BaiGiangCoLuu Chat

Toùm taét baøi giaûng Cô löu chaát- TS Huyønh coâng Hoaøi ÑH Baùch Khoa tp HCM 1
CÔ LÖU CHAÁT
Giaûng vieân: Huøynh coâng Hoaøi – ÑH Baùch Khoa Tp HCM
M.E(AIT,Thailand), Ph.D (INPT,Phaùp)
(http://www.hcmut.edu.vn/~hchoai/baigiang)
1. Gíao trình cô löu chaát - Boä moân Cô löu Chaát

2. Bài tập cơ lưu chất – BMCơ lưu Chất -Lê song Giang - Nguyễn thị Phương
3.Thuûy löïc ñaïi cöông – Nguyeãn Taøi, Taï ngoïc Caàu
4.Thuûy löïc ( Taâp I) Nguyeãn vaên Taûo , Nguyeãn caûnh Caàm
5.Fundamentals of Fluid mechanics – Phillip M. Berhart, Richard J. Gross, John I.
Hochstein. Second edition, Addison –wesley Publising Company Inc. 1985
6.Applied Fluid Mechanics- Robert L. Mott , Fourth edition , Macmillian Publishing
Company, 1990
7. Fluid mechanics – John Doughlas, Janusz M. Gasiorek , John A. Swaffiield.
Fourth edition, Prentice Hall, 2001
8. E-book : Fundamentals of fluid mechanics – by Bruce R. Munson, Donald F.
Young, Theodore H.Okiishi , John Wiley & Sons Inc. 2006
9. E-book : Shaum’s interactive Fluid mechanics – Giles R.V et al.
10. Website: https://ecourses.ou.edu/cgi-bin/ebook.cgi?doc=&topic=fl
Chean Chin Ngo, Kurt Gramoll
11. Website : http://www.engin.umich.edu
Thôøi gian giaûng daïy: 42 tieát

Hình thöùc thi: Traéc nghieäm
Giöõa hoïc kyø (20%) : 8 caâu lyù thuyeát vaø 4 caâu toaùn (45 phuùt)
Cuoái hoïc kyø (80%) : 12 caâu lyù thuyeát vaø 8 caâu toaùn (90 phuùt)
Printed with FinePrint - purchase at www.fineprint.com

Chöông 1: MÔÛ ÑAÀU
I.GIÔÙI THIEÄU MOÂN HOÏC CÔ LÖU CHAÁT

- Ñoái töôïng nghieân cöùu : Löu chaát : chaát loûng vaø chaát khí
- Phaïm vi nghieân cöùu : - nghieân cöùu caùc qui luaät cuûa chaát loûng vaø chaát khí khi noù
ñöùng yeân vaø chuyeån ñoäng .
Taïi sao phaûi nghieân cöùu cô löu chaát ?
Kieán thöùc cô baûn cuûa moân CLC öùng duïng trong nhieàu lónh vöïc :
+ Nghieân cöùu thieát keá caùc phöông tieän vaän chuyeån : xe hôi, taøu thuûy, maùy bay, hoûa tieån..
+ ÖÙng duïng trong lónh vöïc xaây döïng nhö caáp, thoaùt nöôùc, coâng trình thuûy lôïi (coáng, ñeâ,
hoà chöùa, nhaø maùy thuûy ñieän ..), tính toaùn thieát keá caàu, nhaø cao taàng
+ Tính toaùn thieát keá caùc thieát bò thuûy löïc : maùy bôm, tua bin, quaït gioù, maùy neùn..
+ ÖÙng duïng trong khí töôïng thuûy vaên : döï baùo baõo, luõ luït , ..
+ ÖÙng duïng trong y khoa: moâ phoûng tuaàn hoaøn maùu trong cô theå, tính toaùn thieát keá
caùc maùy trôï tim nhaân taïo..
II. CAÙC TÍNH CHAÁT VAÄT LYÙ CÔ BAÛN CUÛA LÖU CHAÁT:
2.1 KHOÁI LÖÔÏNG – TROÏNG LÖÔÏNG
Khoái löôïng (KL) laø moät ñaïi löôïng khoâng thay ñoåi theo khoâng gian
Troïng löôïng (TL) = KL x g (gia toác troïng tröôøng ) => thay ñoåi theo g
Ñôn vò :
Khoái löôïng Troïng löôïng

Kg N (kgm/s2)
Kgf (9,81 N) (kilogam löïc)
Tf (1000 Kgf) (Taán löïc)
- Khoái löôïng rieâng (ρ) Troïng löôïng rieâng (γ)
Ñôn vò : kg/m3 N/m3
Ví duï : ρnöôùc : 1000 kg/m3 γnöôùc : 9810 N/m3
ρkhoâng khí : 1,228 kg/m3 γkhoâng khí : 12,07 N/m3
- Tæ troïng : δ = ρ /ρnöôùc = γ /γnöôùc

Ví duï : δnöôùc = 1, δthuûy ngaân = 13,6

2.2 TÍNH NHÔÙT CUÛA LÖU CHAÁT (Viscosity)

Quan saùt moät doøng chaûy : Newton
y
du
τ =μ
dy dy τ
u(y)
Trong ñoù : y
τ : öùng suaát ma saùt (N/m2) u
μ : heä soá nhôùt ñoäng löïc
u : vaän toác, phuï thuoäc vaøo y

Ñôn vò cuûa μ :
Ns kg
Ñôn vò chuaån : Pa.S
m2 ms
Ngoaøi ra : kg
poise , 1 poise = 0,1
ms
Ngoaøi heä soá ñoäng löïc, ngöôøi ta coøn söû duïng heä soá nhôùt ñoäng hoïc , ñöôïc ñònh nghóa
μ
υ=
ρ
Ñôn vò : m2/s hay stoke , 1 stoke = 1cm2 /s = 10-4 m2/s
Tính chaát cuûa heä soá nhôùt:

Chaát loûng: khi nhieät ñoä taêng heä soá nhôùt giaûm
Heä soá nhôùt phuï thuoäc vaøo nhieät ñoä :
Chaát khí: khi nhieät ñoä taêng heä soá nhôùt
taêng
Chaát loûng: aùp suaát taêng heä soá nhôùt taêng
Heä soá nhôùt phuï thuoäc vaøo aùp suaát:
Chaát khí : heä soá nhôùt khoâng thay ñoåi
khi aùp suaát thay ñoåi
Chaát loûng Newton vaø phi Newton

Haàu heát caùc loaïi löu chaát thoâng thöôøng nhö nöôùc, xaêng, daàu … ñeàu thoûa maõn coâng thöùc
Newton (1) , tuy nhieân coù moät soá chaát loûng (haéc ín, nhöïa noùng chaûy, daàu thoâ ..) khoâng
tuaân theo coâng thöùc Newton ñöôïc goïi laø chaát loûng phi Newton, hoaëc ñoái vôùi chaát loûng
thoâng thöôøng khi chaûy ôû traïng thaùi chaûy roái cuõng khoâng tuaân theo coâng thöùc Newton.
Löu chaát lyù töôûng vaø löu chaát thöïc

Löu chaát lyù töôûng: khoâng coù ma saùt
Löu chaát lyù töôûng: coù ma saùt

2.3 TÍNH NEÙN CUÛA LÖU CHAÁT :

Moduyn ñaøn hoài: K = −V
dp
hay K=ρ
dp
dV dρ
( vì M = ρV => dM = ρdV +Vdρ = 0)
Knöôùc = 2,2 109 N/m2
Ñoái vôùi chaát khí lyù töôûng : p = ρ RT
Vôùi : p : aùp suaát tuyeät ñoái (N/m2 )

ρ : khoái löôïng rieâng
R : haèng soá khí, phuï thuoäc vaøo loaïi khí
T : nhieät ñoä tuyeät ñoái ( nhieät ñoä Kelvin , 0o C = 273 ñoä Kelvin)
- Haàu heát caùc loaïi chaát loûng raát khoù neùn neân ñöôïc xem nhö laø löu chaát khoâng neùn
- Moät doøng khí chuyeån ñoäng vôùi vaän toác nhoû thì söï thay ñoåi khoái löôïng rieâng khoâng
ñaùng keå neân vaãn ñöôïc xem laø löu chaát khoâng neùn.
- Khi doøng khí chuyeån ñoäng vôùi vaän toác lôùn hôn 0,3 laàn vaän toác aâm thanh
(khoaûng 100 m/s) thi môùi xem laø löu chaát neùn ñöôïc
Töø phöông trình treân pV = const p : aùp suaát tuyeät ñoái vaø V : theå
tích
2.4 AÙP SUAÁT HÔI BAÕO HOØA:

Trong moät khoâng gian kín, khi caùc phaàn töû chaát loûng boác hôùi ñaït ñeán traïng
thaùi baõo hoaø taïo ra moät aùp suaát trong khoaûng khoâng gian kín ñoù ñöôïc goïi laø
aùp suaát hôi baõo hoøa.
¾AÙp suaát hôi baõo hoaø taêng theo nhieät ñoä

Ví duï ôû 32,20C, pbaõo hoaø cuûa nöôùc laø 0,048at
ôû 1000C, pbaõo hoa cuûa nöôùc laø 1at
¾Khi aùp suaát chaát loûng ≤ AÙp suaát hôi baõo hoaø ⇒ chaát loûng baét ñaàu soâi (hoaù khí).
Ví duï coù theå cho nöôùc soâi ôû 32,20C neáu haï aùp suaát xuoáng coøn 0,048at.
¾Trong moät soá ñieàu kieän cuï theå, hieän töôïng khí thöïc (cavitation) xaûy ra khi aùp suaát
chaát loûng nhoû hôn Pbaõo hoaø

2.5 SÖÙC CAÊNG MAËT NGOAØI VAØ HIEÄN TÖÔÏNG MAO DAÃN
(Xem taøi lieäu tham khaûo)
CAÂU HOÛI TRAÉC NGHIEÄM

Caâu 1. Moät doøng chaûy coù bieåu ñoà phaân boá vaän toác tuyeán tính nhö hình veõ thì öùng suaát ma saùt
giöõa caùc phaàn töû treân AB seõ laø: A
a) Lôùn nhaát ôû A b) Lôùn nhaát ôû B
c) Ñeàu baèng nhau taát caû moïi ñieåm treân AB

B
d) Ñeàu baèng khoâng taát caû moïi ñieåm treân AB
Caâu 2 Moät doøng chaûy neáu coù bieåu ñoà phaân boá vaän toác ñeàu nhö hình veõ thì öùng suaát
ma saùt giöõa caùc phaàn töû treân AB seõ laø:
B
a) Nhoû nhaát ôû A b) Lôùn nhaát ôû A
c) Nhôû nhaát ôû B d) Caû 3 ñieàu sai

Caâu 3 . Moät löu chaát coù moâduyn ñaøn hoài nhoû thì:
a ) Khoù neùn b) Deã neùn c) Khaû naêng ñaøn hoài keùm d) Caû b) vaø c) ñeàu ñuùng
Caâu 4 Moät khoái khí lyù töôûng coù khoái löôïng Mo ôû aùp suaát po . Neáu aùp suaát taêng ñeán p1 > po trong
ñieàu kieän nhieät ñoä khoâng ñoåi thì khoái löôïng cuûa khoái khí (M1) trong ñieàu kieän aùp suaát p1 seõ laø :
a) M1 = Mo b) M1 > Mo c) M1 < Mo
d) Chöa theå bieát vì coøn phuï thuoäc vaøo moduyn ñaøn hoài lôùn hay nhoû
Caâu 5:. Söï ma saùt giöõa caùc phaàn töû chaát loûng khi chuyeån ñoäng phuï thuoäc vaøo:
a) Söï phaân boá vaän toác trong doøng chaûy b) Tính chaát cuûa chaát loûng
c) Aùp suaát cuûa doøng chaûy d) Caû a) vaø b)
Caâu 6 : Moät khoái chaát loûng coù theå tích khoâng ñoåi, khi ñaët ôû treân maët ñaát vaø treân maët traêng thì :
a) Troïng löôïng khoâng ñoåi b) Troïng löôïng rieâng khoâng ñoåi
c) Tæ troïng khoâng ñoåi d) Caû a) vaø b) ñeàu ñuùng
Caâu 7 Khi giaûm nhieät ñoä thì söï ma saùt giöõa caùc phaàn töû löu chaát ñang chuyeån ñoäng:
a) Luoân luoân giaûm neáu laø chaát loûng
b) Luoân luoân giaûm neáu laø chaát khí
c) Luoân luoân giaûm cho taát caû caùc loaïi löu chaát
d) Caû 3 ñeàu sai

