh do vi khuÈn
Vi khuÈn lµ vi sinh vËt kh«ng thÓ thÊy b»ng m¾t
thêng, kh«ng ph¶i tÊt c¶ vi khuÈn ®Òu cã h¹i.
Chóng ®îc xem lµ nh÷ng t¸c nh©n g©y bÖnh cã
håi bëi v× chóng chØ g©y bÖnh cho ç khi søc khoÎ
kÐm do sù ch¨m sãc hoÆc do ®iÒu kiÖn m«i trêng.
Trong m«i trêng nu«i, cã thÓ thÊy vi khuÈn ë:
B¸m vµo líi Sèng víi c©y cá vµ ®éng vËt

trong m«i trêng nu«i.
KÕt víi çc ph©n tö trong níc.

D¹ng phiªu sinh hoÆc næi tù do trªn mÆt níc.
Vi khuÈn
Ph©n tö sÐt
Líp cøng Çc vÞ trÝ t¬ng ®èi cña bèn qu¸n thÓ
Líp mÒm vi khuÈn trong m«i trêng thuû sinh.
Ç t¹p, nÕu b¶o qu¶n kÐm cã

thÓ mang vi khuÈn cã h¹i cho
hÖ thèng nu«i.
66
HÇu hÕt çc vi khuÈn g©y
bÖnh cho ç mó thuéc
nhãm vibrio.
V©y vµ ®u«i V©y bÞ r÷a (1) Ç chÕt ë ®¸y

Th©n XuÊt huyÕt díi da
M¾t Cã khèi u (3)
Mµu s¾c ®Ëm
M¾t ®ôc
M¾t låi cã xuÊt huyÕt
hoÆc kh«ng
67
Vi khuÈn nhiÔm bÖnh cho ç khi:
MËt ®é ç qu¸ cao, chÊt lîng dinh dìng vµ níc kÐm.
NhiÔm ký sinh trïng vµ chóng t¹o vÕt th¬ng, ®ã chÝnh lµ lèi vµo cho vi khuÈn x©m
nhËp.
¤ nhiÔm chÊt h÷u c¬ v× thøc ¨n thõa vµ níc kÐm lu chuyÓn.
Ç bÞ th¬ng.
Phßng ngõa
Duy tr× mËt ®é ç vµ sinh khèi thÝch hîp bªn trong hÖ thèng nu«i.
Duy tr× sù lu th«ng níc cho lång nu«i b»ng çch vÖ sinh vµ thay lång ®Ó gi¶m
thiÓu sinh vËt b¸m trªn líi.
Thøc ¨n t¬i hoÆc nh©n t¹o cho ç ph¶i ®îc b¶o qu¶n tèt.
Xö lý
T¾m ç trong níc ngät, kh«ng kÐo dµi qu¸ 15 phót

T¾m ç nhanh b»ng dung dÞch formalin vµ iodine
T¾m níc ngät T¾m formalin + iodine Hái ý kiÕn chuyªn

viªn vÒ ph¬ng thøc
xö lý thøc ¨n vµ níc.
68
Çc bÖnh do nÊm
NÊm lµ vi sinh vËt cã d¹ng sîi, t¨ng trëng kh«ng cÇn ¸nh s¸ng, chóng t¹o n¨ng
lîng b»ng çch tiªu thô chÊt h÷u c¬. Ichthyophonus sp. lµ lo¹i nÊm g©y bÖnh cho
ç mó.
C¬ §¸m mµu tr¾ng cã ®êng ¡n mßn s©u vµo m«

Çc c¬ quan kÝnh 2 mm ë çc c¬ quan cña ký chñ (2)
bªn trong bÞ nhiÔm ¶nh hëng gi¸ trÞ
cña ç
Phßng ngõa
Tr¸nh lµm ç bÞ th¬ng
ChuyÓn ngay ç cã dÊu hiÖu bÞ

nhiÔm nÊm khái hÖ thèng nu«i
Kh«ng cho ç thøc ¨n bÈn vµ h
B¶o qu¶n tèt thøc ¨n nh©n t¹o
69
BÖnh do ký sinh trïng
Ký sinh trïng lµ nh÷ng sinh vËt sèng b¸m trªn ký chñ ®ang
sèng. Ký sinh trïng ®îc xem lµ t¸c nh©n g©y nhiÒu bÖnh
cho ç mó.
Nh÷ng ký sinh trïng chÝnh ë ç mó gåm çc lo¹i sau:
Protozoa lµ nh÷ng sinh vËt ®¬n bµo, cã cÊu t¹o ®Æc biÖt
®Ó di chuyÓn, thu tnøc ¨n vµ b¸m vµo ký chñ. Chóng cã
thÓ ký sinh bªn ngoµi hoÆc bªn trong c¬ thÓ cña ç. Çc
lo¹i Protozoa chÝnh ký sinh trªn ç mó lµ:
Dinoflagellata (VD: (1) Amyloodinium)

Ciliata (VD: Trichodina, Cryptocaryon, Broklynelia)
Myxosporea
Microsporidia
Giun dÑp lµ çc loµi ký sinh bªn ngoµi vµ bªn trong ç.
PhÝa tríc cã cÊu t¹o ®Æc biÖt ®Ó b¸m vµo ký chñ. PhÇn
lín giun dÑp cã thÓ thÊy b»ng m¾t thêng, mét sè kh¸c cã
kÝch thíc hiÓn vi. Çc loµi chÝnh lµ:
S¸n l¸ ë mang (VD: (3) Pseudorhabdosynochus,
Haliotrema, Diplectanum)
S¸n l¸ ë da (VD: (4) Benedenia, Neobenedinia)
Didymozoid digenean.
Giun trßn (5) lµ ký sinh trïng bªn ngoµi ç, th©n kh«ng
ph©n ®èt. Giun trëng thµnh cã thÓ thÊy b»ng m¾t thêng.
Gi¸p x¸c ký sinh bªn ngoµi c¬ thÓ ç. Th©n ph©n ®èt, cã
vá vµ çc phô bé. Mét sè ký sinh gi¸p x¸c cã kÝch thíc
hiÓn vi (copepod), sè kh¸c cã kÝch thíc lín (isopod).
Copepod: ch©n chÌo (VD: (6) caligus)

Isopod (7)
§Øa (8) ký sinh bªn ngoµi, th©n ph©n ®èt gi¶ vµ cã 2 gi¸c
hót ®Ó di chuyÓn vµ ¨n.
70
Dinoflagellata lµ mét lo¹i nguyªn sinh
®éng vËt ký sinh, cã h×nh d¸ng dµi gièng
nh sîi tãc, di chuyÓn ®îc, kÝch thíc
hiÓn vi. Amyloodinium (1) lµ loµi ký sinh
quan träng nhÊt, ®êng kÝnh th©n
120µm, chóng b¸m vµo mang (mòi tªn)
hoÆc th©n, g©y ¶nh hëng cho søc khoÎ
ç mó.
C¬ quan bÞ ¶nh hëng DÊu hiÖu HËu qu¶
Mang Ç tËp trung t¹i mÆt níc Da vµ mang ç bÞ

Th©n hoÆc gÇn n¬i sôc khÝ ho¹i tö
Mang cã mµu lît
Mµu s¾c cña th©n ®Ëm Ç chÕt nhiÒu
h¬n, trªn th©n xuÊt hiÖn nÕu kh«ng ®îc
nh÷ng ®èm nh nhung ®iÒu trÞ
Dinoflagellata nhiÔm ç khi:
Ç nu«i sèng ë mËt ®é cao Trong níc cã nhiÒu chÊt h÷u c¬
71
§iÒu trÞ
T¾m cho ç b»ng Sulfat ®ång (CuSo4), hµm lîng 0,5 ppm trong 3-5 ngµy, sôc khÝ
m¹nh. Thay níc vµ hãa chÊt hµng ngµy, hoÆc:
T¾m ç b»ng formalin, hµm lîng 200 ppm trong 1 giê, sôc khÝ m¹nh.
ChuyÓn ç vµo bÓ níc s¹ch 2 lÇn trong 3 giê xö lý ç.
T¾m ç ®Ó ®iÒu trÞ bÖnh
Pha Sulfat ®ång 0,5 ppm

Hoµ tan 0,5 mg CuSO4
trong 1 lÝt níc hoÆc
0,5g trong 1 tÊn níc.
Pha 200 ppm formalin

