Trị Ho Bằng Cây Cỏ

Húng chanh (còn gọi là tần dày lá) là một dược liệu chữa ho hen, cảm cúm.
Tinh dầu húng chanh có tác dụng kháng sinh mạnh đối với vi khuẩn gây ho
như tụ cầu, liên cầu, phế cầu…

Hiện nay, ở các quốc gia kỹ nghệ phát triển, dược thảo đang được công chúng sử
dụng rộng rãi. Những bài thuốc từ “mẹ thiên nhiên” như lá, củ, rễ, vỏ, hoa… đã
mau chóng trở thành những phương tiện trị liệu ưa thích của nhiều người.
Trong ngành công nghệ dược phẩm nước ta cũng vậy. Ngày nay, để trị ho, người
ta thường ưa chuộng những loại dược phẩm có nguồn gốc từ tinh dầu của các cây
thuốc hơn. Tác dụng của chúng đã được chứng minh qua hàng trăm năm nay như
bạc hà, tần dày lá, gừng, tràm…

Gừng: Là vị thuốc quý chữa bách bệnh, được dùng từ rất lâu ở VN cũng như trên
thế giới, có tác dụng điều trị cảm mạo, làm ra mồ hôi, chữa ho mất tiếng, viêm
họng, chống cảm lạnh và chống nhiễm khuẩn trong các chứng ho, sổ mũi. Gừng
còn là vị thuốc chữa đầy bụng, ăn uống không tiêu, nôn mửa, tiêu chảy, đau bụng.
Tinh dầu gừng có tác dụng kháng nhiều chủng vi khuẩn, làm loãng niêm dịch,
giảm ho, chống viêm và giảm đau.

Bạc hà: Trong tinh dầu bạc hà có chất menthol có khả năng làm dịu ho, làm loãng
niêm dịch, thường được dùng điều trị cảm sốt nhức đầu, sổ mũi, viêm họng, ho,
kích thích tiêu hóa.

Tràm: Kết quả của các công trình nghiên cứu khoa học đã chứng minh, trong tinh
dầu tràm chứa eucalyptol là một hoạt chất có tính sát trùng, dùng rất tốt để chữa
ho, kích thích tiêu hóa. Nó được đào thải chủ yếu qua đường hô hấp sau khi phân
tán trong huyết tương.

Hiện nay, việc ứng dụng công nghệ bào chế hiện đại từ các thành phần thiên nhiên
đang rất được chú trọng, đặc biệt là sự kết hợp các thành phần hoạt chất trích tinh
từ các cây thuốc, vị thuốc thiên nhiên.
 Bách bộ

Mô tả: Dây leo thân nhỏ nhẵn, có thể dài 10cm, lá mọc đối có khi thuôn dài
thân nổi rõ trên mặt lá, 10 - 12 gân phụ chạy dọc từ cuống lá đến ngọn lá, cụm hoa
mọc ở kẽ lá, có cuống dài 2-4cm, gồm 1-2 hoa to màu vàng hoặc màu đỏ.

Bao hoa gồm 4 phận, 4 nhụy giống nhau, chỉ nhị ngắn. Bầu hình nón, quả
nặng có 4 hạt, ra hoa vào mùa hè. Rễ chùm gần đến 30 củ (nên mới gọi là Dây Ba
Mươi), có khi nhiều hơn nữa.
 Mô tả dược liệu:

Rễ củ Bách bộ khô hình con thoi dài khoảng 6-12cm, thô khoảng 0,5-1cm,
phần dưới phồng to đỉnh nhỏ dần, có xếp vết nhăn teo có rãnh dọc sâu bên ngoài
màu vàng trắng hoặc sám vàng. Chất cứng giòn chắc, ít ngọt, đắng nhiều, mùi
thơm ngát, vỏ ngoài đỏ hay nâu sẫm là tốt.

Bào chế:

+ Đào lấy củ già rửa sạch cắt bỏ rễ 2 đầu, đem đồ vừa chín, hoặc nhúng
nước sôi, củ nhỏ để nguyên, củ lớn bổ đôi, phơi nắng hoặc tẩm rượu, sấy khô.

+ Rửa sạch, ủ mềm rút lõi, xắt mỏng phơi khô, dùng sống. Tẩm mật một
đêm rồi sao vàng [dùng chín].