Caâu 8 Heä soá nhôùt ñoäng löïc hoïc cuûa moät löu chaát thæ :
a) Moät soá coù thöù nguyeân b) Phuï thuoäc vaøo traïng thaùi chaûy
c) Phuï thuoäc vaøo nhieät ñoä d) Caû a) vaø c) ñeàu ñuùng
Caâu 9 Khoái löôïng rieâng cuûa moät chaát khí thì :

a) Thay ñoåi khi gia toác troïng tröôøng thay ñoåi b) Seõ taêng khi aùp suaát taêng
c) Seõ giaûm khi aùp suaát taêng neáu laø chaát khí lyù töôûng d) Caû a) vaø b) ñeàu ñuùng
Caâu 10 Moät doøng chaûy coù bieåu ñoà phaân boá vaän toác nhö hình beân. C•
ÖÙùng suaát ma saùt (τ) taïi caùc ñieåm A,B,C seõ laø:
a) τA < τB < τC b) τC < τA < τB B•
A •
c) τB = τC < τA d) τC < τB < τA
Ví duï 1: Ñöôøng oáng coù ñöôøng kính d, daøi l, daãn daàu vôùi heä soá nhôøn μ, khoái löôïng
rieâng ρ. Daàu chuyeån ñoäng theo quy luaät sau:
u=ady-ay2 (a>0; 0<=y<=d/2). Tìm löïc ma saùt cuûa daàu leân thaønh oáng
Giaûi
Choïn truïc toaï ñoä nhö hình veõ, xeùt lôùp chaát loûng baát kyø coù toaï ñoä
y (lôùp chaát loûng naøy coù dieän tích laø dieän tích maët truï coù ñöôøng
kính (d-2y)). Ta coù:
du
τ =μ = μ (−2ay + ad ) y
dy l
Taïi thaønh oáng: y=0; suy ra:

umax d
τ = μ (ad )
x
Nhö vaäy löïc ma saùt cuûa daàu leân thaønh oáng laø:
Fms = τA = ( μad ).(lπd ) = πμald 2

Ví duï 2 :Moät khoái coù khoái löôïng 10 kg tröôït

treân maët nghieâng coù goùc 20oso vôùi maët 0,1mm
phaúng naèm ngang. Xaùc ñònh vaän toác cuûa

u
khoái neáu giöõa khoái vaø maët nghieâng coù boâi
moät lôùp daàu coù ñoä nhôùt ñoäng löïc μ = 0,38
Pa.s, daày 0,1 mm. Cho dieän tích tieáp xuùc
20o
giöõa khoái vaø taám nghieâng laø 0,2 m2
Giaûi :
W laø troïng löôïng cuûa khoái W sin 20o = τo A

⎛ du ⎞ ⎛u⎞ ⎛u⎞
τ o = μ ⎜⎜ ⎟⎟ = μ ⎜ ⎟ W sin 20 o = μ ⎜ ⎟ A
⎝ dy ⎠ y =0 ⎝t⎠ ⎝t⎠
W sin 20 o (0,0001)(10)(9,81)(sin 20 o )
u= = = 0,0442 m / s
μA (0,38)(0,2)
Ví duï 3: Ñoä nhôùt cuûa löu chaát coù theå ño baèng caùch duøng
moät xy lanh ño ñoä nhôùt nhö hình veõ. Duïng cuï naày bao goàm Xy lanh
ngoaøi
moät xy lanh beân ngoaøi coá ñònh vaø xy lanh beân trong quay Chaát
loûng
Γ
vôùi vaän toác quay ω. Neáu bieát ngaãu löïc Γ caàn thieát ñeå quay
vôùi vaän toác ω thì ñoä nhôùt cuûa chaát loûng ñöôïc naèm giöõa hai
xy lanh ñöôïc xaùc ñònh. Haõy thieát laäp moät phöông trình lieân
heä giöõa μ, ω, Γ, L vaø Ro vaø Rl . Boû qua aûnh höôûng ôû ñaùy
vaø cho söï phaân boá chaát loûng vaän toác giöõa hai xy lanh laø L
tuyeán tính.
Giaûi : U = Riω
U Riω
τ =μ =μ
( Ro − Ri ) ( Ro − Ri )
Ro
Riω Ri2ωL
dF = τdA = μ Ri dθL = μ dθ
( Ro − Ri ) ( Ro − Ri )
Ngaãu löïc dΓ taïo ra U
Ri2ωL Ri3ωL Ri
dΓ = dFRi = μ dθ Ri = μ dθ ω
°
( Ro − Ri ) ( Ro − Ri )
2π 2π Ri3ωL Ri3ωL 2π
Γ = ∫ dΓ = ∫ μ
( Ro − Ri ) ∫0
dθ = μ dθ
0 0 ( Ro − Ri )
2π Ri3ωL
Γ=μ
( Ro − Ri )

Söï thay ñoåi heä soá nhôùt theo nhieät ñoä

CH·ÖÔNG 2 : TÓNH HOÏC LÖ·U CHAÁT

I. KHAÙI NIEÄM
-Tónh tuyeät ñoái : caân baèng bôûi duy nhaát laø troïng löïc
- Tónh töông ñoái: caân baèng bôûi nhieàu löïc (troïng löïc , löïc quaùn tính, löïc ly taâm ….)
II AÙP SUAÁT THUÛY TÓNH r
ΔF
2.1 AÙp suaát thuûy tónh -Ñònh nghóa r
r ΔF
AÙp suaát thuûy tónh trung bình: p=
ΔA
r
AÙp suaát thuûy tónh taïi moät ñieåm r ΔF ΔA
p = lim
ΔA →0 ΔA
2.2 Tính chaát

- AÙp suaát thuûy tónh taùc duïng thaúng goùc vôùi dieän tích chòu löïc vaø höôùng vaøo dieän tích aáy
- Trò soá aùp suaát khoâng phuï thuoäc vaøo höôùng cuûa dieän tích chòu löïc
2.3 Thöù nguyeân cuûa aùp suaát
F
Thöù nguyeân cuûa aùp suaát p =
A
= FL−2 = ML−1T−2
Ñôn vò cuûa aùp suaát: N/m2 ( Pa) : ñôn vò chuaån duøng ñeå tính toaùn
Kgf / cm2 , at , m nöôùc, mm Hg
1 at = 1Kgf / cm2 = 10m nöôùc = 735 mm Hg = 9,81.104 Pa (N/m2)
2.4 AÙp suaát tuyeät ñoái, aùp suaát dö vaø aùp suaát chaân khoâng.
Aùp suaát Aùp suaát dö Aùp suaát
tuyeät ñoái (töông ñoái) chaân khoâng
98200 N/m2 100 N/m2
Aùp suaát khí trôøi : 0 0

98100 N/m2
98000 N/m2 - 100 N/m2 100 N/m2
0 -98100 N/m2
AÙp suaát tuyeät ñoái laø giaù trò aùp suaát thaät , ví duï aùp suaát cuûa khoâng khí Pa = 98100 N/m2
AÙp suaát dö ( aùp suaát töông ñoái) laø aùp suaát ñöôïc so saùnh vôùi aùp suaát khí trôøi
pd = ptuyetä ñoái - pa
AÙp suaát chaân khoâng laø aùp suaát coøn thieáu caàn phaûi theâm vaøo cho baèng aùp suaát khí trôøi
pck = pa - ptuyetä ñoái = 98100 N/m2 - ptuyetä ñoái = -pdu

III. PHÖÔNG TRÌNH VI PHAÂN CÔ BAÛN CUÛA CHAÁT LOÛNG CAÂN

BAÈNG
3.1 Phöông trình vi phaân cô baûn:
z
Khoái chất lỏng vi phaân , caïnh dx, dy, dz, D c
caân baèng , khoái löôïng rieâng ρ. A
r B
Löïc khoái ñôn vò F (Fx, Fy, Fz) dz

∂p
p p p+ dx
Löïc taùc duïng leân khoái hình hoäp theo phöông H G ∂x
dy
X laø : E
dx F
y
Löïc khoái : ρdx dy dz Fx x
∂p Hình 2.2
Löïc maët : p dy dz – (p+ dx) dy dz
∂x
∂p
Toång löïc phöông X: ρdx dy dz Fx + p dy dz - (p+ dx) dy dz = 0
∂x
∂p 1 ∂p
ρFx - =0 => Fx - =0 (2.3)
∂x ρ ∂x
1 ∂p
phöông y => Fy - =0 (2.4)
ρ ∂y
phöông z => Fz - 1 ∂p =0 (2.5)

ρ ∂z
r 1
Vieát döôùi daïng vector F − grad p = 0 (2.6)
ρ
A. TÓNH TUYEÄT ÑOÁI (Traïng thaùi tónh döôùi aûnh höôûng cuûa troïng löïc)
IV. PHÖÔNG TRÌNH THUÛY TÓNH:
Döôùi aûnh höôûng troïng löïc Î löïc khoái theo töøng phöông seõ laø:
Fx = Fy = 0 Fz = -g (2.7)
z
r 1
Thay vaøo F − grad p = 0
ρ
1 ∂p ∂p
0− =0 =0 p=p(y,z)
ρ ∂x ∂x y
1 ∂p ∂p g
0− =0 =0 p=p(z)
ρ ∂y ∂y x
Hình 2.3
1 ∂p ∂p
−g − =0 = −ρg
ρ ∂z ∂z
Chaát loûng, p = - ρgz + C
khoâng neùn
ρ=constant p + ρgz = const --> p + γz = const
A•
p pA
+ z = const h
γ B
•
pB
Aùp duïng cho 2 ñieåm A vaø B : ZA
γ
ZB
p A + ρgz A = p B + ρgz B
suy ra: p B = p A + γh Maët chuaån

dp
Chaát khí, = −ρg
dz
neùn ñöôïc p
ρ≠ constant Chaát khí laø khí lyù töôûng: p = ρRT ρ=
RT
dp p dp p dp g
=− g =− g =− dz
dz RT dz RT p RT
Neáu nhieät ñoä thay ñoåi theo ñoä cao theo ñoä cao: T=T0 – az; a>0,
T0 laø nhieät ñoä öùng vôùi ñoä cao z=0 (thoâng thöôøng laø möïc nöôùc bieån yeân laëng):
dp g
=− dz
p R(T0 − az)
Tích phaân
g
Lnp = Ln(T0 − az) + Ln(C)
aR
Goïi p0 laø aùp suaát öùng vôùi z=0:
g g p0
Lnpo = Ln(T0 ) + Ln(C) p 0 = CT0 aR ⇒ C = g
aR T0 aR
g
⎛ T − az ⎞ aR
Phöông trình khí tónh: p = p0⎜ 0 ⎟
⎜ T ⎟
⎝ 0 ⎠
V. ÖÙNG DUÏNG PHÖÔNG TRÌNH THUÛY TÓNH

5.1 Aùp keá P=0
*Aùp keá tuyeät ñoái: Ño aùp suaát tuyeät ñoái

h
pa = ρ Hg .g .h
* Aùp keá ño cheânh. Hg
p A + ρgz A = p M + ρgz M (a) Hình 2.4

pB + ρgz B = pN + ρgz N (b)
A
Töø (a) vaø (b) ta suy ra:
( p A + ρgz A ) − ( p B + ρgz B ) = p M − p N + ρg ( z M − z N ) khí B
maø pM = pN h1 N
⎛ p ⎞ ⎛ p ⎞ M
h = ⎜⎜ z A + A ⎟⎟ − ⎜⎜ z B + B ⎟⎟ = h1
⎝ γ ⎠ ⎝ γ ⎠
* Aùp keá ño cheânh coù 2 chaát loûng Hình 2.5
A
p A + ρ 1 gz A = p M + ρ 1 gz M (a)
B
γ1 pB + ρ1 gzB = pN + ρ1 gz N (b)
N p M − p N = ρ 2 gh1 (c)
h1
M
(a), (b), (c) ta suy ra:
γ2
⎛ p ⎞ ⎛ p ⎞ γ 2 − γ1
h = ⎜⎜ z A + A ⎟⎟ − ⎜⎜ z B + B ⎟⎟ = h1
Hình 2.6 ⎝ γ ⎠ ⎝ γ ⎠ γ1

