A.

§Æt vÊn ®Ò
Trong trêng phæ th«ng, thÝ nghiÖm gióp häc sinh lµm quen víi nh÷ng
tÝnh chÊt, mèi liªn hÖ vµ quan hÖ cã tÝnh qui luËt gi÷a c¸c ®èi tîng nghiªn cøu,
gióp lµm c¬ së ®Ó n¾m v÷ng c¸c qui luËt, c¸c kh¸i niÖm khoa häc vµ biÕt c¸ch
khai th¸c chóng. §èi víi bé m«n ho¸ häc, thÝ nghiÖm gi÷a vai trß ®Æc biÖt quan
träng nh mét bé phËn kh«ng thÓ t¸ch rêi cña qu¸ tr×nh d¹y – häc. ThÝ nghiÖm ho¸
häc cã t¸c dông ph¸t triÓn t duy, gi¸o dôc thÕ giíi quan duy vËt biÖn chøng vµ
cñng cè niÒm tin khoa häc cña häc sinh, gióp h×nh thµnh nh÷ng ®øc tÝnh tèt cña
ngêi lao ®éng: ng¨n n¾p, trËt tù, gän gµng. V× vËy khuynh híng chung cña viÖc
c¶i c¸ch bé m«n ho¸ häc ë trong níc vµ trªn thÕ giíi lµ t¨ng tØ lÖ giê cho c¸c thÝ
nghiÖm vµ n©ng cao chÊt lîng c¸c bµi thÝ nghiÖm.
Trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y vµ nghiªn cøu, T«i nhËn thÊy, bµi tËp ho¸ häc
thùc nghiÖm lµ mét trong sè lo¹i bµi tËp cã t¸c dông cñng cè lÝ thuyÕt, rÌn luyÖn
kÜ n¨ng, kÜ x¶o thùc hµnh, cã ý nghÜa lín trong viÖc g¾n liÒn lÝ thuyÕt vµ
thùc hµnh. Lo¹i bµi tËp nµy võa mang tÝnh chÊt lÝ thuyÕt vµ tÝnh chÊt thùc
hµnh. Mèi quan hÖ h÷u c¬ gi÷a lÝ thuyÕt vµ thùc hµnh ®îc thÓ hiÖn râ khi gi¶i
lo¹i bµi tËp nµy. Muèn gi¶i ®îc lo¹i bµi tËp nµy häc sinh cÇn n¾m v÷ng lÝ
thuyÕt, vËn dông lÝ thuyÕt ®Ó v¹ch ph¬ng ¸n gi¶i quyÕt vµ vËn dông nh÷ng kÜ
n¨ng kÜ x¶o thùc hµnh ®Ó thùc hiÖn ph¬ng ¸n ®· v¹ch ra.
Bµi tËp ph©n ho¸ - nªu vÊn ®Ò vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò lµ lo¹i bµi tËp kÕt
hîp hai yÕu tè: ph©n ho¸ vµ nªu vÊn ®Ò trong d¹y häc nh»m ®¹t ®îc c¸c môc tiªu
®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc trong giai ®o¹n hiÖn nay lµ ®¶m b¶o tÝnh võa søc,
s¸t ®èi tîng trong gi¸o dôc võa ph¸t huy tÝnh tÝch cùc trong häc tËp, h×nh thµnh
vµ ph¸t triÓn n¨ng lùc ph¸t hiÖn vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò lµ nh÷ng bµi tËp mµ
trong qu¸ tr×nh gi¶i, thêng xuÊt hiÖn tríc häc sinh c¸c c©u hái cã ®Æc tÝnh’’ nªu
vÊn ®Ò’’. Tuú theo môc ®Ých d¹y häc, tÝnh phøc t¹p vµ quy m« cña tõng lo¹i
bµi tËp ho¸ häc mµ gi¸o viªn cã thÓ sö dông c¸c h×nh thøc ph©n ho¸ kh¸c nhau.
Néi dung ch¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa ho¸ häc 10 ban c¬ b¶n vµ n©ng cao ®· ®a
nh÷ng thÝ nghiÖm b»ng h×nh vÏ vµ cã thªm tiÕt thùc hµnh, nhng sè lîng thÝ
nghiÖm häc sinh ®îc lµm vµ theo dâi tõ thÇy c« gi¸o lµm cßn h¹n chÕ, nªn viÖc