Pha 200 ml formalin
trong mét tÊn níc
Thªm dung dÞch hãa chÊt vµo

bÓ ¬ng vµ sôc khÝ m¹nh
Thay níc s¹ch cho bÓ ç ®· xö lý Sau khi xö lý, hót bá níc vµ thay
b»ng níc s¹ch
Sö dông
Formalin ph¶i
rÊt cÈn thËn v× nã
lµ chÊt ®éc, g©y
nguy hiÓm cho søc
khoÎ.
Níc dïng t¾m ç ph¶i ®îc xö lý
72
Trïng l«ng t¬ (Ciliata) lµ mét lo¹i nguyªn sinh ®éng vËt ký sinh cã l«ng t¬ (cilia) ®îc
dïng ®Ó di chuyÓn. Nh÷ng loµi l«ng t¬ ký sinh ë ç mó lµ Cryptocaryon, Trichodina,
Brooklynella.
Cryptocaryon lµ loµi ký sinh quan
träng nhÊt trong nghÒ nu«i ç mó v×
chóng cã thÓ giÕt s¹ch ®µn ç nu«i.
Chóng cã h×nh qu¶ lª (1) kÝch thíc
0.5mm víi líp l«ng t¬ trªn bÒ mÆt.
Cryptocaryon ký sinh trªn da ç
C¬ quan bÞ nhiÔm Çc dÊu hiÖu cña bÖnh HËu qu¶
BÒ mÆt th©n Çc chÊm tr¾ng trªn da ç ¶nh hëng h« hÊp

M¾t ç (2), (3) cña ç.
Ç cä m×nh vµo çc vËt G©y nhiÔm trïng thø
cøng khi b¬i. cÊp.
Trªn th©n ç xuÊt hiÖn nèt Ç chÕt nhiÒu nÕu
nhµy. kh«ng xö lý
Cryptocaryon xuÊt hiÖn trªn ç khi:

MËt ®é ç cao
NhiÖt ®é níc gi¶m
Ç bÞ sèc
§iÒu trÞ
T¾m 0,5 ppm CuSO4 (0,5g CuSO4 trong 1 tÊn níc) 5-7 ngµy, sôc khÝ m¹nh, thay
níc ®· xö lý vµ hãa chÊt hµng ngµy.
T¾m ç b»ng níc cã 25 ppm formalin (25 ml formalin trong 1 tÊn níc) 5-7 ngµy,
sôc khÝ m¹nh, thay níc ®· xö lý vµ hãa chÊt hµng ngµy.
ChuyÓn ç ®· xö lý vµo bÓ níc s¹ch 2 lÇn trong vßng 3 ngµy.
73
Trichoina cã th©n h×nh dÜa, kÝch thíc 100µ (®êng kÝnh th©n), l«ng t¬ mäc bao quanh
th©n.
Mang Mang cã mµu lît Ký sinh trïng vËn

BÒ mÆt th©n Ç cä m×nh vµo vËt cøng ®éng qua ph¸ huû m«
T¹o nhiÒu niªm dÞch trªn cña ký chñ
mang vµ bÒ mÆt th©n DÞch nhÇy b¸m trªn
Ç yÕu trong thêi kú nhiÔm mang g©y khã kh¨n
trïng cho h« hÊp cña ç
H×nh cña Trichodina nh×n H×nh bªn cña

trªn xuèng Trichodina trªn
sîi mang
Trichodina nhiÔm vµo ç khi:

Hµm lîng chÊt h÷u c¬ trong níc cao
Ýt thay níc, chÊt lîng níc kÐm
§iÒu trÞ
T¾m ç víi dung dÞch formalin 200 ppm (200 ml formalin trong 1 tÊn níc)
trong 30 60 phót, sôc khÝ m¹nh; hoÆc
T¾m ç víi dung dÞch formalin 25 ppm (25 ml formalin trong 1 tÊn níc), trong
1 2 ngµy, sôc khÝ m¹nh.
74
Brooklynella cã h×nh qu¶ thËn, kÝch thíc 60, trªn th©n cã nh÷ng hµng l«ng t¬ mäc
song song.
Mang Ç cä m×nh vµo Da bÞ tæn th¬ng

BÒ mÆt th©n çc vËt Cã vÊn ®Ò vÒ h« hÊp
NhiÔm trïng thø cÊp
Ç bÞ chÕt nhiÒu
§iÒu trÞ
trong 30 - 60 phót, sôc khÝ m¹nh; hoÆc:
trong 1 - 2 ngµy, sôc khÝ m¹nh.
75
Myxospotea (bµo tö nhµy) lµ loµi nguyªn sinh ®éng vËt (protozoa) ký sinh bªn trong
c¬ thÓ ç, bao gåm nhiÒu bµo tö cã vá bao bäc. KÝch thíc trung b×nh cña bµo tö lµ
18µm.
ThËn Ç mÊt c©n b»ng, næi Ký sinh trïng x©m

Khoang bông hoÆc chæng ngîc nhËp vµ ph¸ huû
Mét sè con bÞ xuÊt huyÕt ë thËn, gan, ruét vµ
miÖng vµ bÒ mÆt th©n l¸ch
Myxosporea x©m nhËp ç khi:

ChÊt lîng níc kÐm (®é muèi thay
®æi vµ hµm lîng oxy thÊp).
MËt ®é ç nu«i cao.
Cho ç ¨n thøc ¨n ®· nhiÔm
Myxosporea.
ThiÕu sù kiÓm dÞch.
Phßng ngõa
Thay níc.
Tr¸nh cho ç ¨n thøc ¨n ®· nhiÔm.
KiÓm dÞch ®µn ç míi.
Lo¹i trõ ç nhiÔm ký sinh trïng.
76
Microporidian lµ ký sinh trïng ë bªn trong c¬ thÓ ç t¹o thµnh çc kÐn. Bµo tö h×nh
oval, cã kÝch thíc 6µm.
Buång trøng Bông bÞ sng Buång trøng bÞ

M« mì Çc kÐn n©u, ®en víi kÝch ph¸ huû
Çc c¬ quan thíc kh¸c nhau xuÊt hiÖn
néi t¹ng trªn çc c¬ quan (2)
Microporidian x©m nhËp ç khi:

ChÊt lîng níc kÐm.
Dinh dìng kÐm.
Phßng ngõa
Thay níc s¹ch.
77
S¸n l¸ ë da lµ loµi s¸n ký sinh bªn ngoµi c¬ thÓ, cã chiÒu dµi 2 - 6mm. HÇu hÕt
çc loµi s¸n l¸ ký sinh trªn da ë ç mó lµ Benedenia vµ Neobenederia.
Bªn ngoµi ChÕt khi ®ang b¬i Mï

c¬ thÓ Ç cä th©n vµo vËt cøng NhiÔm trïng thø cÊp
M¾t M¾t ®ôc Ç chÕt nhiÒu
Da loÐt
S¸n l¸ ë da nhiÔm vµo ç khi:

MËt ®é ç nu«i cao.
Cã sù truyÒn bÖnh qua çc thÕ hÖ
cña ç nu«i.
S¸n l¸ mµu tr¾ng nh¹t (mòi tªn) trªn

vËy ®u«i bÞ nhiÔm s¸n cña ç sau khi
xö lý níc ngät.
§iÒu trÞ
T¾m ç trong níc ngät 10 - 30 phót hoÆc:

T¾m ç trong dung dÞch oxy giµ 150 ppm (500 ml dung dÞch 30% H2O2 trong mét
tÊn níc) trong 10 - 30 phót, sôc khÝ m¹nh
78
S¸n l¸ ë mang lµ loµi s¸n ký sinh bªn ngoµi c¬ thÓ ç, s¸n dµi 0,5 - 1 mm. Çc loµi
s¸n l¸ th«ng thêng ký sinh ë mang lµ Pseudorhabdosynychus Haliotrema vµ Diplectanum.
Mang ç Mang cã mµu lît H« hÊp khã kh¨n

TËp tÝnh b¬i bÞ lçi trªn Ç chÕt nhiÒu
mÆt níc
Th©n bÞ tr¾ng
Ç kÐm ¨n
S¸n l¸ ë mang x©m nhËp ç khi:

MËt ®é ç nu«i cao
VÖ sinh lång kÐm
§iÒu trÞ
T¾m ç trong dung dÞch oxy giµ 200 ppm (667 ml H2O2 30% trong 1 tÊn níc)
trong 1 giê, sôc khÝ m¹nh, hoÆc:
T¾m ç trong dung dÞch formalin 100 - 200 ppm (100 - 200 ml formalin trong 1
tÊn níc) 30 - 60 phót, sôc khÝ m¹nh.
79
T«i thÊy nh÷ng
çi kÐn trªn mang
cña ç mó! Chóng
lµ g× vËy?
Chóng lµ
Dydimozoid.
Mang Çc kÐn mµu vµng Lµm chËm lín
Phßng ngõa
Ng¨n ngõa çc loµi th©n mÒm trong ao nu«i, chóng lµ nh÷ng vËt mang Êu trïng
cña ký sinh trïng nµy.
80
Giun trßn lµ s¸n ký sinh bªn trong c¬ thÓ ç, th©n dµi 1-2cm, kh«ng ph©n ®èt
V©y S¸n mµu ®á nh¹t b¸m Ç chËm lín

trªn c¬ quan bÞ nhiÔm
Khoang bông Gi¸ trÞ ç kÐm
Phßng ngõa
Kh«ng cho ¨n çc lo¹i ç ¬n vµ nhiÔm s¸n
81
Copepod (Ch©n chÌo) Caligus h×nh ovan, kÝch thíc: dµi 3mm, ngang 1,6mm, cã
mét cÆp gi¸c hót ë tr¸n vµ 4 cÆp ch©n.
C¬ quan nhiÔm DÊu hiÖu HËu qu¶
BÒ mÆt c¬ BÒ mÆt th©n cã u, bíu Da vµ c¬ bÞ mßn

Mang ç Ç b¬i chËm ch¹p trªn
mÆt níc NhiÔm trïng thø cÊp
Ç kÐm ¨n
Ç yÕu khi nhiÔm nÆng Ç chÕt nhiÒu
Copepod ký sinh trªn ç khi chÊt lîng

níc kÐm, Ýt thay níc.
§iÒu trÞ
T¾m ç víi dung dÞch «xy giµ 150 ppm (500 ml H2O2 30% trong mét tÊn níc),
trong 30 phót, sôc khÝ m¹nh, hoÆc:
T¾m ç b»ng níc ngät 10-15 phót; hoÆc:
T¾m ç trong dung dÞch formalin 200-250 ppm (200-250 ml formalin trong mét
tÊn níc) trong mét giê, sôc khÝ m¹nh.
ChuyÓn ç ®· xö lý vµo bÓ níc s¹ch, kh«ng cã ký sinh trïng.
82
Isopode (Ch©n ®Òu) kÝch thíc 10-15mm, th©n chia lµm nhiÒu ®èt hÑp cã mét ®«i
m¾t.
Mang Ç kÐm ¨n H« hÊp cã vÊn ®Ò

BÒ mÆt th©n Ç cä m×nh vµo çc vËt Ç chÕt
Isopod nhiÔm ç khi:
MËt ®é ç nu«i cao
§iÒu trÞ
B¾t ç vµ cä m×nh ç, giÕt ký sinh trïng b»ng tay.

T¾m ç trong dung dÞch formalin 200 ppm (200 ml trong mét tÊn níc)
sôc khÝ m¹nh trong 30-60 phót.
ChuyÓn ç vµo bÓ níc s¹ch.
83
Con ®Øa lµ loµi ký sinh bªn ngoµi c¬ thÓ ç, th©n cã nh÷ng ®èt gi¶, ®Øa dµi 8-12mm.
PhÝa tríc vµ phÝa sau th©n cã gi¸c hót ®Ó ¨n vµ di chuyÓn.
BÒ mÆt th©n §Øa cã mµu n©u ®en b¸m Chç b¸m cña ®Øa bÞ
Çc v©y thµnh ®¸m trªn m×nh ç xuÊt huyÕt
MiÖng (1) vµ 4 NhiÔm trïng thø cÊp
M¾t
§Üa nhiÔm vµo c¶ khi
§iÒu kiÖn ch¨m sãc kÐm

ChÊt lîng níc kÐm
§iÒu trÞ
B¾t ®Øa b»ng tay víi mét miÕng v¶i.

T¾m ç b»ng dung dÞch formalin 50-
100 ppm trong mét giê, sôc khÝ
m¹nh.
ChuyÓn ç vµo bÓ níc s¹ch, kh«ng
cã ký sinh trïng.
84
Çc bÖnh vÒ dinh dìng
Lipodosis
Gan Mµu s¾c cña gan nh¹t ChËm lín

Ç lê ®ê TØ lÖ sèng thÊp
M¾t ®ôc
C¬ thÓ biÕn d¹ng
Mµu s¾c b×nh thêng cña gan Mµu s¾c gan bÞ bÖnh
Phßng ngõa
Kh«ng cho ç ¨n thøc ¨n ¬n thèi

Kh«ng cho ç ¨n thøc ¨n bÞ mèc meo
85
Çc bÖnh do m«i trêng
Bông ç cña t«i bÞ
Kh«ng, nã bÞ chøng c¨ng bong bãng.
phång to lªn! Nã cã
Nh÷ng thay ®æi ®ét ngét vÒ chÊt
chöa? vµ nã b¬i
lîng níc g©y nªn triÖu chøng nµy
kh«ng b×nh thêng.
vµ lµm ¶nh hëng ®Õn gi¸ trÞ ç vµ
®µn ç bè mÑ.
Bong bãng b¬i Bông ç bÞ c¨ng phång (1), Ç bÞ næi thô ®éng
Mang (2) vµ (3) BÞ báng n¾ng
Ç b¬i chóc ®Çu xuèng hoÆc Ç chÕt
híng vÒ phÝa bªn gÇn mÆt
níc
Cã bong bãng trong l¸ mang
M«i trêng nu«i ¶nh hëng tíi søc khoÎ cña ç. Nh÷ng trËn ma rµo cã thÓ thóc
®Èy lµm t¶o në hoa. §èi víi ç nu«i lång, sinh vËt b¸m trªn líi lµm chËm sù lu
chuyÓn cña níc vµ lµm ®¶o lén çc yÕu tè m«i trêng.
86
T«i ph¶i lµm g× §õng lo! §©y lµ nh÷ng
b©y giê? híng dÉn cÇn lµm theo
®Ó qu¶n lý bÖnh
Çc gi¶i ph¸p chän lùa
§èi víi ç cã kÝch thíc lín:
Thu ho¹ch vµ b¸n ç ngay
Kh«ng ®Ó nhiÔm trïng thø cÊp, dÉn

®Õn ç chÕt
§èi víi ç bè mÑ:
Dïng kim v« trïng chÝch vµo bông ç
§a nhÑ nhµng ç vµo trong níc vµ

Ðp nhÑ cho h¬i tho¸t ra
Khi h¬i ®· tho¸t ra hÕt khái bông ç,

xóc nhÑ lç kim b»ng thuèc acriflavin
hoÆc kh¸ng sinh 1%
ChuyÓn ç trë l¹i bÓ hoÆc lång
Phôc håi ç mÊt 3-6 ngµy víi tû lÖ

thµnh c«ng 50%
87
Phô lôc I.
Tªn ®Þa ph¬ng cña çc loµi ç mó nu«i ë khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng
Grouper Species English Local names

name Indonesia Malaysia
Epinephelus coioides Orange spotted grouper Kerapu lumpur Kerapu
Green grouper
Epinephelus malabaricus Malabar rockcod Kerapu malabar Kerapu hitam
Epinephelus fuscoguttatus Flowery cod Kerapu macan Kerapu hitam

Blotchy rockcod
Brown marled grouper
Epinephelus bleekeri Dusky tail gouper Kerapu bintik Kerapu
Plectropomus leopardus Leopard coral trout Kerapu sunu Kerapu merah

Blue spotted seabass Kerapu lodi Kerapu sunoh
Plectropomus maculatus Barred-cheek coral trout Kerapu sunu Senderong

Spotted coral trout Kerapu lodi Kerapu sunoh
Cromileptis altivelis High-finned grouper Kerapu bebek Kerapu tikus

Hump back rockcod Kerapu tikus Kerapu sunoh
Barramundi cod Sunu tikus
Polka-dot grouper
Epinephelus fario Three spot grouper Kerapu
Epinephelus fasciatus Black tip grouper Kerapu batu Kerapu bara