5.2 Ñònh luaät Pascal. (1623-1662)

Khi aùp suaát taïi moät ñieåm trong moâi tröôøng chaát loûng thay ñoåi, thì taát caû moïi ñieåm trong moâi
tröôøng ñoù cuõng thay ñoåi moät gía trò töông öùng
Aùp duïng ñònh luaät Pascal: Nguyeân lyù hoaït ñoäng cuûa con ñoäi
5.3 Bieåu ñoà phaân boá aùp suaát
pa pa
h B
p = γh B
B
hA hA B
p A= γ h A pA = γ h A
A A
Suy luaän :Duøng bieåu ñoà phaân boá aùp suaát xaùc ñònh aùp löïc khi dieän tích chòu löïc
hình chöõ nhaät coù ñaùy naèm ngang:
F F
h h D
D b b
L L
Hình 2.8a. AÙp löïc treân maët ñaùy F = γh (Lb) Hình 2.8b. AÙp löïc treân maët beân F = γh2b/2
VI. AÙP LÖÏC THUÛY TÓNH

6.1 Aùp löïc thuûy tónh leân moät maët phaúng po
Treân dieän tích vi phaân o
dF = pdA = ( p0 + γh )dA = ( p0 + γy sin α )dA h

α
F hc p
Löïc taùc duïng leân toaøn boä dieän tích
dA y
c
F = ∫∫ (p 0 + γy sin α )dA = p 0 ∫∫ dA + γ sin α ∫∫ ydA A

yc
x
A A
c
= p 0 A + γ sin α ∫∫ ydA y
A
∫∫:ø
A
ydA : moment tónh cuûa dieän tích A ñoái vôùi truïc OX
∫∫A
ydA = y C A
Do ñoù F = p 0 A + γ sin α y c A
F = (p 0 + γh c )A
F = pcA
Vaäy aùp löïc F taùc duïng leân dieän tích A baèng aùp suaát taïi troïng taâm (pc ) dieän tích A
nhaân cho dieän tích ñoù.

Ñieåm ñaët : D ( yD vaø xD) cuûa F tröôøng hôïp aùp suaát treân maët thoùang p0=0
Xaùc ñònh yD : p o
o
- Moment cuûa F ñoái vôùi truïc OX
α
Mox = F. yD = γhcA. yD = γyc sin α A. yD (2.12) h p
h
c
F dA
y
Ngoøai ra: monent cuûa dF treân dA ñoái vôùi truïc OX laø: c
yc
dMox = dF . y = γ h dA y = γ y2 sin α dA D
Vaäy moment cuûa F ñoái vôùi truïc OX laø : yD

A
M ox = ∫∫ γy 2 sin αdA = γ sin α ∫∫ y 2 dA y
c
A A D
ñaët I xx = ∫∫ y2 dA : moment quaùn tính cuûa A ñoái vôùi OX
A
M ox = γ sin αI ox (2.13)
(2.12) vaø (2.13) : γyc sin α A. yD= γsinα IOX
I
Suy ra : y D = ox (2.14)
ycA
Moment quaùn tính đ/v truïc ox coù theå tính töø moment quaùn tính đ/v truïc ñi ngang qua troïng
taâm C theo coâng thöùc I ox = I c + y c2 A
I + y c2 A Ic Ic
yD = c yD = yC + yD − yC = (2.15)
ycA ycA ycA
Ic luoân luoân döông, do ñoù y D > y.C Nghóa laø vò trí D thaáp hôn C
Toïa ñoä xD : khoâng caàn xaùc ñònh neáu dieän tích A coù moät truïc ñoái xöùng song song với oy thì D seõ
naúm treân truïc ñoái xöùng ñoù
Suy luaän : Haõy tìm caùch xaùc ñònh ñieåm ñaët aùp löïc trong tröôøng hôïp treân maët thoaùng coù aùp suaát po≠ 0
6.2 AÙp löïc chaát loûng leân maët cong:

Xeùt moät maët cong abc coù caïnh ab song song vôùi truïc oy
y
dA
ob’ b
x
dF
a’ a
α
dAx
dAx dFx
α
dA
z
Löïc taùc duïng leân maët cong toång quaùt: F = Fx2 + Fy2 + Fz2
Tröôøng hôïp ab // oy neân Fy = 0, tìm Fx vaø Fz

AÙp löïc dF treân dieän tích vi phaân dA : dF = p. dA
Chieáu dF treân phöông ox dFx = p. dA sin α = p. dAx

Do ñoù Fx = ∫∫ pdA
Ax
x
Fx : chính laø löïc taùc duïng leân hình chieáu cuûa abc treân phöông thaúng goùc vôùi truïc ox (
phöông thaúng ñöùng) hay noùi caùch khaùc laø löïc treân maët phaúng a’b’c

Töông töï , chieáu dF leân phöông oz:

y
Po=0
ob’ b
x
dAz
dA
a’ a h dFz
dF
α
dAx
dFx
dA
α
c
dAz
z
dFz = p. dA cos α = p. dAz
do ñoù Fz = ∫∫A
pdAz
z
Tröôøng hôïp aùp suaát treân maët thoaùng baèng khoâng vaø goïi h laø khoaûng caùch thaúng ñöùng
töø dieân tích vi phaân dA ñeán maët thoaùng thì :
F = ∫∫ γhdAz = γ ∫∫ hdAz Fz = γ. W
z
Az Az
W: ñöôïc goïi laø theå tích vaät aùp löïc ( theå tích abb’c)
Ñònh nghóa VAL: Theå tích vaät aùp lực laø theå tích giôùi haïn bôûi maët cong vaø caùc maët
beân thaúng ñöùng töïa vaøo meùp maët cong roàiø keùo daøi leân cho ñeán khi gaëp maët thoaùng
hay phaàn noái daøi cuaû maët thoaùng.
Thí dụ 2
Po
A A
•C 2R γ1 •C 2R
γ2
D• 2R D• 2R
B B
(?) Xem xeùt tröôøng hôïp coù nhieàu loaïi chaát loûng vaø treân maët thoaùng
khoâng phaûi aùp suaát khí trôøi .
(?) Xem xeùt tröôøng hôïp moät phaàn taùm quûa caàu trong chaát
loûng, xaùc ñònh Fx vaø Fz

Suy luận
Thí nghiệm : Ottovon Guericke (8.5.1654) tại Maydeburg, Đức

Dùng 2 bán cầu D = 37 cm, bịt kín và hút khí để áp suất tuyệt đối trong qủa cầu bằng
không .
Cho 2 đàn ngựa kéo vẫn không tách bán cầu ra được. Vậy phải cần 1 lực bằng bao
nhiêu để tách hai bán cầu ra (xem lực dình giữa 2 bán cầu không đáng kể)
Chân không p(tuyệt đối) = 0
D
F =? F =?
6.3 Löïc ñaåy Archimeøde: (287-212 BC)
V1 γ
V +
A V2 B
Moät vaät naèm trong moâi tröôøng chaát loûng seõ bò moät löïc ñaåy thaúng ñuùng töø döôùi
leân treân vaø baèng troïng löôïng cuûa chaát loûng maø vaät ñoù chieám choã.

VII. SÖÏ CAÂN BAÈNG MOÄT VAÄT TRONG CHAÁT LOÛNG:

7.1 Vaät ngaäp hoaøn toaøn trong chaát loûng :
C : điểm đặt trọng lượng, D : điểm đặt lực đẩy archimede
FA
FA
D•
•C D•
•C
G
G
D treân C Caân baèng oån ñịnh
G
G
•C •C
D• D•
FA FA
D döôùi C Caân baèng khoâng oån ñònh
7.2 Vaät ngaäp moät phaàn trong chaát loûng :

C : ñieåm ñaët troïng taâm vaät D : ñieåm ñaët löïc ñaåy Archimede
G
G •M
•C C•
•D D • • D’
FA FA
D döôùi C Caân baèng oån ñònh Taâm ñònh khuynh M naèm ngoaøi CD
G G
•C •C
M•
•D
D • •D’
D•
D•
FA FA
D döôùi C Caân baèng khoâng oån ñònh Taâm ñònh khuynh M nằm trong CD
MD ñöôïc xaùc ñònh : I yy
MD =
W
Iyy: moment quaùn tính cuûa maët noåi ñoái vôùi truïc quay yy
W : Theå tích vaät chìm trong chaát loûng

VIII. TÓNH HOÏC TÖÔNG ÑOÁI :

8.1- Chaát loûng trong bình chuyeån ñoäng thaúng ngang vôùi gia toác khoâng ñoåi
Xeùt chaát loûng chuyeån ñoäng thaúng vôùi gia toác a, aùp duïng phöông trình vi phaân
cô baûn cuûa chaát loûng caân baèng:
r 1
F − grad p = 0
ρ z
1 ∂p ∂p
−a− =0⇒ = − ρa => p = -ρax + f(y,z) M
ρ ∂x ∂x
1 ∂p ∂p
0− = 0 => =0 => p = -ρax + f(z) a>0
ρ ∂y ∂y
1 ∂p ∂p ∂p ∂f
−g− = 0 => = − ρg vaø töø treân =
ρ ∂z ∂z ∂z ∂z x>0
∂f
= − ρg => f = -ρgz +C1
∂z
thay f vaøo p = -ρax - ρgz + C1
∂p ∂p ∂p
Phöông trình maët ñaúng aùp: dp = 0 => dx + dy + dz = 0
∂x ∂y ∂z
a
Thay caùc gía trò ∂p / ∂x, ∂p / ∂y, ∂p / ∂z vaøo ruùt ra ñöôïc z = − x + Cz
g
Maët ñaúng aùp laø nhöõng maët phaúng nghieâng song song vôùi maët thoùang.
Khi xe chuyeån ñoäng vaø chaát loûng khoâng bò traøn ra ngoaøi thì maët thoaùng lúc nầy sẽ ñi ngang qua
trung ñieåm M của mặt thoáng khi xe đứng yên
8.2 Chaát loûng trong bình chuyeån ñoäng quay ñeàu quanh truïc thaúng ñöùng
Xeùt chaát loûng trong bình chuyeån ñoäng quay vôùi goùc ω khoâng ñoåi.
Chaát loûng caân baèng vôùi löïc khoái treân caùc phöông z
nhö sau:
Fx = ω 2 x Fy = ω 2 y Fz = − g h/2
h
h/2
Thay vaøo phöông trình cô baûn vaø vieát laïi treân
toïa ñoä truï co:ù
Phöông trình phaân boá aùp suaát r
ω
1
p= ρω 2 r 2 − ρgz + C1
2
1 2 2
Phöông trình maët ñaúng aùp z= ω r + C2
2g
Maët ñaúng aùp laø nhöõng maët paraboloid troøn xoay
Chuù yù : Do theå tích chaát loûng trong bình tröôùc vaø sau khi quay baèng nhau, neân khoaûng
caùch töø maët thoaùng chaát loûng khi bình ñöùng yeân ñeán ñænh vaø chaân cuûa paraboloid
baèng nhau.