1
h×nh thµnh kÜ n¨ng thùc hµnh thÝ nghiÖm còng h¹n chÕ: vÝ dô nh c¸ch thu
khÝ, thùc hiÖn ph¶n øng gi÷a chÊt khÝ vµ chÊt r¾n... V× vËy trong s¸ng kiÕn
kinh nghiÖm nµy T«i m¹nh d¹n x©y dùng vµ ®a vµo sö dông lo¹i bµi tËp ho¸ häc
thùc nghiÖm theo híng ph©n ho¸ nªu vÊn ®Ò cho hai ch¬ng: Halogen vµ ¤xi lu
huúnh mµ chñ yÕu ®îc khai th¸c tõ c¸c thÝ nghiÖm trong s¸ch gi¸o khoa líp 10
ch¬ng tr×nh míi.
B. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò.
1. Nguyªn t¾c x©y dùng
Trªn c¬ së ph©n lo¹i bµi tËp ho¸ häc thùc nghiÖm vµ ph©n ho¸ theo n¨ng lùc häc
tËp cña häc sinh, chóng ta cã thÓ x©y dùng hÖ thèng c¸c bµi bµi tËp ho¸ häc
thùc nghiÖm víi møc ®é kh¸c nhau.
a) Møc ®é 1: CÇn híng häc sinh nªu ra ®îc c¸c tÝnh chÊt, c¸c hiÖn tîng, c¸ch
gi¶i thÝch nh÷ng nguyªn nh©n ®¬n gi¶n nhÊt, tr×nh bµy l¹i c¸c kiÕn thøc c¬
b¶n dùa vµo trÝ nhí.
b) Møc ®é 2: Häc sinh biÕt vËn dông kiÕn thøc vµo nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ
hoµn c¶nh míi. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy häc sinh cÇn cã sù ph©n tÝch, so
s¸nh ®Ó nªu ra mét sè yªu cÇu c¬ b¶n ®èi víi mét sè lín c¸c chÊt, c¸c hiÖn tîng.
c) Møc ®é 3: Lµ møc ®é cao nhÊt, møc ®é nµy yªu cÇu kh«ng chØ ph©n
tÝch, so s¸nh mµ ph¶i kh¸i qu¸t ho¸ c¸c sè liÖu thu ®îc, sö dông chóng trong
®iÒu kiÖn phøc t¹p h¬n
2. X©y dùng bµi tËp ho¸ häc thùc nghiÖm theo híng ph©n ho¸ nªu vÊn
®Ò cho hai ch¬ng: Halogen vµ ¤xi lu huúnh.
VÝ dô 1: néi dung bµi tËp ®iÒu chÕ khÝ clo trong phßng thÝ nghiÖm
Møc ®é 1: S¾p xÕp thø tù thao t¸c hîp lý khi tiÕn hµnh thÝ nghiÖm ®iÒu chÕ
Clo vµ thö tÝnh tÈy mµu cña Clo Èm.
1. LÊy kÑp gç (hoÆc gi¸ gç) kÑp èng nghiÖm.
2. §Ëy miÖng èng nghiÖm b»ng nót cao su cã kÌm èng hót nhá giät dung dÞch
HCl ®Æc vµo èng nghiÖm ®ùng KMnO4.
3. LÊy 1 lîng nhá KMnO4 cho vµo èng nghiÖm.

2
4. KÑp 1 m¶nh giÊy mµu Èm, 1 m¶nh giÊy mµu ë miÖng èng nghiÖm.
5. Bãp nhÑ ®Çu cao su cña èng hót cho 3 - 4 giät dung dÞch HCl ®Æc vµo KMnO4.
A. 1, 2, 3, 4, 5 B. 1, 3, 4, 2, 5 C. 1,2, 3, 5, 4 D. 1, 3, 2, 5,4
H·y chän ®¸p ¸n ®óng
§¸p sè: ®¸p ¸n D
Møc ®é 2: Trong c¸c h×nh vÏ m« t¶ c¸ch thu khÝ Clo sau ®©y, h×nh vÏ nµo
®óng?

Híng dÉn: Dùa trªn tÝnh chÊt vËt lÝ vµ ho¸ häc cña khÝ clo lµ:
- NÆng h¬n kh«ng khÝ vµ kh«ng t¸c dông víi kh«ng khÝ
- T¸c dông víi H2O
Tõ ®ã häc sinh thÊy ®îc r»ng ph¬ng ph¸p thu khÝ clo trong phßng thÝ nghiÖm
lµ ph¬ng ph¸p ®Èy kh«ng khÝ, ®îc m« t¶ b»ng h×nh 1
Møc ®é 3:
C¸ch 1:

Dông cô vÏ bªn c¹nh cã thÓ dïng ®Ó

dung dÞch B
®iÒu chÕ chÊt khÝ nµo trong sè c¸c
khÝ sau trong phßng thÝ nghiÖm: Cl2,
O2, NO, NH3, SO2, CO2, H2, C2H4. Gi¶i
thÝch. LËp b¶ng ®Ó x¸c ®Þnh chÊt A
A, B, C t¬ng øng
KhÝ C
3
Híng dÉn:
KhÝ C lµ khÝ cã ®Æc ®iÓm: NÆng h¬n kh«ng khÝ vµ kh«ng t¸c dông víi
kh«ng khÝ
C Cl2 SO2 CO2 O2
B Dd HCl... dd HCl ddH2SO4®,n Dd HCl H2O2
A KMnO4... Sun fit S, Cu Cacbon¸t MnO2
C¸ch 2:

Cho c¸c chÊt sau: H2O, HCl,

X
H2SO4 ,NaOH, NaCl, CaCO3,MnO2, CaCl2
, Na2SO4, KMnO4

CÆp chÊt dïng ®Ó ®iÒu chÕ khÝ clo

Y
trong phßng thÝ nghiÖm (h×nh vÏ bªn)
lµ:
KhÝ clo
X Y

A NaCl H2SO4

B HCl H2SO4

C HCl MnO2

D CaCl2 KMnO4

VÝ dô 2: Lµm s¹ch khÝ clo sau khi ®iÒu chÕ

Møc dé 1: Khi ®iÒu chÕ Clo trong PTN (tõ HCl® vµ KMnO 4 hoÆc MnO2) s¶n
phÈm sinh ra lÉn HCl d vµ h¬i H2O ®Ó lo¹i bá HCl d vµ h¬i H2O ngêi ta dÉn hçn
hîp s¶n phÈm qua c¸c b×nh ®ùng.
A. Dung dÞch K2CO3 C. Dung dÞch NaCl sau ®ã qua H 2SO4
B. Bét ®¸ CaCO3 ®Æc
D. Dung dÞch KOH ®Æc
H·y chän ®¸p ¸n ®óng
§¸p sè: §¸p ¸n C