Kerapu merah
Epinephelus Kerapu
septemfasciatus
Epinephelus lanceolatus Giant grouper Kerapu ketang Kerapu
Epinephelus moara Kerapu merra
88
Local names
Philippines Singapore Thailand Vietnam
Lapu-lapu Pla karang-jud-namtal Ç mó chÊm cam
Lapu-lapu Chi hou Pla karang-dum Ç mó mÌ

Hua tun hou
Lapu-lapu Lao hu ban Pla karang-lai-hin-on Ç mó chÊm n©u
Lapu-lapu Hua hou Pla karang-hang-tud Ç mó sái,

Jia zhi hou Pla karang-jut leang ç mó tiªu ®en
Lapu-lapu Hong hou Pla karang lai seau Ç mó chÊm xanh,

Pla kudsalak-lai-sae ç mó tr¾ng
Lapu-lapu Jin hou Pla kudsalak Ç mó da b¸o

Pla oon roon
Lapu-lapung Lao shu hou Pla karang-naa-ngon Ç mó lng gï,

senorita Nuo mi hou ç mó chuét
Lapu-lapu Ç mó ba chÊm
Lapu-lapu Long dan Pla karang-leong-fa Ç mó g¹ch ®á

Pla karang seua keeb
yao
Lapu-lapu Ç mó b¶y säc
Ç mó ®¸
Pla moh-ta-le
Ç mó m« a ra
89
Bibliography:
Aqua Farm News. 1 992. Farming lapu-/apu. SEAFDEC Aquaculture Department, 1 O:1 - 6.
lloilo, Philippines.
Baliao, D. D., de los Santos, M., Rodriguez, E. M., Ticar, R. B. 1998. Grouper Culture in
Brackishwater Ponds. Aquaculture Extension Manual No. 24, SEAFDEC Aquaculture
Department, lloilo, Philippines. 17 pp.
Baliao, D. D., de los Santos M. A., Franco, N. M. 1999. The Modular Method. Milkfish Pond
Culture. Aquaculture Extension Manual No. 25, SEAFDEC Aquaculture Department,
lloilo, Philippines. 18 pp.
Baliao, D. D., de los Santos M. A., Franco, N. M., Jamon, N. R. 2000. Grouper Culture in
Floating Cages. Aquaculture Extension Manual No. 29, SEAFDEC Aquaculture
Department, lloilo, Philippines. 10 pp:
Cabanban, A. S., Phillips, M. 1999. Aquaculture of Coral Reef Fishes. Proceedings of the
Workshop on Aquaculture of Coral Reef and Sustainable Reef Fisheries, 6-10
December 1 996. Sabah, Malaysia. 274 pp.
Chang, C. F. 1 995. Disease and control ofgrouper. Taiwan Fisheries Bureau, Technical
Extension Series 042A. 45 pp. (in Chinese).
Chao, C.B., Pang, V. F. 1997. An outbreak of an iridovirus-like infection in cultured grouper
(Epinephelus spp.) in Taiwan. J. Chin. Soc. Vet. Sci., 23:41 1-422 (in Chinese).
Chen, M. H., Chen, H.Y. 1994. Grouperculture. National Sunyat-sen University Fishery
Extension Work Series 1 1 : 1 1 -26. (in Chinese).
Chong, Y. C., Chao, T. M. 1986. Common Diseases of Marine Foodfish. Fisheries Handbook
No. 2. Primary Production Department, Singapore. 34 pp.
Chou, R., Lee, H.B. 1997. Commercial marine fish farming in Singapore. Aquaculture
Research, 28: 767-776.
Chua, F., Loo, J. J., Wee, J. Y., Ng, M. 1993. Findings from a fish disease survey: An overview
of the marine fish disease situation in Singapore. Singapore J. Pri. lnd., 2:26-37.
Chua, F.H.C., Ng, M., Ng, K.L., Loo, J.J., Wee, J.Y. 1994. lnvestigation of outbreaks of a novel
disease, Sleepy Grouper Disease affecting the brown-spotted grouper, Epinephelus
tauvina Forskal. J. Fish Dis., 1 7:41 7-427.
Chua, T.E., Teng, S.K. 1 978. Effects of feeding frequency on the growth of young estuary
grouper, Epinephelus tauvina (Forskal), cultured in floating net cages. Aquaculture,
14:31 -47.
Chua, T.E., Teng, S.K. 1982. Effects of food ration on growth, condition factor, food conver-
sion efficiency, and net yield of estuary grouper, Epinephelus salmoides Maxwell, cul-
tured in floating net cages. Aquaculture, 27:273-283.
Cruz-lacierda, E. R., Lester R. J. G., Eusebio, P. S., Marcial H. S., Pedrajas S. A. G. 2001 .
Occurrence and histopathogenesis of a didymozoid trematode (Gonapodasmius
epmepheli) in pond-reared orange-spotted grouper, Epinephelus coioides. Aquaculture.
(ln press)
90
Cruz-lacierda, E. R., Toledo J. D., Tan-fermin J. D., Burreson E. M. 2000. Marine leech
(Zeylanicobdella arugamensis) infestation in cultured orange-spotted grouper,
Epinephelus coioides. A quaculture, 185 : 191 - 196.
Flegel, T. W., Macrae, 1. H. (eds.). 1997. Diseases in Asian Aquaculture 111. Fish Health
Section, Asian Fisheries Society, Manila, Philippines. 405 pp.
Johannes, R.E., Ogburn, N.J. 1999. Collecting grouper seed for aquaculture in the
Philippines. SPC Live Reef Fish lnformation Bulletin 6: 35-48.
Koesharyani, 1., Roza D., Mahardika K., Johnny F., Zafran, Yuasa, K. 2001 . Manual for Fish
Disease Diagnosis - ll: Marine Fish and Crustacean Diseases in lndonesia.
Gondol Research lnstitute for Mariculture and Japan lnternational Cooperation Agency, Bali,
lndonesia. 49 pp.
Kohno, H., Duray, M., Sunyoto, P. 1990. A Field Guide to Groupers of Southeast Asia. Central
Research lnstitute for Fisheries. Jakarta, lndonesia. 26 pp.
Kohno, H., Trino, A., Gerochi, D., Duray, M. 1989. Effects of feeding frequency and amount of
feeding on the growth of the grouper, Epinephelus malabaricus. Phil. J. Sci , 1 1 8:89-
1 00.
Lau, P.P.F., Li, L.W.H. 2000. ldentification Guide to Fishes in the Live Seafood Trade of the
Asia-pacic Region. WWF Hong Kong and Agriculture, Fisheries and Conservation
Department. Hong Kong. 1 37 pp.
Lavilla-pitogo, C. R., Castillo A. R., de la Cruz M. C. 1992. Occurrence of Vibrio sp.infection
in grouper, Epinephelus suillus. J. Appl. lchthyol., 8 :175 -179.
Leong, T. S. 1 997. Control of parasites in cultured marine finfishes in Southeast Asia - An
overview. lntemational Joumal for Parasitology 27(10) : 1 1 77-1 1 84.
Leong, T. S. 1998. Grouper Culture, pp. 423-448. ln: de Silva, S. (ed.). Tropicalmariculture.
Academic Press, U.S.A.
Lom, J., Dykova, 1. 1992. Protozoan Parasites of Fishes. Elsevier Science Publishers,
Amsterdam. 315 pp.
Main, K.L., Rosenfeld, C. (eds.). 1995. Culture of High-Value Marine Fishes in Asia and the
United States. The Oceanic lnstitute, Waimanalo, Hawaii, U.S.A. 319 pp.
Main, K.L., Rosendfeld C. (eds.). 1996. Aquaculture Health Management Strategies for
Marine Fishes. The Oceanic lnstitute, Waimanalo, Hawaii, U.S.A. 280 pp.
Mansor, M.l., Kohno, H., lda, H., Nakamura, H.T., Aznan, Z., Abdullah, S. 1998. Field Guide
to lmportant Commercial Marine Fishes of the South China Sea. SEAFDEC MFRD-
MD/SP/2. 287 pp.
Manzano, V.B. 1988. Polyculture systems using groupers (Epinephelus tauvina) and tilapia
(Tilapia mossambica) in brackishwater ponds. Ph. Tech. J., 1 3: 89-97.
Nash, G., Anderson, l.G., Shariff, M.N., Shamsudin, N. 1987. Bacteriosis associated with epi-
zootic in the giant sea perch, Lates calcarifer, and the estuarine grouper, Epinephelus
tauvina, cage cultured in Malaysia. Aquaculture, 67(1 -2): 1 05-1 1 1 .
91
Ogburn, D.M., Ogburn N. J. 1995. lntensive pond culture trial of the green grouper
Epinephelus malabaricus (Bloch et Schneider) in the Philippines, pp. 74-77 ln: Chou,
L.M. et al (eds.) The Thirdasian Fisheries Forum. Asian Fisheries Society, Manila,
Philippines.
Primary Production Department. 1 986. Manual on Floating Netcage Fish Farming in
Singapore s Coastal Waters. Fisheries Handbook No. 1 , Primary Production
Department, Singapore. 1 7 pp.
Rimmer, M. A., Williams, K. C., Phillips, M. S. (eds.). 1 998. Grouperaquaculture Research
Workshop. ACLAR/NACA, Bangkok, Thailand. 95 pp.
Sadovy, Y. , Pet, J. 1 998. Wild collection of juveniles for grouper mariculture: just another cap-
ture fishery? SPC Live Reef Fish lnformation Bulletin 4:36-39.
SEAFDEC Asian Aquaculture. 1999. Grouper culture. SEAFDEC Asian Aquaculture, 21 :19-
24. lloilo, Philippines.
Shariff, M. , Arthur, J. R. , Subasinghe, R. P. (eds.). 1 995. Diseases in Asian Aquaculture 11
Fish Health Section, Asian Fisheries Society, Manila, Philippines. 550 pp.
Shariff, M., Subasinghe, R.P., Arthur, J.R. (eds.). 1992. Diseases in Asian Aquaculture 1 Fish
Health Section, Asian Fisheries Society, Manila Philippines. 587 pp.
Supamattaya, K., Fischer Scherl, T., Hoffman, R.W., Boonyaratpalin, S. 1990. Renal
sphaerosphorosis in cultured grouper, Epinephelus malabaricus. Dis. Aquat. Org.,
Teng, S.K. , Chua, T. E. 1 979. Use of artificial hides to increase the stocking density and pro-
duction of estuary grouper, Epinephelus salmoides Maxwell, reared in floating net
cages. Aquaculture, 1 6: 21 9-232.
Tookwinas, S. 1 989. Review of grow-out techniques under tropical conditions: experience of
Thailand on seabass (Lates calcarifer) and grouper (Epinephelus malabaricus).
Advances in Tropical Mariculture, pp. 735-750. Aquacop LFEMER.
Trai, N.V., Hambrey, J.B. 1998. Grouper culture in Kanh Hoa Province, Vietnam. lnfofish lnt.
(4): 30-35.
Wong, S. Y. , Leong, T. S. 1 990. A comparative study of Vibrio infections in healthy and dis-
eased marine finfishes cultured in floating cages near Penang, Malaysia. Asian Fish.
Sci., 3:353-359.
Zafran, Roza D., Johnny, F., Koesharyani, l.,Yuasa, K. 2000. Diagnosis andtreatments for
Parasitic Diseases in Humpback Grouper (Cromileptis altivelis) Broodstock. Gondol
Research lnstitute for Fisheries of lndonesia and Japan lnternational Cooperation
Agency, Bali, lndonesia. 8 pp.
Zafran, Roza D., Koesharyani, 1., Johnny, F., Yuasa, K. 1998. Manual for Fish Diseases
Diagnosis: Marine Fish and Crustacean Diseases in lndonesia. Gondol Research lnsti-
tute for Fisheries of lndonesia and Japan lnternational Cooperation Agency, Bali,
lndonesia. 44 pp.
92
Photo credits
Photos and illustrations are property of SEAFDEC Aquaculture Department and AJ Aqua
lntercon unless otherwise credited as follows:
Section 1 : p. 3-4, Epinephelus spp. © Kohno et al 1990, Mansor et al. 1998
Section 3: p. 1 1 , pond lay-out © Baliao et al. 1 999; p. 12, concrete dike © HM Su
Section 4: p. 30, fiberglass tank © HM Su; p. 32, metal colander © HM Su, MH Chen
Section 5: p. 39 frozen shrimp © HM Sul p. 40, nursery tanks, flow-through nursery tanks ©
HM Su
Section 6: p. 49, harvest © MH Chen; p. 52, plastic storage bin © M Rimmer
Section 7: p. 57, grouper with lesions © Chong and Chao 1986; grouper with popeye ©
Koesharyani et al. 2001; p. 67, Fig. 1 © Koesharyani et al. 2001; Fig. 3-4 © Chong
and Chao 1986; p. 69, Fig. 1 © Zafran et al. 1998, Fig. 2 © Chong and Chao 1 986;
p. 71 , Fig. 1 & 3 © Zafran et al. 1 998; p. 73, Fig. 2 © Chong and Chao 1 986, Fig.
1 & 3 © Zafran et al. 1 998; p. 75, Brooklynella © Chong and Chao 1 986, Lom and
Dykova 1 992; p. 76, Myxosporea © Lom and Dykova 1 992; p. 77, Fig 1 -2 © L Li;
p. 78, Benedenia © Zafran et al. 1998; p. 80, Fig. 1 © K Yuasa; p. 81 , ©TS Leong;
p. 83, © Koesharyani et al. 2001; p 86, Fig. 3 © Chong and Chao 1986
93
Nu«i vµ Qu¶n lý Søc kháe Ç mó
Ngêi dÞch: Lª §×nh Böu
SUMA
Hîp phÇn Hç trî Nu«i trång Thñy s¶n BiÓn vµ Níc lî
DANIDA- Bé THñy S¶n
2002
Nguyªn b¶n tiÕng Anh ®îc so¹n th¶o vµ in do:
Bé phËn Nu«i trång Thuû s¶n
Trung t©m Ph¸t triÓn NghÒ ç §«ng Nam ¸ (SEAFDEC)
Tigbauan 5021, Iloilo, Philippines
Fax: 63-33-335-1008
Email: ordh@i-iloilo.com.ph
devcom@aqd.seafdec.org.ph
Website: http://www.seafdec.org.ph
Cho: DiÔn ®µn Hîp t¸c Kinh tÕ Ch©u ¸-Th¸i B×nh D¬ng
Copyright © 2001
APEC Secretariat
438 §êng Alexandra
14-01/04 Alexandra point
Singapore 19958
Fax: 65-276-1775
Email: info@mail.apecsec.org.sg
Website: http://www.apecsec.org.sg
Tham kh¶o:
APEC/SEADEC.2001. Husbandry and Health Management of Grouper.
APEC, Singapore and SEAFDEC, Iloilo, Philippines. 94 pages
APEC Publication Number: 201-FS-03.1
ISBN: 971 8511520
B¶n tiÕng ViÖt: Nu«i vµ Qu¶n lý Søc khoÎ Ç mó