Caâu 1: Haõy cho bieát caùc aùp suaát naøo baèng nhau trong thí nghieäm sau ñaây vaø möïc
chaát loûng naøo ngang nhau neáu taát caû caùc oáng ñeàu coù ñöôøng kính gioáng nhau
12
1 21 22 23 3 4 5 6 7 8 9 10
D Ñ
B F H I Đ
C E
G T
A J
11
Hình 1.2
Caâu 2 Haõy cho bieát bieåu ñoà phaân boá aùp suaát tuyeät ñoái naøo sau ñaây laø ñuùng:
(1 ) (2 ) (3) (4 )
a) 1 b) 2 c) 3 d) 4
Haõy cho bieát bieåu ñoà phaân boá aùp suaát dö naøo sau ñaây laø ñuùng:
(2 ) (3 ) (4 )
(1 )
a) 1 b) 2 c) 3 d) 4

Caâu 3 Caùc ví duï veà vaät aùp löïc Vval: pa
pdö/γ
pa pdö pck
Fz
pck/γ
Fz
pa
w
w w
pck pa
pck
Fz Fz1 pck/γ
pck/γ w1
pa Fz
w w2
pa Fz2
Pa
Pck Pck
Pa
Pdu w
w
Fz
Fz Fz w
Pa
Caâu 4: Caùc thuøng treân hình veõ ñeàu coù ñaùy troøn vaø cuøng ñöôøng kính, chöùa nöôùc vaø
daàu. Goïi F1, F2 vaø F3 laø löïc taùc duïng treân ñaùy thuøng. Ta coù :
daàu daàu daàu
nöôùc nöôùc nöôùc

F1 F2 F3
a) F1 > F2 > F3 b) F1 < F2 < F3 c) F1 = F2 = F3 d) F1 > F1 = F2
Caâu 5. Trong thí nghieäm cuûa Toricelli oâng duøng moät oáng nghieäm uùp treân moät chaäu thuûy
ngaân vaø huùt heát khoâng khí trong oáng ra thì thaáy möïc thuûy ngaân daâng leân trong oáng
nghieäm 76 cm. Neáu thay thuûy ngaân baèng nöôùc thì möïc nöôùc trong oáng nghieäm seõ laø :
a) Thaáp hôn möïc thuûy ngaân
b) Cao hôn möïc thuûy ngaân
c) Baèng möïc thuûy ngaân
d) Coù theå cao hôn hoaëc thaáp tuyø thuoäc vaøo ñöôøng kính cuûa oáng nghieäm lôùn hay nhoû.

Caâu 6. Moät thuøng nöôùc coù troïng löôïng Wn vaø moät quûa caàu coù
troïng löôïng Wc . Neáu goïi W laø trò soá ñoïc treân caân khi boû quûa Quûa caàu
caàu vaøo trong nöôùc thì

a) W < Wn + Wc khi quûa caàu noåi treân maët thoaùng
b) W < Wn + Wc khi quûa caàu noåi chìm lô löõng nhö hình veõ W
c) W = Wn + Wc khi quûa caàu chìm xuoáng ñaùy bình
d) Caû 3 ñeàu ñuùng
Caâu 7: Moät oáng hình chöõ U, moät ñaàu bòt kín vaø moät ñaàu ñeå
hôû tieáp xuùc vôùi khí trôøi. Khi ñöùng yeân möïc nöôùc trong bình
naèm ngang nhö hình veõ. Neáu bình quay troøn qua truïc thaúng
ñöùng ñoái xöùng vôùi vaän toác quay ω thì aùp suaát taïi A so vôùi
luùc ñöùng yeân seõ laø :
a)Nhoû hôn
b) Lôùn hôn
A
c) Khoâng ñoåi •
d) Chöa xaùc ñònh coøn phuï thuoäc vaøo vaän toác quay ω
ω
Archimede 287-212 BC

Pascal 1623-1662 , Phaùp
Haõy cho bieát bieåu ñoà phaân boá aùp suaát tuyeät ñoái naøo sau ñaây laø ñuùng:
(1 ) (2 ) (3) (4 )
a) 1 b) 2 c) 3 d) 4
Haõy cho bieát bieåu ñoà phaân boá aùp suaát dö naøo sau ñaây laø ñuùng:
(2 ) (3 ) (4 )
(1 )
a) 1 b) 2 c) 3 d) 4

¾ Caùc ví duï veà vaät aùp löïc Vval: pa
pdö/γ
pa pdö pck
Fz
pck/γ
Fz
pa
w
w w
pck pa
pck
Fz Fz1 pck/γ
pck/γ w1
pa Fz
w w2
pa Fz2
Pa
Pck Pck
Pa
Pdu w
w
Fz
Fz Fz w
Pa

Chöông 3 ÑOÄNG HOÏC LÖU CHAÁT
I HAI PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU

1.1– Phöông phaùp Lagrange. z
t
(J.L de Lagrange, nhaø toaùn hoïc ngöôøi Phaùp,1736-1883) z
y
to
Theo doõi quùa trình chuyeån ñoäng cuûa caùc phaàn zo
r y
töû chaát loûng vaø nhöõng dieãn bieán trong quùa ro
trình di chuyeån cuûa noùù. yo

r r
r = f (ro , t)
xo x x
(3.1)
hay x = x(xo , yo , zo , t) y = y(xo , yo , zo , t) z = z( xo , yo , zo , t)
Vaän toác ñöôïc xaùc ñònh:

r r
r dr r du d 2 r
u= a= =
dt dt dt 2
dx dy dz
ux =
; uy = ; uz =
dt dt dt
du x d 2 x du y d 2 y du d2z
ax = = 2 ; ay = = 2 ; az = z = 2
dt dt dt dt dt dt
Trong phöông phaùp Lagrange , caùc yeáu toá chuyeån ñoäng laø moät haøm coù bieán soá laø thôøi gian
Ví duï : u = at2 + b (a, b laø haèng soá)
1.2– Phöông phaùp Euler. ( L. Euler, nhaø toaùn hoïc ngöôøi Thuïy Só, 1707-1783)
Moâ taû caùc yeáu toá doøng chaûy taïi töøng ñieåm trong khoâng gian, do ñoù caùc thoâng soá doøng chaûy
laø moät haøm theo vi trí vaø thôøi gian
r r
u = u( x , y , z , t )
vaø caùc thaønh phaàn
u x = u x ( x, y , z , t ) u y = u y ( x, y , z , t ) u z = u z ( x, y , z , t )
Thí duï : ux = 5x(1+t) , uy = 5y(-1+t)

r
r du
Gia toác cuûa chuyeån ñoäng : a=
dt
∂u x ∂u ∂u ∂u
treân phöông x: ax = ux + u y x + uz x + x
∂x ∂y ∂z ∂t
∂u ∂u ∂u ∂u
treân phöông y: a y = ux y + uy y + uz y + y
∂x ∂y ∂z ∂t
∂u ∂u ∂u ∂u
treân phöông z: az = uz z + uy z + uz z + z
∂x ∂y ∂z ∂t
Gia toác ñoái löu Gia toác
cuïc boä

II. MOÄT SOÁ KHAÙI NIEÄM

2.1 Ñöôøng doøng : Ñöôøng cong ñi qua caùc phaàn töû chaát loûng coù caùc vector vaän toác
laø tieáp tuyeán vôùi ñöôøng cong ñoù.
Ñöôøng doøng
Phöông trình vi phaân cuûa ñöôøng doøng
dx dy dz
= =
ux uy u z
Tính chất:
+ Hai ñöôøng doøng khoâng caét nhau
+ Trong chuyeån ñoäng oån ñònh , ñöôøng doøng truøng vôùi quõi ñaïo
2.2 Doøng nguyeân toá :

Xeùt dieän tích dA, caùc ñöôøng doøng bao quanh chu vi Doøng nguyeân toá
dieän tích dA taoï thaønh moät oáng doøng, chaát loûng di

chuyeån trong oáng doøng ñöôïc goïi laø doøng nguyeân toá
dA
Löu chaát di chuyeån trong doøng nguyeân toá thì khoâng
ñi ra khoûi vaø löu chaát beân ngoaøi cuõng khoâng ñi vaøo
doøng nguyeân toá
2.3 Dieän tích öôùt - Chu vi uôùt – Baùn kính thuûy löïc
Dieän tích öôùt laø dieän tích thaúng goùc vôùi caùc ñöôøng doøng vaø chöùa chaát loûng
D
a
b a
p = a + b + a = 2a + b
b p = πD
A πD 2 / 4 D
A ab R= = =
R= = P πD 4
P 2a + b
Chu vi öôùt phaàn tieáp xuùc vôùi chaát loûng vaø thaønh raén
Baùn kính thuûy löïc : tæ soá giöõa dieän tích öôùt vaø chu vi öôùt
2.4 Löu löôïng Bieåu ñoà phaân boá
vaän toác
Theå tích chaát loûng ñi qua maët caét öôùt trong moät ñôn vò thôøi gian (m3/s)
Q = ∫∫udA (3.5)
A
Khi löu löôïng tính theo khoái löôïng(kg/s)
Qm = ∫∫ ρudA
A
Nhận xeùt: Töø (3.5) cho thaáy löu löôïng chính laø theå tích cuûa bieåu ñoà phaân boá vaän toác
Q
2.5 Vaän toác trung bình:. V=
A

III. PHAÂN LOAÏI CHUYEÅN ÑOÄNG

3.1 Phaân loaïi theo ma saùt:
Chuyeån ñoäng chaát loûng lyù töôûng, : khoâng coù ma saùt
Heä soá Reynolds
Chuyeån ñoäng taàng VD 4VR
Chuyeån ñoäng chaát loûng thöïc: coù ma saùt Re = =
ν ν
Chuyeån ñoäng roái ν : Heä soá nhôùt
3.2 Phaân loaïi theo thôøi gian: ñoäng hoïc
* Chuyeån ñoäng oån ñònh:
u = u(x,y,z) a = a(x,y,z)
∂u ∂a
=0 =0
∂t ∂t
* Chuyeån ñoäng khoâng oån ñònh
u = u(x,y,z,t) a = a(x,y,z,t)
3.3 Phaân loaïi theo khoâng gian

Doøng chaûy 1 D, 2D vaø 3D (Dimension)
IV. PHÖÔNG PHAÙP THEÅ TÍCH KIEÅM SOAÙT VAØ ÑAÏO HAØM CUÛA MOÄT TÍCH
PHAÂN KHOÁI
4.1.Phöông phaùp theå tích kieåm soaùt: S
CV
X = ∫∫∫ W
κρdW
W u
dw
W: theå tích kieåm soaùt
X : Ñaïi löôïng caàn nghieân cöùu
K : Ñaïi löôïng ñôn vò ( ñaïi löôïng X treân 1 ñôn vò khoái löôïng)
Thí duï : Ñaïi löôïng ñôn vò cuûa khoái löôïng K =1r
Ñaïi löôïng ñôn vò cuûa ñoäng löôïng κ = u
4.2. Ñaïo haøm cuûa moät tích phaân khoái
(Tích phaân khối)
X = ∫∫∫
W
κρdW
dX d
=
dt dt
(∫∫∫ κρdW )
W
? (Ñaïo haøm cuûa moät tích phaân khối)

Taïi thôøi ñieåm t1 X t1 = X At1 + X Bt1

Thôøi ñieåm t2 X t 2 = X Bt 2 + X Ct 2 t1
t2
S1
Trong thôøi gian t, coù söï bieán ñoåi
( ) (
ΔX = X Bt2 + X Ct2 − X At1 + X Bt1 ) A W
S2
B
(
ΔX = X Bt2 + X At2 ) − (X + X ) + X
At1 Bt1 Ct2 − X At2 C
= X ( A+ B )t2 − X ( A+ B )t1 + X Ct2 − X At2

ΔX X ( A+ B )t2 − X ( A+ B )t1 X Ct 2 − X At2
= +
Δt Δt Δt dX ΔX X ( A+ B )t2 − X ( A+ B ) t1 X Ct2 − X At2
= lim = lim + lim
ñaïo haøm theo t dt Δt →0 Δt Δ1 44424443 1442Δ4
t →0 Δ t Δt →0 t 43 (3.7)
(1) ( 2)
X ( A+ B )t2 − X ( A+ B )t1 ∂X
Trong ñoù (1) lim
Δt → 0 Δt
=
∂t
(3.8)
rr r r
vaø X Ct2 = Δt∫∫ κρu.ndA X At2 = −Δt∫∫ κρu.ndA
S1
S2
rr rr
X Ct2 − X At2 Δt∫∫ κρu.ndA + Δt∫∫ κρu.ndA rr rr
Do ñoù (2) lim = lim
S2 S1 = ∫∫ κρu .n dA + ∫∫ κρu.n dA
Δt Δt
S2 S1
Δt → 0 Δt → 0
r r rr
= ∫∫ S1 + S 2
κρu.ndA = ∫∫S
κρu.ndA (3.9)
Thay (3.8), (3.9) vaøo (3.7)
dX ∂X rr (3.10)
= + ∫∫ κρu.ndA
dt CV ∂t CV
S
CV: theå tích kieåm soaùt ( Control Volume) S: dieän tích bao quanh theå tích kieåm soaùùt
3.5. PHÖÔNG TRÌNH LIEÂN TUÏC

Baûo toaøn khoái löôïng dm
=0
dt
AÙp duïng phöông phaùp theå tích kieåm soaùt
CV
X = ∫∫∫ κρdW
W
m = ∫∫∫ ρdW K=1