4
Møc ®é 2: Trong phßng thÝ nghiÖm ngêi ta thêng tiÕn hµnh ®iÒu chÕ khÝ clo
tinh khiÕt theo h×nh vÏ sau: h·y gi¶i thÝch t¹i sao l¹i ph¶i m¾c s¬ ®å thÝ nghiÖm
nh thÕ?

dung dÞch HCl ®Æc

MnO2
b«ng tÈm NaOH ®Æc
KhÝ clo

dd NaCl H2SO4 ®Æc

Híng dÉn: KhÝ clo ®iÒu chÕ ®îc cã lÉn: khÝ HCl, h¬i níc nªn ph¶i dÉn qua
dung dÞch NaCl ®Ó hÊp thô HCl vµ H 2SO4 ®Æc ®Ó hÊp thô h¬i níc.KhÝ clo
nÆng h¬n kh«ng khÝ vµ kh«ng t¸c dông ®îc víi kh«ng khÝ nªn cã thÓ thu trùc
tiÕp, b«ng tÈm dung dÞch NaOH ®Ó h¹n chÕ khÝ clo tho¸t ra ngoµi kh«ng khÝ.
Møc ®é 3:
KhÝ clo ®îc ®iÒu chÕ trong phßng thÝ nghiÖm b»ng ph¶n øng cña axit HCl víi
MnO2 thêng cã lÉn t¹p chÊt . §Ó thu ®îc khÝ clo tinh khiÕt, ngêi ta dÉn khÝ clo
kh«ng tinh khiÕt ®i qua hai b×nh, mét b×nh ®ùng chÊt láng X vµ mét b×nh ®ùng
chÊt láng Y. H·y x¸c ®Þnh c¸c chÊt X, Y trong sè c¸c chÊt sau: KMnO 4, H2O,
dung dÞch NaCl, Ca(OH)2, NaOH, H2SO4®Æc, dung dÞch HCl. VÏ s¬ ®å qui
tr×nh lµm s¹ch khÝ clo b»ng ho¸ chÊt ®· x¸c ®Þnh ë trªn.

Híng dÉn: X Y

5
 Dung dÞch NaCl H2SO4®Æc

Dung dÞch KMnO4 H2SO4 ®Æc

X
X
VÝ dô 3: Bµi tËp vÒ l¾p ®Æt dông cô thÝ nghiÖm khi ®iÒu chÕ khÝ Clo trong
phßng thÝ nghiÖm.
Møc ®é 1: Y
Y

KhÝ clo
KhÝ clo
H×nh vÏ bªn m« t¶ c¸ch ®iÒu chÕ khÝ
clo trong phßng thÝ nghiÖm, h·y gi¶i HCl

thÝch s¬ ®å l¾p r¸p ®ã?

Híng dÉn:
KhÝ clo ®îc ®iÒu chÕ tõ chÊt r¾n MnO2
MnO2 vµ axit HCl ®Æc nªn tiÕn hµnh
trong b×nh cÇu, cÇn ®èt nãng b×nh KhÝ clo
cÇu v× ph¶n øng x¶y ra cÇn nhiÖt ®é.
KhÝ clo tho¸t ra thu trùc tiÕp vµo b×nh
®ùng khÝ ®Ó ngöa, kh«ng nót ®Ëy
(ph¬ng ph¸p ®Èy kh«ng khÝ), v× khÝ
clo nÆng h¬n kh«ng khÝ vµ kh«ng t¸c

Møc ®é 2:

HCl ®Æc
Ph©n tÝch chç sai trong s¬ ®å
h×nh vÏ ®iÒu chÕ khÝ clo trong
phßng thÝ nghiÖm
MnO2
B

KhÝ clo
6
 Híng dÉn:
H×nh vÏ bªn m« t¶ c¸ch ®iÒu chÕ vµ thu trùc tiÕp khÝ clo b»ng ph¬ng ph¸p
®Èy kh«ng khÝ, nªn b×nh thu khÝ kh«ng ®Ëy nót kÝn ®Ó kh«ng khÝ trong
b×nh bÞ ®Èy ra ngoµi. Sai ë nót B

Møc ®é 3: ( Bµi tËp tæng hîp: ®iÒu chÕ – lµm s¹ch – l¾p ®Æt dông cô thÝ
nghiÖm)
Trong phßng thÝ nghiÖm ®Ó ®iÒu chÕ vµ thu mét sè khÝ tinh khiÕt, ngêi ta
l¾p bé dông cô thÝ nghiÖm nh h×nh vÏ ®ã

2 b«ng
5

3 4

PhÔu 1 chøa chÊt láng hoÆc dung dÞch

B×nh cÇu 2 Chøa chÊt r¾n hoÆc dung dÞch
B×nh tam gi¸c 3 chøa chÊt láng hoÆc dung dÞch
B×nh tam gi¸c 4 chøa chÊt r¾n hoÆc dung dÞch
B×nh tam gi¸c 5 thu khÝ.
a) H·y cho biÕt dông cô trªn ®iÒu chÕ vµ thu khÝ nµo trong sè c¸c
khÝ sau ®©y: H2, O2, Cl2, HCl, H2S, SO2, CO2, CO, CH4, C2H4, C2H2.
b) H·y ®Ò nghÞ c¸ch kh¾c phôc ( l¾p ®Æt l¹i dông cô) ®Ó cã thÓ
®iÒu chÕ vµ thu ®îc nh÷ng khÝ cßn l¹i.