Ngêi dÞch: Lª §×nh Böu
Ký hiÖu Ên b¶n cña APEC cho b¶n dÞch : APEC #202-FS-06.1
To: Mr. Le Dinh Buu
SUMA Component- Danida
Viet Nam
lbuu.suma@fsps.com.vn
Fr: Hsiang Timothy
Director (Program) for FWG
APEC secretariat
TTH@mail.apecsec.org.sg
Dear Mr. Le,

I am pleased to inform you that you have the permission of the APEC Secretariat to
translate the Husbandry and Health Management of Grouper into Vietnamese.
Please be informed that the APEC publication number assigned for this translation
is APEC #202-FS-06.1. When the translation is done, please mail five copies to
the library of the Secretariat.
Best regard,
Timothy Hsiang
Director (Program) for FWG
Kg: ¤. Lª §×nh Böu

Hîp phÇn Hç trî Nu«i trång Thuû s¶n BiÓn vµ Níc lî (SUMA )
DANIDA- Bé Thuû s¶n
ViÖt Nam
Email: lbuu.suma@fsps.com.vn
Ngêi gëi : ¤. Hsiang Timothy

Gi¸m ®èc (Ch¬ng tr×nh) Nhãm C«ng t¸c NghÒ ç (FWG)
Ban Th ký Tæ chøc Hîp t¸c Kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng (APEC)
Email: TTH@mail.apecsec.org.sg
KÝnh gëi ¤ng L£,