W
dm ∂m rr
= + ∫∫ ρu.ndA = 0
dt HT ∂t CV S
∂ rr
∂t ∫∫∫
W
ρdW + ∫∫ ρu .ndA = 0
S
∂ρ rr
∫∫∫ W ∂t
dW + ∫∫ ρu.ndA = 0
S
Bieán ñoåi Gauss

∂ρ r
dW + ∫∫∫ div( ρu)dW = 0
∫∫∫
∂t W
W
⎡ ∂ρ r⎤ ∂ρ r
+ div( ρu ) = 0
∫∫∫W ⎢⎣ ∂t + div(ρu)⎥⎦ dW = 0 ∂t
(PT lieân tuïc)

∂ρ r
+ div( ρu ) = 0
∂t
r
* Chaát loûng khoâng neùn ñöôïc: div u = 0 (ρ = const)
Hay ∂u x ∂u y ∂u z
+ + =0
∂x ∂y ∂z
1 ∂ ∂u ∂u
Trong toïa ñoä cöïc (ru r ) + 1 θ + z = 0
r ∂r r ∂θ ∂z
*Tröôøng hôp löu chaát chuyeån ñoäng oån ñònh , choïn theå tích kieåm soùat bao quanh doøng chaûy
∂ρ rr
∫∫∫
W ∂t
dW + ∫∫ ρu.ndA = 0
S
Sb A2 u 2
r r r r r r r r
∫∫
S
ρu.ndA = ∫∫
A1
ρu.ndA + ∫∫ A2
ρu.ndA + ∫∫
Sb
ρu.ndA =0 u1 n
n A1
r r r r
∫∫ A1
ρu1 .n1 dA1 + ∫∫
A2
ρu 2 .n2 dA2 =0
o
CV
− Qm1 + Qm 2 = 0
Q m1 = Q m2 ρ1Q1 = ρ 2Q2 = Const ρ1V1 A1 = ρ 2V2 A2 = Const
Chaát loûng khoâng neùn ñöôïc: ρ1 = ρ2 = Const Q1 = Q 2 V1A1 = V2A 2 = Const
3.6 PHAÂN TÍCH CHUYEÅN ÑOÄNG CUÛA LÖU CHAÁT:

1. Tònh tieán
r r r
⎛ i j k ⎞⎟
Chuyeån r 1 r ⎜
2. Quay Vaän toác quay: ω = Rotu = 1⎜ ∂ ∂ ∂ ⎟
2 2 ⎜ ∂x ∂y ∂z ⎟
ñoäng
⎜u uy uz ⎟⎠
⎝ x
3. Bieán daïng
Moät chuyeån ñoäng khoâng quay thì :

ωx = ωy = ωy = 0 1 ⎛ ∂uz ∂uy ⎞
ωx = ⎜ − ⎟
2 ⎜⎝ ∂y ∂z ⎟⎠
1 ⎛ ∂ux ∂uz ⎞
ωy = ⎜ − ⎟
2 ⎝ ∂z ∂x ⎠
1 ⎛ ∂uy ∂ux ⎞
ωz = ⎜ − ⎟
2 ⎜⎝ ∂x ∂y ⎟⎠

Thuù duï: Xaùc ñònh ñöôøng doøng cuûa moät doøng chaûy coù : ux = 2y vaø uy = 4x
dx dy
=
ux u y
dx dy
=
2 y 4x
4 xdx = 2 ydy
2 xdx = ydy
⎛ x2 ⎞ y2
2⎜⎜ ⎟⎟ = +C
⎝ 2⎠ 2
2x2 − y 2 = C

Chöông 4 ÑOÄNG LÖÏC HOÏC LÖU CHAÁT
I. PHÖÔNG TRÌNH VI PHAÂN CHO CHAÁT LOÛNG LYÙ TÖÔÛNG CHUYEÅN

ÑOÄNG (P.Tr EULER)
Xeùt moät khoái hình hoäp vi phaân dxdydz trong khoái chaát loûng lyù töôûng chuyeån ñoäng.
Toång löïc taùc ñoäng treân khoái hình hoäp vi phaân =>
r 1 v
du
F − gradp =
ρ dt
z r
Vôùi : F löïc khoái ñôn vò
p(x,y,z,t) : aùp suaát
dz
u (x,y,z,t) : vaän toác
p y ∂p
p+ dx
∂x
dy
o x
dx
Neáu vieát treân phöông x thì :

1 ∂p dux
Fx − =
ρ ∂x dt
r 1 ∂p ∂u x dx ∂u x dy ∂u x dz ∂u x dt
r 1 du Fx − = + + +
F − grad p = ρ ∂x ∂x dt ∂y dt ∂z dt ∂t dt
ρ dt
1 ∂p ∂u x ∂u ∂u ∂u
Fx − = ux + u y x + uz x + x
ρ ∂x ∂x ∂y ∂z ∂t
theâm vaøo veá phaûi ∂u y ∂uz ∂u ∂u
uy + uz − u y y − uz z
∂x ∂x ∂x ∂x
1 ∂p ∂ ⎛⎜ ux + u y + uz ⎞⎟ ⎡ ⎛ ∂ux ∂uz ⎞ ⎛ ∂u y ∂ux ⎞ ⎤ ∂ux

2 2 2
sau khi bieán ñoåi, ta coù: Fx − = + ⎢ uz ⎜ − ⎟ − u y ⎜⎜ − ⎟⎥ +
ρ ∂x ∂x ⎝ ⎜ 2 ⎟
⎠ ⎣ ⎝ ∂z ∂x ⎠ ⎝ ∂x ∂y ⎟⎠ ⎦ ∂t
1 ∂p ∂ ⎛⎜ u ⎞⎟ ∂u
2
Fx − = + [uz 2ω y − u y 2ω z ] + x
ρ ∂x ∂x ⎜⎝ 2 ⎟⎠ ∂t
Töông töï treân phöông y 1 ∂p ∂ ⎛ u 2 ⎞ ∂u

Fy − = ⎜ ⎟ + [ u x 2ωz − u z 2ωx ] + y
ρ ∂y ∂y ⎝ 2 ⎠ ∂t
treân phöông z 1 ∂p ∂ ⎛ u 2 ⎞ ∂u
Fz − = ⎜ ⎟ + ⎡ u y 2ωx − u x 2ωy ⎤⎦ + z
ρ ∂z ∂z ⎝ 2 ⎠ ⎣ ∂t
vaø vieát döôùi daïng vector r 1 uuuuur ∂ur uuuur u 2 r r
F − gradp = + grad + 2ω×u
ρ ∂t 2
pt Euler daïng Lam-Gromeâko

II.TÍCH PHAÂN PHÖÔNG TRÌNH CHUYEÅN ÑOÄNG

Löïc coù theá: Löïc khoái ñôn vò F laø löïc coù theá khi coù theå tìm ñöôïc moät haøm π(x,y,z) sao cho
r uuuur
F = − grad π
∂π ∂π ∂π
nghóa laø : Fx = − Fy = − Fz = −
∂x ∂y ∂z
vaø π(x,y,z) ñöôïc goïi laø haøm theá
Thí duï : Löïc khoái ñôn vò laø troïng löïc laø moät löïc coù theá vôùi : π(x,y,z) = gz
Haøm aùp suaát: Π(x,y,z) goïi laø haøm aùp suaát grad Π =
1
grad p
khi ρ
dp
Π=∫ +C
ρ
p
Neáu chaát loûng khoâng neùn ñöôïc: ρ = const thì : Π= +C
ρ
Thay vaøo phöông trình Lamb Gromeâkoâ :
r uuuur ⎛ r
r 1 ∂u u2 r r u 2 ⎞ ∂u r r
F − gradp = + grad + 2ω xu −grad ⎜ π + Π + ⎟ = + 2ϖ xu
ρ ∂t 2 ⎝ 2 ⎠ ∂t
1. Tröôøng hôïp chuyeån ñoäng khoâng quay (chuyeån ñoäng theá):
Moät chuyeån ñoäng khoâng quay luoân luoân tìm ñöôïc moät haøm theá vaän toác ϕ(x,y,z,t) sao cho:
r
u = gradϕ
chuyeån ñoäng khoâng quay
r
ϖ =0
uuuur ⎛ r
u 2 ⎞ ∂u r r uuuur ⎛ u 2 ⎞ ∂ uuuur
−grad ⎜ π + Π + ⎟ = + 2ϖ xu
⎝ 2 ⎠ ∂t
−grad ⎜ π + Π + ⎟ =
⎝ 2 ⎠ ∂t
gradϕ ( )
uuuur ⎛ u 2 ⎞ uuuur ⎛ ∂ϕ ⎞
−grad ⎜ π + Π + ⎟ = grad ⎜ ⎟
⎝ 2 ⎠ ⎝ ∂t ⎠
uuuur ⎛ ∂ϕ u2 ⎞
−grad ⎜ +π+Π+ ⎟ = 0
⎝ ∂t 2 ⎠
∂ϕ u2
+π + Π + =C
∂t 2
chuyeån ñoäng oån ñònh, khoâng neùn ñöôïc vaø chæ chòu aûnh höôûng duy nhaát laø troïng löïc
p u2
gz + + =C
ρ 2

2. Chuyeån ñoäng oån ñònh, tích phaân doïc theo ñuôøng doøng: r r
r ωxu
∂u
Chuyeån ñoäng oån ñònh : =0 v
∂t ω
uuuur ⎛ u2 ⎞ r r r
−grad ⎜ π + Π + ⎟ = 2ϖ xu dS u
⎝ 2 ⎠
uuuur ⎛ u 2 ⎞ uur r r uur
Nhaân (4.11) hai veá cho ds −grad ⎜ π + Π + ⎟ .ds = 2ϖ xu.ds
⎝ 2 ⎠
r r
maø treân ñöôøng doøng ϖ xu ds
uuuur ⎛ u 2 ⎞ uur ⎛ u2 ⎞
grad ⎜ π + Π + ⎟ .ds = 0 d ⎜⎜ π + Π + ⎟ =0
⎝ 2 ⎠ ⎝ 2 ⎟⎠ ds
u2
π +Π+ =C
2
Neáu chaát loûng chuyeån ñoäng oån ñònh, khoâng neùn ñöôïc vaø chæ chòu aûnh höôøng duy nhaát laø troïng
löïc thì thay (4.12) cho treân moät ñöôøng doøng laø
p u2
gz + + =C
ρ 2
3. Chuyeån ñoäng oån ñònh tích phaân doïc theo ñöôøng xoaùy:
Ñöôøng xoaùy laø cong ñi qua caùc ñieåm coù vector vaän toác xoaùy laø tieáp tuyeán.
Töông töï nhö treân ñöôøng doøng, nhaân 2 veá ds , ds laø moät vector vi phaân treân ñöôøng xoaùy
uuuur ⎛ u 2 ⎞ uur r r uur

−grad ⎜ π + Π + ⎟ .ds = 2ϖ xu.ds
⎝ 2 ⎠
maø treân ñöôøng xoaùy r r
ds ϖ xu
uuuur ⎛ u 2 ⎞ uur ⎛ u2 ⎞
grad ⎜ π + Π + ⎟ .ds = 0 d ⎜⎜ π + Π + ⎟ =0
⎝ 2 ⎠ ⎝ 2 ⎟⎠ ds
u2
π +Π+ =C
2
löïc thì thay (4.12) cho treân moät ñöôøng xoaùy laø
p u2
gz + + =C
ρ 2

4. Chuyeån ñoäng oån ñònh, tích phaân theo phöông phaùp tuyeán vôùi ñuôøng doøng
r v Vector ñôn vò treân phöông s vaø n
τ ,n n
r r r r
du r du dτ
Ta coù : u = u.τ =τ. +u
dt dt dt r
r o u
du r ⎛ ∂u ∂u ⎞ u r s,
= τ .⎜ + u ⎟ + u n
dt ⎝ ∂t ∂s ⎠ R
r ⎛ ∂u ∂u ⎞ u r R
Thay vaøo pt Euler: − grad (π + Π ) = τ .⎜ +u ⎟+u n
⎝ ∂t ∂s ⎠ R
Nhaân 2 veá cho dn [ ] ⎡ r ⎛ ∂u