7
Híng dÉn:
a) §Ó ®iÒu chÕ khÝ nÆng h¬n kh«ng khÝ vµ kh«ng t¸c dông víi kh«ng khÝ:
O2, Cl2, HCl, H2S, SO2, CO2
b) §Ó thu ®îc khÝ nhÑ h¬n kh«ng khÝ ( l¾p l¹i dông cô thÝ nghiÖm), th× óp
ngîc b×nh sè 5: H2, CO, C2H4, CH4, C2H2
VÝ dô 4: Néi dung ®iÒu chÕ khÝ HCl
Møc ®é 1:
C¸ch 1: Ph¶n øng ®îc dïng ®Ó ®iÒu chÕ khÝ HCl trong phßng thÝ nghiÖm
lµ:
A. H2S + Cl2 2HCl + S
0
t
B. CH4 + 2Cl2 C + 4HCl
C. H2 + Cl2 2HCl
D. NaClr + H2SO4® as NaHSO4 + HCl
H·y chän ®¸p ¸n ®óng
§¸p sè: §¸p ¸n D
C¸ch 2: S¾p xÕp c¸c thao t¸c hîp lÝ khi tiÕn hµnh thÝ nghiÖm gi÷a Hi®r« vµ
Clo trong phßng thÝ nghiÖm.
2. §èt ch¸y dßng khÝ H2
3. Cho mét Ýt H2o vµo b×nh chøa khÝ clo
4. ®a dßng khÝ H2 ®ang ch¸y vµo b×nh khÝ clo
5. Thu khÝ clo vµo b×nh kÝn vµ ®iÒu chÕ khÝ H2 b»ng b×nh kÝp
6. L¾c ®Òu b×nh khÝ sau ph¶n øng, cho mét mÉu quú tÝm vµo ®Ó x¸c
®Þnh s¶n phÈm t¹o thµnh.
A. 1, 2, 3, 4, ,5 C. 4, 2, 1, 3, 5
B. 2, 3, 4, 5, 1 D. 4, 2 ,1 ,5 ,3
§¸p sè: ®¸p ¸n C
Møc ®é 2: Trong c¸c h×nh vÏ sau, x¸c ®Þnh h×nh vÏ ®óng nhÊt m« t¶ c¸ch thu
khÝ HCl trong phßng thÝ nghiÖm.

8
Híng dÉn: Dùa vµo tÝnh chÊt vËt lÝ vµ ho¸ häc cña khÝ HCl
- NÆng h¬n kh«ng khÝ, kh«ng t¸c dông víi kh«ng khÝ
- Tan nhiÒu trong níc
Tõ ®ã häc sinh thÊy r»ng ph¬ng ph¸p thu khÝ HCl trong phßng thÝ nghiÖm lµ
ph¬ng ph¸p ®Èy kh«ng khÝ, ®îc m« t¶ b»ng h×nh 2
Møc ®é 3: Sau ®©y lµ mét sè ph¬ng ph¸p thu khÝ vµo èng nghiÖm

1 2 3

H·y cho biÕt ph¬ng ph¸p (1), (2), (3) cã thÓ thu ®îc nh÷ng khÝ nµo trong sè c¸c
khÝ sau: H2, Cl2, O2, N2, HCl, SO2, H2S.
Híng dÉn: Ph¬ng ph¸p 1: dïng ®Ó thu khÝ nhÑ h¬n kh«ng khÝ
Ph¬ng ph¸p 2: Thu khÝ nÆng h¬n kh«ng khÝ vµ kh«ng t¸c dông víi kh«ng khÝ
Ph¬ng ph¸p 3: Thu khÝ kh«ng t¸c dông ®îc víi H2O
Ph¬ng ph¸p Thu khÝ
1 H2
2 Cl2, O2, HCl, SO2, H2S

9
 3 O2, H2, N2

VÝ dô 5: §iÒu chÕ khÝ oxi trong phßng thÝ nghiÖm vµ tÝnh chÊt cña oxi
Møc ®é 1:
KMnO4
b«ng
H×nh vÏ bªn lµ c¸ch l¾p ®Æt
dông cô thÝ nghiÖm, ®iÒu chÕ
oxi trong phßng thÝ
nghiÖm.H·y gi¶i thÝch c¸ch l¾p
®Æt ®ã.
Híng dÉn:
 èng nghiÖm h¬i tróc xuèng,®Ó h¬i níc trong qu¸ tr×nh ®un nãng KMnO4
kh«ng r¬i xuèng ®¸y èng nghiÖm lµm vì èng nghiÖm.
 Tríc khi ®Ëy nót cÇn cho vµo èng nghiÖm mét Ýt b«ng ®Ó h¹n chÕ bôi
thuèc tÝm bay sang èng dÉn khÝ khi ph¶n øng x¶y ra.
 Dïng ®Ìn cån h¬ lít nhÑ däc èng nghiÖm, sau ®ã ®un tËp trung ngän löa
vµo chç cã thuèc tÝm v× tr¸nh qu¸ tr×nh thuû tinh co gi·n ®ét ngét lµm vì èng
nghiÖm.

Møc ®é 2:
C¸ch 1: Khi ®iÒu chÕ oxi trong phßng thÝ nghiÖm cã thÓ thu khÝ oxi b»ng 2 c¸ch
sau: C¸ch nµo thu ®îc oxi tinh khiÕt h¬n, gi¶i thÝch?