T«i vui mõng b¸o tin cho «ng biÕt r»ng «ng ®îc phÐp cña Ban Th ký Tæ chøc Hîp
t¸c Kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng ( APEC), dÞch sang tiÕng ViÖt quyÓn s¸ch Nu«i
vµ Qu¶n lý Søc khoÎ Ç mó. Vµ còng th«ng b¸o cho «ng biÕt r»ng Ký hiÖu Ên b¶n
cña APEC cho b¶n dÞch cña «ng lµ APEC #202-FS-06.1. Khi b¶n dÞch hoµn tÊt «ng
vui lßng gëi cho Ban Th ký 5 b¶n ®Ó lu t¹i th viÖn cña Ban Th ký.
KÝnh chµo «ng,

Timothy Hsiang
Gi¸m ®èc (Ch¬ng tr×nh) cho Nhãm C«ng t¸c NghÒ ç
C¶m ¬n
Chóng t«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n TiÕn sÜ Andreas Villadsen, TiÕn sÜ Lª ViÔn ChÝ, ¤ng
Timothy Hsiang, TiÕn sÜ Erlinda Cruz - Lacierda, Fisheries Working Group (APEC),
SEAFDEC, c« Vò Ngäc DiÖp, c« NguyÔn ThÞ Quý Linh, «ng Hå SÜ B¾c vµ çc ç nh©n
kh¸c ®· gióp ®ì chóng t«i hoµn thµnh quyÓn s¸ch nµy.
Lêi nãi ®Çu
DiÔn ®µn Hîp t¸c Kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh d¬ng (APEC) ®îc thµnh lËp vµo n¨m
1989 ®Ó ®¸p øng sù ph¸t triÓn çc nÒn kinh tÕ cã sù hç t¬ng lÉn nhau trong vïng
Ch©u ¸ - Th¸i B×nh d¬ng. APEC trë nªn mét cç xe hµng ®Çu ë khu vùc trong viÖc
®Èy m¹nh sù më réng kinh doanh vµ hîp t¸c kinh tÕ. Nhãm C«ng t¸c NghÒ ç (FWG)
cña APEC ®îc thµnh lËp ®Ó t¨ng cêng: 1) B¶o tån vµ khai th¸c bÒn v÷ng nguån tµi
nguyªn thuû s¶n; 2) Ph¸t triÓn nu«i trång thuû s¶n bÒn v÷ng vµ b¶o vÖ m«i trêng
sèng; 3 ) X©y dùng çc gi¶i ph¸p ®èi víi vÊn ®Ò qu¶n lý tµi nguyªn chung; 4) §Ò cao
vÊn ®Ò an toµn thùc phÈm vµ chÊt lîng cña ç vµ s¶n phÈm tõ ç; vµ 5) LÜnh vùc
®Æc biÖt liªn quan th¬ng m¹i vµ tù do ho¸ vµ t¹o thuËn lîi ®Çu t.
Nhãm C«ng t¸c NghÒ ç cña APEC ®· hç trî çc nhãm céng t¸c nghiªn cøu ç mó
vµ m¹ng líi ph¸t triÓn. Trong thêi gian héi th¶o ç mó cña APEC t¹i Hatyai, Thai lan
vµo th¸ng 4 n¨m 1999, ®îc ®iÒu hµnh víi sù hîp t¸c cña çc HÖ thèng Trung t©m
Nu«i trång thuû s¶n ë Ch©u ¸ - Th¸i B×nh d¬ng (NACA). Mét nhãm c«ng t¸c ®· ®îc
ph©n c«ng nhiÖm vô : (1) Ph¸t triÓn chiÕn lîc ®Ó gia t¨ng sù hîp t¸c gi÷a çc níc
vµ çc viÖn nghiªn cøu liªn quan ®Õn nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn nu«i trång thuû s¶n; vµ
(2) LËp mét kÕ ho¹ch hµnh ®éng ®Ó më réng nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn nh÷ng kÕt qu¶
vµo s¶n xuÊt.
Nhãm c«ng t¸c- ®îc biÕt chÝnh thøc lµ Nhãm C«ng t¸c NghÒ ç 1 (FWG) cã nhiÖm
vô: C«ng nghÖ s¶n xuÊt- Nghiªn cøu, KhuyÕn ng vµ Ph¸t triÓn C«ng nghiÖp nu«i-
X¸c ®Þnh ngay nhu cÇu ®Ó x©y dùng nh÷ng híng dÉn thùc tiÔn trong viÖc nu«i vµ
qu¶n lý søc khoÎ ç mó cho nh÷ng ngêi nu«i ç.
Hîp ®ång ®Ó tiÕn hµnh vµ xuÊt b¶n çc híng dÉn thùc tÕ ®îc dµnh cho Bé phËn
NTTS cña Trung t©m Ph¸t triÓn NghÒ ç §«ng Nam ¸ (SEAFDEC - AQD) Iloilo,
Philippines th«ng qua Dr Clarissa L. Marte. S¸ch híng dÉn, nguyªn b¶n viÕt b»ng
tiÕng Anh, ®îc m« t¶ vµ minh ho¹ b»ng çc ng«n ng÷ trong khu vùc ®Ó nh÷ng ngêi
nu«i ç trong toµn khu vùc dÔ hiÓu. Bµ Cecilia G. Ryes, Trëng ban Tµi nguyªn níc
vµ Thuû s¶n Phillippines lµ ngêi gi¸m s¸t dù ¸n.
Nhãm dù ¸n cña SEAFDEC AQD (E.R. Cruz- Lacierda, C.R. Lavilla, J.D. Toledo, N.V.
Golez) vµ C«ng ty AJ Aqua Intercon Pty. Ltd Australia (N. J. Ogburn) céng t¸c víi çc
chuyªn gia cña çc c¬ quan sau: Côc c«ng nghiÖp Australia, Tr¹m nghiªn cøu Gondol
vµ ViÖn nghiªn cøu Thuû s¶n ven biÓn, Côc Thuû s¶n Indonesia; Trung t©m Nghiªn
cøu Thuû s¶n vµ T vÊn LTS, Côc Thuû s¶n Malaysia; Trung t©m Ph¸t triÓn NghÒ ç
Daya Wan Qu¶ng ®«ng, Céng hoµ Nh©n d©n Trung hoa. V¨n phßng Tµi nguyªn níc
vµ Thuû s¶n Phillippines; ViÖn Nghiªn cøu Thuû s¶n §µi loan, §µi b¾c; vµ ViÖn Nghiªn
cøu NTTS Quèc gia vµ ViÖn Nghiªn cøu Søc khoÎ Thuû s¶n, Côc Thuû s¶n Th¸i Lan.
S¸ch híng dÉn dïng ®Ó trî gióp ngêi nu«i ç mó vµ ®îc chia lµm 7 phÇn.
- PhÇn 1: Tr×nh bµy çc loµi ç mó quan träng nhÊt ®îc nu«i ë khu vùc Ch©u ¸
-Th¸i B×nh D¬ng. Çc h×nh minh ho¹ h×nh th¸i bªn ngoµi vµ cÊu t¹o bªn trong
ç gióp cho ngêi nu«i ç hiÓu râ, ®Æc biÖt lµ vÞ trÝ cña çc c¬ quan bÞ ¶nh
hëng do çc t¸c nh©n bÖnh.
- PhÇn 2: Giíi thiÖu çc kh¸i niÖm c¨n b¶n cÇn thiÕt trong viÖc híng dÉn lùa
chän nh÷ng vïng tèt ®Ó nu«i ç mó.
- PhÇn 3: M« t¶ çc hÖ thèng nu«i thùc tÕ ë trong khu vùc. Çch bè trÝ, kÝch
thíc, thiÕt kÕ vµ x©y dùng. Çc chi tiÕt vÒ çc ph¬ng ph¸p chuÈn bÞ, c¬ së
nu«i.
- PhÇn 4: M« t¶ çc lo¹i c«ng cô kh¸c nhau dïng trong viÖc ®¸nh b¾t ç mó
gièng ngoµi tù nhiªn. Tr×nh bµy çc ph¬ng ph¸p vËn chuyÓn ç gièng ®Ó gi¶m
thiÓu tû lÖ chÕt cña ç gièng.
- PhÇn 5: Th¶o luËn çc qui ph¹m ho¹t ®éng vµ qu¶n lý ë çc giai ®o¹n ¬ng vµ
nu«i thÞt ç mó. Tr×nh bµy mËt ®é nu«i, viÖc qu¶n lý thøc ¨n, viÖc cho ¨n, qu¶n
lý níc, chän läc, duy tr× ®iÒu kiÖn tèt trong qu¸ tr×nh nu«i.
- PhÇn 6: Tr×nh bµy çc ph¬ng ph¸p thu ho¹ch vµ vËn chuyÓn ç sèng cã kÝch
thíc th¬ng phÈm ®Ó b¸n.
- PhÇn cuèi tr×nh bµy vÒ qu¶n lý søc kháe ç nu«i. Cung cÊp çc th«ng tin vÒ
nguyªn nh©n g©y bÖnh vµ çc ¶nh hëng cña bÖnh, çch truyÒn bÖnh, çch
nhËn biÕt nh÷ng dÊu hiÖu sím cña bÖnh vµ çch phßng ngõa sù lan truyÒn
bÖnh trong c¬ së nu«i. Minh ho¹ çch gëi mÉu bÖnh. Çc c¬ quan ®Ých cña
bÖnh, t¸c nh©n g©y bÖnh, çc dÊu hiÖu s¬ khëi, çc ¶nh hëng trªn ký chñ vµ
çc ph¬ng ph¸p ng¨n ngõa vµ ®iÒu trÞ cho çc lo¹i bÖnh kh¸c nhau. Theo
nguyªn t¾c Phßng bÖnh h¬n ch÷a bÖnh.
S¸ch tr×nh bµy rÊt Ýt vÒ viÖc sö dông ho¸ chÊt hoÆc thuèc. Trong trêng hîp
cÇn thiÕt, ph¶i cã sù híng dÉn cña çc chuyªn gia vÒ bÖnh ®Ó tr¸nh tæn thÊt
cña ®µn ç nu«i.
Chóng t«i hy väng s¸ch híng dÉn nµy sÏ gióp nh÷ng ngêi nu«i ç cã thÓ c¶i tiÕn
viÖc s¶n xuÊt vµ gi¶m tû lÖ ç chÕt vµ nh vËy viÖc sö dông sÏ ®em l¹i hiÖu qu¶ cho
nguån gièng ç hiÖn t¹i.
Nhãm Dù ¸n
Môc lôc
Lêi çm ¬n
Lêi nãi ®Çu
Lêi giíi thiÖu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1
PhÇn 1 Nh÷ng loµi ç mó nu«i phæ biÕn vµ h×nh d¸ng cña chóng . . . . . . . . . . . . .2
Çc loµi ç nu«i phæ biÕn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3
Çc loµi nu«i kh¸c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4
Gi¶i phÉu bªn ngoµi cña ç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5
Gi¶i phÉu bªn trong cña ç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5
PhÇn 2 Nªn chän ®Þa ®iÓm nu«i ç ë ®©u ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6