− grad (π + Π ) .dn = ⎢τ .⎜
⎣ ⎝ ∂t
∂u ⎞ u r⎤
+ u ⎟ + u n ⎥.dn
∂s ⎠ R ⎦
[ ] ∂ 2
u2 (π + Π ) = − u
− grad (π + Π ) .dn = dn
R ∂n R
löïc thì cho treân phöông phaùp tuyeán cuûa ñöôøng doøng laø
∂ ⎛ p⎞ u2
⎜⎜ gz + ⎟⎟ = −
∂n ⎝ ρ⎠ R
∂ ⎛ p⎞ p
khi nhöõng ñöôøng doøng thaúng song song thæ R Æ ∞ hay ⎜⎜ gz + ⎟⎟ = 0 gz + =C
∂n ⎝ ρ⎠ ρ
aùp suaát phaân boá theo qui luaät thuûy tónh treân phöông thaúng goùc vôùi ñöôøng doøng
III. PHÖÔNG TRÌNH NAÊNG LÖÔÏNG
Xeùt theå tích kieåm soaùt W, bao quanh

dieän tích A.
Ñaïi löôïng nghieân cöùu laø naêng löôïng
X=E
X = ∫∫∫ κρdW W dA u
W
Naêng löôïng ñôn vò n

K = u2/2 + gz (ñoäng naêng + theá naêng)
⎛u2 ⎞ CV
E = ∫∫∫ ⎜⎜ + gz ⎟⎟ ρdW
W
⎝ 2 ⎠
dE ∂ ⎛ u2 ⎞ ⎛ u2 ⎞ rr
= ∫∫∫ ⎜⎜ + gz ⎟⎟dW + ∫∫ ⎜⎜ + gz ⎟⎟ ρundA
dt ∂t W ⎝ 2 ⎠ A
⎝ 2 ⎠
Theo ñònh luaät I nhieät ñoäng löïc hoïc, söï bieán thieân naêng löông trong moät heä thoáng cuûa caùc
phaàn töû chaát loûng trong moät ñôn vò thôøi gian (dE/dt) , baèng coâng suaát cung caáp cho heä thoáng
coäng vôùi nhieät löôïng theâm vaøo heä thoáng trong moät ñôn vò thôøi gian
~ ~
dE dQ Khoâng coù söï dE dQ
=P+ =P+
dt dt trao ñoåi nhieät dt dt

Khoâng coù söï trao ñoåi nhieät

dE
=P
dt
dE ∂ ⎛ u2 ⎞ ⎛ u2 ⎞ rr
=
dt ∂t ∫∫∫W ⎜⎝ 2 + gz ⎟⎠ + ∫∫A ⎜⎜⎝ 2 + gz ⎟⎟⎠ ρundA
⎜ ⎟
r
-p n aùp suaát
P do löïc taùc duïng treân W dA u
dieän tích A bao quanh n
theå tích kieåm soaùt goàm r
τ ÖÙng suaát do ma saùt
v r rr C
P = ∫∫ (− pndA )u + ∫∫ (τ )udA V
A A
Thay vaøo:
∂ ⎛ u2 ⎞ ⎛ u2 ⎞ rr v r r r
∫∫∫ ⎜
⎜ + gz ⎟
⎟dW + ∫∫ ⎜⎜ + gz ⎟⎟ ρu ndA = ∫∫ (− pn dA)u + ∫∫ (τ )u dA
∂t W
⎝ 2 ⎠ A
⎝ 2 ⎠ A A
saép xeáp laïi :
∂ ⎛ u2 ⎞ ⎛ u2 p ⎞ rr r r
∫∫∫ ⎜
⎜ + gz ⎟
⎟dW + ∫∫ ⎜⎜ + + gz ⎟⎟ ρu ndA = ∫∫ (τ )udA
∂t W ⎝ 2 ⎠ A
⎝ 2 ρ ⎠ A
⎛ u2 p ⎞ rr rr
Chuyeån ñoäng oån ñònh: ∫∫A ⎜⎜⎝ 2 + ρ + gz ⎟⎟⎠ρundA = ∫∫A (τ )udA
Tröôøng hôïp choïn theå tích kieåm soaùt laø moät ñoaïn doøng chaûy taïi maët caét A1 vaø A2 coù ñöôøng
doøng song song :
A1 A2
p1
V1
V2 p2
⎛ u2 p ⎞ rr rr
∫∫A ⎜⎜⎝ 2 + ρ + gz ⎟⎟⎠ρundA = ∫∫A (τ )udA z1
z2
Maët chuaån
⎛ u12 p1 ⎞ rr ⎛ u22 p2 ⎞ rr ⎛ u2 p ⎞ rr r r
∫∫A1 ⎜⎝ 2 + ρ + gz1 ⎟⎠ ρundA + ∫∫A2 ⎜⎝ 2 + ρ + gz2 ⎟⎠ ρundA + ∫∫Sb ⎜⎜⎝ 2 + ρ + gz ⎟⎟⎠ ρundA = ∫∫A (τ )udA
⎜ ⎟ ⎜ ⎟
⎛ u2 p ⎞ u2 rr ⎛p ⎞ rr u2 rr ⎛p ⎞
⎜ + + gz ⎟ ρurnrdA = rr
∫∫ ⎜ 2 ρ ⎟ ∫∫ 2 ρundA + ∫∫ ⎜⎜⎝ ρ + gz ⎟⎟⎠ ρundA = ∫∫ 2 ρundA + ⎜⎜⎝ ρ + gz ⎟⎟⎠∫∫ ρundA
⎝ ⎠
Ñöôøng thaúng
Haèng soá
song song

⎛ u2 p ⎞ u2 rr ⎛p ⎞
⎜ + + gz ⎟ ρurnrdA = rr
∫∫ ⎜ 2 ρ ⎟ ∫∫ 2 ρundA + ⎜⎜⎝ ρ + gz ⎟⎟⎠∫∫ ρundA
⎝ ⎠
⎛ u2 p ⎞ rr V2 rr ⎛p ⎞ rr
⎜ + + gz ⎟ ρu n dA = α
∫∫ ⎜ 2 ρ ⎟ 2 ∫∫ ρu n dA + ⎜⎜ + gz ⎟⎟ ∫∫ ρu n dA
⎝ρ ⎠
⎝ ⎠
⎛ u2 p ⎞ ⎛ 2
⎞
⎜ + + gz ⎟ ρurnrdA = ⎜ α V + p + gz ⎟ ρQ
∫∫ ⎜ 2 ρ ⎟ ⎜ 2 ρ
⎝
⎟
⎠
⎝ ⎠
u2 rr V 2
rr
Trong ñoù α ñöôïc goïi laø ∫∫ 2
ρu n dA = α
2 ∫∫ ρundA
heä soá söûa chöõa (hieäu
chænh) ñoäng naêng : 1 u3
α = ∫∫ 3 dA Ñoái vôùi doøng chaûy roái : α ≈1
A V
Thay vaøo : ⎛ V2 p ⎞ ⎛ V2 p ⎞ rr
− ⎜⎜ α1 1 + 1 + gz1 ⎟⎟ ρQ + ⎜⎜ α 2 2 + 2 + gz 2 ⎟⎟ ρQ = ∫∫τ u dA
⎝ 2 ρ ⎠ ⎝ 2 ρ ⎠
rr
α1
V12 p1
+ + z1 = α 2
V22 p2
+ + z2 −
∫∫ τ u dA
rr 2g γ 2g γ γQ
Ñaët : h f 1− 2 = −
∫∫τ udA
A
γQ Goïi hf1-2 laø toån thaát naêng löôïng cho trong doøng chaûy
V12 p1 V2 p
α1 + + z1 = α 2 2 + 2 + z 2 + h f 1− 2
2g γ 2g γ
V12 p1 V2 p
YÙ nghóa caùc soá haïng: α1 + + z1 = α 2 2 + 2 + z 2 + h f 1− 2
2g γ 2g γ
V2
α1 Ñoäng naêng cuûa moät ñôn vò troïng löôïng chaát loûng.
2g
p
AÙp naêng cuûa moät ñôn vò troïng löôïng chaát loûng.
γ
Z Vò naêng cuûa moät ñôn vò troïng löôïng chaát loûng
p
+z Theá naêng ( coät nöôùc ño aùp )
γ
V2
E =α +
p
+z Naêng löôïng cuûa doøng chaûy tính treân moät ñôn vò troïng löôïng chaát loûng
2g ρg ( Coät nöôùc naêng löôïng , m)
Naêng löôïng toaøn doøng taïi moät maët caét trong moät ñôn vò thôøi gian
P = γQE (Coâng suaát cuûa doøng chaûy, Watt)
Phöông trình naêng löôïng khi coù maùy bôm hoaëc tua bin:
V12 p1 V22 p2
α1 + + z1 +HB -HT = α2 + + z2 + h f 1−2
2 g ρg 2 g ρg
HB Naêng löôïng maùy bôm cung caáp cho moät ñôn vò troïng löôïng chaát loûng (m) P = γQHB (watt)
HT Naêng löôïng tua bin laáy töø moät ñôn vò troïng löôïng chaát loûng (m) P = γQHT (watt)

Ñöôøng naêng vaø ñöôøng coät nöôùc ño aùp ( chaát loûng lyù töôûng)
V2 p
H =α + +z Ñöôøng naêng Hp =
p
+z ñöôøng coät
2g γ γ nöôùc ño aùp
Ñöôøng naêng
Ñöôøng coät
nöôùc ño aùp
Maët chuaån
Ñieàm döøng
IV. ÖÙNG DUÏNG PHÖÔNG TRÌNH NAÊNG LÖÔÏNG

1. Ño löu löôïng ( oáng Ventury )
Oáng Ventury trong

öùng duïng thöïc teá
Thí nghieäm oáng Ventury

trong phoøng thí nghieäm

Aùp duïng phöông trình naêng löôïng giöõa 2 maët caét 1-1 vaø 2-2
V12 p1 V2 p
+ + z1 = 2 + 2 + z 2 + h f
h 2g γ 2g γ
Q2 p1 Q2 p
2
+ + z1 = 2
+ 2 + z2 + hf
OÁng Ventury 2 gA1 γ 2 gA2 γ
D1 1
Van V2
2
3
Q2 Q2 ⎛ p1 ⎞ ⎛ p2 ⎞
− + = ⎜
⎜ γ + z1
⎟ − ⎜
⎟ ⎜ γ + z2
⎟⎟ − h f
1 D22 3
2 gA22 2 gA12 ⎝ ⎠ ⎝ ⎠
OÁng cao su
Ly ñöïng nöôùc
Q2 ⎛ 1 1 ⎞
⎜⎜ 2 − 2 ⎟⎟ = h − h f
2 g ⎝ A2 A1 ⎠
Van ñaùy bình Bình ño theå tích
van
V1
A2
Q= 2 g( h − h f )
1 − (D2 − D1 )
4
Hoäp ñieän
Bôm
A2
Q=C 2 gh
1 − (D 2 / D1 )
4
Sô ñoà thí nghieäm xaùc ñònh heä soá oáng ventury
(C) trong phoøng thí nghieäm cô löu chaát
(C<1 : heä soá oáng Ventury)
2. Xaùc ñònh löu löôïng qua moät loã
Vaän toác qua loã taïi maët caét co heïp : V = C v 2 gH
Löu löôïng qua loã : Q = C D A 2 gH
Vôùi Cv heä soá löu toác

CD = ε. Cv heä soá löu löôïng (ε : heä soá co heïp)
3. Xaùc ñònh coâng suaát cuûa moät maùy bôm
Coâng suaát cung caáp cho doøng chaûy P = γQHb
Coâng suaát cuûa maùy bôm Pb = γQHb / η
η : hieäu suaát maùy bôm (%)

V. PHÖÔNG TRÌNH ÑOÄNG LÖÔÏNG :

Ñaïi löôïng nghieân cöùu trong theå tích kieåm soaùt laø ñoäng löôïng.
Ñoäng löôïng ñôn vò :
r
κ =u
Ñoäng löôïng trong theå tích kieåm soaùt laø W
v r
K = ∫∫∫κρdW = ∫∫∫ ρu dW
W W
C
Aùp duïïng ñònh luaät veà ñoäng löôïng: V
r
dK r
=∑F
dt
d r r
dt ∫∫∫ ρudW = ∑ F
w
∂ r r rv r
hay
∂t ∫∫∫
ρu dW + ∫∫A ρu (u n ) dA = ∑ F
w
r
∂ ( ρu ) r rv r
Phöông trình ñoäng löôïng ∫∫∫ ∂t
dW + ∫∫A ρu (u n ) dA = ∑ F
w
Xeùt moät chuyeån ñoäng A1