1 2

Híng dÉn: Dùa vµo tÝnh chÊt vËt lÝ vµ ho¸ häc cña khÝ oxi lµ:
- NÆng h¬n kh«ng khÝ, kh«ng t¸c dông víi kh«ng khÝ
- Tan Ýt trong níc
Tõ ®ã häc sinh dÔ dµng suy ra:

10
Ph¬ng ph¸p 1: oxi thu ®îc cã thÓ cã lÉn c¸c khÝ cã trong kh«ng khÝ ( ph¬ng ph¸p
®Èy kh«ng khÝ)
Ph¬ng ph¸p 2: thu ®îc oxi tinh khiÕt ( ph¬ng ph¸p ®Èy níc)
C¸ch 2: Trong c¸c h×nh vÏ sau, h×nh vÏ nµo m« t¶ c¸ch thu khÝ oxi trong phßng
thÝ nghiÖm, h·y gi¶i thÝch?

1 2

Híng dÉn:
Ph¬ng ph¸p 1,3: èng nghiÖm t thÕ ®Æt
n»m ngang, nªn h¬i níc sinh ra trong qu¸
tr×nh ®iÒu chÕ ngng tô cã thÓ lµm vì
èng nghiÖm
Ph¬ng ph¸p 2:Lµ c¸ch l¾p ®Æt ®óng
®Ó ®iÒu chÕ khÝ oxi vµ thu ®îc oxi
3
tinhkhiÕt h¬n 1 vµ 2 trªn cã thÓ x©y dùng bµi tËp tr¾c nghiÖm sau:
Tõ c¸ch
C¸ch 3: Trong c¸c h×nh vÏ sau, h×nh vÏ m« t¶ ®óng nhÊt c¸ch thu khÝ O 2 tinh
khiÕt lµ:
A. chØ cã 1 B. chØ cã 2 C. ChØ cã 3 D. chØ cã 1.2
Híng dÉn: ®¸p ¸n B
Møc ®é 3:
VÝ dô 6: L¾p ®Æt thiÕt bÞ khi tiÕn hµnh ph¶n øng
Møc ®é 1: H·y s¾p xÕp theo thø tù hîp lý c¸c thao t¸c khi lµm thÝ nghiÖm natri
ch¸y trong khÝ «xi.
1. §èt ch¸y natri trªn ngän löa ®Ìn cån.
2. Cho 1 lîng natri b»ng h¹t ng« vµo muçng lÊy ho¸ chÊt.
3. Më n¾p lä ®ùng «xi.
11
4. §a nhanh muçng cã natri ®ang ch¸y vµo lä ®ùng khÝ oxi cã s½n mét líp c¸t
5. Khi ch¸y xong ®Ëy n¾p lä l¹i.
6. Quan s¸t hiÖn tîng, viÕt ph¬ng tr×nh ph¶n øng vµ x¸c ®Þnh vai trß cña chÊt
tham gia ph¶n øng.
A. 1, 2, 3, 4, 5, ,6 B. 2, 1, 3, 4, 6, 5
C. 2, 1, 3, 4, 5, 6 D. 3, 1, 2, 4, 5, 6
H·y chän ®¸p ¸n ®óng
§¸p sè: ®¸p ¸n C
Møc ®é 2: Gi¶i thÝch t¹i sao: Khi tiÕn hµnh c¸c ph¶n øng ho¸ häc gi÷a chÊt r¾n
vµ chÊt khÝ, kÌm theo ®un nãng th× b×nh ®ùng khÝ ph¶i cã mét Ýt níc hoÆc
mét Ýt c¸t, vÝ dô khi thùc hiÖn ph¶n øng gi÷a natri víi oxi, natri víi clo, s¾t víi
oxi, s¾t víi clo .v.v..
Híng dÉn: V× khi ®èt nãng hoÆc ®un nãng ch¶y (kim lo¹i kiÒm) sau ®ã cho
vµo b×nh ®ùng khÝ, c¸c ph¶n øng to¶ nhiÖt, s¶n phÈm sinh ra r¬i xuèng b×nh cã
thÓ lµm vì b×nh.
Møc ®é 3: H·y gi¶i thÝch c¸ch lµm sau:
Sau khi ®iÒu chÕ oxi xong, ngêi ta ph¶i th¸o èng dÉn khÝ ra khái èng nghiÖm
råi míi t¾t ®Ìn cån ( ph¬ng ph¸p ®Èy níc).
Híng dÉn :
NÕu lÊy ®Ìn cån (t¾t ®Ìn cån) th× ¸p suÊt trong b×nh gi¶m nªn níc tõ ngoµi phun
vµo b×nh lµm vì èng nghiÖm
VÝ dô 7: §iÒu chÕ khÝ SO2
Møc ®é 1: §Ó ®iÒu chÕ SO2 trong phßng thÝ nghiÖm , chóng ta tiÕn hµnh nh sau:
A - Cho lu huúnh ch¸y trong kh«ng khÝ.
B - §èt ch¸y hoµn toµn khÝ H2S trong kh«ng khÝ.
C - Cho dung dÞch Na2SO3 + dung dÞch H2SO4
D – NhiÖt ph©n muèi sunfit
H·y chän ®¸p ¸n ®óng
§¸p sè: §¸p ¸n C