Bảo quản:

Ít sâu mọt nhưng dễ hút ẩm, mốc, nên sau khi phơi hay sấy khô, nên cất vào
chỗ khô tránh ẩm

Thành Phần Hóa Học:

+ Trong loại Radix Stemonae Japonicae có Stemonine, Stemonidine,

Isostemonidine, Protostemonine, Paipunine, Sinostemonine.

+ Trong loại Radix Stemonae Sessilifoliae có: Stemonine, Isostemonidine,

Protostemonine, Tubersostemonine, Hodorine, Sessilistemonine.

+ Trong loại Radix Stemonae Tuberosae có: Stemonine, Tubersostemonine,

Isotubersostemonine, Stemine, Hypotubersostemonine, Oxotubersostemonine.

+ Rễ Bách bộ chứa Tuberostemonin, Stnin, Oxotuberostemonin. Ngoài ra

còn 1 số Alcaloid khác chưa rõ cấu trúc: Stmonin C22H33O4N4N, điểm chảy
1620, Isostemonin C22H33O4N, điểm chảy 2122160, Isotuberostemonin
C22H33O4N, điểm chảy 1231250, Hypotuberostemonin C19H2123O3N,
Stemotuberin, điểm chảy 77820, Setemonidin C19H31O5N, Paipunin
C24H34O4N. Rễ còn chứa Glucid 2,3%, Lipid 0,84%, Protid 9,25% và 1 số Acid
hữu cơ (Acid Citric, Malic, Oxalic, Succinic, Acetic...].

Tác dụng dược lý:

+ Tác dụng kháng vi trùng: Radix Stemonae in vitro có tác dụng kháng
khuẩn đối với nhiều loại khuẩn gây bệnh gồm: Streptococus Pneumoniae,
bHemolytic Streptococus, Neisseria Meningitidis và Staphylococus aureus.

+ Tác dụng diệt ký sinh trùng: dịch cồn hoặc nước ngâm kiệt của Bách Bộ
có tác dụng diệt ký sinh trùng như chấy rận, bọ chét, ấu trùng ruồi, muỗi, rệp...

+ Tác động lên hệ hô hấp: nước sắc Bách bộ không tỏ ra có tác dụng giảm
ho do chích Iod nơi mèo. Bách bộ có tác dụng làm giảm hưng phấn trung khu hô
hấp của động vật, làm giảm ho do ức chế phản xạ ho. Đối với kháng Histamin gây
co giật, Bách bộ có tác dụng giống như Aminophylline nhưng hòa hoãn và kéo dài
hơn.

+ Dùng trong bệnh nhiễm: Theo dõi hơn 100 bệnh nhân dùng nước sắc
Bách bộ, cho thấy có 85% có hiệu quả giảm ho.

Tác dụng trị ho: Stemonin có tác dụng làm giảm tính hưng phấn của trung
tâm hô hấp của động vật, ức chế phản xạ ho, do đó có tác dụng trị ho. Bách bộ đã
được thí nghiệm chữa lao hạch có kết quả tốt.

+ Tác dụng trị giun và diệt côn trùng: ngâm giun trong dung dịch 0,15%
Stemonin, giun sẽ tê liệt sau 15 phút. Nếu kịp thời lấy giun ra khỏi dung dịch, giun
sẽ hồi phục lại. Tiêm dung dịch Stemonin sulfat (3mg) vào ếch nặng 25g, có thể
làm cho ếch tê bại, sau 12 giờ thì bình phục. Dùng rượu thuốc Bách bộ 1/10 trong
rượu 700, ngâm hoặc phun vào con rận, rận sẽ chết sau một phút. Nếu ngâm rệp,
con vật sẽ chết nhanh hơn.

+ Tác dụng kháng khuẩn: Bách bộ có tác dụng diệt vi khuẩn ở ruột gìa và
kháng vi khuẩn của bệnh lỵ, phó thương hàn.

Nước sắc vỏ rễ Bách bộ có những tác dụng dược lý sau:

+ Nước sắc 1050% rễ Bách bộ có tác dụng làm liệt giun (liệt mềm) sau thời
gian từ 820 giờ. Giun đã bị liệt do tác dụng của thuốc không hồi phục lại sau khi
được rửa sạch thuốc. Bách bộ có tác dụng làm tan rã chất Kitin bao bọc chung
quanh giun.

+ Với liều vừa phải, Bách bộ không ảnh hưởng đến hoạt động co bóp tim,
huyết áp, hoạt động co bóp của ruột và tử cung và không gây độc đối với súc vật
thí nghiệm.