- Chuyeån ñoäng oån ñònh V1
A2
C.V
- Khoâng neùn ñöôïc V2
- Theå tích kieåm soaùt laø moät ñoaïn doøng chaûy:
r
∂( ρu ) r rv r
∫∫∫ ∂t
dW + ∫∫A ρ u (u n ) dA = ∑ F Sb
r r rv r rv r
∫∫ ρ
r rv
u (u n ) dA + ∫∫ ρu
r rv
(u n ) dA + ∫∫ ρ
r rv
u (u n ) dA = ∑ F ∫∫ ρu (un)dA + ∫∫ ρu (un )dA = ∑ F
A1 A2
A1 A2 Sb
αo1 , αo2 laø heä soá söûa chöõa ñoäng löôïng
∫∫ ρu dA ∫∫ u dA
2 2
r rv r rv r
ρα o1V1 ∫∫ (u n )dA +ρα o 2V2 ∫∫ (un )dA = ∑ F αo = =
A A
ρV 2 A V 2A
Vôùi chuyeån ñoäng taàng trong oáng : αo =
A1 A2
r r r 4/3
ρα o1V1 (−Q1 ) + ρα o 2V2 (Q2 ) = ∑ F vaø roái thì α o = 1,02 -1,05
r r r
ρα o 2 Q2V2 − ρα o1Q1V1 = ∑ F
r
∑F m (Löïc khoái :Troïng löôïng,… )
ÑL ra ÑL vaøo Toång löïc r
∑F S (Löïc maët :Aùp löïc, löïc ma saùt, ..)

r r r r r r
Neáu Q1 = Q2 = Q ρα o 2Q2V2 − ρα o1Q1V1 = ∑ F ρQ(α o 2V2 − α o1V1 ) = ∑ F
VI.ÖÙNG DUÏNG PHÖÔNG TRÌNH ÑOÄNG LÖÔÏNG

1. Löïc cuûa tia nöôùc taùc duïng treân moät taám phaúng nghieâng
F =?
V
1
Q
1
α
2 Löïc cuûa doøng nöôùc taùc duïng treân moät taám chaén
V1 F
V2
Maùy bôm ly taâm

I.Caáu taïo boä phaän caûi tieán
Source: HT Huøng-NHD Kha-NT Haûi-LH Döông
Q
2
Q
1

1
Q
Q 1
hbom Q
2
2 2

Chöông 5 DOØNG CHAÛY ÑEÀU TRONG OÁNG
I. HAI TRAÏNG THAÙI CHAÛY

Thí nghieäm Reynolds:
1. Chaûy taàng : Khi vaän toác nhoû , Re = VD/ν < Regh
Quaù ñoä:
2. Chaûy roái : Khi vaän toác lôùn , Re = VD/ν > Re gh
Trong thí nghieäm nhaän thaáy:
Regh(treân) Roái
Taàng
Taàng Roái
Regh(döôùi) =2300
II. PHÖÔNG TRÌNH CÔ BAÛN CHO DOØNG ÑEÀU TRONG OÁNG

Trong oáng xeùt ñoaïn vi phaân doøng chaûy ñeàu hình truï coù dieän tích dA nhö hình veõ:
1
F1=p1dA L
τ 2
Gsinα
F2=p2dA
1
G α τ =0
s
z1 2
z2 τ =τmax
Maët chuaån
Löïc taùc duïng treân phöông doøng chaûy ( phöông s) : G sin α + F1 − F2 − Fms = 0
( z1 − z 2 ) p p τL P
γLdA + p1 dA − p 2 dA − τPL = 0 ( z1 − z 2 ) + 1 − 2 − =0
L γ γ γ dA
p p τL p1 p2 τL
( z1 + 1 ) − ( z 2 + 2 ) − = 0 ( z1 + ) − ( z 2 + ) = ñaët J = hd / L
γ γ γR γ γ γR
τ = γJR Phöông trình cô baûn cuûa doøng ñeàu (5.1)
τ = γJr / 2 ÖÙùng suaát tieáp tyû leä baäc nhaát theo r

r0 r
Töø pt cô baûn coù theå vieát τ max = γJ hay τ = τ max
2 r0

II.PHAÂN BOÁ VAÄN TOÁC TRONG DOØNG CHAÛY TAÀNG
r0
r r u
dr o
parabol
du
Newton τ = −μ
dr du r r r
−μ = γJ du = −γJ dr u = ∫ − γJ dr
r dr 2 2μ 2μ
PTCB τ = γJ
2 r2 r02
u = − γJ +C Taïi r=r0 ta coù u=0, suy ra C = γJ
4μ 4μ
γJ 2
u=
4μ
(ro − r 2 )
γJ 2 ⎛ r2 − r2 ⎞ ⎛ r2 ⎞
Taïi r=0 ta coù u=umax umax = r0 ⇒ u = u max ⎜ 0 2 ⎟ hay u = u max ⎜⎜1 − 2 ⎟⎟
4μ ⎝ r0 ⎠ ⎝ ro ⎠
Phaân boá vaän toác trong chaûy taàng coù daïng Parabol
· Löu löôïng vaø vaän toác trung bình:

γJ 2 dA
u=
4μ
(ro − r 2 )
γJ 2
dQ = udA = u 2πrdr dQ =
4μ
(ro − r 2 )2πrdr r
ro
γJ πγ 4
∫ (r )
ro
Q = 2π 2
− r 2 rdr Q= Jro
4μ 8μ
o
0
Q πγ Jro4 γJro2 u max

V= = V= V=
A 8μ πro2 8μ 2
Toån thaát doïc ñöôøng
γJro2 Thay J = hd/L γro2 hd

Töø V= V=
8μ 8μ L
8μVL 64 L V 2
Suy ra hd hd = saép xeáp laïi hd =
γro2 Re D 2 g
Vôùi Re = VD/ν ( Heä soá Reynolds)
TS. Huỳnh công Hoài –BM Cơ lưu Chất - ĐHBK tp HCM

III. PHAÂN BOÁ VAÄN TOÁC TRONG DOØNG CHAÛY ROÁI TRONG OÁNG
Ñoái vôùi doøng chaûy roái, öùng suaát tieáp phuï thuoäc chuû yeáu vaøo ñoä chuyeån ñoäng hoãn loaïn cuûa caùc
phaân töû löu chaátù.
du
Theo giaû thieát cuûa Prandtl: τ=ε (1)
dy
y
2 du
vôùi ε ñöôïc goïi laø öùng suaát nhôùt roái ε = ρl (2)
dy
u
y : khoaûng caùch töø thaønh ñeán lôùp chaát loûng ñang xeùt ro
l :chieàu daøi xaùo troän τo

o
Prandtl: öùng suaát nhôùt roái khoâng phuï thuoäc vaøo tính nhôùt cuûa löu chaát.
1/ 2
⎛ y⎞
Theo thí nghieäm cuûa Nikudrase, chieàu daøi xaùo troän l trong oáng l = ky⎜⎜1 − ⎟⎟ (3)
⎝ ro ⎠
Vôùi k : haèng soá Karman ( k = 0,4)
⎛ y⎞ y ⎛ τ ⎞
Neáu xem τ tæ leä tuyeán tính vôùi baùn kính r : τ = τ o ⎜⎜1 − ⎟⎟ Thì = ⎜⎜1 − ⎟
ro ⎠ ro ⎝ τ o ⎟⎠
1/ 2
⎝
Thay vaøo : ⎛ τ ⎞ τ du
l = ky⎜⎜ ⎟⎟ Töø (2) ε = ρk 2 y 2 (5.8)
⎝ τo ⎠ τ 0 dy
2 τo 1
⎛ du ⎞ du
Thay vaøo (1) : τ o = ρk 2 y 2 ⎜⎜ ⎟⎟ =
⎝ dy ⎠ dy ρ ky
du τo 1
=
dy ρ ky
y
τo Umax
Ñaët u* =
ρ
( vaän toác ma saùt)
u
* * ro
du u u dy
= du =
dy ky k y τo
o
u*
u= Ln y +C
k Đường cong
u* logarit
Taïi taâm oáng r = ro u = umax thay vaøo cho C = u max − Ln ro
k
u* r
u = u max − Ln o
k y
Phaân boá löu toác trong tröôøng hôïp chaûy roái coù daïng ñöôøng logarit
Do ñoù ta nhaän thaáy söï phaân boá vaân toác trong tröôøng hôïp chaûy roái töông ñoái ñoàng ñeàu gaàn vôùi vaän
toác trung bình hôn so vôùi tröôøng hôïp chaûy taàng. Ñoù cuõng laø lyù do taïi sao caùc heä soá söûa chöõa ñoäng
naêng (α) hay heä soá söûa chöõa ñoäng löôïng (αo) coù theå laáy baèng 1

III. TÍNH TOAÙN TOÅN THAÁT CUÛA DOØNG CHAÛY TRONG OÁNG
1.Toån thaát ñöôøng daøi: Duøng phöông phaùp phaân tích thöù nguyeân chöùng toû toån thaát doïc ñuôøng coù
daïng
L V2 (Darcy) λ = f(Re, Δ/D) : heä soá toån thaát
hd = λ
D 2g Δ : Heä soá nhaùm tuyeät ñoái (chieàu cao caùc moá nhaùm )
8g hd
thay D = 4R V= R
λ L
8g 8g
vôùi J = hd/L V= RJ vaø ñaët C= ( heä soá Chezy)
λ λ
V = C RJ ( Coâng thöùc Chezy)
löu löôïng Q = AC RJ = K J Vôùi module löu löôïng K = AC R

1 1/ 6
Heä soá Chezy C coù theå tính theo coâng thöùc Manning : C= R ( n laø ñoä nhaùm)
n
Coâng thöùc Manning chæ duøng khi doøng chaûy roái thaønh hoaøn toaøn nhaùm
Từ coâng thöù tính löu löôïng Q2

hd = L
K2
2. Xaùc ñònh heä soá toån thaát λ:

Doøng chaûy taàng: 64
λ= ⇒ h d ≈ V1
Re
Doøng chaûy roái:
Roái thaønh trôn thuûy löïc: (2300 < Re < 105 ) λ = f(Re).
Blasius: 0,316
λ tr = 1
Re 4
1
Prandtl-Nicuradse: = 2 lg(Re λ ) − 0,8
λ tr
Roái thaønh nhaùm thuûy löïc: ( Re > 105 ) λ = f(Re, Δ/D).