12
Møc ®é 2: Cho c¸c ho¸ chÊt: Cu, H2SO4 ®Æc nãng. C¸c dông cô thÝ nghiÖm:
b×nh cÇu cã nh¸nh, phÔu, gi¸ thÝ nghiÖm, b×nh tam gi¸c, b«ng tÈm dung dÞch
NaOH ®Æc. H·y vÏ s¬ ®å thÝ nghiÖm ®iÒu chÕ khÝ SO2
Híng dÉn:
H2SO4 ®

Cu
b«ng tÈm NaOH ®

KhÝ SO2

Møc ®é 3: H·y lùa chän ho¸ chÊt vµ c¸c dông cô cÇn thiÕt ®Ó ®iÒu chÕ khÝ
SO2 tinh khiÕt. VÏ s¬ ®å thÝ nghiÖm ®iÒu chÕ khÝ SO2 tinh khiÕt ®ã.
Híng dÉn:
- Ho¸ chÊt: Cu víi H2SO4 ®Æc, hoÆc dung dÞch Na2SO3 víi
dung dÞch H2SO4, CuSO4 khan, b«ng tÈm NaOH ®Æc
- Dông cô: B×nh cÇu cã nh¸nh, gi¸ thÝ nghiÖm, 2 b×nh tam
gi¸c, èng dÉn khÝ, ®Ìn cån.
S¬ ®å:

H2SO4 hoÆc H2SO4

®

b«ng tÈm NaOH

Cu hoÆc Na2SO3

KhÝ
SO2
CuSO4 khan

VÝ dô 8: Nghiªn cøu tÝnh chÊt cña SO2

13
Møc ®é 1:TiÕn hµnh mét thÝ nghiÖm nh h×nh vÏ: b×nh cÇu chøa khÝ SO2 cã
c¾m èng dÉn khÝ vµo c¸c cèc ®ùng níc cã nhá thªm vµi giät quú tÝm. Khi më
kho¸ K hiÖn tîng quan s¸t ®îc lµ:
SO2
A. Níc kh«ng mµu phun vµo trong b×nh cÇu
B. Níc cã mµu hång phun m¹nh vµo b×nh cÇu
C. Níc cã mµu xanh phun m¹nh vµo b×nh cÇu
D. Kh«ng cã hiÖn tîng g× x¶y ra K

H2O

Híng dÉn: KhÝ SO2 lµ khÝ tan nhiÒu trong níc, t¹o thµnh dung dÞch H2SO3 lµm
quú tÝm chuyÓn mµu hång, nªn níccã mµu hång phun m¹nh vµo b×nh cÇu. §¸p ¸n
®óng lµ B
Møc ®é 2: TiÕn hµnh mét thÝ nghiÖm nh h×nh vÏ: b×nh cÇu chøa khÝ SO2 cã
c¾m èng dÉn khÝ vµo c¸c cèc ®ùng dung dÞch br«m. Khi më kho¸ K hiÖn tîng
quan s¸t ®îc lµ:
A. Kh«ng cã hiÖn tîng g× x¶y ra
B. Níc phun m¹nh vµo b×nh cÇu
C. Dung dÞch br«m phun m¹nh vµo b×nh
D. ChÊt láng kh«ng mµu phun m¹nh vµo b×nh
Híng dÉn: SO2 t¸c dông ®îc víi dung dÞch br«m theo ph¬ng tr×nh sau:
SO2 + Br2 + 2H2O = 2 HBr + H2SO4
§¸p ¸n ®óng lµ D
Møc ®é 3:TiÕn hµnh mét thÝ nghiÖm nh h×nh vÏ: b×nh cÇu chøa khÝ A cã c¾m
èng dÉn khÝ vµo c¸c cèc ®ùng chÊt láng B. Khi më kho¸ K dung dÞch B phun
vµo b×nh cÇu. H·y x¸c ®Þnh khÝ A lµ khÝ nµo trong c¸c khÝ sau : H 2, N2, HCl,
CO2, SO2, H2S, Cl2,C2H4, C2H2. Khi chÊt láng B lµ: A

a) H2O
b) Dung dÞch NaOH
c) Dung dÞch níc br«m
K
14 B
 Híng dÉn:
ChÊt láng B phun vµo b×nh cÇu khi kho¸ K më nªn khÝ A trong b×nh cÇu
ph¶i dÔ hoµ tan trong B hoÆc t¸c dông víi B t¹o ra chÊt láng nªn ¸p suÊt trong
b×nh cÇu gi¶m m¹nh so víi ¸p suÊt khÝ quyÓn lµm cho níc phun m¹nh vµo
b×nh cÇu chøa khÝ A. VËy:
a) HCl
b) HCl, CO2, SO2, H2S, Cl2
c) SO2, C2H4, C2H2

C. KÕt luËn
1. Nh÷ng viÖc ®· hoµn thµnh
- §· x©y dùng ®îc 27 bµi tËp hãa häc thùc nghiÖm theo d¹ng ph©n ho¸ - nªu
vÊn ®Ò.
- §· ®a vµo sö dông lo¹i bµi tËp nµy ë ch¬ng tr×nh líp 10 – s¸ch gi¸o khoa míi
KÕt qu¶ nh sau:
B¶ng 1
Líp thùc nghiÖm Líp ®èi chøng
Líp ss Nam N÷ Líp ss Nam N÷

15
 1OA 2 45 25 20 10A 3 45 24 21
1OA4 45 23 22 10A5 45 22 23

B¶ng 2: KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ bµi thùc hµnh ch¬ng halogen cña c¸c líp