+ Dung dịch Alcaloid toàn phần chiết từ rễ cũng như từ lá và thân Bách bộ
đều có tác dụng long đờm rõ rệt trước chuột nhắt trắng và làm liệt cơ giun đũa ở
lợn. Do đó có thể sử dụng cả rễ, lá và thân cây Bách bộ làm thuốc trị ho và trị
giun.

Tính vị:

+ Tính hơi ôn.

+ Vị ngọt, không độc.

+ Vị đắng, không độc.

 + Vị ngọt đắng, tính hơi ôn.

+ Vị ngọt đắng, tính hơi ôn.

Quy kinh

+ Vào kinh Phế.

+ Vào kinh Phế, Tỳ

+ Vào kinh Phế.

+ Vào kinh Phế.

Tác dụng:

+ Nhuận phế, chỉ khái, sát trùng.

+ Nhuận phế, chỉ khái, sát trùng.

Chủ trị:

Trị ho do hư lao. Thường dùng trong trị lao phổi, khí quản viêm mạn tính,
ho gà, giun đũa, giun kim.

Liều dùng: Dùng từ 4 - 20g, ngứa ngoài da, dùng ngoài tùy ý.

Kiêng kỵ:

+ Tỳ hư, tiêu chảy: không dùng.

+ Vị này dễ làm thương tổn tới Vị, có tính hoạt trường,vì vậy người Tỳ hư,
tiêu chảy: cấm dùng.
 Cách dùng:

Dùng sống: trị ghẻ lở, giun sán.

Dùng chín: trị ho hàn, ho lao

+ Ngộ độc: Khi ăn nhiều rễ cũ sẽ gây tê liệt trung khu hô hấp, có thể chết.
Kinh nghiệm dân gian dùng nước gừng và uống giấm để giải cứu.

Đơn thuốc kinh nghiệm:

+ Trị ho dữ dội: dùng rễ Bách bộ, Gừng sống, gĩa lấy nước, 2 vị bằng nhau,
sắc uống 2 chén.

+ Trị nuốt phải đồng tiền: dùng 160g rễ Bách bộ, 640g rượu, ngâm một
đêm. Uống mỗi lần 1 tô, ngày 3 lần.

+ Trị ho lâu năm: Bách bộ (rễ) 20 cân, gĩa vắt nước, sắc lại cho dẻo quánh.
Mỗi lần uống 1 muỗng canh, ngày 3 lần

+ Trị ho dữ dội: dùng rễ Bách bộ ngâm rượu, ngày uống 1 chén, ngày 3 lần.

+ Trị ho nhiều: dùng Bách bộ (cả dây lẫn rễ), gĩa vắt lấy nước cốt, trộn với
mật ong, 2 thứ bằng nhau. Nấu thành cao, ngậm nước nuốt từ từ.

+ Trị tự nhiên ho không dứt: Bách bộ (củ rễ), hơ trên lửa nướng cho khô,
mỗi lần lấy nước một ít ngậm nuốt nước.

+ Trị trẻ nhỏ ho do hàn : Bách bộ sao, Ma hoàng khử mắt, mỗi thứ 30g, tán
bột. Hạnh nhân (bỏ vỏ, bỏ đầu nhọn) sao, bỏ vào nước thật sôi, vớt ra, nghiền
bột,cho mật vào nặn viên bằng hạt Bồ kết. Mỗi lần uống 23 viên với nước nóng.

+ Trị phù, vàng da cả người:Bách bộ (củ) mới đào về, rửa sạch, gĩa nát.
Đắp một miếng lên rốn, lấy nửa tô xôi gĩa mềm dẻo đắp trên miếng Bách bộ vừa
rồi, xong lấy khăn bịt lại 12 ngày sau thấy trong ruột có hôi mùi rượu thì tiểu
được, hết phù.

+ Trị các loại côn trùng vào lỗ tai: Bách bộ (sao) nghiền nát, trộn với dầu
mè bôi trong lỗ tai.

+ Trị áo quần có rận, rệp, bọ chét, chí: dùng Bách bộ, Tần giao nghiền nhỏ
cho vào lồng tre xông khói lên, có thể nấu nước giặt.

+ Trị giun kim: Bách bộ tươi, sắc kẹo thụt vào hậu môn trong một tuần.

+ Trị giun đũa: Bách bộ 12g, sắc uống vào buổi sáng lúc đói, liên tục 5
ngày, sau đó dùng thuốc xổ mỗi sáng.

+ Trị các chứng ho do hư chứng: Bách bộ, Tang căn bạch bì, Thiên môn
đông, Mạch môn đông, Bối mẫu, Tỳ bà diệp, Ngũ vị tử, Tử uyển, sắc uống.