Ao nu«i ç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7
Lång nu«i ç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9
PhÇn 3 Çc ph¬ng tiÖn dïng cho viÖc nu«i ç mó lµ g× ? . . . . . . . . . . . . . . . . .11

Ao nu«i ç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11
Lång nu«i ç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17
PhÇn 4 Çch ®¸nh b¾t, gi÷ vµ vËn chuyÓn ç mó gièng . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21

Çc lo¹i ng cô ®Ó b¾t ç mó gièng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23
Çc lo¹i ng cô thô ®éng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23
Chµ treo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23
ThuyÒn cã ¸nh s¸ng vµ chµ treo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24
Chµ r¹o . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25
Líi ch¾n (líi ®¸y, ®¨ng líi) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27
Çc lo¹i ng cô chñ ®éng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28
XiÕc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28
Líi ®Èy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29
Çc ph¬ng tiÖn gi÷ ç t¹m thêi vµ ch¨m sãc ç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30
Lµm s¹ch ç vµ ch¨m sãc cho ç gièng b¾t ngoµi tù nhiªn . . . . . . . . . . . .33
Çc çch vËn chuyÓn vµ kü thuËt ®ãng gãi ç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34
PhÇn 5 Ç mó ®îc nu«i nh thÕ nµo ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .38

Giai ®o¹n ¬ng trong khung líi (hapa net) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .38
Giai ®o¹n ¬ng trong bÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40
Giai ®o¹n nu«i thÞt trong ao ®Êt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42
Giai ®o¹n nu«i thÞt trong lång næi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45
PhÇn 6 Çch thu ho¹ch vµ gi÷ ç sau khi thu ho¹ch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49
Thu ho¹ch ç trong ao ®Êt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49
Thu ho¹ch ç trong lång næi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .50
§ãng gãi vµ vËn chuyÓn ç sèng th¬ng phÈm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51
ThÞ trêng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52
PhÇn 7 Lµm thÕ nµo ®Ó nu«i ç khoÎ ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .53

Gi¸m s¸t t×nh h×nh søc khoÎ ç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .53
Çc nguyªn nh©n cña bÖnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .54
¶nh hëng cña bÖnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .55
Sù truyÒn bÖnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .56
Çc dÊu hiÖu cña bÖnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .57
Gi¸m s¸t vµ theo dâi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .58
Çc ph¬ng ph¸p gëi mÉu ®Ó chÈn ®o¸n bÖnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .59
Gëi mÉu sèng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .59
Gëi mÉu íp ®¸ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62
Gëi mÉu ®· cè ®Þnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .63
Çc bÖnh th«ng thêng cña ç mó . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .65
Çc bÖnh Virus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .65
Çc bÖnh vi khuÈn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .66
Çc bÖnh nÊm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .69
Çc bÖnh ký sinh trïng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .70
Protozoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .78
Giun dÑp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .81
Giun trßn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .82
Gi¸p x¸c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .84
§Øa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .85
Çc bÖnh vÒ dinh dìng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .85
Çc bÖnh vÒ m«i trêng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .85
Phô lôc 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .88

Tµi liÖu tham kh¶o . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .90
B¶n quyÒn çc ¶nh minh ho¹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .93
GIÔÙI THIEÄU VEÀ TAØI LIEÄU
Tài liệu bạn đang xem được download từ website
WWW.AGRIVIET.COM
WWW.MAUTHOIGIAN.ORG
»Agriviet.com là website chuyên đề về nông nghiệp nơi liên kết mọi thành viên
hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, chúng tôi thường xuyên tổng hợp tài liệu về tất cả
các lĩnh vực có liên quan đến nông nghiệp để chia sẽ cùng tất cả mọi người. Nếu tài liệu
bạn cần không tìm thấy trong website xin vui lòng gửi yêu cầu về ban biên tập website để
chúng tôi cố gắng bổ sung trong thời gian sớm nhất.
»Chúng tôi xin chân thành cám ơn các bạn thành viên đã gửi tài liệu về cho chúng tôi.
Thay lời cám ơn đến tác giả bằng cách chia sẽ lại những tài liệu mà bạn đang có cùng
mọi người. Bạn có thể trực tiếp gửi tài liệu của bạn lên website hoặc gửi về cho chúng tôi
theo địa chỉ email Webmaster@Agriviet.Com
Lưu ý: Mọi tài liệu, hình ảnh bạn download từ website đều thuộc bản quyền của tác giả,
do đó chúng tôi không chịu trách nhiệm về bất kỳ khía cạnh nào có liên quan đến nội
dung của tập tài liệu này. Xin vui lòng ghi rỏ nguồn gốc “Agriviet.Com” nếu bạn phát
hành lại thông tin từ website để tránh những rắc rối về sau.
Một số tài liệu do thành viên gửi về cho chúng tôi không ghi rỏ nguồn gốc tác giả,
một số tài liệu có thể có nội dung không chính xác so với bản tài liệu gốc, vì vậy nếu bạn
là tác giả của tập tài liệu này hãy liên hệ ngay với chúng tôi nếu có một trong các yêu cầu
sau :
• Xóa bỏ tất cả tài liệu của bạn tại website Agriviet.com.

• Thêm thông tin về tác giả vào tài liệu
• Cập nhật mới nội dung tài liệu
www.agriviet.com

Nuôi và quản lý sức khỏe cá Mú

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Nuôi và quản lý sức khỏe cá Mú

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Download» http://Agriviet.