TÇn Sèhäc §iÓm xi

Líp
sè ni sinhkt 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Líp 10A 2 45 0 0 0 2 2 5 16 15 4 1
TN 10A4 45 0 0 0 1 4 4 18 13 3 2
Líp 10A3 45 0 0 2 4 13 13 8 5 0 0
§c 10A5 45 0 0 3 3 9 10 13 7 0 0

B¶ng 3: KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ bµi thùc hµnh ch¬ng oxi – lu huúnh cña c¸c líp

TÇn Sèhäc §iÓm xi

Líp
sè ni sinhkt 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Líp 10A 2 45 0 0 0 1 4 5 14 15 5 1
TN 10A4 45 0 0 0 2 3 4 16 13 5 2
Líp 10A3 45 0 0 1 4 14 11 9 6 0 0
§c 10A5 45 0 0 2 3 10 11 11 7 1 0

2. C¸c kÕt luËn

Trong qu¸ tr×nh sö dông lo¹i bµi tËp nµy, T«i nhËn thÊy häc sinh rÊt hµo
høng, v× nã g¾n liÒn gi÷a lÝ thuyÕt víi thùc hµnh thÝ nghiÖm, gióp c¸c em tiÕp
cËn gÇn h¬n víi c¸c thao t¸c lµm thÝ nghiÖm nh: quan s¸t, m« t¶, l¾p ®Æt s¬ ®å
thiÕt bÞ ®Ó tiÕn hµnh lµm thÝ nghiÖm... Bµi tËp nµy lµ mét bíc trung gian cho
häc sinh ®i tõ lÝ thuyÕt ®îc lÜnh héi ®Õn chøng minh b»ng thùc hµnh thÝ
nghiÖm. Trªn c¬ së bµi tËp d¹ng nµy häc sinh sÏ tù ®Þnh híng vµ ®Ò ra c¸c bíc
tiÕn hµnh lµm mét thÝ nghiÖm. D¹ng bµi tËp nµy cã thÓ sö dông trong hÇu hÕt
c¸c tiÕt häc nh: d¹y bµi míi, «n tËp – luyÖn tËp, thùc hµnh. Ngoµi ra cã thÓ dïng
bµi tËp nµy ®Ó kiÓm tra, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp cña häc sinh (vÝ dô ®Ò thi
häc sinh giái khèi 10 n¨m häc 2006 – 2007 xem phÇn phô lôc).

16
Tãm l¹i:
- Gióp häc sinh n¾m ch¾c lÝ thuyÕt, ph¸t triÓn tt duy vµ rÌn luyÖn kü n¨ng
thùc hµnh thÝ nghiÖm.
- Gãp phÇn n©ng cao høng thó häc tËp, chÊt lîng tiÕp thu kiÕn thøc cña häc
sinh.
- Gãp phÇn n©ng cao chÊt lîng d¹y häc hãa häc ë trêng trung häc phæ th«ng.
3. §Ò xuÊt
§Ó ph¸t triÓn lo¹i bµi tËp nµy cho c¸c ch¬ng kh¸c cña c¸c líp 10 vµ líp 11
thuéc ch¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa míi, cÇn cung cÊp trang thiÕt bÞ mét c¸ch ®Çy
®ñ cho gi¸o viªn vµ häc sinh nh: dông cô thÝ nghiÖm, m¸y tÝnh, m¸y ®o pH, m¸y
läc li t©m... ®Ó gi¸o viªn vµ häc sinh tiÕp xóc víi nÒn khoa häc kÜ thuËt vµ víi
thùc tiÔn. Nh»m n©ng cao chÊt lîng d¹y vµ häc m«n hãa häc ë trêng trung häc
phæ th«ng.

Së GD & §T Thanh Ho¸ Kú thi häc sinh giái trêng

Trêng trung häc phæ th«ng L¬ng §¾c N¨m häc 2006 – 2007
B»ng M«n thi: Ho¸ Häc líp 10
Thêi gian: 150 phót