0,25
Antersun: ⎛ Δ 100 ⎞
λ = 0,1⎜ 1,46 +
⎝ D Re ⎟⎠
Colebrook: 1 ⎛ Δ 2,51 ⎞
= −2 lg ⎜ + ⎟
λ ⎝ 3,71.D Re λ⎠
Ø Chaûy roái thaønh hoaøn toaøn nhaùm (khu söùc caûn bình phöông) (Re raát lôùn >4.106 ) λ = f( Δ/D).
1 D D
Prandtl-Nicuradse: = 2 lg + 1,14 ≈ 2 lg(3,17
λ Δ Δ

Khu chuyeån tieáp

ÑOÀ THÒ MOODY
0,1 Khu chaûy roái
Khu
0,09 thaønh nhaùm Khu chaûy roái thaønh nhaùm hoaøn toaøn (Khu söùc caûn bình phöông)
Chaûy taàng
0,08
0,07 0,05
0,04
0,06
0.03
0,05 0,02
0,015
0,04 0,01
λ 0,008
0,006
0,004 _
0,03
0,025 Δ=Δ/D
0,002
0,02 0,001
0,000 6
Khu chaûy roái 0,000 4
0,015 thaønh trôn
0,000 2
0,000 1
0,000 05
0,01
0,000 005
0,009 0,000 007
0,008 0,000 01
1 2 3 45 7 14 2 3 45 7 15 2 3 45 7 16 2 3 45 7 17 2 3 4 5 7 18
x103 x10 x10 x10 x10 x10
Re =ρ vD/ μ
3.Toån thaát cuïc boä: Tính theo coâng thöùc thöïc nghieäm Weisbach:
V2 ξ laø heä soá toån thaát cuïc boä (phuï thuoäc vaøo töøng daïng toån thaát)
h c = ξc
2g V laø vaän toác doøng chaûy taïi vò trí sau khi xaûy ra toån thaát
2
Môû roäng ñoät ngoät
1
V2
2
⎛ A ⎞
ξ = ⎜⎜1 − 1 ⎟⎟ vôùi V1 V1
⎝ A2 ⎠
2 1
⎛A ⎞ vôùi V2
ξ = ⎜⎜ 2 − 1⎟⎟
⎝ A1 ⎠
2
ÔÛ mieäng ra cuûa oáng: ξc=1
ÔÛ mieäng vaøo cuûa oáng: ξc=0,5

IV. CAÙC BAØI TOAÙN TRONG ÑÖÔØNG OÁNG

1. Phaân bieät ñöôøng oáng daøi, ngaén hc<5%hd : oáng daøi h f = hd
hc>5%hd : oáng ngaén h f = hd + hc
2. Ñöôøng oáng maéc noái tieáp
A A
Maët chuaån B B
H
l1; d1; λ1
l2; d2; λ2
l3; d3; λ3
V A2 p A V2 p
+ + z A = B + B + z B + h fA− B
2g γ 2g γ
⎛ l V
2
l V
2
l3 V3 ⎞⎟ ⎛⎜
2
V2 V2 V2 V2 ⎞
H = ⎜ λ1 1 1 + λ 2 2 2 + λ 3 + ξ vao 1 + ξ mr 1 + ξ th 2 + ξ ra 3 ⎟
⎜ d 2g d 2 2g d3 2g ⎟ ⎜ 2g 2g 2g 2g ⎟
⎝ 1 ⎠ ⎝ ⎠
2 ⎛ l 1 l 1 ⎞
Q ⎜ l3 1 1 1 1 1 ⎟
H= λ1 1 + λ2 2 + λ3 + ξ vao + ξ mr + ξ th + ξ ra
2g ⎜ d1 A 2 d2 A 2 d3 A 2
A12
A12
A22
A 32 ⎟⎠
⎝ 1 2 3
Trong ñoù A1, A2 , A3 laø tieát dieän oáng 1, 2, vaø 3. Î Q chaûy trong oáng neáu bieát
caùc thoâng soá coøn laïi
3. Ñöôøng oáng maéc song song (boû qua toån thaát cuïc boä).
l1, d1, n1
A l2, d2, n2 B
L3, d3, n3
Goïi EA vaø EB laø naëng löôïng taïi A vaø B.
Neáu xeùt doøng chaûy ñi töø A ñeán B treân oáng 1 , ta coù toån thaát treân oáng soá 1 laø : hf1 = EA – EB
Töông töï, xeùt doøng chaûy töø A ñeán B treân oáng 2 vaø 3 Æ toån thaát oáng 2 vaø 3 laø : hf2 = EA – EB
hf3 = EA – EB
Nhö vaäy hf1 = hf2 = hf3
Neáu boû qua toån thaát cuïc boä : h d1 = h d 2 = h d3
Q12 Q 22
hay l1 = l2 (i)
K12 K 22
Q 22 Q 32
l2 = l3 (ii)
K 22 K 32
vaø Q=Q1 + Q2 + Q3 (iii)
Töø 3 phöông trình (i), (ii), (iii) Æ Q1, Q2 vaø Q3

4. Ñöôøng oáng noái 3 hoà chöùa (boû qua toån thaát cuïc boä).
Ñöôøng naêng Ñöôøng naêng gæa söû

Ej
Ej
1
Ej 2
Z2
l1; d1; n1
l2; d2; n2
Z1
J
Maët
chuaån
l3; d3; n3
3
Ñöôøng naêng
Chaûy töø J veà 2
Chaûy töø 2 veà J
Khoâng chaûy treân oáng 2
Caùch xaùc ñònh chieàu doøng chaûy treân oáng 2

Ñöôøng naêng gæa
söû
Ej
1
2
Z2
l1; d1; n1
l2; d2; n2
Z1
J
Maët
chuaån
l3; d3; n3
Giaû söû cao trình naêng löôïng taïi J , 3
Ej ngang vôùi möïc nöôùc trong boàn 2
Q12 Q12 z1 − z 2
h d1 = z1 − z 2 = l1 Q1 = K1
Toån thaát treân oáng 1 l1 => K12 l1
K12
Q 22 Q22
Toån thaát treân oáng 2 h d2 =
K 22
l2
=> 0 = l2 Q2 = 0
K 22
Q 32 Q32 z2
Toån thaát treân oáng 3 h d3 = l3 => z2 = l3 Q3 = K 3
K 32 K 32 l3
Q1 > Q3 => trong oáng 2 doøng chaûy ñi töø J veà boàn 2

Q1 < Q3 => trong oáng 2 doøng chaûy ñi töø boàn 2 veà J
Q1 = Q3 => trong oáng 2 khoâng coù doøng chaûy

Ej
1
2
Z2
l1; d1; n1
l2; d2; n2
Q1 Z1
Q2
J
Maët
chuaån Q3
l3; d3; n3
3
Thí duï tröôøng hôïp 1 xaûy ra, Q1 > Q3

Q12 z1 − E j
Toån thaát treân oáng 1 : z1 − E j = l1 => Q1 = K 1
l1
K 12
Q2 E j − z2
Toån thaát treân oáng 2 E j − z 2 = 2 l2 => Q2 = K 2
K 22 l2 Ej , Q1 , Q2 , Q3
Q2 Ej
Toån thaát treân oáng 3 E j = 3 l3 => Q3 = K 3
K 32 l3
Q1 = Q2 + Q3
5. Maïng ñöôøng oáng kín:
QD
C D G J
i ii iii
Q K
A E H
iv vi vii
QL
B F I L
QB
Löu löôïng trong töøng oáng ñöôïc xaùc ñònh döïa vaøo 2 ñieàu kieän cuûa doøng chaûy trong maïng kín như sau
1. Taïi moät nuùt löu löôïng ñeán phaûi baèng löu löôïng ñi
2. Trong moät voøng kín, toång toån thaát phaûi baèng khoâng
Qui öôùc doøng chaûy theo chieàu tính toùan toån thaát laáy daáu döông (+)
vaø doøng chaûy ngöôïc chieàu tính toùan toån thaát laáy daáu aâm (-)
Böôùc tính toaùn

Böôùc 1: Töï phaân phoái löu löôïng treân töøng oáng sao cho thoûa maõn ñieàu kieän 1
Böôùc 2: Ñieàu chænh laïi löu löôïng töøng oáng sao cho thoûa maõn ñieàu kieän 2
AÙp duïng phöông phaùp Hardy Cross

Phöông phaùp Hardy Cross
AÙp duïng cho nhöõng coâng thöùc tính toån thaát doïc döôøng coù daïng hd = m Qx.
Q2
Thí duï hd = l m= l/K2 x= 2
K2
Goïi Qi laø löu löôïng töï phaân phoái ñöôïc treân oáng i ( chöa thoûa maõn ñieàu kieän 2)
ΔQ laø löu löôïng caàn ñieàu chænh trong moät voøng ñeå thoûa maõn ñieàu kieän 2
Toån thaát naêng löôïng treân oáng i khi ñaõ ñieàu chænh laø
hdi = mi (Qi +ΔQ)x hdi = mi (Qi x +xΔQ Qx-1 + …….)
Gaàn ñuùng hdi = mi (Qi x +xΔQ Qx-1)
Trong moät voøng kín, toång toån thaát phaûi baèng khoâng
∑ m i (Q ix + x ΔQ Q ix −1 )
k
= 0 vôùi k laø soá oáng trong moät voøng
i =1
k k
∑m Q
i =1
i i
x
+ xΔQ ∑ mi Qix −1 = 0
i =1
k
∑m Q i i
x
ΔQ = − i =1
k
x ∑ mi Qix −1
i =1

BaiGiangCoLuu Chat

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

BaiGiangCoLuu Chat

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Toùm taét baøi giaûng Cô löu chaát- TS Huyønh coâng Hoaøi ÑH Baùch Khoa tp HCM 1

1. Gíao trình cô löu chaát - Boä moân Cô löu Chaát

Thôøi gian giaûng daïy: 42 tieát

Printed with FinePrint - purchase at www.fineprint.com

Chöông 1: MÔÛ ÑAÀU

I.GIÔÙI THIEÄU MOÂN HOÏC CÔ LÖU CHAÁT

Khoái löôïng Troïng löôïng

ρkhoâng khí : 1,228 kg/m3 γkhoâng khí : 12,07 N/m3

- Tæ troïng : δ = ρ /ρnöôùc = γ /γnöôùc

Printed with FinePrint - purchase at www.fineprint.com

2.2 TÍNH NHÔÙT CUÛA LÖU CHAÁT (Viscosity)

μ : heä soá nhôùt ñoäng löïc

u : vaän toác, phuï thuoäc vaøo y

Tính chaát cuûa heä soá nhôùt:

Chaát loûng Newton vaø phi Newton

Löu chaát lyù töôûng vaø löu chaát thöïc

Printed with FinePrint - purchase at www.fineprint.com

2.3 TÍNH NEÙN CUÛA LÖU CHAÁT :

Ñoái vôùi chaát khí lyù töôûng : p = ρ RT

Vôùi : p : aùp suaát tuyeät ñoái (N/m2 )

2.4 AÙP SUAÁT HÔI BAÕO HOØA:

¾AÙp suaát hôi baõo hoaø taêng theo nhieät ñoä

Printed with FinePrint - purchase at www.fineprint.com

(Xem taøi lieäu tham khaûo)

CAÂU HOÛI TRAÉC NGHIEÄM

a) Lôùn nhaát ôû A b) Lôùn nhaát ôû B

c) Ñeàu baèng nhau taát caû moïi ñieåm treân AB

d) Ñeàu baèng khoâng taát caû moïi ñieåm treân AB

c) Nhôû nhaát ôû B d) Caû 3 ñieàu sai

Printed with FinePrint - purchase at www.fineprint.com

c) Aùp suaát cuûa doøng chaûy d) Caû a) vaø b)

a) Luoân luoân giaûm neáu laø chaát loûng

b) Luoân luoân giaûm neáu laø chaát khí

d) Caû 3 ñeàu sai

Printed with FinePrint - purchase at www.fineprint.com

Caâu 9 Khoái löôïng rieâng cuûa moät chaát khí thì :

Taïi thaønh oáng: y=0; suy ra:

Fms = τA = ( μad ).(lπd ) = πμald 2

Printed with FinePrint - purchase at www.fineprint.com

Ví duï 2 :Moät khoái coù khoái löôïng 10 kg tröôït

phaúng naèm ngang. Xaùc ñònh vaän toác cuûa

giöõa khoái vaø taám nghieâng laø 0,2 m2

W laø troïng löôïng cuûa khoái W sin 20o = τo A

Printed with FinePrint - purchase at www.fineprint.com

Söï thay ñoåi heä soá nhôùt theo nhieät ñoä

Printed with FinePrint - purchase at www.fineprint.com

CH·ÖÔNG 2 : TÓNH HOÏC LÖ·U CHAÁT

2.2 Tính chaát

98200 N/m2 100 N/m2

Aùp suaát khí trôøi : 0 0

Printed with FinePrint - purchase at www.fineprint.com

III. PHÖÔNG TRÌNH VI PHAÂN CÔ BAÛN CUÛA CHAÁT LOÛNG CAÂN

Löïc khoái ñôn vò F (Fx, Fy, Fz) dz

phöông z => Fz - 1 ∂p =0 (2.5)

suy ra: p B = p A + γh Maët chuaån

Printed with FinePrint - purchase at www.fineprint.com

V. ÖÙNG DUÏNG PHÖÔNG TRÌNH THUÛY TÓNH

*Aùp keá tuyeät ñoái: Ño aùp suaát tuyeät ñoái

p A + ρgz A = p M + ρgz M (a) Hình 2.4

Printed with FinePrint - purchase at www.fineprint.com

5.2 Ñònh luaät Pascal. (1623-1662)

VI. AÙP LÖÏC THUÛY TÓNH

Treân dieän tích vi phaân o

dF = pdA = ( p0 + γh )dA = ( p0 + γy sin α )dA h