+ Trị ho do cảm mạo, ngứa họng, đờm ít: Bách bộ 16g, Kinh giới 12g,
Bạch tiền 12g, Cát cánh 12g, Sắc uống.

+ Trị lao phổi có hang: Bách bộ 20g, Hoàng cầm 10g, Đơn bì 10g, Đào
nhân 10g, Sắc đặc còn 60ml, uống ngày 1 thang, liên tục 2 - 3 tháng. Đã trị 93 cas,
kết quả tốt.

+ Trị lao phổi: Bách bộ 12g sắc uống với bột Bạch cập 12g.

+ Trị lao phổi: Viên Bách bộ trị 153 cas lao phổi: dùng gà con, bỏ ruột và
đầu, chân, theo tỉ lệ 1 cân gà - 1 cân thuốc. Cho gà và nước vừa đủ nấu trong 4
giờ, đổ nước gà ra, cho thêm nước khác nấu trong 45 lần, mỗi lần 2 giờ. Các lần
sắc nước, trộn đều cho thuốc vào khuấy đều (cứ 1 cân thuốc cần 480g nước hầm
gà). Làm thành viên nhỏ, mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần 10g. Một liệu trình là 20-
30 ngày. Nếu có kết quả, tiếp tục uống thêm 23 thang rồi sau đó uống thêm 23
thang để củng cố kết quả. Đa số bệnh nhân đều lên cân, triệu chứng lâm sàng được
cải thiện.

+ Trị ho do lao phổi, do phế nhiệt: Bách bộ 640g, Sa sâm 640g, đổ 10 cân
nước sắc bỏ bã, trộn với 640g mật ong, nấu nhỏ lửa cho thành cao. Ngày uống 2
lần, mỗi lần 8ml.

+ Trị ho, suyễn, khí quản viêm mãn tính: Bách bộ 20g, Miên hoa căn 5 cái,
Ma hoàng 8g, Đại toán 1 củ, sắc uống.

+ Trị ho gà: bách bộ 1015g, sắc uống.

+ Trị ho gà: Bách bộ 1220g, sắc uống với đường cát.

+ Trị ho gà: Bách bộ 12g, Bạch tiền 12g, Cam thảo 4g, Đại toán 2 tép, sắc
uống với đường, mỗi ngày chia làm 3 lần uống liên tục 3 - 4 ngày.

+ Trị các chứng ho: Bách bộ 20g, sắc 2 lần được 60ml, chia làm 3 lần uống
trong ngày.

+ Trị giun kim: Bách bộ, Binh lang, Sử quân tử, các vị bằng nhau tán bột,
trộn dầu thụt quanh hậu môn.

+ Trị giun kim: Bách bộ 40g, đổ nước sắc còn 10-20ml thụt vào hậu môn
trước khi ngủ, liên tục 23 đêm. Hoặc dùng Bách bộ 20g, Tử thảo 20g, Vaselin
100g, tán bột, trộn với Thanh cao bôi quanh hậu môn.

+ Trị giun kim: Bách bộ 40g tươi, sắc với 200ml nước còn 30ml, thụt giữ
20 phút, liên tục 1012 ngày.

+ Trị chí, rận, bọ chét: Bách bộ 120g, ngâm với 1 lít Cồn, sau 24 giờ sức ở
ngoài da.

+ Trị mần ngứa ngoài da, viêm da mề đay, muỗi cắn, vẩy nến: Bách bộ xắt
ra, dùng mặt sắt đó xát vào nơi đau, ngày nhiều lần.

+ Trị mề đay: Bách bộ 29g, Bằng sa, Hùng hoàng mỗi thứ 8g, sắc nước,
rửa.

+ Trị mũi đỏ (tửu tra tỵ): Ngâm Bách bộ trong cồn 950 trong 57 ngày, chế
thành 50% Tinctura Bách bộ, bôi ngoài ngày 23 lần. 1 tháng là 1 liệu trình, trị 13
cas có kết quả 92%.

+ Diệt ruồi, bọ, giòi...:

* Nước sắc Bách bộ, cho thêm ít đường, ruồi ăn chết đến 60%.

* Dung dịch 1/20 giết chết 100% bọ gậy.

* Rắc bột Bách bộ vào hố phân, giết chết 100% giòi.

* Đốt Bách bộ rồi xông khói, diệt được ruồi, muỗi, bọ chó.