C©u 1:
1) H·y chØ ra ®iÓm sai ë mçi cÊu h×nh electron sau:
a) 1s22s12p5
b) 1s2 2s22p64s23d6
c) 1s22s22p64p64s2
ViÕt l¹i cÊu h×nh cho ®óng mçi cÊu h×nh trªn. Mçi cÊu h×nh ®óng ®ã lµ cÊu
h×nh cña h¹t nµo (nguyªn tö, ion). H·y viÕt mét ph¬ng tr×nh ph¶n øng chøng
minh tÝnh chÊt ho¸ häc ®iÓn h×nh ( nÕu cã) cña h¹t.
17
 2) Ba nguyªn tè X, Y, Z ë trong cïng mét chu kú thuéc b¶ng hÖ thèng tuÇn
hoµn cã tæng sè hiÖu nguyªn tö lµ 39. Sè hiÖu nguyªn tö cña Y b»ng trung
b×nh céng sè hiÖu nguyªn tö cña X vµ Z. Nguyªn tö cña ba nguyªn tè trªn hÇu
nh kh«ng ph¶n øng víi níc ë nhiÖt ®é thêng.
a) X¸c ®Þnh vÞ trÝ cña c¸c nguyªn tè trªn trong b¶ng hÖ thèng tuÇn hoµn
( nhãm, ph©n nhãm, chu kú), viÕt cÊu h×nh electron cña nguyªn tö vµ gäi
tªn tõng nguyªn tè
b) So s¸nh ®é ©m ®iÖn, b¸n kÝnh nguyªn tö cña c¸c nguyªn tè ®ã
c) So s¸nh tÝnh baz¬ c¸c hi®r«xit cña c¸c nguyªn tè ®ã
d) T×m c¸ch t¸ch tõng «xit ra khái hçn hîp oxit cña ba nguyªn tè trªn.
C©u 2:
1) H·y cho biÕt d¹ng h×nh häc vµ tr¹ng th¸i lai ho¸ cña nguyªn tö trung t©m
víi ph©n tö H2O vµ H2S. So s¸nh gãc liªn kÕt trong hai ph©n tö ®ã vµ gi¶i
thÝch.
2) Gi¶i thÝch t¹i sao: NhiÖt ®é s«i cña níc (1000C) cao h¬n nhiÖt ®é s«i víi
cña HF (+19,50C), mÆc dï chóng ®Òu cã liªn kÕt hi®r« vµ khèi lîng ph©n tö
gÇn b»ng nhau
C©u 3:
1) Cho khÝ A léi qua dung dÞch KMnO4 (m«i trêng H2SO4) lµm cho dung dÞch
mÊt mµu.
a) Cho biÕt b¶n chÊt cña khÝ A? kÓ ra mét sè chÊt v« c¬ cã thÓ lµ A.
ViÕt ph¬ng tr×nh ph¶n øng minh häa
b) NÕu khÝ A lµm mÊt mµu dung dÞch KMnO4 ®ång thêi t¹o kÕt tña, A
cã thÓ lµ chÊt nµo? ViÕt ph¬ng tr×nh minh häa
2) Cho 1,26 g hçn hîp Mg vµ Al (trén theo tØ lÖ mol 3:2) t¸c dông víi H2SO4
®Æc, nãng võa ®ñ, thu ®îc 0,015 mol mét s¶n phÈm cã chøa lu huúnh.
a) X¸c ®Þnh s¶n phÈm cã chøa lu huúnh lµ chÊt nµo trong c¸c chÊt SO2, S,
H2S?
b) TÝnh thÓ tÝch dung dÞch H2SO4 36,75 % (d= 1,28 g/cm3) ®· dïng

3)

Dông cô vÏ bªn c¹nh cã thÓ dïng ®Ó

dung dÞch B
®iÒu chÕ chÊt khÝ nµo trong sè c¸c
khÝ sau trong phßng thÝ nghiÖm: Cl2,
O2, NO, NH3, SO2, CO2, H2, C2H4. Gi¶i
thÝch. LËp b¶ng ®Ó x¸c ®Þnh chÊt A

A, B, C t¬ng øng
KhÝ C

18
C©u 3:
1) Së gi¸o
Hoµ tan 2,14dôc vµ ®µo
g mét t¹oclorua
muèi thanh ho¸
vµo níc thu ®îc 200 ml dung
dÞch X. Cho 1/2 dung dÞch
Trêng Xhäc
trung t¸c phæ
dôngth«ng
víi dung
l¬ng dÞch AgNO3 d thu ®îc 2,87 g
®¾c b»ng
kÕt tña. --------*** --------
a) X¸c ®Þnh c«ng thøc muèi clorua ®· dïng
b) ViÕt c¸c ph¬ng tr×nh ph¶n øng thùc hiÖn s¬ ®å chuyÓn ho¸ sau (ghi râ
®iÒu kiÖn, nÕu cã)
§¬n chÊt A
+ NaOH + KOH, ®un s«i khÝ

X
S¸ng
Y
kiÕn
Cl
kinh nghiÖm
Z
R
2
khÝ Q

X©y dùng bµi tËp hãa häc thùc nghiÖm ®¬n chÊt
B
theo híng ph©n ho¸ nªu vÊn ®Ò
2) Nªu vµcho
gi¶i thÝch quy luËtHalogen
hai ch¬ng biÕn ®æi, tÝnh axit, lu
vµ ¤xi ®éhuúnh
bÒn vµ tÝnh «xi ho¸
trong d·y: HClO, HClO2, HClO3, HClO4
C©u 5: (Ch¬ng tr×nh hãa häc líp 10 SGK míi)
Nung a(g) hçn hîp X gåm Fe vµ S trong ®iÒu kiÖn kh«ng cã kh«ng khÝ cho
®Õn khi ph¶n øng x¶y ra hoµn toµn, thu ®îc chÊt r¾n Y. Chia Y thµnh 2
phÇn b»ng nhau. Cho phÇn mét t¸c dông víi dung dÞch HCl d thu ®îc hçn hîp
khÝ Z cã tØ khèi h¬i so víi H2 lµ 13.
1. TÝnh phÇn tr¨m khèi lîng mçi chÊt trong X
2. Cho phÇn 2 t¸c dông hÕt víi 55 g dung dÞch H2SO4 98%, ®un nãng thu ®îc
V lÝt khÝ SO2 (®ktc) vµ dung dÞch A. Cho dung dÞch A t¸c dông hÕt víi
dung dÞch BaCl2 d t¹o thµnh Hä58,25
vµ gtªn:
kÕt tña. TÝnh a, V.
TrÇn ThÞ Ngµ
Cho biÕt: Fe = 56; S = 32; O =16; H= 1; Ag = 108; Cl =35,5; N =14; Mg = 24; Al
Chøc vô: Gi¸o viªn
=27; §¬n vÞ c«ng t¸c: THPT L¬ng §¾c B»ng
Häc sinh kh«ng ®îc sö dông b¶ng SKKNhÖ thèngthuéc
tuÇn
m«n:
hoµnHãa
c¸c häc
nguyªn tè
-------------------------HÕt-----------------------------

ho»ng hãa - 2007

19
20
21