Tài liệu bạn đang xem được download từ website

• Xóa bỏ tất cả tài liệu của bạn tại website Agriviet.com.

Xin chµo! T«i lµ kü thuËt viªn

Vµ t«i lµ Groupie, t«i sÏ gióp

1 C¸c loµi c¸ mó nu«i vµ

C¸ mó ph©n bè réng r·i ë c¸c vïng

C¸ mó chÊm cam, c¸ chÊm xanh

C¸ mó sái, c¸ mó tiªu ®en

C¸ mó l­ng gï, c¸ mó chuét

Tªn ®Þa ph­¬ng mét

CÊu t¹o bªn trong c¸ mó

2 Nªn chän ®Þa ®iÓm nu«i

Tr¸nh ®­îc giã, sãng, dßng

Kh«ng cã nguån n­íc «

Cã ®­êng vµo tr¹i, nh­ng

KhÝ hËu vµ thêi tiÕt trong

N­íc ngät cã N­íc ngät ph¶i ®Çy

N­íc biÓn ph¶i ®Çy ®ñ

C¸c chØ sè m«i tr­êng pH 7,5-8,3

Vïng nu«i ph¶i cã ao

N­íc n¬i ®Æt lång s©u tèi thiÓu 3 m ë møc

§iÒu g× cÇn xem xÐt n÷a tr­íc

3 C¬ së vËt chÊt cho viÖc

HÖ thèng b¸n th©m canh vµ th©m canh

Lång nu«i trong ao HÖ thèng nu«i kÕt HÖ thèng n­íc

cho n­íc vµo ao

Ph¬i ao 2 tuÇn ®Õn 3

Ph¬i ao ®Õn khi mÆt ao

San b»ng ®¸y ao vµ

X©y cèng vµ c¸c

§µo mét c¸i hè hoÆc

Bãn v«i ë ®¸y vµ bê ao víi tØ lÖ

Cung cÊp cho c¸ chç nÊp (vÝ dô

C©y cá v« h¹i trªn bê ao gióp

Bãn ph©n h÷u c¬ ®Ó gia

Cho n­íc vµo ao, s©u

§Ó ng¨n t¶o në hoa, gi¶m

Duy tr× chÊt l­îng n­íc

èng s¾t xi èng PVC

Thïng phuy thïng xèp can nhùa

KÝch th­íc cña lång

Hong Kong, China : 3 x 3 x 3 m, 6 x 6 x 3 m

Trung Quèc :3x3x3m

D­íi ®©y lµ kiÓu lång trßn cã vßng

4 C¸ch ®¸nh b¾t, gi÷ vµ vËn chuyÓn

C¸ mó gièng lµ mét tõ tËp hîp gåm:

Postlarvae (hËu Êu trïng) - trong suèt, n©u nh¹t

C¸ bét ®· biÕn th¸i - cã v¶y, mµu s¾c ®Ëm h¬n

C¸ h­¬ng - kÝch th­íc 7,5 - 12,5 cm, mµu s¾c

Vïng ®¸nh b¾t Th¸ng KÝch th­íc c¸

B¸n ®¶o Malaysia 11-4 2 cm

Cµnh c©y, l­íi cò, rªu, cá (dµi 30 -

Treo mét lo¹t c¸c chïm chµ víi

Ph­¬ng ph¸p b¾t c¸ mó gièng

Dïng nh÷ng cµnh nhá hoÆc ®¸, kÕt

§Æt tæ c¸ trªn mÆt ®¸y bïn ë cña

Lµm tæ c¸ hoÆc thu c¸ khi thuû

Tæ c¸ ®«i khi kÕt hîp víi nh÷ng r¹n

B¾t ®Çu thu c¸ sau 2-3 th¸ng lµm

ChuyÓn chµ ra khái l­íi vµ ®uæi c¸

Thu l­íi vµ chän lùa c¸ ®· b¾t

NÕu nhiÒu côm chµ cÇn thu c¸

Mét vÇn ®Ò ®èi víi c¸ thu ®­îc

C¸ mó lng gï, c¸ mó chuét

Tªn ®Þa ph¬ng mét

Tr¸nh ®îc giã, sãng, dßng

Kh«ng cã nguån níc «

Cã ®êng vµo tr¹i, nhng

Níc ngät cã Níc ngät ph¶i ®Çy

Níc biÓn ph¶i ®Çy ®ñ

C¸c chØ sè m«i trêng pH 7,5-8,3

Níc n¬i ®Æt lång s©u tèi thiÓu 3 m ë møc

§iÒu g× cÇn xem xÐt n÷a tríc

Lång nu«i trong ao HÖ thèng nu«i kÕt HÖ thèng níc

cho níc vµo ao

Cho níc vµo ao, s©u

Duy tr× chÊt lîng níc

KÝch thíc cña lång

Díi ®©y lµ kiÓu lång trßn cã vßng

C¸ h¬ng - kÝch thíc 7,5 - 12,5 cm, mµu s¾c

Vïng ®¸nh b¾t Th¸ng KÝch thíc c¸

Cµnh c©y, líi cò, rªu, cá (dµi 30 -

Ph¬ng ph¸p b¾t c¸ mó gièng

ChuyÓn chµ ra khái líi vµ ®uæi c¸

Thu líi vµ chän lùa c¸ ®· b¾t

Mét vÇn ®Ò ®èi víi c¸ thu ®îc

§Æt mét d©y líi h×nh trô, h×nh

Gi÷ miÖng líi s¸t xuèng ®¸y

Lo¹i ng cô nµy ng¨n c¶n cöa

Mét sè ng cô b¾t c¸ thô ®éng kh¸c:

XiÕc dïng b¾t c¸ mó gièng lµ lo¹i líi c¶i

§Èy líi trong vïng níc c¹n gÇn bê

ë mét sè vïng, lo¹i líi nµy bÞ cÊm, ë

Ng cô nµy dïng ®Ó

Ng d©n Th¸i Lan

C¸c lo¹i ng cô kh¸c:

Vît (§îc dïng hÇu hÕt ë c¸c níc ch©u

C¸c bÓ b»ng gç chÞu ®îc níc biÓn.

T¾m c¸ b»ng níc ngät

Trong trêng hîp c¸ bÞ

Kh«ng cho c¸ ¨n tríc 24 giê khi

§Æt c¸c bao níc §Æt mét tói trong

§èi víi loµi Cromileptis (c¸ mó lng

§Ó nh÷ng bao c¸ cha

NÕu chÊt lîng

5 C¸ mó ®îc nu«i nh thÕ nµo?

Giai cã kÝch thíc 1 x 2 x 1,5 m ®îc

MËt ®é th¶ c¸ gièng Chän lùa kÝch thíc c¸

B¶o qu¶n líi:

Tr¸nh lµm c¨ng líi khi thao t¸c.

Cho c¸ mó ¨n thøc ¨n ®îc c¾t nhá

C¸c bÓ ¬ng Níc lu th«ng trong c¸c bÓ ¬ng

MËt ®é c¸ ¬ng Chän lùa theo kÝch thíc

MËt ®é c¸ ¬ng lo¹i <2,5 cm thay ®æi

Lóc ®Çu cho c¸ ¨n Artemia trëng

Thêng xuyªn vÖ sinh bÓ.

KÝch thíc c¸ khi ®¹t h¬n

Sö dông níc thuû triÒu hoÆc b¬m tõ ao

Níc cã mµu xanh lµ tèt

Sö dông qu¹t níc khi oxy hoµ tan

KÝch thíc m¾t líi lµ 8mm cho

Tr¸nh lµm c¸ bÞ th¬ng b»ng

Khi c¸ cã träng lîng 200g, cho c¸ ¨n mçi

Ph¶i dïng c¸ t¹p cßn t¬i cho c¸ mó ¨n,

B¶o qu¶n líi B¶o qu¶n tèt líi cña lång

Thêng xuyªn lÆn ®Ó kiÓm tra

Líi lång cÇn ph¶i ®îc kiÓm tra

Th«ng thêng m¾t líi cµng nhá

Lång nu«i c¸ ph¶i ®îc chuyÓn

Dïng líi ®Ó thu ho¹ch c¸. Líi

C¸ mó sèng ®îc vËn chuyÓn sèng trong tói

C¸ mó thu ho¹ch ®îc gi÷ trong mét c¸i bÓ cã sôc